REALAN GAS

 Realni gasovi razlikuju se od idealnih gasova, jer se kod njih ne

moe zanemariti uticaj meumolekularnih provlanih sila, ija
vrijednost raste sa pribliavanjem gasa uslovima kondenzacije.
Realni gasovi se samo u ogranienom podruju pritiska i
temperature ponaaju kao idealni gasovi.
Jednaina stanja idealnih gasova ne moe se bez
odgovarajuih korekcija primjeniti na realne gasove.
Prva jednaina stanja realnih gasova Mendeljejeva ,koja
najjednostavnije opisuje zakonitosti promjene veliina stanja.
Van der Wals jednaina stanja realnih gasova koja je
napotpunija.
2

Prema poloaju na slici vidi se da su realni gasovi po svom ponaanju blii

idealnim gasovima za vie temperature , a manje pritiske.
-jednaina stanja idealnog gasa moe se, sa zadovoljavajuom tanou,
primjeniti na vodenu paru niskih pritisaka i visokih pritisaka.

Faktor realnosti
(odstupanje realnog gasa
u odnosu na idealni gas)
FR

pv RT

pv
FR
RT

Trei zakon termodinamike

Trei zakon termodinamike je aksiomatski zakon, koji kae da je vrijednost
entropije kondenziranih sistema na apsolutnoj nuli jednaka nuli:
T

dT
s cp
T
0
Tz

Tz

dT rz
dT
s cp
cp
T Tz T
T
0
5

Fazni prelazi (promjena agregatnog stanja)

Promjena agregatnog stanja

Fazni p,t-dijagram (dijagram promjena faza)

tena
faza

Kriva I-kriva isparavanja

(kondenzacije)
Kriva II-kriva topljenja
(ovravanja)
Kriva III-kriva sublimacije

vrsta
faza
gasovita
faza

Kriva I - kriva isparavanja ili kriva kondenzacije

Kriva II - kriva topljenja
Kriva III - kriva sublimacije
Granine krive se, pod odreenim uslovima
koja se naziva trojna taka.

p, T

, sijeku u taki T

U ovoj taki materija se moe nalaziti u sva tri agregatna stanja.

Kriva isparavanja zavrava takom K, koja za svaku materiju ima odreen

pritisak i temperaturu.
Taka K naziva se kritina taka, a njen pritisak i
temperatura su kritini pritisak i kritina temperatura za datu materiju.

Toplota koja se dovodi materiji ili od nje odvodi pri faznim prelazima
naziva se latentna toplota.

Vodena para
-ima veliki znaaj u termotehnici;
-Radno tijelo u parnim kotlovima i zagrija u industrijskim procesima
-Dobija se isparavanjem vode pri konstantnom pritisku u parnim
kotlovima (sljedea ema)

Shematski prikaz isparavanja

10

temperatura kljuanja (vrenja, isparavanja ili zasienja)

Tz f p z
Dobijena para se naziva suhom ili suhozasienom parom, a dovoenjem
Topline suhoj pari raste njena temperatura i ona se pregrijava.
Para koja ima temperautru viu od temperature zasienja za dati pritisak
naziva se pregrijana para.

11

Trojna taka za vodu

12

p,v - dijagram za vodenu paru

(proces pretvaranja vode u vodenu paru moe se pratiti na p-v
dijagramu)

13

Ako se sva stanja na donjoj graninoj krivoj (x=0) oznae sa (), a na gornjoj ()
onda se u m (kg) vlane parte nalazi m (kg) kljuale vode i m (kg)
suhozasiene pare:

m m ' m"
Stepen suhoe odreuje se:

m"
m"
x
'
kg / kg
"
m m m

14

Krive stepena suhoe

15

Veliine stanja vodene pare

Entalpija i unutranja energija kljuale vode raunaju se po jednainama:

h ' u ' pv '

u ' h ' pv '

Za 0 C , 100 C
'

u h

je:

'

16

Entropija kljuale vode

dq
ds
T
cdT
ds
T
Za poetno stanje 0 C i p 0,0061bar

je usvojeno:

h0' 0 i s 0' 0
17

Ako se uzme da je za vodu na temperaturi do

100 C c 4,1868 kJ / kgK

raunajui od poetnog stanja deo stanja na temperaturi kljuanja T, dobije se:

T
s s 4,1868 ln
273
'

'
0

s 0' 0
T
T
s 4,1868 ln
9,63 log
273
273
'

Pritisak i temperatura suhozasiene pare dati su u tablicama, dok se ostale

veliine raunaju.
18

Veliine stanja vlane pare

V mv m ' v ' m " v "

/ :m

V m ' ' m" " m m" ' m" "

v v
v
v
v 1 x v ' xv"
m m
m
m
m

v v ' x v" v '

/ kg

19

Veliine stanja vlane pare

20

v A 1 x v x v v x A v v
'
A

'
A

''
A A

''
A

'
A

'
A

''
A

'
A

'

hA h x A h h hA x A r

'
A

''
A

sA s xA s s
'

"

'
A

u A u A xA u A u A

'

21

Veliine stanja pregrijane pare

Koliina toplote koju je potrebno dovesti 1 [kg] suhozasiene pare pri

konstantnom pritisku da bi se ona pregrijala do temperature T p
je toplota pregrijanja:
Tp

q p c p dT c pm T p Tz
TZ

gdje su:

c p - specifina toplota pregrijane pare pri konstantnom pritisku;

c pm - srednja vrijednost specifine toplote pregrijane pare.

22

''

''

''

q p u p u p v p v hp h
''

up u qp p vp v

h p h q p h c pm T p Tz
''

''

''

ili

hp u p p v p
23

Radi lakeg raunanja, po dogovoru se uzima da su entalpija i entropija

vode na 0C jednake nuli za p z 0,0061 pePa

h. 0' 0
s 0' 0
Entalpija suhozasiene pare rauna se po izrazu:

''
0, 0

kJ
h r 0 2512 2512
kg
'

24

Entropija pregrijane pare rauna se po jednaini:

dQ c p dT
dS

T
T

Tp
''

sp s

Tz

c p dT
T

c pm ln

Tp
Tz

25

T,s dijagram za vodenu paru

26

Promjene stanja u T,s-dijagramu

27

Latentna toplota isparavanja

Latentna toplota isparavanja je koliina toplote koja se dovodi kljualoj vodi

dok ona potpuno ne ispari pri konstantnoj temperaturi.

28

u h pv

h u pv
dh du pdv vdp
dh vdp du pdv
dq dh vdp
29

za

dp 0
''

je

dq dh

r h h

'

latentna toplota isparavanja

r Tz s '' s ' u '' pv '' u ' pv ' u '' u ' p v '' v '

30

Koliina toplote koja se dovodi pri isparavanju vode troi se na poveanje

unutranje energije i na rad zbog poveanja zapremine pare u odnosu na
kljualu vodu.

"

r h h

u '' u '

unutranja latentna toplota isparavanja

p v v
''

'

'

spoljanja latentna toplota isparavanja

31

Clapeyron-Clausiusova jednaina za vodenu paru

Uspostavlja vezu izmeu latentne topote isparavanja, temperature zasienja,
razlike zapremine pare o kljuale vode i koeficijenata nagiba krive

Carnotov ciklus u T,s i p,v-dijagramu

32

dl v '' v ' dp

dl dT s '' s '

''

v ' dp s '' s ' dT

r
v v dp dT
Tz

''

'

33

Clapeyron-Clausiusova jednaina:

dp
r Tz v v
dT

''

'

Clapeyron-Clausiusova jednaina se moe primjeniti za podruje vlane

pare (procesi isparavanja i kondenzacije) i na podruja prelaza izmeu
drugih agregatnih stanja kod kojih su konstantne temperature i pritisci.

34

Promjene stanja vlane pare

Izotermska i izobarska promjena stanja vlane pare

35

Rad izobarske promjene

l1, 2 pv 2
Za

v pv
1

v 2'' v1'' v ''

'
2

''
2

'
1

''
1

'
1

x2 v v v x1 v v

v 2' v1' v '

'
2

je:

l1, 2 p x2 x1 v v x 2 x1
''

'

36

Razmijenjena koliina toplote pri izobarskoj promjeni

q1, 2 Tz s 2 s1 Tz s 2' x 2 s 2'' s 2' s1' x1 s 2'' s1'

q1, 2 Tz s s x2 x1 r x2 x1
''

'

37

Izohorska promjena stanja vlane pare

v1 v k

v3 vk

38

dl=0
Razmijenjena koliina toplote:

dq du
q1, 2 u 2 u1

x h

h p v

x v

q1, 2 h2 p 2 v 2 h1 p1v1 h2' x 2 h2'' h2' p 2 v 2' x 2 v 2'' v 2'

h1'

''
1

'
1

'
1

''
1

'
1

39

Ako je potpuno odreeno stanje 1, a za stanje 2 poznat je samo pritisak, iz

uslova v1 v 2 moe se odrediti sadraj pare u stanju 2:

'
2

''
2

v1 v x2 v v

'
2

'

v1 v2
x 2 ''
v2 v2'

40

Adijabatska promjena stanja vlane pare

s1 s k

s1 s k
41

dq 0 ; dq du dl ; l1, 2 u1 u 2
l1, 2 u1 u 2 h1 p1v1 h2 p2 v2

42

Za sluaj da je poznato stanje 1 i u stanju 2 pritisak ili temperatura, onda se

iz uslova

s1 s 2 s 2' x 2 s 2'' s 2'

moe odrediti sadraj pare u

stanju 2:

'
2
'
2

s1 s
x 2 ''
s2 s

43

Van der Walsova jednaina

Prva popravka jednaine stanja odnosi se na zapreminu, koju gas zauzima:

vs v b

p v b RT

Druga popravka odnosi se na pritisak:

p u p a

gdje su:
a -koeficijent proporcionalnosti

- gustina gasa

m m 1

V mv v
44

Van der Walsova jednaina

p 2 v b RT
v

RT
a
p
2
vb v

v 2 v b

p v 3 v 2 b RTv 2 av b
pv 3 pv 2 b RTv 2 av b 0

45


RT av ab

v v b

0
p p
p

46

Mollierov h,s- dijagram za vodenu paru

47

dq Tds
dq dh vdp dh
Nagib izobare u h,s- dijagramu:

h
T
s p
48

Mollierov kosougli dijagram za vodenu paru

49

LITERATURA:

Noi M. : Termodinamika, Mostar 2011

Bijedi, M., Delali, S.: Termodinamika i termotehnika, Planjax, Teanj,
2004.
Galovi, A: Termodinamika I, FSB, Zagreb, 2002
Fabris O.: Osnove inenjerske termodinamike, Pomorski fakultet u
Dubrovniku, Dubrovnik 1994

50