Jaargang 4
nummer 2
27 januari
V E R S C H I J N T G R AT I S T W E E W E K E L I J K S O P W O E N S D A G I N A L L E Z I E K E N H U I Z E N I N N E D E R L A N D E N O P I N T E R N E T
2010
03
NVZ over kabinetsbesluit
TLC
Zie pagina 10
Ab Osterhaus krijgt
prijs van 2,2 miljoen
Prof. Ab Osterhaus van het Erasmus MC in
Rotterdam heeft 2,2 miljoen euro gewonnen
voor influenza-onderzoek. Deze subsidie,
een Advanced Investigator Grant, komt
van de European Research Council (ERC).
Osterhaus gaat het geld gebruiken om kennis
over nieuwe griepvirussen te vergroten en de
bestrijding ervan te verbeteren.
De ERC is een agentschap van de Europese
Commissie dat onder andere is opgericht om
grensverleggend onderzoek te stimuleren.
Eén van de activiteiten is het toekennen
van Advanced Investigator Grants, door
een panel van onafhankelijke experts. Zo’n
grant is bedoeld als financiële ondersteuning
voor onderzoek door al gevestigde excel-
lente onderzoekers. Ze moeten de afgelopen
jaren grensverleggend en baanbrekend
onderzoek hebben gedaan. De grant helpt de
wetenschappers om daarmee door te gaan.
Vaccins
De viroloog gaat het geld inzetten om de
kennis over nieuwe griepvirussen vergroten.
Die kennis kan weer worden gebruikt om vac-
cins te ontwikkelen die beter werken en vrien-
delijker zijn in het gebruik.
Stoppen met roken
Rokers bij wie longkanker is geconstateerd
denken vaak dat stoppen met roken geen
zin meer heeft. Maar uit onderzoek van de
Universiteit van Birmingham blijkt dat alsnog
direct stoppen de overlevingskans aanzienlijk
verbetert.
Van een groep longkankerpatiënten die direct
na de diagnose stopte met roken was na vijf
jaar nog ongeveer 63 tot zeventig procent in
leven. Van de andere groep die na de diagnose
niet wist te stoppen bleek in diezelfde periode
nog maar dertig procent in leven. De onder-
zoekers menen dat het gebruik van tabak de
groei van de tumoren bevordert.
12
Prof. Benders over lean in de zorg
Ziekenhuizen zetten
hun deuren open
Tijdens de landelijke open dag kan men een kijkje komen nemen in de ziekenhuizen
In heel Nederland openen zorgorganisaties
op zaterdag 20 maart hun deuren voor het
publiek tijdens de landelijke Open Dag van de
Zorg. Deze dag is bestemd voor iedereen die
kennis wil maken met de zorg.
Mensen krijgen de gelegenheid in het hart van
de zorg te komen kijken. Onder meer in het
ziekenhuis, de thuiszorg, de ouderenzorg, de
geestelijke gezondheidszorg en de gehandi-
captenzorg. Deze open dag wordt georgani-
seerd door regionale arbeidsmarktorganisaties
voor de zorg, verenigd in RegioPlus. Ook de
Nederlandse ziekenhuizen openen op zater-
dag 20 maart hun deuren voor het publiek. De
oorspronkelijke datum van de open dag was
19 september 2009. Vanwege de dreiging van
Ziekenhuispersoneel in actie voor Haïti
Loek Winter, directeur van de MC Groep, koopt het
eerste beschuitje voor het goede doel.
ISS Cure & Care
Nieuwe naam, betere zorg!
Met ingang van 1 januari 2010 is de naam ISS Hospital Services
veranderd in ISS Cure & Care. Als integrale facilitaire dienst-
verlener is ISS Cure & Care actief in alle onderdelen van de zorg.
www.isscureandcare.com of bel 030 24 24 800.
A World of Service
17
Communiceren met gehandicapten
de grieppandemie heeft de NVZ vereniging
van ziekenhuizen het evenement toen uitge-
steld. De nieuwe datum voor de open dag valt
samen met de Dag van de Zorg. Tijdens de
landelijke open dag kan men een kijkje nemen
achter de schermen van het ziekenhuis. In
februari zijn op www.hetziekenhuiszorgt.nl de
programma’s van alle deelnemende ziekenhui-
zen terug te vinden. Voor de deelnemende zie-
kenhuizen markeert de open dag het slot van
de driejarige imagocampagne ‘Het Ziekenhuis
Zorgt’. Deze campagne moet ertoe bijdragen
dat meer Nederlanders zich realiseren dat er
in de ziekenhuizen daadkrachtig en profes-
sioneel wordt gehandeld, volgens de hoogste
medische standaard en met toewijding voor de
patiënten.
Verpleegkundige Anja Eijbersen van de
afdeling Gynaecologie/Verloskunde van
MC|Zuiderzee in Lelystad startte vorige
week spontaan een actie voor de slachtoffers
van de aardbeving op Haïti. Alle patiënten,
bezoekers en medewerkers konden tegen
betaling een beschuitje met muisjes kopen.
Dat leverde 1.000 euro op. De Raad van
Bestuur vond het zo’n goede actie, dat men
besloot het totaalbedrag te verdubbelen. Ook
het Diaconessenhuis Leiden kwam in actie.
Afgelopen maandag organiseerden medewer-
kers een markt waarvan de opbrengst naar
giro 555 ging.
Kijk voor meer informatie op
19
Expeditie Ecodrome
UMC St Radboud
ontwikkelt unieke
valsimulator
Een nieuwe valsimulator, ontwikkeld door de
afdelingen Revalidatie en Neurologie van het
UMC St Radboud in Nijmegen, benadert de
werkelijkheid van een val optimaal.
Het apparaat kan daardoor alle balansreacties,
zoals spieractiviteit en vorm en kracht van de
balanscorrectie, zeer nauwkeurig meten. Het
UMC St Radboud zet hiermee een belangrijke
stap in het wetenschappelijk onderzoek
om mechanismen achter valpartijen bij
ouderen en neurologische patiënten te ont-
rafelen en om nieuwe trainingen te ontwik-
kelen die valincidenten helpen voorkomen.
In Nederland vinden per jaar gemiddeld een
miljoen valincidenten plaats. Vooral ouderen
en mensen met een neurologische aandoening
lopen extra groot risico. Bijna 90.000 ouderen
bezoeken jaarlijks de Spoedeisende Hulp na
een val en zo’n 30.000 mensen worden in het
ziekenhuis opgenomen. De totale medische
kosten door valincidenten lopen in Nederland
jaarlijks op tot zo’n 560 miljoen euro. Waarom
vallen sommige mensen wel en andere niet?
Welke elementen zijn belangrijk voor een
goede lichaamsbalans? Naar deze vragen is al
veel onderzoek gedaan, maar tot nu toe zijn de
juiste antwoorden nog niet gevonden. Volgens
het UMC St Radboud komt dat omdat alle
tot nu toe gebruikte klinische en wetenschap-
pelijke testen de werkelijkheid onvoldoende
benaderden.
Sterke groei knie- en
heupoperaties
De wachtlijsten voor knie- en heupoperaties
zullen verder oplopen als de overheid niet
meer orthopedische chirurgen laat opleiden.
Dat zei Jan van Mourik, voorzitter van de
Nederlandse Orthopaedische Vereniging
(NOV) vorige week tijdens zijn jaarrede.
Het aantal knie- en heupoperaties stijgt niet
alleen als gevolg van de vergrijzing, maar ook
door het feit dat er steeds meer dikke mensen
komen die last van hun gewrichten krijgen.
De NOV verwacht dat het aantal heupopera-
ties de komende twintig jaar met 150 procent
zal stijgen tot 50.000 ingrepen per jaar. Voor
operaties aan de knie wordt een verviervoudi-
ging verwacht tot 60.000 ingrepen.
LJKL
PQ

[JFLFOIVJTTUPFMFOOM
8
8JK
IFCCFO
FFO
TUPFM

WP
WPPS
FMLF
XFSLQMFL









FO
BOEFST
NBLFO
XF

IF
IFN
TQFDJBBM
WPPS
V
Vraag gratis catalogus aan
V
via info@scoremedi.nl
LJKL
PQ

[JFLFOIVJTTUPFMFOOM
 Nummer 2
27 januari 2010
Colofon
Uitgever:
CVS is chronische
ziekte volgens
Gouda Media Groep B.V.
Crabethstraat 38 D, 2801 AN Gouda
T (0182) 322456
Bussemaker (VWS)
Staatssecretaris Jet Bussemaker van het
F (0182) 322466 ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
Eindredactie: en Sport heeft het advies van de Taskforce
Marja den Otter Linschoten overgenomen om het Chronisch
Opmaak en fotografie: Vermoeidheid Syndroom (CVS, ook bekend
Gouda Media Groep B.V. als ME) te erkennen als chronische ziekte. Als
Druk: de Tweede Kamer haar voorstel overneemt
Wegener NieuwsDruk Gelderland komen alle ME/CVS-patiënten in Nederland
Verspreiding: in aanmerking voor tegemoetkomingen in
DHL Amsterdam het kader van de WMO en de Wet tegemoet-
Redactie-adres: koming chronisch zieken en gehandicapten
Crabethstraat 38 D, 2801 AN Gouda (Wtcg).
T (0182) 322456
E redactie@ziekenhuiskrant.nl De ME/CVS-Stichting Nederland heeft
Advertentieverkoop: jarenlang gepleit voor de plaatsing van ME/
Gouda Media Groep B.V. CVS op de VWS-lijst (de zogenoemde Lijst
T (0182) 322 451 Borst) voor chronische aandoeningen. Op dit
E info@ziekenhuiskrant.nl moment worden mensen met ME/CVS nog
Mw. Anneke de Pater steeds uitgesloten van het recht op onder-
Mw. Laura Fuykschot steunende voorzieningen. Uiteindelijk is de
stichting erin geslaagd het onderwerp hoog
Alhoewel deze krant met de grootst mogelijke op de politieke agenda te krijgen. Staats-
zorg is samengesteld, kan geen van betrokken secretaris Bussemaker vroeg een onafhanke-
partijen aansprakelijk worden gesteld voor even- lijke Taskforce onder leiding van oud-staatsse-
tueel voorkomende fouten. cretaris Robin Linschoten om te onderzoeken
welke aandoeningen in aanmerking zouden
Algemene servicevragen: moeten komen voor tegemoetkomingen. De
maandag tot en met vrijdag van 9.00-16.00 uur; Taskforce Linschoten concludeerde in haar
telefoon (0182) 322 456 of mail naar: eindrapport dat onder meer mensen met ME/
info@ziekenhuiskrant.nl CVS onterecht buiten de Wtcg vallen, en
adviseerde de staatssecretaris om het Chro-
Abonnementen nisch Vermoeidheidsyndroom in de afbake-
adres: Crabethstraat 38-D ning mee te nemen. De staatssecretaris heeft
2801 AN Gouda dit advies overgenomen en de voorzitter van
Tel: (0182) 322 456 de Tweede Kamer hierover geïnformeerd.
info@ziekenhuiskrant.nl Binnenkort wordt het voorstel behandeld in
Prijzen: per jaar 74,20 euro het parlement.
Redactie/tips:
Tips voor de redactie, een redactionele tekst of Moedersterfte neemt
een persbericht kunt u mailen naar in Nederland toe
redactie@ziekenhuiskrant.nl
De redactie houdt zich het recht voor om artike- De moedersterfte in Nederland is toegenomen.
len niet te plaatsen of in te korten. In de periode 1993 tot 2005 stierven gemid-
deld 12,1 moeders per 100.000 levend gebo-
Verspreiding: ren kinderen, een significante toename ten
De krant wordt tweewekelijks beschikbaar ge- opzichte van een sterftecijfer van 9,7 in de
steld in het personeelrestaurant van alle zieken- periode 1983 tot 1992. Per jaar komt dat neer
huizen in Nederland. Daarnaast wordt de krant op 24 vrouwen. Dit blijkt uit onderzoek van
toegestuurd aan leidinggevenden onder wie de Joke Schutte, gynaecoloog bij de Isala klinie-
hoofden inkoop in de ziekenhuizen. ken in Zwolle, die op 29 januari promoveert bij
De oplage bedraagt 25.000 exemplaren. VU medisch centrum.
Webkrant: De toename in moedersterfte in de onder-
De webkrant is op de avond vóór het verschijnen zochte periode komt vooral doordat er meer
van de papieren krant beschikbaar op vrouwen na de geboorte van hun kind overlij-
www.ziekenhuiskrant.nl In de webkrant worden den aan een ziekte die zij al hadden voordat ze
enkele pagina’s dagelijks ververst. zwanger werden. Dit zijn met name hart- en
vaatziekten. Tegenwoordig worden meer
Komende verschijningsdata 2010: vrouwen met een ernstige ziekte wel zwanger,
Tweewekelijks. Klik op: terwijl zij in het verleden vaker een negatief
www.ziekenhuiskrant.nl/verschijning zwangerschapsadvies zouden krijgen. Sterfte
tijdens of na de zwangerschap in Nederland
Bezorging: komt vooral door zwangerschapsvergiftiging.
Bezorgklachten kunt u mailen naar Vanaf 2003 daalt dit aantal echter. Zwanger-
info@ziekenhuiskrant.nl of bel (0182) 322456 schapsvergiftiging wordt tegenwoordig eerder
ontdekt en de vrouwen worden beter behan-
deld.
Oudere vrouwen
Risicogroepen voor moedersterfte zijn oudere
vrouwen, allochtone vrouwen en vrouwen die
al meerdere kinderen gebaard hebben. Van de
allochtone vrouwen hebben vrouwen uit sub-
Sahara Afrika, Azië, de Nederlands Antillen
en Suriname een verhoogd risico. Dit wordt
mogelijk veroorzaakt door de (on)bekendheid
met het Nederlandse zorgsysteem, de kennis
van de taal en de omvang van sociale netwer-
ken. “Moedersterfte in Nederland komt op
zich weinig voor. Maar dit onderzoek laat zien
dat er wel degelijk ruimte is voor verbetering”,
aldus Joke Schutte.
2 Actueel
‘Zorgvuldig omgaan
met kijkoperaties’
Ziekenhuizen moeten veel zorgvuldiger met
geavanceerde technologie omgaan, met name
bij kijkoperaties. Dat stelde gynaecoloog prof.
dr. Frank Willem Jansen in zijn intreerede in
januari. Zijn leerstoel is een samenwerking
tussen de TU Delft en het Leids Universitair
Medisch Centrum (LUMC). Volgens Jansen
moeten technici en medici elkaars ‘taal’ beter
leren verstaan.
Veel ziekenhuisingrepen vinden tegenwoordig
plaats via zogenoemde minimaal invasieve
chirurgie (MIC), ook wel kijkoperaties ge-
noemd. Dat levert aantoonbaar medische
voordelen op voor de patiënt. “Maar kijkope-
raties vragen wél hele andere vaardigheden
van een chirurg. Door de complexiteit van de
technologie kan de patiënt schade oplopen.
Daar moeten ziekenhuizen meer aandacht aan
besteden”, stelt gynaecoloog prof. dr. Frank
Willem Jansen in zijn intreerede als hoogleraar
aan de TU Delft en het LUMC. Jansen pleit
voor extra veiligheidsmaatregelen in de ope-
ratiekamer. Daarnaast moeten chirurgen eerst
in een skillslab (vergelijkbaar met een vlucht-
simulator) oefenen en een examen afleggen
voordat ze de kijkoperaties, onder leiding van
een mentor, op een patiënt toe mogen passen.
Dit gebeurt al in het LUMC. “De Inspectie
voor de Gezondheidszorg heeft al in 2007
gewezen op de risico’s van MIC en de be-
roepsgroepen hebben deze boodschap geluk-
kig opgepakt. Toch blijft er reden tot zorg,
vooral omdat er al weer nieuwe innovaties op
de stoep staan, zoals robotchirurgie en single
incision laparoscopic surgery.”
Commercieel gedreven
“De introductie van dit soort nieuwe technolo-
gie vindt in ziekenhuizen veelal plaats zonder
kritische klinische evaluatie. Dit wordt mede
veroorzaakt door een aanpak die technisch
en commercieel gedreven is. Onderschat ook
VUmc start polikliniek anabole steroïden
In Nederland gebruiken naar schatting 20.000 amateursporters anabole steroïden.
VU medisch centrum in Amsterdam start per
februari een speciale polikliniek voor ge-
bruikers van anabole steroïden. Hier kunnen
(voormalig) gebruikers van anabole steroïden
terecht die willen weten of het gebruik van
deze prestatieverhogende middelen heeft
geleid tot schade aan hun gezondheid.
Het gebruik van anabole steroïden kan onder
meer leiden tot onvruchtbaarheid, borst-
vorming, acne, leverschade, hoge bloeddruk
en een scala aan psychische bijverschijnselen.
Tijdens het bezoek aan de polikliniek zal
de patiënt zijn klachten en vragen kunnen
bespreken met de arts. Daarnaast krijgt de
patiënt verschillende vragenlijsten voorgelegd
en worden er diverse onderzoeken gedaan. Als
de uitslagen daar aanleiding toe geven, wordt
Prof. dr. Frank Willem Jansen
niet de druk van sommige patiënten om in
aanmerking te komen voor nieuwe techno-
logie. We zullen daarom, net als bij nieuwe
geneesmiddelen, criteria voor de introductie
van nieuwe technologie moeten formuleren,
voordat ze in de praktijk mag worden ingezet.
Tevens moeten geavanceerde MIC-ingrepen
in Nederland worden gecentraliseerd en geac-
crediteerd.”
Medical Delta
Door een nauwere samenwerking tussen
clinici en technici, denkt Jansen een betere
balans te creëren. “Wij zullen dit doen dit
onder de paraplu van Medical Delta, het
samenwerkingsverband tussen UMC’s in
Leiden en Rotterdam, de universiteiten in
Leiden, Rotterdam en de TU Delft. Medici
en technici zouden moeten streven naar
een veiligere en meer kritische introductie
van nieuwe, geavanceerde technologie in
de chirurgie. Dat doen we onder meer door
elkaars ‘taal’ beter te leren. Dat leidt er
wellicht toe dat we straks met recht kunnen
vragen ‘of er een ingenieur in de zaal is’,
wanneer wij dokters onze patiënten blootstel-
len aan geavanceerde technologie.”
een vervolgafspraak gepland of een verwijs-
traject opgezet. Er worden op de polikliniek
geen anabole steroïden voorgeschreven. In
Nederland gebruiken naar schatting 20.000
amateursporters anabole steroïden. Gebruikers
met gezondheidsklachten bezoeken zelden
een arts, waarschijnlijk omdat de middelen
op illegale wijze zijn verkregen en omdat
de gebruiker vaak op weinig begrip van de
buitenwereld kan rekenen. Daarnaast heeft
de gemiddelde arts weinig kennis van de ge-
bruikte middelen en de risico’s die het gebruik
ervan met zich kan meebrengen. Met de start
van deze polikliniek hoopt endocrinoloog Pim
de Ronde dan ook een beter inzicht te krijgen
in de aard en de omvang van de gezondheids-
risico’s die samenhangen met het gebruik van
anabole steroïden.
 Nummer 2
Actueel 3 27 januari 2010

Kanttekeningen NVZ Microbelletjes met mega effect

Met behulp van microscopisch kleine belletjes exacte bewegingen van deze belletjes. Vos:

bij kabinetsbesluit worden medicijnen aanzienlijk beter door het

menselijk lichaam opgenomen. Dit is moge-
lijk door de specifieke trillende bewegingen
die deze minuscule belletjes maken tegen de
wand van een bloedvat. Rik Vos, biomedisch
ingenieur van het Erasmus MC in Rotterdam,
ontdekte deze specifieke beweging van de
belletjes. Vorige week promoveerde hij op zijn
onderzoek.
Van de microscopisch kleine belletjes was al
bekend dat ze een rol kunnen spelen bij het
op een specifieke plek in het lichaam afleve-
ren van medicijnen. Medicijnen worden dan
in de belletjes verwerkt, de belletjes komen
via de bloedbaan op de juiste plek terecht
(bijvoorbeeld bij een kankergezwel), waar
ze met behulp van geluidsgolven tot barsten
worden gebracht. Rik Vos deed voor zijn
De NVZ constateert met tevredenheid dat de minister in zijn voorstel vasthoudt aan de invoering van prestatie- promotie nauwkeuriger onderzoek naar de
bekostiging in de curatieve zorg
“Ik zag toen dat, wanneer de belletjes met
behulp van geluidsgolven in trilling worden
gebracht, ze op een bepaalde manier tegen
cellen aanduwen. Door deze druk blijkt de
celwand beter doorlaatbaar te worden. Deze
vondst biedt allerlei mogelijkheden voor toe-
passingen in combinatie met medicijnen.”
Wanneer deze belletjes worden gebruikt in
een bloedvat, in combinatie met medicijnen,
betekent dit dat de vaatwand op die plek beter
doorlaatbaar wordt voor de medicijnen. Dit
zorgt voor een aanzienlijk beter effect van die
medicijnen. Op den duur zou dit ertoe moeten
leiden dat met een lagere dosis medicijnen een
even groot of zelfs groter effect van de medi-
cijnen mogelijk is in de behandeling van een
ziekte, bijvoorbeeld bij kanker. Omdat een
lagere dosis gebruikt kan gaan worden, heeft
de patiënt in de toekomst naar verwachting
bovendien minder last van bijwerkingen.

De NVZ vereniging van ziekenhuizen (NVZ) plaatst. Diverse onderzoeken, waaronder de

heeft met gemengde gevoelens kennis-
genomen van het kabinetsbesluit van
15 januari over de prestatiebekostiging in de
zorg. Hoewel de NVZ zich in de hoofdlijnen
van het kabinetsbesluit kan vinden, stelt zij
wel een aantal randvoorwaarden voor een
goede uitvoering van dit besluit. Anders dreigt
alsnog een onoverzienbare situatie te ont-
staan.
De NVZ constateert met tevredenheid dat
de minister in zijn voorstel vasthoudt aan
de invoering van prestatiebekostiging in de
curatieve zorg en ook aan de uitbreiding van
het segment vrije prijzen van 34 naar vijftig
procent. Dat is in lijn met het NVZ-stand-
punt over de gereguleerde marktwerking. De
minister neemt, op aandringen van de NVZ,
flink gas terug ten opzichte van de Neder-
landse Zorgautoriteit (NZa)-plannen voor
nieuwe, tijdelijke budgettering. De beperking
van de transitieperiode tot een jaar kan vol-
gens de NVZ werken. Ook de aanpassing van
het model voor groei- en bouwontwikkelingen
vindt men positief. Het kabinetsbesluit
sorteert voor, zo blijkt uit de brief, op een
definitief besluit op uiterlijk 1 oktober 2010.
Door de tussentijdse evaluatiemomenten is
er tot die datum nog enige onzekerheid over
een goede afloop. Ondanks die onzekerheid
blijven ziekenhuizen gemotiveerd om de over-
gang naar prestatiebekostiging en DOT per
1 januari 2011 te realiseren. De NVZ vindt
het uitermate jammer dat de minister het
vrije segment ook onder dit overgangsmodel
monitor van de NZa, tonen volgens de vereni-
ging van ziekenhuizen aan dat hiervoor geen
aanleiding is. Bovendien zorgt het voor een
onderling ongelijk speelveld met ZBC’s. Het
extra artikel in de WMG (Wet Marktordening
Gezondheidszorg) om achteraf op de instel-
lingen te korten als de onvoorziene groei daar
aanleiding toe geeft, wijst de NVZ af. Wel
consequent is uitgewerkt dat ook de medisch
specialisten onder een gelijk overgangsmodel
vallen, opdat de prikkels tussen ziekenhuizen
en medisch specialisten niet ongelijk lopen.
Verzekeraars
De verzekeraars komen als risicodragende
inkoper met Klinks voorstellen nog te weinig
in hun rol, vindt de NVZ. De onderlinge ver- Medicijnen die in microscopisch kleine belletjes worden verwerkt hebben meer effect dan de ‘normale’ medicijnen.
evening van zorgkosten achteraf zorgt ervoor
dat zij risicoarm kunnen blijven inkopen. De
vereniging van ziekenhuizen is van mening dat Revalidatie op maat voor kankerpatiënten
het tempo van afbouw van dit systeem meer
gelijke tred moet houden met de risico’s die De afdeling Revalidatiegeneeskunde van gevolgen van de ziekte en behandelingen
de ziekenhuizen gaan lopen. Het bestuur van Meander Medisch Centrum (Amersfoort) biedt kunnen patiënten in hun dagelijks functio-
de NVZ zal zich deze maand buigen over het kankerpatiënten die klachten houden als neren aanzienlijk beperken. Wij vinden het
kabinetsbesluit en daarna met een uitgebreide vermoeidheid, conditievermindering, angst daarom belangrijk dat patiënten na hun behan-
reactie komen. Om tot goede waarborgen voor en onzekerheid sinds 1 januari revalidatie- deling de juiste nazorg krijgen. Alle patiënten
een solide implementatietraject te komen, wil programma’s op maat. Sinds begint dit jaar die in Meander worden behandeld voor kanker
de organisatie graag de komende tijd het over- kunnen alle patiënten die in Meander worden krijgen dit nu standaard aangeboden. Het
leg met de minister gaande houden. Strakke behandeld voor kanker een gesprek krijgen revalidatieprogramma is erop gericht om pro-
regie is met name nodig op goede informatie- met de revalidatiearts. Meander loopt hierbij blemen op lichamelijk, psychisch en sociaal
voorziening om eind 2011 een besluit over be- vooruit op de landelijke richtlijn ‘Oncologische vlak te voorkomen of te verminderen. Samen
eindiging van het overgangsmodel te nemen. revalidatie’ van de Vereniging voor Integrale met de patiënt bespreken we welke vorm van
De NVZ ziet hierbij ook een belangrijke rol Kankercentra (VIKC) die in 2010 gereed is. revalidatie het meest geschikt is. Zo kan de
weggelegd voor de NZa. behandeling meer gericht zijn op bewegen, op
Revalidatiearts Jan-Paul van den Berg: psychosociale begeleiding of een combinatie
“Kanker is een ingrijpende ziekte. De van beide.”

Laurentius schrapt arbeidsplaatsen

Ziekenhuis Laurentius in Roermond sloot
2009 af met een negatief resultaat van 0,9 mil-
joen euro. Om een slagvaardige organisatie te
kunnen blijven zal Laurentius daarom dit jaar
de personele formatie afbouwen met veertig
arbeidsplaatsen.
Jack Thiadens, voorzitter Raad van Bestuur:
“Tussen 2004 en 2009 hebben we een omzet-
groei van twintig miljoen euro gerealiseerd.
Helaas stegen de kosten in dezelfde mate.
Dit betekent dat wij als organisatie efficiënter
zullen moeten werken. We zullen meer
moeten overhouden van de stijging van onze
omzet. Om onze ambitieuze toekomstplannen
te realiseren kunnen wij ons niet veroorloven
rode cijfers te schrijven in 2010.” Efficiënter
werken betekent met minder mensen dezelfde
kwaliteit leveren. Laurentius schrapt daarom
veertig Fte. Dit moet realiseerbaar zijn dankzij
natuurlijk verloop en herplaatsing. Laurentius
heeft een plan ‘van werk naar werk’ ontwik-
keld waarin de betreffende medewerkers
begeleid worden bij deze herplaatsing. Guido
Dekkers, voorzitter medische staf: “Wij
zijn een patiëntvriendelijk ziekenhuis waar
kwalitatief hoogwaardige zorg wordt geboden.
Maar deze zorg kost geld en als blijkt dat ons
zorgaanbod uitgebreider is dan de schaarse
middelen die ons ter beschikking staan, dringt
het maken van keuzes zich op. Het volledige
palet aan zorg zal slechts aangeboden kunnen
worden als samenwerking gezocht wordt met
andere ziekenhuizen zoals Vie Curi. Maar
ook zorginstellingen in de eerste en derde
lijn (bijvoorbeeld Proteion, De Zorggroep
en anderen) zullen bij deze keuzes betrokken
worden. Dit aangaande zal er in 2010 veel ver-
anderen.” In 2009 kreeg Laurentius, als een
van de weinige ziekenhuizen in Nederland, het
vertrouwen van de banken voor de financie-
ring van de nieuwbouw. Ook de bouwplannen
zullen kritisch geëvalueerd worden op hun Op de afdeling Revalidatiegeneeskunde van Meander Medisch Centrum kunnen (ex-)kankerpatiënten zowel
haalbaarheid. individueel als in groepsverband revalideren.
 Nummer 2
27 januari 2010
Even slikken.....
Gelijk aan de Bouwsteentjes geeft elke verstrekking
ng van Easy-to-Eat
maar liefst 8 gram hoogwaardig eiwit!
Tussendoortje voor slikpatiënt
Bij eten en drinken denkt met niet direct aan de
slikveiligheid. Men denkt in de eerste plaats aan
het gezellig samen tafelen. Eten en drinken is
vooral een sociaal en emotioneel gebeuren. Omdat
eten en drinken zo belangrijk is, zijn voedingspro-
blemen direct van invloed op de levenskwaliteit. Na
hersenletsel (bijvoorbeeld een CVA, een ongeval of
een hersentumor), een aandoening van het zenuw-
stelsel (zoals Parkinson of ALS) of na een operatie
in het hoofd-halsgebied kunnen stoornissen in
het slikproces ontstaan. De gevolgen kunnen van
medische aard zijn (bijvoorbeeld een longontste-
king, stikken, ernstig verslikken, dehydratie of
ondervoeding), maar ook tot sociale problemen
leiden. Bij veel mensen met slikproblemen neemt
de eetlust af. Ze zijn te moe om te eten of ze eten
bewust niet, omdat het mogelijk verslikken tot
gevolg heeft. Veel van deze mensen schamen zich
als ze in gezelschap eten. Sommige knoeien of eten
relatief langzaam. Aanpassing van het eten biedt
technisch gezien een oplossing, echter voelen veel
mensen zich hierdoor nog meer patiënt.
Easy-to-Eat is een tussendoortje en gebaksdessert op
basis van frisse zuivel dat vanwege de juiste consis-
tentie door mensen met een slikstoornis probleem-
loos kan worden gegeten. Het sympathieke product
draagt vanwege de toevoeging van 8 gram hoog-
waardig eiwit tevens bij aan een verbeterde voedings-
toestand. De mooie presentatie doet de rest.
Easy-to-Eat is geschikt voor cliënten die dik vloeibaar
en een fijn gemalen maaltijd veilig kunnen eten. Veel
Kijk op www.bouwsteentjes.nl
Meld u aan voor de nieuwsbrief
4 Advertentie
cliënten zien Easy-to-Eat als een ware traktatie. Gezond
Ze voelen zich minder patiënt en worden tegelijk- Omdat men per gebakje (van 55
ertijd voorzien van een optimale aanvulling. Verder is gram) 8 gram hoogwaardige eiwitten binnenkrijgt,
Easy-to-Eat uitstekend geschikt en heerlijk fris om na draagt Easy-to-Eat tevens bij aan een verbeterde voed-
medicijngebruik te serveren. ingstoestand en help ondervoeding te voorkomen.
Daarnaast bevatten frambozen een unieke genees-
Juist mensen met een slikstoornis hebben behoefte krachtige stof en ook veel anti-oxidanten (tien keer
aan extra voedingsstoffen waaronder eiwit en meer dan tomaten). Dat maakt van Easy-to-Eat zowel
Easy-to-Eat past perfect in het SNAQ assortiment. een gebaksdessert als een gezond tussendoortje.
Easy-to-Eat heeft amylaseresistente eigenschappen Ziekenhuizen en zorginstellingen kunnen met Easy-
die helpen bij het veilig slikken en is zeer geschikt om to-Eat een gastvrij gebaar maken naar patiënten en
meerdere malen te nuttigen als extra aanvulling op de bewoners met een slikstoornis, die nu gezond kun-
dagelijkse voeding. nen genieten. Het gebakje is uitermate geschikt voor
vegetarisch gebruik. Voor wat betreft de presentatie
Bij de ontwikkeling van Easy-to-Eat waren zowel een is gekozen voor een uitnodigend doorzichtig vierkant
logopedist als een wetenschapper op het gebied presenteerbakje. Easy-to-Eat wordt diepgevroren in
van slikproblemen betrokken. Het aanvankelijk ont- kleine verpakkingen, per 6 stuks uitgeleverd en zijn na
wikkelde gebakje met cake, opgebouwd uit meerdere het ontdooien nog 4 dagen gekoeld houdbaar.
laagjes, werd afgekeurd omdat mensen met een slik-
stoornis een gebakje laag voor laag eten, waarbij de
totale smaakbeleving uitblijft. Bovendien verhogen
laagjes het risico op ‘schrikken’ bij iedere nieuwe
smaak, en schrikken en slikken zijn bijna synoniem bij
deze patiënten.
Het uiteindelijke Easy-to-Eat-tussendoortje bevat geen
cake. Daardoor is het niet vermoeiend om te eten. Door
de juiste consistentie kunnen mensen met slikpro-
blemen het veilig eten. Het tussendoortje is verkrijg-
baar in de smaken Framboos en Tropical (bestaande uit
abrikozen, zwarte bes, aardbeien, mandarijn, mango,
sinaasappel en passiefruit) en zorgt daardoor voor een
fris mondgevoel. Het is daarmee uitstekend geschikt
om na medicijngebruik te serveren.
WINNER
WINNAAR VAN DE
INNOVATIE AWARD

Voeding
Onderzoek maaltijden
in de ouderenzorg
Het onderzoek richt zich onder meer op de beleving van de maaltijd.
In opdracht van het ministerie van LNV is
Wageningen UR Food & Biobased Research
samen met Phliss een onderzoek gestart naar
maaltijden in zorginstellingen. Doel is het ver-
beteren van de maaltijdbeleving om erachter
te komen wat dit oplevert voor de gezondheid
van de cliënt. Maar ook op financieel vlak voor
de zorginstelling. Daarnaast wordt een begin
gemaakt met het onderzoeken van effecten
van een goede maaltijd op het medicijn-
gebruik van de cliënten.
Gekeken wordt naar wat de cliënt eet en drinkt,
de beleving van de maaltijd, het gebruik
van bijvoeding en de mate van zorgvraag.
Onderzocht wordt wat dit kan opleveren voor
de gezondheid en het welbevinden van de
Appel eten stimuleren
Het GroentenFruit Bureau is deze maand
gestart met de grote (Europese) reclamecam-
pagne ‘Appel, vrucht van alle plezier' om het
eten van een appel op het werk te stimule-
ren. De campagne wordt ondersteund door
de Europese Unie. Op ruim 200 stations
in Nederland zijn bijna 1.200 billboards en
posters te zien.
Steeds meer Nederlanders kiezen bewust voor
het eten van fruit, omdat het gezond is of omdat
ze het lekker vinden. Toch eten nog te weinig
Nederlanders twee stuks fruit per dag zoals
aanbevolen wordt. De campagne is bedoeld
om de consumptie van twee stuks fruit en twee
ons groenten per persoon per dag te stimule-
ren. Via de website www.werkfruit.nu kunnen
werknemers op een speciaal ontwikkelde
banner klikken om op de informatiepagina te
Consumptie van dierlijke eiwitten verlagen
Veertien maatschappelijke organisaties
dringen in een brief aan de Tweede Kamer aan
op regelgeving die overconsumptie van dier-
lijke eiwitten ontmoedigt en de veehouderij
verduurzaamt. De organisaties willen dat ver-
laging van de consumptie van vlees, vis, zuivel
en eieren met minstens 33 procent in 2020
onderdeel wordt van het kabinetsbeleid. Ook
bepleiten zij de invoering van regelgeving en
financiële prikkels om de consumptie en pro-
ductie van dierlijke eiwitten te verduurzamen.
Onlangs debatteerde de Tweede Kamer over
de Nota Duurzaam Voedsel.
Maatschappelijke organisaties zoals de
Dierenbescherming, Milieudefensie, Stich-
ting Natuur en Milieu, Oxfam Novib en Soli-
daridad roepen de politiek op om de ambities
5 27 januari 2010
cliënten. Ook wordt gekeken of dit de orga-
nisatie extra kosten bespaart of juist oplevert.
Marchel Gorselink, Business Development
Manager, Wageningen UR: "We gaan de maal-
tijdbeleving in zorginstellingen voor ouderen
verbeteren. We doen dit door biologische
producten te gebruiken, waarbij er aandacht
is voor de sfeer rondom de maaltijd." Daar-
naast wordt het project gebruikt om een start
te maken met het meten van effecten van het
nuttigen van een goede maaltijd gekoppeld
aan gezondheidsfactoren en medicijngebruik.
Gekeken wordt naar bijvoedingen, hulpvra-
gen, medicijngebruik en de daarbij behorende
kosten. Hieruit komen aanbevelingen voor
een vervolgonderzoek.
komen van deze actie. Als de gegevens van de
werknemer en werkgever ingevuld zijn, gaat
een verzoek per e-mail naar de werkgever om
te starten met Werkfruit. Bovendien kan de
werknemer via de ontvangen wincode kans
maken op mooie prijzen.
De campagne is bedoeld om de consumptie van twee
stuks fruit en twee ons groenten per persoon per dag
te stimuleren.
van het kabinet om te zetten in meetbare resul-
taten. Het kabinet erkent de noodzaak tot ver-
duurzaming van onze dierlijke eiwitconsump-
tie en zegt in de Nota Duurzaam Voedsel over
vijftien jaar koploper te willen zijn, stellen de
briefschrijvers. Maar de voornemens blijven
hangen in mooie woorden zoals het ‘verlei-
den’ en ‘informeren’ van consumenten en in
vrijblijvende overleggen met bedrijven. In de
praktijk blijkt dit nauwelijks wat op te leveren.
Vermindering van de consumptie van dierlijke
eiwitten zoals vlees, vis, eieren en zuivel be-
tekent volgens de opstellers van de brief grote
winst voor klimaat, biodiversiteit, milieu,
voedselverdeling, mensenrechten en volks-
gezondheid en ook dat het welzijn van die-
ren in de vee-industrie kan worden verbeterd.
Meer informatie: www.dierenbescherming.nl.
Nummer 2
Schoolkantines verleiden tot ongezond eten
Het aanbod in de schoolkantine van middel-
bare scholen zou nog eens kritisch moeten
worden bekeken. Leerlingen blijken door het
aanbod verleid te worden tot een ongezonde
voedselkeuze terwijl velen wel openstaan
voor wijziging van hun eetgedrag.
Uit onderzoek in opdracht van het Voedings-
centrum onder ruim 450 leerlingen van groep
acht van de basisschool, de brugklas en de
tweede en derde klas van de middelbare school
blijkt dat leerlingen op de middelbare school
meer snoepen en meer frisdrank drinken dan
Kind groente laten kiezen
Kinderen eten hun groenten het liefst
knapperig en zonder bruine plekjes. Ook
vinden ze het fijn om de groente zelf te kunnen
kiezen vóór het eten. Dat stelt onderzoekster
Gertrude Zeinstra van Wageningen Univer-
sity, onderdeel van Wageningen UR, die op
22 januari is gepromoveerd.
Kinderen zijn moeizame eters als ze iets niet
lusten. Rationele overwegingen als gezond-
heid tellen amper mee, aldus Zeinstra. “Ik
ben op zoek gegaan naar de argumenten die
voor kinderen zelf belangrijk zijn. Als er op
hun groente bruine plekjes zitten, vinden ze
dat vies. Volwassenen hebben waarschijn-
lijk geleerd dat die bruinkleuring soms iets
toe kan voegen aan de smaak of het mond-
gevoel.” Het zogeheten mondgevoel is voor
kinderen ook belangrijk. “Ze waarderen knap-
perige groenten meer dan glibberige. Dat zou
kunnen komen omdat hun tanden en kaak-
spieren nog in ontwikkeling zijn en ze minder
controle hebben op het voedsel in hun mond.”
Nieuw aan het onderzoek van Zeinstra is dat
ze de voedselvoorkeur heeft gerelateerd aan
cognitieve ontwikkeling. “Meestal worden
basisschoolkinderen als een homogene groep
gezien, maar ze maken in die tijd een grote
ontwikkeling door. Kinderen van vier tot zes
jaar delen groente en fruit in op kleur en
vorm. Bij de waardering voor groente zijn in
die leeftijd vooral het uiterlijk en het mond-
gevoel belangrijk. Terwijl voor kinderen van
elf en twaalf jaar de smaak doorslaggevend is
voor het wel of niet lekker vinden van groente
Behandeling obesitas in GGZ
De algemene opinie is dat obesitas vooral een
biomedisch en maatschappelijk probleem is.
Onderzoekers van de Universiteit Maastricht
stellen in een artikel in het blad GZ-Psycho-
logie dat dit een vergissing is. “Obesitas is
bovenal een gedragsprobleem en gedrags-
problemen moeten binnen de GGZ behandeld
worden.”
Cognitieve gedragstherapie gericht op het
terugbrengen van impulsief gedrag biedt
interessante mogelijkheden. Zo toont recent
onderzoek van de Universiteit Maastricht aan
dat behandeling door diëtisten aangevuld met
cognitieve therapie door gedragstherapeuten,
terugval na het volgen van een dieet helpt
te voorkomen. Wie anders leert denken over
eten, loopt veel minder risico om terug te
vallen in het oude gedrag. Ongeveer de helft
van de Nederlanders is te dik. Overgewicht
(BMI tussen 25 en dertig) komt bij veertig pro-
cent voor en ongeveer elf procent kampt met
obesitas (BMI boven dertig). Zwaarlijvigheid
wordt momenteel hoofdzakelijk behandeld
door (para)medici zoals diëtisten en artsen en
wordt voornamelijk bestudeerd door biologen,
medici en epidemiologen. Psychologen
hebben zich lange tijd weinig of niets aange-
trokken van het probleem. Recent onderzoek
leerlingen op de basisschool. Zij geven aan
verleid te worden door het ongezonde aan-
bod in de schoolkantines. Ouders hebben
veel invloed op wat hun kind op school eet of
drinkt. Leerlingen zeggen minder snel naar
snoep of snacks te grijpen als ouders eten
meegeven dat zij lekker vinden. Brugklassers
lijken nog het meest open te staan voor veran-
dering van hun eetgedrag op school. Scholen
zouden hierop kunnen inspelen door het aan-
bod in de kantine aan te passen en in de brug-
klas meer aandacht te besteden aan gezonde
voeding.
en fruit. Ook de sfeer aan tafel en de keuze-
vrijheid die kinderen krijgen van hun ouders
zijn van invloed. Uit het onderzoek blijkt
verder dat kinderen fruit vaker mogen kiezen
dan groente en dat bij het eten van groente
vaker druk wordt gebruikt. Zeinstra vermoedt
dat kinderen die steeds hun groente mogen
kiezen, uiteindelijk meer groente zullen gaan
eten.
De verwachting is dat kinderen die steeds hun groente
mogen kiezen, meer groente gaan eten.
laat zien dat obesitas samenhangt met gedrags-
problematiek waarbij de gebrekkige regulatie
van het eetgedrag centraal staat. Mensen met
ernstig overgewicht zijn impulsief en uiterst
gevoelig voor onmiddellijke beloningen en
relatief ongevoelig voor uitgestelde negatieve
gevolgen. Onderzoek naar voedingsvoorkeu-
ren en eetgedrag laat zien dat zwaarlijvige
mensen een hoge belonende waarde toeken-
nen aan vet en hoogcalorisch voedsel. Tege-
lijkertijd is er sprake van verminderde zelf-
controle of zelfregulatie: het is moeilijk voor
zwaarlijvige personen om zichzelf in de hand
te houden. Cognitieve gedragstherapeuten
zouden de aangewezen hulpverleners zijn om
mensen met obesitas te leren hun disfunctio-
nele gedrags- en denkpatronen te verande-
ren. Ongeveer de helft van de mensen met
obesitas is in meer of mindere mate depres-
sief, lijdt onder zijn of haar lichaamsgewicht
en schaamt zich voor zijn of haar lichaam.
Deze stemmingsproblemen verergeren op
hun beurt het overeten weer. Cognitieve her-
structurering die de schaamte over het eigen
lichaam, de gebrekkige zelfwaardering en ook
het stemmingsprobleem aanpakt, blijkt vooral
bij mild depressieve zwaarlijvige personen
zeer succesvol te zijn.
 Nummer 2
27 januari 2010 6 Advertentie

Werken
in de
ZORG
Zoek een baan die bij je past!
Werken of van
werk veranderen
in de zorg? Verpleegkundige/Verzorgende IG
Ben je gediplomeerd verpleegkundige niveau 4/5
www.zorgvacaturesonline.nl of verzorgende ig? En ben je op zoek naar een
afwisselende baan in de zorg? Neem dan eens
een kijkje op onze vernieuwde website:
www.care4care.nl
Wij zijn op zoek naar jou en wij bieden uitstekende
arbeidsvoorwaarden!
Teken jij voor een nieuwe baan in de zorg?

Gemakkelijke weg naar droombaan

Er is sinds kort een nieuwe overzichtelijke, korte en

gemakkelijke weg om een droombaan in de zorg te
vinden. Neem een kijkje op www.zorgvacaturesonline.nl
en zie wat jouw mogelijkheden zijn.

Deze vacature website is sinds vorige maand actief.

Al het personeel uit de zorgsector dat op zoek is naar een
andere baan, kan hierop naar vacatures zoeken. Maar
ook voor mensen die nog niet in de gezondheidszorg
werken maar dat wel graag zouden willen, zijn er volop
mogelijkheden. Iedereen kan niet alleen zelf zoeken
naar vacatures, maar ook kosteloos een cv plaatsen. De
zoektocht naar de ideale job wordt een stuk eenvoudiger
door de overzichtelijke website en door het plaatsen
van de persoonlijke gegevens.

Werken of van werk veranderen in de zorg? Surf snel naar

www.zorgvacaturesonline.nl en ga voor die droombaan!

Gespecialiseerd
verpleegkundige?

zoekt jou!

Plaats nu je CV op
www.care2care.nl

Werken in de Zorg
Zorginnovatie door
uitwisseling personeel
Een afwijkende kleur veiligheidshelm uit de offshore stond model voor de invoering van een veiligheidsmuts op
de OK.
Het onderling delen van bedrijfsinformatie en
kwaliteitsgegevens stimuleert ziekenhuizen
tot zorginnovatie. Zo leidde de uitwisseling van
verpleegkundigen tussen oogziekenhuizen
wereldwijd tot het staken van het knippen
van wimpers voorafgaand aan een oogopera-
tie in verschillende ziekenhuizen. En een
oogdruppelinstructie die ontwikkeld was in
Europa werd in korte tijd ook in het Mandarijn
beschikbaar voor de Aziatische ziekenhuizen.
Dit blijkt uit onderzoek naar een internationale
uitwisseling tussen negen oogziekenhuizen,
gepubliceerd in het meest recente nummer
van het wetenschappelijk tijdschrift ‘Health
Care Management Review’.
Continu meten en vergelijken van prestaties
(‘benchmarking’) is al langer gebruikelijk
in het bedrijfsleven en wordt in toenemende
mate gebruikt in de publieke sector. Sinds
2001 wisselen oogziekenhuizen in Amerika,
Azië, Australië en Europa gegevens uit over
de kwaliteit en organisatie van oogheelkun-
dige zorg. Op basis van negentien prestatie-
indicatoren worden gegevens vergeleken
op bedrijfseconomisch gebied, kwaliteit en
Internist Henk Bilo onderscheiden
Burgemeester Henk Jan Meijer van Zwolle
reikte donderdag 21 januari een Konink-
lijke onderscheiding (Officier in de Orde van
Oranje-Nassau) uit aan prof.dr. H.J.G. Bilo.
De onderscheiding werd uitgereikt op grond
van de innovatieve, internationale verdiensten
van Bilo voor de interne geneeskunde op het
gebied van diabetes en nierziekten.
Arts, internist en nefroloog Henk Bilo besefte
al vroeg, dat het aantal mensen met suiker-
ziekte zou toenemen en dat deze mensen beter
niet allemaal in het ziekenhuis konden wor-
den behandeld. Vanuit die visie ontwikkelde
en realiseerde hij een innovatief transmuraal
model, waarbij patiënten in de eerste lijn in
de praktijk van de huisarts werden gecontro-
Frankrijk heeft tekort aan medici
In de Franse regio's Bourgogne/Auvergne is
een groot tekort aan huisartsen, tandartsen,
fysiotherapeuten, specialisten en verplegend
personeel. Daarom doen de regionale be-
stuurders een beroep op Nederlanders. Op de
Emigratiebeurs in Houten op 13 en 14 februa-
ri zullen de beide regio’s aanwezig zijn om te
praten met Nederlandse medici.
Sinds twee jaar werkt Jan van der Lee (een
Nederlander die al jaren in de Bourgogne
woont) in opdracht van de beide regio’s
7 27 januari 2010
veiligheid, personeelsbeleid en research &
development. In het onderzoek werd het
functioneren van het benchmarkinitiatief
geëvalueerd door analyse van de gegevens
van negen ziekenhuizen, interviews met be-
trokkenen en bestudering van documenten.
Hoewel er veel overeenkomsten zijn tussen
de instellingen, bleken verschillen in organi-
satie, besturingsmodel, bekostigingssysteem
en marktoriëntatie gedetailleerde vergelijking
van cijfers te bemoeilijken. Het onderling ver-
gelijken stimuleert echter de onderlinge uit-
wisseling van goede voorbeelden en het leren
van elkaar. Oogheelkundige operaties worden
in de hele wereld steeds meer in dagbehande-
ling gedaan, maar ziekenhuizen bevinden zich
in verschillende fasen wat betreft de imple-
mentatie daarvan. Ook blijken de ziekenhui-
zen zeer geïnteresseerd in elkaars ervaringen.
Het onderzoek werd uitgevoerd door onder-
zoekers van het Rotterdams Oogheelkundig
Instituut, de Erasmus Universiteit Rotterdam
en de Universiteit van Amsterdam, in samen-
werking met verschillende oogziekenhuizen
uit Leuven, Londen, Stockholm en Singapore.
leerd met hulp van deskundige krachten. Voor
het verbeteren en evalueren van de kwaliteit
van zorg introduceerde hij vanuit de VS en
in samenwerking met de Mayo Clinics het
Diabetes Electronic Management System.
Resultaat van het inzicht en de inzet van
Bilo is, dat de zorg voor patiënten met dia-
betes mellitus zo goed geregeld is, dat ook
de levenskansen evenredig vergroot zijn. Met
de oprichting van de stichting Langerhans,
het organiseren van congressen en het geven
van diabetes gerelateerd onderwijs, bereikt dr.
Bilo heel Nederland. Tevens is hij dagelijks
bereikbaar voor vragen via een internetforum
voor hulpverleners op www.diabetes2.nl.
Prof. dr. Bilo is verbonden aan de Isala klinie-
ken in Zwolle.
om Nederlandse medici te werven en te
begeleiden. Zo worden inschrijving bij de
Ordre des Médecins (Orde van Geneesheren),
huisvesting, taalcursus en bankzaken ver-
zorgd. Inmiddels heeft een tiental Nederland-
se artsen, fysiotherapeuten en tandartsen hun
plek al gevonden in de Bourgogne. Vanwege
het grote tekort maakt de overheid een over-
stap vaak aantrekkelijker door investerings-
premies en belastingvrijstellingen. Meer info:
www.emigratiebeurs.nl.
Nummer 2
Kindercardiologie in
St. Elisabeth
Kinderen met cardiologische problemen
kunnen sinds januari terecht op speciale
spreekuren die kindercardioloog Charlotte De
Kezel in het St. Elisabeth Ziekenhuis Tilburg
houdt. Het spreekuur is bedoeld voor kinde-
ren die een ongecompliceerde vorm van hart-
geruis hebben.
Een hartgeruis komt vaak voor bij kinderen,
en is in veel gevallen onschuldig. Het kan
diverse oorzaken hebben, zoals een gaatje in
het hart of een lekkage aan of vernauwing van
de hartklep. ”Een hartgeruis wordt vaak door
schoolarts of consultatiebureau-arts gecon-
stateerd. Meestal hoeft er niets aan gedaan te
worden, maar het is wel goed dat er naar wordt
gekeken”, licht dokter De Kezel de start van
de speciale spreekuren toe. Tijdens het kinder-
cardiologisch spreekuur worden onder meer
een elektrocardiogram (ECG of hartfilmpje)
gemaakt. Kinderen kunnen via dit spreekuur
snel worden geholpen. Het is helemaal aan
hen aangepast, met extra onderzoeksmoge-
lijkheden.
Kindercardioloog De Kezel.
Patiënten testen zelf
patiëntenfolders
Het Albert Schweitzer ziekenhuis (Dordrecht)
laat zijn patiëntenfolders voortaan testen door
(ex-)patiënten en hun naasten.
De folders worden beoordeeld op onder meer
functionaliteit, compleetheid, begrijpelijk-
heid, geloofwaardigheid en aantrekkelijkheid.
Het Albert Schweitzer ziekenhuis heeft zo’n
achthonderd verschillende patiëntenfolders.
Een speciale afdeling binnen het ziekenhuis
schrijft en actualiseert continu deze boek-
jes op A5-formaat, die gewijd zijn aan de
vele specifieke onderzoeken, ingrepen en
behandelingen binnen het ziekenhuis. “Dit
informatiemiddel is een verlengstuk van de
wettelijke informatieplicht die rust op de
Enkele van de achthonderd patiëntenfolders in het Albert Schweitzer ziekenhuis.
Mensen in de zorg
Het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis
(CWZ) in Nijmegen heeft een erepenning
toegekend aan Monique Royen, manager
bedrijfs voering van vijf ziekenhuisafdelin-
gen en bovendien drijvende kracht achter
verschillende grote verbeterprojecten op
het gebied van zorg en logistiek. Monique
Royen kreeg de onderscheiding uitgereikt
tijdens de nieuwjaarsreceptie van het zieken-
huis. Er was lof voor haar even betrokken als
daadkrachtige stijl van leidinggeven en voor
de manier waarop ze waardevolle contacten
opbouwt en onderhoudt met tal van externe
zorgpartners in de regio. De CWZ-erepen-
ning wordt uitgereikt aan medewerkers die
zich buitengewoon verdienstelijk hebben
gemaakt voor de patiëntenzorg en voor het
ziekenhuis.
De Raad van Toezicht van het HagaZieken-
huis in Den Haag heeft mevrouw mr. drs.
W.E.M. de Jong (42) benoemd tot lid van
de Raad van Toezicht. Ze is op 1 januari
toegetreden. Mevrouw De Jong was part-
ner bij Avida International, een onafhan-
kelijk adviesbureau voor pensioenfondsen
en institutionele beleggers. Eerder werkte
zij bij Capital & Governance, Alpinvest
Partner NV, Private Equity en ABN Amro
bank NV. Mevrouw De Jong volgt drs.
A. Dockheer op in de Raad van Toezicht. De
heer Dockheer was geruime tijd lid van de
Raad van Toezicht, eerst bij het Rode Kruis
Ziekenhuis/Juliana Kinderziekenhuis en na
de fusie met Ziekenhuis Leyenburg in 2004
bij de Stichting HagaZiekenhuis
De Raad van Bestuur van het Vlietland
Ziekenhuis zal per 15 maart 2010 versterkt
worden met de komst van Aad de Groot.
Hij zal toetreden als Lid Raad van Bestuur
en zal zich in eerste instantie samen met
de kliniekmanagers gaan toespitsen op
het optimaliseren van de zorgprocessen
binnen het ziekenhuis. Aad de Groot is op
dit moment werkzaam als directeur Azivo
Zorgverzekeraar en lid van het directieteam
van Menzis Zorgverzekeraar.
arts”, legt coördinator patiëntenvoorlichting
Jacqueline Blase uit. “Een arts geeft allereerst
mondeling in de spreekkamer uitleg over de
gestelde diagnose, onderzoeken, behandel-
wijze, risico’s en mogelijke alternatieven
voor de voorgestelde behandeling. Omdat de
meeste patiënten niet alles in één keer kunnen
bevatten of onthouden, is de informatie ook
op schrift beschikbaar.”
Dienstverlening
Het ziekenhuis beschouwt de folders als zeer
belangrijke dienstverlening aan de patiënt en
wil er zeker van zijn dat de inhoud optimaal
aansluit op de behoefte en de beleving van de
patiënt.
 Nummer 2
27 januari 2010 8 Patiëntenzorg

Sportloket in Scheper Ziekenhuis

Tijdens de nieuwjaarsreceptie van de afdeling
Revalidatie van het Scheper Ziekenhuis in
Emmen hebben wethouder G. Evenhuis van de
gemeente Emmen, directeur M. Rutgers van
het Scheper Ziekenhuis Emmen en directeur
H. de Lang van SportDrenthe officieel het
startsein gegeven voor een sportloket in het
ziekenhuis. Doel van dit project is om de
patiënten uit Emmen meer te laten bewegen.
De gemeente Emmen maakt gebruik van
de landelijke financieringsregeling vanuit
het Nationaal Actieplan Sport en Bewegen
(NASB). Reden voor dit actieplan is dat veel
inwoners niet voldoen aan de Nederlandse
Norm Gezond Bewegen (dagelijks dertig
minuten bewegen). Emmen blijft ver achter
bij de landelijke cijfers. Dit geldt vooral voor
mensen met een beperking of chronische aan-
doening. Zij bewegen nog veel minder dan
de valide bevolking. De gemeente Emmen
heeft besloten om via het NASB de inactivi-
teit van mensen met een beperking en of
‘Sterilisatie medisch
chronische aandoening te gaan bestrijden. In
het Scheper ziekenhuis worden jaarlijks vele
mensen met een beperking of chronische
afval zou beter zijn’
aandoening gerevalideerd. In samenwerking
met het Scheper Ziekenhuis, SportDrenthe en
Gehandicaptensport Nederland is besloten om
te gaan starten met een sportloket. In eerste
instantie sturen medisch specialisten patiënten
die niet of nauwelijks bewegen, door naar het
sportloket. Een consulent van SportDrenthe
adviseert en begeleidt de mensen vervolgens
om meer te gaan bewegen en sporten. Deze
begeleiding is nodig, omdat deze doelgroep
vaak een extra steuntje in de rug nodig heeft
en het voor hen lastiger is om een passende
sport of vorm van beweging te vinden in hun
nabije omgeving. Ook worden er beweegacti-
viteiten opgezet. Het is de bedoeling dat na
verloop van tijd ook huisartsen kunnen door-
verwijzen naar het sportloket.
Ook een operatie levert het nodige afval op. Veel materialen, zoals mondkapjes en handschoenen worden maar
één keer gebruikt.

Flevoziekenhuis heeft kortste ligduur
Het Flevoziekenhuis in Almere kent met een beperkte aantal bedden. Hierdoor is altijd ge-
gemiddelde van nog geen 4,9 dagen van alle werkt binnen de grenzen van de mogelijkheden
Nederlandse ziekenhuizen de kortste ligduur. van de beddencapaciteit, zonder de kwaliteit
Deze prestatie heeft het Flevoziekenhuis van de zorg uit het oog te verliezen. Na de ver-
mede kunnen leveren omdat het werkt op bouwing is deze efficiënte manier van werken
basis van de principes van Kaizen (een variant voortgezet en is verder geoptimaliseerd aan de
van het verbetermodel lean). hand van de principes van Kaizen.
Uit een inventarisatie van adviesbureau Coppa Kaizen
Consultancy blijkt het Flevoziekenhuis de Kaizen is een Japans verbetermodel dat door
kortste gemiddelde ligduur te bieden aan de Toyota geïntroduceerd is. ‘Kai’ betekent:
patiënten (4,87 dagen), terwijl de langste ge- verandering en ‘Zen’ staat voor: om goed te
middelde ligduur ruim 9,5 dag bedraagt. De worden. Bij Kaizen gaat het om het verbeteren
gemiddelde ligduur kan worden gezien als van werkprocessen op basis van de ‘lerende
een indicator van doelmatigheid. Het Flevo- organisatie’, dus door processen te obser veren,
ziekenhuis kent echter al jaren een korte lig- aan te passen en vervolgens te evalueren of
duur. Deze is in het verleden ontstaan door het deze actie een verbetering oplevert.
Bussman is gespecialiseerd in het realiseren van tijdelijke
en semipermanente accommodatie.
Met name in de hoogwaardige marktsegmenten, zoals de
gezondheidszorg zijn wij heel actief.
De kosten voor de verbranding van zieken-
huisafval zijn hoog, terwijl de afvalstroom
steeds groter wordt, onder meer door het
toenemende gebruik van disposables. Er zijn
volgens Jan-Joost van Walsum, clustermana-
ger logistiek, beveiliging en toegangsbeheer
van het Universitair Medisch Centrum Gronin-
gen, alternatieve verwerkingsmogelijkheden
die goedkoper zijn. In Nederland worden die,
hoewel de regelgeving tegenwoordig daar-
voor wel ruimte biedt, nog niet toegepast. In
landen als Frankrijk en Engeland wel.
De hoge kosten voor de verwerking van
ziekenhuisafval en de alternatieve mogelijk-
heden zullen aan bod komen tijdens de eerste
Europese conferentie over medisch afval die
op 2 en 3 februari plaatsvindt in Amsterdam
RAI. Deelnemers uit verschillende Europese
landen krijgen hier de mogelijkheid om
onderling informatie uit te wisselen over
alles wat met medisch afval te maken heeft.
Het medisch afval van de ziekenhuizen in
Nederland wordt verzameld en aangeboden
aan één verbrandingsoven. Voor het UMC
Groningen betekent dat naast verwerkings-
kosten ook hoge transportkosten, omdat de
verbrandingsoven in Dordrecht staat. Een
(goedkoper en milieuvriendelijker) alterna-
tief zou sterilisatie van ziekenhuisafval zijn.
Na sterilisatie is het mogelijk het restma-
teriaal aan een verwerker aan te bieden als
grondstof. Er zijn volgens Van Walsum twee
redenen waarom dit in Nederland nog niet ge-
beurt. Investeren in apparatuur die de sterili-
satie kan uitvoeren is nogal kostbaar. Voor
één ziekenhuis alleen is dat volgens hem niet
op te brengen, daarvoor is de afvalstroom
niet groot genoeg. Verder is het in Nederland
nog niet mogelijk het materiaal dat na sterili-
satie overblijft, aan te bieden aan de verwer-
kingsindustrie. In bijvoorbeeld Engeland is
dat volgens Van Walsum wel mogelijk. Van
Walsum verwacht wel dat sterilisatie in de
nabije toekomst in Nederland mogelijk gaat
worden. “De wettelijke regelingen laten het
toe. Ook vanuit de ziekenhuizen komt er in
toenemende mate druk op alternatieve ver-
werkingsmogelijkheden. Alleen al vanwege
het kostenplaatje dat aan verbranding hangt.”
Hij verwacht dat commerciële aanbieders van-
uit het binnen- en buitenland hierop zullen in-
springen. Meer informatie over de Europese
conferentie over medisch afval is te vinden op
www.emwc-web.org.
Door Marja den Otter

Denkt u daarbij bijvoorbeeld aan: Ziekenhuizen schaffen samen MRI-bus aan

- huisartsenpraktijken (Solo, HOED of AHOED);
- praktijkruimten voor fysiotherapie Tijdens een feestelijke bijeenkomst in winter- Antonius Ziekenhuis een mobiele MRI aan-
- apotheken;
- consultatiebureaus; se sferen werd bij de locatie van het Antonius geschaft. Beide ziekenhuizen hadden te
- (poli-)klinieken; Ziekenhuis in Emmeloord, de nieuwe MRI-bus kampen met een capaciteitsprobleem met
- dialysecentra; onthuld door de voorzitters van de Raad van betrekking tot MRI-onderzoeken. Door de
- woonvoorzieningen zoals verpleeg- Bestuur van het Antonius ziekenhuis in Sneek capaciteit uit te breiden kunnen patiënten
en verzorgingsinstellingen.
en Ziekenhuis St Jansdal in Harderwijk. eerder worden geholpen. Bovendien is volgens
Bussman Verhuur BV de ziekenhuizen de bus een mooi voorbeeld
De tijd dat tijdelijke en semipermanente bouw synoniem
IJzerwerf 1 stond voor noodgebouwen ligt inmiddels ver achter ons. Ziekenhuis St Jansdal heeft samen met het van zorg dichtbij.
6641 TK Beuningen Op basis van unitbouw wordt tegenwoordig zeer hoog-
waardige huisvesting gecreëerd met als belangrijk
T 024-6790100 voordeel een zeer grote flexibiliteit. Door de toepassing
F 024-6790101 van voorzetgevels krijgt het gebouw het door u gewenste
design en een permanente uitstraling.
E info@bussman.nl Wilt u snel aan de slag met een uitbreiding of nieuwe
www.bussman.nl vestigingslocatie, en wilt u niet wachten tot de tijdverslin-
dende bouwplannen voor nieuwbouw zijn afgerond? Dan
heeft Bussman voor u de oplossing. Met unitbouw kan
binnen enkele weken tijd uw ruimteprobleem opgelost
worden.

Thuis in tijdelijke accommodatie

De nieuwe MRI-bus werd tijdens een feestelijke bijeenkomst officieel in gebruik genomen.

Patiëntenzorg
High-care zorg in
huiselijke sfeer
In de Pallieterburght biedt Erasmus MC-Sophia gespecialiseerde zorg in een huiselijke omgeving (foto Ton
Schuring/Capelle.tv).
Erasmus MC-Sophia (Rotterdam) heeft in de
Pallieterburght, Capelle aan den IJssel, een
unieke zorgvoorziening voor chronisch en
ernstig zieke kinderen tot zestien jaar ge-
opend. Deze zogenaamde high-care afdeling
voor 24-uurszorg voor kinderen valt onder
directe medische en verpleegkundige verant-
woordelijkheid van het Erasmus MC-Sophia.
Door de steeds verbeterende medische zorg
en toename van medisch-technische mogelijk-
heden neemt het aantal chronisch zieke en
ernstig zieke kinderen toe. Zij hebben niet
altijd zorg nodig op een intensive care of
high care afdeling, maar zonder gespeciali-
seerde verpleegkundige zorg kunnen zij niet
of nog niet. In de Pallieterburght biedt Eras-
mus MC-Sophia die gespecialiseerde zorg,
in een huiselijke omgeving. Daarnaast is er
volop aandacht voor de ontwikkeling en het
welbevinden van iedere individuele patiënt
en worden waar mogelijk de gezonde kanten
van het kind belicht. Pallieterburght is ge-
richt op kwaliteit van leven, ontwikkeling,
sfeer en huiselijkheid. Voor een groot deel
van de kinderen zal de Pallieterburght een
tussenstation zijn tussen de intensive care en
thuis. Ouders kunnen bijvoorbeeld leren hoe
zij moeten omgaan met medische hulpmidde-
len, voordat zij de zorg voor hun kind thuis
voortzetten. De Pallieterburght ondersteunt de
ouders ook bij de vele aspecten van financiële
ondersteuning van chronisch zieken.
Zorgcombinatie
De Pallieterburght is uniek vanwege de zorg-
combinatie met een academisch ziekenhuis.
De zes 24-uurs bedden vallen onder de directe
medische en verpleegkundige verantwoorde-
(Advertorial)
Vierde ‘Bussman’ dialysecentrum in gebruik
Vanaf 11 januari kunnen dialysepatiënten ook
in Stadskanaal terecht. Het dialysecentrum in
Stadskanaal is tot stand gekomen door een
samenwerking tussen het Dialyse Centrum
Groningen (DCG), waar het nieuwe dialyse-
centrum deel van uitmaakt, en het Refaja
ziekenhuis.
Aangezien er binnen de gebouwen van het
Refajaziekenhuis geen mogelijkheid was
deze nieuwe afdeling onder te brengen, is er
op het terrein van het ziekenhuis een nieuw,
vrijstaand gebouw geplaatst. Dit semi-
permanente gebouw is gerealiseerd door
9 27 januari 2010
lijkheid van de afdeling IC Kinderen van het
Erasmus MC-Sophia Kinderziekenhuis. De
privacy voor kind en ouder is veel groter dan
op de intensive care in een ziekenhuis, omdat
ieder kind een eigen kamer heeft en ouders de
mogelijkheid hebben om in de Pallieterburght
te logeren.
Ketenzorg
Pallieterburght organiseert de gehele keten-
zorg voor het chronisch of ernstig zieke kind
en fungeert als schakel tussen de zorg in het
ziekenhuis en thuis. Wanneer het kind naar
huis gaat, zorgt Pallieterburght ervoor dat de
noodzakelijke voorzieningen aanwezig zijn
en dat verpleegkundige zorg geboden wordt.
Wanneer additionele zorg voor kinderen nodig
is, zoals fysiotherapie of logopedie, worden
deze hulpverleners ingeschakeld.
Wetenschappelijk onderzoek
De zorg in Pallieterburght wordt geëvalueerd
door middel van wetenschappelijk onderzoek
naar de positieve effecten van een verblijf op
de ontwikkeling en het welzijn van kind en
ouders, maar ook naar het verschil in kosten
in vergelijking met een verblijf op een IC of
high care afdeling in een ziekenhuis. De zorg
in Pallieterburght wordt uitgevoerd dankzij
een samenwerking tussen Stek Jeugdhulp-
verpleegkundig kinderdagverblijf de Kleine
Kapitein, de Stichting Johanniter hulpver-
lening, de Stichting Thuiszorg Rotterdam en
Erasmus MC-Sophia. De Pallieterburght is
het resultaat van het werk van de Stichting
Pallieter in Capelle aan den IJssel, die zich
gedurende vele jaren heeft ingespannen voor
het werven van fondsen voor de bouw van een
huis voor ernstig zieke kinderen.
Bussman uit Beuningen. Bussman is een
bedrijf dat tijdelijke en semipermanente huis-
vesting plaatst, en met name ook zeer actief
is in de gezondheidszorg. Op het gebied van
dialysehuisvesting is Bussman op afstand de
grootste speler in de markt. De afgelopen
drie jaar werden al centra in Veghel, Delf-
zijl en Deurne door hen geplaatst. Bussman
heeft hiervoor een concept ontwikkeld waar-
bij een nieuw dialysecentrum, binnen drie
maanden na opdracht turn-key kan worden
opgeleverd. Kijk voor meer informatie op
www.bussman.nl.
Nummer 2
Borstkankerzorg in IJsselland Ziekenhuis
Het IJsselland Ziekenhuis in Capelle aan den
IJssel werkt sinds enkele maanden met een
nieuw, geavanceerd mammografieapparaat
en een eveneens nieuwe biopsie tafel.
Door de nieuwe apparatuur is het mogelijk het
onderzoeks- en behandeltraject te bekorten.
Ook zijn de onderzoeken nu minder belastend
voor de patiënt. Bovendien kan snel duidelijk-
heid over de diagnose worden gegeven, zodat
de patiënt minder onzekerheid en spanning
ervaart in deze toch al stressvolle periode. In
de onderzoekskamer heeft de radioloog de
beschikking over volledig gedigitaliseerde
apparatuur. De borst wordt op de traditionele
manier onderzocht, maar de nieuwe mammo-
graaf geeft veel duidelijker informatie aan de
behandelend radioloog: ook zeer minimale
afwijkingen worden hiermee opgespoord.
Die informatie kan direct via de computer
worden afgelezen. Als uit de mammografie en
de eventuele echografie blijkt dat extra onder-
Bij zeer kleine of niet voelbare borstafwijkingen ligt de patiënt op de nieuwe biopsie tafel comfortabel op de buik
en kan de radioloog het onderzoek optimaal uitvoeren.
Nieuwbouw Spoedpost Catharina in gebruik
Verwondingen door een ongeval, een ernstige
blessure bij het sporten of plotselinge be-
nauwdheid. Patiënten uit Eindhoven en
omstreken kunnen sinds 18 januari terecht
in de nieuwbouw van de Spoedpost. In de
Spoedpost werken huisartsen, ziekenhuis
en Dienstapotheek samen. De Spoedpost
bevindt zich aan de achterzijde van het Catha-
rina-ziekenhuis.
Spoedpost Catharina bestaat uit vijftien
nieuwe behandelkamers, vier spreek/
onderzoekkamers, twee shockrooms, twee
röntgenkamers en twee triagekamers. In maart
wordt een CT-scanner van het nieuwste type
geplaatst. Met deze scan kunnen zwaargewon-
de patiënten binnen enkele minuten uitvoerig
Spoedpost Catharina bestaat uit vijftien nieuwe behandelkamers, vier spreek/onderzoekkamers, twee shockrooms,
twee röntgenkamers en twee triagekamers.
zoek nodig is, kan een punctie of een biopsie
volgen. Bij een punctie worden cellen opge-
zogen; bij een biopsie wordt verdacht weefsel
weggenomen. Bij zeer kleine of niet voelbare
borstafwijkingen ligt de patiënt op de nieuwe
biopsie tafel comfortabel op de buik en kan de
radioloog het onderzoek optimaal uitvoeren.
Meer zekerheid
Dankzij de nieuwe apparatuur wordt een gro-
tere hoeveelheid weefsel verkregen, zodat er
meer zekerheid is over de kwaad- of goedaar-
digheid van de afwijking. Anders dan vroeger
is één maal prikken vrijwel altijd voldoende
omdat de radioloog exact ziet waar de afwij-
king zich bevindt. Een bijkomend voordeel is
dat door middel van deze methode goedaar-
dige weefselknobbeltjes bij jonge vrouwen
via een vacuüm zuigtechniek ook met een
minimale snede meteen verwijderd kunnen
worden. Dat zorgt voor minder stress bij deze
patiënten.
onderzocht worden. Ook voor het vaststellen
van een herseninfarct is de scanner onmis-
baar. De beelden helpen de neuroloog om snel
een beslissing te nemen welke ingreep in die
situatie het beste is. In de Spoedpost kunnen
mensen terecht voor acute zorg en krijgen ze
meteen medicijnen mee. Alle acute zorg op
één adres geeft duidelijkheid aan patiënten.
Voorheen konden patiënten in spoedsituaties
niet goed weten of ze naar de huisartsenpost
of het ziekenhuis moesten gaan. Veel mensen
reden daarom in twijfelsituaties naar het
dichtstbijzijnde ziekenhuis, waardoor het daar
extra druk werd. Via een gemeenschappelijke
eerste inschatting (triage) wordt aan de tele-
foon of in de Spoedpost bepaald welke zorg-
verlener de patiënt de juiste zorg kan geven.
 Nummer 2
27 januari 2010 10 Advertentie

NOOIT MEER DIKKER WORDEN. Wetenschappers bevestigen:

ARTSEN ONTDEKKEN HORMONEN
OORZAAK OVERGEWICHT.
Overgewicht en zwaarlijvigheid is
een ziekte, een stofwisselingspro-
ARTSEN DOEN bleem veroorzaakt door een dis-
REVOLUTIONAIRE balans van 3 hormonen insuline,
ONTDEKKING serotonine en het groeihormoon.
INTERNATIONAAL MEDISCH TEAM
Een international medisch team (waar-
onder cardiologen, gynaecologen, en-
docrinologen,…) leidde een internati-
onal onderzoek naar overgewicht en
zwaarlijvigheid.
Dit resulteerde tot de opmerkelijke
conclusie dat overgewicht en zwaarlij-
vigheid een ziekte is. Het heeft niets
te maken met een gebrek aan zelfdis-
cipline, maar een stofwisselingspro-
bleem, dat voortkomt uit een verstoord
evenwicht in de hormoonhuishouding.
Het medische team besloot dat de bes-
te manier om dit verstoord evenwicht
te herstellen de voeding was.
Ondertussen zijn talloze vrouwen en
mannen genezen van hun overgewicht en
weer gezond zonder dikker te worden.
Uw voeding is uw medicijn.
“zwaarlijvigheid is een
ziekte!”
DEELNEMEN IS SIMPEL! naar een maandelijks gewichtsverlies
tussen de 7 en 10 kilo. Zodra u 1 tot
Het TLC individuele dieetprogramma is
3 kilo van uw streefgewicht af bent,
een pilloze methode om gewicht te ver-
wordt opnieuw bloed geprikt en volgt
liezen. Allereerst wordt er via uw huis-
arts of laboratorium bloed afgenomen
een stabilisatieprogramma van 20 da-
en een analyse gemaakt. Aan de hand
gen om uw hormonen te stabiliseren,
zodat u na het programma weer nor-
hiervan stelt het team een persoonlijk
maal kan eten zonder dik te worden.
voedingsprogramma samen en legt een
Tijdens het hele traject worden deelne-
streefgewicht vast. Binnen twee weken
mers aan het voedingsprogramma des-
kan met het dieet gestart worden. Een
kundig begeleid.
smakelijk dieet dat afhankelijk van de
waarden bestaat uit bijvoorbeeld vis, Geen pillen, geen shakes,
vlees groente, fruit, kaas en yoghurt. geen injecties...
Wie zich hieraan houdt, kan uitkijken Uw voedsel is uw medicijn!
Mijn laatste dieet!

ARIENA VAN DER REE: “Veel mannen en vrouwen hebben evenals ik het ene na het
andere dieet tevergeefs gevolgd. Ik was gelukkig nog net niet moegestreden, toen ik
een medisch specialist leerde kennen bij het onderzoeksteam van TLC International.
Hij vertelde mij over het individuele dieetprogramma van TLC.
Enthousiast volgde ik mijn persoonlijk programma en verloor 32 kilo in 3 maanden.
Ik weet nu dat mijn eerdere pogingen niet berusten op een gebrek aan doorzettings-
vermogen maar aan onvoldoende inzicht in de werking van het menselijk lichaam”.

TLC Benelux - vestigingen Baarn, Budel, Eindhoven, Den Bommel,

>>`܈Ž]Ê,œÌÌiÀ`>“ÊEÊ-V…œœÀÊUÊÜÜܰ̏VLi˜iÕÝ°˜
iÊœvʓ>ˆÊۜœÀÊii˜ÊÛÀˆLˆÛi˜`ʎœÃÌiœœÃÊVœ˜ÃՏÌ\ 0800-8522667 admin@tlcbenelux.nl

Hammarplast medicijncupjes:
YeiliJ en Jecerti¿ceerd 
Met medicijnen worden nog steeds veel fouten gemaakt.
De inspectie stelt daarom zware eisen aan de distributie.
Met medicijncupjes kan het volgende fout gaan:
- verwisselen van patiënten en deelrondes
- verkeerde doseringen
- laten vallen en vervuiling

De eisen van de inspectie, in heel Europa afgesproken, zijn daarom:

- juist gebruik van de materialen
- nauwkeurige aanduiding van mililiters
- Ferti¿Feren van de Fupjes per stuk
- erkenning door een Ferti¿Ferende instantie

Als u kiest voor de cupjes van Hammarplast kiest u daarom voor veiligheid:
- de oI¿Fiële Ferti¿Fering KeeIt plaats gevonden
- meerdere kleuren per deelronde
/2* , 0(',&$/ - 25 ml en 30 ml verkrijgbaar
Medische producten en informatie bij de patiënt

- er zijn ook dispensers en deelbladen verkrijgbaar.

U kunt de cupjes bestellen bij
per stuk
Logimedical B.V. 3 7 , 5 0
voorKeen $zimed nieuw: €
Molenbaan 6 dispensers voor cupjes l l
2908 LM Capelle aan den IJssel 30m 25m
T 010 – 258 29 29
I www.logimedical.nl

Gezondheid
Terugkeer van
hoofd-halskanker
Bij ongeveer twintig procent van de patiënten
komt na een operatie aan een hoofd-hals-
tumor, de tumor onverwacht weer terug. Tot
voor kort was het onmogelijk om te voorspel-
len bij welke patiënten dit wel of juist niet zou
gebeuren. Nu blijkt dat een lage hoeveelheid
van de eiwitten keratine vier en cornuline in
het slijmvlies goed voorspelt welke patiënten
een groter risico lopen dat de tumor terug zal
keren. Dit blijkt uit promotieonderzoek van
Tieneke Schaaij-Visser van het Netherlands
Proteomics Centre en de Universiteit Utrecht
in samenwerking met het VU medisch centrum
in Amsterdam.
Voor het ontdekken van het juiste eiwit ver-
geleek Schaaij-Visser honderden eiwitten uit
weefsel van gezonde mensen met weefsel
van (pre)kankerpatiënten. Jaarlijks krijgen
2500 Nederlanders hoofd-halskanker oftewel
kanker die ontstaat in het slijmvlies van de
mond-keelholte en het strottenhoofd. Hoofd-
halskanker is hardnekkig en vaak lastig te
behandelen. Zelfs na microscopisch onder-
zoek van de patholoog aan de randen van
de uitgesneden tumor waarbij in principe de
conclusie is dat de tumor volledig is verwij-
derd, komt bij ongeveer twintig procent van
de patiënten de tumor terug. Het onderzoek
van Schaaij-Visser richtte zich op de vraag of
bepaalde eiwitten in de randen van de plaats
waar de tumor is weggesneden konden voor-
spellen of een tumor zou terugkomen. Hier-
voor zijn honderden eiwitten van normale
weefsels vergeleken met eiwitten van (pre)
kanker weefsels van patiënten. Het bleek al
Neuroloog schrijft ‘hoofdpijnboek’
Van de hand van neuroloog Pjotr Carbaat uit
het Albert Schweitzer ziekenhuis (Dordrecht)
is deze maand het boek ‘Hoofdpijn. Feiten en
casuïstiek’ verschenen bij Prelum uitgevers.
Het populair-wetenschappelijke werk bevat
een mix van enerzijds medische theorie over
de oorzaken en behandelingen van hoofd-
pijn, anderzijds door de arts zelf opgetekende
getuigenissen van patiënten.
Carbaat: “Het boek onderscheidt zich door-
dat het zich richt op zowel de arts als op de
geïnteresseerde leek of ervaringsdeskundige.
Hopelijk breng ik hen wat nader tot elkaar.”
Hoewel hoofdpijn een van de meest voor-
komende neurologische klachten is, noemt
Carbaat het een onderschat probleem, waar-
mee veel leed gepaard gaat. “Weinig mensen
zijn zich er bijvoorbeeld van bewust dat
Neuroloog Pjotr Carbaat met zijn zojuist verschenen
boek (foto Renee Nieuwendijk Hoek / ASz).
11
Jaarlijks krijgen 2500 Nederlanders hoofd-halskanker.
snel dat sommige eiwitten wel aanwezig zijn
in gezond weefsel, maar nauwelijks in tumor
weefsel, of omgekeerd. Bij verschillende
patiëntengroepen is vervolgens getest of deze
eiwitten voorspellen dat de tumor terug zal
keren. De resultaten hebben aangetoond dat
de lage hoeveelheid van de eiwitten keratine
vier en cornuline in de snijraden inderdaad
voorspelt dat een tumor terugkeert bij patiën-
ten die geopereerd voor hoofd-halskanker.
Patiënten die een hoog risico lopen dat de
tumor terug zal keren, komen in aanmerking
voor extra controle in het ziekenhuis en even-
tueel preventieve behandeling. Aanvullend
onderzoek is nodig om het in de toekomst
daadwerkelijk te kunnen gebruiken voor de
behandeling van patiënten.
vijf à tien procent van de kinderen, soms al
zéér jong, structureel met hoofdpijn kampt.
Er lopen zeer veel hoofdpijnpatiënten rond
die simpel te behandelen zouden zijn, maar
deze behandeling niet krijgen doordat ze niet
naar de dokter gaan; of wél naar een dokter
gaan maar daar op onvoldoende begrip of
kennis stuiten.” De medisch specialist hoopt
met zijn boek dit tij enigszins te keren, door
behandelaars en patiënten meer inzicht te
geven in elkaars denken en handelen. Een
opvallend wetenschappelijk feit, vermeld in
het boek: neurologen hebben bovengemiddeld
vaak hoofdpijn. Onder de neurologen hebben
de hoofdpijnspecialisten zelfs nóg vaker
hoofdpijn. Een verklaring is er niet. ”Ja, ik
ook”, antwoordt Carbaat op de onvermijdelij-
ke vraag. “Migraine. Het schept een band met
mijn patiënten. Ik kan mij goed verplaatsen in
wat zij voelen, maar ook in hun boosheid over
een buitenwereld die migraine nog te vaak
afdoet als flauwekul.” De neuroloog behandelt
in het theoretische deel van zijn boek oorzaken
en diagnostiek bij uiteenlopende typen hoofd-
pijnen, onderscheiden naar primaire hoofd-
pijn (de hoofdpijn als ziekte, zoals migraine
en clusterhoofdpijn) en secundaire (hoofdpijn
als gevolg van een andere ziekte). In het prak-
tijkdeel beschrijft hij op toegankelijke wijze
gevallen uit de spreekkamer, waaruit duidelijk
naar voren komt hoe allesoverheersend het
verschijnsel hoofdpijn in het dagelijks leven
kan zijn. De auteur is sinds 1980 als neuro-
loog verbonden aan het Albert Schweitzer
ziekenhuis in Dordrecht en de voorlopers van
dit ziekenhuis. Hij ontwikkelde zich binnen
zijn vakgroep steeds meer als hoofdpijn-
specialist.
‘Hoofdpijn. Feiten en casuïstiek’ P.A.T. Carbaat.
Prelum uitgevers. ISBN: 978-90-8562-061-7
Nummer 2
27 januari 2010
Negen nieuwe genen rond hartstoornis
Onderzoekers van het Erasmus MC in Rotter- aan de aanwezigheid van geleidingsstoor-
dam hebben negen nieuwe genen gevonden
die een rol spelen bij geleidingsstoornissen
in het hart. Vijf van deze genen vergroten de
nissen. Daarbij ontdekten ze dat personen
met bepaalde genvarianten een grotere kans
hadden op het ontstaan van een veranderd
kans op hartritmestoornissen. De onderzoe- PR-interval. Vijf van de negen gevonden genen
kers publiceerden hun ontdekkingen zondag vergrootten ook de kans op boezemfibrilleren.
10 januari in het wetenschappelijke tijdschrift Deze ontdekking geeft onderzoekers meer
Nature Genetics. inzicht in het ontstaan van hartritmestoornis-
sen, aldus professor Jacqueline Witteman van
Het elektrische geleidingssysteem van het het Erasmus MC. Dit kan leiden tot de ont-
hart zorgt voor een regelmatig hartritme. Het wikkeling van nieuwe medicatie voor de be-
ritme kan worden afgelezen van een elektro- handeling van hartritmestoornissen. Ook kan
cardiogram (hartfilmpje). Het zogenoemde medicatie selectiever worden voorgeschreven
PR-interval meet de elektrische geleidings- zodat patiënten de medicatie krijgen waarop
snelheid gedurende een bepaald deel van de ze het beste reageren. Het onderzoek is een
hartcyclus. Mensen met een verlengd interval samenwerking tussen het Erasmus Rotterdam
hebben een hoger risico op boezemfibrilleren, Gezondheid Onderzoek (ERGO) en zes ande-
de vaakst voorkomende hartritmestoornis. re Europese en Amerikaanse onderzoeken. In
De onderzoekers hebben in het genoom- totaal hebben meer dan 28.000 mensen mee-
brede associatieonderzoek een groot aantal gedaan.
genetische variaties in het genoom gerelateerd
Oorkonde voor fertiliteitsafdeling MMC
De fertiliteitsafdeling van Máxima Medisch Centrum (MMC) in Veldhoven heeft een oorkonde gekregen van
Freya, de patiëntenvereniging voor mensen met vruchtbaarheidsproblematiek. De oorkonde wordt om de twee
jaar uitgereikt. In 2007 scoorde MMC al hoge ogen en werd de afdeling ook onderscheiden. Freya reikt de onder-
scheiding aan MMC uit omdat de medewerkers de patiënten goed opvangen en begeleiden tijdens de vaak zware
behandeling (foto Bram Saeys).
Skeletspiertumoren bij kinderen
Een gen waarvan werd aangenomen dat het mutatie in een RAS-gen, èn activatie (het ‘aan
tumoronderdrukkende eigenschappen heeft staan’) van SPROUTY1. Wordt SPROUTY1
- en dus een cruciale rol speelt in het tegen- echter uitgeschakeld, dan verdwijnt het gezwel
gaan van kanker - blijkt juist essentieel voor volledig, althans in muizen met een menselijke
groei en overleving van skeletspiertumoren skelettumor. De onderzoekers denken dan ook
bij kinderen. Dit blijkt uit onderzoek onder met SPROUTY1 ‘de achilleshiel van de tumor’
leiding van dr. Marcel Kool van de afdeling te hebben geïdentificeerd. Het uitschakelen
Antropogenetica van het AMC in Amsterdam. van SPROUTY1 in rhabdomyosarcomen zon-
De nieuwe bevindingen vormen een belang- der RAS-mutatie of in normaal weefsel heeft
rijke stap in de ontwikkeling van een gerichte geen effect op celgroei. Rhabdomyosarcomen
behandeling van deze vorm van kinderkanker. zijn kwaadaardige gezwellen in spierweefsel.
Ze doen zich vooral voor bij kinderen. Er zijn
Het gen SPROUTY1 staat ‘aan’ in sommige twee soorten. De embryonale variant komt
rhabdomyosarcomen, skeletspiertumoren bij vooral voor bij kinderen onder de vier jaar, de
kinderen. Daarvan bestaan verschillende veel zeldzamere alveolaire rhabdomyosarco-
varianten, maar de meest voorkomende men treffen met name wat oudere kinderen en
zijn embryonale rhabdomyosarcomen. Bij adolescenten.
ongeveer de helft daarvan is sprake van een
 Nummer 2
27 januari 2010
Vertraging nieuwbouw GHZ punt van zorg
Het Groene Hart Ziekenhuis (GHZ) in Gouda
heeft opnieuw een positief jaar achter
de rug. Het aantal patiënten dat het GHZ
bezocht groeide in 2009 opnieuw met bijna
drie procent. In financieel opzicht werd met
een omzet van 142 miljoen euro een positief
resultaat behaald van 2,6 miljoen euro. De stil
liggende nieuwbouw blijft echter een groot
punt van zorg.
Dirk Jan Verbeek, voorzitter Raad van Bestuur
van het GHZ, zei tijdens zijn nieuwjaarsspeech
tevreden te zijn over het behaalde positieve
resultaat. Hij sprak echter ook zijn frustratie
uit over de opstelling van Den Haag ten aan-
zien van de financiering van de nieuwbouw-
plannen: “Wij zijn al geruime tijd klaar om
aan de nieuwbouw te beginnen. De gemeente
Gouda werkt goed mee en wij verwachten
De nieuwbouw van het GHZ ligt stil.
Keurmerk voor Martini Ziekenhuis
Het Martini Ziekenhuis in Groningen levert
veilige en adequate zorg. Het bewijs daarvoor
heeft het ziekenhuis onlangs ontvangen in
de vorm van het NIAZ-accreditatiebewijs. Dit
is het belangrijkste kwaliteitskeurmerk voor
zorginstellingen.
Volgens het NIAZ heeft het Martini Zieken-
huis zijn werkprocessen zo ingericht dat de
kwaliteit gegarandeerd is. Er zijn bijvoorbeeld
heldere afspraken over alle stappen in het pro-
ces van onderzoek en behandeling; daarbij is
duidelijk wie wat doet op welk moment en in
Financieel Alert
Stieren en beren
Ooit stieren en beren op de weg gezien?
Beren waarschijnlijk wel, maar ook stieren?
Zonder dat u het misschien wist heeft u
beiden meegemaakt. In de financiële markten
spreken ze graag over stieren (Bull market)
en beren (Bear market). Het is de algemene
aanduiding of het goed gaat met de koersen
van de effectenmarkten. En daar heeft u
allemaal mee te maken.
Bijna iedere Nederlander belegt. Heeft u
zelf beleggingsfondsen, aandelen of neemt
u deel aan een pensioenregeling, dan heeft
u te maken met stieren en beren. De stier
met zijn opgeheven kop staat voor vertrou-
wen en stijgende koersen. En de beer, gebo-
gen en zijn kop naar beneden gericht, staat
voor dalende koersen. Dalende en stijgende
koersen kunnen elkaar snel afwisselen.
We staan nog na te trillen van de extreme
dalingen van 2008. De AEX index is in 2008
52 procent gedaald, maar in 2009 weer 35
procent gestegen. En die stijging zou zomaar
verder kunnen doorzetten in 2010.
12
met de banken tot een akkoord te komen voor
wat betreft de financiering. Wij gaan dan ook
graag nog voor de zomer aan de slag met de
heiwerkzaamheden.” Helaas gooit volgens
Verbeek de houding van het ministerie van
VWS roet in het eten. “Wij kregen al in 2005
een vergunning om met de bouw te starten.
Het kabinet wijzigde echter de wetgeving die
betrekking heeft op de wijze waarop de kosten
voor aflossing en rente vergoed worden. Deze
wijziging heeft voor ons een behoorlijke
financiële impact. Als het ministerie in het
traject opeens de regels verandert, dan ver-
wacht je een compensatie van het flinke finan-
ciële nadeel dat wij hierdoor hebben gelopen.
Minister Klink erkende eerder ook dat hij dit
opgetreden nadeel zou moeten compenseren,
maar tot dusver hebben wij nog niks gezien.”
welke situatie. De afspraken zijn voldoende
bekend bij alle betrokkenen, worden nage-
leefd en structureel geëvalueerd en bijgesteld.
De accreditatie in 2005 heeft de basis gelegd
voor een kwaliteitssysteem en een verbeter-
cultuur. Het Martini Ziekenhuis heeft vervol-
gens in de afgelopen vier jaar op alle niveaus
stap voor stap het voorbereidingstraject
doorlopen om te voldoen aan de vernieuwde
Kwaliteitsnorm Zorginstelling. De directie
van het NIAZ komt in februari het accredita-
tiebewijs persoonlijk overhandigen
De daling van 2008 is de meest extreme die
we ooit hebben meegemaakt.
Hoe nu verder?
Betekent dit nu, dat u nooit meer moet beleg-
gen? Of betekent dit dat u juist nu een beetje
die kant moet op kijken? Een gemiddelde
particulier begint met beleggen als de stier
ongeveer op twee achterpoten staat. Ik kan u
verzekeren dat u dan te laat bent.
Daarom kon dit wel eens het juiste moment
zijn om kiezen wat u wilt. Maar wat u ook
doet, zorg altijd dat uw beleggingen kloppen
met uw financiële plan.
Tim van Dasselaar (links) en Rick Wassenaar
info@finalert.nl
Lean in de zorg
Prof. Jos Benders is eerste redacteur van het boek ‘Lean denken en doen in de zorg’.
In Nederland is de zorg prima geregeld. Maar
het kan altijd beter en het moet ook beter.
Ziekenhuizen worden geconfronteerd met
veiligheidsincidenten en de zorgconsumptie
stijgt in combinatie met dreigend personeels-
tekort. De zorg wordt duurder en efficiency
blijft noodzakelijk. Lean denken is een duur-
zaam veranderingsmodel dat kan bijdragen
tot verbetering van prestaties in de zorg. In
het boek ‘Lean denken en doen in de zorg’
wordt de term lean opnieuw geïntroduceerd
met voorbeelden uit de zorgpraktijk. Prof. Jos
Benders is hoogleraar organisatieconcepten
aan de Universiteit van Tilburg en eerste
redacteur van het boek.
Prof. Benders is sinds 1992 bezig met lean
denken. “De term komt eigenlijk uit de auto-
industrie in de jaren tachtig. Volgens Womack,
Jones & Roos bouwden Japanse autofabri-
kanten hun producten met de helft minder
mensen, tijd, voorraad, ruimte en fouten in
vergelijking met westerse concurrenten.
Destijds zagen sommigen lean als een soort
Haarlemmer wonderolie om organisaties weer
gezond te maken. Je zou beter, efficiënter
en flexibeler kunnen produceren. Het werd
gelanceerd in de tijd dat we een enorme crisis
hadden. De term werd aangegrepen om men-
sen te ontslaan. Lean werd vertaald als afslan-
ken. Daar is toen de uitdrukking ‘lean and
mean’ aan gekoppeld omdat het een ‘gemene
manier’ was om van je personeel af te komen.
Volledig onterecht omdat het misbruik van
deze benaming is. Het heeft ertoe geleid dat
de term jarenlang besmet is geweest. Tot op de
dag van vandaag. We zijn op allerlei manieren
bezig om lean denken bij te brengen, maar je
mag het liever niet zo noemen.”
Wat was de aanleiding om het boek te schrij-
ven?
“Ineens, rond 2004 komt de term lean weer
terug en ik dacht: ‘Hé, dat is heel opmerke-
lijk, nu hoor je het weer in de ziekenhuizen.
Wat doen die mensen eigenlijk met lean?’
Dat was de aanleiding voor mijn hernieuwde
interesse in het thema lean. Ik heb in 2007 een
artikel daarover gepubliceerd, toen ik aan de
Radboud Universiteit werkte. Daarna ben ik
in Tilburg gaan werken en via een afstudeer-
project in het St. Elizabeth Ziekenhuis, kwam
ik Marc Rouppe van der Voort tegen. Marc
(tweede redacteur van het boek) was voor-
vechter van lean denken in het ziekenhuis.
Wij vonden elkaar op dit thema en ongeveer
een jaar geleden heb ik tegen Marc gezegd:
‘Hé, jij zit in die wereld, jij weet goed wat er
in ziekenhuizen met het thema lean wordt ge-
daan, laten we de mensen die er al mee bezig
zijn, bijeen brengen en vragen of ze bereid
Kliniek
zijn om hun ervaringen op te schrijven.’ Zo is
het boek er gekomen.”
Lean denken is gebaseerd op een methode uit
de auto-industrie. Is het niet lastig om dit toe
te passen op patiënten want dat zijn mensen
en geen verzameling onderdelen?
“Als mensen lean denken niet zo zien zitten,
dan gaan ze in op de verschillen en zeggen:
‘een patiënt is toch geen auto’. Natuurlijk is
een patiënt geen auto maar je kunt wel naden-
ken over het zo goed mogelijk toepassen van
de ideeën van Toyota in de zorg. Kijk maar
naar de voorbeelden die in het boek staan,
zoals het verkorten van wachttijden voor diag-
nose of behandeling. Onder de vlag van lean
wordt een nieuwe aanzet gegeven voor con-
tinu verbeteren. Mensen lopen altijd aan tegen
zaken die beter kunnen. Ongeacht in welke
soort organisatie je werkt. Als je die proces-
sen continu verbetert dan heeft de patiënt hier
altijd baat bij.”
In hoeverre onderscheidt lean zich van TOC
(Theory Of Constraints) een methode die
wordt toegepast om de ligduur te verkorten?
“Lean denken is veelomvattender. Lean is
continu nadenken over hoe het beter kan. Ik
noem het ook wel de Olympische gedachte:
continu je prestaties verbeteren, het kan altijd
beter. TOC richt zich op het zo goed mogelijk
leren benutten van bottlenecks; deze worden
dan als gegeven zien. Lean is bottlenecks zien
in het totale scala aan activiteiten. En kijken
naar hoe de ene bottleneck zich verhoudt ten
opzichte van de andere. TOC gaat niet over
allerlei vormen van verspilling die je te lijf
wilt gaan, het beperkt zich tot het logistieke
proces. Het Toyota Productie Systeem dat
model stond voor lean denken is een breed
systeem van allerlei operationele en logistieke
principes. Dat laat onverlet dat je met TOC
geen goede resultaten zou kunnen boeken.
TOC kan een onderdeel zijn van continu
streven naar het verbeteren van je resultaten.”
Er wordt veel geschreven en nagedacht over
hoe het beter kan in ziekenhuizen, bijvoor-
beeld VMS, patiëntveiligheid, kwaliteit van
zorg. Is er wel tijd om bezig te zijn met lean,
terwijl er een tekort is aan handjes aan het
bed?
Benders geeft aan dat er twee kanten aan de
zaak zitten. “In een casus in het boek heeft
de patiënt direct baat bij lean denken, omdat
deze niet lang hoeft te wachten. Want wachten
is verspilling van tijd. In de Maastro Clinic
(radiologische zorg voor kankerpatiënten)
werd geconstateerd dat de doorstroomtijden
voor patiënten te lang waren. Hier is met
de ‘leanbril’ naar de processen gekeken met

Kliniek
als resultaat dat het aantal laboranten dat de
apparaten bedient is teruggebracht van drie
naar twee. De bespaarde formatie is deels in-
gezet op procesinnovatie. Ander resultaat was
dat er minder incidenten waren. Zo verdient
lean zichzelf terug. Als de besparing ertoe
leidt dat je mensen gaat ontslaan, dan graaf
je je eigen graf. En je kunt op je vingers uit-
tellen, zeker gezien de toenemende zorgvraag,
dat lean denken en doen zichzelf terugbetaalt.”
“Aan de andere kant investeer je in een bepaald
soort organisatieverandering en dat betekent
altijd dat je aan de gevestigde belangen komt.
In welke vorm dan ook, of je het met lean doet
of met iets anders. Lean heeft een veel groter
potentieel, als je het echt goed doet en je wilt
wat bereiken dan moet je continu verbeterin-
gen op gang brengen. Op allerlei manieren
kan het werk niet goed lopen, bijvoorbeeld
als een bepaald medicijn niet voorradig is
of dossiers niet compleet zijn. Veel mensen
willen dit dan anders aanpakken. Lean is een
manier om ergernissen en dingen die niet
goed gaan, waar mensen tegenaan lopen, zo te
organiseren, dat deze gesignaleerd worden en
systematisch aangepakt kunnen worden. Een
praktisch hulpmiddel hierbij is bijvoorbeeld
het verbeterbord op de polikliniek Neurolo-
gie in het St. Elizabeth Ziekenhuis in Tilburg.
Zodra iemand ergens tegenaan loopt waardoor
het werk niet goed uitgevoerd kan worden, dan
schrijft hij of zij dit op het bord. Daarna wordt
het probleem gezamenlijk aangepakt. Zo
SKB opent vernieuwde kinderafdeling
Het Streekziekenhuis Koningin Beatrix (Winterswijk) heeft vorige week woensdag zijn vernieuwde kinderafde-
ling in gebruik genomen. Het is het eerste onderdeel van een vier fasen plan dat uiteindelijk zal resulteren in een
geheel nieuwe vrouw-kind eenheid in het SKB. Geprobeerd is de kinderafdeling zo huiselijk mogelijk te maken.
Om dit te bereiken heeft de stichting Vrienden van het SKB kunstenares Lucretia Kuijpers gevraagd de muren te
voorzien van leuke, gekke en interessante schilderingen.
BovenIJ ziekenhuis start Mannenpoli
Vrouwen kunnen met hun specifieke vrouwen-
klachten naar de gynaecoloog. Maar ook
mannen hebben hun specifieke mannenklach-
ten, die niet alleen de kwaliteit van hun leven
behoorlijk kunnen beïnvloeden, maar ook
hun levensduur. Door toenemende vergrijzing
nemen deze klachten toe. Het BovenIJ zieken-
huis in Amsterdam biedt daarom sinds kort
mannen specifieke zorg aan.
Op dinsdag 12 januari is dr. Cobi Reisman
begonnen met een mannenspreekuur, bedoeld
voor mannen met urologische klachten die
onder meer samenhangen met veroudering.
Daarnaast is het beleid gericht op het voor-
komen van klachten en het opsporen van
risicofactoren voor andere aandoeningen
zoals hart- en vaatziekten. Recent onderzoek
in Nederland toonde aan dat ruim twintig pro-
cent van de mannen last heeft van plasklachten
(bemoeilijkte plas, urineverlies) en ongeveer
vijftien procent van erectiestoornissen. Ook
13
hebben mensen ook meer plezier in het werk.”
Wat is het grootste obstakel om lean in
ziekenhuizen in te voeren?
“De disciplinegerichte cultuur in ziekenhuizen
is het grootste obstakel om lean denken toe
passen in de praktijk. Patiënten hebben te
maken met allerlei disciplines en met de toe- en
doorstroom tussen die disciplines onderling.
Zolang dit zo blijft, en ik denk dat dat lang zal
zijn, is dit de grootste belemmering om het be-
handelproces optimaal te krijgen. Binnen die
disciplines zelf zijn wel allerlei verbeteringen
te realiseren. Een concreet voorbeeld is de
doorstroom van patiënten binnen de polikliniek
anesthesiologie. Daar komen uit alle hoeken
en gaten van het ziekenhuis patiënten binnen
die doorverwezen zijn. Die patiënten moeten
binnenkort geopereerd worden, soms gaat het
op afspraak, soms komen er patiënten binnen
die direct worden doorgestuurd vanuit een
andere discipline. Bij anesthesiologie komt
bij voorbeeld een grote variëteit aan patiënten
binnen, wat ontzettend moeilijk is om soepel
te organiseren. De afdeling wordt vaak over-
vallen met groepen patiënten die ook nog, en
terecht, verwachten snel geholpen te worden
als ze direct zijn doorgestuurd. Vaak kan dat
niet. Hoe organiseer je dat intern goed? Ieder
overdrachtsmoment van de ene naar de andere
behandelaar is een potentiële destructie, wat
vervelende gevolgen kan hebben. Hier zou
lean denken en doen kunnen helpen.”
Door Patricia Buvelot
blijkt dat mannen boven de vijftig klachten als
moeheid, energiegebrek, matige spierkracht,
verminderde opwinding en erectiestoornis-
sen kunnen ontwikkelen, die samenhangen
met testosterontekort. In het bijzonder erec-
tiestoornissen kunnen ook een voorbode
zijn van andere, ernstige, aandoeningen als
hart- en vaatziekten.
Wassenaar & Van Dasselaar
Financieel maatwerk
voor de maatschap
Keerkring 61 - 2801 DG Gouda
www.vandasselaar.com - Tel: 0182-692888
Nummer 2
27 januari 2010
SKB opent polikliniek in Eibergen
Het Streekziekenhuis Koningin Beatrix
(Winterswijk) opent binnenkort zijn deuren in
Eibergen, waar het ziekenhuis een volwaar-
dige polikliniek in het Livio woonzorgcentrum
de Meergaarden start. Onlangs werd hiervoor
het contract getekend tussen de bestuurders
van het SKB en Livio.
Een definitieve datum van de opening kan op
dit moment nog niet gegeven worden, wel is
de verwachting dat al vanaf 1 februari patiën-
ten zich kunnen melden in de nieuwe polikli-
Links, de heer Van Kessel (Raad van Bestuur Livio) en rechts de heer Janssen (Bestuurder Streekziekenhuis
Koningin Beatrix Winterswijk).
Meander Medisch Centrum en Heijmans
Het nieuwe ziekenhuis van Meander Medisch
Centrum in Amersfoort wordt gebouwd door
Heijmans Utiliteitsbouw en Heijmans’ doch-
teronderneming Burgers Ergon installatie-
techniek. Woensdag 13 januari is de vaststel-
lingsovereenkomst getekend tussen Meander
Medisch Centrum en Heijmans. De aanneem-
som bedraagt 175 miljoen euro.
Een consortium van Rabobank, ING en BNG is
bereid de nieuwbouw te financieren. Meander
Medisch Centrum is nog met de banken in ge-
sprek over de finale voorwaarden. Het nieuwe
ziekenhuis van Meander Medisch Centrum
aan de Maatweg vervangt de twee bestaande
locaties Amersfoort Lichtenberg en Amers-
foort Elisabeth. De prognose is dat medio
2010 de eerste werkzaamheden plaatsvinden.
Naar verwachting zal de oplevering medio
2013 plaatsvinden. In het nieuwe ziekenhuis
kan Meander Medisch Centrum haar patiënten
Complicatie
Linda is zeven jaar oud, een angstig meisje
met een pips snoetje. Zij heeft een blinde-
darmontsteking en wordt vandaag geope-
reerd. Linda heeft een pleister op haar arm.
Ze zegt: “Ik hou niet van prikken, maar door
dat zalfje voelde ik er bijna niets van. Maar
toen ik die naald zag aankomen, ‘poe hé’!
Ik vertel: “Linda, we hebben een sticker-
boom, een kleurplaat waar je stickertjes op
kunt plakken. Voor elke prik krijg je er eentje.
Als je stickerboom vol is mag je een cadeau-
tje uitzoeken. Straks heb je een slangetje in
je arm als je wakker wordt. Daar voel je niets
van. We geven daar medicijnen door die je
weer helemaal beter maken. Maar eerst ga je
lekker slapen voor de operatie”.
De volgende dag laat Linda trots haar arm
zien waar een infuus in zit. “Zuster, kijk
eens! De dokter heeft mijn blinde darm er
uitgehaald. Ik heb nu al drie stickers. Ik wil
eigenlijk best graag naar de speelkamer, maar
mijn buik doet nog veel te zeer!” ’s Middags
komt oma op bezoek. Ik schrik als ik Linda
zie. Haar wangen zijn zo rood zijn als vuur.
niek. Tot op heden moesten patiënten uit de
regio Eibergen nog lange afstanden afleggen
om bij een ziekenhuis te komen. Dat is met de
komst van een polikliniek van het SKB voor
een flink aantal patiënten verleden tijd. In
eerste instantie zullen de vakgroepen, cardio-
logie, interne geneeskunde, reuma en kinder-
geneeskunde poli houden in Eibergen. Verder
wordt de mogelijkheid onderzocht in de toe-
komst nog meer vakgroepen van het SKB in
Eibergen te stationeren.
en bezoekers in een prettige en klantvrien-
delijke omgeving ontvangen. Patiënten en
bezoekers hebben op veel plekken direct uit-
zicht op de groene omgeving en rivier de Eem.
Daarnaast is het ziekenhuis zo ontworpen dat
patiënten en bezoekers er eenvoudig hun weg
kunnen vinden. Het bestaat uit verschillende
bouwdelen, waar verpleeg- en onderzoeks-
afdelingen, operatiekamers, een psychiatrisch
centrum en een parkeergarage zijn onder-
gebracht. De gebouwen worden met elkaar
verbonden door een uitgebreid overkapt
openbaar gebied. Het totale vloeroppervlak
van het nieuwe Meander Medisch Centrum
is 113.000m2 bvo (bruto vloer oppervlak),
inclusief parkeerlaag onder het gebouw. Met
de nieuwbouw heeft Meander Medisch Cen-
trum nog meer mogelijkheden om haar status
als deskundig topklinisch opleidingszieken-
huis verder uit te breiden.
Denkend aan infecties en complicaties kom
ik dichterbij, de thermometer al in de hand.
Oma begint te lachen. Linda houdt stevig haar
buik vast. Ze zegt: “Zuster, je moet niet zo
raar kijken, au au, het doet pijn als ik lach!”
Nu zie ik de oorzaak. Oma vertelt: “Tja zus-
ter, mijn Linda lijkt nog een klein meisje,
maar ze wil ook al een dametje zijn. Ik heb
een doosje met make-up spulletjes gekocht,
ze vindt niets leuker dan dat. Ze is alleen een
beetje uitgeschoten”. Tja, soms gaat dat zo
met kleine meisjes. Gelukkig knapt Linda
snel weer op en mag ze na een paar dagen
weer naar huis, mèt cadeautje!
Vera
vera@ghz.nl
www.ghz.nl/weblog
Vera is verpleeg-
kundige in het
Groene Hart
Ziekenhuis
in Gouda
 Nummer 2
27 januari 2010 14 Advertentie

PATIËNTEN
MONITOREN
EN JE EIGEN CARRIÈRE BEWAKEN

TMI ZOEKT
UÊÛiÀ«ii}ŽÕ˜`ˆ}i˜Ê­>iÊëiVˆ>ˆÃ>̈iî
Uʜ«iÀ>̈i>ÃÈÃÌi˜Ìi˜
UÊ>˜iÃ̅iÈiʓi`iÜiÀŽiÀÃ
UÊÊ}ˆ«ÃÛiÀL>˜`“iiÃÌiÀÃ
UÊʏ>LœÀ>˜Ìi˜
UÊÊ`œŽÌiÀ>ÃÈÃÌi˜Ìi˜
UÊÊ>«œÌ…iŽiÀÃ>ÃÈÃÌi˜Ìi˜
UÊÊ
-
ʓi`iÜiÀŽiÀÃ
UÊʓi`ˆÃV…ÊÃiVÀiÌ>ÀiÃÃiÃ
>Ê…iÌÊLœÛi˜}i˜œi“`iʓiÌÊÀiVi˜ÌiÊâˆiŽi˜…ÕˆÃiÀÛ>Àˆ˜}
TMI BIEDT
UÊÛ>ÃÌÊ`ˆi˜ÃÌÛiÀL>˜`
UÊÛÀˆ…iˆ`ʓiÌÊ`iÊâiŽiÀ…iˆ`ÊÛ>˜Êii˜ÊՈÌÃÌiŽi˜`ÊÃ>>ÀˆÃ
UʓiiÀÊiÀÛ>Àˆ˜}Ê`œœÀÊ>v܈ÃÃii˜`ÊÜiÀŽ
Behalve uitgever is de Gouda Media Groep
UÊii˜Ê>Õ̜ÊÛ>˜>vÊÓnÊÕÕÀÊ«iÀÊÜiiŽ ook reclame- en ontwerpbureau.
UÊÃV…œˆ˜}ʜ«Ê“>>Ì
7iÀŽi˜Êœ«ÊœÕÜʓ>˜ˆiÀt
i˜ÊÛ>ÃÌÊ`ˆi˜ÃÌÛiÀL>˜`ʜvÊii˜Êä‡ÕÀi˜Vœ˜ÌÀ>VÌ° Folders, brochures, huisstijlen, flyers, visitekaartjes,
/iÛi˜ÃÊLi“ˆ``iÌÊ/Ê>Ê>Ài˜ÊۜœÀÊ<<*½iÀðʘÌiÀiÃÃi¶
jaarverslagen, nieuwsbrieven, websites?
"Ê -Ê*,
/ Ê Ê/°
Ê /

 , ,Ê Ê Ê<",°
Bel voor meer informatie met 0182-322456.
ÜÜܰ̓ˆ‡ˆ˜ÌiÀˆ“°˜ Zie ook www.goudamediagroep.nl

SHOWROOM VERLATERS TOT 70% KORTING

Dining stoel Opium Set Tiepolo Mondial hoekset

in taupe / zwart 1x tafel tiepolo 180x100 cm In de kleur mountain / africa
+ zitkussen 4x stoel Jing 2x chaise longue + kussens
249,- 99,- RVS teak 1545,- 899,- 1x tafel 87x87 cm 3096,- 1548,-
e

LOGO LOGO
i

i
ct

ct

ct
le

le

le
10

10

10
l

l
Co

Co

Co
20

20

20

Promo loungeset Promo standenstoel Phytagoras loungeset

in de kleur safari / zwart in de kleur zwart / safari in de kleur antique rattan
2x lounge stoel 1x bank 2x lounge stoel 1x 2-zitsbank
1x salontafel + kussens 699,- 399,- 149,- 99,- + kussens 1x salontafel 999,- 799,-
STIGTER STIGTER
CAPELLE A/D IJSSEL BERKEL EN RODENRIJS
Hoofdweg 9 Berkelse Poort 17
Tel. 010 418 50 79 Tel. 010 511 01 34

WWW.STIGTER-TUINMEUBELEN.NL Openingstijden: Di t/m Do 09.30 - 18.00 uur • Vr 09.30 - 21.00 uur • Za 09.30 - 17.00 uur.

Werken in de Zorg
Operaties oefenen op
virtuele patiënt
Bij de al bestaande virtual reality-systemen was het niet mogelijk complete ingrepen op zo'n hoog realiteitsniveau
te simuleren.
Een ingreep oefenen op een virtuele
3D-patiënt, waarbij de arts de patiënt niet
alleen ‘ziet’, maar ook ‘voelt’ door de weer-
stand die hij via zijn instrumenten ervaart.
Het kan binnenkort met ARTUS (Augmented
Reality to Train User Skills), een project waar-
in met beeldvormende technieken zoals MRI,
CT en echografie een driedimensionaal beeld
van een patiënt wordt geschapen.
De gebruiker kan in de virtuele omgeving zijn
eigen handen en instrumenten zien, waardoor
het gevoel van realisme groot is en bijvoor-
beeld belangrijke aspecten als de oog-hand-
coördinatie kan worden getraind. Verder
kan de gebruiker verschillende weefseltypes
voelen alsof hij er daadwerkelijk doorheen
snijdt of prikt. Er wordt dus een systeem ont-
wikkeld waarmee iemand een ingreep kan
oefenen met het gevoel alsof er een ‘echte’
patiënt op de operatietafel ligt. Bij de al
bestaande virtual reality-systemen was het
tot nog toe niet mogelijk complete ingrepen
op zo’n hoog realiteitsniveau te simule-
ren. ARTUS is nog volop in ontwikkeling.
Het eindproduct zal een trainingsfaciliteit
voor artsen zijn, bestaande uit één of meer-
dere simulatoren. Met die trainingsfaciliteit
zullen artsen in opleiding van buitenaf ‘door’
het lichaam kunnen kijken en handelingen
kunnen uitvoeren zoals het inbrengen van
een naald, snijden, knippen en injecteren.
Door realistische nabootsing van het gevoel
Oncologisch centrum in Ede
Vele keren per jaar krijgen patiënten van
Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede de diagnose
‘kanker’. Dat is vaak het begin van een zeer
intensieve periode van medische en psycho-
sociale zorg. Om deze groep zo goed moge-
lijk te kunnen begeleiden, bereidt Ziekenhuis
Gelderse Vallei een oncologisch centrum
voor. Daarin zal ook een dependance van het
Arnhems Radiotherapeutisch Instituut, het
ARTI, te vinden zijn.
Medio 2012 staat er op het ziekenhuisterrein
een oncologisch centrum, met daarin geves-
tigd een dependance van het ARTI. In het
oncologisch centrum komt alle zorg voor de
patiënt met kanker bij elkaar. Op dit moment
wordt de patiënt op verschillende plekken in
het ziekenhuis verwacht voor diagnose en be-
handeling. Straks is er één vaste plaats voor
een bezoek aan de polikliniek, een behan-
deling met chemokuren, een opname, maar
ook voor een bestraling. De patiënt krijgt
zorg op maat. Alle zorgverleners werken in
15
bij het uitvoeren van deze handelingen heeft
de gebruiker het idee dat hij deze ingrepen
op de virtuele patiënt daadwerkelijk uitvoert.
Met de simulator kan een clinicus of een arts
in opleiding een ingreep herhalen en daar-
mee zijn vaardigheid vergroten. Bovendien
worden de uitgevoerde trainingshandelingen
vastgelegd, zodat terugkoppeling naar de
betreffende arts mogelijk is.
Minder proefdieren
Het project is mede vernieuwend omdat
informatie van een echte patiënt voor de trai-
ning kan worden gebruikt. De behandelend
arts kan een ingreep die hij daadwerkelijk
moet uitvoeren, daarom onder realistische
omstandigheden oefenen, alvorens ‘echt’ te
opereren. Ingrepen zullen daardoor soepeler
verlopen, de kans op fouten (en daardoor
complicaties) wordt verkleind en de patiënt-
veiligheid vergroot. Bijkomend voordeel is
dat gebruikmaking van het nieuwe trainings-
instrument inhoudt dat er minder op proef-
dieren geoefend hoeft te worden. Hoe groot
die ‘proefdierbesparing’ in de toekomst zal
zijn, valt moeilijk te voorspellen. ARTUS is
het resultaat van een publiek-private samen-
werking van acht partners. Naar verwachting
zal ARTUS in mei 2011 operationeel zijn. Met
het project is een investering van ruim twee
miljoen euro gemoeid. Die investering komt
zowel van private als van publieke partners.
het centrum samen vanuit de visie dat niet
alleen de ziekte, maar de mens met zijn of
haar probleem centraal staat. In het oncolo-
gisch centrum kan de patiënt naast consult of
behandeling ook terecht voor vragen rondom
kanker. Hiervoor wordt een voorlichtingscen-
trum ingericht dat er niet alleen is voor vragen
van de patiënt, maar ook voor familieleden en
externe professionals. Het nieuwe centrum
komt gedeeltelijk in het ziekenhuis.
Julianalaan 16
3171 CH Poortugaal
mobiel 06 - 29 30 16 03
tel/fax 010 - 851 98 91
e-mail karstensecretariaat@gmail.com
Nummer 2
27 januari 2010
Interventieradioloog altijd beschikbaar
Het Admiraal De Ruyter Ziekenhuis (Goes/ een flink aantal acute ingrepen. Deze ingrepen
Vlissingen) beschikt sinds deze maand zeven
dagen in de week, 24 uur per dag over een
interventieradioloog en een gespecialiseerd
zijn het stoppen van inwendige bloedingen, het
dotteren van dichtgeraakte bloedvaten of de
behandeling van beschadigde, gescheurde of
laborant die beschikbaar zijn voor acute verstopte bloedvaten, drainages van galwegen,
behandelingen van patiënten met bloedvat- urinewegen of abcessen en acute diagnostiek
problemen of verstopte gal- of urinewegen. bij vaataandoeningen. Interventieradiologie is
sinds 2009 een erkende subspecialisatie van
Een interventieradioloog biedt samen met een de radiologie.
gespecialiseerd laborant de mogelijkheid tot
Onderzoek Alkmaarse longartsen valt op
Longarts Wim Boersma van het Medisch het Medisch Centrum Alkmaar (MCA) of
Centrum Alkmaar (MCA) initieerde en bege- behandeling met antibiotica tijdens opname
leidde wetenschappelijk onderzoek naar het zinvol is. De achterliggende gedachte is dat
effect van de behandeling met antibiotica bij onnodige behandeling met antibiotica zoveel
COPD-patiënten met een plotselinge toename mogelijk voorkomen moet worden. Het onder-
van klachten (exacerbatie). Het gaat om een zoeksteam - dat behalve Boersma bestond uit
uniek en grootschalig onderzoek met een be- enkele andere (long)artsen van het MCA en
langwekkende uitkomst. Een toonaangevend arts-onderzoeker Hans Daniels - onderzocht
Amerikaans medisch vaktijdschrift besteedt gedurende een periode van zo’n vijf jaar 265
uitgebreid aandacht aan de uitkomsten van patiënten met COPD. Deze patiënten werden
het Alkmaarse onderzoek. behandeld met een antibioticum of een place-
bo. Om zo objectief mogelijk te werk te gaan
COPD is de naam voor chronische aandoe- werd door loting - ofwel randomisatie - be-
ningen van de luchtwegen zoals chronische paald welke behandeling werd toegepast. Een
bronchitis en longemfyseem. Bijbehorende belangrijke uitkomst van dit gerandomiseerde
klachten zoals hoesten, slijmvorming en kort- dubbelblind onderzoek is dat behandeling met
ademigheid kunnen door een infectie of een antibiotica slechts een klein en kortdurend ef-
andere oorzaak plotseling toenemen zodat fect heeft op het herstel van patiënten. Long-
patiënten opgenomen moeten worden in het arts Daniels promoveert in april op het onder-
ziekenhuis. Op initiatief en onder begelei- zoek aan de Universiteit van Amsterdam.
ding van longarts Wim Boersma onderzocht
RKZ installeert Verpleegkundige Advies Raad
Het Rode Kruis Ziekenhuis in
Beverwijk heeft vorige week maan-
dag de Verpleegkundige Advies
Raad (VAR) geïnstalleerd. Voorzit-
ter van de VAR Lucy Dekker (links)
en voorzitter van de Raad van
Bestuur van het RKZ, Marianne
Acampo, bezegelen op de foto de
ondertekening van het reglement.
De Raad telt acht leden, die alle-
maal verpleegkundige zijn en werk-
zaam in het RKZ. Met de oprichting
is ook de verpleegkundige beroeps-
groep in het RKZ goed georgani-
seerd en vertegenwoordigd. De Raad gaat gevraagd en ongevraagd advies uitbrengen aan de Raad van Bestuur.
Dekker: "We kijken niet alleen wat er speelt op de werkvloer, maar ook wat er regionaal en landelijk gaande is en
van invloed is op de verpleegkundige zorg. Betrokkenheid van onze beroepsgroep bij het bewaken en bevorderen
van de kwaliteit van verpleegkundige zorg is van groot belang."
(Advertorial)
Mijlpaal opleiding triage-assistent
Van Campen Consulting heeft het jaar 2009 leidinggevenden van de huisartsenposten en
afgesloten met het uitreiken van het 500ste de deelnemers is er een enorme professio-
diploma triage-assistent. De trotse cursist die naliseringsslag gemaakt. Alle betrokkenen
het diploma in ontvangst heeft genomen, is hebben hard gewerkt en aangetoond dat
Marijke Bijlsma-Boelstra. Zij is werkzaam als triage als vak serieus genomen moet worden
triage-assistente bij SHOKO, de huisartsen- en bijdraagt aan de kwaliteit van de organi-
post van regio de Kempen en Omstreken. satie.” Voor meer informatie: José Spelberg,
Van Campen Consulting, (0413) 375 711 of
Marijke Bijlsma-Boelstra uit Son en Breugel jspelberg@vancampenconsulting.nl.
werd door algemeen directeur Marleen
Teunis van Van Campen Consulting extra
in de bloemetjes gezet bij de diploma-uit-
reiking. Het team van Van Campen Consul-
ting is trots op deze mijlpaal. Er zijn in 2009
508 triage-assistenten bij het bedrijf gestart
met de opleiding. Dat betekent dat er meer
dan 5000 gesprekken zijn beluisterd en be-
oordeeld, er gemiddeld drie oefentoetsen
medische kennis per leerling zijn nageke-
ken en ook 800 uur triagetraining en 200
uur medische lessen zijn gegeven. “Dit
is een superprestatie”, zegt de opleidings-
coördinator José Spelberg. “Samen met de Marijke Bijlsma-Boelstra
Nummer 2
27 januari 2010 16 Advertentie

KLAAR STAAN
VOOR ANDEREN
EN ZELF EEN
CARRIÈRESPRONG MAKEN
TMI ZOEKT

SPOEDEISENDE HULP
VERPLEEGKUNDIGEN
TMI BIEDT
UÊÛ>ÃÌÊ`ˆi˜ÃÌÛiÀL>˜`
UÊÊÛÀˆ…iˆ`ʓiÌÊ`iÊâiŽiÀ…iˆ`ÊÛ>˜Êii˜ÊՈÌÃÌiŽi˜`ÊÃ>>ÀˆÃ
UÊʓiiÀÊiÀÛ>Àˆ˜}Ê`œœÀÊ>v܈ÃÃii˜`ÊÜiÀŽ
UÊÊii˜Ê>Õ̜ÊÛ>˜>vÊÓnÊÕÕÀÊ«iÀÊÜiiŽ
UÊÊÃV…œˆ˜}ʜ«Ê“>>Ì
7iÀŽi˜Êœ«ÊœÕÜʓ>˜ˆiÀt
i˜ÊÛ>ÃÌÊ`ˆi˜ÃÌÛiÀL>˜`ʜvÊii˜Êä‡ÕÀi˜Vœ˜ÌÀ>VÌ°
/iÛi˜ÃÊLi“ˆ``iÌÊ/Ê>Ê>Ài˜ÊۜœÀÊ<<*½iÀðʘÌiÀiÃÃi¶

"Ê -Ê*,
/ Ê Ê/°

Ê /

 , ,Ê Ê Ê<",°

ÜÜܰ̓ˆ‡ˆ˜ÌiÀˆ“°˜
 Nummer 2
Patiëntenzorg 17 27 januari 2010

Communiceren met ADRZ start diabetesproject

Het Admiraal De Ruyter Ziekenhuis (ADRZ) begeleid, waarbij het werken in groepen een

gehandicapte patiënt (Goes, Vlissingen) is gestart met een diabetes-

project om mensen te helpen hun leefpatroon
aan te passen. Door fors af te vallen en meer
te gaan bewegen neemt de insulinegevoelig-
heid toe en kan de diabetesmedicatie vermin-
derd of zelfs gestopt worden, hierdoor is het
mogelijk om de diabetes beter te reguleren
en de kans op complicaties in de toekomst te
verminderen of te voorkomen
Vier groepen van drie patiënten worden
gedurende vier dagen in de kliniek in
Vlissingen opgenomen. Tijdens de opname
krijgen zij zeer intensieve begeleiding van een
professioneel team dat bestaat uit een inter-
nist, een diabetesverpleegkundige, diëtiste,
fysiotherapeut en een psycholoog. De eerste
groep patiënten is inmiddels gestart. Na de
opname worden de patiënten poliklinisch
Het open gesprek met de trainer met een beperking wordt door de deelnemers erg gewaardeerd.
grote meerwaarde heeft. De patiënten krijgen
een zeer laag calorisch dieet waardoor het
lichaam geprikkeld wordt de eigen insuline
die nog aanwezig is weer optimaal te gaan
gebruiken. Samen met het oefenprogramma
onder begeleiding van de fysiotherapeut en
de psychische begeleiding wordt gewerkt aan
het terugkrijgen van een gezonde leefwijze.
“Het is voor iedereen sowieso belangrijk om
een gezond gewicht te behouden”, vertelt
Igna Becks, diabetesverpleegkundige. “De
mensen met diabetes type 2 die voor opname
bij ons in aanmerking komen zijn geselecteerd
door de internist en de diabetesverpleegkun-
dige. Mensen die alleen maar komen om af te
vallen, komen niet in aanmerking. Ons doel is
niet het afvallen, maar om insulineresistentie
te verminderen.”

‘Vraag gerust naar iemand zijn handicap.’ En:
‘Het is niet kwetsend meermalen te vragen
als iets niet verstaan is.’ Of: ‘Vraag hoe je
het beste kunt helpen’. Zomaar wat tips uit
de workshop ‘Communiceren zonder gêne’,
die momenteel wordt gegeven aan medewer-
kers van de poliklinieken van het Atrium MC
in Heerlen. De cursus wordt verzorgd door
professionele trainers met een beperking.
“Ik wil graag weten of ik goed met mensen
met een handicap omga”, zo verklaarde een
van de deelnemers haar aanwezigheid bij de
workshop van januari. Deze workshop vormt
een onderdeel van het twee jaar durende oplei-
dingstraject voor medewerkers van de polikli-
nieken in het kader van het verder verbeteren
van de gastvrijheid. Behalve communiceren
met mensen met een beperking, komen gedu-
rende de opleiding ook thema’s als feedback
geven aan collega’s en omgaan met klachten
aan de orde. “Wij willen de medewerkers door
middel van deze training een aantal handvat-
ten bieden, waardoor ze gemakkelijker in hun
werk staan. Als ze bijvoorbeeld effectiever
leren omgaan met klachten, is dat prettiger
voor de patiënt, maar ook voor de medewer-
ker zelf ”, legt Marco Ortu, manager bedrijfs-
opleidingen, MD en service centrum Leerhuis
Atrium MC, uit. Met deze tweejarige cursus
kunnen de deelnemers een deelcertificaat van
het ROC Twente behalen.
Bijzonder
De workshop die op 14 januari door een
groepje polikliniekmedewerkers werd bijge-
woond, werd als bijzonder ervaren. Misschien
wel het meest door het feit dat de trainers alle
drie een beperking hebben. Een van hen is
spastisch, spreekt moeilijk en maakt gebruik
van een rolstoel, een ander is visueel beperkt
en de derde is doof geboren en afhankelijk
van liplezen. Het weerhield hen er niet van
een stevige en interessante training neer te
zetten. Dat dwong merkbaar respect af bij de
deelnemers. Het bood ook een uitstekende
leerervaring. Want wat te doen als men de
trainer niet goed verstaat? Gewoon nog een
keer vragen, en nog eens en nog eens. Dat is
niet gênant, maar uiterst belangrijk. Alleen op
De deelnemers mogen zelf ervaren hoe het is om niets
te kunnen zien.
die manier wordt de trainer serieus genomen. Nieuw logo op gevel Flevoziekenhuis
Naast handige tips (zorg bijvoorbeeld voor
goede verlichting als de gesprekspartner doof
is, articuleer goed, maar niet overdreven, houd
de fysieke afstand beperkt), mochten de deel-
nemers ook even zelf ervaren wat het is om
afhankelijk te zijn van een stok voor blinden,
van een rolstoel of niet te kunnen verstaan
wat iemand vraagt. Dit, en de open gesprek-
ken met de drie trainers, zorgden ervoor dat
er voor de deelnemers een wereld openging.
Inzicht
“We willen een stukje inzicht geven in de
wereld van mensen met een beperking”, legt
Hans Diederen, directeur van Gips Training
en Advies later uit. Gips, van oorsprong een
vrijwilligersorganisatie die dergelijke trai-
ningen verzorgt op basisscholen, heeft deze
workshop voor zorginstellingen ontwikkeld. Het nieuwe logo van het Flevoziekenhuis in Almere staat op de gevel. Jeltje Schraverus en Rik Riemens (Raad van
“We benadrukken de open communicatie. Bestuur) deden tijdens de nieuwjaarsreceptie, in het bijzijn van honderden medewerkers en zorgpartners, letter-
Durf te vragen. Durf je ook als hulpverlener lijk het licht van het nieuwe logo aan. De gevelbelettering is de kroon op nieuwe huisstijl die het Flevoziekenhuis
kwetsbaar op te stellen.” Trainer Roger Dacier medio 2009 stapsgewijs heeft ingevoerd. Bestuursvoorzitter Jeltje Schraverus keek tijdens de receptie terug op
geeft een voorbeeld van wat een van hen ooit een goed jaar. “We hebben weer meer patiënten kunnen helpen en de kwaliteit van de zorg kunnen verbeteren. Dat
in een ziekenhuis is overkomen. Een van de blijft onze ambitie, ook voor 2010: groter, completer, beter.”
vrouwelijke trainers moest worden onderzocht
en vanuit haar rolstoel op de onderzoekstafel
worden gelegd. Terwijl ze een poging deed te Gastvrij onthaal in MCA
vertellen hoe zij het best uit de rolstoel kon
worden getild, stond het verplegend personeel In het kader van patiëntvriendelijkheid zet belangrijk dat patiënten en bezoekers per-
over haar hoofd heen met elkaar te overleg- het Medisch Centrum Alkmaar (MCA) sinds soonlijk worden ontvangen”, zegt Laura van
gen op welke manier ze haar uit de rolstoel 18 januari gastvrouwen/heren in. In de de Straat, coördinator Vrijwilligersbureau
zouden kunnen halen. Hadden de verplegers centrale hal bij de hoofdingang wijzen zij MCA. “De gastvrouwen/heren bieden koffie
zich kwetsbaar durven opstellen, dan had- patiënten en bezoekers de weg, bieden zo en thee aan en waar nodig de helpende hand.
den ze het gewoon gevraagd en hadden alle nodig een rolstoel aan en begeleiden mensen Dat menselijke contact, de persoonlijke aan-
partijen er hun voordeel mee kunnen doen. naar de taxi. dacht is heel belangrijk.” Het fenomeen gast-
“Het is vaak een frustratie van mensen met vrouw/heer is niet nieuw: meerdere ziekenhui-
een beperking dat de regie uit handen wordt Tijdens kantooruren zijn er per dagdeel drie zen zetten als extra service gastvrouwen/heren
genomen, terwijl de gehandicapte zijn situatie vrijwilligers aanwezig, van wie er één altijd in. In aanloop naar hun rol als gastvrouw/
zelf het best kent”, zegt Roger Dacier. Hij be- in de hal te vinden is. De andere twee kunnen heer hebben de betreffende vrijwilligers van
nadrukt hierbij wel dat de training vooral een patiënten en bezoekers begeleiden bij hun het MCA een training verbale/ non-verbale
positieve insteek heeft. Het is niet de bedoe- bezoek aan het MCA. “Het MCA vindt het communicatie gevolgd.
ling met het vingertje te wijzen, maar om op
een positieve manier bewustwording op gang
te brengen. “Hierdoor ontstaat een win-win
situatie. Zowel het verplegend personeel als
de hulpvrager heeft er baat bij.” Juist die posi-
tieve insteek wordt zeer gewaardeerd door de
cursisten, zo is zijn ervaring. Het gaat bij de
training van Gips Training & Advies altijd om
de communicatie, zo benadrukt Hans Diede-
ren. Op dat gebied zijn de trainers opgeleid.
Het gaat hier niet om gehandicapten die als
ervaringsdeskundigen hun verhaal komen
doen, maar om trainers met een beperking die
een les in communicatie geven. Het Atrium
MC is het eerste ziekenhuis dat deze training
aanbiedt. Uit de reacties van deze eerste deel-
nemers blijkt volgens Diederen dat aan deze
opleiding behoefte is, juist omdat zij zo dicht
bij de dagelijkse praktijk staat.
Door Marja den Otter De vrijwilligers zijn herkenbaar aan hun witte blouse met blauw/rode sjaaltje of stropdas.
 Nummer 2
27 januari 2010 18 Zorgkalender

WIJZER
in de
ZORG
Congressen, seminars, cursussen
Typeservice Kruger
MediSign
AGENDA Gebaart u mee?!
Auri Signum Mani leert u omgaan
Donderdag 28 januari met; doven, slechthorenden
• Oratie ‘Kinderen en infecties; balanceren op het slappe koord’, en anderstaligen
door prof. dr. A.M. van Furth middels gebaren
• Locatie: Aula Vrije Universiteit Amsterdam, aanvang 15.45 uur
• Informatie: www.VUmc.nl/synaps/meerinfo
Voor een work-
shop of cursus
Vrijdag 29 januari Bel 06-47177131
• Symposium ‘Hypofyse. Schildklier, bijnier, niet zonder de meesterklier’ of mail naar:
• Doel: symposium biedt gelegenheid aan verpleegkundigen en andere geïnteresseerden om info@aurisignummani.nl
kennis te verwerven en inzicht te krijgen in groep patiënten met hypofyse problematiek
• Locatie: Noordwijkerhout, Hotel Leeuwenhorst
DE GOUDSE SCHOUWBURG • Inschrijven: verpleegkundigen@nve.nl, o.v.v: naam, adres, telefoonnummer, e-mailadres,
ziekenhuis en functie

in het Groene hart van Nederland • Informatie: www.nve.nl

Dé ideale locatie voor o.a. Dinsdag 2 en woensdag 3 februari Cursusruimte te huur!

congressen, bedrijfsfeesten • ‘European Medical Waste Conference’ Locatie: Crabethstraat 38-D, 2801 AN te Gouda
en seminars • Locatie: Amsterdam, RAI Tijd: tijdens kantooruren 08.30 tot 17.00 uur
• Kosten: 595 euro Deelnemers: maximaal 10 deelnemers
Makkelijk bereikbaar met openbaar
• Informatie en aanmelden: www.emwc-web.org
vervoer en meer dan 1000 Informatie: Gouda Media Groep,
parkeervoorzieningen binnen een
Donderdag 4 februari tel. 0182 - 322 456
loopafstand van 5 minuten.
• Cursus: ‘Geriatrische Revalidatie, (on)begrensde mogelijkheden?’ Zie ook www.goudamediagroep.nl
Voor meer informatie kijk op • Locatie: Nijmegen, aanvang 8.30 uur
www.goudseschouwburg.nl • Kosten: 305 euro
of bel: 0182-513353 • Informatie en aanmelden: e-mail: j.nagengast@paog.umcn.nl of www.paogheyendael.nl

Tot ziens in Dinsdag 9 februari

De Goudse Schouwburg!
• ‘Derde Nationaal Voedingscongres – update in klinische en transmurale voeding’
• Locatie: Ede, Reehorst, van 9.00 tot 16.30 uur Concert- en congresgebouw
• Aanmelden: www.alliantievoeding.nl/nationaal_voedingscongres.htm

Zaterdag 13 februari de Doelen

• Informatiebijeenkomst VSO over werken in ontwikkelingslanden Antwoordnummer 1544
• Bestemd voor: medewerkers binnen de gezondheidszorg
• Locatie: Utrecht, van 13.00 tot 17.00 uur
3000 WB Rotterdam
• Informatie en aanmelden: www.vso.nl telefoon 010 2171700
Donderdag 4 maart
• Symposium ‘Palliatieve zorg, intuïtie, wijsheid of wetenschap?’

Adverteren? •
•
•
Bestemd voor: verpleegkundigen en verzorgenden
Locatie: Nijmegen
Informatie: www.paogheyendael.nl, j.vanwerven-nobel@paog.umcn.nl
Uw advertentie in een
Donderdag 11 maart
oplage van 25.000 • Symposium ‘Hart in beeld’
exemplaren? • Organisatie: Werkgroep Educatieve Symposia (W.E.S.), regio Rotterdam
Bel voor meer informatie met • Locatie: Rotterdam, ‘Engels’, grandcafé, restaurants en zalen, van 9.00 tot 16.15 uur
Laura Fuykschot, 0182 - 322 456 • Kosten: 60 euro bij voorinschrijving, 70 euro aan de zaal
• Aanmelden: wes.rotterdam@xs4all.nl Binnenkort
• Informatie: www.wes-rotterdam.nl
9 ( 5 6 & + , - 1 7  * 5 $7 , 6  7 : ( ( : ( . ( / , - . 6  2 3  : 2 ( 1 6 ' $ *  , 1 $ / / (  = , ( . ( 1 + 8 , = ( 1  , 1  1 ( ' ( 5 / $ 1 '  ( 1  2 3  , 1 7 ( 5 1 ( 7
Jaarbeurs, Utrecht

De Zorg Carrière Beurs:

LOVE & MARRIAGE BEURS
Hét trouwfeest
trou van Nederland
Hij is er weer. 21 & 22 mei 2010
Okura Hotel Amsterdam
Op dé trouwbe
trouwbeurs van Nederland beleef je alvast een voorproefje van je
eigen trouwfees
trouwfeest en vind je ook nog eens antwoord op al je vragen! Zet je volgende stap in je zorgcarrière op
de tweede Zorg Carrière Beurs. Ga naar
Openingstijden: zaterdag 27 en zondag 28 februari
van 10.00 tot 17.00 uur in Jaarbeurs Utrecht www.zorgcarrierebeurs.nl voor je gratis
Entreeprijs: 14,50 euro per persoon toegangskaart.
(inclusief de modeshows)
Kinderen t/m 12 jaar: gratis entree, mits onder
begeleiding van één volwassene per kind.

www.trouwplannen.nl

Service
Op avontuur in
Expeditie Ecodrome
In Expeditie Ecodrome Zwolle veranderen
bezoekers in expeditieleden en belanden zij
van het ene avontuur in het andere.
Op één dag ontmoeten zij hier aapjes, komen
zij oog in oog te staan met sabeltandtijgers
en peddelen zij in een avonturenkano door
het moeras. Als ware ontdekkingreizigers
kunnen kids in dit themapark onder meer
spinnen spotten, graven naar mammoetbotten
en maken zij kennis met Darwin. In Expeditie
Tijdreis vertelt de stem van Sipke Jan Bouse-
ma over het ontstaan van de aarde en dino-
saurussen. Expeditie Ecodrome Zwolle com-
bineert de fun van een attractiepark met de
educatieve waarde van een museum. Hier-
door is een dagje in het Zwolse themapark
naast leuk en spannend, ook interessant en
leerzaam. De ontdekkingsreis leggen de be-
zoekers gedeeltelijk buiten af, maar er zijn
ook veel indooractiviteiten. Hierdoor is er
in Expeditie Ecodrome Zwolle op zonnige,
maar ook op regenachtige dagen van alles
te beleven. Het park organiseert regelmatig
themaweken en events. Ook voor (semi-)-
zakelijke bijeenkomsten zijn er verschillende
multifunctionele ruimtes en cateringfacili-
teiten, geschikt voor groepen van vijftig tot
Win kaarten voor Ecodrome
Voor mensen die graag gratis willen kennismaken met Expeditie Ecodrome Zwolle, heeft
de Ziekenhuiskrant een leuke lezersactie. Wie weet het antwoord op de volgende vraag:
‘Hoe heet de nieuwste attractie van Expeditie Ecodrome Zwolle?’ Mail het antwoord voor 3
februari naar info@ziekenhuiskrant.nl, onder vermelding van naam en adres, en wie weet,
krijgt u twee toegangskaartjes thuisgestuurd.
Ziekenhuis Amstelland stelt door middel van
schouwburgvoorstelling taboe aan de orde
Ziekenhuis Amstelland (Amstelveen) presen-
teert ‘Het Verlies van Viviane’, een taboedoor-
brekende one-woman show over het leven
van een 48-jarige vrouw die last heeft van
ongewild urineverlies. Het toneelstuk is te
zien op 16 februari in Schouwburg Amstel-
veen.
Aansluitend aan de voorstelling zijn alle
gynaecologen, urologen en gespecialiseerd
verpleegkundigen van Ziekenhuis Amstelland
aanwezig om één en ander toe te lichten. Na
afloop beantwoorden zij individuele vragen
over ongewild urineverlies. Praten over plas-
klachten is nog steeds een taboe. Van de een
miljoen Nederlandse mannen en vrouwen die
een overactieve blaas hebben, wordt slechts
19
driehonderd personen. Expeditie Ecodrome
Zwolle is onderdeel van Libéma.
Expeditie Ecodrome Zwolle
Willemsvaart 19
8019 AB Zwolle
Telefoon: (038) 421 50 50
www.ecodrome.nl
een heel klein gedeelte behandeld. En dat
terwijl er inmiddels goede behandelingen en
medicijnen zijn om het leven draaglijker te
maken. “Plasklachten zijn heel erg vervelend
en we weten dat erover praten lastig is. Daar-
door gaan mensen vaak heel laat naar een
arts. Met deze theatervoorstelling willen we
plasklachten bespreekbaar maken. Aanslui-
tend aan de voorstelling zullen mijn collega’s
en ik één en ander toelichten. Ook zijn we na
afloop aanwezig om vragen te beantwoorden”,
aldus uroloog Cobi Reisman van Ziekenhuis
Amstelland. Kaarten (vijf euro) kunnen be-
steld worden via de kassa van Schouwburg
Amstelveen of online via:
www.schouwburgamstelveen.nl.
Aanvang 19.30 uur.
Nummer 2
27 januari 2010
Prijswinnaars Huishoudbeurs
De Huishoudbeurs is erg in trek. Dat blijkt (Nijmegen) John Petersen (Rhoon), Tjitske
wel uit het overweldigende aantal mensen
dat op de lezersactie in deze krant heeft ge-
reageerd. Het juiste antwoord op de vraag
Oedzes (Wijnjewoude), Antoinette Weesie
(Amsterdam), Truus Bongers (Stamproy) en
Engelien Kenkhuis (Saasveld).
‘In welk jaar werd de allereerste Huishoud-
beurs gehouden?’ bleek niet zo voor de hand
te liggen. De allereerste huishoudbeurs (of
damesbeurs) vond in 1920 plaats. Maar dat
was nog niet de officiële huishoudbeurs. Die
werd voor het eerst in 1950 in Den Haag
gehouden. Sinds 1955 vindt deze beurs in
Amsterdam plaats. Het juiste antwoord is
dus 1950, maar ook 1920 wordt goed gere-
kend. Uit de vele juiste inzendingen zijn de
volgende prijswinnaars getrokken. Zij ont-
vangen hun toegangskaartjes: Truus Croonen
Negenmaandenbeurs in Amsterdam RAI
De Negenmaandenbeurs is al voor de 25ste
keer dé plek waar (aanstaande) ouders zich
kunnen laten inspireren en informeren. Het
grootste evenement op het gebied van zwan-
gerschap en baby’s is in omvang toegenomen
en staat komende editie meer dan ooit bol van
trends en informatie; van zwangerschap tot
aan de eerste babystapjes. De Negenmaan-
denbeurs wordt gehouden van woensdag
17 tot en met zondag 21 februari in Amster-
dam RAI.
Tijdens de Negenmaandenbeurs kunnen
bezoekers zich door tal van deskundigen en
babymerken laten inspireren en informeren
over onder meer de beste verzorging en
voeding, de leukste kleertjes, het veiligste
vervoer, de meest inspirerende kinderkamers
en het leerzaamste speelgoed. Beursmanager
Nicole Tuitert van Amsterdam RAI: “Als je in
verwachting bent of net een kindje hebt gekre-
gen, komt er van alles op je af en moet er veel
geregeld worden. De Negenmaandenbeurs
begeleidt ouders van zwangerschap tot de
eerste stapjes. Je vindt er alles wat je nodig Services en faciliteiten
hebt onder één dak.” De dag is uiteraard niet Vanzelfsprekend stelt de Negenmaandenbeurs
compleet zonder het hartje van het kindje te de bezoekers in de gelegenheid om de kleintjes
beluisteren, een echo te laten maken, een pro- in alle rust borstvoeding of andere voeding te
fessionele zwangerschapsfoto of buikbeschil- geven en te verschonen. Het evenement voor-
dering te laten maken. En natuurlijk valt er ziet ook in een kosteloze professionele kinder-
volop te profiteren van interessante beursaan- opvang voor die kinderen die ongestoord met
biedingen die mee naar huis genomen kunnen elkaar willen spelen, terwijl hun ouders de
worden in de speciaal ontworpen Sesamstraat beurs verkennen. Meer informatie is te vinden
beurstas. op www.negenmaandenbeurs.nl.
Gratis kaartjes Negenmaandenbeurs
De Ziekenhuiskrant biedt snelle lezers de mogelijkheid om gratis de Negenmaandbeurs te
bezoeken. De eerste vijf lezers die via info@ziekenhuiskrant.nl melden dat zij in aanmer-
king willen komen voor een gratis kaartje voor deze beurs, krijgen twee toegangsbewijzen
thuisgestuurd. Mail ons vóór 3 februari en vermeld daarbij uw naam en adres.
Nummer 2
27 januari 2010 20