2.

4 KAYNAKLI BRLEMLER
Ayn veya benzer alaml metallerin s etkisi altnda birletirilmesine kaynak denir. Bu
birletirme esnasnda, baz kaynak yntemlerinde ayn veya benzer alaml ilave bir
metal (kaynak teli, kaynak elektrodu) kullanlr, bazlarnda ise ilave metal kullanlmaz.
Kaynaklama ilemi srasnda uygulanan teknik bakmndan kaynaklar iki ana gruba
ayrlr. Bunlar;
1) Ergitme kaynaklar : Birletirilecek paralarn kaynaklanacak ksmlar ve ilave
bir metal alam (kaynak teli, kaynak elektrodu) ergime derecesine (3000o-6000o)
eriyerek birleen ksmlar souduktan sonra birleim salanm olur (TS 3357).
2) Basn kaynaklar : Birletirilecek paralarn kaynaklanacak ksmlar kzl
dereceye kadar (plastik kvama) stlp basn veya darbe uygulanmak suretiyle
birleim salanr. Sadece hafif (ince elemanl) elik yaplarda kullanlmaktadr.
Hesap esaslar bulonlu ve perinli birleimlerin hesap esaslarna benzerdir
(TS3357).

Ergitme kayna ematik gsterimi

( Standart elektrod kayna)

Basn kayna ematik gsterimi

(Nokta (punkta) kayna)
Basn kuvveti
Birletirilen
paralar

Basn kuvveti

Basn kayna ile tek etkili ve ift birleim

d: Daire eklindeki birleim yzeyinin ap

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

AHAP VE ELK YAPILAR-I DERS NOTLARI

6.HAFTA (2013)

2.4.1 Ergitme Kaynaklar

Ergitme kaynaklar kullanlan s kaynana bal olarak ikiye ayrlmaktadr.
Ergitme kaynaklar
Elektrik ark kaynaklar

Gaz kayna (Otojen kayna)

Metalleri ergitmek iin gerekli s, zel kaynak

makinalar tarafndan retilen elektrik yardmyla
birletirilecek paralar arasnda oluturulan elektrik
ark ile salanr. eitleri;

Metalleri ergitmek iin gerekli s gaz

(asetilen, propan, btan) alevi ile salanr.
Birletirilen paralar ile birlikte kaynak teli,
gaz alevi ile eritilerek birleim salanr.

1)
2)
3)
4)

Elde edilen kaynaklarn mukavemeti

dk olduundan normal elik yaplarda
kullanlmaz. Daha nemsiz tespit dikileri
iin kullanlr.

Standart Elektrik Ark Kayna (Elektrod Kayna)

zl Elektrodlu Elektrik Ark Kayna
Gaz alt Elektrik Ark Kayna
Toz alt Elektrik Ark Kayna

Standart Elektrik Ark Kayna (Elektrod Kayna)

Elektrik ark kayna en pratik ve bu nedenle de en yaygn kullanlan kaynak yntemidir.
Bu yntemle kaynak iin elektrod, elektrod maas, kaynak makinesi, elektrik kablosu ve
balant maas kullanlr.

Elektrod, maa ve bir kablo ile kaynak makinesinin (-) kutbuna balanr.
Kaynaklanacak paralar da balant maas ve bir kablo ile kaynak makinesinin
(+) kutbuna balanr.
Elektrodun ucu kaynaklanacak blgeye yaklatrlnca, elektrod ile
kaynaklanacak paralar arasnda bir elektrik ark meydana gelir. Bu arkn
dourduu yksek s ( 4000o C) etkisiyle paralarn kenarlar ve elektrodun
ucu ergime durumuna gelir.
Elektrodun ucunda oluan metal damlalar, yerekimi ve zt kutuplar aras
elektron akm etkisiyle kaynak derzini doldurur. Bylece paralar arasnda
oluan kaynak dikii ile birleim salanm olur.

Kaynak makineleri : Kaynak iin elverili elektrik akmn (10-60 V ve 60-600 A)

salayan cihazlardr. eidi mevcuttur. Bunlar, kaynak jeneratrleri, kaynak
redresrleri ve kaynak transformatrleridir.
Kaynak elektrodu : Elektodlar 2-8 mm apnda, kaynaklanacak yap elemannn
malzemesine uygun bir alamdan retilmi ubuklardr. ki tr elektrod mevcuttur.
Bunlar sval ve plak elektrottur.

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

AHAP VE ELK YAPILAR-I DERS NOTLARI

6.HAFTA (2013)

plak elektrotlarla yaplan kaynak dikilerinin mukavemeti dktr. Bu nedenle

nemsiz tespit dikileri iin kullanlr.
Sval elektrodlarda, elektrotun zeri, kaynak dikiinin kalitesini arttrmak amacyla, bir
sva (ince veya kaln) tabakasyla kaplanmtr. Bu sva tabakasndaki maddelerin
yanmas ile oluan gazlar ve oluan curuf kaynan kalitesini arttrr ve ayrca eriyik
haldeki kaynaa stabilite kazandrarak kaynak dikii geometrisinin daha dzgn
olmasn salar.
Sval elektrodlar sva ieriklerine bal olarak eittir. Bunlar, rutil elektrodlar, bazik
elektrodlar, sellozik elektrodlardr.

Gaz alt Elektrik Ark Kayna Ekipmanlar

Toz alt Elektrik Ark Kayna Ekipmanlar

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

AHAP VE ELK YAPILAR-I DERS NOTLARI

6.HAFTA (2013)

2.4.2 Kaynak Dikileri

Ergitme kayna yntemleriyle ekilen kaynak dikileri davran bakmndan ikiye ayrlr.
Bunlar;
a) Kt kaynak dikileri: Genellikle ayn dzlemde bulunan iki elemann, yan yana
getirilen kenarlar boyunca ekilen kaynak dikileri kt kaynak dikileri olarak
isimlendirilir. Ancak, iki farkl dzlemde bulunan elemanlarda da kt kaynak
uygulamas yaplabilir.

Kt kaynak dikii

Kt kaynak dikii

Kt kaynak rnei

b) Ke Kaynak dikileri: ki elik elemann dik veya en az 60o tekil eden yzeyleri
asnda ekilen kaynak dikileri, ke kaynak dikileri olarak isimlendirilir.

Ke
kaynak
dikii

Ke kaynak dikii

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

Ke kaynak rnei

AHAP VE ELK YAPILAR-I DERS NOTLARI

6.HAFTA (2013)

a) Kt kaynak dikileri : Kt kaynaklar levha kalnlklarna bal olarak eitli

ekillerde yaplmaktadr. Kaynaklanacak kenarda yaplan ileme kaynak az
ad verilir ve bunlar I, V, Y, yarm Y, X, U vb. gibi isimler alrlar.
Kt diki eitleri (TS 3357)

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

AHAP VE ELK YAPILAR-I DERS NOTLARI

6.HAFTA (2013)

Kt diki eitleri (TS 3357)

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

AHAP VE ELK YAPILAR-I DERS NOTLARI

6.HAFTA (2013)

Kaynak kalnlnn tanm

Kt kaynak dikiinin kalnl : a

Birletirilen levhalar ayn kalnlkta (t) ise

Birletirilen levhalar farkl kalnlkta ise

a=t
a = tmin

(tmin : en ince levha kalnldr)

olarak tanmlanr.

Kt kaynak dikileri iin konstrktif kurallar

Birletirilen levha kalnlklar fark : t2-t1 10 mm ise kaynak (a) eklinde
Birletirilen levha kalnlklar fark : t2-t1 > 10 mm ise kaynak (b) eklinde uygulanr.

Not: Hareketli yklerin hakim olduu elik yaplarda (kpr vb.) 10 mm olan fark 3 mm
olarak uygulanr (DIN 4100).

b) Ke kaynak dikileri
Ke kaynak dikileri, etkiyen kuvvetin
ynne paralel ve dik olma durumlarna
gre yan diki ve aln dikii olarak
isimlendirilir.
Ke kayna dikilerinin kalnl a olarak,
kaynak en kesitlerinin iine izildii
dnlen ikizkenar genin ykseklii
esas alnmaktadr.

Ke kaynak dikilerinde kaynak kalnl (a)

(a = 0.707 b)

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

AHAP VE ELK YAPILAR-I DERS NOTLARI

6.HAFTA (2013)

Ke dikii eitleri
Diki Tr

Birleim

Sembol

Tek tarafl
ke

Diki Tr

Birleim

Sembol

ift tarafl
ke

Kt diki eitleri (TS 3357)

Ke kaynak dikileri iin konstrktif kurallar

1) Ke kaynak dikilerinin kalnl aadaki koullar salamaldr.
min a = 3 mm
max a = 0.7 tmin

(tmin : en ince levha kalnl)

2) Yan dikilerin hesap boyu ( l ) , gerilme dalmnn emniyetli ve niform olmas

bakmndan aadaki koullar salamaldr.
15 a l 100 a

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

AHAP VE ELK YAPILAR-I DERS NOTLARI

6.HAFTA (2013)

2.4.3 Kaynakl Birleimler iin Hesap Esaslar

Kaynakl birleimler, kaynak dikilerindeki maksimum gerilme (normal gerilme, kayma
gerilmesi, asal gerilme vb) deerleri esas alnarak tasarlanmaktadr.
Krater:
ekilen kaynak dikilerinin (kt ve ke) u ksmlarnda belirli uzunlukta bir ksmnn
mukavemeti dk ve kalnl azdr. Bu zayf ksmlara krater ad verilir ve krater
uzunluunun kaynak kalnl (a) kadar olduu kabul edilir. Eer gerekirse zel
nlemler ile krater olumas nlenebilir.

Zayf blge
Zayf blge

a
a

Krater boylar

Kaynak ekim boyu ve hesap boyu:

zel nlem alnmadka ekilen kaynak boyundan ( l ) 2 adet krater boyu karlarak
kaynak hesap boyu ( l ) belirlenir.
Kaynak hesap boyu = kaynak ekim boyu 2 x krater boyu

l = l - 2a
Kt ve Ke Kaynaklarn Gsterim ekli
Kt kaynak

1/2v

Ke kaynak

a.l

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

a.l
P

AHAP VE ELK YAPILAR-I DERS NOTLARI

6.HAFTA (2013)

Kaynak dikilerinin mukavemet zellikleri:

l'

v 1/2v a.l

x
a

Kaynak
Kesiti

P


Kaynak dikilerinin alan:

Kaynak kalnl (a) ile kaynak hesap boyunun ( l ) arpmna eittir.

Kaynak alan: Fk =


(a l)

Kaynak dikilerinin atalet momenti, mukavemet momenti, statik momenti

Kaynaa ait bu zellikler kaynak kalnl ve boyunun oluturduu alan esas alnarak
belirlenebilir.
Kaynak atalet momenti :

I kx =

a (l'2a ) 3
12

Kaynak statik momenti :

S kx =

a (l' 2a ) 2
8

Kaynak mukavemet momenti :

Wkx =

a (l'2a ) 2
6

Normal kuvvete (P) maruz kaynak dikileri

Normal gerilme : k =

P
=
Fk

P
kem
(
a

l
)

P
Kesit

Kesme kuvvetine (P) maruz kaynak dikileri

Kayma gerilmesi : k =

P
=
Fk

P
kem
(a l)

Kesit

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

AHAP VE ELK YAPILAR-I DERS NOTLARI

6.HAFTA (2013)

10

Normal kuvvete (N) ve Kesme kuvvetine (T) maruz kaynak dikileri

N
k =
kem
Normal gerilme :
Fk
T
kem
Kayma gerilmesi : k =
Fk

Fk =

(a.l)

v
T
N
N=P.sin
T=P.cos

Kyaslama gerilmesi : v = k + k vem (TS 3357)

2

Fk =kaynak alan

Not: k ve k gerilmelerinin her biri snr gerilme olan s (EY, EIY yklemesi ve St
37 elii iin s = 750 kg/cm2 ) deerinden kk ise kyaslama gerilmesi ( v ) tahkiki
gerekmez (TS 648).

Eilme momentine (M) maruz kaynak dikileri

Normal gerilme :

k =

M
kem
Wk

x
Wkx

( Wk : kaynak kalnl ve uzunluu esas alnarak

belirlenen kaynak mukavemet momenti)
Kesit

Eilme momentine (M) ve kesme kuvvetine (T) maruz kaynak dikileri

M
kem
Wk
M
1-1 Kesitinde Normal gerilme : k 1 =
Wk1

Normal gerilme :

Kayma gerilmesi :

k =

k =

1
x

1
x
Wkx

T
kem
F
kg

Kesit

( Fkg : Gvde kaynak alan)

( Fkg)

Kyaslama gerilmesi : v = k1 + k vem (TS 3357)

2

Not: k1 ve k gerilmelerinin her biri snr gerilme olan s

kyaslama gerilmesi ( v ) tahkiki gerekmez (TS 648).

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

deerinden kk ise

AHAP VE ELK YAPILAR-I DERS NOTLARI

6.HAFTA (2013)

11

Bileik eilmeye (M, P) ve kesme kuvvetine (T) maruz kaynak dikileri

Normal gerilme :

M N
k =
+
kem
Wk Fkt

1-1 Kesitinde Normal gerilme : k =

Kayma gerilmesi :

k =

1 x

M
N
+
kem
Wk1 Fkt
1 x

T
kem
Fkg

Wkx
( Fkg )

( Fkt : Toplam kaynak alan)

(Fkg : Gvde kaynak alan)
2
2
Kyaslama gerilmesi : v = k1 + k vem (TS 3357)

Plan

Not: k 1 ve k gerilmelerinin her biri snr gerilme olan s deerinden kk ise

kyaslama gerilmesi ( v ) tahkiki gerekmez (TS 648).
Kaynak dikileri iin emniyet gerilmeleri (kg/cm2) [TS 3357]

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

AHAP VE ELK YAPILAR-I DERS NOTLARI

6.HAFTA (2013)

12

Kt dikilerde ekme Emniyet Gerilmesi:

TS3357ye gre;

Birletirilen paralarn zelliklerine bal eitli koullar (Madde 2.5.2.1) salayan

kt dikilerde Esas ykler iin emniyet gerilmesi (kem) 1100 kg/cm2 alnmaldr.
Sz konusu koullar (Madde 2.5.2.1) salamayan kt dikilerde Esas ykler iin
emniyet gerilmesi (kem) 700 kg/cm2 alnmaldr.

MO-01.R-01/2005 e gre

Kt kaynak tam penetrasyonlu (nfuziyetli) ise kaynan Emniyet Gerilmesi

birletirilen paralarn Emniyet gerilmesine eit alnabilir.
Kt kaynak ksmi penetrasyonlu (nfuziyetli) ise kaynan Emniyet Gerilmesi
kaynak malzemesinin ekme Emniyet gerilmesine eit alnabilir.( rnein
birletirilen paralar ST37 ise kem = 1100 kg/cm2 alnabilir.

Kaynaklar

elik Yaplar, H. Deren, E. Uzgider, F. Pirolu, E. alayan, alayan Kitapevi, 3.

bask, (2008).
Ahap ve elik Yap Elemanlar, Y. Odaba, Beta Yaynlar, (1992).
Structural Steel Designer's Handbook, R.L. Brockenbrough, F.S. Merritt, McGraw-Hill1,
(1994).
Design of Steel Structures, E.H. Gaylord, C.N. Gaylord, J.E. Stallmeyer, McGraw-Hill,
(1992).
A Teaching Guide for Structural Steel Connections, P. S. Gren, T. Sputo, P. Veltri
TS 648 , elik Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar, (1980).
TS 3357 elik Yaplarda Kaynakl Birleimlerin Hesap ve Yapm Kurallar, (1979).
MO-01.R-01/2005, elik Yaplarda Kaynakl Birleimler- Hesap, Yapm ve Muayene
kurallar, MO stanbul ubesi, elik Yaplar Komisyonu, (2005).
MO-02.R-01/2008, elik Yaplar - Hesap Kurallar ve Proje Esaslar MO stanbul ubesi,
elik Yaplar Komisyonu, (2008).

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

AHAP VE ELK YAPILAR-I DERS NOTLARI

6.HAFTA (2013)

13