.

~-

-[~ ~

_ ~~E=J. .~

..
aras t1rma ue yorum derg1s1

~=~~~::~~

=~~[~

;-~l!o.~~I: "''
1: ~ - :!: II :
- T
:

. .==- . -uii~_
.. rh:~ ~ . 1..:n! , 1 - _...

- ;

::

ir~~-lj
~~

...

-,L

tj
~

II

'

~.

-
o-

"

1r
!

,. ~
il 'f-_,--

_-;_- I........,......
- , .. - - - If
~
~-. !j

- ....

- ,
L

.. _-.I

,___

Caz ve Piyano 6gretmeni

-~

--~

DenesAGAY

Frederic CHOPIN'den Bill EVANS'a ...

ilhan Baran

Alexander SKRYABIN'in Hayat1, Stili

ve Piyano Eserleri

--

>- -,

Hakan EKMEN
'

"

>-

Protestan Reformasyonu ve Muzik

...

Ayhan EROL

20. Yuzy1l1n Besteleri Bestecileri ve Muzik

Sanat1n1n H1zh Evrimi
ismail Li.itfi.i EROL

- u=-.

MOZART'm ldemeneo Uverturu

Nesrin Kalyoncu

Erik SATIE ve "Vexations"

Belir TECiMER KASAP

iyi Se~ilmi Sorularla Muzik 6gretiminin Duzeyi

Yukseltilemez mi?
Kirk KASSNER

Muzik Dinleyicisinin Tipolojisi

Helmut ROSING ve Herbert BRUHN

! ~--

~-

'

-1';:

_I

--

::

..

!-

.- -

"

,-

,,

...veMOZiK

GiRi~
Alexander Nikalajewich Skryabin'in
dagum tarihi kanusunda net bir bilgi
almamakla birlikte,ya 25 Arahk 1871'de
ya da 6 Ocak 1872'de Maskova'da
dagduguna clair bulgular vardu. Daha
1 yamdayken annesini kaybeder. 11

yamda askeri akula girer. 17 yamda

girecegi Maskava Kanservatuvanndaki
egitiminden once armoni ve piyana
<;:ahmalanm Tanayev ve Severyev ile
si.irdi.iriir. 18-20 yalarmda ilk
konserlerini yapar. 21 yamda "Altm
Madalya" alarak kanservatuvan
bitirirken bir sag el rahatstzhgt
ge<;:irir.Aym ytl dinlenmek i<;:in gittigi
Finlandiya'da ilk sanatm1 yazar.23
yamdayken eserleri ilk kez bastlu. 24
yamda biiyiik konserler yapmaya balar.
26'smda Vera lssakavitch ile evlenir.1
ytl sanra km Rimma diinyaya gelir ve
aym ytl MaskovaKonservatuvan'nda
ogretmenlige balar. 30yamda ikind
km Elena dagar ve aym ytl Glinka
Odiiliinii kazamr. Bested 32 yamda
iken kendisine destek alan yaymc1
Belaieff oliir. 33 yamda ei tarafmdan
terk edilir.1 ytl sonra baka bir kadmdan
bir klZl daha alur (Ariadna). 3 7
yamdadu ve ikind ei Tatiana'dan
ogl u Julian dagar; a ytl Tatiana ile
Briiksel 'e yerleen Skryabin , plak
kayttlan da yapar. 2 ytl sanra
Maskava'ya tekrar yerleirler. 0
ytllarda, bestecinin yaammda ve
eserlerinde biiyiik etkisi alan
Kussevitzky
ile
dostluklan
ilerlemitir.40 yama geldiginde bir ktz
--.:r.tRIIM_,. <;:acugu daha olur (Marina). 43

yamdayken, Lozan'da yaayan babasm1

kaybeder. Kendi de 1ytl sanra, 2 7 N is an
1915'te hayata veda etmitir. Bal gezili,
<;:ok kanserli bir yaam siirmiitiir.
Bestednin eserlerinde ramantizmi,
klasik
ve
neaklasik
diiiince
kaqtthgmt, mistik diiiinceyi stk stk
gormek miimkiindiir.Astlmda bu,
anunun yaama ekliyle de bir biitiinliik
aluturur. Saloyev, Nietzsche gibi teozaf
filazaflarla dost olmast nedeni ile,
onla~m iistiin insan, yarattcdtk,
ozgiirliik ve irade ile ilgili fikirlerini
benimsemi tir.
200 dvannda yap1t1 bulunan bestedyi,
ii<;: evrede incelemek miimkiindiir:
1888-1902 1. Evre
1902-1910 2. Evre
1910-1914 3. Evre

1. EVRE
11 yamdan itibaren beste yapan
Skryabin
<;:acukluk
ydlannda
Chapin'den <;:ak etkilenmitir. iki
bestecinin de vals ve mazurkalan stlistik
alarak benzeirler. Falklorik olarak
ozellikleri a<;:tsmdan almasa da tematik
olarak benzerlik gostermektedir. Bu
evrede yazdtgt eserlerde Skryabin,
poliritmli kramatik yiiriiyiiler ile
yanatk akorlar kullanmtttr. (Op. 7 I
2Impramtu) Bu yoniiyle Chapin'i
andusa da kendine ozgiiliigiinii
karumaktadu.Opus numaras1 olmayan
ve pek de tamnmayan sol diyez minor
ve mi bemol minor 2 sanat1 da bu
evrede yaztlmttlr.Op.8 Etiidleri, lirizmin
ve teknik ustahgm birletigi yapttlardu.
57 Preliidiinii (Op. 2 7) de bu ilk evrede
yazan bested, piyana edebiyatma ayn
bir saluk getirmitir. ilk 30 tanesinden
sonra
Chopin etkisi giderek azalmaktadu.

...veMOZiK
l. Evre Eserleri

1881
1884/85
1885/86
1886
1886
1887
1886/89
1~87/89

1887/89
1887/89

1889
1888
1892/93
1887/92
1889

1891
1891/92
1891 /92
1894
1894

1888/96
1895
1895
1895
1895/96
1894/95
1895/96
1896
1892/97
1896
1896
1897
1897 4
1897/98

Kanan re major
Nocturne la hemal major
Valse Op.1 la minor
Fantazi Sonat sol diyez minor
Valse re hemal major
Variations la minor
Mazurka fa major
Mazurka si minor
Sonat mi hemal minor
3 Par~a: (Op.2) Etiid,
(do diyez minor)Preliid,
(si major)Impromtu a la
Mazurka (do major)
Album Yaprag1 (la hemal
major)
Mazurka Op.3/10
Fantazi-Sonat do major
(iki Piyano i~in)
Allegro Appasionato Op.4
mibemol minor
2 Noctiirn: (Op.5) Andante,
fa diyez minor Allegro la
major
Fiig mi minor
Sonat Op. l/6 fa minor
Impromtu a la mazurka
(Op. 7/2 sol diyez minor)
12 Etiid Op.8
Sol el i~in 2 par~a: (Op.9)
Preliid, do diyez minor
Nocturne re hemal major
24 Preliid (Op.2)
2 Impromtu (Op .12)
6 Preliid (Op.l3)
2 Impromtu (Op .14)
5 Preliid (Op.15)
5 Preliid (Op.10)
7 Preliid (Op.17)
Allegro de Concert Op.18
(si hemal minor)
Fantazi-Sonat Op.19/2
Concerto Op.20 fa diyez
minor
Allegro (Senfonik iir)
re minor
Polonez Op.21 si hemal
minor
Preliid Op.22
Sonat (Op.23/3) fa diyez
minor

1898/19909 Mazurka Op.25

1890
2 Preliid Op. 2 7
1890/91 Fantezi Op .28 si minor
Bestecinin 1.Evre eserlerine en
karakteristik ornek Op.20 fa diyez minor
Piyano Kon~ertosudur. Bu eserin ilk
boliimiine notadan bir goz atarsak, daha
ilk birka~ ol~iide bile romantizmin
stilistik ogelerini karlmtzda buluruz .

(Bkz . Nota 1)
2.EVRE
Skryabin, ilk evresinde Htristiyanhgm
etkisi altmdayken, bu evrede insan iistii
gii~lere yoneldi. Bested, gizemci ve
simgeci diiiince tarztyla yarattlar ortaya
koymutur. Gizemcilik, varhgm
biitiinliigii i~inde kiilerin ve nesnelerin
teodalizm ve filozofiyle birlemesidir.
air ve filozof alan bested, doneminin
Frans1z ve Rus yazar ve filozoflanyla da
i~i~e yaadt. Eserlerini yaratularken de
iiphesiz ki birbirlerinin etkisi altmda
kalddar. Madde ve ruhun ilikisihin
oziine vanlmas1, birbii:iyle ilgisiz
imgelerin ozgiir ~agntmlarla sentezi, o
donem Rusya'smm fikir ahmtydt.
Belyi ve Sabanyev yazdtklan yaztlarla
Skryabin'in diiiincelerini ve eserlerinin
oziinii daha iyi anlamamtza yardtmcl
olmulardu. Skryabin, eserlerinin niiahs
ve tempolanm belirtmek i~in "estetigin
dili" Franstzca'yt kullanmttlf.
Bestecinin diiiiniiiinii daha iyi ve
yakmdan tammak i~in, kendine ait baz1
sozlere bakabiliriz:
"Her tiir ~aha , amaca varmak i~in
gerekli alan ara~lann yaratdmasma
neden olur. Aracm bulunmasmdaki en
iist diizeydeki sentezin insanda oldugu
diiiiniilebilir. Ancak bu en iist
diizeydeki sentez yine de tannsaldu.
<;unkii tiim evrenin kuattlmasmt
saglar. En iist diizeydeki bir uyum, doruk
noktadaki bir a~1hm ve geHimi yaatlr,
sonra da herey bir hi~lige ve sessizH.ge
doniiiir."

...veMOZiK

KONZER'f CONCERTO
Ale~oder:

Nota 1

Skrj bin
(187i-19tS)
Op, lO (18~7;

...veMOZiK
Scryabin, isvi~re mektuplannda 6yle
demektedir :
" i~inde yaadtgtm Alpler, i~imdeki
daglan oluturuyor. i~imdeki etkinlik
giiciinii arttmyor. Bir dag sadece bir
dag degildir. Ot dunyadaki bir olgunun
ya da goriingenin i~imizdeki bir
projeksiyonudur. Ot goriinumler ve
go riingeler ruhumuzun ktputtlanna
gondermeler yapar. Bunlann hepsi birer
simgedir. Ornegin bir ku, kanatlanmt
bir okaytttr. Kulann u~ulanyla
i ~imdeki
ktptrtdann ozdeligini
d uyuyorum. Sanki kanatlanmt bir
opiicuk benden u~maya ham bekliyor.
D ogadaki hayvanlar ise i~imdeki
hayvamn simgeleri. Ama bu hayvan da
her an bir okayta doniiebilir."

1904-1905 "Prometheus Fantazileri"

yaztlannda , "Madem ki hereyi oznel
o larak sapttyoruz ve bu saptama
etkinliklerimizin sonucunda oluuyor,
oyleyse dunya benim ozgiir irademle
ol Uturd ugum
etkinliklerimin
iiriinudur. Etkinligimi durdursam ve
arttk hi~bir eyi algtlayamasam, benim
i~in her ey yokolur." gibi cumleler
bulunmaktadtr.
1904 ythnda Cenevre'de uluslararast
bir felsefe kongresine de katdan
Skryabin, ozellikle Fichte, Hegel, Marx
ve Nietzche eletirilerini izlerken aldtgt
notlannt "Poeme Divine" 'e ekler.
Fichte'nin "Dunya bize verilmedi, bir
odev olarak sunuldu, varolu eylemde
belirir."
diiiincelerinin
kendi
diiiincelerine
yakmhgt
ile,
"Prometheus Fantazileri" denemesinde
Fichte'ye gondermeler yapar:
1. evresinde Chopin etkisiyle yazan
besteci, bu evrede tonaliteden daha
uzak, Liszt ve Wagner etkili bir
yaklatm
izlemitir.
Piyano
yapttlanndaki armonik geliim, kendini
eksik ve arttk beli ~ozulumleri, kok
alterasyonlan, anarmonik ses, dominant
dokuzlu akora altth eki, gizli kok sesler,
dortlu araltk kurgusu, daha fazla
disonans ile kendini ozgiirce ortaya
koyuun bir gostergesi olmutur.

Romantik devrin sonlanndan balayarak

empresyonist
bestecilerin
de
kullandtklan pentatonik diziler,
Skryabin ile ayn bir renk ve boyut
kazandt. Bilinmeyen yerlere "u~u"
simgesi olan "Icarus" motifi bestecinin
bahca ozgunluklerindendi. Karanhk ve
aydmhk tmt ztthgt da Scryabin'in stk~a
gorulen stilistik ozelliklerindendir.
Onlu Rus filozof Solovyev'in de ~ok~a
ilgilendigi "Diabolizm", Scryabin'in de
eserlerinde gorulur. Aydmhk-karanltk,
iyilik-kotuluk, evrendeki kaos ve duzen
~attmalan, Rus felsefesi ve ruhunda
oteden beri vardt. Skryabin'in
miizigindeki diabolizm ya da aydmltkkaranhk karttltklan, kukusuz ruhsal
dunyasmm
da
bir
par~astydt.
<:;ocuklugundan beri bilin~altmdan
kaynaklanan evhamlar, sannlar ve
halusiinasyonlar, kendisinde zaman
zaman bir u~urumun dibine ~ekilme
ozlemini yaratmakta ve Skryabin kendi
derinligini
bu
u~urumlarda
,
aramaktaydt. Not defterlerinde 6yle
cumleler gaze ~arpar:
"Ben evren birliginin i~inde tekim, ben
yaamm titreimleriyim, uyanttm,
arzuyum, diiiim. Bilinmeyen duygulann
akmttst, hep tekrarlanan bakayt, yeniyi,
gii~liigii, yeni zevkleri, yeni ikenceyi,
yeni oyunu , yokoluu istiyorum . Kendimi
yitirene, mahvedene dek ... Ben kaosun
kendiyim."
Bu norastenik ruhun smulan kaygandt.
Ot dunyanm golgelenmesiyle artan
mutsuzluklar, almganhklar ve diimanca
duygular, aniden neeye, dolaystz
sevecen yaklatmlara doniimekte,
kendisiyle dunya arasmdaki smtrlan
kaldtrarak ~ogulcu bir dunyayt
kuatmaktaydt.
2.evrenin sonlanna dogru bestecinin
eserleri giderek kabaran ve taan bir
dtavurum gosterir. Bu takmhklann ve
Scryabin'in kiiligini belirli bir yone
dogru gelitirirken vardtgt bu en son
doruk noktast, "extase" yani "kendinden
ge~i" olgusudur. Bu geliimin ~eitli
apmalan vardu: 1- Ozlemle balar. 2Armma
~abasmdan
ge~er.
3-

~ft:;;;;;;~~!W""-

...veMOZiK
Olaganiistii bir gii~le etkinliklere girilir.
4- Zafere ulathr. 5- Yeniden stkmtl ve
~ilelere diiilliir. <;ile ve sonsuzluk
duygulan ile yetkin bir ifadeye vanhp,
zafere ulathr ama, herey, her zaman_
yeniden balar. Programh miizige biiyiik
ilgi duyan bested, piyano yapttlannda
da gerek mistik, gerek simgesel olarak
bu ogeyi kullanmltlr. -

2.Evre Yapttlan
1903
1903
1903
1903
1903

Sonat Op. 30/4 fa diyez major

4 Preliid (Op.31)
2 Poeme (Op.32)
4 Preliid (Op.33)
Poeme Tragique Op.3 si bemol
major
1903 3 Preliid (Op.35)
1903 Poeme Satanique Op.36 do
major
1903 4 Preliid (Op.37)
1903 Vals Op.38 la bemol major
1903 3 Preliid (Op.39)
1903 2 Mazurka (Op.40)
1903 Poeme Op.41 re bemol major
1903 8 Etiid (Op.42)
1904 2 poeme (Op.44)
19J4tG5 3 Par~a: (Op.45) Album Yaprag1
(mi bemol major) Poeme
Fantastique (do
major)
Preliid (mi bemol major)
1905 Scherzo Op.46 do major
1905 Quasi Valse Op.4 7 fa major
1905 4 Preliid (Op.48)
1905 4 Par~a : (Op.49)
Etiid (mi bemol major)
Preliid (fa major)
Reverie (do major)
Album Yaprag1 ( fa diyez major)
1906 4 Par~a : (Op.51)
Fragilite (mi bemol major)
Preliid ( la minor)
Poeme Aile {si major)
Danse Lanquide (sol major)
1~ 3 Par~a : (Op.52)
. Poeme (do major)
Enigma (re bemol major)
Poeme Lanquide (si major)
1907 Sonat Op.53/5 fa diyez major
1smm 4 Par~a : (Op.56)

Preliid (mi bemol major)

Ironies (do major)
Nuances (do major)
Etiid (sol bemol major)
1907/082 Par~a : (Op.57)
Desir (do major)
Caresse Danse (do major)
1909/10Albiim Yaprag1 Op-58
2.evre
eserlerinde
bestecinin
etkilendigi fikir ahmlan ve kulland1g1
yaz1 teknikleri, Op.53/5 fa diyez major
Sonatmda net bir ekilde kendisini
gosterir.
Bkz_ (Nota 2)

3.EVRE
Skryabin'in Prometheus Senfonik
yaratt1g1 "Sentetik-MistikPrometheus Akoru" ile geleneksel
olmayan, kendine ozgii ve ozgiir bir
miizik tarz1 ortaya ~tkmtttr. Bu akor
dortliilerden oluan alt1 sesin birlikte
tm1Slm i~erir: do- fa diyez-si bemol-mila-re. Bir diiiinceye gore bu akor klasik
ve romantik donem tlmlanmn bir mistik
bileimidir. Oiger bir diiiinceye gore ise
dogukan seslerin bir bii tiinl iigiid iirBe-s ted, dogukanlann ruhsal etkisine
ve gelecekte daha da ortaya ~1kacak
"ultrakromatizm"
'in
varhgma
inanmaktaydt. 0 nedendendir ki
Skryabin insan sesi ve kemana biiyiik
yakmhk duymutur.
~iiri'nde

Skryabin'in son evre yapttlannda

hereye tm1 merkezleri hakimdir. Bu
yoniiyle bested, Schonberg'in "oniki ton
sistemi" 'ne de llk tutmutur.
Prometheus abmmdan tiireyen
modlarla
yapt1g1
~ahmalarla,
Schonberg
ile
benzemektedir.
<;agtmtzm ilk Atonal Sonatt'nt Skryabin
(Op.62 Nr.6) ve Alban Berg (l.Sonat)
1911 ydmda yazmtlardu. Bested ilk
sonatlanm yazdtgmda sonat formu
~oktan
romantizmin etkisinden
~tkmttL Liszt, Si Minor sonatl ile bu
tarza yeni bir boyut ve bab a~1s1
kazandumtttr. Skryabin de ilk ii~ sonat1
ve opus posth iki sonattyla ozgiin irade
ve zafer duygusunu ortaya koymu ve

...veMOZiK

S0NATE Nr.5
"J.t
.. VIJ!M'l!.. f!Pi.Jltt j,"k "''. u:I~N~' lnYJt'tr!Jt14ni .
.N'~ .lfptl's OI\$C!IItJ~ftmdttt.tl'f

Oe tkrpni~ltQf)~i'llln'tt'o'Ct
lb.alJ.dU.~
;q~.}~ppw~ J';~9'1.._..,, .,
_Ill,;~, L ~11'111' d~t FE~U>r.!)

Nota 2

...veMOZiK daha ileri sonatlannm yolunu a~mlttr.

Wagner
etkisiyle
~ahtlgl
4.
Sonat1'ndan itibaren besteci, bir
degiim, bakalalm siirecine ad1m atar.
Bu, mistik diiiincelerin ve "Extase" 'in
bir getirisi olmutur.
Rus kuramc1 J avorski'nin "Zincir
Gamlar" adm1 verdigi modal yapdar
bestecinin bu donem yap1tlannda
gi:iriilmektedir (6.Sonat). Bu dizi 1/21- 1/2 eklinde oluur (do-do diyez-re
diyez-mi). Zincir gamlan, Oliver
Messiaen'e de esin kaynag1 olmutur.
Siirekli arayl i~inde olan besteci,
yapt1g1 keifleri hemen terkedip
yenilerine yi:inelme egilimi de
gi:istermitir.
Piyano virtiii:izitesinin s1mrlanm
zorlayan Skryabin, karmalk ritmler,
karmalk ciimleler, ~ok boyutluluk, ii~
porte kullamm1, efektif tmllar ile
piyanoyu a~1k~a bir ritm ~alg1s1 olarak
kullanmltlr. Bu onun maddenin i:iziine
varma, annma ve llga ulama,
diinyanm aguhgmdan kurtulma
arzulannm bir sonucudur.
Belli bir kompozisyon ekolii olmayan
Skryabin'in ilkelerini benimseyen ve
bunlan ~ahmalannda kullanan
dostlan vard1: Roslavetz, Obuchov,
Lourie, Mosolov, Vishnegradsky.
Bestecinin oliimiinden sonra Rus
kuramcdar Javorsky ve Ziljaev, onun
eserleriyle ilgili i:inemli ~ahmalar
yapmllardu. Eserleri ve stiliyle Rus
miizigine yeni bir kan, biiyiik bir soluk
ve parlak ateli i:igeler katan Skryabin,
giiniimiize dek yapllan arattrma ve yeni
bestecilik ~ahmalarma bir i:incii
olmutur. 0, diinyaya malolan ender
biiyiik besteci ve piyanistlerden biri
olarak tarihe ge~mitir.
3.Evre Yap1tlan
1910 Poeme ve Preliid Op.59/2
1911/12 Poeme-Nocturne Op.61
1911 Sonat Op.62/6
1911/12 2 Poeme (Op.63) Masque,
Etrangete
1911 Sonat "Beyaz Ayin" Op.64/7
1911/12 3 Etiid- (Op.65)

1912/13
1912/13
1912/13
1912/13

Sonat Op .66/8
2 Preliid (Op.67)
Sonat Op.68/9
2 Poeme (Op.69)
Andante, Presto
1912/13 Sonat0p.70/ 10
1914
2 Poeme (Op.71)
1914
"Vers la flamme" Op.72
1914
2 Dans (Op .73)
1914
5 Preliid (Op .74)
Skryabin'in Op.65, 3.Etiidii (Molto
Vivace) 3 .Evre eserlerine i:irnek
olabilecek niteliktedir.

(Bkz Nota 3)

KAYNAKQA
SWAN Alfred J. "Skriabin" Da Capo
Press, New York, 1969
BAKER James M. "The Music of
Alexander Scriabin" Yale University
Press, New Haven&London,1986
POPLE Anthony "Skryabin and
Stravinsky 1908-1914 Studies in
Theory and Analysis" Carland Publishing Inc, New York&London, 1989
SCHONBERG Harold C. "The Lives
of the Great Composers" Futura Publications, London, 1986
SCHONBERG Harold C. "The Lives
of the Great Pianists" Futura Publications, London, 1986
PAMiR Leyla "Skryabin Piyano
Yap1tlanndaki Evrim ve Oiiiince
Diinyas1" Muzik Ansiklopedisi
Yaymlan, Ankara, 1993
Yrd.Do~.SUMER Oiler Piyano
Edebiyatl Ders Notlan Derleyen:
Hakan Ekmen, Ankara, 1998

...veMOZiK

Mollo vivac:t J.......t44

Nota 3