ADMINISTRIRANJE RAUNARSKIH

SISTEMA (OS 2) ETF/SPR (3+1)

dr Boo Krstaji
Uvod
Plan kursa
Literatura
Nain polaganja
Uvod u W2K
Arhitektura W2K

ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

Plan kursa
ADMINISTRIRANJE RAUNARSKIH SISTEMA ( 3 + 0 + 1) VI Semestar
1.

Izbor hardverske platforme

1.1. Minimalni hardverski zahtjevi za razne OS
1.2. Optimalne konfiguracije

2.

Windows 2000
2.1. Instalacija
2.1.1. servera
2.1.2. radne stabnice
2.2. Superuser - Administrator
2.3. Konfigurisanje sistema
2.4. Konfigurisanje mree
2.5. Kreiranje korisnikih naloga
2.5.1. lokalnih
2.5.2. domenskih
2.6. Korisnike grupe
2.6.1. lokalne
2.6.2. globalne
2.7. Prava pristupa pod NTFS-om
2.8. Konfiguracija tampaa
2.9. Zatita podataka (backup restore, UPS, ..)
2.10.
Tekua administrcija i odravanje
2.10.1. log fajlovi
2.10.2. nadgledanje, optimaizacija, ...

ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

Plan kursa

Plan kursa

3.

Linux
3.1. Instalacija
3.2. Superuser - root
3.3. Konfigurisanje sistema
3.4. Konfigurisanje mree
3.5. Kreiranje korisnikih naloga
3.6. Korisnike grupe
3.7. Prava pristupa
3.8. Konfiguracija tampaa
3.9. Zatita podataka (backup restore, UPS, ..)
3.10.
Tekua administrcija i odravanje
3.10.1. log fajlovi
3.10.2. nadgledanje, optimaizacija

4.

Povezivanje Windows 2000 i Linux-a

4.1. Samba server

ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

Nastavnik: dr Boo Krstaji

Saradnici: Vladan Mijovi, dipl. Ing
Dejan Abazovi, dipl. Ing
Fond asova: (3+0+1)
Predavanja u amfiteatru (jedna grupa), a
vjebe u raunarskoj sali (vie grupa)
Svi detalji na: www.os.cg.ac.yu
3

ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

Literatura
1. Implementing Microsoft W2K
Professional and Server (2152) - CD
2. M. Minasi, T. Philips: Windows 2003
Professional do kraja, kompjuter
biblioteka
3. Linux, skripta, B. Krstaji
4. D. De Kok, Slackware Linux Basics (pdf)
5. J. Tackett , Linux, (pdf)
6. Skripta za OS (I godina VR)
7. www.os.cg.ac.yu I drugi sajtovi na Internet-u
ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

Standardno: 2 kolokvijuma, 5-6 lab. vjebi, 45 testova (prisutnosti) i ispit

Kolokvijumi =2 x 20 bodova
Lab vjeba, test ili domai = 10 x 1 bod
Ispit = 50 bodova
Ko ima MCSE, MCDBA, MCSD, MSP ili
MCT priznaje mu se pola ispita (45 bodova)
DOBRI STUDENTI E BITI FAVORIZOVANI !
ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

Obratite panju !

Nain polaganja

FUNKCIJE OS-a

Redovno pratite stanje bodova i obavjetenja

preko sajta www.os.cg.ac.yu (upis !!!)
Prigovori na bodove se mogu realizovati lino
kod profesora, a najkasnije 7 dana od
objavljivanja na sajtu
Ne postoji obnova lab. vjebi, domaih i testova
prisutnosti
Pridravajte se rasporeda grupa za lab. vjebe, a
zamjena je jedino mogua uz nau saglasnost
Svaki komentar, kritiku ili sugestiju slobodno
iznesite, lino ili putem e-maila, i bie uvaena
ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

OS upravlja:
- Hardverom
1.
2.
3.

Memorijom
I/O ureajima
Procesorom

- Podacima (fajlovima)
- Softverom (procesima)
- Zatitom integriteta sistema

ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

Uvod u Windows 2000

Osobine W2K

Pravi 32 bit-ni operativni sistem

Nasljeuje prednosti lakoe korienja
korisnikog interfejsa predhodnika Windowsa 98 i prednosti NT tehnologije
(pouzdanost, sigurnost, itd.).
Windows 2000 sadri preko 29 miliona
linija koda pisanih u programskom jeziku
C.

ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

Multitasking
Podrka do 64 GB - ega?
SMP (Symmetric MultiProcessing)
podrka do 32 procesora
Plug and Play podrka
Clustering

grupisanje
vie
nezavisnih raunara radi izvrenja
neke aplikacije i sigurnosti (redudanse)

Osobine W2K

10

Verzije Windows-a 2000

NTFS fajl sistem

ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

Mogunost oporavka (recovery)

Velike particije (16 EB16 milijardi GB) Exa
Sigurnost
Disk kvote
Kompresija

Kvalitet usluga (QoS)

Terminalske usluge udaljeni pristup
RIS (Remote Installation Services)
usluge udaljene instalacije
ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

11

2 CPU / 4 GB RAM (3.6)

4 CPU / 4 GB RAM (3.6)

8 CPU / 8 GB RAM

32 CPU / 64 GB RAM
ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

12

Mrene prednosti

Uloge raunara u mrei

Podjela informacije
Podjela resursa (hardvera i softvera)
Centralizovano administriranje

Klijenti
Serveri

ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

13

Tipovi mrea

14

Poboljanja Windows 2003 servera

Peer-to-peer (workgroup)
Klijent/server (domain)

File i Print
Database
Mail
Fax
Directory Services
...

Jedno prijavljivanje (logon)

Jedan nalog (account)
Centralizovano upravljanje
Laka nadogradnja pri rastu mree i zahtjeva
Organozovanje objekata (korisnici, grupe,
podaci, tampai, programi, ...)
Lako pronalaenje informacije
Ogranienje pristupa ...
ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

15

Stabilnost
Sigurnost
Lake korienje (friendliness)
Ili:
-

poboljanje AD i prava grupe (groupe policy),

DFS (Distributed File System) R2
NIS (Network Information Service) R2
SAN (Storage Area Networks) R2
...
ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

16

Windows 2003 Server - verzije

Arhitektura Windows-a 2000

jezgro (kernel space) - rukovanje

Stabilnost
Sigurnost
Lake korienje (friendliness)

korisniki dio (user space) - izrava aplikacije:

DLL-ovi, podsistemi okruenja i servisni procesi (koji se
povezuju na kernel dio)

Ili:
-

poboljanje AD i prava grupe (groupe policy),

DFS (Distributed File System) R2
NIS (Network Information Service) R2
SAN (Storage Area Networks) R2
...
ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

procesima,

memorijom, fajl sistemima, ..

17

Arhitektura Windows-a 2000

Podsistem okruenja predstavlja interfejs izmeu

aplikacije korisnika i Windowsa 2000.
Zahtjevi aplikacije se, preko ovog podsistema,
pretvaraju u zahtjeve koje razumije Windows 2000 i
prosljeuju se ka izvrnom dijelu gdje se
izvravaju u kernel modu.
Podsistem kernel mode-a se izvrava u zatienom
podruju memorije.ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

18

Arhitektura Windows-a 2000

HAL (Hardware Abstraction Layer), komunicira sa ureajima pa je vezan za samu

ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

konfiguraciju. HAL je softver koji je pisan da bi se smanjili problemi

implementacije operativnog sistema u raznim platformama (mainama), tj. da
instalaciju Windows-a 2000 uini to nezavisnijom od postojeeg hardvera.
Posao HAL-a je da predstavi operativni sistem sa apstrakovanim dijelom za hardver.
HAL je isti u svim Windows 2000 sistemima.
Kada ukljuujemo neki novi hardver, postojei driveri Windows-a 2000 i kernel se
mijenjaju.
HAL podrazumjeva:
- pristup registrima ureaja (device registers),
- adresiranje ureaja nezavisno od bus-a (npr. bilo koja PCI kartica moe da se
stavi na bilo koji PCI slot itd.),
- rukovoenje interrupt-ima i resetovanje,
- DMA transfere,
- rukovoenje tajmerima,
- multiprocesorsku sinhronizaciju,
- interfejs izmeu Windows-a i BIOS-a, tj. sa njegovom CMOS memorisanom
konfiguracijom.
19

ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

20

Arhitektura Windows-a 2000

Arhitektura Windows-a 2000

HAL dodjeli ureajima logike adrese na osnovu kojih ce ih drajveri

prepoznati.
Pored ovih funkcija, naveli smo i mogunost sinhronizacje kod
multiprocesorskih sistema. HAL omoguava neke osnovne alatke za
sinhronizaciju kao to su pokretni prekidai ili kljuevi (spin locks)
gdje npr. jedan procesor eka neki podatak da bude pusten od
drugog procesora.
Kada se sistem instalira, bira se odgovarajui HAL i smjeta se u obliku
fajla hal.dll u direktorijumu \winnt\system32. Otklanjanje ovog
fajla onemoguit ce butovanje sistema.
HAL kao takav moe u brzim multimedijalnim zahtjevima ponekad da ne
zadovolji brzinu komunikacije sa hardverom. On se tada obogauje
takozvanim DirectX procedurama koje su specijalizovane da prue
bru (direktniju) komunikaciju izmeu korisnikih procesa i
hardvera.
ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

21

Arhitektura Windows-a 2000

Pored ove funkcije, kernel rukovodi internim objektima. Ovi

objekti se dijele na: objekte upravljanja i dispacher objekte.
Objekti upravljanja su oni objekti koji su od sutinskog znaaja za
algoritam upravljanja u kernelu.
Dispacher objekti su: semafori, muteksi, event-i, itd. Ovo su
objekti koji omogucuju realizaciju scheduling- a (upravljanja
saobracajem threads-a) to je u stvari i jedan od glavnih
uloga kernela.
ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

22

Arhitektura Windows-a 2000

Executive je softver pisan u programskom jeziku C i moe se rei

da je hardverski nezavisan.
Executive sadri 10 komponenti (na slici osjeneni).
To su u stvari procedure koje rade zajedno u ostvarenju nekog
zadatka. Izmeu njih ne postoje vrste granice i mogu ak biti
drugaije organizovane. Izmeu procedura istog nivoa
postoji komunikacija, tj. one intenzivno pozivaju jedna drugu.
Niti (Threads), dok su u kernel modu, izvravaju ove procedure.
Executive obezbjeuje rukovanja veinom I/O operacija i
rukovoenje objektima. Ono jedino ne podrazumjeva I/O
tastature i ekrana.
Treba napomenuti da se komponenete kernel i executive nalaze
smjetene u fajlu ntoskrnl.exe. Ovaj fajl je na indirektan nain
pristupaan i korisnikom modu preko fajla NtDll.Dll.
ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

Kernel je u stvari nivo u kojem je virtualno smjeten itav

operativni sistem jo od poetka NT tehnologije.
Kernel predstavlja vii nivo apstrakcije hardvera.
U kernelu se nalazi algoritam upravljanja nitima.

23

Podsistem Windows 2000 korisnikog (user) okruenja

Ovaj podsistem slui kao interfejs izmeu aplikacije i sistema.
Windows 2000 formalno podrava 3 vrste API (Application
Programing Interface) i to:
- Win32 (interfejs za Windows 2000 ),
- POSIX (minimalna podrka za UNIX aplikacije ) i
- OS/2 (minimalna podrka za OS/2 aplikacije ).
DLL-ovi slue kao interfejs izmeu pravih sistemskih poziva i
korisnikih poziva.

ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

24

Arhitektura Windows-a 2000

Arhitektura Windows-a 2000

Programer pravi pozive ka Win32 podsistemu i on ne vidi

sistemske pozive.
Win32 podsistem okruenja poziva procedure iz DLL fajlova koji
prave sistemske pozive.
Neki pozivi se izvravaju (od strane DLL fajlova) direktno u
korisnikom prostoru ne prelazei uopte u kernel mod.
Program se pie prema pravilima i specifikacijama podsistema
Win32 okruenja (Win32 je zvanino interfejs za Windows
2000 ali i za verzije Windows 95/98/Me).
Poto neki programi koriste neke iste (zajednike) procedure
biblioteka (kao to su npr. excell, word, itd.), a da ovi
programi ne bi svaki posebno sadrali istu kopiju procedura
biblioteka, napravljeni su tzv. DLL fajlovi koje koriste sve
verzije Windows-a. Oni grupiu set blisko povezanih
procedura biblioteka u jednom fajlu (koji obino ima
ADMINISTRIRANJE
ekstenziju .dll).
RAUNARSKIH SISTEMA

Svaki korisniki proces se linkuje sa odreenim brojem DLLova.

Ovdje su (kao primjer) uzeta samo tri najvanija dll-a.
ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

25

Arhitektura Windows-a 2000

26

Arhitektura Windows-a 2000

U Windowsu 2000 najvei broj poziva preskae Win32 podsistem i

svoje pozive pravi direktno.
Pozivanje kernel mode-funkcija sa korisnikog moda radi se preko
zatienih mehanizama.
Windows 2000 ima preko 800 DLL-ova smjetenih
\winnt\system32 i zauzimaju oko 130MB memorije.

File
Mod
hal.dll
Kernel
ntoskrnl.exe Kernel
win32k.sys Kernel
ntdll.dll
User
csrss.exe
User
kernel32.dll User
gdi32.dll
User
user32.dll
User
advapi32.dll User

Sadrina fajla
Rukovoenje hardverom, komunikacija sa drajverima
Kernel, executive i funkcije koje su isturene prema korisnikom
prostoru (preko ntdll.dll)
Sistemski pozivi, veina grafike
Prebacaji sa user moda u kernel mod
Proces podsistema Win32 okruenja
Veina sistemskih poziva (inicira kreiranje procesa, itd.)
Tekst, fontovi, boje, bitmape, palete, crtanja itd.
Prozori, ikone, meniji, kursori, dijalozi, klipbord, itd.
Sigurnost, kriptografija, registri, pozivi menadzmenta

Neki vaniji fajlovi sistema i prostor u kojem su implementirani

ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

27

ADMINISTRIRANJE
RAUNARSKIH SISTEMA

28