SVEUILITE / UNIVERZITET VITEZ U TRAVNIKU

FAKULTET POSLOVNE INFORMATIKE

MAGISTARSKI STUDIJ
POSLOVNA INFORMATIKA

EDIN JAAREVI

UPRAVLJANJE RESURSIMA I LJUDSKIM POTENCIJALIMA

IROKOPOJASNIH OPERATERA

SEMINARSKI RAD

TRAVNIK, 2012

SVEUILITE / UNIVERZITET VITEZ U TRAVNIKU

FAKULTET POSLOVNE INFORMATIKE
MAGISTARSKI STUDIJ
POSLOVNA INFORMATIKA

UPRAVLJANJE RESURSIMA I LJUDSKIM POTENCIJALIMA

IROKOPOJASNIH OPERATERA

SEMINARSKI RAD

Predmet:

Menadment ljudskih potencijala

Mentor:

prof. dr. sc. Vidoje Vuji

Magistrand:

Edin Jaarevi, broj indexa: 012-10/MPI

Studijski smjer: Poslovna informatika

TRAVNIK, april 2012

IZJAVA

kojom izjavljujem da sam pod mentorskim nadzorom prof. dr. sc. Vidoje Vuji samostalno
izradio ovaj seminarski rad na temu " UPRAVLJANJE RESURSIMA I LJUDSKIM
POTENCIJALIMA IROKOPOJASNIH OPERATERA".

Magistrand:

Edin Jaarevi

____________

SPISAK SKRAENICA I AKRINOMA

Skraenica na
stranom jeziku

Skraenica na
bosanskom
jeziku

Originalni naziv

Domai naziv

Head End

Glavna stanica

MMDS

Multichannel Multipoint
Distribution System

Beina kablovska televizija

LMDS

Local Multipoint
Distribution System

Beina kablovska televizija

HE

GS

CATV

KATV

Community Antenna
Television

Kablovski antenski sistemi

KDS

KDS

Kable Distribution Systems

Kablovski prjenosni sistemi

Hybrid Fibre Coaxial

Kombinovane optiko koaksijalne mree

Television

Televizija

Cable Modem Termination

System

Sistem za upravljanje kablovskim

modemima

Radio-television

Radio televizija

HD

High-definition

Visoka definicija

3D

3D television

Trodimenzionalna televizija

VOD

Video on Demand

Video na zahtjev

VPN

Virtual Private Network

Nestvarne - korisnike privatne mree

HFC
TV

TV

CMTS
RTV

RTV

SADRAJ

1.

UVOD ........................................................................................................... 6

1.1

PROBLEM, PREDMET I OBJEKTI ISTRAIVANJA ........................................... 6

1.2

RADNA HIPOTEZA I POMONE HIPOTEZE ................................................... 7

1.3

SVRHA I CILJEVI ISTRAIVANJA ............................................................... 7

1.4

ZNANSTVENE METODE ............................................................................. 7

1.5

STRUKTURA RADA .................................................................................... 7

2.

OSNOVNE KARAKTERISTIKE IROKOPOJASNIH MREA ....................................... 8

2.1. Arhitektura irokopojasnih mrea .................................................................... 9

2.1.1.
Arhitektura stablo-grana ....................................................................... 11
2.1.2.
Arhitektura HFC ................................................................................... 12
2.2.
Kablovski internet ................................................................................... 14
2.2.1. Princip rada ............................................................................................ 14
2.2.2. Realizacija usluga .................................................................................... 16
2.2.3. CMTS ..................................................................................................... 17
2.3.
Digitalna televizija ..................................................................................... 19
3.

STRUKTURA KADROVA I ZNANJA U PROCESU RADA KABLOVSKE TELEVIZIJE ...... 21

3.1

Struktura kadrova u kablovskoj televiziji .................................................... 22

3.2

Koritenje ljudskih potencijala i znanja u realizaciji usluga............................ 24

3.2.1
Stimulacija kadrova .............................................................................. 26
3.2.2
Edukacije i usavravanja ....................................................................... 28
3.3
Problemi u koritenju ljudskih potencijala ................................................... 30
4.

ZAKLJUAK .................................................................................................. 31

LITERATURA I BIBLIOGRAFIJA ................................................................................. 32

1. UVOD
U procesu rada savremenih kablovskih distributivnih sistema osim tehnikih elemenata
vanu ulogu svakako ima i ljudski potencijal. Da bi razumjeli uticaj ljudskog kadra na rad
kablovskih sistema potrebno je prije svega upoznati se sa tematskim cijelinama: 1) problem,
predmet i objekti istraivanja, 2) radna hipoteza i pomone hipoteze, 3) svrha i ciljevi
istraivanja, 4) znanstvene metode i 5) struktura rada.

1.1 PROBLEM, PREDMET I OBJEKTI ISTRAIVANJA

Prvi oblici kablovske televizije datiraju jo iz ranih pedesetih godina prolog stoljea u
Americi. Do tad je postojalo samo nekoliko televizijskih stanica lociranih u veim gradovima
tako da ljudi koji su ivjeli u gradovima ili na mjestima gdje nije dobar prijem signala nisu
mogli gledati televiziju.
John Walson, trgovac koji je ivio u malom gradiu u dolini nije bio u mogunosti gledati
televiziju jer je bio udaljen 90 milja od najbliih televizijskih odailjaa u Philadelphiji, prijem
signala je bio onemoguen i prolaskom kroz planinu. Postavio je antenu na vrh planine u
blizini, televizijski signali su primljeni i preneeni do njegovog duana.
Tako poinje razvoj kablovske televizije. Na mjestu pogodnom za prijem signala postavljao se
antenski sistem, a primljeni radijski ili televizijski signali su se nakon obrade u glavnoj stanici
distribuirali kablovskom mreom do pojedinih korisnika.
Godine 1976. uvoenjem potpuno novog medija za prijenos signala optikog vlakna, dolo je
do drastinog poveanja kvaliteta TV signala distribuiranog putem kablovske mee. Optiki
kablovi, sainjeni od optikih vlakana, omoguili su prijenos signala uz mnogo manje gubitke.
Zahvaljujui tome, TV signal je, na putu do korisnika, prolazio kroz svega par, umjesto
dotadanjih nekoliko desetina pojaivaa. Znatno smanjenje broja pojaivaa u kablovskoj
mrei donjelo je velika poboljanja u kvalitetu signala i pouzdanosti cjelokupnog sistema.
LOMA SCIENTIFIC INTERNATIONAL 1985. godine projektuje prvi MMDS odailja, tri
godine kasnije kompletnu liniju za pomenuti sistem i u slijedee 2 godine implementira prvi
MMDS sistem sa 31-im TV kanalom i odailjaem snage100 W.
Danas pojam kablovska televizija predstavlja irokopojasni kablovski distributivni
sistem ( KDS ) koji putem kabla ili beine veze prenosi vei broj TV i radijskih programa,
brzi internet, IP telefoniju, video nadzor, video na zahtjev, uenje na daljinu, video igre sa vie
uesnika, elektronsko bankarstvo, kontrolu potronje struje i vode, obezbjeenje objekta
alarmnim sistemima, itd.
Naravno, sve ove savremene blagodati potrebno je realizovati u vrlo zahtjevnim
uslovima kako sa aspekta tehnikih organienja poput dostupnih tehnologija, konfiguracije
terena tako i sa aspekta potrebnih ljudskih visokokvalitetnih resursa.
Iz svega pomenutog izvlaimo problem istraivanja: prilikom sagledavanja i
ocjenjivanja kvaliteta rada uposlenih u kablovskoj televiziji uoiti probleme i same efekte
poboljanja kvalitete njihovog rada kao posljedice strunih edukacija i stimulacije.
Na osnovu samog problema istraivanja dolazimo i do predmeta istraivanja:
Upravljanje resursima i ljudskim potencijalima irokopojasnih operatera, kao i predloga koraka
za poboljanje rada u kablovskim distributivnim sistemima.
Kao to je oigledno iz ranije pomenutog pojavljuju se i dva objekta istraivanja i to:
stimulacija i edukacije ljudskih potencijala u kablovskim distributivnim sistemima.

1.2 RADNA HIPOTEZA I POMONE HIPOTEZE

Uzevi u obzir ranije navedene probleme, predmete i objekte istraivanja dolazimo do
radne hipoteze: Pravilno upravljanje resursima i ljudskim potencijalima irokopojasnih
operatera prestavlja osnovu za uspjean rad preduzea.
Iz postojee hipoteze impliciraju se i pomona hipoteza: Kompleksna arhitektura
irokopojasnih mrea omoguava pruanje neogranienog broja savremenih usluga.

1.3 SVRHA I CILJEVI ISTRAIVANJA

U vezi sa problemom i predmetom istraivanja postavljenom glavnom i pomonom
hipotezom odreena je i sama svrha istraivanja: Istraiti uticaj stimulacije i edukacije na
kvalitet rada kadrova u irokopojasnim kablovskim sistemima.
Ciljevi istraivanja su: utvrditi u kojoj mjeri postojei sistem stimuliranja i edukacije
zaposlenih doprinosi poveanju njihove uinkovitosti.
Takoer je potrebno odgovoriti na neka pitanja:
- ta su to irokopojasne mree?
- Ka koji nain se vri stimulacija zaposlenih u KDS-a?
- Kako se vri educiranje i usavravanje kadrova KDS-a?

1.4 ZNANSTVENE METODE

Metode koje su koritene u obradi seminarskog rada su historijska metoda, metoda
kompilacije, metode analize i sinteze, desktiptivna metoda kao i komparativna metoda.
U obzir su uzete osnovne injenice dostupne u literaturi i Internetu.

1.5

STRUKTURA RADA

Rad je nastao kao posljedica linog iskustva i istraivanja na pomenutu temu,

predstavljen je u tri meusobno povezana dijela.
U prvom dijelu, uvodu prestavljen je problem, predmet i objekti istraivanja,
postavljene su radna i pomona hipoteza, razjanjena je svrha i cilj istraivanja, navedene su
primjenjene znanstvene meteode kao i obrazloena sama struktura rada.
U drugom dijelu prestavljena je kompleksna arhitektura irokopojasnih mrea kao i
bogatstvo savremenenih usluga koje su pruaju krajnjim korisnicima.
U treem dijelu predstavljena je struktura kadrova i znanja u kablovskoj televiziji sa
elementima stimulacije i edukacije i usavravanja uposlenih u KDS-a.
U posljednjem dijelu, zakljuku kroz istraivanje i iskustvo dokazane su postavljena
glavna i pomona hipoteza.

2.

OSNOVNE KARAKTERISTIKE IROKOPOJASNIH MREA

irokopojasne mree danas predstavljaju vieservisni sistem koji treba da obezbjedi

povezivanje svih elemenata radio-difuznog sistema, prijenosom audio i video-signala i signala
podataka i to velikim brzinama. Ovaj sistem podrazumijeva dvosmjernu komunikaciju, to daje
mogunost ne samo da pasivno primamo signal (TV signal, radio program i sl.), ve da utiemo
na izbor i servis koji koristimo.
Na ovaj nain mrea postaje interaktivna (znai prenos signala i od pretplatnika), to
omoguava pruanje mnogo drugih usluga korisnicima. Interaktivni servisi:
-brz pristip Internetu (Fast Internet Access) pomou kablovskog modema, pored brzog
pristupa, omoguava jo i ostale prednosti kao to je stalna i neograniena veza na Internetu,
telefonska linija je uvek slobodna, osim ovog interaktivnog servisa imamo jo i sledee:
- video nadzor je usluga nadgledanja u funkciji zatite privatnih i poslovnih objekata korisnika
na jednom TV kanalu namenjenom za tu uslugu,
- PAY sistem (gledaj sad plati kasnije) je usluga koja omoguava gledanje ekskluzivnih
prenosa koje emituju svijetske TV stanice. Dovoljno je da iz pregleda programa izaberete
emisiju koju elite da gleate i na zahtev prosledite KDS-u, a plaanje se izvri na kraju
mjeseca.
- video na zahtev, KDS u saradnji sa najveim disributerskim kuama nudi prikazivanje
najkvalitetnijeg filmskog programa. Oni nude listu aktuelnih filmova, a korisnik bira film i
vrijeme kada eli da ga gleda,
- telenadzor, daljinski nadzor privatnih i poslovnih objekata u cilju zatite od poara, kraa...

2.1. Broadband mree velikih brzina

2.1. Arhitektura irokopojasnih mrea

Kablovski distributivni sistemi od svoga nastanka pa do danas znatno su evoluirali.
Osim prijenosa televizijskog signala danas su to irokopojasne prijenosne mree koje mogu
distribuirati sve potrebne usluge i atraktivne telekomunikacijske i multimedijalne sadraje kao
to su brzi internet, IP telefonija, TV programi, programski paketi razliitog sadraja, video na
zahtjev, i sl. Da bi pomenute usluge kablovski distributeri prenijeli do krajnjih korisnika
potrebna je skupina hardverskih i softverskih komponenti poevi od glavne stanice, sistema za
prijem signala, sistema za dalju distribuciju pa sve do korisnike opreme.
Da bi korisnicima obezbijedili atraktivne, raznovrsne i kvalitetne usluge potrebno je iste
prikupiti od vanjskih dobavljaa, organizovati i pripremiti za distrubuciju.
Glavna Stanica ili HEAD END je centralno mijesto za prijem, organizaciju i daljnju
distribuciju, to je najee centralna prostorija sa potrebnom opremom. U prvim kablovskim
sistemima glavna stanica (GS) je predstavljala kompaktne stanice za prijem nekoliko
televizijskih kanala koji su prenoeni do krajnjih korisnika.
Savremena GS sadri slijedee komponente:
- antenski sistemi,
- sistemi za prijem i obradu dostupnih zemaljskih i satelitskih RTV signala,
- sistemi za napajanje,
- modularne kanalne pretvarae za digitalne i analogne signale,
- modulatori,
- multiplexeri,
- kanalni pojaivai,
- sistem za kodiranje i dekodiranje,
- serverski sistemi,
- sistemi za internet,
- sistemi za nadzor i menament korisnika i sl.

Fotografija 2.2. Glavna stanica HEAD END

Fotografija 2.3. Blok ema KDS-a

Slika 2.3. prikazuje blok emu GS u kojoj se dolazni signali obrauju i dalje distribuiraju
putem HFC (optiko koaksijalne) ili beine MMDS i LMDS mree.
Dostupni radio i televizijski signali se primaju uz pomo odgovarajuih antenskih sistema
uvode se u odgovarajue prijemnike koji te signale (ukoliko su zakljuani ) dekodiraju, regulie
se kvalitet i jaina signala, izlazna snaga, frekventno podruje i proslijeuju se do slijedee
sabirnice.
Da bi se obezbijedio internetski pristup od Provajdera (dobavljaa interneta) se iznajmljuju
brze (i po nekoliko Gbps zavisno od broja korisnika) profesionalne veze koje se uz pomo
servera i CMTS ureaja alju do sabirnice.
Odreeni programski paketi, Video na zahtijev, kodirani (zakljuani) programski sadraji
zahtjevaju da se signal kodira a zatim kao takav distribuira do krajnjih korisnika koji posjeduju
ureaje koji isti signal dekodiraju (Set Top Box) i koriste pomenuti sadraj. Ova opcija je u
posljednje vrijeme sve popularnija tako da korisnici mogu birati razliite pakete koji u sebi
sadre sadraje koji oni ele. Tako imamo osnovne pakete sa manjim brojem TV i radio
programa, kao i pakete koji dodatno sadre naprimjer dokumentarni i filmski sadraj i slino.
Za te svrhe koriste se Scrembler-i (koderi) koji zakljuan sadraj proslijeuju do sabirnice.
Svi pomenuti elementi objedinjavaju se u sabirnici (RF sabirnica Combiner) iz koje se dalje
jedniom vezom alju kroz distribucioni sistem do krajnjeg korisnika.
Sistem prijenosa treba da obezbijedi prijenos usluga od kablovskog operatera do krajnjeg
korisnika. U poetnim sistemima to su bile iskljuivo jednosmijerne veze ali je sa pojavom
interneta i digitalizacijom multimedijalnih usluga ta veza postala dvosmijerna.

Fotografija 2.4. Princip dvosmijernog prijenosa

2.1.1. Arhitektura stablo-grana

Distribucija signala se vri putem koaksijalnih, optikih i beinih mrea.
Prve strukture kablovskih sistema bile su u obliku stabla i grane (tree-and-branch design).

Fotografija 2.5. Arhitektura tree and branch

Takva topologija kablovske mree mogla se podijeliti u nekoliko dijelova, gdje je glavna
stanica predstavljala korijen, primarna mrea stablo, a ostali dijelovi (sekundarna i

distribucijska mrea) predstavljali su grane stabla. Mrea se sastojala od koaksijalnih kablova

(fotografija 2.6.) i odailjakih analognih signala.

Fotografija 2.6. Koaksijalni kabal

2.1.2. Arhitektura HFC

Analogni signali kroz koaksijalni kabal imaju problem guenja prijenosnog signala te porast
guenja porastom frekvencije.
Zato se za kompenzaciju guenja kabela u sistemima KDS koriste irokopojasna pojaala na
pravilnim intervalima. to je vea duina kabla zahtjeva se vie pojaala, tj. to je vee guenje
vei je i zahtjevani broj pojaala. Broj pojaala u kaskadi je ogranien jer pojaala unose um
pa se smanjuje kvaliteta prijemnog signala.

Fotografija 2.7. HFC Arhitektura

Ranih 80-ih godina pretstavljena je arhitektura koja ini osnovu dannjih sistema, HFC mrea.
HFC omoguava oparaterima zamjenu velikog broja koaksijalnih vodova i pojaala sa optikim
kablovima (optika vlakna) (slika 2.8.) ime se broj pojaala smanjuje za oko 80 posto.

Fotografija 2.8. Optiki kabal

Kod optikih kablova se kao prijenosni medij koriste svjetlovodne niti, tj. za prijenos
informacija koriste se svjetlosni impulsi za razliku od koaksijalnih kablova gdje se koriste
elektroniki impulsi.
Impulsi se obrauju i prevode u kodirane svjetlosne impulse pri emu se moe koristiti
svjetlosna dioda ili laserska dioda.
Koristei lee, svjetlosni impulsi se usmjeravaju prema optikom vlaknu putem kojeg se
prenose.
S obzirom na to da se veina uma u kablovskoj mrei generira u pojaalima i da je svjetlovod
otporniji na um od koaksijalnog kabla, poveana je kvaliteta signala i cjelokupna pouzdanost
mree.
Prepreka potpunom koritenju svjetlovoda u KDS je visoka cijena optikih odailjaa i
prijemnika kao ureaja za pretvorbu elektrinog signala u optiki i obrnuto.
U HFC-mreama optiki kabal se koristi za prijenos signala na vee udaljenosti, gdje
djelotvorno zamjenjuje koaksijalni kabal i pojaala u primarnom dijelu kablovskog sistema, dok
se koaksijalni kablovi i dalje koriste za prijenos na krae udaljenosti tj. u sekundarnoj i
distributivnoj mrei za povezivanje krajnjih korisnika.

2.2.

Kablovski internet

U predhodnom poglavlju smo prestavili osnovne karakteristike i elemente KDS, ovo

poglavlje je posveeno principu rada kablovskog Interneta.
Za razliku od klasinih, najee koritenih dial-up modema koji su godinama sluili za
povezivanje na Internet, a koji kao infrastrukturu koriste telefonske instalacije, kablovski
Internet koristi mreu kablova koja je primarno namijenjena prijenosu signala kablovske TV.
Na ovaj nain uz minimalna ulaganja od strane investitora tj. kablovskog operatera, uz male
izmjene mree moe se pristupiti najzahvalnijoj i najatraktivnijoj kablovskoj usluzi.

2.2.1. Princip rada

Kablovski modemi omoguavaju brz pristup Internetu koritenjem resursa postojeih
irokopojasnih kablovskih TV mrea.
Postoje dvije znaajno razliite klase kablovskih modema:
- hibridno fiber-koaksijalni (HFC) modemi, koji su dvosmjerni ureaji koji rade preko
HFC kabla i stariji,
- jednosmjerni modemi koji rade preko tradicionalnog koaksijalnog TV kabla.
Konvencionalni jednosmjerni kablovi danas preovlauju. Bez obzira na to, svaki kablovski
modem koristi jedan ili dva TV kanala od 6 MHz.

Fotografija 2.9. Opseg rada

Funkcija kablovskog modema je da modulie i demodulie kablovski signal u tok podataka.
Kablovski modemi takoe obuhvataju i:
- tjuner da bi razdvojili signal podataka od ostatka toka koji se emituje;
- dijelove mrenih adaptera, mostova (bridge) i router-a da bi povezali vie raunara
- softverske agente za upravljanje mreom da bi na taj nain kablovska kompanija mogla
da upravlja i nadgleda njen rad

Fotografija 2.10. INCA softver za upravljanje cablovskim internetom

Fotografija 2.11. Kablovski modem Motorola SB 5101E

Kablovski modem ima najmanje dva inteface-a. Prvi inteface je standardni F port konektor,
odnosno kontektor za koaksijalni kabl koji je slian konektoru na poleini TV aparata ili video
rekordera. Kablovska televizija se prikljuuje na taj port. Dugi interface je najee 10Base-T
konektor, koji kablovski modem povezuje sa raunarom.

2.2.2. Realizacija usluga

Korisnik moe istovremeno primati i signal kablovske televizije i podatke preko kablovskog
modema (koji se potom prenose do PC-ja) uz pomo splitter-a, jer se splitter na strani korisnika
vezuje na kablovski modem i TV izlaz.

Fotografija 2.12. Kablovski modem na pretplatnikoj lokaciji

Kablovski modem alje i prima podatke na dva potpuno drugaija naina. U downstream
smjeru, digitalni podaci se moduliraju i nakon toga alju na 6 MHz televizijski kanal (propusni
opseg) na frekvenciju izmeu 50 MHz i 750 MHz. Najee se upotrebljava 64 QAM (ili 256
QAM) downstream modulacijska tehnika obezbjeujui brzinu do 27 Mbit/s po 6 MHz kanalu.
Ovaj signal se smjeta u 6 MHz kanal do TV signala bez ometanja distribucije video signala
kablovske televizije.
Upstream kanal je neto nepouzdaniji. U dvosmjernoj kablovskoj mrei, upstream podaci se
prenose na frekvencijama izmeu 5 MHz i 42 MHz po kanalu od 2 MHz (propusni opseg). U
ovakvom okruenju je prisutna RF interferencija i impulsni um.
Dodatno, interferencija se esto pojavljuje kod privatnih korisnika zbog nedostatka konektora
ili slabog kabliranja. Poto kablovske mree imaju strukturu stabla, ovaj um se akumulira
prilikom upstream prenosa. Veina proizvoaa stoga koristi QPSK ili slinu modulacijsku
emu u upstream smjeru, jer je QPSK robustnija ema nego modulacijske tehnike vieg reda u
sluaju okruenja u kojem je prisutan um. Nedostatak ovog pristupa je to to je QPSK sporija
u odnosu na QAM.
Prilikom odrevanja brzine rada kablovskog modema mora se uzeti u obzir nekoliko inioca
(kablovska mrena arhitektura, gustina saobraaja, itd.).

Tipina instalacija kablovskog modema sa kanalom od 6 MHz je namjenjena prenoenju

podataka sa Interneta u raunar. Nain na koji se kombinuju bitovi i bajtovi zahtjeva vezu
brzine 36 Mbit-a na kanalu od 6 MHz. Dakle, teorijski 36 000 000 bit/s je 1 000 puta vie od 36
600 bit/s. Meutim, nekoliko inioca utie na stvarnu brzinu.
Ponimo od raunara, odnosno od interface-a sa kablovskim modemom preko 10Base-T veze.
Ova veza se zove 10Base-T, jer je njena maksimalna brzina 10 000 000 bit/s (10 Mbit/s). To je
manje za oko 73% od 36 Mbit/s. To nije jedino to usporava vezu.
Signal koji pristie preko 6 MHz kanala u raunar dolazi zajedno sa signalima koji pristiu u
druge raunare u blizini. Kablovski Internet signal pristie istim kablom koji povezuje veliki
broj korisnika.
Meutim, taj kabal moe prenositi nekoliko desetina Gbit/s podataka u jednu oblast.
Uprkos moguim "zaguenjima" u 99 od 100 sluajeva kablovski modem e obezbjediti daleko
vee brzine i pouzdanost od analognih modema ali i DSL modema. U praksi e stvarna brzina
download-a biti mnogo manja to je rezultat efekta dijeljenja medija.
Brzina upload-a (od korisnika prema mrei) moe imati vrijedost do 10 Mbit/s. Meutim,
veina proizvoaa modema odabrala je brzinu izmeu 500 kbit/s i 2,5 Mbit/s kao optimalnu.
Dakle, downstream kanal ima mnogo veu brzinu prenosa podataka u odnosu na upstream
prvenstveno iz razloga to Internet aplikacije tee da budu asimetrine. World Wide Web
aktivnosti potenciraju slanje vie podataka u smjeru prema korisniku nego prema mrei.
Kliktaji mia (URL zahtjevi) i e-mail poruke zahtjevaju mnogo manje propusnog opsega u
upstream smjeru, nego slike, audio i video koji se prenose u downstream smjeru.

2.2.3. CMTS
Osnovna oprema koja se koristi za pristup kablovskom internetu je kablovski modem.
Kablovski modem putem mree kablovske televizije prenosi podatke izmedju korisnikog
kompjutera i internet servis provajdera. Kablovski modemi komuniciraju sa CMTS-om (Cable
Modem Termination System).

Fotografija 2.13. CMTS Motorola BSR 1000

Komunikacija preko kablovskog interneta se vri na slijedei nacin:
Korisnik putem svog kompjutera daje zahtjev za internet resurs (web stranicu, email, ftp, itd)
Zahtjev se prenosi kablovskom modemu koji ga modulira (kompresuje/ifruje)
Modulirani zahtjev se putem mree KTV alje na jednoj od frekvencija prema CMTS-u

CMTS demodulira zahtjev i proslijeuje ga na obradu serverima

Serveri po primanju zatraenog resursa alju taj resurs nazad CMTS-u
CMTS modulira resurs i alje ga kablovskom modemu
Kablovski modem demodulira resurs i proslijeuje ga kompjuteru
Trenutno komunikacija izmeu veine kablovskih modema i CMTS-a se vri po standardu
DOCSIS (Evropska verzija EURODOCSIS; eng. Data Over Cable Service Interface
Specification).
Princip komunikacije izmeu kablovskih modema i CMTS-a ostaje isti nezavisno od tipa mree
kablovske televizije (moe biti ista koaksialna mrea ili isto optika ili mjeavina koaksialne i
optike poznatija kao HFC mrea).
Komunikacija izmeu BSR i administratora interneta se obavlja preko namijenskog softvera
koji podrava radi i upravljanje svim elementima mree, poev od samog BSR, kablovskog
modema pa sve do korisnikog paketa.
Sama okosnica je kablovski modem, svaki modem ima svoju MAC adresu na osnovu koje ga je
mogue identifikovati, svaki modem je dodijeljen jednom terminal nodu.
Sistem radi na principu terminal nodova, na osnovu kojih vidimo svakog pojedinanog
korisnika, jedan klijent moe imati zakupljenih vie terminal nodova.
Na osnovu korisnickog imena u svakom trenutku imamo potpun izvjetaj o aktivnostima
korisnika tj. o njegovom koritenju interneta.
U ponudi postoji vie razliitih paketa usluga.
Svaki paket je ogranien na osnovu prometa, s tim da postoji lokalni saobraaj koji se ne
tarifira. Preko pomenutog softvera je mogue oitati stanje signala kod svakog korisnika bez
dase mora izai na teren i mjeriti klasino mijernim ureajem, na taj nain je mogue
blagovremeno reagovati na nastale promijene uslijed promijene parametara distribucionih
pojaala, eventualnog prestanka rada i sl.
CMTS - Motorola BSR 1000 ima kapacitet od jedne hiljade korisnika.
Isti zahtijeva savremeni server na kojem e se izvoditi akcije odravanja rada kako samog
softvera za upravljanje tako i za nadzor, osim servera za administrativni softver poeljno je
postaviti i neke druge servere, kao to suserveri za : mail, game, free zona i sl.
CMTS ima jedan Downstream koji ide prema svim korisnicima u mrei, i etiri Upsteama koji
se mogu odvojiti za pojedine mree koje se nalaze na zajednikom sistemu.

Fotografija 2.14. Struktura kablovske mree

2.3.

Digitalna televizija

Kablovski distributivni sistemi u svom dosadanjem postojanju proli su kroz niz

promjena. To se prije svega ogleda u raznovrsnosti sadraja, koliini kao i u kvalitetu. Od
nekadanjeg prijenosa radio i televizijskih kanala KDS-i su evoluirali u najmoniju
irokopojasnu distributivnu mreu kaja je spremna ponuditi sve sadraje dananjeg zahtijevnog
doba.

Fotografija 2.15. Usluge irokopojasnih mrea

Prva i nekada osnovna usluga je svakao distribucija radio i televizijskih programa. Danas mnogi
operateri nude raznovrsne sadraje RTV programa u analognom i sve ee digitalnom obliku.
Nije se stalo samo na digitalizaciji slike i tona, sada su sve popularnije kvalitete poput HD i 3D
standarda koje zahtijevaju propusnost i nekoliko desetina Mbps. Osim toga primjenom sistema
kodiranja korisnicima se nude razliiti paketi RTV programa kao to su obrazovni,
dokumentarni, filmski i sl. Osim toga korisnici mogu svoje omiljene RTV programe gledati i
putem IP tehnologije bilo na svojim raunarima ili mobilnim aparatima.
Sve popularnija usluga je i VOD (Video on Demand) video na zahtjev, pomou koje korisnici
mogu da biraju filmove iz ponuene baze iste gledaju u vrijeme kada to njima odgovara a
kasnije plate.
Neizbjena usluga svakog modernog operatera je i brzi Internet. Korisnici uz pomo kablovskih
modema mogu na jednom ili vie raunara nesmetano koristiti internet pri tome ne zauzimajui
telefonsku liniju ili ometajui neku drugu uslugu.
Pojavom Interneta u KDS-a se javljaju i usluge IP telefonije. To su usluge koje korisnicima
omoguuju telefonske razgovore bez koritenja klasinih telefonskih vodova uz pomo
Interneta.

Poslovnim korisnicima se nude iznajmljene veze VPN (Virtual Private Network) za prijenos
podataka i ili uvezivanje udaljenih lokacija klijenta.
Obzirom da KDS imaju velik protok i brzinu interneta esto nude i WEB HOSTING odnosno
mjesto za pohranjivanje korisnikih internet stranica.
Velika primjena irokopojasnih mrea je i u uenju na daljinu, na taj nain znanje je lake
dostupno bez obzira gdje se nalazio uenik a gdje profesori, takoe jedna od prednosti su i
multimedijalne prezentacije koje uenici mogu gledati kada to njima vremenski odgovara.
Sve vie se nude korisnike usluge za video igre, gdje vei broj korisnika iz iste mree ili irom
svijeta zajedno igraju video igre.
Tu su i usluge video nadzora kojima je mogue bilo gdje u domenu mree postaviti i
nadgledati video kamere, kao i druge usluge.
Veliki broj sve atraktivnijih usluga doveo je do velike popularizacije tako da su danas gotovo
rijetke osobe iz naeg okruenja koje ne koriste neke od pomenutih usluga.

Fotografija 2.16. Savremene potrebe korisnika

3.
STRUKTURA KADROVA I ZNANJA U PROCESU RADA
KABLOVSKE TELEVIZIJE
Pojam kadrovi u dostupnoj literaturi jedan je od mnotva pojmova koji se odnose na
ljude kao misaona bia.
Drugi esto pominjani pojmovi su: personal, zaposlenik, radnik, slubenik, namjetenik, radna
snaga, ljudski resursi, ljudski kapital a u posljednje vrijeme sve ee ljudski kapital ili
intelektualni kapital.
Moemo rei da se pod pojmom ljudski kapital podrazumijeva i kombinacija razliitih ljudskih
osobina kao to su: znanje, vjetina, iskustvo, motivacija, sposobnost, poslovna kultura i
komunikativnost.
Kada je u pitanju organizacija i upravljanje procesima koji su vezani za ovjeka kao sudionika
pojavljuju se i pojmovi poput: kadrovski procesi, kadrovski menadment i menadment
ljudskih potencijala.
Termin kadrovi potie od rijei squadri, sto znai okvir, odnosno oreola, da bi se istaknuo
znaaj osoba ili skupina odreenih slojeva unutar tog okvira u drutvu1.
S. amilovi izricajem kadrovi podrazumijeva radno sposobno i aktivno stanovnitvo koje je
osposobljeno za vrenje odreenog drutveno-korisnog rada, koje je u radnom odnosu, kao i
one koji djeluju u bilo kojoj drugoj funkciji iIi se nalaze u pripremi za vrenje odredenog
drustveno-korisnog rada radno osposobljeni, a koji su privremeno nezaposleni. 2
Posebno mjesto u procesima rada zauzima znanost, znanje kao i sama informiranost
zaposlenih na osnovu kojih isti mogu dati svoj znaajan doprinos uspjehu samog preduzea.
Tako se esto znanje pominje kao ljudski kapital koji se pretvara u profit, te se ljudski kapital
smatra kao temeljni resurs preduzea.
Znanje je kategorija koja upotrebom raste, ono prestavlja neopipljivo dobro,
nematerijalni proizvod u obliku informacija, naunih, literarnih i drugih ostvarenja.
Znanje se namee kao pokretaka sila nove ekonomije iako jo nema ravnopravnu trinu
vrijednost kakvu danas imaju materijalna bogastva.
Obzirom da su kadrovi i znanja osnovni resursi savremenih preduzea, meu koja svakako
pripadaju i suvremene kablovske distributivne sisteme, njima je neophodno brino upravljati.

Fotografija 3.1. Ljudski potencijal kablovskih sistema

1

Vuji, V.: Menadment ljudskog kapitala 3. izdanje, Sveuilite u Rijeci Fakultet za

menadment u turizmu i ugostiteljstvu, Opatija, 2008., str. 22
2
Vuji, V.: Menadment ljudskog kapitala 3. izdanje, Sveuilite u Rijeci Fakultet za
menadment u turizmu i ugostiteljstvu, Opatija, 2008., str. 24

3.1 Struktura kadrova u kablovskoj televiziji

Savremeni kablovski distributivni sistemi predstavljaju irokopojasne prijenosne mree
koje mogu distribuirati sve potrebne usluge i atraktivne telekomunikacijske i multimedijalne
sadraje kao to su brzi internet, IP telefonija, TV programi, programski paketi razliitog
sadraja, video na zahtjev, VPN mree, video nadzor, prijenosi uivo i sl.
Da bi pomenute usluge kablovski distributeri mogli ponuditi i realizovati krajnjim
korisnicima neophodna je raznovrsna skupina ljudskog potencijala, odnosno kadrova sa
savremenim i atraktivnim znanjimai vjetinama.
Vano je naglasiti da kadrovi koji su angaovani unutar KDS-a moraju poznavati
savremena tehnoloka dostignua koja su jako podlona stalnim promjenama i unapreenjima i
biti pravovremeno informisani o svim promjenama tehnikog ili pravnog aspekta unutar samog
preduzea.
Takoer, neophodno je dobro poznavati geolokaciju podruja na kojima ovakva preduzea
egzistiraju (nazivi gradova, naselja, ulica, pokrivenost uslugama) kao i posjedovati dobre
komunikacijske vjetine obzirom na broj i razliitosti korisnika usluga.
Poto je primarna djelatnost KDS vezana za elektronske usluge zasnovane na
principima telekomunikacija najvei broz zaposlenih potreban je iz oblasti telekomunikacija,
elektrotehnike, automatike, informatike i drugih srodnih tehnikih nauka.
Svakako bitni i neizostavni su i ljudski potencijali vezani za finansije, pravo, geodeziju,
graenivu i zatitu na radu.

Shema 3.1. Organizacija kadrova KDS-a

Osnovna organizacijska raspodjela kadrova unutar kablovskog distributivnog sistema moe se

posmatrati sa aspekta:
- administarcije i
- mrene infrastrukture.
Administraciju sainjavanju finansije i centar za podrku korisnicima call center.
Finansije su zaduene za sve plaena i upravljanje finansijskim resursima preduzea, dok je
centar za podrku korisnicima spona izmeu finansija, korisnika i cjelokupnog sistema mrene
infrastrukture.
Kadrovi vezani za mrenu infrastrukturu rasporeeni su u tri organizacione jedinice i to:
- planiranje,
- izgradnja i
- odravanje.
Unutar grupe za planiranje vri se izrada projekata za dalje proirivanje i unapreivanje
postojee mree i usluga. Ovu grupu najee sainjavaju inenjeri i tehniari iz oblasti
telekomunikacija, informatike, elektronike i slino. Oni na osnovu znanja koje posjeduju,
dostupnih tehnolokih rijeenja i zakonskih propisa projektuju budue mree ili dijelove
postojeih mrea odnosno sistema za pruanje usluga KDS-a.
Druga grupa na osnovu ve razraenog projetka pristupa izgradnji irokopojasnih
mrea. Za realizaciju pomenutih projekata neophodna su znanja i iskustva iz telekomunikacija,
graevine, vjetine upravljanja raznima graevinskim mainama i slino.
Grupa za odravanje svakako je jedna od najosjetljivijih i najire rasprostranjenih
kadrova. Njihova specifinost prije svega se ogleda u raznovrsnosti neophodnih znanja i
vjetina za pravovremeno obavljanje radnih zadataka. Osim toga njihova zaduenja su vezana
za korektno funkcionisanje svih sistema 24 sata bez obzira na vremenske ili druge uslove rada.
Bez obzira kojoj od pomenutih organizacionih jedinica koji zaposlenik pripadao jako je
bitno da isti savjesno obavlja svoje dunosti pridravajui se radnih upustava, direktnih
smjernica menadmenta kao i blagovremenih informacija neophodnih za adekvatno obavljanje
radnih zadataka.
Sam dizajn svakog radnog mjesta unutar kablovskog distributivnog sistema vri se
utvrivanjem svih elemenata za odreeno radno mjesto kroz analizu radnih mjesta odnosno
poslova koje bi zaposlenik na pomenutom mjestu obavljao donoenjem organizacijskog akta
poznataog kao sistematizacija radnih mijesta.
Samom sistematizacijom radnih mijesta neposredno se obezbjeuje stvaranje uslova za
ostvarivanje razliitih ciljeva neophodnih za potpuno funkcionisanje kablovskih distributivnih
sistema.

Fotografija 3.2 Radno okruenje KDS-a

3.2 Koritenje ljudskih potencijala i znanja u realizaciji usluga

Kao to je u radu ranije pomenuto u cilju pruanja sveobuhvatnih usluga savremenog
informatikog ili drutva znanja neophodno je pruati iskljuivo profesionalne i konkurentne
usluge. Danas su to prije svega usluge brzog interneta, vie kanalne analogne i digitalne
televizije, video na zahtjev, VPN mree, iznajmljivanje optikih vodova, projektovanje
distributivnih mrea, prijenosi uivo, video nadzor i mnoge druge savremene usluge.
Da bi kablovski distributivni sistemi bili odrivi i konkurentni neophodno je osim jako
robusne i skupe mrene infastrukture angaovati i profesionalne ljudske potencijale.
Ljudski potencijal kojim raspolae neko preduzee prestavljen je u slijedeoj definiciji:
Ljudski potencijali su ukupna znanja, vjetine, sposobnosti, kreativne mogunosti, motivacija i
odanost kojom raspolae neka organizacija (ili drutvo). To je ukupna intelektualna i psihika
energija koju organizacija moe angairati na ostvarivanju ciljeva i razvoja poslovanja.3
Obzirom da je potranja za ovakvim kadrovima jako velika osim pronalaenja novih
kadrova na tritu rada esto se pristupa i naobrazbi i usavravanju ve postojeih kadrova
unutar samog preduzea. Na slijedeoj shemi dat je nain kako doi do tog cilja.
Shema 3.2. Proces pribavljanja, radne adaptacije i razvoja ljudskih resursa

Izvor: V. Vujevi: Kako stvoriti savren tim,QM asopis, broj 5/99

Fikreta Bahtijarevi iber, Management ljudskih potencijala, Zagreb, 1999. god., str. 16.

Svakodnevan rad KDS-a podrazumijeva planiranje, izgradnju i odravanje distributivnih

irokopojasnih mrea.
Da bi se pomenuti poslovi obavljali na odgovarajui nain neophodan je niz razliitih
znanja i vjetina kojima zaposleni moraju raspolagati.
Pomenute znanja i vjetine su izmeu ostalih i slijedee:
- poznavanje osnova elektrotehnike,
- poznavanje rada na raunaru,
- osnovni principi rada KDS-a,
- poznavanje principa koaksijalnog kabliranja,
- poznavanje sistema za zemaljsku difuziju,
- poznavanje koncepta satelitske difuzije,
- antene i antenski sistemi,
- vjetine izvoena kunih instalacija,
- vjetine neophodne za zajednike antenske sisteme,
- koncept planiranja KDS-a,
- poznavanje rada aktivnih pojaivakih elementata KDS-a,
- optiki aktivni i pasivni sistemi,
- poznavanje rada u CAD alatima,
- GIS softveri,
- programiranje,
- administriranje raznih serverskih platformi,
- knjigovodstvo,
- komunikacijske vjetine,
- strani jezici,
- vozaka dozvola i slino.
Neka od najeih znimanja koja stalno zaposlenje pronalaze u ovakvim preduzeima su:
- inenjeri-tehniari telekomunikacija,
- inenjeri-tehniari elektrotehnike,
- inenjeri-tehniari automatike,
- inenjeri-tehniari informatike,
- inenjeri-tehniari ekonomije,
- inenjeri-tehniari pravnih nauka,
- inenjeri-tehniari energetike,
- inenjeri-tehniari geodezije,
- inenjeri-tehniari zatite na radu i sl.

3.2.1 Stimulacija kadrova

Sama injenica da je ovjek unutar savremenog preduzea postao najvaniji resurs
dovela je do situacije da menagment preduzea veliku panju posveuje upravo motivaciji i
zadovoljstu uposlenih. Veoma je bitno unutar preduzea razvijati i implementirati nove
motivacijske tehnike koje svojom razraenou dovode do zadovoljstav i poveane
motiviranosti zaposlenih to naravno pomae preduzeu u dostizanju svojih ciljeva kao to su
poveanje konkurentnosti, poveanje vrijednosti i slino.
U savremenim preduzeima menaderi imaju na raspolaganju mnotvo teoretski i
praktino dokazanih strategija motivisanja ljudskih potencijala. To su najee finansijska
stimulacija, participacija zaposlenika, fleksibilno radno vrijeme, priznanja i pohvale,
usavravanje, razvoj karijere i slino.
Menaeri imaju kljunu ulogu u motivacji ljudskih potencijala, motivisani zaposlenici
se vezuju uz preduzee, zainteresovani su za pronalaenje rijeenja raznih organizacijskih
problema i pitanja, razvoj preduzea i uspjenost, za poveanje kvaliteta proizvoda i usluga.
Shema 3.3 Ciljevi i funkcije motivacijskog sistema

Izvor: Bahtijarevi - iber Fikreta (1999). Management ljudskih potencijala. Zagreb, Golden
marketing, str. 602.
Savremeno shvatanje ljudskih potencijala zasnovano je na injenici da motivacijski
sistem treba zadovoljiti odreene vrste ponaanja kao to su : privlaenje i zadravanje
najkvalitetnijih kadrova,umanjenje negativnog uticaja manje sposobnih zaposlenika, poticati
kreativnost i inovativnost i na taj nain doprinijeti razvoju same organizacije.
Osim toga jako je bitno da se zaposleni identifikuju i da se ostvari odreeni stepen
poistovjeenja zaposlenih sa preduzeem te da se nastavi njihova zainteresiranost za stalni rast i
razvoj preduzea kao i uspjeno poslovanje.
Sistem motivacije moe biti zasnovan na materijalnom i nematerijalnom principu.

"Kada se radi o stupnju izravnosti materijalnih odnosno financijskih primanja ukupnih

kompenzacija zaposlenih u nekoj tvrtki, moe se govoriti o dvije temeljne vrste ili kategorije
financijskih kompenzacija:
a. izravnim materijalnim, financijskim dobicima koje pojedinac dobiva u novcu i
na ruke i
b. neizravnim materijalnim dobicima koje pridonose individualnom materijalom
standardu.4
Pod pojmom neizravnih materijalnih dobara smatraju se sve one beneficije koje se po
pravilu stiu samim zapoljavanjem u preduzee, a ne dodjeljuju se po kriterijumu radnih
uinaka i samog uspjeha zaposlenika kao to su zdrvstveno i penziono osiguranje, topli obrok,
ivotno osiguranje, plaeni seminari i razne obuke. Ovaj sistem u sutini moe samo zadrati
ljudski potencijal ali ne doprinosi poboljanju radnog uinka.
Klasifikacija materijalnih kompenzacija prikazana je u slijedeoj tabeli gdje se vidi kako
razvijen sistem motivacijskih tehnika doprinosi razvoju strategije i uspjenosti ciljeva
preduzea.

Tvrtka

RAZINA

Pojedinac

Tabela 1. Klasifikacije materijalnih kompenzacija za zaposlenike

IZRAVNE
MATERIJALNE
KOMPENZACIJE

NEIZRAVNE MATERIJALNE
KOMPENZACIJE

Plaa
Bonusi i poticaji
Naknade za inovacije
Naknade za irenje znanja i
fleksibilnost

Stipendije i kolarine
Studijska putovanja
Specijalizacije
Plaene odsutnosti i slobodni dan
Automobil kompanije
Menaderske beneficije

Bonusi vezani uz rezultate i

dobitak organizacijske
jedinice ili poduzea
Udio u profitu
Udio u vlasnitvu
(distribucija dionica)

Mirovinsko osiguranje
Zdravstvena zatita
ivotno i druga osiguranja
Naknade za nezaposlenost
Obrazovanje
Godinji odmor
Boinica

Izvor: Bahtijarevi - iber Fikreta (1999). Management ljudskih potencijala. Zagreb, Golden
marketing, str. 614..
Motivacija u kablovskim distributivnim sistemima potvruje uspjenost gore navedenih
metoda. Zaposlenici u KDS-a se na osnovu ostvarenih linih, kao i timskih rezultata periodino
ocjenjuju. Nakon informacija o postignutim rezultataima svakog od zaposlenih, kao i o
rezultatima po organizacionim jedinicama poduzimaju se razne motivacijske metode. Najee
su to stimulacije u novcu, meutim nisu rijekte ni stimulacije u smislu postizanja boljih uslova
za rad kao to su vei broj slobodnih sati, fleksibilno radno vrijeme, besplatno koritenje resursa
preduzea za vlastite potrebe i slino. Navane stimulcije kao i nenovane su najee javne,
mada postoje i situacije kada zbog drugih moguih posljedica ovi rezultatai ostaju samo u krugu
menadmenta i stimulisanog zaposlenika.
Bahtijarevi - iber Fikreta (1999). Management ljudskih potencijala.
Zagreb, Golden marketing, str. 613. - 614.
4

3.2.2 Edukacije i usavravanja

Kablovski distributivni sistemi pripadaju tehnikoj brani u kojoj su promjene gotovo

svakodnevne. Iz toga razloga nezamislivo je i pomisliti na izostavljanje redovnih edukacija i
raznih programa dousavravanja uposlenih.
Obzirom da je i u samoj sistematizaciji napravljen raspored ljudskih potencijala po
raznim odjeljenjima i da su isti esto specijalizovani za odreene poslove planovi za edukaciju
moraju biti planirani i namjenski prilagoeni.
Edukacije se najee osiguravaju vlastitim resursima na naina da zaposleni sa vie
znanja i vjetina iste prenose na druge zaposlene.
Osim toga kad neko od zaposlenih prisustvuje odreenim edukacijama,
specijalizacijama i slino, po povratku sa istih najee i sam organizuje predavanja na istu
temu koju je i sam usvojio i prenosi je na svoje kolege.

Fotografija 3.3 Poziv za edukaciju KDS-a

Meutim sama funkcija profesionalnog razvoja obuhvaa pet potfunkcija:

- razvoj karijere,
- izobrazba u poduzeu,
- profesionalnu orijentaciju,
- sustav napredovanja i
- prekid radnog odnosa.
Osnovu razvoja ljudskih potencijala ini izbor za radno mjesto, uvoenje u posao, sudjelovanje,
kolovanje uz rad i napredovanja.
Znaajan dio profesionalnog razvoja oito su i elementi motivacije koji su ranije
pomenuti.
Praksa je dokazala da ukoliko glavni elementi profesionalnog razvoja postoje u poduzeu,
javlja se motivacija, zadovoljstvo, proizvodnost i ravnomjeran razvoj u istom.
Razvoj karijere vrlo je bitan za svakog zaposlenog budui da kroz posao postie
odreenu kvalitetu ivota, socijalnu jednakost, samopotovanje, samokontrolu i naposljetku
upravlja vlastitom karijerom.
Svakodnevno obrazovanje postaje jedan od najvanijih oblika upravljanja i razvoja
ljudskih potencijala, posebno u oblasti tehnikih nauka gdje je dokazano da ukoliko strunak iz
ove oblasti eli zadrati nivo potrebnog znanja 10 % radnog vremena treba provesti uei.
Postoje razliite su metode vezane za specifine ciljeve i programe obuavanja i
obrazovanja. Instrukcije, rotacija posla, struna praksa, mentorstvo te predavanja, audiovizualne
tehnike, konferencije, metoda sluajeva neke su od brojnih metoda koje se mogu primjenjivati
pri obuavanju kadrova u kablovskim distributivnim sistemima.
Profesionalna orijentacija odvija se u sklopu podsustava evidentiranja zaposlenih,
informiranja, izbora i rasporeivanja zaposlenih, uvoenja u posao, napredovanja u radu,
tehnolokih promjena i praenja ljudskih potencijala i predvianja su da e doi do bitnog
poboljanja funkcije profesionalne orijentacije u svim njezinim aspektima, osobito u podruju
obrazovanja i osposobljavanja.
Svaki zaposlenik ne eli da ostane uvijek na istome radnome mjestu i istoj razini, ve
trai napredovanje, osobni uspjeh, promjene na bolje. Izboor kandidata za napredovanje mora
biti jednak kao i izbor i rasporeivanje novih ljudi i on ukljuuje predlaganje kandidata,
ocjenjivanje njihovih osobina, donoenje odluka i praenje razvoja karijere.
Prekid radnog odnosa je, kao posljedica osobne elje, premjetaja, privremenog
ekanja, otkaza ili odlaska u mirovinu, jedna neminovnost u poduzeu pri kojemu je veoma
vana uloga slube ljudskih potencijala na ublaavanju tenzija, obavljanju razgovora s
zaposlenikom i vrenju analize koliko je odluka prekida radnog odnosa utemeljena (npr. kod
otkaza).
Profesionalni razvoj prestavlja permanentni proces koji tee od poetka kolovanja
pojedinca i u svakoj prijelomnoj taki vano je da se donesu odluke koje ukljuuju osobine svih
pojedinca, zahtjeve posla kao i kretanja ponude i potranje na tritu rada.

3.3 Problemi u koritenju ljudskih potencijala

Kablovski distributivni sistemi kao i svako drugo preduzee susreu se sa problemima u
samom koritenju ljudskih potencijala.
Promlemi se oituju u tri sasvim razliita ugla posmatranja i primjene.
Tako imamo probleme koji se javljaju kod korisnika usluga kablovskih distributivnih
sistema. Postoji odreen broj veoma zahtjevnih korisnika usluga koji se gotovo uvijek ali na
kvalitet i sadraj samih usluga koje konzumira te ukoliko zaposlenik ne raspolae dovoljnim
komunikacijskim vjetinama, nije pravovremeno informiran o stanju raspoloivosti usluga i
obimu istih kao i o samom korisniku dolazi do nepotrebnih nelagodnih situacija i izraza
nezadovoljstva, kako korisnika usluga tako i zaposlenog koji je sa istim suoen.
Sa menaderskog aspekta problemi u koritenju ljudskih potencijala nastaje kada se
ljudski potencijal ne ne posmatra kao kapital i najvaniji resurs preduzea nego kao troak.
Posebnost znanja i vjetina potrebnih za izvravanje radnih zadataka onemoguava brz i
jednostavan nain do adekvatnog ljudskog kadra. Problemi su takoer mogui ukoliko u
preduzeu ne postoji dobra kolegijalna klima, timski rad, te ukoliko menadmenta ne
primjenjuje na pravilan nain metode motivacija i stimulacija zaposlenih.
Sa aspekta uposlenih problem nastaje ukoliko u preduzeu vlada demotivirajua klima,
poput nezadovoljstav zaposlenih usljed neredovnih primanja, slabog vrijednovanja rada, loih
uslova za rad, potrebom za radom u smjenama, za vrijeme praznika i slino.
Sa stanovita posmatranja problema u bilo kojem od pomenutih aspekata vidljivo je da
su problemi u radu postoje i da su posljedica same vrste posla koja se obavlja unutar pomenutih
kablovskih distributivnih sistema kao i posljedica samih uslova za rad koji postoje u samom
preduzeu.
Neophodno je preduzeti potrebne aktivnosti kako bi se problemi u samom radu bilo
tehnikog ili organizacijskog smisla sveli na minimum te kako bi uposleni imali to bolje
uslove za rad i za isti bili pravilno i transparentno motivisani i stimulisani.

4.

ZAKLJUAK

Kablovski distributivni sistemi su za samo pola vijeka uspjeli od obinog zajednikog

antenskog sistema prerasti u sveobuhvatnu irokopojasnu distributivnu mreu.
Stalnom tendencijom rasta, potrebama za brzim dvosmjernim prijenosom podataka,
telefonije i multimedijalnih usluga dobili smo dananje KDS-e.
Savremeni kablovski distributivni sistemi svojom arhitekturom, zasnovani su sve ee
na optikoj infrastrukturi koja je omoguila neograniene mogunosti pruanja usluga krajnjim
korisnicima i njihovo svakodnevno poboljanje i inoviranje.
Zasluga prije svega pripada nuano-tehnolokim dostignuima, ondosno ljudskom
potencijalima koji su ovakav vid prijenosa podataka doveli u veoma zavidan poloaj u odnosu
na dananje, u telekomima najee koritene infrastrukture zasnovane na bakarnim paricama.
Svjedoci smo injenice da su u pomenutim preduzeima usljed poveanih zahtjeva
korisnika za savremenim usluga sve veih propusnih kapaciteta (poput interneta,televizije,
telefonje, videa na zahtjeva i slino) nastali problemi u nemogunosti pruanja usluga za koje
su potrebni kapaciteti kako posjeduju irokopojasne distributivne mree. Oigledno je da je
problem nastao kao posljedica neadekvatnog planiranja razvoja koko same infrastrukture tako i
ljudskih potencijala koji nisu bili sposobni prepoznati dananje zahtjeve.
Pretpostavka ja da je danas u svijetu oko milijardu korisnika irokopojasnih
distributivnih mrea.
Ikako preduzea koja se bave irokopojasnim kablovski distributivni sistema imaju jako
zavidan poloaj i jako velike prihode, kako u naem okruenju tako i irom svijeta, neophodno
je upravo najveu panju posvetiti najvrijednijem resursu ovakvih preduzea.
To su naravno ljudski potencijali koji se sastoje od mnotva strunjaka iz oblasti srodnih
elektrotehnici, kao to su telekomunikacije,automatika, informatika, energetika i slino.
Savremeni uslovi poslovanja su doveli do toga da infrastruktura, materijalni kapital i fiziki rad
nije vie glavni faktor konkurentske prednosti.
Dokaz tome su upravo i kablovski distributivni sistemi koji su se kao preduzea u vlasnitvu
jednog ili vie vlasnika uspjela rame uz rame izboriti sa najveim telekomunikacijskim preduzeima za
koja se nekada nije ni moglo zamisliti da e imati konkurenciju.
Naravno ovu injenica upravo potvruje snagu i vrijednost ljudskog potencijala u savremenim
kablovskim distributivnim sistemima.
Dakle, nije dovoljno posjedovati najmoderniju opremu, razne maine i strojeve ve upravo
kreativne i obrazovane ljudske potencijale u svim oblastima kojim se preduzee bavi, odnosno kadar
koji e znati na najefikasniji nain iskoristiti postojee resurse i postii zacrtane ciljeve preduzea.
Sam razvoj tehnologije kao i brze promjene u poslovnom okruenju uticale su na promjene u
poslovnoj filozofiji i usmjeravanju ovjeka prema znanju kao najveem proizvodnom i razvojnom
resursu. Edukacija i usavravanje su postali obaveza ne samo top menadmenta ve svih zaposlenih
unutar svakog odjeljenja zavisno od posla koji obavljaju. Tako da je danas gotovo nemogue nai
ozbiljniju firmu koja nema planove edukacije i usavravanja kadrova.
Osim toga menaderi preduzea sve veu panju upravo posveuje zadovoljstvu zaposlenih
primjenjujui razne metode motivacije.
Sama ova injenica dokaz je da je ovjek i u savremenom drutvu postao jako poenjan resurs i
da menaderi kao i vlasnici preduzea ne pokuavaju vie samo iskoristiti kadar nego imati pouzdane i
zadovoljne ljudske resurse.

LITERATURA I BIBLIOGRAFIJA
1. Vidoje Vuji Menadment ljudskog kapitala, Sveuiliste u Rijeci, Fakultet za turistiki i
hotelijerski menadment Opatija, Rijeka, 2004.,
2. Walter Ciciora, James Farmer, Modern Cable Television Technology, Second Edition,
Morgan Kaufmann Publishers San Francisco, 2004.,
3. Kulic ivko, Menadment ljudskih resursa, ZD Banjaluka 2007.
4. Bahtijarevi-iber Fikreta, Management ljudskih potencijala, Golden marketing Zagreb,
1999.
5. Kemal Dervi Praktikum kablovske televizije, Grafiar Uice, 2005
6. Kljaji ivana, Specijalistiki rad TQM i uloga zaposlenih u postizanju potpunog
kvaliteta, 2009.
7. Jamila Jaganjac, Magistarski rad Upravljanje ljudskim resursima u oblasti
ekonomije,2009.
8. Web stranice (01.02. 14.04.2012.):
a. http://www.cableaml.com/index.html,
b. http://findarticles.com/p/articles/mi_m0TLC/is_9_34/ai_65859538/pg_3/?tag=m
antle_skin;conten,
c. http://www.axcera.com/axcera-products.php,
d. http://www.rak.ba/bih/aktuelnost.php?uid=1301651579&root=1301396432,
e. http://www.poslovniforum.hr/management/upravljanje_ljudskim_potencijalima.
asp,
f. http://www.truenetcommunications.com/enterprise.php.