Makroekonomia

E
K
ON
OMI
K
MA
K
R
O
E
K
O
N
O
MI
AI
I
Li
gj
er
at
a
Pr
of
.
Dr
.
My
r
v
et
eBadi
v
uk
u-Pant
i
na
UNIVERSITETI I PRISHTINS
FAKULTETI EKONOMIK
MAKROEKONOMIA II
Prof.dr. Myrvete Badivuku-Pantina

MAKROEKONOMIA II
Prof.Dr.M.Badivuku-Pantina
Ekonomiksi
Mikroekonomi
Makroekonomi
Dallimi n mes t Mikroekonomis dhe Makroekonomis?

Mikroekonomia merret me studimin e sjelljes s agjentve individual ekonomik: si
konsumatorve, firmave si dhe agjencive qeveritare,etj. ka do t thot se studion sjelljet n
nivel t ndrmarrjes.
Makroekonomia merret me studimin e sjelljes s ekonomis n trsi, me studimin e
agregateve ekonomik, si: produkti i prgjithshm, papunsia, inflacioni, bilanci i brendshm
dhe i jashtm, etj. Thn shkurt, makroekonomia trajton shtje dhe probleme ekonomike
kryesore t nj vendi.
Ekzistojn dy shkolla t mdha t mendimit makroekonomik:
x
x
Shkolla klasike neoklasike, dhe

Shkolla kejnsiane neokejnsiane.
Shkolla neoklasike (klasike)

7HRULDPDNURHNRQRPLNHQHRNODVLNHsVKWs]KYLOOXDUJMDWsYLWHYHSRUDMRNDSDVXUQGLNLP
HGKHJMDWsYLWHYH
Sipas neoklasikve (klasikve):
-
ekonomia sht do her n punznie t plot,

ekziston shfrytzim i plot i kapaciteteve dhe
ekonomia sht do her n ekuilibr.
Ata gjithashtu deklarojn, q ndrhyrjet e qeveris n ekonomi vetm i prkeqsojn gjrat, do

t thot q ishin kundr ndrhyrjes s shtetit n ekonomi dhe se gjendjet e disekuilibrit
tejkalohen shpejt nprmjet mekanizmave prshtats t tregut
Supozimet kryesore t shkolls neoklasike jan:
-
Agjentt ekonomik maksimizojn

Pritjet jan racionale
Tregjet pastrohen
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|2
MAKROEKONOMIA II
Agjentt ekonomik maksimizojn

Familjet dhe firmat marrin vendime optimale. Vendimet optimale- m t mira t mundshme.
Ata gjat marrjes s vendimeve prdorin t gjitha informacionet q i kan, dhe marrin
vendimin.
Pritjet jan racionale

Do t thot se ata statistikisht prdorin informacionin q disponojn dhe bjn parashikimin
m t mir pr t ardhmen. Shkolla neoklasike shpesh quhet edhe shkolla e pritjeve racionale.
Pritjet racionale- PRPHQWLPsLSsUVKWDWVKsPSsUEOHUMHSVK]EULWMHWVH]RQDOHHWM
Tregjet pastrohen
-
Pagat dhe mimet ndryshojne per te arritur ekujliber.

Nuk ekziston papunesi jovullnetare.
Do te zbriten mimet e te mirave qe jane ne tepric ne rafte.
Shkolla kejnsiane (neokejnsiane)

'HULQsYLWHWHWHRULDQHRNODVLNHNLVKWHQGLNLPWsPDGKQsWHRULQsPDNURHNRQRPLNHGHULVD
paraqitet brezi i ri LVKNHQFsWDUsYHNHMQHVLDQLVWsWHULQM
Ata kishin pikpamje t kundrta me klasikt, ata argumentojn se:
-
tregjet shpesh her nuk pastrohen edhe kur individt kujdesen pr interesat e veta dhe
qeveria duhet t ndrhyj n ekonomin e nj vendi.
Konceptet kye t makroekonomis

-
Produkti i Brendshm Bruto,

Inflacioni,
Rritja ekonomike,
Punznia dhe papunsia,
Cikli i Biznesit.
Produkti i Brendshm Bruto

Produkti i brendshm Bruto (GDP) prfaqson vlern e t gjitha t mirave dhe shrbime
prfundimtare t prodhuara n nj ekonomi n nj periudh t caktuar kohore.
N kt rast, duhet br dallimi n mes t GDP real dhe atij nominal.
G DP nominal mat vlern e produkteve pr nj periudh t caktuar kohore, me mimet e
periudhs n t cilin prodhohet produkti (mimet e tanishme).
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|3
MAKROEKONOMIA II
G DP real mat produktin total t prodhuar n nj ekonomi, pr nj periudh t caktuar kohore,

por duke marr parasysh mimet e vitit baz (t dhn-mundet me qene viti paraprak ose cili
vit caktohet si vit baz).
Inflacioni dhe GDP

Kur GDP nominal rritet shum m shpejt se ajo real n nj ekonomi, ather kemi inflacion.
Dhe diferenca midis ritmeve t rritjes s GDP real me at nominal ndodh sepse mimet e t
mirave dhe shrbimeve jan rritur apo ka pasur inflacion.
Me inflacion kuptojm r ritjen e vazhdueshme t mimeve t nivelit t prgjithshm t
mimeve.
Te ngritja e nivelit t mimeve kemi parasysh ngritjen n nivelin mesatar.
Deflacioni- rnja e mimeve mesatare nn nivelin e periudhs paraardhse.
Desinflacioni- rnja e mimeve mesatare por duke mbetur mbi nivelin e periudhs paraprake.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|4
MAKROEKONOMIA II
GDP nominal dhe GDP real-shembull
Rritja dhe GDP real

Rritmi i rritjes s ekonomis prfaqson normn me t ciln rritet G DP reale.
Tani bhet pyetja se kush e shkakton rritjen e GDP real?
Ekzistojn dy arsye q shkaktojn rritjen e GDP real, ato jan:
-
A rsyeja e par e ndryshimit t GDP real sht se ndryshon sasia e disponueshme e

burimeve n nj ekonomi (burimet ndahen n kapital dhe pun),
A rsyeja e dyt e ndryshimit t GDP real sht se efiienca me t cilin prdoren faktort
e prodhimit mund t ndryshoj. Prmirsimet e efiiencs quhen rritje t rendimentit, do
t thot q t njjtt faktor t prodhimit, mund t japin m shum produkt.
Punznia dhe papunsia

Punznia dhe papunsia jan ndr konceptet m t rndsishm makroekonomik.
Ajo pjes e forcs puntore q nuk sht e zn me pun, prbn t papunt.
Raporti midis numrit t t papunve dhe forcs puntore, e shprehur n prqindje prbn
normn e papunsis.
Kush konsiderohet si i papun?

T papun konsiderohen ata persona q nuk jan n pun por q krkojn pun n mnyr
aktive, ose presin t rikthehen n pun. Nj person sht i papun nse nuk punon dhe:
-
ka br prpjekje specifike pr t gjetur pun gjat 4 javve t fundit;

sht pushuar nga puna dhe pret prsri t thirret n pun;
sht duke pritur t njoftohet pr pun t re n muajin e ardhshm.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|5
MAKROEKONOMIA II
T punsuarit plus t papunt e prbjn forcn puntore. T gjith t tjert q jan n mosh
pr pun dhe jan t papun dhe nuk bjn pjes n forcn puntore ose t papunve, ata
konsiderohen jasht forcs puntore (pensionistt, studentt, etj.).
Cikli i biznesit dhe hendeku i prodhimit

Luhatjet e ekonomis, her n ekspansion e her n recesion, q karakterizohen respektivisht nga lvizjet n ngritje dhe n ulje t produktit total, inflacionit, norms s interesit
dhe punsimit krijon t ashtuquajturit cikle t biznesit.
Me cikl t biznesit kuptojm modelin e zgjerimit dhe t ngushtimit, pak a shum t
prsritshm t aktivitetit ekonomik r reth shtegut t r ritjes potenciale.
Cikli i biznesit dhe hendeku i prodhimit
Hendeku i prodhimit mat hendekun (shmangien, diferencn) n mes prodhimit aktual dhe
prodhimit q do t mund t prodhonte ekonomia me prdorimin e plot t burimeve
ekzistuese.
Dallimi n mes produktit aktual dhe atij potencial:
-
Produkti potencial prfaqson nivelin e prodhimit n punznien e plot.

Produkti aktual sht niveli i prodhimit i cili aktualisht prodhohet n nj ekonomi.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|6
MAKROEKONOMIA II
LIDHJET MIDIS VARIABLAVE MAKROEKONOMIKE

Rritja dhe papunsia
Ritmet e larta t rritjes s GDP shoqrohen me rnie t norms s papunsis, kurse ritmet e
ulta, ose negative, t rritjes shoqrohen me rritje t norms s papunsis.
ka do t thot se ekziston lidhje e zhdrejt ndrmjet zhvillimit ekonomik dhe papunsis
Ligji i OKUNIT
Ligji i Okunit shpreh lidhjen midis ritmit t rritjes dhe norms s papunsis, ligj i cili e ka
marr emrin n baz t zbuluesit t tij Artur Okun.
Ligji i Okunit pohon q, kur ritmi i rritjes sht mbi ritmin e prirjes prej 2.25%, norma e
papunsis bie. Veanrisht, pr do 1% rritje GDP real mbi ritmin e prirjes q arrihet gjat
nj viti, norma e papunsis bie pr 0,5%. Kjo lidhje pasqyrohet me ekuacionin n vijim:
X - 0.5 (y 2.25)
NXX QGU\VKLPLQsQRUPsQHSDSXQsVLVs
y = ritmi i rritjes s prodhimit,
2.25 = ritmi i rritjes s prodhimit t prirjes.
Shembull: Nse ritmi i rritjes s prodhimit n nj vit sht y = 7.25%, ather ndryshimi n
normn e papunsis do t jet:
X - 0.5 (7.25 2.25) = [- 0.5 x 5] = 2.5%
Inflacioni dhe ciklet e biznesit

Inflacioni, ashtu si papunsia, prfaqson nj problem t rndsishm makroekonomik.
Kostot e inflacionit jan shum m pak t dukshme se ato t papunsis.
N rastin e papunsis, produkti potencial nuk arrihet, prandaj sht e qart pse nuk sht e
dshirueshme ulja e papunsis. N rastin e inflacionit, nuk ka humbje t dukshme t
prodhimit, por konsumatort nuk e plqejn inflacionin, sepse shpesh ai shoqrohet me
tronditje, si p.sh. tronditjet e mimit t nafts, q reduktojn t ardhurat reale t tyre.
Lidhja inverse inflacionpapunsi. Kurba e Philipsit

Punznia e plot dhe stabiliteti i mimeve jan dy nga objektivat qendror makroekonomik
t do qeverie. Pr kt qllim qeveria duhet t luftoj n t dy ant, si kundr inflacionit
ashtu edhe kundr papunsis.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|7
MAKROEKONOMIA II
Nj model teorik t ktij raporti e jep kurba e Philipsit, Pra, kurba tregon q ka nj lidhje
inverse midis inflacionit dhe papunsis.
Sa m e lart t jet norma e papunsis aq m e ult sht norma e inflacionit, dhe e
kundrta. Kurba e Filipsit sht paraqitur n figur.
Kurba e Philipsit:
Krkesa dhe oferta agregate

Krkesa agregate
Krkesa agregate sht sasia e prgjithshme mallrave apo shrbimeve q konsumatort,
firmat, shteti apo t huajt jan t gatshm t konsumojn me nj nivel t dhn t mimeve n
nj periudh t caktuar kohore.
Komponentt e krkess agregate si dhe t shpenzimeve jan: konsumi (C), investimet (I),
shpenzimet qeveritare (G), dhe eksporti neto (Nx).
Konsumi prfaqson shpenzimet e konsumatorve privat pr mallra konsumi q prdoren pr

t nxjerr dobi n periudhn korrent.
Investi met, prfaqsojn shpenzimet q bjn firmat pr mallra kapital. Mallrat kapital jan
mallra q prdoren pr prodhimin e mallrave dhe shrbimeve t tjera.
Shpenzimet qeveritare prfshin t gjitha shpenzimet qeveritare q bn qeveria si pr mallra
konsumi ashtu edhe pr investim.
Eksporti neto prfaqson diferencn midis vlers s eksporteve dhe vlers s importeve gjat
periudhs prkatse.
Kurba e krkess agregate, shpreh lidhjen midis GDP real (sasia) dhe nivelit agregat t
mimeve, duke i mbajtur t pandryshuar faktort e tjer influencues.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|8
MAKROEKONOMIA II
K urba e kr kess agregate, mund t ndrtohet kur kurbs s krkess pr mallra konsumi i
shtojm krkesn pr investime private, shpenzimet qeveritare dhe eksportin neto.
Oferta agregate
Oferta agregate sht sasia totale e produktit q prodhuesit jan t gatshm dhe n gjendje
tLRIURMQsQsWUHJPHQLYHOHWsQGU\VKPHWsoPLPHVKQsQMsSHULXGKsWsGKsQsNRKRUH
Oferta agregate n periudha afatshkurtra shpreh lidhjen midis sasis agregate t mallrave dhe
shrbimeve prfundimtare (GDP real) dhe nivelit t mimeve, duke i mbajtur faktort e tjer
konstant.
Kurba e oferts agregate pasqyron nj lidhje pozitive midis GDP real (sasis) dhe nivelit
agregat t mimeve, ka do t thot se me rritjen e t mimit t nj produkti oferta rritet pr
at produkt.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|9
MAKROEKONOMIA II
Ekuilibri makroekonomik
Ekuilibri makroekonomik arrihet ather kur oferta agregate barazohet me krkesn agregate,
d.m.th. kur sasin e produktit total real q jan t gatshm t ofrojn shitsit me nj nivel t
dhn mimesh, sht e barabart me sasin e produktit total real q jan t gatshm t blejn
konsumatort, firmat e biznesit, qeveria apo t huajt me kt nivel mimesh.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|10
MAKROEKONOMIA II
Kontabiliteti i t ardhurave kombtare

7HRULDPDNURHNRQRPLNHPHUUHW
Pr t kuptuar trsisht prcaktimin e ktyre variabileve, duhet t kuptojm se ka jan ato
dhe si maten n praktik.
Produkti i brendshm bruto dhe produkti i brendshm neto

Llogaritja e produktit t brendshm bruto
Produkti i brendshm prfaqson vlern ..
Ai prfshin vlern e t mirave t prodhuara, si p.sh. shtpit, kompakt disqet, dhe vlern e
shrbimeve, si p.sh. udhtimet me tren dhe leksionet e gjuhs angleze.
T mirat prfundimtare dhe vlera e shtuar

N GDP prfshihen vlern e t mirave dhe shrbimeve prfundimtare t prodhuara.
Kmbngulja n t mirat dhe shrbimet prfundimtare bhet thjesht pr t qen t sigurt q
nuk kemi llogaritje t dyfisht.
Vera e shtuar
N praktik, llogaritja e dyfisht shmanget duke vepruar me vlern e shtuar. N do nivel t
prpunimit t nj malli llogaritet si pjes e GDP vetm vlera q i shtohet n kt nivel.
Shembull te vlera e shtuar:
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|11
MAKROEKONOMIA II
Produkti aktual
GDP prbhet nga vlera e produktit t prodhuar aktualisht. Si rrjedhim, transaksionet e t
mirave ekzistuese prjashtohen si p.sh., pronsit e vjetra ose shtpit ekzistuese.
mimi i tregut
T mirat q prfshihen n GDP vlersohen me mimet e tregut.
mimi i tregut t shum produkteve prfshin taksat indirekte.
mimi i trgut = mimi neto + taksat indirekte
mimi neto prfaqson koston e faktorve t prodhimit q sht shuma q marrin faktort e
prodhimit q prdoren pr prodhimin e mallit.
GDP dhe GNP

GNP = GDP
+ t ardhurat e njerzve q punojn jasht atij vendi
t ardhurat e t huajve q punojn n at vendi (dhe q t ardhurat i drgojn n vendet e
tyre).
Produkti i brendshm bruto dhe neto

Produkti i brendshm neto (NDP) sht i barabart me GDP minus konsumin e kapitalit, pra
amortizimin.
NDP= GDP amortizimi
Prandaj, NDP mat m sakt sasin neto t t mirave t prodhuara n vend n nj periudh t
dhn ai paraqet vlern totale t produktit minus vlern e sasis s kapitalit t konsumuar pr
prodhimin e ktij produkti. N prgjithsi, n ShBA amortizimi z rreth 11% t GDP, prandaj
NDP sht zakonisht rreth 89% e GDP.
GDP real dhe nominal

*'3QRPLQDOPDW
GDP nominal ndryshon nga nj vit n tjetrin pr dy arsye:
x
x
x
Arsyeja e par sht se prodhimi i t mirave ndryshon fizikisht, (ndryshojn mallrat

fizikisht, prej 2 n 3) dhe
Arsyeja e dyt sht se mimet e tregut ndryshojn, (GDP nominal me mimet e
periudhs s tanishme edhe mimet ndrrojn nga viti n vit).
Punsimi
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|12
MAKROEKONOMIA II
Tabela 1.
GDP real dhe GDP nominal, shembull:
Matur me mimet e vitit 1987
Problemet e matjes s GDP

N mnyr t veant, ekzistojn katr probleme kryesore:
x
x
x
Shum produkte maten jo sakt sepse nuk tregtohen n treg. p.sh., puna vet n shtpi.
Llogaritja e sakt e prmirsimit t cilsis s t mirave dhe produkteve sht e vshtir.
Disa aktivitete t matura duke ia shtuar GDP real, n fakt, paraqesin prdorimin e
burimeve pr t shmangur RVHNXIL]XDUWsNsTLMDWRVHGXNXULWsQHJDWLYHVLSVKNULPL
ose rreziqet pr sigurimin kombtar.
Llogarit nuk marrin parasysh ndotjen dhe degradimin e ambientit.
Matja e GDP
Gjat matjes s GDP na paraqiten dy probleme:
x
x
Ekonomia e fsheht, dhe

Rishikimet e GDP dhe saktsia e vlersimeve t GDP.
Ekonomia e fsheht
Shembuj t transaksioneve q krijojn t mira dhe shrbime dhe q mund t mos prfshihen n
GDP e matur jan: kryerja e nj pune t dyt pr para n dor, puna e zez pas hyrjes ilegale
n nj vend, pjesmarrja n nj pun ndrkoh q merret asistenc pr papunsin, tregtia
ilegale e drogs, puna pr bakshishe q nuk raportohen, shitja pa fatur e domateve t prodhuara
n shtpi.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|13
MAKROEKONOMIA II
Aktivitetet e ndryshme t ekonomis s fsheht shkaktohen, kryesisht, sepse njerzit t

shmangin pagimin e taksave prandaj kto aktivitete duhet t prfshihen n GDP.
Rishikimet e GDP dhe saktsia e vlersimeve t GDP

Pr nj periudh t dhn ekzistojn disa vlersime t GDP
I pari q raportohet sht i ashtuquajturi vlersim fillestar i nj tremujori t dhn q jepet tre
jav pas prfundimit t tremujorit.
Pastaj, kto t dhna rishikohen nj muaj m von (vlersim paraprak) dhe, edhe nj her nj
muaj m von (vlersimi prfundimtar).
Pastaj t dhnat rishikohen do qershor pr tre vjet dhe pas ksaj bhet, do pes vjet, nj
rishikim i plot i t gjith t dhnave t GDP, i ashtuquajturi rishikim bankprov.
Indekset e mimeve
Prderisa inflacioni shpreh ndryshimin e nivelit t mimeve, tregues t drejtprdrejt t tij
shrbejn indekset e mimeve. ekzistojn tre lloje t indekseve t mimeve:
x
x
x
Deflatori i GDP.
Indeksi i mimeve t konsumatorit (CPI),
Indeksi i mimeve t prodhuesit
Deflatori i GDP
Llogaritja e GDP real na jep nj mas t dobishme t inflacionit t njohur si deflatori i GDP.
Deflatori i GDP prfaqson raportin n mes GDP nominal dhe GDP real.
Indeksi i mimeve t konsumatorit (CPI)

Indeksi i mimeve t konsumatorit (CPI) mat koston e blerjes t nj shporte fikse t mirash dhe
shrbimesh.
Indeksi i mimeve t konsumatorit ndryshon nga deflatori i GDP pr tri arsye:
x
x
x
Deflatori i GDP prfshin n vete t gjitha produktet dhe shrbimet, ndrsa CPI vetm
disa,
CPI mat mimin e nj shporte t mirash dhe shrbimesh q sht e njjt pr do vit,
CPI prfshin edhe mimet e importeve, ndrsa deflatori i GDP prfshin vetm mimet
e produkteve dhe shrbimeve t prodhuara n vend.
Indeksi i mimeve t prodhuesit (PPI)

Indeksi i mimeve t prodhuesit mat koston e t mirave fillestare (inputeve).
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|14
MAKROEKONOMIA II
PPI sinjalizon shum m hert pr rritjen e mimeve se sa CPI, sepse PPI ka te bj me koston
e t mirave fillestare dhe nse kemi rritje t mimeve t t mirave fillestare ather edhe
prodhuesit do t rrisin mimet e produkteve finale, dhe pr kt arsye PPI sinjalizon m hert
pr inflacionin.
GDP dhe t ardhurat personale t disponueshme

T ardhurat personale t disponueshme prfaqsojn nivelin e t ardhurave t disponueshme
pr shpenzime dhe kursime nga familjet n ekonomi.
T ardhurat personale t disponueshme = GDP + t ardhurat neto t faktorve nga jasht
fitimet e mbajtura + transferet taksat.......(1)
Shprndarja e t ardhurave t disponueshme

T ardhurat personale t disponueshme prfaqsojn sasin q kan familjet pr t shpenzuar
ose kursyer.
Grafiku n vazhdim tregon se si i shprndajn familjet t ardhurat e tyre t disponueshme.
Pjesa m e madhe e t ardhurave, shpenzohet pr konsum personal, dhe shumica e pjess s
mbetur kursehet.
Sasi e vogl e t ardhurave t disponueshme prdoren pr t br pagesat e interesave dhe pr
transferuar ndaj t huajve.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|15
MAKROEKONOMIA II
Identitetet makroekonomike
Ekonomia e thjesht
Supozojm se kemi ekonomi t thjesht, ku nuk ka as qeveri e as tregti t jashtme, dhe vlern
e produktit e shnojm me Y, konsumin me C dhe shpenzimet pr investime me I.
Y= C+ I ...................................................(2)
N kt rast lind pyetja? Se a prodhojn firmat ndonjher t mira, t cilat nuk jan n gjendje
WLVKHVLQ"
Prgjigjja sht PO.
6KSHVK ILUPDW SURGKRMQs Ps VKXPs SURGXNWH Ws FLODW QXN PXQG WL VKHVLQ RVH QXN MDQs Qs
JMHQGMHTsWLVKHVLQGKHSURGXNWHWHSDVKLWXUDLDNXPXORMQsQsUDIWHWHW\UHVLLQYHQWDUs
Hapi tjetr sht nxjerrja e lidhjes midis kursimit, konsumit dhe GDP. N kt rast nuk e
marrim parasysh ekzistencn e korporatave dhe e mbledhim apo bashkojm s bashku me
sektorin privat.
T ardhurat e sektorit privat jan vlera e t mirave dhe shrbimeve t prodhuara dhe shnojm
me Y.
Si do t shprndahen kto t ardhura? Kto t ardhura, pjesrisht do t shpenzohen pr konsum
dhe kursim. Prandaj kemi:
Y= S+ C.............................................(3)
Ky identiteti na tregon se t ardhurat shprndahen ose pr konsum ose pr kursim.
Me kombinimin e identiteti 2 dhe 3 kemi:
C+ I= Y= C+ S................................(4)
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|16
MAKROEKONOMIA II
Ana e majt e ekuacionit (C+I) tregon komponentt e krkess ndrsa ana e djatht (C+S)
shprndarjen e t ardhurave.
Prej identitetit 4 zbresim konsumin nga secila an e identitetit dhe kemi:
I= Y C= S..................................(5)
Identiteti 5 tregon se n nj ekonomi t thjesht investimet jan identikisht t barabarta me
kursimet.
ka do t thot kjo?
Pr nj individ e vetmja mnyr pr t kursyer sht ndrmarrja e aktit t investimit fizik, ose
investitort q financojn investimet e tyre duke marr hua nga individt q kursejn.
Qeveria dhe tregtia e jashtme
Tani n analiz e fusim sektorin shtetror dhe sektorin e jashtm.
I kthehemi identitetit 2 duke marr parasysh edhe komponentt shtes t krkess, G dhe Nx,
dhe kemi:
Y = C + I + G + Nx............................(6)
M tej, shikojm prfitimin e lidhjes shum t rndsishme midis produktit dhe t ardhurave
t disponueshme.
Duhet t dim se nj pjes e t ardhurave shpenzohet pr taksa dhe q sektori privat merr,
prve t ardhurave kombtare, transferet neto (TR), tani kemi:
YD = Y + TR TA..............................(7)
M tej t ardhurat e disponueshme shprndahen pr konsum dhe kursim.
YD= C+ S..............................................(8)
M pas i kombinojm dy identitetet (7) dhe (8), dhe kemi:
C + S = YD = Y + TR TA.....................(9)
C = Y S = Y + TR TA S.................(9a)
Tani prdorim ann e djatht t identitetit (Y+ TR TA S) pr t zvendsuar C n
identitetin 6.
Bjm disa transformime dhe kemi:
Y + TR TA S
ana e djatht
Y = C + I + G + Nx
S I = ( G + TR TA ) + Nx..............(10)
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|17
MAKROEKONOMIA II
Analizojm identitetin e 10 S I = ( G + TR TA ) + Nx
Ana e djatht e barazimit :
G + TR TA paraqet deficitin e buxhetit shtetror.
G + TR prfaqson shpenzimet q bn qeveria pr blerjen e t mirave dhe shrbimeve.
TA prfaqson taksat q merr shteti. Taksat jan t ardhurat e shtetit.
Nse (G+TR) shpenzimet e qeveris tejkalojn t ardhurat q merr qeveria nga Taksat (TA)
ather n at vend kemi deficit buxhetor.
G + TR > TA deficit buxhetor, ose anasjelltas
G + TR < TA kemi suficit buxhetor
Krkesa agregate dhe produkti ekuilibr

.sUNHVDSsUIDTsVRQ
AD= C+I+G+NX
Sasia e t mirave t krkuara, varret nga niveli i t ardhurave n ekonomi.
Mirpo, n kt rast supozojm se sasia e t mirave t krkuara sht konstante apo e pavarur
nga niveli i t ardhurave.
N kt rast po themi q sasia e krkuar sht konstante, apo e pavarur nga niveli i t
DUGKXUDYH
Ather kush e prcakton nivelin e t ardhurave?
Duhet t kthehemi te koncepti i produktit ekuilibr ???
Produkti Ekuilibr
Produkti sht ne nivelin ekuilibr t tij kur sasia e produktit t prodhuar sht e barabart me
sasin e krkuar.
Nj situat ekuilibri sht ajo situat n t ciln nuk ka forca q shkaktojn ndryshimin.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|18
MAKROEKONOMIA II
Fig.1 Ekuilibri me krkes agregate
Funksioni i konsumit dhe krkesa agregate

Pasi q e prcaktuam qart konceptin e produktit dhe konsumit, do t prqendrohemi n
prcaktuesit e krkess agregate, veanrisht krkesn pr konsum.
Lidhja midis konsumit dhe t ardhurave prshkruhet nga funksioni i konsumit.
Funksioni i konsumit
Supozojm se krkesa pr konsum rritet me rritjen e nivelit t t ardhurave:
& F<
niveli i konsumit kur niveli i t ardhurave sht 0,
c prirja margjinale pr konsum, prfaqson rritjen e konsumit pr nj njsi rritje t t
ardhururs.
7HN\IXQNVLRQGXKHWWLWKHNVRMPsG\SUREOHPH
krkesat e individve pr konsum lidhen m shum me sasin e t ardhurave se sa me nivelin
e prodhimit.
Si mund t konsumojn dika individt kur t ardhurat e tyre jan 0? Pr nj koh t caktuar
ata mund t shesin aktivet e tyre, mirpo do t ishte e vshtir t vazhdohej t bliheshin t mira
kur t ardhurat jan 0.
Konsumi dhe kursimi

far ndodh me pjesn e t ardhurave, pjesn ( 1 c ), q nuk shpenzohet pr konsum?
Nse kjo nuk shpenzohet duhet t kursehet.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|19
MAKROEKONOMIA II
S = Y C .....................................( 3 )
Me kombinimin e ekuacioni 2 dhe 3, kemi:
S=YC=CcY=C+(1c)Y.......... ( 4 )
Nga ky ekuacion shikojm q kursimi sht nj funksion rrits i nivelit t ardhurave sepse prirja
margjinale pr kursim, s = 1 c, sht pozitive.
Investimet e planifikuara dhe AD

Tani kemi specifikuar nj komponent t krkess agregate (AD), krkesn pr konsum.
Duhet t marrim parasysh edhe prcaktuesit e shpenzimeve pr investime.
Mirpo, pr momentin supozojm q shpenzimet qeveritare dhe eksporti neto jan t barabarta
me 0, krkesa agregate prfaqson shumn e krkess pr konsum dhe pr investime.
(G, dhe Nx jan t barabarta me 0)
AD = C + I
& F<
$' F< &
$' F<
Funksioni i krkess agregate pasqyrohet n figurn.
3MHVDHNsUNHVsVDJUHJDWH sVKWsHSDYDUXURVHDXWRQRPHQJDQLYHOLLWsDUGKXUDYH
Por n fakt, krkesa agregate varret nga niveli i t ardhurave, se me rritjen e t ardhurave kemi
rritje t krkess pr konsum.
Funksioni i konsumit dhe krkesa agregate
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|20
MAKROEKONOMIA II
T ardhurat dhe produkti ekuilibr

Prcaktimi i t ardhurave dhe produkti ekuilibr
Formula e produktit ekuilibr

Produkti sht n nivelin ekuilibr kur krkesa agregate sht e barabart me produktin.
Y = AD.........................................( 6 )
7DQL]sYHQGsVRMPsNsUNHVsQDJUHJDWH$'SUHMHNXDFLRQLW$' F<GKH
kemi:
< F<
prderisa n ekuacionin ( 7 ), n t dy ant e kushtit t ekuilibrit kemi Y, mund t mbledhim
kufizat dhe ta zgjidhim duke gjetur nivelin ekuilibr t t ardhurave dhe produktit, q e
shnojm me Y0:

Multiplikatori
Multiplikatori prfaqson sasin me t ciln ndryshon produkti ekuilibr kur krkesa agregate
rritet me nj njsi.
Formula e multiplikatorit:
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|21
MAKROEKONOMIA II
Analiza grafike e multiplikatorit
Buxheti
Teprica Buxhetore prfaqson tepricn e t ardhurave t qeveris, q prbhen prej taksave,
mbi shpenzimet e prgjithshme t saj, q prbhen prej blerjeve t t mirave e shrbimeve
dhe pagesave t transferueshme.
BS = TA G TR
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|22
MAKROEKONOMIA II
Projekt buxheti i Kosovs

7sK\UDWHYLWLWGRWsMHQsPLO
Sipas ktij projekt buxheti t hyrat do t sigurohen nga:
TATIMET 551.5 mil.
126 mil. tatime
t brendshme
425 mil. tatime

n kufij
Modeli IS LM
Kshtu q, modeli IS /0SDUDTHWUDSRUWLQQsPHVSMHVsVUHDOHGKHPRQHWDUHWs

ekonomis.
Tregu i t mirave dhe kurba IS

Kurba ose grafiku IS paraqet kombinimet e normave t interesit dhe nivelet e produktit t tilla
q shpenzimet e planifikuara jan t barabarta me t ardhurat.
Tani investimet nuk jan autonome, por prcaktohen nga norma e interesit.
Prej kapitullit (3) kemi prfituar shprehjen e t ardhurave ekuilibr:
$
www.e-LIBRARIA.com
Ku prcaktojm c( 1 WVL
Faqe|23
MAKROEKONOMIA II
1sNsWsPRGHOWsDUGKXUDWHNXLOLEsUSsUFDNWRKHQQJDG\IDNWRUsVKSHQ]LPHWDXWRQRPH
dhe prirja pUNRQVXPQJDWsDUGKXUDW
Nga ekuacioni (1) prirja pr konsum nga t ardhurat, varret nga prirja pr konsum nga t
ardhurat e disponueshme ( c ) dhe nga pjesa e nj dollari shtes q mbetet mbas taksave
( 1 t ). Sa m i lart t jet niveli i shpenzimeve autonome dhe sa m e lart t jet prirja pr
konsum, qa m i lart sht niveli i t ardhurave.
Investimet dhe norma e interesit

Shpenzimet pr investime ( I ) jan trajtuar plotsisht si ekzogjene, mirpo tani shpenzimet
pr investime bhen t varura prej nivelit t t ardhurave, pasi q futim normat e interesit si
pjes e tij..
Defonicioni i investimeve..
Duke br blerjen e ktyre mallrave, firmat duhet t marrin hua pr t bler t mira pr
investime.
Dhe sa m e lart t jet norma e interesit pr huamarrje, aq m t ulta jan investimet, dhe e
kundrta, sa m e vogl t jet norma e interesit, firmat do t marrin hua dhe do t investojn.
Grafiku i krkess pr investime

Funksioni i shpenzimeve pr investime
, bi ,
b>0, .....................( 2 )
Ku, i prfaqson normat e interesit,

shpenzimet autonome t investimeve, pra shpenzimet pr investime jan t pavarura nga
t ardhurat dhe nga norma e interesit,
b ndjeshmria e investimeve ndaj norms s interesit.
Grafiku i krkess pr investime

Grafiku tregon sasin q firmat planifikojn t
shpenzojn pr investime, pr do nivel t norms s

interesit.
Kurba e investimeve sht me pjerrsi negative, q do
t thot se nj ulje n normn e interesit rrit
frytshmrin e shtesave t stokut t kapitalit, dhe si
rrjedhim, kjo on n rritjen e shpenzimeve t
planifikuara pr investime, dhe e kundrta.
Pozicioni i grafikut t investimeve prcaktohet nga
pjerrsia kufiza b, dhe nga niveli i shpenzimeYHDXWRQRPHSsULQYHVWLPH
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|24
MAKROEKONOMIA II
Nse investimet kan ndjeshmri t lart ndaj norms s

interesit, ather nj rnie e vogl n normat e interesit
do t qoj n nj rritje t madhe n investimet, kshtu q
grafiku sht pothuajse i shesht.
Dhe e kundrta ??
Nse investimet jan pak t ndjeshme ndaj norms s
interesit, grafiku do t jet afrsisht vertikal
Norma e interesit dhe krkesa agregate. Kurba IS

AD = C + I + G
AD = cTR + C ( 1 W< bi + G
$' < bi .........................( 3 )
Ku,
F75
Nga ekuacioni (3) shohim q nj rritje n normn e interesit, redukton krkesn agregate, pr
nj nivel t dhn t t ardhurave, sepse nj norm m e lart interesi redukton shpenzimet pr
investime.
.XIL]DsVKWsSMHVDHSDQGLNXDUHNsUNHVsVDJUHJDWHHGKHQJDQLYHOLLWsDUGKXUDYHHGKHQJD
QRUPDHLQWHUHVLWSsUIVKLQSMHVsWsVKSHQ]LPHYHSsULQYHVWLPH
Prfitimi i kurbs IS
E1-pika fillestare ekuilibruese me Y1.
Pika ekuilibruese E1 i korrespondon pika E1 ne figurn
e poshtme, me norm interesi i1 dhe Y1 produkt.
Me uljen e norm s interesit, nga i1-i2, kemi rritjen e
shpenzimeve pr investime dhe rritjen e krkess
agregate .
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|25
MAKROEKONOMIA II
Pjerrsia e kurbs IS
Kurba IS sht me pjerrsi negative, sepse rritja e norms s interesit, redukton shpenzimet
pr investime, nprmjet ksaj redukton krkesn agregate dhe m tej nivelin ekuilibr t t
ardhurave.
Po vrejm q niveli i pjerrsis s kurbs IS varret nga ndjeshmria e shpenzimeve pr
investime nGDMQGU\VKLPHYHWsQRUPsVVsLQWHUHVLWEGKHQJDPXOWLSOLNDWRUL*
Supozojm se shpenzimet pr investime jan m t ndjeshme ndaj norms s interesit, do t
thot b sht m e madhe.
Ather nj ndryshim n normn e interesit, sjell ndryshim t madh n krkesn agregate,
zhvendosja e madhe e kurbs s krkess agregate qon n ndryshimin e nivelit t t
ardhurave, dhe si rezultat i gjith ksaj kemi nj kurb m t shesht t IS.
Pozicioni i kurbs IS
Do t thot q, rritja n shpenzimet

DXWRQRPHTRn n zhvendosjen e kurbs
IS.
Zhvendosja horizontale e IS sht e barabart
me multiplikatorin shumzuar me
ndryshimin n shpenzimet autonome.
Oferta ( ESG ) dhe krkesa ( EDG ) e teprt n tregun e t mirave, kurba IS

Pika sipr djathtas kurbs IS, pika ESG i korrespondon nj ofert e teprt pr t mira,
ndrsa pikat posht majtas kemi krkes t teprt pr t mira (EDG).
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|26
MAKROEKONOMIA II
N pikn E1, kemi t njjtin nivel t t

ardhurave Y1, sipr piks E1, por norma e
interesit sht m e ult dhe si rrjedhim,
krkesa pr investime dhe pr t mira sht
m e lart se n pikn E1. Kjo do t thot q
krkesa pr t mira tejkalon nivelin e
prodhimit dhe ekziston nj krkes e teprt
pr t mira.
Situata e ngjashme sht edhe te pika E4,
kur norma e interesit sht m e lart se E2,
krkesa pr t mira sht m ult se ne
pikn E2, prandaj kemi nj ofert t teprt pr t mira.
Modeli IS LM
Kshtu q, modeli IS /0SDUDTHWUDSRUWLQQsPHVSMHVsVUHDOHGKHPRQHWDUHWs

ekonomis.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|27
MAKROEKONOMIA II
Tregjet e aktiveve dhe kurba LM

Tregjet e aktiveve jan tregjet ku tregtohen paraja, obligacionet, aksionet, shtpit dhe format
e tjera t pasuris.
x
x
x
Aktivet ndahen n :
Aktivet financiare, dhe
Aktivet reale.
Pastaj nj nnndarje e mtejshme prcakton katr kategori t aktiveve n ekonomi:

x
x
x
x
Paraja,
Aktivet q sjellin interes (obligacionet)
Titujt e pronsis ose aksionet,
Aktivet reale.
Paraja dhe depozitat tjer

Stoku monetar i mirfillt prbhet prej aktiveveve q mund t prdoren menjher.
Paraja prfshin paran n dor (kartmonedhat dhe monedhat) si dhe depozitat mbi t cilat
shkruhen ee.
Obligacionet
Nj obligacion sht letr me vler q i sjell mbajtsit t tij t ardhura t prvitshme, n baz
t prqindjeve fikse t caktuara m par.
Obligacioni prbn nj detyrim afatgjat pr ndrmarrjen ose shtetin.
Aksionet
Aksioni sht nj titull pronsie ndaj nj pjese t pasuris s shoqris ( korporats ), nj letr
me vler q vrteton se nj individ ka investuar vlern nominale t aksionit dhe se ka t drejt
t marr pjes n fitimin e shoqris aksionare, n prputhje me vlern nominale.
Aksionart marrin nj pjes t fitimit t shoqris aksionare n formn e dividendit, do t
thot e hyra q realizohet nga aksionet quhet dividend.
Aktivet reale
Aktivet reale ose aktivet konkrete jan makinerit, toka, ndrtesa, t mirat afatgjata t
konsumit ( automobilat, makinat larse, etj.), etj.
Kto aktive sjellin nj t ardhur q ndryshon nga e ardhura tjetr .
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|28
MAKROEKONOMIA II
Kufizimi buxhetor i pasuris

do individ duhet t vendos se si do t shprndaj pasurin financiare t tij ose t saj, midis
llojeve alternative t aktiveve, se a do t mbajn para apo obligacione
Secila prej tyre i ka ant e veta pozitive dhe negative. Me para n dor kryhen m shpejt
pagesat, por nuk sjellin kurrfar interesi, ndrsa te obligacionet sht e kundrta.
Vendimi pr formn n t ciln do t mbahen aktivet, quhen vendime portofol .
Krkesa nominale dhe reale pr para

Krkesa nominale pr para paraqet krkesn e individit pr nj njsi t dhn eurosh.
Krkesa reale pr para paraqet krkesn e individit pr para t shprehur n numrin e njsive t
t mirave q mund t blej paraja.

p.sh. nse krkesa nominale pr para sht 100E dhe niveli i mimeve sht 2E pr mall gj
q thot se shporta prfaqsuese e t miave kushton 2E ather krkesa reale pr para sht
50E t mira. Nse m von, mimi i t mirave dyfishohet 4E pr mall dhe gjithashtu krkesa
pr para nominale dyfishohet n 200E, ndrsa krkesa reale pr para mbetet e pandryshuar n
50 t mira.
Bilancet reale t paras

Bilancet reale t paras shkurt bilancet reale prfaqsojn sasin e paras nominale
pjestuar me nivelin e mimeve.
Krkesa reale pr para quhet krkesa pr bilance reale ( L ). N mnyr t ngjashme, mbajtjet
reale t obligacioneve prfaqsojn sasin nominale t obligacioneve pjestuar me nivelin e
mimit.
Pasuria reale financiare sht thjesht, pasuria nominale, WN, pjestuar me nivelin e mimeve,
P.

Nj vendim pr t mbajtur m shum bilance reale sht gjithashtu vendim pr t mbajtur m

pak pasuri reale n formn e obligacioneve.
Sasia totale e pasuris reale financiare n ekonomi prbhet prej bilanceve reale t paras dhe
t obligacioneve reale ekzistuese. Prandaj pasuria reale financiare totale sht e barabart me:

www.e-LIBRARIA.com
Faqe|29
MAKROEKONOMIA II
ku M prfaqson stokun e bilanceve nominale t paras dhe SB prfaqson vlern reale t

oferts s obligacioneve.
Kufizimi buxhetor i pasuris

Kufizimi buxhetor i pasuris nnkupton q kur tregu monetar sht n ekuilibr ( L = M / P )
edhe tregu i obligacioneve sht n ekuilibr ( DB = SB ).
Krkesa pr para
Krkesa pr para paraqet krkesn pr bilance reale, sepse njerzit e mbajn paran pr ato q
do t blejn.
Sa m i lart t jet niveli i mimeve aq m shum bilance reale duhet t mbaj nj person, pr
t qen i aft t blej nj sasi t mirash.
Nse dyfishohet niveli i mimeve, ather nj individ duhet t mbaj dy her m shum bilance
nominale q t jet n gjendje t blej t njjtn sasi t mirash.
Krkesa pr bilance reale varret nga niveli i t ardhurave reale dhe norma e interesit.
Nga niveli i t ardhurave varret sepse individt e mbajn paran pr t financuar blerjet e tyre,
t cilat, nga ana e tyre varrn nga t ardhurat.
Varret nga norma e interesit sepse, sa m e lart t jet norma e interesit aq m pak para do t
mbahen n dor, pr do nivel t ardhurash, dhe e kundrta.
Krkesa pr bilance reale rritet me rritjen e nivelit t t ardhurave dhe ulet me rritjen e norms
s interesit. Si rrjedhim krkesa pr bilance shkruhet:
L=kYhi
k,h > 0
Parametrat k dhe h pasqyrojn ndjeshmrin e krkess pr bilance reale, respektivisht, ndaj

nivelit t t ardhurave dhe norms s interesit. Nj rritje t norms s interesit me 1% redukton
krkesn reale pr para me h euro real.
Oferta e paras, ekuilibri i tregut monetar, dhe kurba LM

Kurba LM ose kurba e ekuilibrit t tregut monetar, tregon t gjitha kombinimet e normave t
interesit dhe t niveleve t t ardhurave, t tilla q krkesa pr bilance reale sht e barabart
me ofertn.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|30
MAKROEKONOMIA II
Prfitimi i kurbs LM
Oferta monetare e paras fiksohet nga Fedi, M, me nivel t mimeve P.

Me norm t interesit i1 krkesa pr bilance reale sht L1, dhe kemi pikn ekuilibruese E1.
Pika E1 ne grafikun b) e ka nj pik korresponduese n grafikun a), dhe at pikn E1 me
norm t interesit i1 dhe produkt Y1.
Me rritjen e t ardhurave prej Y1-Y2, kemi zhvendosjen e piks ekuilibruese E1-E2.
Rritja e produktit qon n rritjen e krkess pr bilance reale. Pasi q oferta monetare sht e
fiksuar ather kemi zhvendosje t krkess pr bilance reale L1-L2.
Pika e re E2, e ka pikn tjetr koresponduese n grafikun majtas.
Bashkimi i dy pikave E1 dhe E2 formon kurbn LM.
Pozicioni i kurbs LM
Oferta reale monetare mbahet konstante prgjat kurbs LM. Kjo nnkupton q nj ndryshim
n ofertn reale monetare e zhvendos kurbn LM.
Zhvendosja sht e paraqitur n figurn 2.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|31
MAKROEKONOMIA II
Pozicioni i kurbs LM
Ne pjesn a) kemi krkesn pr bilance reale t paras L1 pr nj nivel t dhn t t ardhurave

Y1 me interes i2
1sQLYHOLQILOOHVWDUWsRIHUWsVUHDOHPRQHWDUH03HNXLOLEULYHQGRVHWQsSLNsQ(QsQRUPs
interesi i1. Pika korresponduese n kurbn LM sht E1.
7DQLRIHUWDPRQHWDUHUULWHWSUHMQs03WsFLOsQHSDUDTHVLPQsSsUPMHW]KYHQGRVMHVGMDWKWDV
t kurbs s oferts monetare.
N nivelin fillestar t t ardhurave Y1, norma ekuilibr e interesit bie n i2.N panelin e majt,
pasqyrojm pikn E2 si pik t kurbs s re LM, q i korrespondon stokut m t lart t paras.
Kshtu q, nj rritje n stokun real t paras zhvendos kurbn LM posht n t djatht.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|32
MAKROEKONOMIA II
Lidhjet ndrkombtare
Lidhjet ndrkombtare jan raportet ndrkombtare m vendet e tjera.
Integrimi i vendeve n ekonomin botrore quhet ekonomi globale.
Ekonomit kombtare po bhen gjithmon e m t ndrlidhura dhe ideja q ne po shkojm drejt
nj ekonomie globale po bhet gjithnj e m shum e pranueshme.
Po kthehemi te koncepti i ekonomive t hapura dhe t mbyllura.
Lind pyetja se si realizohet kmbimi midis dy vendeve?
Kmbimi n mes t vendeve lidhet prmes dy kanaleve :
x
x
Kmbimi Tregtar ku bhet kmbimi i mallrave, dhe

Kmbimi Financiar ku kmbehen aktivet.
Bilanci i pagesave dhe kurset e kmbimit

Bilanci i pagesave prfaqson regjistrimin e transaksioneve t banorve t nj vendi me
pjesn tjetr t bots.
N bilancin e pagesave prfshihen dy llogari kryesore:
x
x
llogaria korrente, dhe

llogaria e kapitalit.
L logaria kor rente regjistron tregtin e mirave dhe shrbimeve, si dhe pagesat e
transferueshme. Shrbimet prfshijn pagesat pr transportin e t mirave, pagesat pr qirat e
shfrytzimit t nntoks si dhe pagesat pr interesat. Pagesat e transferushme prbhen prej t
hollave t drguara nga jasht, dhe ndihmave falas.
L logaria e kapitalit regjistron blerjet dhe shitjet e aktiveve si, pr shembull, aksionet,
obligacionet dhe tokn.
Llogarit e jashtme duhet t balancohen

Thelbi i pagesave ndrkombtare sht shum i thjesht: individt dhe firmat duhet t paguajn
pr ato q blejn jasht. Nse nj person shpenzon m shum se t ardhurat q ka, sht e
nevojshme q deficiti i tij t financohet duke shitur aktive ose duke marr hua.
Rritja n rezervat zyrtare quhet edhe tepric e prgjithshme e bilancit t pagesave. Diskutimet
mund t prmblidhen n pohimin e mposhtm:
Teprica e bilancit = rritja n rezervat zyrtare valutore = teprica e llogaris korrente + hyrja e
kapitalit privat neto.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|33
MAKROEKONOMIA II
Kurset fikse t kmbimit

Tani do t shikojm se si bankat qendrore, nprmjet transaksioneve zyrtare, financojn ose
sigurojn mjete pagese pr tepricat dhe deficitet e bilancit t pagesave.
N kt kuadr, bjm dallimin midis sistemit t kursit fiks dhe kursit luhats t kmbimit.
N nj sistem t kursit fiks t kmbimit, bankat qendrore t huaja jan gati t blejn dhe t
shesin valutat e tyre me nj mim fiks t shprehur me valuta tjera.
Ndrhyrja
Bankat e huaja qendrore mbajn rezerva inventarve t dollarve dhe t artit q mund ta
shesin pr t marr dollar SsUWLVKLWXUkur dshirojn, ose iu duhet t ndrhyjn n tregun
valutor.
Ndrhyrja prfaqson shitjen ose blerjen e valutave nga bankat qendrore.
Kurset fleksibile t kmbimit

Sipas kurseve fikse t kmbimit, bankat qendrore duhet t sigurojn fardolloj sasie t valuts
s huaj q nevojitet pr t financuar balancimin e pagesave.
N t kundrtn, n nj sistem t kurseve fleksibile bankat lejojn prshtatjen e kurseve t
kmbimit pr t barazuar krkesn me ofertn pr valut t huaj.
Kurse luhats, t pastr dhe t przier

N nj sistem luhats t pastr, bankat qendrore qndrojn plotsisht mnjan dhe lejojn q
kurset e kmbimit prcaktohen lirisht n tregjet valutore.
N nj sistem i till, derisa bankat qendrore nuk ndrhyjn n tregjet valutore, rrjedhimisht
transaksionet e rezervs zyrtare jan zero. Kjo do t thot q, n nj sistem luhats t pastr,
bilanci i pagesave sht zero: kursi i kmbimit prshtatet pr ta br zero shumn e llogaris
korrente dhe t kapitalit.
Terminologjia
Gjuha e kurseve t kmbimit mund t jet shum e ngatrruar. Veanrisht, termat nnmimi
e mbimimi ( kurse fleksibile t kmbimit ) dhe zhvlersimi e rivlersimi ( Kurse fikse t
kmbimit ), prsriten n do diskutim pr tregtin dhe financn ndrkombtare.
Nj zhvlersim ndodh kur mimi i valutave t huaja sipas regjimit t kurseve fikse rritet me
akt zyrtar.
E kundrta e zhvlersimit, rivlersimi, ulja e mimit t valutave t vendit ton n krahasim m
vendet tjera.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|34
MAKROEKONOMIA II
Nnmimi nj valut nnmohet kur n sistemin e kurseve luhatse, bhet m pak e shtrenjt
n terma t valutave t huaja.
M bimimi nj valut mbimohet kur bhet m shtrenjt n termat t paras s huaj.
Matja e kursit real t kmbimit dhe dollari amerikan

Kursi real prfaqson raportin e mimeve t huaja ndaj mimeve t brendshme t matura nga
e njjta valut.
Kursi real i kmbimit mat aftsin konkurruese t nj vendi me tregtin ndrkombtare.

Ku P dhe Pf prfaqsojn respektivisht nivelet e mimeve brenda dhe jasht dhe e prfaqson
mimin n dollar t valuts s huaj.
VLQL UH Ts GHUL 3I SsUIDTsVRQ oPLPHW H KXDMD VL SVK oPLPHW H PDWXUD Qs GKH NXUVL L
NsPELPLWPDWHWVLNDTGROODUsSsUDWsKHUsQXPsUXHVLVKSUHKoPLPHWHMDVKWPHWsPDWXUDQs
dollar, dhe derisa n kt rast, n emrues niveli i mimeve t brendshme matet me dollar,
ather kursi reali i kmbimit shpreh raportin e mimeve t jashtme ndaj atyre t brendshme.
Teoria Sasiore e paras

Teoria sasiore e paras n formn e saj m t plot pohon se niveli i mimeve sht prpjestimor
ndaj stokut monetar.
Neutraliteti i paras
Paraja sht neutrale kur ndryshimet n stokun monetar ojn vetm n ndryshime t nivelit t
mimeve, pa ndryshuar variablat reale ( produkt, punznie, norma e interesit).
Lvizja e kapitalit
Kapitali sht plotsisht i lvizshm nga pikpamja ndrkombtare kur investitort mund t
blejn aktive me shpejtsi, me kosto t ult transaksionesh, n shuma t pakufizuara dhe n do
vend q t duan.
Ekuilibri n tregun e t mirave

Rritja n krkesn pr import q vjen nga nj dollar
rritjeje n t ardhurat quhet prirje marxhinale pr
import. Prirja marxhinale pr import mat funksionin e
nj dollari shtes t t ardhurave q shpenzohet pr
importe.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|35
MAKROEKONOMIA II
7DQLQMsUULWMHQsVKSHQ]LPHWDXWRQRPHUULWQLYHOLQHWsDUGKXUDYHSUHM<Qs<GKHUULWMD
e t ardhurave qon n zhvendosjen e kurss IS ,65ULWMDHWsDUGKXUDYHUULWNrkesn pr
para, rritja e krkess pr para qon n rritjen e norms s interesit dhe n fund kemi uljen e
VKSHQ]LPHYHSsULQYHVWLPH
Oferta Agregate: Pagat, mimet dhe punznia

Kurba e oferts agregate ndrtohet nga lidhjet midis pagave, mimeve, punznies dhe
produktit.
Modeli klasik i teoris makroekonomike predikon q ekonomia sht gjithmon n punznie
t plot. Ndonj papunsi q vihet re sht papunsia friksionale.
Por natyrisht, nuk sht kshtu n realitet, dhe nuk mund t pranohet q tregu i puns sht
gjithmon n ekuilibr ose n punznie t plot.
Kurba e Filipsit
Kurba e Filipsit prfaqson lidhjen inverse n mes t papunsis dhe norms s rritjes s
pags nominale.
Sa m e lart t jet norma e papunsis aq m e ult sht norma e inflacionit t pags. Me
fjal t tjera, ekziston nj kompensim midis inflacionit t pags dhe papunsis.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|36
MAKROEKONOMIA II
Kurba e Filipsit tregon se norma e inflacionit t pags bie me rritjen e norms s papunsis.
Norma e inflacionit t pags, gw, prcaktohet si :

Ku, me W shnojm pagat e periudhs vijuese

W-1 shnojm pagat e periudhs paraprake.
Nse me u* shnojm normn natyrore t papunsis, ather kurba e thjesht e Filipsit do t
jet:

ku me E shnojm ndjeshmrin e pagave ndaj papunsis,
u norma e papunsis,
u * norma natyrore e papunsis.
u > u* - ather pagat zvoglohen,
u* > u - pagat rriten, dhe
u = u* - ather nuk kemi papunsi fare.
Sipas Kurbs s Filipsit pagat dhe mimet prshtaten ngadal ndaj ndryshimeve n krkesn
agregate. Pse?
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|37
MAKROEKONOMIA II
Po supozojm se ekonomia sht n ekuilibr me mime t qndrueshme dhe papunsi n

normn natyrore ( u = u* ). Tani kemi nj rritje n stokun monetar, ta zm, pr 10%. Q
ekonomia t rikthehet prsri n ekuilibr duhet q mimet dhe pagat t rriten m 10% shtes.
Por, kurba e Filipsit tregon q do t duhet t ulet papunsia q pagat t rriten me 10% shtes.
Kjo do t sjell n rritjen e norms s rritjes s pags. Pagat do t fillojn t rriten dhe n fund,
ekonomia do t rikthehet n nivelin e produktit dhe punznies n punznien e plot.
Lidhja Pag Papunsi: Pse pagat jan jofleksibile

N teorin neoklasike t oferts, pagat prshtaten menjher pr t siguruar q produkti sht
gjithmon n nivelin e punznies s plot.
Por produkti nuk sht gjithmon n nivelin e punznies s plot, dhe kurba e Filipsit sugjeron
q pagat prshtaten ngadal ndaj ndryshimeve t krkess agregate.
shtje themelore e teoris s oferts agregate sht pse paga nominale prshtatet ngadal ndaj
ndryshimeve n krkes ose pagat jan jofleksibile.
Pagat jan jofleksibile, ose prshtaten ngadal, kur lvizin ngadal gjat kohs, n vend
q t jen plotsisht fleksibile, t tilla q t garantojn punsim t plot n do moment
kohe.
Tani me N* shnojm nivelin e punsimit n punznie t plot, dhe me N nivelin aktual
t punsimit.

Kjo nnkupton q norma e papunsis sht 0, n punsimin e plot kur N = N*, por n realitet
edhe kur sht punsimi i plot ka nj papunsi friksionale pozitive.
Duke zvendsuar ekuacionin (3) dhe (2) fitojm lidhjen e kurbs s Filipsit, midis nivelit t
punsimit dhe norms s ndryshimit t pagave dhe kemi:

Duke rishikuar ekuacionin, kurbn e Filipsit e paraqesim si nj lidhje midis pags s ksaj
periudhe, pags s periudhs s kaluar dhe nivelit aktual t punznies dhe kemi:
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|38
MAKROEKONOMIA II
Ky ekuacion paraqet lidhjen midis pags papunsis q shnohet me WN. Kjo lidhje sht e
paraqitur n fig. n vijim.
Kjo kurb tregon se paga rritet me rritjen e nivelit t
punsimit.
Nse n kt periudh ka mbipunsim, ather n
periudhn tjetr kurba WN zhvendoset lart.
Por nse n kt periudh ka nj punznie m t
vogl se ajo e plot, n periudhn tjetr kurba WN
GRWs]KYHQGRVHWSRVKWsQs:1
Kjo kurb tregon se paga rritet me rritjen e nivelit t punsimit. Nse sht punsimi i plot
N = N* ather paga e ksaj periudhe sht e barabart me pagn e periudhs s kaluar, nse
11 DWsKHUs:1]KYHQGRVHWYHW
Pjerrsia e kurbs WN varret nga E (ndjeshmrin e pagave ndaj papunsis ), nse E sht m
e madhe ather WN sht m e pjerrt, d.m.th. papunsia ka efekte t mdha mbi pagn.
Mosfleksibiliteti i pags
Faktort t cilt ndikojn n mosfleksibilitetin e pags jan:
x
x
x
Pastrimi i tregjeve n kushtet e informacionit jo t plot,

Problemet e koordinimit,
Pagat efiente dhe kostot e ndryshimit t mimit.
Pastrimi i tregjeve n kushtet e informacionit jo t plot kur rriten pagat nominale sepse
jan rritur mimet, puntort besojn n mnyr t gabuar se jan rritur pagat reale dhe jan
t gatshm t punojn m shum. Kjo zgjat deri sa puntort t marrin informatn se rritja e
pags sht rezultat i rritjes s mimeve d.m.th. kalon nj koh deri sa puntort e kuptojn.
Problemet e koordinimit edhe problemet e koordinimit sht nj faktor i cili ndikon n
mosfleksibilitetin e pags. Pse? P.sh. nse rritet oferta monetare, rriten mime, dhe vetm n
nj firm ndrsa n t tjerat jo, ather ajo firm do t humb konsumatort pr shkak t
mimeve m t larta. Rritja e mimeve do t zvoglon krkesn, e kjo firm gjithashtu do t
ul pagat, mirpo t gjitha firmat nuk do t veprojn kshtu, sepse mungon koordinimi,
JMLWKDVKWXNsVDMILUPHGRWLLNLQSXQsWRUsWNsVKWXTsQsILUPDWWMHUDSDJDWQXN
ndryshojn.Pagat efiente dhe kostot e ndryshimit t mimit ktu vjen n shprehje paga si
mjet motivimi pr pun, kshtu ka raste kur firmat i SDJXDMQsSXQsWRUsWPLUsSsUWLPEDMWXU
ata n pun nj koh m t gjat.
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|39
MAKROEKONOMIA II

UNIVERSITETI I PRISHTINS
FAKULTETI EKONOMIK
_________________________________
6OODMGHWQJDMakroekonomia II
Prof.dr. Myrvete Badivuku-Pantina
______________________________________
Prpunimi i materialit: Mergim Emini
Pr: www.e-LIBRARIA.com

Prishtin, Maj 2013
www.e-LIBRARIA.com
Faqe|40

Makroekonomia

Enviado por

Dados do documento

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Makroekonomia

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

E

Dallimi n mes t Mikroekonomis dhe Makroekonomis?

Shkolla klasike neoklasike, dhe

Shkolla neoklasike (klasike)

ekonomia sht do her n punznie t plot,

Ata gjithashtu deklarojn, q ndrhyrjet e qeveris n ekonomi vetm i prkeqsojn gjrat, do

Agjentt ekonomik maksimizojn

Agjentt ekonomik maksimizojn

Pritjet jan racionale

Pagat dhe mimet ndryshojne per te arritur ekujliber.

Shkolla kejnsiane (neokejnsiane)

Konceptet kye t makroekonomis

Produkti i Brendshm Bruto,

Produkti i Brendshm Bruto

G DP real mat produktin total t prodhuar n nj ekonomi, pr nj periudh t caktuar kohore,

Inflacioni dhe GDP

GDP nominal dhe GDP real-shembull

Rritja dhe GDP real

A rsyeja e par e ndryshimit t GDP real sht se ndryshon sasia e disponueshme e

Punznia dhe papunsia

Kush konsiderohet si i papun?

ka br prpjekje specifike pr t gjetur pun gjat 4 javve t fundit;

Cikli i biznesit dhe hendeku i prodhimit

Cikli i biznesit dhe hendeku i prodhimit

Produkti potencial prfaqson nivelin e prodhimit n punznien e plot.

LIDHJET MIDIS VARIABLAVE MAKROEKONOMIKE

Inflacioni dhe ciklet e biznesit

Lidhja inverse inflacionpapunsi. Kurba e Philipsit

Krkesa dhe oferta agregate

Konsumi prfaqson shpenzimet e konsumatorve privat pr mallra konsumi q prdoren pr

Kontabiliteti i t ardhurave kombtare

Produkti i brendshm bruto dhe produkti i brendshm neto

T mirat prfundimtare dhe vlera e shtuar

Shembull te vlera e shtuar:

GDP dhe GNP

Produkti i brendshm bruto dhe neto

GDP real dhe nominal

Arsyeja e par sht se prodhimi i t mirave ndryshon fizikisht, (ndryshojn mallrat

Matur me mimet e vitit 1987

Problemet e matjes s GDP

Ekonomia e fsheht, dhe

Aktivitetet e ndryshme t ekonomis s fsheht shkaktohen, kryesisht, sepse njerzit t

Rishikimet e GDP dhe saktsia e vlersimeve t GDP

Indeksi i mimeve t konsumatorit (CPI)

Indeksi i mimeve t prodhuesit (PPI)

GDP dhe t ardhurat personale t disponueshme

Shprndarja e t ardhurave t disponueshme

Shprndarja e t ardhurave t disponueshme

Shprndarja e t ardhurave t disponueshme

Krkesa agregate dhe produkti ekuilibr

Fig.1 Ekuilibri me krkes agregate

Funksioni i konsumit dhe krkesa agregate

Konsumi dhe kursimi

Investimet e planifikuara dhe AD

Funksioni i konsumit dhe krkesa agregate

T ardhurat dhe produkti ekuilibr

Formula e produktit ekuilibr

Analiza grafike e multiplikatorit

Projekt buxheti i Kosovs

425 mil. tatime

Kshtu q, modeli IS /0SDUDTHWUDSRUWLQQsPHVSMHVsVUHDOHGKHPRQHWDUHWs

Tregu i t mirave dhe kurba IS

Investimet dhe norma e interesit

Grafiku i krkess pr investime