UNIVERZITET MEDITERAN PODGORICA

FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE

MBS- MONTENEGRO BUSINESS SCHOOL
SMJER: MARKETING

SEMINARSKI RAD

Naziv rada:
PR Odnosi s javnou

PREDMET : Integrisane marktetinke komunikacije

MENTOR : dr Mladen Perezi

Student: Zekovi Marko

Broj index-a: 08-14

Podgorica, Decembar 2014. godine

Sadraj:

UVOD.......2
1. Pojam odnosa s javnou.3
2. Uloga i aktivnosti odnosa s javnou...4
3. Parametri odnosa s javnou5
4. Strategija odnosa s javnou7
5. Ciljna javnost...8
5.1. Ciljni odnosi s javnou8
5.2. Strategije izbora ciljne javnosti.9
6. Primjeri iz prakse...10
6.1. Lane optube protiv Pepsija..10
6.2. Cadbury se vraa iz mrtvih..11
ZAKLjUAK................................................................................................................................12

UVOD

Odnosi s javnou oznaeni su kao aktivnost koja treba pomoi u ponovnoj izgradnji
povjerenja u javnosti kao neizostavnog faktora uspjeha. Potreba da se utie na javno mnjenje i da
se javnost pridobije za realizaciju vlastitih ciljeva postala je zadatak od prvoklasne vanosti.
Oekivanja menadmenta u organizacijama narasla su, to je dalo odnosima s javnou vie
menadersku, a manje tehniku ulogu, vie strateku, a manje operativnu dimenziju.
Fragmentacija javnosti i iskazivanje vrlo razliitih potreba i elja kod interesnih grupa, snaan
razvoj medijske industrije s novim oblicima organizovanja, jaanje nevladinog sektora, kao i
nastavak promjena u drutvenim, privrednim, politikim, pravnim dimenzijama okoline, snano
su uticali na potrebu planskog i sistemskog pristupa uspostavljanju i odravanju odnosa s tom
istom okolinom.
Odnosi s javnou su menaderska funkcija, koja brine o uspostavljanju i odravanju
komunikacije izmeu organizacije i javnosti, o kojima zavisi njen uspjeh ili neuspjeh, te upravlja
identitetom i imidom, odnosno ugledom organizacije, koji je ujedno i njena najdragocjenija
imovina. Postali su nezaobilazni u svim sferama ivota, od privrede i politike, do svijeta zabave i
nevladinih organizacija. Dok su nekada predstavljali dodatnu vrijednost, danas su oni nunost.
Vie nijednoj organizaciji nije svejedno ta drugi misle o njoj, kako komunicira s drugima, jesu li
njeni radnici motivisani i informisani, te kako svi ti procesi utiu na njeno poslovanje. Stoga se
kreiraju i sprovode komunikacijske strategije, koriste razliiti komunikacijski alati, odravaju
odnosi s medijima, strunom javnosti, dravnim institucijama O svemu tome brinu odnosi s
javnou, relativno mlada struka, koja danas postaje nezaobilazna.

1. Pojam odnosa s javnou

Odnosi s javnou predstavljaju umijee rada i govora koji e stvoriti povoljno miljenje
kod ljudi o nekoj organizaciji, instituciji ili pojedincu. Postoji nekoliko definicija Odnosa sa
javnou:
1. Canfield: "Odnosi s javnou predstavljaju specijalnu filozofiju upravljanja, izraenu u
politici i praksi, koja se bazira na komuniciranju s javnou, u cilju osiguranja meusobnog
razumjevanja i dobre volje. 1"
2. Spasi: "Odnosi s javnou mogu imati tri cilja:
1. Mijenjanje javnog miljenja
2. Kreiranje miljenja tamo gdje ga nije bilo
3. Uvrivanje ve stvorenog javnog miljenja .2"
3. Grunig i Hunt: "Odnosi s javnou su upravljanje komunikacijom izmeu organizacije i njene
javnosti. 3"
Djelatnost odnosa s javnou:
Skup aktivnosti organizacije, usmjerenih prema odreenim ciljnim grupama javnosti, radi
pridobijanja povjerenja, stvaranja dobre volje i povoljnog miljenja o organizaciji kao lanu
zajednice.
Odnosi s javnou se mogu posmatrati kao:
1. Profesija
2. Proces
3. Komunikacija s javnou
4. Praksa 4

1 Canfield, B. (1999) Public Relations in practice, Prentice Hall,New York, str.237

2 http://www.link-university.com/lekcija/Odnosi-s-javno%C5%A1%C4%87u/2676
3 James Grunig i Todd Hunt, 1984, Managing Public Relations
4 Galjina Ognjanov, 2009, Integrisane marketinke komunikacije, CID Ekonomski
fakultet Beograd
4

Razvoj nauke, tehnologije i sredstva komunikacije su omoguili brzo informisanje ljudi o svim
promjenama u okruenju i informisanje okruenja o dogaajima u organizaciji.
Svrha praenja promjena u okruenju je da se izbjegnu neprijatna iznenaenja i
obezbijedi odbrana organizacije na nastale dogaaje. Jedan od osnovnih zadataka odnosa s
javnou je pripremanje informativnih i obrazovnih programa, koji bi trebalo da doprinesu
boljem razumjevanju zaposlenih za odreene situacije, izazvane promjenama, i brem
prilagoavanju organizacije nastaloj situaciji.

2.Uloga i aktivnosti odnosa s javnou

Osnovna uloga odnosa s javnou je da na adekvatan nain pripremaju i obezbjeuju

objavljivanje odreenih informacija o organizaciji. U skladu sa tim, moraju se temeljno
poznavati svi aspekti poslovanja organizacije, istorijat razvoja, miks proizvoda, kapaciteti,
investicioni poduhvati itd. Izabrani podaci o organizaciji moraju biti sistematizovani i
predstavljeni ciljnoj javnosti. Ovako pripremljen materijal se dostavlja medijima, poslovnim
partnerima, agencijama itd. Redovno se uspostavljaju kontakti i odravaju postojei odnosi sa
razliitim organizacijama ili pojedincima. Zato je potrebno posjedovati odgovarajuu evidenciju
o svim ciljnim grupama javnosti. Menader Odnosa s javnou ima odgovornost da sredstva
javnog informisanja budu kontinuirano i pravovremeno obavjetena o svim vanim dogaajima.
U cilju efikasnosti aktivnosti, prati se medijsko izvjetavanje o aktivnostima organizacije,
konkurencije, deavanjima u okviru dijelatnosti i sl. Zatim se izdvajaju i analiziraju odreena
saoptenja, lanci i tekstovi i o tome se informie vrhovni menadment. Neke od osnovnih
aktivnosti odeljenja odnosa s javnou su:
1. Pisanje izvetaja, pisama, ponuda, novinskih vijesti, tekstova, knjiga, govora, poruka...
2. Izdavanje publikacija za zaposlene, pisama, izvetaja
3. Uspostavljanje kontakta sa predstavnicima tampe, radija i televizije
4. Promocija specijalnih dogaaja, organizovanje simpozijuma, konferencija za tampu
5. Govor pred grupama, priprema govora za druge govornike
6. Stvaranje pozitivne silke o organizaciji
7. Komuniciranje sa okruenjem i zaposlenima
8. Izgradnja korporativnog identiteta i imida
9. Uspostavljanje odnosa sa predstavnicima mas medija
10. Edukacija i vaspitavanje ciljne javnosti
11.Komuniciranje i uspostavljanje odnosa sa finansijskim institucijama, drutvenom zajednicom,
organizacijama, udruenjima, pokretima, zajednicama
12. Planiranje odnosa s javnou u uslovima krize
5

13. Planiranje odnosa s javnou sa meunarodnim okruenjem itd.

Grupisane osnovne aktivnosti koje koriste iste ili sline instrumente odnosa s javnou:
1. Interni odnosi s javnou
2. Izgradnja korporativnog identiteta, imida i reputacije
3. Trini odnosi s javnou
4. Organizovanje specijalnih dogaaja
5. Sponzorstvo
6. Lobiranje
7. Odnosi s medijima
8. Odnosi s javnou u kriznim situacijama

3.Parametri odnosa s javnou

Profesionalni menaderi odnosa sa javnou djeluju u svim sferama poslovnog ivota

Uprava nacionalna, regionalna, lokalna, meunarodna

Biznis i privreda mala, srednja, velika i meunarodna
Drutvene zajednice i drutveni poslovi
Obrazovne ustanove, univerziteti, koledi, itd...
Bolnice i zdravstvo
Dobrotvorne organizacije
Meunarodni poslovi

Obavjetavanje javnosti obuhvata i sledee:

savjetodavne poslove zasnovane na razumijevanju ljudskog ponaanja

analiziranje buduih trendova i predvianje njihovih efekata
istraivanje javnog mnjenja, stavova i oekivanja
utvrivanje i odravanje dvosmjerne komunikacije zasnovane na istinitom i potpunom
obavjetavanju
spreavanje sukoba i nesporazuma
unapreivanje uzajamnog potovanja i drutvene odgovornosti
usklaivanje linog i opteg interesa
sticanje ugleda meu osobljem, snabdjevaima i potroaima
poboljanje privrednih odnosa
privlaenje kvalitetnog osoblja i smanjivanje fluktuacije radne snage
6

unapreivanje proizvoda i usluga

planiranje korporacijskog identiteta

Ova lista dijeluje da je mnogo sloena, ali se njome samo naglaava injenica da su odnosi sa
javnou sastavni dio svakog oblika organizovanja ili upravljanja.
Obavjetavanje javnosti predstavlja planirani i stalni napor da se ostvari i odri dobra volja i
uzajamno razumjevanje izmeu organizacije i njene ciljne javnosti.
Praksa odnosa sa javnou je vjetina i drutvena nauka koja analizira kretanja,
predviajui njihove posledice, savjetujui rukovodstvo jedne organizacije ostvarujui planirane
programe akcija koje e biti u interesu i drutva i odreene organizacije.
Vebsterov novi meunarodni renik dao je dobru definiciju odnosa sa javnou:5
"Razvijanje bliskih veza i dobre volje izmeu pojedinaca, preduzea ili institucije i ostalih ljudi,
specijalne ciljne javnosti ili drutva u irem smislu ,irenjem interpretativnog materijala,
razvijanjem dobrosusjedskih odnosa i vrijednovanjem javnog mnjenja."
Vrijedno je napomenuti i nekolkiko jednostavnih definicija; dobar nastup sa javnim
priznanjem; pomirenje privatnog i drutvenog interesa; most izmeu radne organizacije i
spoljneg svijeta. Pored ovoga postoji i definicija: Praksa odnosa sa javnou je umijetnost i
znanje kojim se kroz uzajamno razumjevanje zasnovano na istinitom i potpunom obavjetavanju
postie harmonija sa okolinom.
Veoma je vano da se shvati da postoje dvije razliite grane u odnosima sa javnou. Prvi
i veoma jasan sektor je rekreativni dio - kako odgovoriti na problem, kako se snai i postupati u
kriznim situacijama i promjenljivim okolnostima. Tu se podarazumjeva i zatita ugleda. Drugi
dio posla je sasvim razliit, ali ne manje vaan. O njemu se esto govori kao o proaktivnom
sektoru odnosa sa javnou. Meksika deklaracija ga opisuje kao: "Sprovoenje planiranih
programa akcije koji e posluiti i interesima organizacije i interesima drutva. Njime je
obuhvaeno i savjetnitvo, koje moe da ima izuzetnu vanost. Krajnje je poeljno da se
prilikom planiranja korporacijske strategije i politike u obzir uzme i miljenje slube odnosa sa
javnou."6
Odnosi sa javnou predstavljaju odgovornost svih koji odluuju. Samo ako najue
rukovodstvo da tanu procjenu vanosti te aktivnosti onda ona moe maksimalno da doprinese
produktivnosti i profitabilnosti. Nije sluajno to mnoge uspjene nacionalne i meunarodne
kompanije posveuju veliku panju programima odnosa sa javnou.
5 S. Blek-Odnosi sa javnocu,CLIO ,Beograd
6 Z. Slavujevi-Politiki marketing,Fakultet politikih nauka,Beograd
7

4.Strategija odnosa s javnou

Koncept odnosa s javnou podrazumjeva stvaranje ambijenta u kojem kompanija moe

da oblikuje i ostvaruje svoje ciljeve koji se odnose na uspostavljanje dijaloga i postizanje sklada
preko dvosmjerne komunikacije. Zbog toga strategija odnosa s javnou treba da odredi set
aktivnosti iji zadatak je da obezbijedi ugled i publicitet, tj. da pomiri unutranje vrijednosti i
vizije menadmenta kompanije sa spoljnom pozicijom kompanije. Odnosi s javnou se po
svojoj stratekoj funkciji bave usklaivanjem odnosa izmeu kompanije i njene okoline, njenim
vezama sa unutranjim i sa spoljnim kljunim stratekim ciljnim grupama. Strategija odnosa s
javnou se zasniva na istini i meusobnom razumjevanju i treba da predstavlja most izmeu
unutranje perspektive kompanije i njenog spoljnjeg pozicioniranja.
Strategija odnosa s javnou usmijerava se ka grupama sa slinim zajednikim
karakteristikama, a segmentacija javnosti najee se vri prema: geografskim, demografskim,
psihografskim i bihejvioristikim karakteristikama. Segmentacijom potencijalnih klijenata u
srodne grupe i analizom njihovih zajednikih karakteristika znaajno se olakava proces
stvaranja programa komunikacije za svaki pojedinani segment. Strategija odnosa s javnou
obuhvata dva modela7:
-

strategiju guranja (push strategy) i

strategiju privlaenja (pull strategy)

Strategija guranja - oslanja se na efikasne predstavnike prodaje koji primjenom raznih

sredstava guraju proizvod kroz kanale prodaje sa ciljem animiranja to veeg broja
potencijalnih kupaca.
Strategija privlaenja se bavi razliitim oblicima privlaenja potencijalnih kupaca i njihovim
motivacionim faktorima koji utiu na konanu odluku o kupovini.
Kompanije se u svom nastupu mogu opredijeliti za jednu ili za drugu strategiju i prema
izabranom modelu na razliite naine kombinovati elemente promotivnog miksa.
7 Prof dr Vinka Filipovi, dr Milica Kosti-Stankovi, Odnosi s javnou, FON, Beograd
(2011.)
8

5.Ciljna javnost

Jedan od zadataka odnosa s javnou je komunikacija sa razliitim ciljnim grupama koje

ine javnost (kupci, zaposleni, akcionari, dobavljai, partneri, mediji...). Cilj je zadovoljiti
njihove elje i potrebe za informacijama. Da bi informacije stigle do njih, od organizacije se
zahtjeva da organizuje unutranje i spoljanje mree odnosa, radi povezivanja sa svim ciljnim
grupama javnosti. Pojam ciljne javnosti se moe posmatrati kao:

Grupa neformalnog porijekla

Socijalni prostor (na kome se komunicira, razmjenjuju ideje, iskazuju stavovi i sl).

Kotler: "Javnost je svaka grupa ljudi koja ima aktuelni ili potencijalni interes ili uticaj na
sposobnost organizacije da ostvari svoje ciljeve. Umijesto ulaganja napora da se uspostave
odnosi na svim prostorima i sa svim ciljnim grupama javnosti, trebalo bi da se identifikuju
najatraktivniji segmenti javnosti, sa kojima je najrealnije oekivati uspjene i dugorone odnose.
Jedan od zadataka odnosa s javnou je da formira bazu podataka o svim lanovima (stil rada,
nain komuniciranja, strunost...)."8
5.2 Ciljni odnosi s javnou

Ciljni odnosi s javnou omoguavaju da organizacija formulie posebnu strategiju

komunikacije sa svakom od ciljnih grupa javnosti. Usmjerenost je na identifikovanje specifinih
obeljeja dijelova javnosti i stvaranje ciljnih segmenata. Proces ciljnih odnosa s javnou
obuhvata tri faze:
1. Segmentacija okruenja i javnosti
2. Izbor ciljne javnosti
3. Formulisanje konkretnih aktivnosti

8 Philip Kotler, 2008, Marketing menadment, Prentice Hall, New York.

9

Tipini segmenti javnosti: kupci, mediji, investitori, akcionari, yaposleni, dobavljai,

vlast, sindikati, banke, politike partije, obrazovanje, kolege iz brane, lokalni lideri i drugi.
Kategorizacija javnosti se moe izvriti prema sledeim karakteristikama:
1. Geografksa segmentacija podjela javnosti prema geografskim jedinicama (narodi, drave,
regije, gradovi...)
2. Demografska segmentacija podjela prema starosti, polu, veliini porodice, zanimanju, linim
primanjima, obrazovanju, religiji, rasi, nacionalnosti...
3. Psihografska segmentacija podjela prema pripadnosti drutvenom sloju, linim
karakteristikama, nainu ivota i sl.
4. Bihejvioristika segmentacija podjela prema interesovanju, stavu, stepenu usvajanja
informacija, reakcije prema porukama i sl.
Nivo prihvaenosti poruka moe posluiti kao osnova za bihejvioristiku segmentaciju na grupe:
slabih, nepoverljivih, osrednjih i jakih primalaca poruka. Segmentacija prema privrenosti:
nepokolebljive pristalice, promjenljive pristalice, prevrtljivci.

5.2 Strategije izbora ciljne javnosti

Sprovoenje strategije odnosa s javnou je proces komuniciranja usmjeren prema

javnosti, interno i eksterno. Strategije:
1. Nediferencirana strategija mogu se zanemariti identifikovane razlike u segmentima ciljne
javnosti. Nastupa se na itavom prostoru sa jednim programom. Usmjerava se na masovni oblik
komunikacije sa okruenjem, preko razliitih kanala komunikacije. Organizacija putem ove
strategije eli da to iru javnost upozna sa svojim poslovanjem i da postigne bolji ukupni imid.
Ali, ova strategija ne obezbjeuje pridobijanje povjerenja iroke javnosti (rijetko koja poruka
ima isto znaenje za sve).
2. Diferencirana strategija kreiraju se posebni programi komuniciranja, za svaki pojedinani
segment javnosti. Nastoji se da na to irim prostorima ostvari komunikacija i bolji imid na
svakom segmentu. Primjena ove strategije vodi ka poveanju trokova poslovanja.
3. Fokusirana strategija usredsreivanje na izabranu ciljnu javnost, najee onu u odnosu na
koju je ostvarena dobra pozicioniranost. Primjena ove strategije je najea kada organizacija
ima ograniena sredstva finansiranja, a podrazumjeva posebne programe komunikacije, izbor
medija itd.
Izbor strategije zavisi od finansijskih mogunosti organizacije i homogenosti javnosti. Kad su
sredstva ograniena ide se na fokusiranu strategiju. Ako je sredina homogena po obiajima,
navikama, shvatanjima ide se na nediferenciranu strategiju.

10

6.Primjeri iz prakse

6.1 Lane optube protiv Pepsija

Velike kompanije koje se bave proizvodnjom

prehrambenih proizvoda i pia, najee su na
udaru istinskih kriza, ali i lanih optubi. Jedan
takav sluaj je kompanija PepsiCo koja se 1993.
godine suoila sa optubama da je u limenci
dijetalne Pepsi kole pronaen pric.
U narednih nedelju dana po objavi ove vijesti,
pojavilo se ak 50 razliitih izvetaja o
navodnim grekama i zloupotrebama Pepsi
proizvoda. Kasnije se ispostavilo da su sve
optube bile lane, ali je PepsiCO od poetka
bio uvjeren da nigdje nije pogrijeio i odmah je
odgovorio agresivnom kampanjom.
elnici kompanije PepsiCo nisu jednostavno
poricali ove optube i navodili kontra
argumente, ve su kreirali i putem medija
plasirali etiri edukativna spota koji su uglavnom govorili o procesu proizvodnje i fabrikovanja
sokova u ambalau.

Meutim, za javnost je najuvjerljuviji bio snimak ene iz Kolorada koja iza lea prodavaice
stavlja pric u limenku dijetalne Pepsi. CEO Pepsija za Severnu Ameriku Kreg Vortap, prikazao
je traku sa ovim snimkom i gostovao u najudarnijim emisijama na nacionalnim televizijama i
rame uz rame sa predstavnikom amerike FDA (US Food and Drug Administration) Dejvidom
Keslerom, objanjavao da je dijetalna Pepsi kola bezbjedna.
11

Ishod ove krizne situacije bio je da su glasine zamrle ve nakon dve nedjelje i usledio je niz
hapenja zbog lanih optubi. Prodaja dijetalne Pepsi opala je za 2% tokom krize, ali se
oporavila ve u narednih mesec dana. Meutim, da je kompanija utala i primjenila defanzivnu
strategiju, posledice bi po prodaju bile mnogo gore.

6.2 Cadbury se vraa iz mrtvih

Britanska kompanija koja proizviodi okolade i slatkie Cadbury suoila se 2003. godine sa
kriznom situacijom do koje je dolo krivicom same kompanije. Naime, kriza je zapoela kada su
u Mumbaiju otkrivene dvije table Cadbury okolada u kojima su bili crvi. Agencija za hranu i
lijekove (FDA) odmah je zaplijenila zalihe okolade u najbliem fabrikom postrojenju
Cudbury-a u Puneu.
Kompanija je veoma sporo reagovala i saoptila je da tako neto nije mogue u proizvodnoj fazi,
sa ime se FDA nije sloila. Mediji su istog trenutka napali Cadbury i kompanija se nala na
udaru javnosti. Kriza je rezultirala da Cadbury povue sve svoje reklame iz medija i plasira PR
projekat ija su ciljna gurpa bile maloprodaje. Osim toga, neprestano je putem saoptenja za
javnost izvjetavao medije o daljim dogaajima i konkretnim mijerama koje preduzima kako bi
unapredio svoj proizvodni proces i proces skladitenja. Kompanija je, takoe, uvezla nove
maine i promjenila pakovanje svojih Diery Milk okoladica.

12

etiri mijeseca kasnije, nakon to je znaajno poboljao odnose sa medijima, Cadbury je

zapoeo znatno agresivniju reklamnu kampanju. Prodaja je za vrijeme krize opala za 30%, ali se
svega osam nedelja nakon lansiranja agresivne kampanje i promjene pakovanja vratila gotovo na
nivo prije krize.
Meutim, kada je tri godine kasnije izbila nobva kriza, Cadbury nije reagovao ni priblino
efikasno, to je rezlutiralo time da 2010. bude prodat kompaniji Kraft za 11,5 milijardi funti.

ZAKLjUAK
Odnosi s javnou postoje od pamtivijeka u nekom krucijalnom smislu, a u modernom
drutvu poprimili su sasvim novi karakter, razvijajui se paralelno i u meuzavisnosti s razvojem
novih tehnologija. Upravo zahvaljujui toj injenici, postali su dio integrisane marketing
komunikacije kojem treba posvetiti posebnu panju. Vaan preokret dogodio se u trenutku kada
je javnost dobila mogunost interakcije, pe je strunjacima za odnose s javnou posao odjednom
postao puno zahtjevniji. Naime, vano je predvidjeti kako e neka informacija biti prihvaena u
javnosti te uspostaviti kontrolu nad informacijama. Interakcija s javnou taj postupak ini vrlo
delikatnim.
Opta slika odnosa s javnou u domaim kompanijama danas izgleda znatno drugaije
nego u periodu tokom tranzicije. Crna Gora je mlada drava pa na svom poetku i nije imala
generacije PR strunjaka niti formalno obrazovanje usmjereno ba na tu tematiku.
Veina danas iskusnih strunjaka dola je iz drugih domena, s humanistikih i drutvenih studija,
a znanje usvojila kroz praksu, to nije lagan put niti ga treba podcijeniti. Pozitivno je to, da se ta
problematika danas shvata drugaije i da joj se pristupa ozbiljnije pa mlae generacije imaju
priliku primjeniti svoje znanje, a talent izbrusiti u praksi.
Za razliku od klasinog marketinga, odnosi s javnou zahtijevaju u prvom redu
sposobnost sluanja i prepoznavanja potreba, bilo da je rije o potrebama klijenta ili potrebama
javnosti. Isto tako, osoba koja se eli baviti takvim poslom mora imati sposobnost sagledavanja
stvari iz ire perspektive i sposobnost da neto komplikovano izrazi na jednostavan i lako
razumljiv nain.

13

LITERATURA:
1.Prof dr Vinka Filipovi, dr Milica Kosti-Stankovi, Odnosi s javnou, FON, Beograd (2011.)
2.Miroslavljevi M. Odnosi sa Javnou, Banja Luka 2008; PDF version:
http://library.fes.de/pdf-files/bueros/sarajevo/06282.pdf
3.Canfield, B. (1999) Public Relations in practice, Prentice Hall,New York, str.237
4.James Grunig i Todd Hunt, 1984, Managing Public Relations
5.S. Blek-Odnosi sa javnocu,CLIO ,Beograd
6.http://www.biznis-akademija.com/blog/Krizni-PR---uspesni-primeri-iz-prakse_1251
7.http://www.link-university.com/lekcija/Odnosi-s-javno%C5%A1%C4%87u/2676
8.http://www.besplatniseminarski.com/ODNOSI%20SA
%20JAVNOSCU/OdnosiSaJavnoscu-.html
9. http://www.seminarskidiplomski.co.rs/ODNOSI%20SA
%20JAVNOSCU/OdnosiSaJavnoscu-.html

14