Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Manuel Blanco era daquela un serio importador de gneros extranjeros que compraba en
Europa, ou aqu en Espaa, para vender en Honduras e Guatemala. O importe do declarado
neste caso, 242.000 reais de velln, era unha importante fortuna naquel tempo. Tratando de
facer unha conversin aproximada comparada, estariamos a falar de cerca de dous millns de
Foi bautizado por Frei Pedro Ferrn e fixeron de padrios, D. Alonso de Chan (escribn de N da
xurisdicin de Peaflor) e a sa dona, vecios dos seus pais.
2
PARES. Portal de Archivos Espaoles. Archivo General de Indias 1785
euros3. Ben certo que non tia por que ser el o nico empresario, xa que era costume
xuntarse varios para facer negocios en comn no estranxeiro. Para o bo fin desta arriscada
travesa e vixilancia das mercadoras, Manuel Blanco leva consigo por primeira vez seu irmn
Bernardo.
Otrosi, digo, que para el manejo de las dependencias que llevo a mi cuidado necesito llevar en mi compaa
Bernardo Blanco, mi hermano,, natural de la misma feligresa, de veinte y dos aos, BC blanco, ojos
negros, de estado soltero, el cual por haver llegado prximamente a esta ciudad no tiene sujetos que le
conozcan para que respondan sobre la libertad de su persona ni tampoco la fee de su bautismo.
Anda que nesta ocasin o barco a cara Honduras, o seu pas de residencia habitual
era Guatemala, residindo na sa nova capital, Nueva Guatemala de la Asuncin4, ata o seu
pasamento despois de 1792. Cando isto suceda xa morreran seus pais e mailo irmn, polo que
nomeou herdeiro e albacea a un bo amigo e posiblemente socio mercantil: Ambrosio
Rodriguez Taboada5. Este home, tamn de orixe galega, o que toma a decisin de destinar
uns bos cartos para a fundacin dunha escola na terra do seu benfeitor. Deste xeito dispn :
...he deliberado consignar de sus bienes la cantidad de tres mil y quinientos pesos que voy a registrar en el
primer barco que de este Reino retorne a Espaa, para que recibiendolos cualquiera de mis confidentes y
apoderados que adelante nominar los imponga en saneadas fincas de toda su satisfaccin y con los
mejores seguros para que redituen por destinar este capital para dote de una escuela de primeras letras que
es mi voluntad fundar en dicho lugar del Rial y feligresa de santa Justa de Moraa...
Na primeira ocasin, con data 4 de febreiro do 1796, deulle poder e instrucins ao Sr.
Conde de Taboada, D.Benito Gil y Lemos, ao Sr. D. Antonio Fonseca, Prebendado da Santa
Igrexa Metropolitana de Santiago e mais a D.Manuel Carrete.
De novo, o 2 de decembro do 1803, vese na obriga de nomear outro apoderado polo
pasamento dos anteriores, e faino na persoa do tenente coronel de infantera D. Juan
Francisco Javier Somoza y Ulloa. Conxuntamente co poder d unha serie de disposicins que
rematan sendo complementadas polas disposicins que fai o propio tenente coronel e que de
seguido trataremos de resumir. Para tal fin, e tratando de evitar repeticins moi frecuentes no
documento, distribuirmolas nos seguintes captulos: motivo fundacional, rganos de control,
cuestins econmicas, a figura de mestre, e tipo de ensino.
I.- O motivo fundacional non poda ser outro que o de establecer unha escola de
primeiras letras para nenos na casa que fora dos pais de Manuel Blanco, en Rial. A redaccin
ben curiosa6:
..fundar una escuela de primeras letras para que no se cren ni vivan los nios sumergidos por mas tiempo en
el abismo de la obscuridad e ignorancia con la que no pueden ser tiles a Dios, a la Repblica, a sus
Parientes, ni an a si mismos. Situndola como la sita en Rial, en la propia casa que fuera de los padres
de Manuel Blanco.
3
A conversin que facemos pouco precisa, xa que nos baseamos no salario medio de aquel tempo e
do actual.
4
A antiga capital, Santiago de Guatemala, case que foi derrubada polo terremoto de 1773. En previsin
de posibles catstrofes semellantes, de 1776 en diante foise construndo en zona mais segura a nova
capital, chamada Nueva Guatemala de la Asuncin.
5
Tenente de milicias de orixe galega, parte cara as indias en 1773. Comerciante pertencente
Sociedad Econmica del Pas de Guatemala e alcalde Ordinario de Guatemala en 1800.
6
O texto en cursiva corresponde a una transcripcin de anacos do documento de fundacin de 1804.
Entre as funcins que lle son encomendadas, parte das econmicas, cmpre
sinalar as seguintes:
. Que para la provisin de tal Maestro dispondrn dichos Patronos e interventores , dentro del preciso
termino de 30 das, se hagan fijar los correspondientes carteles de aviso al pblico, bien entendido que a
falta de los naturales de dicha parroquia sern admitidos al concurso los que fueran del paraje mas
inmediato, suficientemente idneos y aprobados por la junta.
. que verificada la deposicin de dicho Maestro se fijarn inmediatamente nuevos carteles de convocatoria
de oposicin se propondrn al Patrono tres sujetos idneos para que elija el que mejor le parezca.
. Por cuanto pueden suceder algunas cosas que el Sr. Otorgante no haya tenido previstas ni por tanto
prevenidas, concede el mas amplio poder y faculta al dicho Patrn y Junta para que resuelva lo imprevisto
sin terjiversar lo aqu expuesto.
III.- As disposicins de ndole econmico son claras, moi precisas e con previsin de
futuro. Nun clculo sen pretensins de exactitude, basendome na comparacin dos
salarios da poca cos actuais, podemos estimar que a dotacin para esta escola pasara
duns 800.000 euros de hoxe. A maiores, destina a casa, eira, veigas da casa e curral, para
sede da escola e vivenda do mestre.
personas o entidades interesadas) cuyos rditos o intereses anuales no pueden bajar de 3.200 reales (al
4%), desde luego para remuneracin y pago del trabajo de dicho Maestro, que manda cobre 200 ducados de
velln en dinero, cuya paga salario anual solo podr reducrsele por la Junta nombrada a 180 ducados en
dinero, cuando por un caso no previsto baje dicho producto a solo un 3% o menos algn ao.
. Adems de la anterior asignacin anual, quiere que viva en la citada casa de dicho finado D. Manuel
Blanco, con prohibicin absoluta de que otro alguno pueda habitarla ni disfrutar la huerta, vega y mas
alrededores, ni que asimismo la pueda destinar para taberna, mesn ni posada .
. Que dichas acciones se depositen en la arquilla de tres llaves que el otorgante tiene pronta y dispuesta.
Una de la llaves la recoger el cura, otra el mayordomo pedneo y la otra el Maestro que corra con la
enseanza de los nios, a fin de que de acuerdo de la Junta concurran los tres a su apertura no solo para
otorgar poder a sujeto que vote en las juntas generales del Banco, sino tambin para recoger los intereses
del dividendo anual que reparta dicho Banco y depositar en ella el sobrante que resulte despus de deducir el
salario del Maestro, que en aqul acto puede llevar a su poder
que dicho sobrante y productos que tenga de la huerta vega y alrededores.. no solamente se habr de
quitar lo puramente necesario para papel y plumas de los nios pobres, sino tambin lo que convenga para
la reedificacin y repasos precisos de dicha casa y de los muros que circundan sus alrededores, cuidando el
Patrn y la Junta de que se hagan sin dar lugar a que por cualquier omisin sea mayor la ruina y se frustren
tan justas ideas;
que corresponde al Sr. Otorgante cobrar y recoger los intereses que tiene devengados las citadas acciones,
los cuales son integros de un ao entero y segn noticias los intereses sern de 4,25% que componen la
cantidad de 3.388 reales y 8 maravedies y de otro ao que anda atrasado y se cumplir en Enero venidero de
1805, todo lo que formar una cantidad considerable. Estos intereses se guardarn en el arca de tres llaves
para ir pagando los arreglos que se han acordado en la casa escuela. Todo ello con escrupulosa
formalizacin de las cuentas anuales que sern remitidas para la aprobacin del Patrono.
Que dicha arca de tres llaves precisamente haya de estar y est en el lugar mas seguro, Sacristia o archivo
que tenga dicha Iglesia parroquial o en la casa de la escuela, a arbitrio de dicha Junta, contendr tambin
copia de esta escritura de fundacin para consultarla cuando sea necesario.
siempre que el Maestro no tenga con que sostenerse por el ao adelante hasta el fin de cumplimiento del
ao de enseanza, aunque debe cobrar anualmente, pueda la Junta suplirle por mesadas a cuenta de los
fondos existentes en el arca, guardando los recibos de lo ya pagado.
4 el dulce y frecuente trato de dicho Maestro con las personas decentes y visibles, le harn sin duda
respetable, nada molesto ni engredo, y por este medio tambin acreditar a los interventores la sanidad de
su conciencia, que no es maldicente, iracundo, ni en manera alguna vicioso pero si al contrario se le notase
el defecto de que abandona y no cuida de sus discpulos o se embriague, sea blasfemo o incontinente o
tenga otro vicio capital. Se juntarn dichos interventores y le corregirn sigilosa y privadamente para que
enmiende sus defectos , pero si a pesar de ello reincidiera en tan vergonzosos y abominables excesos le
amonestarn por segunda vez delante de tres personas de la parroquia de que de persistir en su
comportamiento lo deponen. y as se har, dando aviso al Patrono.y sin posibilidad de apelacin de
ningn tipo.
O calendario laboral nada tia de semellanza co de agora, haba que botarlle peito
para soportalo.
...Bien entendido que en dicha enseanzaha de ocuparase indespensablemente el maestro, seis horas cada
da de trabajo, de los meses de Octubre hasta fin de Abril, las cuatro por la maana, de ocho a doce y las dos
por la tarde de dos a cuatro; y ocho horas desde primero de Mayo hasta fin de Septiembre, las cinco por la
maana, de siete a doce y las tres por la tarde de tres a seis, a fin de que de esta suerte los discpulos de los
lugarejos puedan tener una hora de da, a lo menos, para volver a sus casas
..Y para dar, como es justo, al maestro algn alivio y desahogo de la fatiga que causa la enseanza,
especialmente a nios, quiere no haya escuela en las vacaciones de Navidad y Pascua de resurreccin, a
saber desde la vspera de Navidad hasta el da de la Adoracin de los Magos, inclusive, que son 13 das y
desde el Miercoles Santo hasta el da siguiente al Domingo de Quasimodo, que son 11 dias, sin los tres de
Carnaval y Ceniza.
..Siempre que por un urgentsimo motivo se el consideren al Maestro quince das juntos o separados, de
recreo, manda que no se le denieguen por la Junta y Patronato, prohibindole que los tome sin pedirlos y si
lo hiciera se le descuenten de su salario. Entendiendo que aunque no los haya disfrutado por falta de
necesidad un ao, no puede duplicarlos al ao siguiente, ni aunque los pretenda se le pueden conceder.
. .. que en el caso de que dicho Maestro caiga enfermo de enfermedad aguda no se le haga descuento
aunque no haya escuela en un mes, relevndole indispensablemente el tiempo en que la enfermedad pueda
quitarle la vida o ceder enteramente y quedar libre de ella. Y siempre que por ceguera, accidente o
enfermedad crnica perpetua se imposibilitase algn Maestro cuyo celo, merito y largos servicios en el
Ministerio estn bien acreditados, de no poder continuar para siempre la enseanza pueda sustituirle un
pasante de la misma aprobacin y mas cualidades que el propuesto por la Junta, pagndole dicho maestro la
cantidad en que se convinieran, y no convinindose los dos, puede la Junta con anuencia del Patrono sealar
al pasante lo que estimen correspondiente a su trabajo, mirando siempre a que quede al Maestro alguna
cosa con que , alimentarse.
Os libros de texto deste profesor foron os mais seguidos para uniformar o ensino en Espaa de finais
do sculo XVIII e comezos do XIX.
es obligacin inviolable y permanente, de maestro y discpulos que al salir de las escuelas a la maana y a
la tarde hayan de rezar y recen un Pater Noster y Avemara con Gloria Pater por el alma de dicho D. Manuel
Blanco , la de sus padres y dems personas de su obligacin e intencin. Y en todos los viernes que no sean
festivos tambin se rezaran los cinco misterios dolorosos del Santsimo Rosario, La Letana de la Virgen y
una salve a Nuestra Seora Dolorosa un Padre Nuestro y Ave Mara gloriado por las nimas del Purgatorio y
un credo a la llaga del Costado de Nuestro Seor Jesucristo.
atendiendo al mrito y circunstancias de prctica e instruccin que residen en el maestro aprobado por el
Real Consejo, D. Blas Fernandez, natural del lugar de Erosa, feligresa de Santa Mara de Arcos de Condesa,
distante de la de Moraa media legua, atendiendo que de esta de Santa Justa no se present nadie apto, le
nombro por solo esta vez como Maestro de la citada escuela y se le contribuir con el salario y asignaciones
especificadas desde principios de Octubre prximo, que empezar la enseanza.(1804)
despus de considerar dotada e instituida dicha escuela, D. Ambrosio Rodriguez cede y renuncia a esta
fundacin para que todo sea suyo propio
Deste xeito bota a andar esta escola de fundacin no lugar de Rial. Supoemos que
durante anos as cousas funcionaron correctamente, cumprndose as expectativas do
fundador e alcanzando o beneficio cultural esperado para os vecios de Santa Xusta.
CAMIO DE ESPIAS
No ano 1823 acontece o primeiro incidente grave. Prende lume na sancrista da
igrexa parroquial e quimanse os certificados das accins, que estaban depositados na arca
de tres chaves da Fundacin. Sen as certificacins parece que non foi posible cobrar os
rditos xerados polas ditas accins, pero moi posiblemente o feito determinante foi a
quebra do Banco de San Carlos, que no ano 1829 tense que fusionar co Banco Espaol de
San Fernando, o que sera o xerme do actual Banco de Espaa. A falta de liquidez na
economa da fundacin fai que en pouco tempo deixara de pagar mestre e rematara a
ensinanza. Non hai constancia documental de cando cesou a actividade, so no texto do
ditame flase de que a escola deixou de funcionar en 1829 por quebra do Banco. Tampouco
sabemos qu razns levaron esquecemento do asunto durante 70 anos. Esta historia
un claro exemplo de a onde nos pode levar ese conformismo na fatalidade que tan propio
de apoderarse da mente de moitos dos galegos, xa saba eu que a sorte non a durar moito
tempo, e quedmonos tan tranquilos, resignados, no canto de loitar polos nosos
dereitos.....
En maio do ano 1889 o prroco de Santa Xusta, D. Jos B. Durn Casado, solicita ao
concello de Santiago a xestin da Escola de Padroado8. Supoo eu que, revisando os libros
de administracin parroquial, atopou referencias ben claras sobre a dita escola e intenta
recuperar a Fundacin. Non sei o resultado desta xestin, pero o propio prroco, D. Jos
Durn Pereira (mordomo da igrexa) e D. Manuel Recamn Montegudo en calidade de
alcalde pedneo, demandan no xulgado ao banco de Espaa, tendo como avogado ao
insigne D. Eugenio Montero Ros. En Abril do 1892 sae a sentenza dndolle a razn e
obrigando Banco de Espaa a restitulo en 37 das 40 antigas accins9 e os dividendos que
xeraron dende o ano 1823. Tras unha ardua reclamacin por mediacin de D. Eduardo
Aldeanueva, no nome do concello de Santiago e a xunta parroquial, conseguiu por fin no
ano 1893 que o banco lle entregara accins por valor de 79.463 pesetas con 70 cntimos.
Unha pequena fortuna para aquel tempo, que podemos cuantificar en cerca de un milln
de euros actuais, se facemos as contas reducindo os cartos a salarios de 1900 e a salarios da
actualidade. Tan boas novas para os vecios de Santa Xusta quedaron pronto
ensombrecidas polo ditame que emitiu o ministerio de Fomento na seccin de
beneficencia. Se a recuperacin dos cartos era un gran motivo de alegra, o ditame empana
o futuro recortarlle drasticamente a capacidade de decisin xunta parroquial para darlle
case que todo o poder ao Patrono: o concello de Santiago.
Malia tdolos ditames e a ter un importante capital, non accede a construr un
novo edificio para escola. En 1899 o concello de Santiago aproba a proposta da xunta
parroquial para a escola de Rial (fundacin Manuel Blas Bugallo) sobre o nomeamento de
Eugenio Durn Durn como mestre,10 impartindo clases no vello local.
A chegada do sculo XX sntalle ben a causa pola nova escola. Dende a prensa
artllase una batera de artigos e noticias, dando conta da inxustiza que supn que o
concello de Santiago sexa o depositario dos cartos dun padroado e non faga nada por
investilos na procura dunha mellor educacin dos nenos de Santa Xusta, para o que
estaban destinados. Bscanse alianzas no Gobernador Civil de Pontevedra, na xunta de
Beneficencia e na propia prensa11.
A CONSTRUCIN DO EDIFICIO.
A presin sobre o concello de Santiago cada vez maior para que presente as
contas e tome decisin como patrn da escola. En 1909 chega un novo crego a Santa Xusta,
D. Fernando Garca Leiro, que aumenta se cabe a batalla meditica na prensa e nos
despachos ata conseguir cambiar a actitude do concello de Santiago. A primeira mostra de
Nota de prensa na Gaceta de Galicia con data do 04-05-1889, dando conta de que o Pleno do Concello
de Santiago vai tratar dito tema. Galiciana.
9
Sobre as tres accins restantes non quedou aclarada a propiedade e mesmo se recomenda se sigan
buscando datos sobre elas. O cambio foi de 1 accin nova por cada cinco das antigas.
10
Nota de prensa, no xornal Gaceta de Galicia do 19-01-1899
11
Destacan varios e longos artigos en distintos xornais. Sr. Gobernador, 20-07-1901 EL ANCORA. Unha
solicitude da xunta de beneficencia para que a inspeccin de ensino intervea. EL NOTICIERO GALLEGO
11-08-1905. Los escdalos de las fundaciones..EL NOTICIERO GALLEGO de Vigo 07-05-1911. La
escuela de Moraa NOTICIERO DE VIGO 24-06-1911.
tal situacin a visita que o Sr. Alcalde fai no ano 1913 a Santa Xusta de Moraa para
coecer de primeira man o terreo e as condicins que ha de ter o novo centro escolar.
Os terreos escollidos para tal fin non estn lonxe de Rial, anda que mais preto da
igrexa parroquial, beira do camio e mirando ao sur. A nica tacha que poda ter era o de
ser moi hmido na sa parte baixa, razn que posiblemente condicionou que a construcin
fose un pouco sobreelevada do chan, deixando debaixo das aulas e vivendas dos Mestres
un espazo baleiro de pouco mais dun metro de alto.
Nota de prensa publicada os das 17 e 18 de febreiro do 1913, nos xornais Gaceta de Galicia e mais o Diario de
Galicia de Santiago, respectivamente. No lado dereito o crquis do solar onde se
construira a escola.
Labarta, que unha vez aprobados pasan a exposicin pblica en novembro de 191512, coas
sas condicins e cun presuposto que alcanza as 46.428 pesetas.
Durante o ano 1916 hai varias certificacins de liquidacin de obra, nos tramos xa
rematados. En maio do 1917, coas obras moi avanzadas, una nova do xornal Gaceta de
Galicia infrmanos: ..El escultor santiagus S.Larrauri13, por encargo del excelentsimo
ayuntamiento de Santiago, modela una efigie del Sagrado Corazn de Jess para colocar en
la fachada del nuevo centro escolar para la fundacin Ambrosio Rodrguez Taboada en el
lugar de Rial, Moraa
A edificacin tia e ten forma de U, dous brazos curtos, orientados de norte a sur,
onde tian a vivenda os mestres, comunicados co brazo central, mais longo e ancho. Pola
parte do camio, amplas aulas de nenos e nenas separadas por un local central, con acceso
independente que faca as veces de local social e para outros eventos. Pola parte norte,
uns espazosos corredores facan a comunicacin posterior e daban acceso aos servizos. Os
pisos eran de madeira, tanto nas aulas como nas vivendas; a armazn era tamn de
madeira con tella plana e falsos teitos de escaiola; as paredes, de cachotara cun pequeno
borde de cadeirado nos ventanais. Tres entradas, das s lados para dar acceso s vivendas
e aulas por un corredor e outra central para o local magno. Na fronte, por riba das fiestras,
unha imaxe do Sagrado Corazn e a lenda Dejad que los nios se acerquen a mi.
Por fin, no mes de setembro son rematadas as obras e recibidas polo concello de Santiago,
case que de forma simultnea. Temos constancia da primeira mestra nomeada para a
escola de nenas, tratbase de D. Manuela Lois Garca. E do primeiro mestre desta nova
poca, D. Pablo Izquierdo.
12
Xusto no ano 1915 hai un cambio de arquitecto municipal, o Sr. Lpez de Rego deixa o seu cargo
seguinte arquitecto, D. Mariano Fernndez Ragel , quen figura como autor do proxecto noutros
documentos.
13
Trtase do escultor santiagus Jos Mateo Larrauri Marquinez, nado en 1885.
E deste xeito inicia unha nova andadura esta escola de padroado. O magnfico local
permite ter atendidos a tdolos nenos e nenas de santa Xusta, para tal fin o concello de
Moraa paga un aluguer de Santiago polo uso da vivenda da mestra para a escola de
mulleres, a razn de 150 pesetas ano e do salario encrgase o estado. Para a de rapaces
nomea e paga mestre o padroado. As as cousas e presumindo do mellor local en moitos
quilmetros redonda, desenvlvese o ensino ata o ano 1928 con bo entendemento entre
patrn e xunta parroquial. Nesta data faise necesario facer unhas obras de consolidacin
nun dos muros de carga, que repisou e creouse unha fenda, o que provocou desaxustes no
tellado que deixou de ser impermeable. Moi probablemente a causa fose o pouco
saneamento que se lle fixera a un terreo moi hmido e brando. O custe das obras
supuxeron mais de 3.000 pesetas nun edificio que so tia 11 anos. Este dato supoa un mal
presaxio que de contado habase de confirmar.
No ano 1934 vlvese reclamar concello de Santiago deficiencias importantes no
mantemento do edificio e o Patrn reclmalle a sa vez de Moraa os pagos do aluguer
dende o inicio no ano 1917. conta destas diferenzas entblase unha liorta que impide
acordos para darlle unha solucin o verdadeiro problema, as portas e fiestras precisan
arranxos e o tellado segue a ter pingueiras.
Nos anos da guerra civil, 1937 e 1938, sendo mestre D. Sebastin Fernndez
lvarez, persisten os desacordos e enrdanse noutra disputa interminable polo simple feito
de a quen corresponda cobrar o aluguer da casa da mestra, se a Santiago ou xunta
parroquial. Ao final acrdase que as perciba en adiante o mestre por orde do concello de
Santiago. Este mestre, que longo dos anos conservou moi boa sona e prestixio, rematou
canso de tanto desacordo e falta de operatividade, o que sempre redundaba en prexuzo
para os rapaces.
Dende o meu punto de vista, o que xeraba todas estas discordias era unha mala
interpretacin da realidade por parte do concello de Santiago como patrn. Semella que se
consideraba dono e seor da fundacin e non o simple administrador. Esa teimosa en
aforrar, non investir en melloras da escola e mesmo deixar que se arruinara por non botar
man dela, fala moi polas claras de que o Patrn crase DONO dos cartos que de boa fe lle
encomendara o fundador..
De novo xorden os desacordos. No ano 1944 envanse a Santiago uns novos
presupostos co fin de darlle solucin as deficiencias do local, que por suposto son
rexeitados. Un ano despois , o 22 de setembro, a xunta parroquial e mailo concello de
Moraa envan un escrito Gobernador Civil no que manifestan que a renuncia do mestre
por atrasos inxustificados no seu salario, xunto coas importantes deficiencias no local
escolar, fan necesaria a clausura da escola.
Deste xeito van pasando os anos, sen atopar solucin definitiva que satisfaga as
ansias de ter unha escola en condicins por parte dos vecios de Santa Xusta, nin supere as
reticencias a facer un gasto que evite minguar de forma importante a dotacin econmica,
que xa non o que se di abondosa.
En 1957 e ante novos desencontros, solictase por primeira vez que o concello de
Santiago renuncie ao padroado a favor da xunta parroquial e, de non ser viable, que sexa o
Estado o que vele en adiante pola Fundacin, pero nin con esas.
No ano 1959 faise cargo da escola un novo mestre, D. Jos Ares Gomez, mais
coecido por D. Pepe Ares. Non so se fixo cargo do ensino, senn que foi un incansable
negociador, investigador da historia da escola e mesmo buscou alianzas familiares para dar
chegado coas demandas directamente o Sr. Alcalde de Santiago. Grazas as sas xestins
conseguiuse que en 1960 o Sr Anido, alcalde de Santiago, visitara Moraa, se recompuxera
de novo a xunta parroquial e se tomaran os acordos necesarios para facer a remodelacin
necesaria e aumentar o aluguer da casa escola da mestra das rapazas. No tema acadmico,
e pola sa conta, solicita a creacin dun Coto escolar de Previsin, Modalidad Forestal,
supoo que algo semellante a un F.P de agora coa temtica forestal. Para tal fin xa
conseguira do concello a cesin de das Hectreas de terreo entre O Lameiro e A Igrexa.
Esta xestin penso que non chegou a bo porto, pero durante os anos nos que D. Pepe
impartiu ensino, a escola de Santa Xusta volveu recuperar o prestixio de moitos anos atrs.
Era moda daquela, eu mesmo fun un deles, que os rapaces con intencin de preparar o
ingreso en bacharelato ou calquera estudo semellante, acudisen a formarse nesta escola,
asistindo a ela dende A Choza, Lamas, San Martio ou calquera outro lado. Dbase o caso
curioso de que na mesma aula escolar, nunhas mesas parte, preto da ctedra do mestre,
asistan a clase tamn mozas que se preparaban para facer os primeiros cursos do
bacharelato por libre, polo que poderamos considerala unha das primeiras escolas mixtas
do noso entorno.
En 1960 conseguiuse que Santiago se fixera cargo dos gastos do derradeiro arranxo,
que o concello de Moraa tivera que adiantar, e que sumaba 24.838 pesetas. Un ano
despois emite un curioso certificado D. Juan Iglesias, o Sr. cura da parroquia, no que fai
constar que o nmero de rapazas nacidas e bautizadas na parroquia no perodo 1952 a
1961, ambos inclusive, chegaba a 78, seguindo vivas 77 delas, o que daba unha idea da
amplitude necesaria do local escolar para acoller un nmero tan elevado de alumnas.
A partires do ano 1964 a decadencia vai en aumento, o deterioro imparable, e
mesmo xa afecta a zonas estruturais como paredes e teito. dito de vellos o que mal
anda, mal acaba. Nada mais certo no caso da nosa escola. Se por malgoberno, falta de
querencia e ata poderamos falar de malversacin de fondos consignados, estivo sempre
este edificio borde da runa. Non a endereitar o seu rumbo nos derradeiros anos como
escola.
Moraa para o inicio dun expediente de runa e propoer a clausura da escola. Este sera o
triste final para o edificio como centro educativo.
Non son poucas as veces que se intentou a cesin do padroado por parte do
concello de Santiago sen acadar resultado positivo e tamn foron variadas as propostas de
reutilizacin da antiga escola para fins distintos da sa fundacin.
Xa D. Pepe Ares fixera, no seu tempo, a proposta de dedicalo a colexio de
discapacitados psquicos da comarca, que segundo seu parecer era moi necesario.
A runa total foise apoderando do edificio, o que contribuu a que as solicitudes de
cesin xunto con novos destinos foran sendo formuladas a cada pouco: en 1991 o PSOE
rexistra unha mocin solicitando a cesin do padroado para convertela en Residencia de
Turismo Rural e logo, modificada, para destinala a Residencia da Terceira Idade.
En 1995 o pleno do concello de Moraa acorda solicitar de novo a cesin coa
intencin de propoela como sede para a Escola de Canteiros da Deputacin, pero a
xestin non remata ben e os canteiros vanse para Poio.
En marzo do 1995 o concello de Santiago accede a ceder o padroado que ostenta
concello de Moraa e a sa vez este acepta a dita cesin. Dous anos despois (13-05-1997)
constitese a xunta do Padroado Ambrosio Rodriguez Taboada, integrada por: o Sr. Cura
prroco, D. Valentn Gonzalez Gil , que acta de presidente; os vocais, D. Jos Luis Nez
Durn, D. Hiplito Pablo Durn, D. Jos Antonio Gomez Vidal, D. Miguel Vazquez Bao e D.
Jos A. Faria Rodriguez; o tesoureiro, D. Francisco Seoane Gndaras; e facendo de
secretario D. Vicente Silva Conles. Contando coa presenza do Patrn, o alcalde de Moraa,
D. Jos A. Eiras, acordan entre outras cousas cederlle o edificio concello de Moraa por
30 anos, para ser utilizado como Escola Obradoiro ou Centro de Formacin Ocupacional e,
deste xeito, non lle mudar o esprito do seu destino fundacional.
O resto por contar xa pertence a outra historia....