CCH TIP CN MI V XP HNG TN NHIM NGN HNG

THNG MI VIT NAM

V Hng c
Gim c Nghin cu v nh gi
y ban Qun l Kinh t, Perth, Australia
i hc Edith Cowan, Australia
i hc M TPHCM

Nguyn nh Thin
i hc M TPHCM

CCH TIP CN MI V XP HNG TN NHIM NGN HNG

THNG MI VIT NAM
TM TT
Xp hng tn nhim c xem l thc o hiu qu hot ng, o lng mc ri
ro v trin vng pht trin ca i tng c nh gi. Trong qu trnh hi nhp kinh
t, xp hng tn nhim ng vai tr rt quan trng trong vic tip cn ngun vn, c bit
l cc ngun vn t bn ngoi quc gia. Mc xp hng tn nhim c nh hng trc tip
n chi ph s dng vn. Trong khi , cha c nhiu nghin cu v xp hng tn nhim,
c bit l xp hng tn nhim ngn hng, ti Vit Nam. Ngn hng Nh nc Vit Nam
(NHNN) tin hnh cng b phn loi (xp hng) cc ngn hng thng mi (NHTM)
trong nhng nm gy y. Tuy nhin, cc tiu ch v phng php xp hng khng c
cng b minh bch nn vn cha p ng c y k vng ca cc ngn hng c
xp hng v nh u t. Do , mc tiu ca nghin cu ny nhm: (1) kho st v pht
trin h thng cc tiu ch ti chnh nhm mc ch nh gi hiu qu hot ng v o
lng mc ri ro ti chnh ca mt NHTM Vit Nam; (2) thc hin nh gi v xp
hng tn nhim cc NHTM Vit Nam da trn nn tng ca l thuyt m; (3) so snh kt
qu xp hng ngn hng t c t nghin cu ny vi nhng kt qu phn loi c
NHNN cng b. Nghin cu hng n vic cung cp nhng bng chng khoa hc nh
lng nhm tr li cu hi nhng NHTM no ti Vit Nam ang hot ng hiu qu v
n nh hn. Nghin cu ny c thc hin khng nhm mc ch tin on NHTM
no s ph sn Vit Nam. ng gp quan trng nht ca nghin cu ny l cung cp
bng chng khoa hc cho NHNN trong qu trnh xc nh hiu qu hot ng, o lng
mc ri ro v trin vng pht trin ca cc NHTM nhm mc ch qun l v m. Kt
qu ca nghin cu gp phn lm minh bch ha qu trnh xp hng tn nhim cc
NHTM ang c tin hnh bi NHNN trong nhng nm va qua. Kt qu nghin cu
ch ra rng, xp hng tn nhim NHTM s dng l thuyt m mang n kt qu ph hp
n 83,3% vi kt qu phn loi c cng b t NHNN.
T kha: Xp hng tn nhim, Ngn hng thng mi, L thuyt m.

1.

GII THIU

Xp hng tn nhim ngn hng ng vai tr rt quan trng i vi nh u t, Hi

ng qun tr (HQT) ngn hng, cc ch n v c bit l cc c quan qun l Nh
nc. Ngn hng c tnh hnh ti chnh v trin vng tng trng tt s c mc tn nhim
cao. Khi ngn hng c mc tn nhim cao s lm c ng yn tm u t; HQT c
nhng chin lc hp l pht trin. iu ny gp phn to iu kin d dng hn cho
cc NHTM trong qu trnh tip cn ngun vn, c bit l ngun tin gi t dn c v i
vay t nc ngoi.
H thng ti chnh ca Vit Nam ang tip cn v hi nhp vi th trng ti chnh
quc t nhanh v mnh trong nhng nm gn y. Ngn hng c c hi thu ht vn t
bn ngoi quc gia ngy cng nhiu hn. Tuy nhin, ri ro v hiu qu hot ng ca cc
ngn hng thng mi (NHTM) ang l du hi ln i vi nh u t trong v ngoi
nc. Cc t chc xp hng ln trn th gii nh Moodys, Standard and Poors hay
Fitch bt u xp hng tn nhim cc NHTM trong nc. Tuy nhin, kt qu xp hng
cc NHTM Vit Nam thng di mc u t (speculative grade) do cch nhn khng
lc quan ca cc t chc xp hng tn nhim quc t vo cc quc gia ang pht trin,
trong c Vit Nam.
c ci nhn r hn v h thng ngn hng v nhm mc ch qun l v m,
Ngn hng Nh nc (NHNN) thc hin nh gi, phn loi NHTM trong nc v
cng b rng ri i vi cc ngn hng Nhm 1 (ngn hng hot ng tt v c php
tng trng tn dng ti a 17% trong nm 2012) v Nhm 2 (ngn hng hot ng kh
v c php tng trng tn dng ti a 15% trong nm 2012). Kt qu xp hng c
n nhn tch cc t nh u t n ngi gi tin. Tuy nhin, cc ch tiu, tiu ch v
phng php nh gi cha c cng khai khin nhiu ngn hng b phn loi thp cha
nhn bit c yu km ca ngn hng mnh so vi cc NHTM khc. Do , nghin cu
ny nhm ng gp nhng c s nn tng, c bn v phng php v b tiu ch trong
nh gi xp hng ngn hng ti Vit Nam. T , qu trnh nh gi ngn hng s minh
bch hn v hiu qu hn.
L thuyt m (fuzzy logic) c nhc n ln u tin trong nghin cu Tp m
(Zadeh, 1965) trn tp ch cng ngh thng tin v iu khin. T n nay, l thuyt
m c ng dng rng ri hu ht cc chuyn ngnh k thut. Trong nhng nm
cui th k 20, nghin cu ng dng l thuyt m c p dng trong lnh vc kinh t,
ti chnh tin t v thu c nhng kt qu rt ng ghi nhn.

Ti Vit Nam, nghin cu ng dng l thuyt m rt hn ch, c bit l trong lnh

vc kinh t. Vi nhng ng dng rng ri v hiu qu ca l thuyt m trn phm vi ton
th gii, cc tc gi ca nghin cu ny xut xy dng m hnh xp hng tn nhim
ngn hng ti Vit Nam s dng l thuyt m. Nghin cu ny hng n vic: (i) kho
st v xy dng b tiu ch xp hng tn nhim cc NHTM; (ii) xut phng php
nh gi nh lng da trn nn tng ton hc v xc sut thng k; v (iii) phn loi
NHTM da trn hiu qu hot ng, mc ri ro, v trin vng pht trin ca tng
ngn hng.
2.

C S L THUYT

2.1 L thuyt v phn tch ti chnh ngn hng

Ngn hng l mt trong cc nh ch ti chnh quan trng nht trong nn kinh t.
Th trng ti chnh v nn kinh t ni chung rt nhy cm vi nhng bt n ca h thng
ngn hng. Qun tr ngn hng nh hng rt ln n s tn ti v pht trin cc ngn
hng ni ring v ca h thng ti chnh quc t ni chung (Frank v Nikola, 2011; Peter
v Sylvia, 2008; Charles v Miguel, 2008; Trifonova v Zlateva, 2012). nh gi tnh
hnh ti chnh ngn hng rt quan trng c th kim sot tnh hnh hot ng nhm
phn ng kp thi vi cc ri ro m ngn hng c th to ra cho nn kinh t. Xp hng tn
nhim NHTM l mt trong nhng cch nh gi nng lc ti chnh, o lng ri ro v
trin vng pht trin ca h thng ngn hng ni chung v ca tng ngn hng ni ring.
Trong nghin cu ph sn ngn hng ti th trng Indonesia, Judijanto v
Khmaladze (2003) chn lc 12 ch tiu t 32 ch tiu ti chnh. Cc nhm ch tiu ti
chnh bao gm: hiu qu hot ng v kh nng sinh li (li nhun trc thu/chi ph
nhn vin, Li nhun/vn ch, li nhun/ti sn sinh li, li nhun bin); an ton vn
(vn ch/ti sn sinh li, vn ch/cho vay); chnh lch li sut (li cn bin, thu nhp t
cho vay/chi ph li vay); tn dng (bnh qun li nhun v chi ph ca ngun vn); tnh
thanh khon (ti sn thanh khon/tng tin gi); tin gi cng ty thnh vin/cho vay, cht
lng ti sn sinh li (d phng ri ro/cho vay). Mu nghin cu bao gm 213 ngn hng
giai on 1994-1996 c tng hp v chia thnh cc nhm ty thuc vo tnh hnh
ti chnh ca ngn hng.
Trong bo co ca Qu Tin t th gii (IMF), o lng s n nh ngn hng nhm
nh gi nhng thay i lm tc ng n s n nh ca h thng ngn hng ti cc
quc gia nh M v chu u l vn trng tm. Trong bo co ny, Charles v Miguel
(2008) tin hnh xem xt thc nghim cc tc ng ca ngn hng c vn u t nc
ngoi n h thng ti chnh cc quc gia Chu M Latinh, Chu v khu vc ng

u. Nghin cu o lng s n nh ca ngn hng thng qua vic nh gi: (i) ri ro

chung h thng ngn hng; (ii) ri ro ring l tng ngn hng; (iii) ri ro tng ngn hng
tc ng ln h thng; (iv) nh hng ri ro ca cc ngn hng vi nhau. Nghin cu ny
ng dng xc sut thng k trong tnh ton mc chu ng thanh khon ca cc ngn
hng trong tng nh gi.
Podviezko v Gineviius (2010) thc hin nghin cu v tc ng ca cc ch
tiu ti chnh trong nh gi tnh hnh ti chnh v o lng n nh ca ngn hng.
Cc tc gi s dng 10 ch s ti chnh theo h thng phn tch CAMELS nh gi
cc ngn hng ti Lithuania. CAMELS bao gm cc yu t: (i) Ch s an ton vn
(Capital adequacy); (ii) Cht lng ti sn (Asset quality); (iii) Qun tr (Management);
(iv) Kh nng sinh li (Earnings); (v) Tnh thanh khon (Liquidity); (vi) nhy ca
ngn hng vi ri ro ca th trng (Sensitivity to market risks). Mc ch ca nghin
cu ny l a ra b tiu ch nh gi n nh ca ngn hng trong nc nhm
phc v cho khch hng gi tin. Podviezko v Gineviius (2011) nhn nh cuc khng
hong hin ti lm gia tng nguy c ph sn ca ngn hng. K tha nghin cu cc
nh gi ngn hng trc , nhm tc gi pht trin quy trnh phn tch nh gi
NHTM. Theo , bc la chn ch tiu c xem l bc khi u v l bc quan
trng nht. Nhm tc gi chn la 10 ch tiu theo h thng phn tch CAMELS v t
kt qu t c, kt lun yu t nh lng ng vai tr rt quan trng trong o lng
n nh v ri ro ca ngn hng.
Mabwe v Robert (2010) tin hnh nghin cu thc nghim v hot ng ca ngn
hng trc v sau khng hong, giai on 2005-2009 ti Nam Phi. Cc NHTM ln c
nh gi v li nhun, thanh khon v cht lng tn dng thng qua 7 yu t ti chnh.
Kt qu ch ra rng c s st gim ng k v li nhun, thanh khon thp, cht lng tn
dng xu khi khng hong xy ra vi tt c ngn hng. Nghin cu cng pht hin ra
rng mc thanh khon trong cc NHTM Nam Phi t n mc ng bo ng sau
khng hong.
Gupta v Aggarwal (2012) dng 12 ch tiu ti chnh nhm nh gi hot ng
ca cc ngn hng ti n trc v sau khi gia nhp WTO, c bit thi im n
phi m ca ngnh ngn hng vo nm 2005. Cc ch s trong nghin cu tp trung vo
hiu qu hot ng ca ngn hng m cha cp n cc yu t khc nh c cu vn,
cht lng ti sn, tnh thanh khon. Nghin cu cho thy chnh sch m ca lnh vc
ngn hng c nhng tc ng tch cc.

Trong ng dng thc t, cc t chc xp hng ln trn th gii nh Fitch, Moodys

v S&Ps c nhng bc xp hng tn nhim ngn hng. Phng php s dng ca cc t
chc quc t ny c tm tt trong Bng 1.
Bng 1: nh gi phng php xp hng cc ngn hng
Fitch

Moodys

Standard & Poors

nh gi ring tng ngn

hng
(Sc mnh ti chnh ni ti)

Phn tch da vo ngun

vn khng trc tip, kinh
ph v ri ro thanh khon

Tp trung nh gi
trin vng v t l vn
da vo cc khon l
d kin.

Tp trung nh gi hot ng iu
chnh ri ro hiu sut v kh nng
tng trng vn t cc khon li
nhun

nh gi ca t chc xp
hng
(C tc ng t bn ngoi)

Kt qu xp hng ring
ca ngn hng l mc
sn trong cch nh gi
ny

Da trn cch nh gi
xp hng ring ca
Moodys v ngn hng
v cc yu t h tr

nh gi trin vng h thng ngn

hng da trn ri ro h thng

Da trn:

Da trn:

Da trn:

- Ch s kinh t v m.
- Trung bnh xp hng
cc ngn hng.
Khng.
nh gi trin vng h
thng ngn hng da trn
ri ro h thng ngn
hng.

Khng c

-T s kinh t v m
-Ngnh v mi trng kinh doanh

nh gi m rng
XHTN quc gia

Ri ro h thng c tc ng
n xp hng ngn hng?

Nhng thay i chnh gn

nht

Phn tch ri ro h thng

(2005)

Khng.
nh gi trin vng h
thng ngn hng da
trn ri ro h thng
ngn hng.
Pht trin cch nh
gi xp hng ring da
trn nh gi b sung
(2007)

C, da vo:
- T s v m ti
- Ngnh v mi trng kinh doanh

Pht trin phng php nh gi

(2011)
Nhn mnh:
- Ri ro ton h thng
- To s lin kt t li nhun n
ngun vn

Ngun: Frank, v Nikola (2011)

C th hn, cc bc xp hng v cc yu t tc ng n kt qu xp hng ring l v

tng th ca mt ngn hng ca t chc nh gi mc tn nhim ca Moodys c
th hin trong Hnh 1.

Hnh 1. Phng php XHTN ngn hng ca Moodys

Ngun: Moodys (2007)

Trong cch nh gi tnh hnh ti chnh cho tng ngn hng, Lee v cc tc gi
(2012) xut cc ch tiu ti chnh trong phn tch nh lng. Cc ch tiu c phn
thnh nhiu nhm khc nhau da trn: t s v li sut (6 ch tiu), ch tiu li nhun (14
ch tiu), cu trc vn (7 ch tiu), cht lng tn dng (11 ch tiu), tnh thanh khon (5
ch tiu). Cu trc ny da trn h thng phn tch CAMELS nhng c s iu chnh, b
sung t cc thng tin trong phng php xp hng ca Fitch trong nh gi phn tch cc
nh ch ti chnh v c bit l h thng ngn hng.
Tm li, cc nghin cu nh gi v tnh n nh v tnh hnh ti chnh ca ngn
hng u xut hai nhm ch tiu c xem xt khi xp hng l: (i) yu t v m (bao
gm cc yu t nh chnh tr, lut php, li sut, lm pht); (ii) yu t vi m (cc ch tiu
ti chnh ca tng ngn hng) (Liliana, 2001; Mabwe v Robert, 2010). Trong , khi
xem xt cc ch tiu ti chnh th CAMELS l h thng c s dng ph bin (Dang
Uyen, 2011; Kabir v Dey, 2012).
Ngn hng Nh nc (2012) thc hin ch trng phn loi NHTM v ngn
hng quc doanh trong nc nhm mc ch phn b hn mc tng trng tn dng. Cc
t chc tn dng c phn loi thnh 4 nhm: (i) Nhm 1 tng trng ti a 17%, (ii)

Nhm 2 tng trng ti a 15%, (iii) Nhm 3 tng trng ti a 8%; v (iv) Nhm 4
khng c tng trng.
Trong khi , cc nghin cu v xy dng, xp hng tn nhim NHTM Vit Nam
khng ph bin. Nhm tc gi khng th tm c bt k mt nghin cu chnh thng
no v xp hng cc ngn hng Vit Nam, ngoi tr nghin cu duy nht c cp
trong nm 2012. Trong bo co thng nin ch s tn nhim Vit Nam 2012, Nguyn
Hu Lc v cc tc gi (2012) cng b xp hng tn nhim ca 32 NHTM trong nc
ln u tin. Tuy nhin, cc ngn hng phn ng mnh m vi kt qu xp hng do kt
qu cha nh gi ng tnh hnh ti chnh ca ngn hng v quan trng hn, cc tiu ch
xp hng mang tnh ch quan v qu trnh xp hng cha y v cha th hin c
tnh minh bch cn thit.
Cc nghin cu v xp hng tn nhim ti Vit Nam cha c quan tm ng mc
mc d y l mt ti rt cn thit v mang tnh ng dng cao. c bit, nhng nghin
cu v xp hng tn nhim ngn hng li cng him.
2.2 Xp hng tn nhim
Xp hng tn nhim (Credit rating) l thut ng do John Moody a ra vo nm
1909 trong n phm cng b kt qu xp hng tri phiu ngnh ng st (Lawrence,
2010; Moodys, 2013). H thng xp hng trnh by trong bo co ny c k hiu gm
3 ch ci ABC c xp ln lt l Aaa (mc n nh cao nht) n C (mc ri ro cao
nht). K t n nay, cc t chc xp hng ng vai tr quan trng trong th trng ti
chnh bng cc kt qu xp hng nh gi cht lng ca sn phm trn th trng ti
chnh.
Moodys (2013) cho rng xp hng tn nhim nhm mc ch nh gi cc ri ro tn
dng lin quan n ngha v ti chnh ca mt t chc trong tng lai. Xp hng tn
nhim di hn nh gi ri ro ca cc khon tn dng c thi gian o hn t mt nm tr
ln, phn nh kh nng thc hin cam kt tr n v ri ro suy gim ngun ti chnh trong
tng lai. Trong khi , xp hng ngn hn ch dnh cho cc khon tn dng o hn
di 13 thng v ch nh gi v ri ro tr n. i vi ngn hng, xp hng th hin quan
im ca Moodys v mt ngn hng nhm o lng kh nng ngn hng cn tr gip
t bn ngoi trnh s v (Moodys, 2007).
Theo Standard and Poors (2012), xp hng tn nhim l nh gi kh nng tn dng
ca bn phi thc hin ngha v ti chnh trong tng lai da trn nhng yu t hin ti
v quan im ca ngi nh gi. Ni cch khc, xp hng tn dng c coi nh l ch

bo v an ton khi u t vo cc giy t c gi ca t chc, chng hn nh tri phiu,

c phiu hay nhng loi chng ch n tng t khc.
Vi quan im ca Fitch th xp hng tn nhim l nh gi mc kh nng thc
hin cc ngha v n nh li sut, c tc u i, cc khon bo him hay cc khon phi
tr khc ca mt t chc. Phng php xp hng tn dng ca Fitch l s kt hp ca c
yu t ti chnh v phi ti chnh. V vy, ch s nh gi cn cho thy kh nng sinh li
tng lai ca t chc c nh gi. Do , thut ng xp hng tn nhim ca Fitch cng
c th c hiu rng thnh xp hng tn nhim.
Tu trung li, xp hng tn nhim l nh gi tnh trng ti chnh ca cc i tng
c nh gi. Xp hng tn nhim cung cp thng tin cho cc nh u t bit v tnh
trng ti chnh v mc ri ro ca cc nh ch ti chnh c quyt nh u t ph
hp. Cc yu t nh gi thng bao gm yu t v ti chnh v phi ti chnh. Yu t
ti chnh bao gm cc t s ti chnh quan trng thng qua cc bo co ti chnh. Yu t
phi ti chnh l cc yu t kh c th nh lng nh: chnh tr, ngnh ngh kinh doanh,
mi trng kinh t v m.
2.3 L thuyt m
L thuyt m hay logic m (fuzzy logic) l h thng logic m rng da trn logic
i s c in v c m t bng hm thnh vin (Zadeh, 1973). Hm thnh vin trong
l thuyt m thng c biu din bng hm lin tc. Nh , trng thi ca phn t
khi da vo hm thnh vin s c gi tr lin tc, gip nh gi phn t chi tit hn. Tp
m c s dng m t tp hp m thnh vin thuc v. V hm thnh vin c
dng th hin mc ph thuc ca thnh vin i vi mt tp hp.
Tp m (fuzzy set) l mt tp hp m mi phn t c bn x c gn mt gi tr
thc (x) trong khong gi tr [0;1] ch ph thuc ca phn t trong tp hp.
Hm thnh vin (membership function) l hm s gip nh gi c mc thnh
vin (membership degree) trong tp hp. Mc thnh vin ca phn t l gi tr trong
khong [0;1] ty vo tnh cht ca phn t (Nguyn Nh Phong, 2005). Sau y l
cch biu din thng gp ca logic m v cc hm thnh vin thng gp:
A(x) = {(x, A(x)) | x X}
Trong :
o x: phn t thuc tp X.
o A(x): hm thnh vin.
o A(x): l mc thnh vin ca x.

 Hm lin tc n iu tng/gim
Hnh 2 biu din hm thnh vin v mc tt ca ch s li nhun/tng ti sn
(ROE). Nh vy nu mt ngn hng c mc ROE = 0 th c mc thnh vin l 0
tng ng im s cho ch tiu ny l 0 vi ngha l ROE ca ngn hng khng
tt. ROE cng cao im thnh vin cng cao, cho thy mc tt ca ch tiu ny
cng tng ln. Khi ROE 22% th mc thnh vin l 1, tc l mc ny ngn hng
c mc sinh li rt tt v c mc im tuyt i. Ty vo tng gi tr ca ROE th
im s thnh vin s khc nhau v di gi tr l lin tc. Trong trng hp ny, im s
ca ch tiu ROE tng tuyn tnh theo tng nhm gi tr.

Hnh 2. th biu din hm thnh vin v mc tt ca ROE

Ngun:

Xy dng bi cc tc gi

Hm lin tc dng phn phi xc sut

Hnh 3 biu din hm thnh vin v mc tt ca t l cho vay/tng tin gi.
i vi hm thnh vin trong trng hp ny gi tr tt nht ch tn ti mt im duy
nht - im nhn ca hm thnh vin. Gi tr hm thnh vin trong trng hp ny cng
thuc khong [0;1] , vi 0 th hin cho phn t khng thuc tp tt v gi tr 1 l phn
t thuc tp tt ca t l cho vay/tng tin gi.

Hnh 3. th hm thnh vin mc tt ca t l cho vay/tng tin gi

Ngun:

Xy dng bi cc tc gi

Vi hai cch biu din nh trn, l thuyt m ang m ra cch ng dng trong tnh
ton im s cc ch tiu ti chnh. Hm thnh vin biu din nh Hnh 2 i din rt tt
cho ch tiu c tnh cht cng ln cng tt. V i vi cc ch tiu c tnh cht tnh
ton ti u th cch biu din nh Hnh 3 l ph hp. Khi , im nhn s l im i
din gi tr ti u.
3.

MT S NGHIN CU TRC V NG DNG L THUYT M

TRONG TI CHNH

Ung dng ca l thuyt m trong lnh vc ti chnh rt ph bin v em li nhiu

kt qu ng ghi nhn. Sau y l mt s nghin cu tiu biu trong vic ng dng l
thuyt m trong lnh vc ti chnh.
Vlachos, D. v Tolias, Y. A. (2003) bo co nghin cu ti hi ngh Vn tr hc
(Operational Research) ti Balkan v ng dng logic m trong d bo ph sn. Nhm
mc ch so snh kt qu vi m hnh ca Altman, nghin cu ch xem xt 5 ch s ti
chnh m Altman a ra trc . D liu bao gm 129 cng ty xem xt giai on
1975 1982, trong c 65 cng ty ph sn. D liu s dng d bo l bo co ti
chnh nm cui cng trc khi cng ty tuyn b ph sn. Kt qu thu c ngoi s
mong i ca cc tc gi khi d bo chnh xc 100%, tt hn hn so vi cc m hnh
nh lng (ch t 85%). Mc d, nghin cu chn la trn cc cng ty ph sn, nn
s ngu nhin khch quan trong nh gi cha tuyt i. Tuy nhin, kt qu cng cho
thy nhng u im vt tri ca logic m.
Malagoli, S., Magni, C., A, Buttignon, F. v Mastroleo, G.(2009) xp hng v
xp hng tn nhim cng ty phn phi gas Camuzzi ca s dng kin chuyn gia kt
hp logic m. Tc gi dng mnh hp thnh nu th. tng hp im v

xp hng tn nhim da trn c tiu ch nh tnh v nh lng. Vi 21 ch tiu u vo,

nghin cu tng hp li thnh cc bin trung gian thng qua cc lut m ra kt qu.
Bin gi tr doanh nghip s c gii m ra kt qu trong khong [0;1] th hin kh
nng ti chnh ca doanh nghip. Tuy nghin cu ch tp trung vo mt cng ty c th
nhng m hnh vn c th dng nh gi cho cc doanh nghip trong cng ngnh.
Yildiz, B. v Akkoc, S. (2010) thc hin nghin cu d bo ph sn ngn hng
s dng logic m Th Nh K. Cuc khng hong ti chnh ton cu cun i kh
nhiu doanh nghip yu km. Do vy, nh gi hiu qu hot ng ca cng ty v ri ro
ph sn, c bit h thng ngn hng tr nn cc k cn thit. Nghin cu xem xt d
liu 55 ngn hng, chn lc 24 ch tiu t 36 ch tiu ti chnh, vi mc ngha thng k
l 5%. Thc nghim so snh da trn 2 phng php: (i) m hnh hi qui tuyn tnh; v
(ii) hm phi tuyn da trn logic m, s dng lut hp thnh vi mnh nu .
th.. Kt qu t c cho thy dng phng php s dng l thuyt m c kh nng
d bo ng l 90,91% trong khi m hnh hi quy ch t 81,82%.
Othman, S. v Etienne, S. (2010) s dng logic m kt hp tr tu nhn to
thc hin nghin cu Ra quyt nh s dng logic m trong giao dch chng khon.
Cc yu t u vo cho m hnh m cc tc gi quan tm l kin chuyn gia, li nhun
trn tng c phiu v t l li nhun mong mun. Kt qu ca nghin cu cho thy
hiu qu u t khi s dng logic m tt hn so vi nhng phng php nghin cu
trc y trong iu kin thiu thng tin.
Korol, T. v Korodian, A. (2011) tin hnh nghin cu, nh gi mc hiu qu
ca logic m trong vic d bo ph sn ca doanh nghip. Trong qu trnh nghin cu,
tc gi s dng bo co ti chnh ca 132 cng ty trn th trng chng khon (trong
c 25 cng ty ph sn). Cc tc gi s dng c d liu chc chn (nh lng)
v khng chc chn (nh tnh) lm d liu u vo d bo kh nng ph sn ca cng
ty trong 1, 2 v 3 nm ti. Kt qu khi s dng d liu chc chn th kt qu khng khc
bit nhiu so vi cc m hnh d bo ri ro, ph sn khc nh Z-score. Nhng kt qu khi
s dng d liu khng chc chn th kt qu t m hnh logic m c ci thin rt
nhiu.
Ti Vit Nam, cc nghin cu v xp hng tn nhim phn ln c cc t chc tn
dng thc hin ring l nhm nh gi mc ri ro cho tng i tng trc khi a ra
quyt nh cho vay. Tuy nhin, doanh nghip cng cn nhng nh gi ri ro tn dng
c th hoch nh chin lc, tnh ton chi ph vay vn. o lng ri ro tn dng doanh
nghip c mt s tc gi thc hin thng qua m hnh Merton/KMV kt hp Cvar

(L t Ch v L Tun Anh, 2012), m hnh Logistic (Hong Tng, 2011). Nghin cu

ca V Hng c v Nguyn nh Thin (2013a) thc hin xp hng tn nhim v
nh gi ri ro ph sn ca cc doanh nghip nim yt trn th trng chng khon Vit
Nam nm 2011 v 2012 da trn nn tng l thuyt m. Phn b xp hng ca 634 cng
ty nim yt trn th trng chng khon Vit Nam cho thy kh nng ng dng ca l
thuyt m trong nh gi ri ro ca doanh nghip rt cao. y l mt trong nhng nghin
cu tin phong v xp hng tn nhim s dng l thuyt m ti Vit Nam v th gii. c
bit, phng php ny c trnh by v c cc nh kinh t ti Hi tho kinh t ti
c 2013 nh gi cao v tng mc d ch mi dng li mc nh gi hin ti m
cha phn nh nhiu v d bo tng lai (Vo, Duc v Nguyen, Thien, 2013)
Tm li, trong th trng bin ng nhanh, phc tp v thng tin a dng nh th
trng ti chnh th vic nhn bit c sm trng thi ca th trng s gip cc nh u
t, nh qun l c nhng quyt nh tt hn. Bn cnh , thng tin bt cn xng, khng
r rng, khng y v thiu s chnh xc trong thc t s khin cc quyt nh ca nh
u t ri ro nhiu hn. Do , vic s dng l thuyt m trong ti chnh tin t ngy
cng pht trin v nghin cu su rng nhm gim thiu ri ro trong cc quyt nh u
t v chnh sch ca cc c quan nh nc.
4.

D LIU V CC GI THIT NGHIN CU

Nghin cu ny thu thp d liu t cc bo co ti chnh hng nm ( c kim

ton) ca cc NHTM ti Vit Nam ang hot ng tnh n thi im cui nm 2011.
Khong thi gian nghin cu trong 3 nm, t nm 2009 2011, dng nh gi xp
hng 2 nm gn nht l 2010 v 2011. C 34 ngn hng c y s liu trong nghin
cu ny.
Nguyn Vn Nam v ctg (2004) v Nguyn Minh Kiu (2007) cho rng cc ch tiu
ti chnh c th hin thng qua mt trong hai tnh cht chnh:
(i)

Tnh cht cng ln cng tt. Mt s ch tiu ti chnh mang tnh cht ny nh T l
sinh li trn tng ti sn (ROA), T l sinh li trn vn ch (ROE), Li nhun trn
mi c phn (EPS), T l ti sn sinh li. Vi cc ch tiu ny, ngn hng no c gi
tr ln hn s c c im s tt hn. V ngn hng c gi tr nh nht trong mu
nghin cu s mang gi tr 0 v gi tr ln nht s c gi tr l 1.

(ii) Tnh ton ti u, i din l cc ch tiu C cu vn, T trng cho vay, T trng cc
loi ti sn trn tng ti sn. Vi cc ch tiu ny, im ti u s gip ngn hng c

kh nng sinh li tt nht. Do , a s cc ngn hng s c gng tp trung v

hng n im ti u ny.
V vy, nh gi mt cch khch quan, trong phm vi nghin cu ny, cc tc gi
s dng trung bnh ngnh l chun so snh, nh gi xp hng cc ngn hng. Do vy,
trong cc ch s ti chnh cn tm im ti u th gi tr trung bnh ngnh s l gi tr tt
nht so snh.
Hn na, trong mi iu kin kinh t u tn ti ngn hng hot ng ni tri do: (i)
tn dng c s thun li ca nn kinh t bt ph so vi s ng nh vo s nhy
bn ca ban iu hnh; hoc (ii) nh vo qun tr ri ro, nh gi tnh hnh tt tn ti
v pht trin so vi a s cc ngn hng khc trong iu kin kinh t kh khn. chiu
ngc li, c nhng ngn hng tng trng chm, hoc gim st trong iu kin kinh t
thun li v thua l ln trong giai on khng hong. Do , trin vng pht trin hay ri
ro hot ng ca cc NHTM c gi nh tun theo phn phi chun (Normal).
5.

PHNG PHP NGHIN CU

Da trn nn tng nh gi hiu qu hot ng v ri ro ca ngn hng thng qua

phn tch bo co ti chnh (Nguyn Vn Nam v ctg, 2004; Nguyn Minh Kiu, 2007;
Peter v Sylvia, 2008) v cc nghin cu thc nghim c lin quan, nghin cu ny thc
hin tng hp cc ch s ti chnh trong nh gi hiu qu hot ng, o lng ri ro ca
ngn hng. Bn cnh , cc quy nh trong yu cu thanh khon, t l an ton vn v
trch lp d phng ri ro trong cc vn bn v Hip c BASEL cng c tc gi xem
xt v tng hp. Cc ch tiu c chn lc v tng hp da trn h thng phn tch
CAMELS nhm m bo k tha c tnh khoa hc ca h thng ny. Cc ch tiu nh
lng c dng xem xt nh gi bao gm: (i) Hiu sut sinh li; (ii) Hiu qu qun
l; (iii) Tnh thanh khon; (iv) C cu vn v an ton ti chnh; (iv) Cht lng tn dng;
(v) Tc tng trng.
Bn cnh , cc quy nh trong hot ng ngn hng do NHNN ban hnh c
nh gi cn thn. Vic xem xt y ch tiu ti chnh v tun th cht ch cc yu cu
trong Thng t 13/2010/TT-NHNN l rt cn thit v ph hp vi tnh trng ca h thng
ngn hng ti Vit Nam hin nay trong vic o lng, nh gi n nh v ri ro ca
cc ngn hng.
Vic xc nh trng s cc ch tiu ti chnh c s dng trong qu trnh xp hng
tn nhim ngn hng l rt quan trng. Vic s dng cc trng s khc nhau cho 6 nhm
ch s ti chnh c la chn c th lm thay i kt qu xp hng. Cc tc gi cho rng

cc ch tiu ti chnh trong 6 nhm ch tiu trong nghin cu trn c vai tr v ngha
ring. V vy, trong phm vi nghin cu ny, vi 6 nhm ch tiu xem xt bao qut ton
b hot ng ca ngn hng, trng s bng nhau s c p dng.
Tm li, phng php chn lc cc ch tiu ti chnh lm tiu ch nh gi hiu qu
hot ng v ri ro ca NHTM ti Vit Nam da trn c s: (i) C s l thuyt v qun
tr h thng ngn hng (Nguyn Vn Nam v cc tc gi, 2004; Nguyn Minh Kiu,
2007; Peter v Sylvia, 2008); (ii) Cc thng l ngn hng quc t (BIS, 2011); (iii) Bng
chng thc nghim t cc quc gia khc (Judijanto v Khmaladze, 2003; Gupta v
Aggarwal, 2012; Kabir v Dey, 2012); (iv) c im hot ng ca h thng ngn hng
Vit Nam (NHNN, 2013).
6.

CHN LC CH TIU TRONG XP HNG TN NHIM NHTM VIT

NAM

Mt trong cc mc tiu ca nghin cu ny l a ra b ch s ti chnh lm nn

tng cho cc nghin cu sau trong vic xp hng tn nhim cc NHTM Vit Nam. Nghin
cu ny cho rng cc ch tiu nh lng t s liu c kim ton trong cc bo co
ti chnh ca cc NHTM s ng vai tr quan trng nht trong cch tip cn nh gi
hiu qu hot ng v ri ro ca ngn hng. Cc nhn xt v nh gi mang tnh nh tnh
ang c p dng ti cc t chc xp hng tn nhim quc t nh Moodys va Standard
and Poors s khng c xem xt v s dng trong nghin cu ny.
iu quan trng tip theo l phng php nghin cu ny hng n cch tip cn
v s r rng v minh bch trong cc kt qu xp hng tn nhim ca ngn hng. D liu
c s dng l d liu c cng b chnh thc. Phng php s dng trong nghin cu
ny khng bao gm cc yu t nh tnh; do vy, nh u t c th kim nh tnh trung
thc ca phng php.
Hn na, nghin cu ny c t trn nn tng l thuyt v nh gi hiu qu v
ri ro hot ng ca ngn hng thng qua phn tch bo co ti chnh. ng thi, nghin
cu cng tin hnh kt hp vi hot ng thc tin ca h thng ngn hng Vit Nam.
Trn c s , nghin cu chn lc cc ch tiu ti chnh cn thit trong o lng hiu
qu hot ng v kh nng ti chnh ca cc NHTM Vit Nam. Nhm mc ch m bo
tnh n nh v r rng ca phng php, ch nhng s liu c cng b cng khai c
s dng nhm gia tng tnh minh bch trong nghin cu. Cc ch tiu c xem xt v
nh gi nhm phn nh y nht hiu qu, ri ro hot ng v trin vng tng trng
ca mt NHTM ti Vit Nam.

6.1 Hiu sut sinh li

Trong qu trnh hot ng, ngn hng phi chu sc p rt ln t c ng, ngi gi
tin, nhn vin, khch hng vay vn v ng thi phi tun theo nhng quy nh cht ch
t NHNN. Yu t ti a ha gi tr ca ngn hng lun l mc tiu ln nht. t c
li nhun th kh nng qun l ca ban qun tr ng vai tr quan trng. Hai nhm ch
tiu nh gi tt nht cc yu t ny trong phn tch ngn hng l nhm hiu sut sinh li
v hiu qu qun l (Nguyn Vn Nam v cc tc gi, 2004; Peter v Sylvia, 2008).
Mc tiu i a ha li nhun c c th v lng ha bng vic ti a ha li
nhun sau thu v li nhun trn vn c phn (Nguyn Minh Kiu, 2007). Li nhun sau
thu s l ngun li nhun cn li dnh cho c ng sau khi tr tt c cc chi ph. y l
li ch m hu ht cc c ng quan tm. Li nhun/tng ti sn (ROA) v li nhun/vn
ch (ROE) l hai ch tiu ti chnh c dng trong nh gi hiu sut sinh li ph bin
nht ca hot ng ngn hng (Judijanto v Khmaladze, 2003; Gupta v Aggarwal,
2012). Trong khi , thu nhp cn bin trc nhng giao dch c bit, t l thu nhp li
thun, t l thu nhp hot ng l cc t s nhm phn tch nhng gc cnh khc v kh
nng sinh li ca ngn hng (Nguyn Vn Nam v cc tc gi, 2004; Peter v Sylvia,
2008).
T l li cn bin (Net Interest Margin) v t l thu nhp ngoi li cn bin l cc
thc o tnh hiu qu cng nh kh nng sinh li ca NHTM. T l ny ch ra nng lc
ca HQT trong vic duy tr s tng trng ca cc ngun thu so vi mc tng chi ph
(Peter v Sylvia, 2008). Vi c th ca ngnh, chi ph u vo chnh l li tin gi m
ngn hng phi tr cho ngi gi tin nn kh nng sinh li ca ngn hng ph thuc rt
ln vo yu t huy ng vn. T l li cn bin v chi ph huy ng vn l thc o
nh gi hiu qu sinh li ca NHTM (Nguyn Minh Kiu, 2007; Podviezko v
Gineviius, 2010; Kabir v Dey, 2012; Lee v cc tc gi, 2012; Gupta v Aggarwal,
2012).
6.2 Hiu qu qun l
Kim sot tt chi ph trong hot ng kinh doanh s gip ngn hng ci thin c
li nhun v nng cao hiu qu hot ng. Xem xt t trng chi ph da trn quy m ti
sn v trn thu nhp ca ngn hng gip nh gi c kh nng qun l ca ban qun
tr mt cch tt nht (Podviezko v Gineviius, 2010; Gupta v Aggarwal, 2012).
Trong khi , li nhun t dch v l ch tiu t c cp trong cc nghin cu
trc y trong phn tch hot ng ngn hng. Tuy nhin, Gupta v Aggarwal (2012)

nhn thy s cn thit ca yu t ny trong nh gi hiu qu qun l. T trng li nhun

t dch v cng ln th gi tr gia tng ca ngn hng cng ln, cht lng phc v khch
hng cng cao. V vy, ngn hng s c c nhng ngun thu n nh v bn vng trong
qu trnh pht trin.
6.3 Thanh khon
Kinh doanh ct li ca ngn hng l kinh doanh ri ro. Do , bn cnh vic ti a
ha li nhun th ngn hng cn phi ch n mc ri ro v kh nng thanh khon.
Thiu thanh khon lun l nguyn nhn su xa ca s v ca ngn hng (Moodys,
2012). Mt ngn hng c xem l c kh nng thanh khon tt nu ngn hng c th c
c nhng khon vn kh dng vi chi ph thp ngay ti thi im c nhu cu (Peter v
Sylvia, 2008). Nu ngn hng d tr thanh khon qu nhiu s b qua c hi sinh li ca
ng vn vay. Ngc li, cho vay qu nhiu s dn n trng thi mt thanh khon, lm
gia tng ri ro ca ngn hng.
T l cho vay/ti sn (Loan/Asset Ratio) c s dng nh gi cht lng ti
sn c ca ngn hng. Ngn hng c t l cho vay cao th kh nng sinh li c ci
thin (Nguyn Minh Kiu, 2007). T l cho vay/tin gi (Loan/Deposit Ratio) cho thy
mc tn dng ngun vn u vo sinh li. Nhng t l ny cng nh gi c
mc d tr thanh khon ca ngn hng (Gupta v Aggarwal, 2012; Lee v cc tc gi;
2012).
6.4 C cu v an ton ti chnh
Cc ch tiu c cu ti chnh cho thy t l ca tng hng mc to nn ti sn ca
ngn hng. Cng nh doanh nghip, c cu vn ng vai tr quan trng i vi NHTM.
Nu ngn hng tp trung qu nhiu vo ti sn c nh th kh nng sinh li ca ngn
hng s gim st. Tuy nhin, ngn hng li l mt t chc kinh doanh s dng n by
ln. c bit, theo lch s thng k xp hng ca Moodys, t l vn c tng quan
nghch vi mc xp hng; cc ngn hng c t l n by ln thng c mc xp hng
tt hn (Moodys, 2012).
Bn cnh , t l an ton vn (Capital Adequacy Ratio) cng phn nh ri ro ca
ngn hng (BIS, 2011; Li v Xiao, 2012). T l an ton vn l t l ca vn t c so vi
ti sn C ri ro (Thng t 13/2010/TT-NHNN ngy 20/5/2010). T s ny cho thy
mc an ton vn ca ngn hng. Ri ro tn dng cng ln ri ro ph sn cng cao. Do
vy, gim dn ri ro ca h thng ngn hng, NHNN (2010) nng ch tiu an ton
vn ca ngn hng ti Vit Nam ln 9% theo kp vi quy nh ca Ngn hng thanh

ton quc t (Bank for International Settlements BIS) ban hnh nm 2011. y l mt
ch tiu c xem xt nhiu nht, ch nht trong phn tch ti chnh ca mt ngn hng.
Nhm c cu ti chnh gip nh phn tch nh gi tt hn v kh nng thanh khon ca
ngn hng (Nguyn Vn Nam v cc tc gi, 2004; Peter v Sylvia, 2008).
6.5 Cht lng tn dng/ti sn
Cp tn dng cho cc t chc, c nhn vi mc ri ro cao hn s gip ngn hng thu
li ngun li nhun cao hn. Tuy nhin, ngn hng phi i mt vi vic mt i ngun
vn v lm gim li nhun ca ngn hng do phi trch lp d phng ri ro. Ngun vn
d phng ri ro c nh gi l ngun vn cht, khng c xem l ti sn sinh li
(Judijanto v Khmaladze, 2003). Nhm ch tiu ny c Podviezko v Gineviius
(2010), Kabir v Dey (2012); Lee v cc tc gi (2012); Nguyn Vn Nam v cc tc gi
(2004); Peter v Sylvia, 2008 xut s dng trong m hnh nh gi mc ri ro ti
chnh trong cc nghin cu trc y.
Theo Moodys (2012), cht lng ti sn l yu t chnh quyt nh thu nhp trong
tng lai. Cht lng ti sn gip cho vn tip tc c sinh li. Danh mc cho vay l
thnh phn ln nht trong bng cn i k ton ca ngn hng. Do , cht lng tn
dng c coi l mt thnh phn quan trng trong vic xc nh mc tn nhim ca
ngn hng.
6.6 Tc tng trng
Nhm ch tiu tng trng l b ch tiu o lng tc pht trin ca ngn hng.
Vi mc tng trng m, ngn hng ang bo mn ngun vn v ngc li mc tng
trng dng, ngn hng ngy cng pht trin. T , nh phn tch, c ng c th thy
c tim nng tng trng ca ngn hng. Nhm ch tiu ny c cc tc gi Judijanto
v Khmaladze (2003), Podviezko v Gineviius (2010), Lee v cc tc gi (2012) dng
trong m hnh nh gi, kho st n nh ca ngn hng trong nghin cu ca mnh.

Bng 2.
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27

H thng 27 ch tiu ti chnh (Logic-27) trong nh gi tnh hnh hot ng,

mc ri ro, v trin vng pht trin ca NHTM Vit Nam

Ch tiu
Cch tnh
Hiu sut sinh li (Earning ability )
T l sinh li trn vn ch bnh qun (ROAE ) Li nhun sau thu/VCSH bnh qun
T l sinh li trn ti sn bnh qun (ROAA) Li nhun trc thu v li vay/TTS bnh qun
Chi ph huy ng vn
Chi ph li vay/Tng n
T l li cn bin (NIM)
(Thu nhp li vay v u t - chi ph tr li tin gi v n khc)/TTS sinh li
T l thu nhp ngoi li cn bin
(Thu nhp ngoi li - Chi ph ngoi li)/Ti sn sinh li
T l thu nhp li thun
Li thun/Tng thu nhp
T l sinh li hot ng (NPM)
Li nhun sau thu/Tng thu t hot ng
Thu nhp cn bin trc nhng giao dch c (Li nhun sau thu - Li (l) t mua bn chng khon u t - Li thun t hot
bit (NRST)
ng khc)/TTS
Thu nhp trn c phiu (EPS)
(Li nhun sau thu - C tc u i)/Tng s c phiu thng lu hnh hin ti
Hiu qu qun l (Management)
Chi ph/thu nhp (Cost to income)
Chi ph qun l/Thu nhp thun t hot ng
Chi ph/tng ti sn (Cost to asset)
Chi ph qun l/Tng ti sn
Li nhun t dch v/Tng li nhun
Li nhun t dch v/Tng li nhun
Thanh khon (Liquidity)
T l cho vay/Tng ti sn (LAR)
T l cho vay/Tng ti sn (LAR)
T l cho vay/Tng tin gi (LDR)
T l cho vay/Tng tin gi (LDR)
C cu + an ton ti chnh (Capital Adequacy)
T l an ton vn (CAR)
Vn t c/Tng ti sn "C" ri ro
T l d tr thanh khon
Tng ti sn thanh khon/Tng ti sn
T s tin mt v tri phiu Chnh ph
T s tin mt v tri phiu Chnh ph/Tng ti sn
T l ti sn sinh li
(Tng ti sn - Tin mt v kim loi qu - Ti sn c nh - Ti sn khc)/TTS
T l VCSH
VCSH/Ti sn %
T l VCSH/N phi tr
VCSH/N phi tr %
T l VCSH/D n cho vay
VCSH/D n cho vay %
Cht lng tn dng/ti sn (Asset quality)
T l n xu
(N nhm 3 + N nhm 4 + N nhm 5)/Tng n
T l trch lp d phng cho vay
D phng/D n cho vay
Tc tng trng (Management quality)
Tc tng trng tng ti sn %
(TTS 2 - TTS 1)/TTS1
Tc tng trng EPS %
(EPS 2 - EPS 1)/EPS1
Tc tng trng tn dng %
(D n cho vay 2 - D n cho vay 1)/D n cho vay 1
Tc tng trng huy ng %
(Vn huy ng 2 - Vn huy ng 1)/Vn huy ng 1
Ngun: Kt qu ca nghin cu

Ghi ch: TTS: Tng ti sn; VCSH: Vn ch s hu; EPS: Thu nhp trn mi c phn

Bng 2 trnh by tm tt 27 ch tiu trong xem xt xp hng tn nhim NHTM. H

thng 27 ch tiu ti chnh ny thuc 6 nhm ch tiu ti chnh c phn tch. 6 nhm
ch tiu ti chnh ny c tng hp trn c s: (i) C s l thuyt v qun tr h thng
ngn hng; (ii) Cc thng l ngn hng quc t; (iii) Bng chng thc nghim t cc quc
gia khc; (iv) c im v thc t hot ng ca h thng ngn hng Vit Nam. S liu
cho 6 nhm ch tiu ny c d dng tm thy trong cc bo co ti chnh c kim
ton v bo co thng nin c cng b rng ri. H thng ch tiu ny s to ra tin
cc nghin cu nh lng v xp hng cc ngn hng ca Vit Nam c p dng
trong tng lai.
6.7 So snh h thng Logic-27 vi cc ch tiu c cc t chc xp hng quc t
s dng
ng gp ca nghin cu ny l gp phn xy dng b ch tiu nh lng bao gm
27 ch s ti chnh c s dng trong qu trnh nh gi hiu qu hot ng v tnh n
nh ca ngn hng trong nc. H thng ch s ny c xy dng trn nn tng ca: (i)
C s l thuyt v qun tr h thng ngn hng (Nguyn Vn Nam v cc tc gi, 2004;
Nguyn Minh Kiu, 2007; Peter v Sylvia, 2008); (ii) Cc thng l ngn hng quc t
(BIS, 2011); (iii) Bng chng thc nghim t cc quc gia khc (Judijanto v
Khmaladze, 2003; Gupta v Aggarwal, 2012; Kabir v Dey, 2012); (iv) c im hot
ng ca h thng ngn hng Vit Nam (NHNN, 2013). H thng 27 ch s ti chnh
trong nghin cu ny s c tin hnh so snh s ph hp vi cc yu t nh lng
cc t chc xp hng tn nhim quc t.
Khi xp hng tn nhim ngn hng, cc t chc xp hng uy tn trn th gii u s
dng h thng phn tch CAMELS khi chn la cc ch tiu nh lng. T chc
Moodys trong phn tch ti chnh, nh gi ring l ngn hng khng xem xt n yu t
nhy cm th trng (Sensitive to Market Risk). Yu t ny c tch ring thnh mt
yu t chnh v c xem xt nh gi c trong phn nh tnh. Moodys s dng tt c 9
ch tiu ti chnh theo h thng phn tch CAMELS trong xp hng tn nhim ngn hng
(Moodys, 2012). Nghin cu nhn thy tt c cc ch tiu ca Moodys u cn thit v
ph hp vi iu kin nh gi ngn hng ti Vit Nam. Do , b tiu ch 27 ch s u
bao gm 9 ch tiu ti chnh m Moodys s dng. Cc ch tiu cn li ca Moodys
khng c s dng thuc vo mt trong hai nhm: (i) cc yu t mang tnh nh tnh;
(ii) s liu cn thit khng tn ti trong cc bo co ti chnh ca cc ngn hng Vit
Nam.

Vi t chc xp hng tn nhim Fitch, b ch s ti chnh trong phn tch ti chnh

ngn hng bao gm 5 nhm: (i) T s v li sut (6 ch tiu); (ii) Ch tiu li nhun (14
ch tiu); (iii) Cu trc vn (7 ch tiu); (iv) Cht lng tn dng (11 ch tiu); (v) Tnh
thanh khon (5 ch tiu). 43 ch s ny cng da trn khung phn tch CAMELS nhng
c s iu chnh bi Fitch. Mt s ch tiu cha th tm kim thng tin d dng; minh
bch v chnh xc ti th trng Vit Nam nh ti sn lin ngn hng/n lin ngn hng
(Interbank Assets/Interbank Liabilities). Do , nghin cu ny loi b cc ch tiu do
Fitch pht trin v thiu thng tin Vit Nam. Tuy nhin, v c bn, b tiu ch ngh
ca nghin cu phn nh y so vi b tiu ch ca Fitch trong phn tch ti chnh ca
mt ngn hng.
7.

PHNG PHP THC HIN

7.1 La chn ch tiu, trng s

Nghin cu s dng h thng Logic-27 bao gm 27 ch s ti chnh lm tiu ch cho
qu trnh xp hng tn nhim NHTM Vit Nam. Cc ch tiu ti chnh c chn lc
v tng hp da trn khung phn tch CAMELS do h thng ch tiu ny k tha c
tnh khoa hc trong phn tch hiu qu hot ng v nh gi ri ro ca h thng ngn
hng.
Bn cnh , cc qui nh trong hot ng ngn hng do Ngn hng Nh nc
(2010) ban hnh c nh gi cn thn. Vic xem xt y ch tiu ti chnh v tun
th cht ch cc yu cu trong Thng t 13/2010/TT-NHNN l cn thit v ph hp vi
thc trng ca h thng ngn hng ti Vit Nam hin nay trong vic o lng, nh gi
n nh v ri ro ca cc NHTM.
Mt bc quan trng trong vic xp hng tn nhim l nh gi mc quan trng,
tm nh hng ca ch tiu, nhm ch tiu n ri ro hot ng kinh doanh v trin vng
pht trin ca ngn hng. V c bn, cc ch tiu c vai tr, ngha phn tch tng kha
cnh hot ng ca mt NHTM. Do , trong phm vi nghin cu ny, vi s ch tiu
xem xt bao qut ton b hot ng ca ngn hng, nghin cu nh gi mc quan
trng bng nhau cho tng ch tiu m khng t nng ch tiu no.
7.2 M ha
Bc m ha (fuzzification) l giai on xy dng hm thnh vin cho cc ch
tiu ti chnh c la chn. Hm thnh vin l phn phi xc sut ca d liu thu thp
c cho tng ch s trong tng nm. Phn phi xc sut c xem l ph hp vi d
liu mc ngha l 1% thng qua kim nh Chi - square v Komogorov-Sminov. Ty

thuc vo d liu m hm thnh vin c th l phn phi Normal, Weibull, Exponential

hay Gamma. Vi tng dng phn phi v cch th hin (theo mt xc sut hay dng
tch ly) s c tho lun Hnh 3, im s ca tng tng ngn hng cho tng ch tiu
s c xc nh nh Hnh 4 bc Gii m.
7.3 Lut m
Lut m (fuzzy rules) c xy dng da trn hai cch th hin ca phn b lin tc
l mt xc sut (probability density) hoc phn b tch ly (cumulative distribution).
Ph thuc vo tnh cht ca ch tiu ang xem xt th: (i) cch th hin hm thnh vin
theo mt xc sut ph hp vi cc ch tiu cn tnh ton ti u v (ii) biu din hm
thnh vin theo dng phn b tch ly cho cc ch tiu cng ln cng tt.

(a) mt xc sut

(b) phn b tch ly

Hnh 3. Hai cch th hin hm lin tc

Ngun: Xy dng bi cc tc gi

Vi cch th hin theo mt xc sut cho thy im s ca mt ch tiu s khng

tng dn hoc gim dn m ch c gi tr tt nht ti nh ca phn phi. V y s l c
s xc nh im thnh vin ca tng ngn hng. Cch xc nh im s ca tng ch
tiu i vi tng ngn hng s c thc hin trong bc Gii m.
7.4 Gii m
Gii m (defuzzyfication) l qu trnh lm r ha v qua cc s liu c th
c tnh ton bng ton hc thng thng. Da vo hm thnh vin c xy dng
bc M ha v Lut m c xy dng da trn tnh cht ca tng ch tiu, bc Gii
m, im s thnh phn ca tng NHTM tng ch tiu ti chnh s c xc nh. Cch

xc nh im s ca 2 ch tiu c tnh cht khc nhau l: (i) cng ln cng tt v (ii) tnh
ton ti u c thc hin nh sau.

(a) phn b tch ly

(b) mt xc sut

Hnh 4. Cch xc nh im s theo 2 cch th hin hm thnh vin

Ngun: Xy dng bi cc tc gi

Sau khi xy dng hm thnh vin t bc M ha v cch biu din hm thnh vin
giai on xc nh Lut m, im thnh vin s c xc nh thng qua bc Gii m.
Hnh 4.a, vi ch tiu c tnh cht cng ln cng tt, nu ngn hng c tc tng
trng tng ti sn l 33% th im s ch tiu ny l 0,72. Trong khi , Hnh 4.b ch
ra rng ch tiu c tnh cht tnh ton ti u, nu ngn hng c t l cho vay/Tng tin
gi mc trung bnh ngnh (81,5%) s t c im ti a l 1.
7.5 im s v xp loi
im xp hng s l im trung bnh c tnh ly t cc im thnh phn ca ton
b 27 ch tiu ti chnh.:

Trong :
o
n: s ch tiu
o
di: im s ca ch tiu i
ngha, mc ch ca xp hng l o lng hiu qu hot ng, mc ri ro, v
trin vng pht trin ca ngn hng. Tng im c gi tr t [0;1]. Vi gi thuyt ban u,
xc sut hot ng n nh ca ngn hng tun theo phn phi chun. Do vy, nghin cu
xc nh thng s ca phn phi chun xc nh mc im xp hng c gi tr l: (i)

trung bnh = 0,5; v (ii) lch chun = 0,166 tnh ton. Theo l thuyt thng k
cc gi tr nm trong khong [ - 3 ; + 3] (chim 99,8% d liu). Do , phn phi
chun c trung bnh l 0,5 v lch chun v 0,166 s bao ph gn ht di gi tr t
[0;1] (Zimmermann, H.J., 1991).
8.

KT QU

Trong phn ny, nghin cu s trnh by chi tit cc kt qu c c t vic xy

dng hm thnh vin ca bc M ha v kt qu xp hng tn nhim cui cng ca cc
NHTM ti Vit Nam t c trong nm 2011.
8.1 Kt qu xy dng hm thnh vin
Nh trnh by phn 7, M ha l bc khi qut d liu ca mu nghin cu
xy dng hm thnh vin cho tng ch tiu ti chnh trong h thng Logic-27. Do vy,
hm thnh vin l kt qu ca qu trnh M ha cho 34 ngn hng vi d liu ti chnh
trong 2 nm gn nht. Cc hm thnh vin c kim tra mc ph hp vi mc
ngha l 1% thng qua kim nh Chi - square v Komogorov-Sminov.
Trong qu trnh nghin cu, phn b Gamma v Normal l cc phn b ph hp
nhiu nht i vi d liu cc ch s ti chnh ca NHTM trong 2 nm 2010 v 2011, c
bit l cc ch tiu c tnh cht cn tnh ton ti u. i vi cc ch tiu c tnh cht
cng ln cng tt hoc cng nh cng tt th phn b xc sut Normal, Gamma,
Weibull v Exponential m t phn b d liu hiu qu.
Bng 3 tng hp hm thnh vin ca tng ch tiu trong 2 nm 2010 v 2011 s
dng trong xp hng tn nhim NHTM ti Vit Nam.

Bng 3.
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27

Kt qu xy dng hm thnh vin cc ch tiu xp hng trong h thng

Logic-27 nm 2010 v 20111

Ch tiu
Hiu sut sinh li (Earning ability )
T l sinh li trn vn ch bnh qun (ROAE )
T l sinh li trn ti sn bnh qun (ROAA)
Chi ph huy ng vn
T l li cn bin (NIM)
T l thu nhp ngoi li cn bin
T l thu nhp li thun
T l sinh li hot ng (NPM)
Thu nhp cn bin trc nhng giao dch c bit
Thu nhp trn c phiu (EPS)
Hiu qu qun l (Management)
Chi ph/thu nhp (Cost to income)
Chi ph/tng ti sn (Cost to asset)
Li nhun t dch v/Tng li nhun
Thanh khon (Liquidity)
T l cho vay/Tng ti sn (LAR)
T l cho vay/Tng tin gi (LDR)
C cu + an ton ti chnh (Capital Adequacy)
T l an ton vn (CAR)
T l d tr thanh khon
T s tin mt v tri phiu Chnh ph
T l ti sn sinh li
T l VCSH
T l VCSH/N phi tr
T l VCSH/D n cho vay
Cht lng tn dng/ti sn (Asset quality)
T l n xu
T l trch lp d phng cho vay
Tc tng trng (Management quality)
Tc tng trng tng ti sn %
Tc tng trng EPS %
Tc tng trng tn dng %
Tc tng trng huy ng %

2011

2010

GAMMA(5,96; 1,74)
GAMMA(0,437; 2,93)
NORMAL(-9,45; 1,98)
GAMMA(0,576; 6,42)
GAMMA(0,139; 4,86)
NORMAL(90; 11,3)
NORMAL(31,7; 10,1)
NORMAL(1,17; 0,764)
WEIBULL(1.303; 1,06)

WEIBULL(12,2; 1,62)
WEIBULL(1,55; 2,73)
NORMAL(5,95; 1,22)
NORMAL(2,81; 0,686)
WEIBULL(0,557; 1,43)
NORMAL(75,6; 18,6)
NORMAL(39,3; 10,8)
GAMMA(0,335; 3,46)
NORMAL(1.743; 793)

NORMAL(47; 10,9)
WEIBULL(1,37; 2,77)
GAMMA(6,18; 1,29)

NORMAL(41,5; 10)
NORMAL(1,22; 0,345)
EXPONENTIAL(8,92)

NORMAL(45,3; 13,4)
NORMAL(97; 27)

NORMAL(45,8; 12,6)
NORMAL(92; 23,3)

NORMAL(12,8; 7,17)
NORMAL(27,5; 9,74)
NORMAL(0,932; 0,36)
NORMAL(87,7; 7,36)
GAMMA(3,32; 1,99)
GAMMA(4,23; 1,92)
GAMMA(9,52; 1,73)

WEIBULL(6,89; 1,24)
NORMAL(30,8; 8,72)
GAMMA(2,43; 0,962)
NORMAL(87,6; 5,91)
GAMMA(7,26; 0,928)
GAMMA(7,69; 1,15)
GAMMA(9,87; 1,86)

NORMAL(2,21; 0,945)
GAMMA(0,258; 5,13)

NORMAL(1,44; 0,73)
LOGN(0,671; 0,374)

NORMAL(24,5; 31,2)
NORMAL(-13,6; 33,5)
NORMAL(14,3; 9,01)
NORMAL(12,6; 17)

NORMAL(60,6; 29)
NORMAL(14,4; 48,2)
WEIBULL(46,7; 1,19)
WEIBULL(69,2; 1,83)

Ngun: Kt qu ca nghin cu
Qu trnh xy dng hm thnh vin (xy dng phn phi xc sut) v gii m c h tr bi phn mm Matlab. Cc hm thnh vin thng
gp trong nhm hm phn phi xc sut l phn phi chun (Normal), phn phi m (Exponential), phn phi Weibull, phn phi Lognormal,
phn phi Gamma. Ty vo tnh cht ca tng phn phi s c ng dng vo xc nh im s thng qua tnh cht ca tng ch tiu. C th,
i vi ch tiu t l cho vay th Nguyn Vn Nam v ctg (2004) cho rng cn phi xem xt n t l ti u cho ngn hng. Ngn hng cho vay
cng nhiu s lm tng ri ro thanh khon. Tuy vy, ngn hng tn dng c ti a ngun vn tm kim li nhun. Khi , cc phn phi c
nhn nh phn phi Normal, Weibull, Lognormal thng c xem xt biu din hm thnh vin.
1

Trong Bng 3, hm thnh vin ca cng ch tiu ti chnh c th khc nhau trong 2
nm xem xt. S thay i la chn hm thnh vin cho cng mt ch tiu trong 2 nm
lin tc th hin u im ca l thuyt m khi nh gi xp hng. C th, hy xem xt gi
tr trung bnh v lch chun ca ch tiu tng trng thu nhp trn c phn (EPS).
Nm 2010, EPS ca ngnh ngn hng tng trng bnh qun l 14,4% th hin s thun
li trong mi trng kinh t v chnh sch v m (GDP nm 2010 ca Vit Nam tng
6,78%). Tuy nhin, mc phn ha tng trng EPS nm 2010 rt ln thng qua
lch chun ln n 48,2%. Trong khi , trong nm 2011, vi kh khn ca nn kinh t
nh hng ng k n mc tng trng EPS ca cc ngn hng khi mc tng GDP
trong nm ca Vit Nam ch t 5,89%. Theo tnh ton, bnh qun cc ngn hng trong
mu xem xt, EPS st gim 13,6% nm 2011 v s chnh lch trong tng trng ca cc
ngn hng gim cn 33,5%.
Do vy, mt ngn hng c mc tng trng EPS nm 2010 l 0% c cho l km
hiu qu, khng tt ch tiu ny khi m cc ngn hng khc u tn dng c c hi
tng trng. Nhng nu vi mc tng trng EPS l 0% nm 2011 th ngn hng s
c nh gi hiu qu hn nhiu khi m cc ngn hng khc khng gi vng c
thnh qu v st gim thu nhp trn tng c phn (tc l mc tng trng EPS trong nm
2011 l mt con s m). iu ny s khc phc c tnh tnh trong trong nh gi xp
hng hin nay l nu i tng nh gi c cng gi tr 2 nm th im s l nh nhau.
im ng ch l cc ch tiu v Vn ch s hu/D n cho vay, T l cho
vay/Tng ti sn khng c s khc bit nhiu v gi tr trung bnh v lch chun trong
2 nm nghin cu. iu ny c th c gii thch bi chnh sch v c cu cho vay ca
ngn hng thng c n nh trong vi nm. Do , nhng thay i trong nn kinh t
cha tc ng nhiu n nhng ch tiu ny. Hn na, c cu vn hp l s c cc
ngn hng hng n tn dng hiu qu nht v ngun vn cng gip cho gi tr ti
u, thng qua cc thng s i din ca hm thnh vin (biu din bi hm phn phi xc
sut) cng c ngha.
8.2 Kt qu xp hng tn nhim ngn hng thng mi Vit Nam nm 2011
Sau khi xy dng hm thnh vin v xc nh Lut m ca tng ch tiu, nghin cu
thc hin nh gi hiu qu hot ng, o lng mc ri ro v trin vng pht trin
ca 34 NHTM Vit Nam trong nm 2010 v 2011. Kt qu ca nghin cu nhm mc
ch so snh vi kt qu phn loi ca NHNN thc hin trong thi gian gn y v nhm
nh gi, phn loi NHTM Vit Nam no n nh hn, hiu qu hn. Kt qu xp
hng khng mang hm ngn hng c ri ro ph sn hay khng n nh trong hot ng.

Do , trong phm vi nghin cu ny, cc tc gi trnh by kt qu so snh ca nghin

cu vi kt qu phn loi NHTM c cng b bi NHNN - cc ngn hng trong Nhm
1 v Nhm 2 nm 2011.
Mt ngn hng c phn loi trong nghin cu ny da trn xc sut hot ng n
nh. Phn b xc nh mc hot ng n nh ca ngn hng l phn phi chun
nh gi thit nu Phn 4. Do vy, xc sut hot ng n nh ca ngn hng s ph
thuc vo im s cui cng m ngn hng c c. Chng hn nh NHTM Qun i
(MBB) c tng im cui cng l 0,7482 im. Vi im s ny, xc sut hot ng n
nh ca MBB theo phn phi Normal (0,5; 0,166) l 90%. Do , MBB s thuc phn
loi Nhm 1. Nhm 1 l nhm c xc sut hot ng n nh t 75% tr ln. Nhm 2 c
xc sut hot ng n nh l 50% tr ln.
Nghin cu phn loi 3 nhm kt qu nh sau: (i) kt qu trng vi phn loi ca
NHNN cng b; (ii) c kt qu gn vi kt qu ca NHNN cng b (kt qu ca nghin
cu sai lch 1 nhm so vi kt qu ca NHNN); v (iii) khng tm thy kt qu ph hp
nh c cng b bi NHNN.
8.2.1 Ngn hng c kt qu xp hng tn nhim ph hp vi phn loi ca NHNN
Kt qu nghin cu cho thy c n 19 NHTM (chim t trng 63,33%) c xp
hng tn nhim ph hp vi cng b ca NHNN nm 2011. V c bn, cc ngn hng
ny ang phn nh trung thc hot ng ca mt NHTM. i su vo kt qu th c 11
ngn hng loi 1 ca nghin cu trng vi phn loi nhm 1 ca NHNN, chim t l
73,33%. Cc ngn hng trong nhm 1 c hiu qu hot ng tt hn so vi cc nhm cn
li. C th, bnh qun thu nhp trn c phn (EPS) ca nhm 1 l 2.279 VND/c phn so
vi nhm 2 ch l 1.283 VND/c phn. Hiu qu ny c c l do t l chi ph/thu nhp
ca nhm 1 c kim sot tt hn. Bnh qun nhm 1 ch mt 0,43 ng chi ph thu
v 1 li nhun. Trong khi , ngn hng nhm 2 t l chi ph/thu nhp ln n 45,34%.
im khc bit ln ca ngn hng nhm 2 l t l n xu v t l an ton vn nm
2011. Tnh n cui nm 2011, ngn hng nhm 1 c t l n xu bnh qun l 1,65% v
lch chun n xu ca nhm ny l 0,79%, chnh lch nhiu so vi mc bnh qun
ca nhm 2 ch tiu ny l 2,53% v 1,04%. iu ny cho thy rng, kim sot, nh
gi trong vic vic cp tn dng ca nhm 2 cn tn ti nhiu vn cn gii quyt so vi
nhm 1. T l an ton vn ca nhm 2 cao hn hn so vi nhm 1, ch tiu ny c gi tr
ln lt l 20,89% v 11,35%. Gi tr bnh qun t l an ton vn mc cao cho thy kh
nng kim sot ngun vn ca nhm 2 gp kh khn hn so vi cc ngn hng thuc
nhm 1. T l an ton vn ca nhm 1 mc thp cho thy cc ngn hng ca nhm ny

ang tn dng ngun vn cp tn dng hiu qu, ng thi kim sot tt ngun tn
dng cho vay.
Bng 4.

Kt qu ph hp vi phn loi NHTM ca Ngn hng Nh nc

Chu
Cng thng (Vietinbank)
Xut nhp Khu (Eximbank)
Qun i (Military bank)
Hng Hi (Maritime bank)
Si Gn - H Ni (SHB)

Phn loi
ca nghin cu
1
1
1
1
1
1

Phn loi
ca NHNN
1
1
1
1
1
1

STB

Sacombank

TCB
VCB
VIB

Techcombank
Ngoi thng VN - Vietcombank
Quc t

1
1
1

1
1
1

VPB

Vit Nam Thnh Vng

ABB
BVB
HBB
MDB
NAB
OJB
PGB
WTB

An Bnh
Bo Vit
Nh H Ni (Habubank)
Pht trin M Kng
Nam
i Dng (Ocean bank)
Xng du Petrolimex
Phng Ty (Western bank)

2
2
2
2
2
2
2
2

2
2
2
2
2
2
2
2

K hiu

Ngn hng

ACB
CTG
EIB
MBB
MSB
SHB

Ngun: Ngn hng Nh nc, Kt qu ca nghin cu

8.2.2 Ngn hng c kt qu xp hng tn nhim gn vi phn loi ca NHNN

Bn cnh kt qu cc tc gi tm c ph hp vi phn loi ca NHNN, nghin
cu cng cho thy mt s kt qu gn vi kt qu phn loi c cng b rng ri nh
Bng 5 di y.

Bng 5.

Kt qu gn vi phn loi NHTM ca Ngn hng Nh nc

K hiu

Ngn hng

BID
VCA
DAB
EAB

u t v Pht trin VN (BIDV)

Bn Vit
i
ng

Phn loi
ca nghin cu
2
2
1
1

Phn loi
ca NHNN
1
1
2
2

KLB

Kin Long

LVB

Lin Vit

Ngun: Ngn hng Nh nc, Kt qu nghin cu

T Bng 5, c 6 ngn hng c kt qu gn vi cng b ca NHNN, chim 20%.

Ngn hng u t v Pht trin Vit Nam (BID) v Ngn hng Bn Vit l 2 ngn hng
c kt sai lch gim v phn loi so vi kt qu phn loi ca NHNN. V c bn, mt s
ch s ti chnh ca ngn hng BID mc tt so vi nhm 1, c th nh Li nhun t
dch v/Tng li nhun ca BID l 13,99%, xp th 4 trong mu nghin cu gm 34
NHTM. Hoc ch tiu tng trng tn dng nm 2011 ca BID l 15,64%, gn bng vi
mc tng trng tn dng bnh qun ca cc ngn hng nhm 1 l 16,51%. Tuy nhin,
mt s ch tiu ti chnh khc m BID i din vi nguy c cao lm nh hng n ri ro
v trin vng ca ngn hng ny l n xu v kh nng sinh li. Cc ch tiu nh Mc
sinh li trn vn ch bnh qun (Return on Average Asset ROAA), EPS v n xu ca
BID trong nm 2011 ln lt l 0,83%, 1.416 ng/c phn v 2,96%. Mc sinh li trn
vn ch bnh qun (ROAA) ca BID thp hn so vi cc NHTM khc khi c xp hng
v tr th 23/34 ngn hng xem xt. Bn cnh , huy ng vn ca BID nm 2011
khng tng trng m st gim 1,71% trong khi 23 ngn hng khc vn duy tr c s
tng trng. Tuy nhin, vi vai tr l ngn hng h tr v vn trong qu trnh sp nhp 3
ngn hng thng mi c phn Nht (FCB), Vit Nam Tn Ngha v Si Gn (SCB),
BID gp mt s nh hng khng nh.
Trong khi , Ngn hng Bn Vit (VCA) c phn tri hn cc ngn hng khc
cc ch tiu Chi ph/Thu nhp, tng trng huy ng v tng trng EPS. Cc ch tiu
ny trong nm 2011, VCA t ln lt l 35,99%, 64,44% v 137,47%. Ngn hng Bn
Vit cho thy qu trnh chuyn i ti c cu t Ngn hng Gia nh rt thnh cng t
khu kim sot chi ph hot ng ca ngn hng n thu ht c ngun tin gi. T ,
li nhun trn c phn cng c mc tng trng mnh nht trong tt c cc ngn hng
trong nm 2011. Tuy nhin, cc ch tiu ti chnh cn li ca VCA vn cn thp so vi
mt bng chung. VCA l mt trong s 4 ngn hng m dch v khng mang li li nhun

khi t l Li nhun t dch v/Tng li nhun l -0,6%. T l sinh li trn vn ch bnh

qun (ROAE), T l li cn bin (NIM) v T l li thun/Thu nhp l cc ch tiu in
hnh cho thy VCA cha hiu qu trong hot ng kinh doanh so vi ngnh. Nm 2011,
cc ch tiu ny ca VCA ln lt l 10,04%; 2,72% v 72,93% so vi bnh qun ton
ngnh v ROAE, NIM v T l li thun/Thu nhp l 12,29%; 3,7% v 87,1%. Tuy vy,
vi nhng mc tng trng vt bc ca nm 2011 v nhng hoch nh chin lc hiu
qu sau qu trnh chuyn i, phn loi ca VCA trong nm 2012 v nhng nm tip theo
nhm nhm 1 l rt ln v tip tc nhn c s tin tng t ngi gi tin nhiu hn.
8.2.3 Ngn hng c kt qu xp hng tn nhim cha ph hp vi phn loi ca
NHNN
Bn cnh 2 nhm ngn hng ph hp v gn ph hp vi phn loi ca NHNN,
trong nm 2011, c n 4 ngn hng b NHNN phn nhm 2 trong khi kt qu nghin
cu t c phn loi nhm 1 l ngn hng i (DAB), ngn hng ng (EAB),
ngn hng Kin Long (KLB) v ngn hng Lin Vit (LVB). Nhn chung cc ngn hng
ny c cc ch tiu ti chnh trong nm 2011 tt v kh quan. C th, n xu ca DAB v
EAB trong nm 2011 ch mc 0,91% v 1,69%, thp hn nhiu so vi mc 3,44% ca
ton ngnh. DAB v LVB c hiu qu sinh li l ROAE l 16,86% v 18,26%, cao hn
bnh qun ngnh ch t 12,29%. c bit, 4 ngn hng ny c ROAA rt tt v u cao
hn nhiu so vi ngnh (1,3%). T l li nhun trn vn ch bnh qun ca DAB l
2,24%, EAB l 1,56%, KLB l 2,59% v LVB l 2,19%. Bn cnh , mt s ch tiu
khc nh Chi ph/Thu nhp, NIM v T l ti sn sinh li ca cc ngn hng ny u
mc cao so vi mt bng chung ca ngnh ngn hng nm 2011. Bng 4 sau y trnh
by mt s ch tiu ti chnh ca 4 ngn hng c mc phn loi ca nghin cu cao hn
kt qu phn loi ca NHNN nm 2011.
Bng 6.
K
hiu

Mt s ch tiu ti chnh ca DAB, EAB, KLB, LVB v ngnh ngn hng

Ngn hng

DAB
i
EAB
ng
KLB
Kin Long
LVB
Lin Vit
Trung bnh ngnh

Chi ph/thu
nhp
(%)

NIM
(%)

T l ti
sn sinh li
(%)

Tng trng
tn dng
(%)

T l d
phng
(%)

40,45
45,51
38,72
44,72
46,67

4,27
4,67
5,23
4,21
3,70

93,43
80,40
92,20
90,41
87,88

19,93
14,83
19,91
29,73
17,65

0.99%
1.53%
1.14%
0.93%
1,38

Ngun: Tnh ton ca nghin cu

Bn cnh cc ngn hng c lit k trn y,vi kt qu t nghin cu ny l

ging hoc gn ging vi xp hng ca NHNN, kt qu phn loi ca NHNN khng tm
c s ng thun t kt qu tm c ca nghin cu ny. S khc bit ny c th
hin Bng 5. Do cch thc xp hng ca NHNN khng c cng b, cc tc gi
khng th c y thng tin cn thit gii thch cho s khc bit ny.
Bng 7.

Kt qu cha ph hp vi kt qu phn loi ca Ngn hng Nh nc

Phn loi
ca nghin cu

K hiu

Ngn hng

MHB
SEA

Pht trin nh BSCL (MHB)

ng Nam (SEA BANK)

DTB

i Tn (Trustbank)

Phn loi
ca NHNN
1
1

2
Ngun: Ngn hng Nh nc, Kt qu nghin cu

8.2.4 Kt qu xp hng tng hp ca 34 NHTM trong nm 2011

Mc ch ca nghin cu ny l: (1) kho st v xy dng h thng cc tiu ch ti
chnh nhm mc ch nh gi hiu qu hot ng; o lng mc ri ro ti chnh; v
trin vng pht trin ca NHTM Vit Nam; (2) thc hin nh gi v xp hng tn nhim
cc NHTM Vit Nam da trn nn tng ca l thuyt m; (3) so snh kt qu xp hng
ngn hng t c t nghin cu ny vi nhng kt qu phn loi c NHNN cng
b. Do , kt qu xp hng tn nhim khng nhm mc ch tin on NHTM Vit Nam
no s ph sn hoc mang hm c ri ro cao i vi nh u t v ngi gi tin. Kt
qu xp hng c trnh by trong Bng 8 di y c sp xp t cao n thp v hiu
qu hot ng, mc ri ro v trin vng pht trin ca 34 ngn hng c nh gi
tnh n cui nm 2011. Do , kt qu ch mang ngha l NHTM no ng trn mt
NHTM khc trong danh sch s c xem l hiu qu hot ng tt hn, ri ro t hn v
trin vng pht trin cao hn so vi ngn hng ng sau trong nm 2011 da trn cc ch
tiu ti chnh c nh gi.

Kt qu xp hng ngn hng nm 2010 v 2011 v so snh vi NHNN

Bng 8.
Th
hng

Tn Ngn hng

Phn loi
nm 2011

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34

MBB
EIB
SHB
CTG
VCB
TCB
EAB
VPB
ACB
HDB
STB
DAB
KLB
LVB
MSB
VIB
PGB
BID
VCA
OJB
WTB
DTB
NAB
HBB
ABB
BVB
MXB
MHB
OCB
NVB
PNB
SEA
SGB
VAB

Qun i (Military bank)

Xut nhp Khu (Eximbank)
Si Gn - H Ni (SHB)
Cng thng (Vietinbank)
Ngoi thng VN - Vietcombank
Techcombank
ng
Vit Nam Thnh Vng
Chu
Pht trin nh (HDBank)
Sacombank
i
Kin Long
Lin Vit
Hng Hi (Maritime bank)
Quc t
Xng du Petrolimex
u t v Pht trin VN (BIDV)
Bn Vit
i Dng (Ocean bank)
Phng Ty (Western bank)
i Tn (Trustbank)
Nam
Nh H Ni (Habubank)
An Bnh
Bo Vit
Pht trin M Kng
Pht trin nh BSCL (MHB)
Phng ng
Nam Vit
Phng Nam
ng Nam (SEA BANK)
Si Gn Cng Thng
Vit

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
3
3
3
3
3
3
4

Phn loi ca
NHNN nm
2011
1
1
1
1
1
1
2
1
1
1
2
2
2
1
1
2
1
1
2
2
2
2
2
2
2
1
2
2
2
1

Phn loi
nm 2010
1
1
1
1
1
1
2
1
1
1
1
3
2
1
1
1
2
2
4
1
4
1
3
1
1
1
3
3
3
3
1
1
2
3

Ngun: Kt qu ca nghin cu
Ghi ch: Th hng c sp xp theo im s t cao n thp ca nm 2011

9. KT LUN
Xp hng tn nhim nhm cung cp tn hiu cnh bo ri ro trong hot ng v
trin vng pht trin ca cc NHTM. Bn cnh , xp hng tn nhim cn ng vai tr
quan trng trong iu hnh v m, c bit l xp hng tn nhim ngn hng hin nay
ang c thc hin bi NHNN Vit Nam. Trong thi gian qua, cc NHTM c phn
trong nc c xp hng tn nhim bi cc t chc xp hng uy tn nc ngoi khi
cc ngn hng v h thng ti chnh Vit Nam bt u hi nhp vi th gii. Tuy nhin,
cc xp hng tn nhim c thc hin thng di mc u t; do vy, cc xp hng
quc t ny khng th cho thy s ph hp hay trt t xp hng ca cc NHTM Vit
Nam trn phng din hiu qu hot ng, ri ro kinh doanh, v trin vng pht trin.
Ngn hng Nh nc tin hnh nh gi v cng b phn loi xp hng ngn
hng trong nc minh bch ha hiu qu hot ng v o lng mc ri ro ca
cc ngn hng. T , nh u t, dn c, doanh nghip c nhng tiu ch v thc o
trc khi u t v gi tin. Kt qu phn loi ngn hng ca NHNN l rt cn thit v
kp thi trong thi im hin nay. Tuy vy, kt qu vn cha c s ng ng thun,
c bit l cc ngn hng b nh gi thp hn k vng do cha cng khai nhng tiu ch
v phng php nh gi khch quan trong phn loi ngn hng. Cc ngn hng khng
th xc nh c u l im yu so vi cc NHTM c phn khc nhm tm ra gii
php khc phc.
Nghin cu ny cung cp c cc yu t nh lng cn thit cho vic nh gi
hiu qu hot ng, mc ri ro v trin vng pht trin ca NHTM Vit Nam. Thng
qua phn tch ngha ca tng ch tiu v tnh hnh thc tin ti Vit Nam, cc tc gi
lc b cc ch tiu c tnh cht trng lp v thiu thng tin. T , 27 ch tiu ti chnh
trong h thng phn tch CAMELS c s dng nh hiu qu hot ng, mc ri
ro v trin vng pht trin ca mt ngn hng l b ch tiu cn thit trong xp hng tn
nhim ngn hng ti Vit Nam. 6 nhm ch tiu ti chnh ny c tng hp trn c s
ca: (i) C s l thuyt v qun tr h thng ngn hng; (ii) Cc thng l ngn hng quc
t; (iii) Bng chng thc nghim t cc quc gia khc; v (iv) c im hot ng ca h
thng ngn hng Vit Nam .
Kt qu ca nghin cu l ng gp b tiu ch trong xp hng tn nhim ngn
hng. Kt qu ca nghin cu ny cung cp nn tng l thuyt thng qua vic s dng 27
ch s ti chnh thuc 6 nhm ch s trong hot ng cc ngn hng Vit Nam cho cc

nghin cu thc nghim trong lnh vc ngn hng sau ny. iu nhn thy l cc ch s
ti chnh ny mang nhng ngha khc nhau.
Da trn b tiu ch c xy dng v ngh s dng trong nh gi hiu qu
hot ng, mc ri ro v trin vng pht trin ca ngn hng v da trn nn tng ca
l thuyt m, nghin cu thc hin nh gi, phn loi NHTM Vit Nam. Nghin cu
trnh by phng php, qui trnh thc hin nh gi ri ro theo l thuyt m v t kt
qu ph hp ln n 83,3% so vi kt qu ca NHNN. Vi kt qu c c, nghin cu
a ra c phng php khoa hc v r rng trong xp hng tn nhim ngn hng ti
Vit Nam.
Kt qu t c t nghin cu ny ch ra rng: (i) kt qu xp hng t nghin cu
ny ph hp vi phn loi ca NHNN; (ii) kt qu gn vi kt qu phn loi ca NHNN;
v (iii) khng tm thy kt qu ph hp. Nhm kt qu ph hp c 19/30 ngn hng v
nhm c kt qu gn vi kt qu cng b c 6/30 ngn hng. Trong nhm c kt qu gn
vi phn loi ca NHNN, Ngn hng u t v pht trin Vit Nam (BID) v Ngn hng
Bn Vit c kt qu xp hng thp hn 1 bc so vi xp hng ca Ngn hng Nh nc
trong nm 2011.
Bn cnh , kt qu nghin cu c c ng gp phng php xp hng tn
nhim ngn hng trong thc tin i vi NHNN. Bn cnh , nghin cu cng cung cp
nn tng l thuyt i vi cc nghin cu lin quan v lnh vc o lng ri ro, nh gi
hiu qu hot ng ngn hng ti Vit Nam. Kt qu cng cung cp cho cc bn c lin
quan tham kho trong u t, gi tin v qun l v m. c bit, trong qu trnh ti c
cu h thng ngn hng hin nay, thng qua kt qu xp hng tn nhim ngn hng s
gip qu trnh ti c cu hiu qu hn v t tn km hn.

Ti liu tham kho

Bank for International Settlements - BIS (2011). Basel III: A global regulatory
framework for more resilient banks and banking systems.
This publication is available on the BIS website (www.bis.org).
Bojadziev, G. and Bojadziev, M. (2007), Fuzzy logic for business, finance and
management. World Scientific Publishing, USA.
Charles, G. and Miguel, A., S. (2008), Banking Stability Measures. IMF Working
Paper
Dang Uyen (2011), The CAMEL rating system in banking supervision: A case study.
Arcada University of Applied Sciences, International Business.
Frank, P. and Nikola, T. (2011), Rating methodologies for banks. BIS Quarterly
Review, June 2011.
Gupta, V., K. and Aggarwal, M. (2012), Performance Analysis of Banks in India - Pre
and Post World Trade Organization (General Agreement on Trade in Services).
European Journal of Business and Management, Vol 4, No.3, 2012.
Hong Tng (2011), Phn tch ri ro tn dng doanh nghip bng m hnh Logistic,
Tp ch Khoa hc v Cng ngh, S 2(43), 201.
Judijanto, L. and Khmaladze, E., V. (2003), Analysis of Bank Failure Using Published
Financial Statements: The Case of Indonesia (Part 1). Journal of Data Science, pp
199-230.
Kabir, M., A. and Dey, S. (2012), Performance Analysis through CAMEL Rating: A
Comparative Study of Selected Private Commercial Banks in Bangladesh. Journal
of Politics & Governance, Vol. 1, No. 2/3, September 2012.
Khcherem, F. andBouri, A. (2009), Fuzzy Logic and Investment Strategy, Global
Economy & Finance Journal, Vol (2), pp 22-37.
Korol, T. and Korodian, A. (2011), Evaluation of effectiveness of fuzzy logic model in
predicting the business bankruptcy, Romanian Journal of Economic Forecasting,
pp 92 107.
Lawrence, J.W. (2010), The Credit Rating Agencies, Journal of Economic
Perspectives, 24(2), 211226.
Lee, J., Y., Gandy, B., Longsdon, J., Young, M. and Santarelli, F. (2012), Global
Financial Institutions Rating Criteria. Fitch Ratings Ltd.

http://www.fitchratings.co.jp/ja/images/RC_20120815_Global%20Financial%20Ins
titutions%20Rtg%20Criteria_EN.pdf.
L t Ch v L Tun Anh (2012), Kt hp phng php Cvar v m hnh
Merton/KMV o lng ri ro v n: Bng chng thc nghim Vit Nam, Tp
ch Pht trin & Hi nhp - S 5 (15), 2012
Li, Y. and Xiao, S, (2012), Effectiveness of Chinas Commercial Banks Capital
Adequacy Ratio. Interdisciplinary Journal Of Contemporary Research In
Business, Vol 4, No 1.
Liliana, R., S. (2001), Rating bank in emerging markets: What credit rating agencies
should learn from financial indicators. Institute for International Economics, No.
01-06
Mabwe, K. and Robert, W. (2010), A financial Ratio Analysis of Commercial Bank
Performance in South Africa. African Review of Economics and Finance, Vol.2,
No.1, 2010.
Malagoli, S., Magni, C., A, Buttignon, F. and Mastroleo, G.(2009), Rating and Ranking
Firms with Fuzzy Expert Systems: The Case of Camuzzi, IUP Journal of Applied
Finance, Vol (15), October 2009.
Moodys (2007), Bank Financial Strength Ratings: Global Methodology, Moodys
Investors Service, Feb 2007.
Moodys (2012), Moodys Consolidated Global Bank Rating Methodology. Moodys
Investor Service.
Moodys (2013), Rating Symbols and Definitions, Moodys Investors Service, Feb
2013.
Ngn hng Nh nc (2010), Quy nh v cc t l bo m an ton trong hot ng ca
t chc tn dng, Thng t 13/2010/TT-NHNN.
Ngn hng Nh nc (2012), Ch th v t chc thc hin chnh sch tin t v m bo
hot ng ngn hng an ton, hiu qu nm 2012, S: 01/CT-NHNN.
Ngn hng Nh nc (2013), Qui nh v phn loi ti sn c, mc trch, phng php
trch lp d phng ri ro v vic s dng d phng x l ri ro trong hot ng
ca t chc tn dng, chi nhnh ngn hng nc ngoi, Thng t 02/2013/TTNHNN.

Nguyn Hu Lc, Nguyn Khc Minh, Nguyn S C, Nguyn Hu Nam (2013), Bo

co thng nin ch s tn nhim Vit Nam 2012. Nh xut bn Thng tin v
truyn thng.
Nguyn Minh Kiu (2007), Nghip v ngn hng hin i. Nh xut bn Thng k.
Nguyn Nh Phong (2005), L thuyt m v ng dng. NXB Khoa hc & K thut
Nguyn Vn Nam,Vng Trng Ngha, Nguyn Huy Hong, Nguyn c Hin v Phm
Long (2004), Qun tr ngn hng thng mi. Nh xut bn Ti chnh.
Othman, S. and Etienne, S. (2010), Decision making using fuzzy logic for stock
trading, Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE), Information
Technology (ITSim), International Symposium Publications, Vol (2), pp 880 - 884.
Peter, R. and Sylvia, C., H. (2008). Bank management and financial services 7th Edition.
McGraw-Hill.
Philipp, H. , Stefan, S. and Casper, D., V. (2006), Banking system stability: a crossatlantic perspective. University of Chicago Press.
Podviezko, A. and Gineviius, R. (2010), Economic Criteria Characterising Bank
Soundness And Stability. 6th International Scientific Conference, May 1314,
2010.
Podviezko, A. and Gineviius, R. (2011), A Framework of Evaluation of Commercial
Banks. Intellectual Economics, No. 1(9), p. 3753.
Standard and Poors (2012), Standard & Poor's Ratings Definitions. RatingsDirect on
the Global Credit Portal, June 22, 2012.
Trifonova, S. and Zlateva, P., A. (2012), Fuzzy Logic Model for Estimation of Banking
System Stability in Bulgaria. International Proceedings of Economics
Development and Research , Vol 39, pp 46-50.
Vlachos, D. v Tolias, Y. A. (2003), Neuro-fuzzy modeling in bankruptcy prediction,
Yugoslav Journal of Operations Research, Vol (13), Issue (2), pp 165-174.
Vo, Duc, and Nguyen, Thien (2013), A New Approach to Determining Credit Rating &
Its Application to Vietnam's Listed Firms. 42nd Australian Conference of
Economists, Australia: Perth.
http://www.murdoch.edu.au/School-of-Management-andGovernance/_document/Australian-Conference-of-Economists/A-new-approach-todetermining-credit-rating-and-its-application.pdf

V Hng c v Nguyn nh Thin (2013a), Xp hng tn nhim doanh nghip nim

yt ti Vit Nam s dng l thuyt m. Tp ch Pht trin kinh t - S 269.
V Hng c v Nguyn nh Thin (2013b), nh gi hiu qu v tnh n nh ca
ngn hng thng mi qua lng knh phn tch ti chnh. Tp ch Cng ngh Ngn
hng, S 90.
Yildiz, B. v Akkoc, S, (2010), Bankruptcy Prediction Using Neuro Fuzzy: An
Application in Turkish Banks. International Research Journal of Finance and
Economics, Issue (60).
Zadeh, L.A. (1965), Fuzzy sets. Information and Control 8: pp 338353.
Zadeh, L.A. (1973), "Outline of a new approach to the analysis of complex systems and
decision processes". IEEE Trans. Systems, Man and Cybernetics, 1973; 3: 2844
Zimmermann, H.J. (1991), Fuzzy set Theory and its applications. Kluwer Academic
Publishers, London.