Você está na página 1de 72

BAGIAN ANATOMI

FK UNILA 2013

Abdomen : bagian dari tubuh yang


terletak di antara thorax & pelvis

Cavum abdominopelvicus : rongga abdomen +

pelvis

Batas cavum abdominis :


- Dg cavum thoracis : diaphragma
- Dg cavum pelvis : bidang datar yg meliputi

apertura pelvis superior (aditus pelvis) &


pelvis sendiri

Isi cavum abdominis :


- Alat-alat tractus digestivus
- Sebagian alat-alat tractus
urogenitalis
- Lien
- Glandula suprarenalis
- Plexus nervosus sistem otonom

Struktur pada dinding abdomen :


- Arcus costarum
- Umbilicus
- Striae albicantes
- Lig.inguinale

Peritoneum parietale :
melapisi dinding dalam
cavum abdomen
Peritoneum viscerale :
melapisi permukaan luar
organ viscera

Dinding abdomen tdd :


1. Dinding Ventral Abdomen
2. Dinding Lateral Abdomen
3. Dinding dorsal abdomen
- Diaphragma

Diantaranya :
cavum
abdominis
peritonei

Hypo
chondrica D

Lumbalis D

Iliaca D

Epigastrica

Hypo
chondrica S

Umbilicalis

Lumbalis S

Hypogastrica

Iliaca S

Susunan dinding
ventrolateral
abdomen
(superfisialprofundus) :
Kulit/ cutis
Fascia subcutan
a.

b.

Fascia
superficial
(fascia dari
Camper)
Fascia
profundus
(fascia dari
Scarpa)

Musculature :
1. Lateral :
a.

b.

c.

M.obliquus
externus
abdominis
M.obliquus
internus
abdominis
M.transversus
abdominis

2. Ventral/anterior :
a.

b.

M.rectus
abdominis
M.pyramidalis

Fascia transversa
abdominis
Peritoneum parietale

Otot bagian ventrolateral :


M. Obliquus Externus Abdominis (1
pasang)
M. Obliquus Internus Abdominis (1
pasang)
M. Rectus Abdominis (1 pasang)
M. Transversus Abdominis (1 pasang)
M. Pyramidalis (1 pasang)

Origo : Tepi external 8


costae terakhir, (selang
seling dg origo
m.serratus anterior &
m.latissimus dorsi)
Insertio :
- labium ext.crista iliaca
- Line alba
- Lig.inguinalis
Serat berjalan Serong:
craniolateralcaudomedial

Ke bawah labium
externa crista iliaca .
Ke medial menjadi
aponeurotik,
berhubungan dg
aponeurosis
kontralateral ke
linea alba.
Menjadi lig.inguinalis
(Poupart) dari SIAStuberculum pubicum.

Pd lig.inguinalis
melekat fascia lata,
fascia iliaca &
arcus/lig.iliopectinea
melekat pd
eminentia
iliopectinea. Di ujung
medial terdapat
lanjutan lig.inguinalis
yg melengkung ke
superior & posterior
lig.lacunare
(Gimbernant) ke
lateral sp eminentia
iliopectinea sebagai
lig.pectineum

Mendekati tuberculum
pubicum,
aponeurosis
m.obliquus
ext.abdominis
pecah jadi 2 : crura
lateralis (inferior), &
crura medialis
(superior). Di ujung2
medial crura
terdapat serat2
kolagen
lig.reflexum (Colles).
Crus lateral
menyatu dg
lig.inguinalis
bag.medial.

Fascia & aponeurosis m.obliquus


ext.abdominis melanjutkan diri sbg tunica vaginalis
communis/fascia spermatica ext pd funiculus
spermaticus

Tepi posterior
overlapping (jadi 1) dg tepi
lateral m.latissimus dorsi.
Aponeurosis m.obliquus
ext.abdominis ikut
membentuk lamina anterior
vagina m.recti abdominis
Tepi posterior bag.inferior
ikut menjadi batas trigonum
lumbalis

Batas anterior : m.obliquus


ext.abdominis
Batas posterior :
m.latissimus dorsi
Batas inferior : crista iliaca
Dasar : m.obliquus
int.abdominis

Inervasi :
-

n. Intercostalis V-XII (subcostalis)

n. ilioinguinalis

n. Iliohypogastricus (segmen Th.V - L.I)

2. M.obliquus internus abdominis


Origo :
- Fascia
lumbodorsalis
- Labium internus
crista iliaca
- Lig.inguinale
bag.lateral
- Fascia iliaca
Insertio :
- Permukaan dalam
3 costae terbawah
- Rectus sheath
- Os pubis

Serat :
- superior 3 costae

terbawah bersatu dg
m.intercostalis internus (3
terbawah)
- Medial (anterior) app.
lamina ant. & post.
Vagina m.recti (rectus
sheath)
- Bawah :
Melekat di tuberculum

pubicum & linea pectinea


Terbawah membentuk
m.cremaster (+fasciafascia
cremasterica) membungkus
funiculus spermaticus & testis

Inervasi :
-n.

Intercostalis X - XII

-n.

ilioinguinalis

-n.

Iliohypogastricus

-n.

spermatica externa (r. genitalis


n.genitofemoralis)

3. M.transversus abdominis
Origo :
- Fascia iliaca
- Lig.inguinale bag.lateral
- Crista iliaca (labium
internus)
- Fascia lumbodorsalis
- Facies interna cartilago
costae (6 terbawah)
selang-seling dg
diafragma
Insertio :
- linea alba
- Os pubis

Serat :
- Horizontal

app. lamina post


rectus sheath
insertio : linea alba
- Terbawah ke
inferior os pubis
& linea pectinea

Inervasi :
Nn. Intercostalis V XII

4.M.Rectus abdominis
Origo :
- Processus
xyphoideus
- Cartilago costae V VII
Insertio :
- Symphysis pubis
- Pecten ossis pubis

Terdapat 3-5 buah


inscriptiones
tendinei arah
transversal
melekat pd lamina
ant.vagina m.recti
Inervasi :
Nn. Intercostalis V - XII

5.M. Pyramidalis
Bentuk segitiga
Sering mengecil

atau tidak ada


Letak :
antara lamina
anterior rectus sheath
& m.rectus abdominis
Origo : crista pubica
Insertio : linea alba
Inervasi :
Nn. Intercostalis XII

Fungsi otot dinding abdomen :


-

Menggerakkan badan
Ekspirasi depresi costae
Melindungi viscera
Meningkatkan tekanan intra
abdomen u/ mictie, defecation,
partus, vomitus, batuk

Struktur Khusus Dinding


Abdomen
1. Vagina m.recti (Rectus Sheath)
Adalah : selongsong/pembungkus m.rectus

abdominis
Dibentuk oleh aponeurosis dari 3 otot lateral
abdomen
Isi
-

:
m.rectus abdominis
Vasa epigastrica superior & inferior
M.pyramidalis

1. Lamina anterior :
- 2/3 bag.atas :
aponeurosis m.obliquus
ext.abdominis
aponeurosis m.obliquus

int.abdominis
- 1/3 bag.bwh :
aponeurosis m.obliquus

ext.abdominis
aponeurosis m.obliquus

2. Lamina posterior:
a. 2/3 bag.atas :
aponeurosis

m.obliquus
int.abdominis
aponeurosis

m.transversus
abdominis

int.abdominis
aponeurosis

m.transversus
abdominis

Fascia transversalis

abdominis
b. 1/3 bag.bwh :
fascia transversalis
abdominis

2. Linea semilunaris (Spigel) : tepi


lateral m.rectus abdominis
3. Linea alba : persatuan lapisan
anterior & posterior aponeurosis pd
garis medioanterior, terdapat
antara processus xyphoideus &
symphysis pubis
4. Linea semicircularis (Douglasi) /
linea arcuata : batas caudal lamina
posterior rectus sheath

Celah
memanjang pd
dinding
ventrolateral
abdomen
Serong
Letak di cranial
dr lig.inguinale
Diantara anulus
inguinalis
subcutaneus
anulus inguinalis
preperitonealis
3-5 cm

Pria : dilalui o/
funiculus spermaticus
& n.ilioinguinalis
Wanita : dilalui o/
lig.teres uteri &
n.ilioinguinalis
Pria locus minoris
resistentiae

Batas :
- Anterior :
Aponeurosis m.obliquus
ext.abdominis
Aponeurosis m.obliquus
int.abdominis
- Posterior :
Fascia transversa
abdominis
Lig.reflexum
Conjoint tendon
- Inferior :
lig. Inguinale
Lig.lacunare
- Cranial : busur otot
m.obliquus
int.abdominis
M.transversus
abdominis

Anulus inguinalis
externa/subcutaneus :
-

Celah pd aponeurosis
m.obliquus
ext.abdominis
Letak : subcutan &
cranial dr tuberculum
pubicum
Batas :

Lateral : crus lat./inf.


aponeurosis m.obliquus
ext.abdominis
Medial : crus med./sup.
aponeurosis m.obliquus
ext.abdominis
Superior : fibrae
intercruralis
Inferior : bagian medial
lig.inguinale

Anulus
inguinalis.interna/
preperitonealis :
-

celah di pertengahan
lig.inguinale
Di lateral dr vasa
epigastrica inf.
Batas :
m.transversus
abdominis
Lig.interfoveolare
Hesselbach refleksi
dr fascia transversa
menjadi fascia
spermatica int.

Funiculus Spermaticus
Berasal dr jar.ikat

preperitoneal &
extraperitoneal
Masuk melalui
anulus
preperitonealis ke
cranialis testis

Pembungkus
3 lapis :
- Fascia spermatica
interna (dr.fascia
transversa
abdominis)
- Fascia
cremasterica /
m.cremaster
(dr.apponeurose
m.obliquus int.
abdominis)
- Fascia spermatica
externa
(dr.apponeurose
m.obliquus
ext.abdominis)

Isi :
1.ductus defferens
2. a. spermatica
interna & externa
3. a.ductus defferens
4. Plexus
pampiniformis
5. Pembuluh limfe
6. Plexus nervosus

Conjoint tendon

Di dorsal dr anulus

inguinalis externa
Dibentuk o/
penggabungan :
- Aponeurosis

m.obliquus
int.abdominis
bagian
medial/inferior
- Aponeurosis
m.transversus
abdominis bagian
medial/inferior

Otot tipis
Derivat dr.m.obliquus
int.abdominis
bag.inferolateral
Membungkus funiculus
spermaticus sp ke
testis makin tipis
Fungsi : mengangkat
testis ke superior
mendekati tubuh &
menggantung testis
Inervasi : r.genitalis
n.genitofemoralis

benjolan abnormal yg terdapat pd dinding ventrolateral


abdomen, berisi viscera, yg dibungkus oleh membrana
serosa (peritoneum)
(prolapsus : tanpa peritoneum)

Terjadi pd locus minoris resistentiae :


Umbilicus (H.umbilicalis)
Linea alba (H.linea alba)
Trigonum lumbalis (H.trigonum lumbalis)
Inguinal (H.inguinalis)
Anulus femoralis (H.femoralis)

Faktor penyebab :
Gangguan pembentukan dinding ventrolateral abdomen
Kelemahan dinding abdomen

Terbagi :
-

Indirect (Congenital) ok. penutupan


dinding ventral abdomen yg kurang
sempurna patent processus vaginalis
peritonei
Direct (Acquisita) ok. kelemahan
dinding abdomen (misalnya pd usia
lanjut) + adanya faktor2 yg
mempermudah.

Hernia inguinalis indirecta (congenital)


-

Processus vaginalis peritonei terisi oleh


viscera/intestinum
Indirect melalui anulus inguinalis lat.
Kantong hernia melalui canalis inguinalis,
dapat sampai ke scrotum
Jika obliterasi hanya pd bagian
proximal/distal processus vaginalis
peritonei terjadi hydrocele bisa
hydrocele funiculi,testis, atau kombinasi
dg hernia indirecta
Sering pd pria

Hernia inguinalis directa (acquisita)


-

Terjadi krn kelemahan dinding


abdomen (terutama dinding dorsal
canalis inguinalis) pd fovea
inguinalis medialis
Kantong hernia langsung menonjol
melalui anulus inguinalis subcutaneus
(tanpa melalui canalis inguinalis)

Arteri
-

a.circumflexa ilium superficialis (cabang subcutan


a.femoralis)
a.epigastrica sup.
a.epigastrica inf.
a.musculophrenica
a.intercostalis
a.lumbalis
a.circumflexa ilium profundus

Vena

1.

Daerah di bawah umbilicus : v.epigastrica inf. v.saphena


magna v.femoralis

2. Daerah di atas umbilicus : v.thoracoepigastrica


v.thoracica lat. v.axillaris
3. Sekitar umbilicus : v.paraumbilicalis v.porta

Lymphe :
-

Daerah di bawah umbilicus :


lnn.subinguinalis superficialis tractus
horizontalis
Daerah di atas umbilicus : lnn.axillaris
superficialis

Inervasi :
-

Nn.intercostales VI-XII (berjalan


inferoanteromedial diantara m.transversus
abdominis & m.o.i.a
n.iliohypogastricus
N.ilioinguinalis (segmen L-I)

yaitu: membran serous yg terdiri dari


stratum mesothelium selapis &
jar.ikat kolagen/elastis
Fungsi peritoneum :
-

mengurangi pergeseran antar organ


visceral
Tempat menyimpan lemak
Melokalisir proses infeksi
Absorpsi bahan2 terlarut >> injeksi
ip kecepatannya ~ iv

Cavum peritonei
-

normal : isi << cairan


Patologis : cairan >> ascites
Laki2 : merupakan rongga yg utuh /
tertutup
Wanita : Punya 2 lubang pada bagian
caudal/inferior pd ujung2 bebas tuba
uterina ostium tuba uterina (D) dan
(S)

Peritoneum parietalis
Cavum Peritonei : Rongga diantara
kedua Peritoneum
Terdiri dari :

Greater sac ( Cavum perit.generalis./ Saccus


major) ventral gaster
Lesser sac ( Bursa Omentalis / Saccus
minor) dorsal gaster
Keduanya dihubungkan oleh Foramen
epiploicum Winslowi

Peritoneum visceralis

Berdasar peritoneumnya, organ


dibagi :

1. Organ Retroperitoneal di dorsal


peritoneum, < dari bagian yg
dilekati peritoneum
Ex. Ginjal, colon asc, colon desc

2. Organ Intraperitoneal > dari


bagian dibungkus o/ peritoneum
Ex. Colon sigmoid

S = Stomach
A = Appendix
L = Liver
T = Transverse colon
D = duodenum (bagian desenden)
S = Small intestines
P = Pancreas (ekornya saja)
R = Rectum (1/3 atas)
S = Sigmoid colon
S = Spleen (Lien)

S= suprarenal glands
A= Aorta and IVC
D= Duodenum (kecuali bagian desenden)
P= Pancreas (kecuali ekor)
U= Ureter and bladder
C= Colon (ascending and descending)
K= Kidneys
E= Esophagus
R= Rectum (2/3 bawah)

P = Pancreas
C = Colon (only ascending and
descending)
D = Duodenum (only parts 2-4)

Inervasi peritoneum :
-

P. parietal sensoris &


vasomotoris sesuai dinding
abdomen yang dilekati
P. visceral tidak peka nyeri
(inervasi otonom)

Batas :
-

cranial : diaphragma
Caudal : aditus pelvis
Ventral : dinding
ventrolateral abdomen
Dorsal : dinding dorsal
abdomen

Diliputi oleh
peritoneum parietale
Dinding caudal
terbuka hubungannya
dg.cavum pelvis
peritonei

Batas :
- ventral : peritoneum yg meliputi ddg dorsal
gaster,omentum minus & lobus caudatus
hepatis (omentum minus lap.dorsal)
- Dorsal : peritoneum yg meliputi omentum
majus (lap.dorsal), diaphragma,pancreas,ren &
gld.suprarenalis (S), dan mesocolon
transversum
- Lateral :
Kanan : foramen epiploicum
Kiri : hilus lienalis, lig.phrenicolienalis,
lig.gastrolienalis

Lobang yg
menghubungkan greater
sac & lesser sac
Batas :
- ventral : omentum
minus /
lig.hepatoduodenale
- Dorsal : peritoneum yg
menutupi v.cava inf.
- Cranial : lobus
caudatus hepar
- Caudal : pars cranialis
duodeni

Você também pode gostar