Digitalna elektronika

AUDITORNE VJEBE 5
Struni studij

Asistent T. Mati

GENERATORI IMPULSA
- monostabil
- astabil

MONOSTABIL
+ VCC

R
C

...

...

Upravljaki
ulazi za
generiranje
okidnog
impulsa

Monostabil je digitalni sklop koji ima

jedno stabilno i jedno kvazistabilno
stanje. Monostabil se normalno nalazi
u stabilnom stanju, a pod utjecajem
okidnog impulsa sa upravljakog
ulaza odlazi u kvazistabilno stanje.
Nakon vremena tw sam se vraa u
stabilno stanje.

M
Q

okidanje na padajui brid

okidanje na rastui brid

1 kvazistabilno stanje

tw

0 stabilno stanje

trenutak dovoenja okidnog impulsa

tw= f(R,C) - daje proizvoa

Zad1. Za monostabil 74121 proizvoa navodi raspored

pinova, tablicu stanja, granine vrijednosti za R i C te izraz
za trajanje impulsa. Prikazati izvedbenu shemu monostabila
ako se zahtjeva trajanje impulsa 1s. Na raspolaganju su
C =1 nF, potenciometar 0 10 k i tipkalo.
ULAZI

VCC14

Rext >=1.4 k
Rext < 40 k
Cext >10 pF
Cext <1000 F
tw=CextRextln2

13

A1 A2

A1

12

Rext/Cext 11

A2
B

Rint

GND

Cext 10

H
H

9
8

IZLAZI

H
H

Zad1. Rjeenje
1
VCC

+ VCC

VCC14

2
+ VCC
+ VCC

A1

12

Rext/Cext 11

A2
B

Rint

GND

+ VCC

1n

ULAZI

+ VCC

+ VCC

VCC14

2
+ VCC

1.4 k

Cext 10

13

A1

12

Rext/Cext 11

A2
B

Rint

GND

Cext 10

1.4 k

IZLAZI

A1 A2

H
1n

H
H

H
H

ILI...
tw=CextRextln2

tw = 1 s

Rext = tw / (Cextln2)
uz odabir Cext = 1nF
Rext = 1.4 k

13

ILI

VCC

+ VCC

Zad3. Odrediti Rx i Cx alarmnog sklopa na slici tako da sklop

signalizira izostanak impulsa ritma frekvencije vie od 10 kHz
(tolerancija 10%). Koriteni monostabil 74123 ima mogunost
ponovnog okidanja. Trajanje impulsa monostabila je
tw = 0.28RxCx(1+0.7/Rx) gdje su tw [ns], Rx [k], Cx [pF].
Granine vrijednosti otpora Rx su 5 k < Rx < 50 k.
izostanak
+ VCC
T = 1/f = 10-4 s = 100 s
impulsa
ulaz
Rx

QM

Cx

ulaz

QM

J QJK

QM

K QJK

74123

brisanje sa 1

alarm

Treba odabrati tw = 1.1*T

Uz odabir
tw = 110 s i Rx = 22 k
proizlazi
Cx = 17.3 nF

Zad4. Koristei dva monostabila 74123 projektirati astabil s

mogunou neovisnog mijenjanja frekvencije i irine
impulsa. Predvidjeti mogunost upravljanja (START-STOP).

U (UPRAVLJANJE)

+ VCC

+ VCC

STOP
START

Q1
Rx1

Rx2

Cx1
A

M1

Q1

Cx2

Q1
Q1

74123

Q2
Q2

M2
Q2
74123

tw2 tw1
tw1 = 0.28Rx1Cx1(1+0.7/Rx1)

f =1/tw1
tw2 = 0.28Rx2Cx2(1+0.7/Rx2)

Zad5. U sklopu na slici sa

monostabilom 74123 skicirati
napone B, Q, Q i Z uz zadani
ulazni napon A. Koriteni
ULAZ
monostabil nema mogunost A
ponovnog okidanja. U
poetnom trenutku je Q = 0.
Zadano je R = 10 k, C= 1nF.

Q
B

+ VCC

M
Q

tw = 0.32RC
(1+0.7/R)
= 3.42 s

Nacrtati signale Q1 i Q2 u sklopu astabila na slici dolje. U poetnom trenutku, t=0,

na ulaz A1 dovodi se padajui brid. Zadano je tw1=tw2=1s

SEKVENCIJALNI MODULI
- Registri
- Brojila

REGISTRI - niz bistabila u kojima se pamti digitalna rije

Primjer: 2-bitni registar s paralelnim ulazom:

a0

a1

B0

B1

L
L =1 bitovi a1 i a2 se upisuju u registar
L =0 upis u registar onemoguen, registar pamti prethodno stanje

Zad4. Na serijski ulaz 3-bitnog

CP serijski
posmanog registra sa D
impuls ulaz
bistabilima dovodi se niz bitova
1
1
1,0,1,1,0,0,0, Registar je
2
0
prethodno obrisan. Odredite bit
3
1
na serijskom izlazu i digitalnu
4
1
rije na paralelnom izlazu
5
0
nakon svakog CP impulsa.
6
0
7
0
POSMANI REGISTAR
Trobitni posmani
registar sa D bistabilima:
Paralelni izlaz
D

CP
CLR

CP
Q

B2
0
1
0
1
1
0
0
0

B1

B2
Serijski
ulaz

paralelni izlaz

Q
CLR

B1
0
0
1
0
1
1
0
0

B0
0
0
0
1
0
1
1
0

serijski
izlaz

0
0
1
0
1
1
0

B0
D

Serijski izlaz

CP
Q
CLR
Brisanje (sa 0)

Zad5. Realizirati 3-bitni posmani registar sa JK-bistabilima

B1

B2

B0

J
CP

J
CP

J
CP

Bistabli
mijenjaju
stanje na 1
CP impulsa

ILI
B1

B2

B0

J
CP

J
CP

J
CP

Bistabli
mijenjaju
stanje na 0
CP impulsa

Povezivanjem n bistabila u niz tako da se

BROJILA izlaz iz prethodnog dovede na CP ulaz
idueg moe se ostvariti brojilo do 2n
ASINKRONO BROJILO
Primjer: Asinkrono brojilo do 4 sa T bistabilima:
Poetna
stanja na
izlazima
bistabila
Q 1 i Q2 =
0, 0

1
T1 Q1
CP1

T2 Q2
CP2

Q1

Q2

CP1

T Qn+1
0 Qn
1 Qn

Q1
Q2

00

01

10

11

00

1 0
0
1

Isti sklop je
ujedno i djelitelj
frekvencije
sa 2 (izlaz Q1) ili
sa 4 (izlaz Q2)

Kod sinkronih brojila na sve CP ulaze u

bistabile dovodi se isti signal takta

SINKRONO
BROJILO

Primjer: Sinkrono brojilo sa T bistabilima:

1

11
0
00
1

T0 Q0
CP

T1 Q1
CP

T2 Q2
CP

Q0

Q1

Q2

Q 2 Q1 Q0
0 0 0
0 0 1
0 1 0
0 1 1

CP

1
1
1
1

0
0
1
1

Uz poetna
stanja
(Q2,Q1,Q0)=
(0,0,0)

0
1
0
1

Q0
Q1
Q2

Zad6. Realizirati asinkrono brojilo do 14 (od 0 do 13)

sa JK-bistabilima.
2n > 14

n=4

Potrebna su 4 bistabila
B0

1
1

J
CP

CLR

J
CP

1 K

Q
Q

CLR

Kada je (B3 ,B2,B1,B0) = (1,1,1,0)

brojilo se resetira.

B3

B2

B1

J
CP

1 K

CP
Q

CLR

1 J
1 K

Q
CLR

Zad7. Realizirati sinkrono brojilo koje broji od 000 do

101 sa JK-bistabilima.
SADANJE SLIJEDEE
STANJE
STANJE

Qn Qn+1
0 0
0 1
1 0
1 1

n
0
1
2
3
J2=Q1Q0; K2=Q0 4
J1=Q0Q2; K1=Q0; 5
J0=1; K0=1
J 2 Q0
Q2 Q1 0

00
01
11 x
10 x

J
0
1
x
x

K
x
x
1
0

K2 0
00

01

x
x

11
10

x
x
x

Q2 Q1 Q0 Q2 Q1 Q0 J2 K2 J1 K1 J0 K0
0
0
0
0
1
1
1
1
1

x
x
x
1

0
0
1
1
0
0
1
1

0
1
0
1
0
1
0
1

J1 0

0
0
0
1
1
0

1
0
1
0
1
0

NEPOSTOJEA
STANJA

1
x
x

0
1
1
0
0
0

x
x

0
0
0
1
x
x
x
x

x
x
x
x
0
1
x
x

0
1
x
x
0
0
x
x

x
x
0
1
x
x
x
x

1
x
1
x
1
x
x
x

x
1
x
1
x
1
x
x

K1 0

J0 0

K0 0

1
x

1
x

x
x

x
x

1
1

x
x

x
1

x
x

Zad7. Rjeenje
J2=Q1Q0; K2=Q0
J1=Q0Q2; K1=Q0;
J0=1; K0=1

J
CP

1 K

Q
Q

Q0

J
CP

Q1

J
CP

Q2

Zad8. Realizirati trobitno asinkrono brojilo sa JKbistabilima koje broji unatrag.

B0

CP0

B0
CP1

B1
CP2
B2

B2

B1

J
CP

J
CP

J
CP

CP
n B2 B1
0 1 1
1 1 1
2 1 0
3 1 0
4 0 1
5 0 1
6 0 0
7 0 0

B0
1
0
1
0
1
0
1
0

Realizirati sinkrono brojilo pomou T-bistabila koje broji binarno 0->3->6->0.