Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
GENELKURMAY BAKANLII
ANKARA
ATATRKTEN ANEKDOTLAR
NDEKLER
indekiler ....................................................................................................... 1
ATATRKn t ve Uyarlar ..................................................................... 4
Neden ATATRK?......................................................................................... 5
lmez Bu Vatan ............................................................................................. 6
Ankaray Neden Bakent Yaptm? ................................................................ 7
Ya Kabiliyetsiz Bir Milletin Banda Olsaydm! .............................................. 8
Neler Yaplmaz? ............................................................................................ 9
Mustafa Kemal Paa ile Sylei..................................................................... 10
Aradaki Fark................................................................................................... 12
O Gelecei Plnlamt .................................................................................. 14
ATATRK ve Uygarlk ................................................................................... 15
ATATRK Kendisine Suikast Yapacak Adamla Kar Karya ..................... 16
Bir Gn ATATRK Gizlice Kkten Kat...................................................... 18
Ky Aasnn Silhl .................................................................................... 22
ATATRK, anakkale ehitleri ve anakkalede len Dman
Muharipleri ..................................................................................................... 23
ATATRKn Devletilik Anlay .................................................................. 25
Baretmen.................................................................................................. 25
Mustafa Kemal ve Doa Sevgisi .................................................................... 27
ATATRK ve Macera .................................................................................... 28
erefimle lmeye Hazrm............................................................................. 29
Kamsz Ynetim .......................................................................................... 30
ATATRKe Hakaret Eden Kyl .................................................................. 31
Geleneksel Dostluk Yoktur ............................................................................ 32
Devlet ve Brokrasi........................................................................................ 33
Bu Milletvekili Ayrcaln Hi de Beenmedim............................................. 34
Arada Hibir Fark Tanmayacaksn ............................................................... 35
ATATRKn Demokrasi Anlay ................................................................ 36
Soramazdn.................................................................................................... 38
ATATRKn Yarg Kararna Saygs .......................................................... 38
ATATRK ve Milletlerin Mutluluu ................................................................ 39
Pepe Ali.......................................................................................................... 40
ATATRK ve Bar ........................................................................................ 42
Reit Galipin Kafa Tutmas ........................................................................... 43
ATATRK ve Adalet ...................................................................................... 43
Bu Bayra Yerden Kaldrnz ........................................................................ 45
Bayrak inenmez......................................................................................... 45
Ne Diyorsun? ................................................................................................. 46
Bir Kar Sakal ............................................................................................... 47
te Benim Neslim Bunlar............................................................................... 48
ATATRKn Millete Gveni.......................................................................... 49
ATATRKn Eitlik Anlay ......................................................................... 50
ATATRK ve zgrlk .................................................................................. 51
ATATRK ve Trk Kadn.............................................................................. 52
Sat Kadn, ATATRK ve Kadn Haklar........................................................ 53
ATATRKn Liklik Anlay......................................................................... 54
Softalar ve ATATRK .................................................................................... 55
ATATRK Hayatta En Hakik Mrit limdir. Szn Nerede
Syledi? ......................................................................................................... 57
Yine Tepeler, Yine ldrrm ....................................................................... 57
ATATRKe Gre Hogrnn Snr ............................................................ 58
ATATRK ve Dnyadaki Mslmanlarn Geri Kal..................................... 59
tiraf Ederim ki Dmanlarmz ok alyor ................................................ 60
ATATRKN T VE UYARILARI
nsanlk, bugn ulat mesafeyi, dnce ve duygularn gelecek
zerine kurmu ve yaamlarn bu amaca adam dn adamlarna
borludur. Gemie taklp kalanlar ise, hem dn adamlarnn zorluklarn
oluturmular hem de uygarlkta alnan mesafeyi azaltmlardr. nsanln ve
zellikle geri braktrlm lke halklarnn ektikleri, ekmeye devam
edecekleri her trl acnn nedeni bu tr anlay sahipleridir. XXI. yzyla
girdiimiz bu gnlerde slm lkeleri halklarnn geri kalmlkta ba ekmeleri
nedendir? sorusunun yant zerinde daha fazla dnmelidir.
slm halklarnn kurtulu srrnn yukardaki sorunun yantnda sakl
olduuna inanan ATATRK dnen, sorgulayan, geliim ve deiimin
peinde koan insanlar yaam boyunca desteklemi ve onlara sonsuz bir
sayg duymutur. karlarn kaybetmek endiesiyle her trl deiime kar
kan bencil ikiyzllerin ise daima karsnda olmutur. Kendi karlar iin
halka yce kabul edilen din ve manev deerleri istismar edenlerin
verebilecekleri zararlar hususunda halk uyarmtr. Hatta uyarmakla
kalmam yapt devrimlerle buna engel olmaya almtr.
Deiimin dnda her eyin deitii bu evrende ATATRKn
aadaki szleri belki de deimeyen tek hakikat olarak kalacaktr. Bu
anlamda bu szler Trk ulusu iin hem bir uyar hem yarn kurmak ve
yaratmak hususunda de bir lttr. Bu konudaki sorumluluktan Trk
ulusunun hibir ferdinin kama hakk yoktur:
Gzlerimizi kapayp tek bamza yaadmz dnemeyiz.
Memleketimizi bir ember iine alp dnya ile alkasz yaayamayz. Aksine
ykselmi, ilerlemi, meden bir millet olarak medeniyet dzeyinin zerinde
yaayacaz. Bu hayat ancak ilim ve fen ile olur. lim ve fen nerede ise oradan
alacaz ve her millet ferdinin kafasna koyacaz. lim ve fen iin kayt ve art
yoktur.
Hibir tutarl kanta dayanmayan birtakm geleneklerin, inanlarn
korunmasnda srar eden milletlerin ilerlemesi g olur; belki de hi olmaz.
lerlemede geleneklerin kayt ve artlarn aamayan milletler, hayat, akla ve
gereklere uygun olarak gremez. Hayat felsefesini geni bir adan gren
milletlerin egemenlii ve boyunduruu altna girmeye mahkmdur.
Ben, manev miras olarak hibir ayet, hibir dogma, hibir donmu ve
kalplam kural brakmyorum. Benim manev mirasm ilim ve akldr.
Benden sonrakiler, bizim amak zorunda olduumuz etin ve kkl zorluklar
karsnda, belki gayelere tamamen eremediimizi, fakat asla taviz (dn)
vermediimizi, akl ve ilmi rehber edindiimizi tasdik edeceklerdir. Zaman
sratle ilerliyor, milletlerin, toplumlarn, kiilerin mutluluk ve mutsuzluk
anlaylar bile deiiyor. Byle bir dnyada, asla deimeyecek hkmler
getirdiini iddia etmek, akln ve ilmin geliimini inkr etmek olur.
NEDEN ATATRK?
simler; bireylerin kimlikleri olmann yannda onlarn hangi ulusa
mensup olduunu da yanstan bir ileve sahiptirler. Bu nedenle uluslarn
gelecee uzanan boyutunda ok nemlidirler. Gemite eserleriyle uygarlk
tarihine byk katklar salam birok Trk bilim adam, Arap ismi
tadklarndan dnya onlar Arap olarak tanmaktadr. Dolaysyla onlarn
uygarla yapm olduklar katklar bakalar sahiplenmitir. Trk ise ilim
irfan bilmezlikle sulayp barbar gibi haksz yaktrmalarla tanmlamlardr.
Trk aratrmaclar bugn onlarn Trk olduklarn ispat etmekle meguller. Bu
tarihsel ve hayat yanlgy ve yanl dzeltme ihtiyacn hisseden Mustafa
Kemal, ie kendi ismini deitirip ATATRK adn alarak balamtr.
Aadaki anekdot buna gzel bir rnektir:
Demin bir sz yanl syledim, Gaziyi, Byk Millet Meclisi, kanunla
ATATRK yapt, dedim. Bu sz eksiktir. O, kendini ATATRK yapt.
Kanun, bu gercei kabul etti. O gnlerde, soyad kanunu kacakt. Bir akam
yemeinde,Gazi, ATATRK adn alacam, dedi. tiraz ettiler:
-Memleket, dnya, tarih Gazi Mustafa Kemali tanyor. Ona nasl
dokunulur.
ATATRK yle yantlad:
-En tannm Trkler, yabanc isimler tayorlar. bni Sina gibi, Elbiruni
gibi... Bu yabanc isimlerin karsnda, bunlarn Trk olduklarn kantlamamz
gerekiyor ve kantlamak iin de urap duruyoruz. Buna son vereceim ve bu
ie kendi admla balyorum!
Ve Gazi Mustafa Kemal o gece ATATRKt. Ertesi gn kanun bu deiiklii
onaylad. Onun kanuna bu kadar naz geerdi.
Mithat Cemal Kuntay2
LMEZ BU VATAN
Trk tarihinin en karanlk dnemi olan igal gnlerinde, stanbuldaki
ynetici ve aydnlarn byk bir ksm, vatann bamszl iin halkn yeni bir
mcadeleyi gze alamayacan dndklerinden, silhl mcadelenin
dnda kurtulu yollar aramaktaydlar. galcilerin Trk ld. iddiasna bir
bakma onlar da katlyordu. Hatta bazlar bu lnn tekrar dirilebilmesi iin
Amerika veya ngiltere gibi lkelerden birisinin mandas altna girmenin son
are olduunu yksek sesle savunmaktayd. Bu gibilerinin teslimiyet ile
kurtulu arasndaki fark kavrayamama gafleti, kardei kardee drm ve
dmann Trk yok etme ynndeki azmini kuvvetlendirmitir.
Umutlarn tkendii, ihanetin kol gezdii kurt ile kuzunun birbirine
kart igal ortamnda ATATRK, 4 ubat 1919da bir gazeteciye yapt
aklamada yi bir tekilt Anadoluya geer ve millete silhl direni iin
nder olursa vatan da millet de kurtulur. diyerek Trke olan gvenini,
karamsarla ve teslimiyete olan kartln aklamtr. Bu tarihte bu ekilde
dnen tek adam odur. Onu bu dnceye ynelten Trk milletinin
bamszl iin dmann insafna ve acma duygularna snamayacak
kadar soylu oluudur. O, Trk ulusundaki bu soyluluu, Trablusgarpta,
Balkan Savalarnda, anakkalede, Filistinde vatan iin can veren
Mehmetiklerin ahsnda grmtr. Aadaki anekdot ATATRKn bu
konudaki dncesini yanstmas asndan son derece nemlidir:
Kurtulu Savann en karanlk gnlerindeydi; ana yurdun en verimli
yerleri dman izmeleri altnda inliyordu. Milletin btn kuvvet kaynaklar
kurumu; dardan ve ieriden ihanetler birbirini kovalamt. Herkes Trk
ld. diyordu.
Trkiyenin Afrika ve Asyadaki esir lkeler arasna katld sanlyordu.
Yzyllarca Trk egemenlii altnda yaayan milletler, onun son varln
yama ediyorlard. En akll grnen birok yurttamz ngilterenin veya
Amerikann himayesini nimet saymaya balamlard.
ATATRK byle bir zamanda yer yer ayaklanan Trk halkna nder
oldu; Ankarada Byk Millet Meclisini kurdu. Bir gn Mecliste syledii
nutkunu, air Mithat Cemalin bir manzumesinin u son beyti ile bitirdi:
lmez bu vatan farz muhal lse de hatta,
ekmez krenin srt bu tabutu cesimi...
Trk vatannn dman elinde kalmayaca ve Trk milletinin asla esir
olmayaca hakkndaki iman, ATATRKn ruhunda sonsuz bir kuvvet ve
snmez bir ateti. Bu kuvvet ve atei, her frsatta milletin her ferdine
alamakta esiz bir ustalk gsterirdi.3
hline getiren gcn dnyaya bir kere daha gstermek istedim. Bir gn
gelecek u orak tarlalar, yeil aalarn evirdii villalarn arasndan uzanan
yeil sahalar asfaltlarla bezenecek. Hem bunu hepimiz greceiz. O kadar
yaknda olacak .4
Banolu; s. 516-517.
oturanlar selmlad. Mustafa Kemal Paa, ta yan bana kadar geldii hlde
heybetli duruunu kaybetmeyen bu ihtiyarn hatrn soruyor, o da gvdesine
yaraan derin ve gr sesiyle teekkr ediyordu.
Bu ksa hobeten sonra, Paa ihtiyara:
-Aa byle nereden geliyorsun? dedi. htiyar:
-Paam, Rus gelirken muhacir olmutum. ukurovada idim imdi
kyme dnyorum, diye cevap verdi.
Paa, zamann nezaketini ve durumun emniyetsizliini ileri srerek
byle zamanda buralara dnmenin pek yerinde olmadn, kn sknt
ekeceini anlatmak istedi. Sonunda da:
-Aa, yoksa oralarda geinemedin mi? dedi. htiyar hemen karlk
verdi.
-Hayr Paam, ukurova cennet gibi bir yer. Bir eken yz biiyor. Allah
millete zeval vermesin. Bize tarla da verdiler, ayr da. Hamd olsun uaklar da
alkandrlar. Deil ukurova gibi bir yerden, tatan bile ekmeklerini
karrlar. Geimimiz padiahta bile yoktu. ok rahattk. Yalnz son gnlerde
iittim ki stanbuldaki rz krklar bizim Erzurumu Ermenilere vereceklermi.
Geldim ki greyim, bu namertler kimin maln kime veriyorlar?
Tun ehreli, ak sakall, gn grm ihtiyarn iman dolu gsnden
gelen bu ses yine onun gibi tun ehreli kahraman askerin gzlerini yaartt.
Bu eski Trk kalesine, ulus ii iin, ulusla birlikte almaa gelen bu byk
devlet adam yal gzlerle arkadalarna dnd ve bu ulusla neler yaplmaz!
dedikten sora ihtiyarla vedalat.
Cevat Dursunolu6
10
11
ARADAK FARK
ATATRK, Bamszlk Savan balatmas iin Anadoluya
Vahdettinin gnderdiini iddia eden saltanat ve hilfet zlemcisi kimi evreler,
tarihsel gerekleri pervaszca arptmaktadr. Bu evrelerin iddialarna
gsterdikleri kant, ATATRKle Vahdettin arasnda sarayda geen Paa
isterseniz devleti kurtarabilirsiniz. eklindeki bir konumadr. Konumada
geen bu szn kurtulu savan balatmak iin sylendiini savunan bu
evreler, nedense Sevr Antlamasn kabul edenin, Kurtulu Savan isyan
hareketi olarak grenin ve Mustafa Kemal Paann idam fermann onaylayann
ayn padiah olduunu bir trl grmek istemezler. Bu tr yaklam biimleri
olsa olsa bir gafletin sonucudur.
Vahdettin, Paa isterseniz devleti kurtarabilirsiniz. ifadesini kullanrken
Mustafa Kemal Paadan beklentisi udur: tilf devletlerinin emir ve
isteklerinin yerine getirilmesini sala, Anadoluda olas igallere kar ortaya
kabilecek direnii engelle. Padiah, bunlarn yaplmas durumunda tilf
devletlerinin Anadoluda kalc olmayacaklarna ve bir sre sonra ekip
7
12
13
O GELECE PLNLAMITI
ATATRK, okul yllarndan itibaren lke sorunlarna ilgi duymutur. O,
keskin zeksyla lke ve dnyadaki deimelerin toplumlarnn geleceini
nasl etkileyeceini, toplumlarn nelere gebe olacan sezmitir. Bu sezi
onun gelecee ynelik plnlarn oluturmasn salamtr. Onun sezgilerine
dayanan playlar o gnn koullarnda, biroklar tarafndan gereklemesi
mmkn olmayan hayaller olarak deerlendirilse de o, ufkun tesine uzanan
yolculuundan asla geri adm atmamtr. Bu yolculuk sonucu ada Trkiye
lk olmaktan kp geree dnmtr.ATATRKn baarlar ve
gerekleen gelecee ynelik ngrlerinin hibirisi tesadflerin sonucu
olmamtr. Onun yapt her eyi nceden plnladn gstermesi
bakmndan aadaki anekdot ilgin bir rnektir:
Mustafa Kemalin Harp Akademisinde renimini tamamlad
gnler...Dostlar halkas yava yava genilerken, Ltfi Mfit (zde), Cafer
Tayyar (Kanatl), Ali Fuat (Cebesoy), babas Fazl Paa, Zeyrekli Kazm
(Karabekir) bu zel kadroya alnrlar.
lk kez gizli, el yazmas bir gazete karr gen Akademili. Gizli
konferanslar da devam eder. Padiah eletirip, st dzey yneticiler takmn
didik didik ufalarlar.
Yukarda adn saydm genler, daha da adn duymadklarmz,
olaylarn iine byle byle girerler. Kimi kysndan, kimi kesinden... Kadro
giderek byr.
Ama Zbeyde Hanm korkular iindedir. Olunun nelerle uratn
kavrayamaz, balayamaz, Mustafam, sen neler yapyorsun? sorusu
yantsz kalr hep...Ya da Sen merak etme, iyi eyler yapyoruz. gibi
yantlarla geitirilir.
Mustafam, yoksa sen yedi evliya gcndeki padiahmza m
karsn? gibi sorulara ise akr olu, sadece glerek, yanaklarndan
perek, sarlarak yant veriyor annesine...
Banolu; s. 86-87.
14
ATATRK VE UYGARLIK
Trk halknn mutluluunu kendi mutluluu olarak gren ve kendini
onun hizmetkr olarak deerlendiren byk ATATRKn aadaki szleri
9
15
10
16
11
17
18
19
Hadi, kaymakam yle, vali byle diyelim, e peki bir Bavekil smet Paa var
bilir misin?...
-Bilmez olunur mu beyim!...
-Tamam yleyse, hemen her hafta stanbula geliyor, Florya Kkne
iniyor. Kk de urackta... Bir gn kapda bekleseydin de derdini dkseydin
ona... Her hlde aresini bulurdu.
Sen benim konumamdan holatn, gnl eyliyon galim. Ama bak inci
tutalm gittim vardm; beni o kapya komazlar ya...
Tutalm kodular koskoca smet Paamza gstertmezler ya!
Tut ki gsterdiler, ya ona hlimi nasl yanacam hele; o saarn saar,
hi iitmez canm!
-E peki, bakalm bu dediime ne bulacaksn! Demin, ATATRKmz
var bamzda dedin ya...O da koca yaz urackta oturup duruyor. Gitseydin,
ksaydn nne, anlatsaydn hlini. O da seni yzst brakacak deildi ya!...
Kyl iyice keyiflenmi, keh keh glyor, karsndakinin bilmezliine
acm gibi bakyordu:
-Sen ne diyon bey?... Mustafa Kemal Paa ATATRKmzn yzn
grmek iin peygamber gc gerek... Temin dedik ya, tut ki grdk, yiyip
imekten, iinden, gcnden ban kaldrp bizim kzmzn arkasndan m
seyirtecek?...
ATATRK kylnn omzuna elini koyarak:
-Senden holandm Halil Aa, dedi. Bir gn kyne de gelir, bir ayrann
ierim. Ak yrekli bir vatandasn. Ama yine de sana sylyorum, hakkn
kimsede brakma, ara!...
Dnp arabaya bindiler. Halil Aa, onlar uurluyordu:
-Meraklanma beyim, evellallah he kimse bizim hakkmza el
dediremez. Devlet borcudur, denecek!... Ekime ge davranmn gk
rahmetini esirgemi, dinler mi devlet baba?... Hell olsun!...
Otomobil hareket etti. Bir sre gittiler, sonra ATATRK Nuri Conkere.
-Bir uygun yerden dnelim, tad kat bu iin! dedi. Dndler. ATATRK
susuyor, dnyor, sigara stne sigara yakyordu. Yznde ince bir keder
vard.
-Yahu ocuk, u Halil Aann vergi borcundan kzn satmz,
merkeple ift sryor; hl da devlet baba diyor. Ne mbarek millet bu
millet!...
ATATRK yavere:
-imdi, dedi, stanbulda ne kadar bakan, milletvekili varsa, bunlarn
hepsini telefonla bulacaksn! Bu akam kendilerini yemee bekliyorum. Ayrca
Vali Muhittin stnda ile, Bavekil smet Paay bul, onlara da haber ver.
20
21
KY AASININ SLHLII
XIX. yzyla kadar toplumlarn hayatnda daha ok din deerlerin
belirleyici olmas nedeniyle ulus bilincinin nemli bir yeri olmamtr. Bu
nedenle birok ulus kendi dilini, inan sisteminin doup gelitii toplumun dili
yararna ihmal etmitir. Ayn ihmali Trk kltr deerlerinden uzaklam olan
Osmanl ynetici ve aydnlar da gstermilerdir. Trkenin yok olmas
pahasna lkede Arapann bilim, Farsann edebiyat dili olarak
kullanlmasna izin verip nclk etmilerdir. Bu durum bir taraftan eitimin
yaygnlamasn nleyip halkn cehaletine neden olmu, dier taraftan kendi
halkndan kopuk, onun deerlerinden uzaklam, Arap kltrnn rn
olmayan her eyi kfr kabul eden, Arapn kendisini de dilini de kutsal gren
bir aydn tipinin domasna neden olmutur.
Bu aydn tipinin Cumhuriyetin ilk yllarndaki temsilcileri Trkeyi
zenginletirerek bilim ve kltr dili yapmak, sadeletirerek halkla aydn
arasndaki kopukluu gidermek amacyla yaplan dil devrimine, Trkenin
yetersiz olduu ve gemiten kopulaca savyla kar kmlardr. Oysa
yaps itibaryla Trkenin dnyann en zengin dillerinden birisi olduu ve dil
devriminin gemiten kopmak gibi bir amala yaplmad,temel amacn aydn
ile halk arasndaki kopukluu kaldrp tm ulusu Trk kltrnn zenginliinde
buluturmak olduu ok iyi biliniyordu. Ancak Arap kltrne tutsaklklar ve
Arapay bilme imtiyaznn kendilerine salad madd ve manev getiriyi
kaybetmek istememeleri, bildikleri bu gerein zerini rtmekteydi. Bu tr
dnce sahiplerinin dil konusundaki iki yzl davranlarn ATATRK;
aadaki anekdotta olduka ilgin bir rnekle dile getirmektedir:
Arapnkini Arapa, Aceminkini Aceme geri verirsek, bize uzun kollu bir
Buhara hrkasndan baka bir ey kalmaz.
Buhara hrkasn nedense hor gsteren bu sz, Merutiyet devrinde
sayl birka dilseverin, dilimizde denemek istedikleri tasfiye (artma) iini,
Trke iin bir ykm sayan nl bir yazarmzn szdr.
Dil devrimi balad sralarda da aydnlarmzn ou bu kuruntuda idi.
Trkn ana yurttan ayrld zaman dil varln uzun kollu bir hrkaya
benzetenlerin bu mantk zavalllna ATATRK acrd. O, Trkn her eyine
inand gibi dilinin de yeterliine, enginliine sonsuz bir inan beslerdi.
Tarihin akn oradan oraya evirmi, yer yer bunca uygarlk ocaklar kurmu
bir ulusun dili bu denli yoksul olabilir mi idi? diye soruyor ve szn aa
12
smet Bozda; Atatrkn Fikir Sofras, Tekin Yayn Evi, stanbul, 1999, s.
23-45.
22
23
24
14
15
Erendil; s. 85-86.
Atatrklk (Birinci Kitap); s. 109.
25
BARETMEN
Kurtulu Sava yurdun dmanlardan temizlenmesini salam,
ancak gerek kurtuluu salamam sadece buna giden ortam hazrlamtr.
nk gerek kurtulu ancak lkenin igal gibi bir felketi yaamasna neden
olan etkenlerin tamamen ortadan kaldrlmasyla salanabilirdi. Bu ise Trk
insannn igallerin de gerek nedeni olan cehalet, geri kalmlk ve
yoksulluktan kurtulmas,hurafelere dayal yanl inan ve anlaylarn yerini
salkl, bilimsel ve retken bir anlaya brakmasyla mmkndr. Cehalet,
sadece Trk halknn deil insanln
en byk dmandr. Yukardaki bu grler, ATATRKn dnceleri olup
onun eylemlerine yn vermitir. Kurtulu Sava devam ederken byk bir
kararllkla eitim seferberliini balatm olmas, sava sonrasnda ise
Kurtulu Savann bakomutannn, adalama savann baretmeni
olmas bu dncelerin doal bir sonucudur. ATATRK iin bakomutanlk
bamszla giden yolda gerekli olan bir arat. Asl ama Trk ulusunu
uygarla tayacak baretmenlikti. Aadaki anekdot, baretmenin
cehalete kar balatt mcadeleyi yanstan gzel bir rnektir:
Kurtulu Sava zaferle sona ermi, vatan ve millet kurtulmutu.
Bazlar sanyordu ki ATATRKn nderlik rol artk bitmiti. Hlbuki onun
kalbinde Trk milletinin yzyllardan beri ifa bulmayan yaralar kanyordu;
ana vatandan dman kovmakla her ey tamam olmuyordu, o tekrar
gelebilirdi. Bunun nne gemek iin kkleri iimizde olan sebepleri de yok
etmek gerekirdi. ATATRK en byk derdin, halkn cahillii olduunu gryor,
onun kafasn aydnlatnca hzla ykseleceini biliyordu.
O srada arkadalarndan biri sordu:
-te memleketi kurtardnz. imdi ne yapmak istersiniz?
-Mill Eitim bakan olarak mill kltr ykseltmeye almak en byk
emelimdir.
Mill Eitim bakan olmad, cumhurbakan oldu. Fakat btn devrimler
gibi eitim devrimi de onun eseridir.
Halkn kltr bakmndan ykselmesine balca engel, Arap harfleriydi.
ATATRK, 1927de kararn verdi, 1928 k aylar hazrlkla geti. Austosun
dokuzunda Perembe gn stanbulda Sarayburnunda bir toplantda halkla
konutu ve kararn bildirdi; Ltin harfleri kabul edildi. Savata
bakumandanlk eden ATATRK, Baretmen oldu. Seyahat ettii yerlerde
halk imtihan etti ve dersler verdi. 16
16
Banolu; s. 92-93.
26
27
ATATRK VE MACERA
nsanlk tarihi Napolyon, Enver Paa, Hitler ve Mussolini gibi birok
maceraperestin neden olduu hazin ykyle doludur. yk sahipleri,
dizginleyemedikleri ar hrslar nedeniyle bir taraftan ellerindekini yitirmiler,
dier taraftan ac ve skntlarn en byn kendi uluslarna ektirmilerdir.
Halk deyimiyle, dimyata pirince giderken evdeki bulgurdan olmulardr. Akl ve
mantk ile hareket etmeyip duygulara esir olmann bedeli her zaman ar
denmitir.
Uluslarna aclar ektiren bu maceraperestler ile ATATRK arasnda
benzerlik bulmaya alanlar unu grmelidirler: O, Kurtulu Sava
sonrasnda duygusal davranp yeni bir maceraya atlmad. Onu maceraya
sevk etmek isteyenler olmutur. Ancak o bu yndeki telkinlerin etkisinde
kalmayarak durmas gereken yerde durmasn bilmitir. Ona gre deerli olan
duygu akl esir alan deil akln emrinde olandr. O, Akl ve mantk ile hareket
etmek bizim iarmzdr. demekle yetinmemi, tm yaamn ve yaptklarn
bu amaz ilkeye dayandrmtr. Aadaki anekdot ATATRKn bu yndeki
zelliini yanstmas asndan nemlidir:
Mill Mcadele henz bitmi, ordularmz Meri snrna dayanmt.
ankayada oturuyorduk. ATATRKn Selnikteki ocukluk arkada olan
Nuri CONKER dedi ki:
-Paam ne duruyorsun? Her ey elinizde. Selnikteki eviniz bo
duruyor. Bir sznzle orada oturabilirsiniz. Size kim engel olabilir?
ATATRK, hepimizin yzne bakt ve unlar syledi:
17
Araz; s. 13-16.
28
29
KAMISIZ YNETM
Tatl dil ylan deliinden karr. atasz, sevgi ve hogrnn insan
yaamndaki nemine iaret etmektedir .Salkl toplumlarda aile ve toplum
ii ilikiler sevgi ve sayg esasna dayanr .Bask ve iddete yer yoktur.
Korkunun egemen olduu toplumlar tarihsel sre ierisinde hem geri kalm
hem de felketler yaamlardr. lkelerin ynetiminde sz sahibi olan ve
olacak olanlarn idarede en etkili gcn sevgi, hogr ve ikna olduunu bilip
benimsemi olmalar halkn ve insanln ortak yararna olan bir durumdur.
Kendi duygu ve dncelerinin kaynan Trk milletinin znde gren
ATATRK, Trk halkna nderlik yapt srece gemite uygulanm olan
baskc ynetim anlayndan uzak durmu ve yapt her kkl deiimi
sevgi, hogr ve ikna yntemiyle halka kabul ettirmitir. Bask, iddet ve
zorbala dayanan yntemlerle halkn sorunlarn zmek ve onu mutlu
etmenin imknszln bildiinden ikna yntemini temel ilke olarak
benimsemi ve ynetimde baaryla uygulamtr. Aadaki anekdot,
korkutma temeline dayal ynetim anlaynn yanl olduunu gstermesi
bakmndan iyi bir rnektir:
Bir sre evli kald ei Latife Uaklgilin anlarndan.
Evli bulunduumuz sralarda idi. zmirdeydik.
Doktorlarn nerisi gereince sessiz, sakin bir hayat srmesi,
dinlenmesi gerekliydi.
Bir trl uyuyamad bir gece:
-Latife, ben imdi tramvaya binmek istiyorum, dedi.
-Dinlenseniz olmaz m? Vakit de olduka ge, dedim.
-Ben de vaktin ge olmasndan yararlanp tramvaya binmek istiyorum
ya, diye karlk verdi.
Derhl gereken yerlere emir verildi. Bir atl tramvay hazrland.
-Tramvay hazr, emrinize amade...
19
Banolu; s. 370-371.
30
31
bir
kyl
hakknda
kovuturma
32
33
23
age.; s. 219-220.
34
24
Banolu; s. 375.
35
de
resmen
talyann
Besleyici; s. 100-101.
36
37
SORAMAZDIN
ATATRK ve Atatrk dnce sistemine kar olan baz maksatl
evreler, tarihsel gerekleri arptarak ATATRK, kendi uluslarnn ve
insanln felketini hazrlayan Hitler ve Mussolini gibi diktatrlerle birlikte
deerlendirmektedirler. Bu diktatrler, kendi lkelerindeki demokrasilere son
vererek bask ynetimlerini kurmulardr. Oysa ATATRK, kii egemenliine
dayal saltanat ynetiminden Trk ulusunu kurtararak ulus egemenliine
dayal bir ynetim getirmitir. Birinciler insanl felkete srkleyip gemiin
karanlna snmlar, ikincisi ise aydnla kucak ap ulusunu gelecee
tamtr. Arada benzerlik yok, kartlk var.
Kafasyla, ruhuyla ve benliiyle Trk olan hi kimse, ATATRKn Trk
halkn kulluktan kurtararak hak ve zgrlklerinin bilincine sahip yurtta
yapmak iin hayatn adad gereini gz ard etmemelidir. Onu diktatrlkle
sulayanlar ya gaflet ierisinde olan kymet bilmezlerdir ya da onun getirdii
ada deerlerden rahatszlk duyan gemi ynetimin kalntlar olan tutucu
ve yobazlardr. Bu tr dnenlere, bir genle ATATRK arasnda geen
aadaki diyalog bir yanttr:
26
27
38
Aakay; s. 32-33.
39
PEPE AL
ATATRK, halkn sorunlarn yerinde grmek, istek ve ikyetlerini
bizzat vatandan azndan dinlemek ve zmleri konusunda vatandalarn
grlerinden yararlanmak iin sk sk halkn iinde olma ihtiyacn duymutur.
Halkn iinde olduu anlarda rahatszlk duyduu tek husus, gemite
kendisiyle alm veya kendisini tanyan insanlarn zel istekleri olmutur. O
vefaya herkesten ok deer vermekle birlikte,kiisel birtakm karlar elde
29
Erendil; s. 84.
40
41
ATATRK VE BARI
Ruen Eref naydn diyor ki;
Barn byk savas ATATRK dv istemedi, bar kurdu.
Kuzeyle, Gneyle, Dou ile, Bat ile...
Dnya onu kendine dman sanyordu. O dnyaya bar yolu
gsterdi.31
Ruen Erefi byle dndren, ATATRKn sevgi ve insanlk kokan
aadaki dnceleri olsa gerek:
Yurtta bar, dnyada bar iin alyoruz.
Bar yolunda nereden bir ar geliyorsa, Trkiye onu, istekle
karlad ve yardmlarn esirgemedi.
Trk Cumhuriyetinin en esasl ilkelerinden biri olan yurtta bar,
dnyada bar amac insanln ve uygarln refah ve ilerlemesinde en esasl
etken olsa gerektir. Buna elimizden geldii kadar hizmet etmi ve etmekte
bulunmu olmak bizim iin iftihar nedenidir.
Trkiyenin gvenliini amalayan, hibir milletin aleyhinde olmayan bir
bar politikas bizim her zaman ilkemizdir.
30
31
42
43
33
Banolu; s. 227-228.
44
34
45
-Bu korkun manzara btn insanl utandrabilir. Ama bu, meru bir
vatan savunmasnn doal sonucudur. Fakat Trkler baka milletlerin
vatanlarna ayn eyi yapmayacaklardr. Bizi buna zorladlar.
Yerde yatan bir Yunan bayran grnce de:
-Bunu yerden kaldrnz, bayrak, bir milletin bamszlk semboldr.
Dmann da olsa sayg gerekir, dedi.
Muzaffer Kl35
BAYRAK NENMEZ
ATATRK zmirin kurtuluunda halkn cokun gsterileri arasnda
kalaca evin nne gelip de kapnn nne serilmi bayra grnce durdu:
Bu, ipekten kocaman bir Yunan bayra idi. zerine baslarak geilecek bir yol
hals gibi serilmiti:
Kapdaki kalabalk halk yalvaryordu:
-Buyurunuz, geiniz. Bizim cmz alnz! Yunan kral, bu evden ieri,
bizim bayramza basarak girmiti. Siz ltfedin. Bu karlkla o lekeyi silin!
Buras sizin ehrinizdir. Bu ev sizin evinizdir. Bu hak sizindir.
ATATRK, o yerde serili bayran nnde, bulunduu noktada kald.
evresindekilere tatllkla bakt.
-O gemise hata etmi. Bir ulusun bamszlk simgesi olan bayrak
inenmez. Ben onun yanln tekrar edemem.
Bayra yerden kaldrtt, bembeyaz mermerlere basarak ieri girdi.
Ruen Eref naydn36
NE DYORSUN?
ATATRK gerek Kurtulu Sava dneminde gerekse daha sonraki
dnemde ald her kararda, yapt her ite yasal bir dayanak aram, keyf
ve kanunsuz hibir eyleme girimemitir. Att her admda hukuk izgisini
esas almtr. Olaanst koullarda bile mahkeme karar olmakszn
35
36
Besleyici; s. 113-114.
Arif Hikmet Par M. Agah nen; s. 106.
46
BR KARI SAKAL
Uygar insan; kin ve nefret duygularndan uzak ve sevgiyi kendisine
hareket noktas olarak semi insandr. Bu nedenledir ki ATATRK
Cumhuriyetin yeni eitim sisteminin her eyden nce Trk insanndaki sevgi
ve hogry kuvvetlendirecek bir esasa dayanmasn istemitir. Kendi
yaamnda da sevgi hep n plnda olmutur. Kendisiyle bark, bakalaryla
bark, doayla bark... te ATATRKn grmek istedii Trk insan.
37
47
38
48
39
Besleyici; s. 99-100.
49
50
51
52
43
age.; 331-335.
53
Terziolu; s. 22-23.
54
SOFTALAR VE ATATRK
Osmanl toplumunun sosyal yaamnda, slm dininin aklc ruhuna ters
dmesine ramen kadn ve erkein bir arada bulunmas uygun grlmezdi.
Bu anlay daha ok tarikatlarn etkisiyle banazln yaygnlk kazanm
olduu ehirlerde etkendi. Banazln etkisinden uzak olan ky ve kasaba
halk ise, ahlk ve erdemi insan olmann temel koulu kabul eden Trk
kltrnden beslendiinden kadn ahlkndan kuku duymam ve onu yaam
mcadelesinin en byk destekisi olarak grmtr. Bu nedenle ky ve
kasaba hayatna kadn sosyal yaamdan dlayan haremlik-selmlk
uygulamas girmemitir.
Kadn ahlkna duyulan phe, insann kendi ahlkna olan
gvensizliinin bir yansmasdr. Namussuzlarn herkesi namussuz grecei
sosyolojik gerei de bunu dorulamaktadr. Trk halknn sosyal yaamnda
kadn ve erkein el ele olmas kendi mutlu geleceinin temel kouludur. Bu
nedenledir ki her frsatta ATATRK, kadn-erkek eitliini savunmu ve
hayatn her alannda bu iki cinsin birlikte mcadele etmesini istemitir. Bu
dnce, din simsarl ile beslenen gerici ve yobaz evrelerin tepkisine yol
asa da o, geri adm atmayp anne ve kz kardelerimizin aklndan ve
ahlkndan phe eden banazl ykmaya kararl olduunu yaptklaryla
45
55
56
46
Yldrm; s. 77-78.
57
58
49
59
60
Efendiler; yalnz biz zulm grmedik, btn slam dnyas zulm grd
ve esaret altnda kald, dmanlar bizi esaret zinciri altnda brakmak istediler,
fakat milletimizin azmi bu zincirleri paralad, bamszln elde etti.
Mslmanlarn karlat zulm ve sefaletin elbette birok sebebi vardr.
slam alemi, Allahn emrini yerine getirmi olsayd bu sorunlarla
karlamazd. Allahn emri ok almaktr. tiraf ederim ki dmanlarmz
ok alyor. Biz de onlardan daha ok almaya mecburuz. almak
bouna yorulmak, terlemek demek deildir. Zamann gereklerine gre ilim, fen
ve uygarln nimetlerinden azami derecede yararlanmak zorunludur. Hepimiz
itirafa mecburuz ki bu konudaki hatalarmz ok byktr. Sizin de anladnz
ve imdi kabul ettiiniz gibi Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti yasal bir
ekilde kurulmutur. Dinimizin talep ettii alma sayesindedir ki buuk
senelik az bir sre ierisinde ok nemli sonular elde edilmitir. Trkiye
Byk Millet Meclisi Hkmeti, pekala bilirsiniz ki, eski Osmanl Hkmeti
deildir. Eski Osmanl Devleti deildir. Onlar artk tarihe karmtr.
Dmanlarmz Osmanl Devletini ykarak devletin kurucusu olan Trk
milletini de yok etmek istiyorlard. Hlbuki Trk milleti byk bir azim ile yeni
bir devlet kurmutur. Bu devletin dayand ilkeler, tam bamszlk ve
kaytsz artsz mill egemenlikten ibarettir. Millet, bu egemenlikten bir
zerresini feda etmeyecektir; gzn amtr. Bizim dinimiz, milletimize hor
grlmeyi ve tembellii tavsiye etmez. Aksine Allah da Peygamber de
insanlarn ve milletlerin ereflerini korumalarn emrediyor. Her yerde olduu
gibi buradaki grmeden de anladm ki millet, egemenliini koruma
konusunda byk bir azim gstermektedir. Gerei gren ve anlayan
milletimiz elbette bundan sonra candan ve gnlden alacak, mutlulua
ulaacaktr.
61
51
Banolu; s. 258-259.
62
Biz, byk bir devrim yaptk. Memleketi bir adan alp yeni bir aa
gtrdk. Birok eski kurumlar yktk. Bunlarn binlerce taraftar vardr. Frsat
beklediklerini unutmamak lzm. En ileri demokrasilerde bile rejimi korumak
iin sert nlemlere bavurulmutur. Bize gelince, devrimi koruyacak nlemlere
daha ok muhtacz.
Her yeni devrime kar bir tepki olacaktr. Bu olmayacak bir ey deildir.
Bunu beklemek lzmdr. Mutlaka, ok yaknda olacak bir eydir. Herhangi bir
ekil veya ynde olabilir. Kamuoyunu yalan yanl saptrmalarna
kaptrmamak, aydnlatmak lzmdr.52
52
63
boynunu bkt; bir eyler sylemek istedi. ATA, ihtiyarn phesini grnce,
tekrar sordu:
-Hkmet sana ka lira verse zararn karlayabilirsin?
htiyar, yre ivesiyle:
-Valle padieh bilir! dedi.
ATATRK glmsedi ihtiyarn ne demek istediini tamamen anlamt.
Yumuak bir sesle:
-Baba, padiah yok! Onlar siz kaldrmadnz m? Syle bakalm,
zararn ne?
htiyar tekrar etti:
-Padiah bilir.
Bu cevap karsnda ATATRKn yznn hatlar aniden deiti.
Kalarn att ve kaymakama dnd:
-Siz daha inklb yaymamsnz! dedi.
Bir anda dona kalan kaymakamn imdadna yetimek ister gibi gen
yaz ileri ktibi ne atld. Ve grevini baarm insanlara zg bir
arballkla:
-Kylere genelge yolladk Paam, dedi.
ATATRKn frtnal yz daha ok kart:
-Olum, dedi, genelgeyle inklp olamaz !...53
AY
Tarihe baktmzda ileriye dnk olumlu deiimlerin kolay
gereklemediini grrz. nsanlar, ou zaman kendi yararlarna da olsa
eski alkanlklarnn etkisiyle deiim ve yeniliklerin karsnda olmulardr.
Bu olumsuz alkanlk kimi toplumlarn geri kalmasna kimilerinin de esaretine
neden olmutur. Geni bir tarih bilincine sahip olduundan dolay bu gerei
iyi tahlil eden ATATRK, yapmay dnd devrimleri uzun bir srece
yaymadan ksa bir zaman diliminde gerekletirmitir. ATATRKn,toplumsal
53
Yceba; s. 169-170.
64
65
66
67
BULUNUR
Baarnn temel koulu baarya inanmaktr. Bu inantan yoksunluk
mitsizlii getirir. Bu ise baarszla teslim olmaktr. Bu gerei ok iyi
bilenATATRK, dmann gc, okluu ve ksmi baarlar karsnda
zaman zaman ylgnla den mcadele arkadalarn sarslmaz bir inanla
motive etmitir. Baar, baaracam diyenlerindir ilkesini hep canl tutmu
ve Trk ulusunu baarya ulatrmtr. Vatan airi Namk Kemalin aada
yer alan
beytindeki karamsarlk temasn beytin szlerini deitirerek
datmas da ATATRKn yaamnda ve dncelerinde karamsarla yer
olmadn gstermektedir:
Kurtulu Sava henz balyordu. Ordu yoktu ve her taraftan vatann
barna giren dmanlara kar ancak gnll etelerle sava yaplyordu.
Milletvekilleri arasnda bile, dv gze alan fakat mitsizlikten
kurtulamayanlar vard.
56
Araz; s. 85.
68
ZR DLEME
Gemite birok Trk dnr eserini Arapa veya Farsa yazmtr.
Bu nedenle bu dnrlere Arap veya Acem olduu ynnde sahip kmalar
sz konusu olmu, bunlarn Trklklerini ispat etmek abas da Trk milletine
dmtr. Trk olmalarna ramen eserlerini Trke yazmayarak Trk diline
ve dnne yeterli katky gstermemi dnrlerin bu tavr,
ATATRKn znt duyduu hususlardan biriydi. Mevlna da eserini Farsa
yazan dnrlerimizdendir. Oysa olu Veled, eserini Trke yazmtr.
ATATRK, aadaki anekdotta bu durumu deerlendirerek eserini Trke
yazarak Trk dilinin geliimine hizmet eden Veledi, bu hizmetinden dolay
babas Mevlnann da takdir ettiini anlaml bir ekilde dile getirmitir:
Trk kltr ve Trk byklerinin sz konusu olduu bir sohbet
toplantsnda konu Mevlna ve byklne dnt. Konu birtakm
tartmalara dkld, sonunda sz Mevlnann olu Sultan Velede geldi. O
zaman ATATRK bir sylenceye iaret etti:
-Sultan Veledin cenazesi geldii zaman, Mevlnann sandukas ayaa
kalkmtr, denilir. Bu ne demektir?
Bu konuda tartma yarm saat kadar srd. Oradakilerden biroklar
epeyce ter dkt. Fakat kimse, ATATRKn bekledii yant veremedi.
Sonunda ATATRK, u sorular sordu:
-Mevlna m daha byk devrimcidir, Sultan Veled mi?...
Herkes Mevlna zerinde birleti.
-Peki, Mevlna m daha byk edeb dehadr, Veled mi?
57
Banolu; s. 88-89.
69
ayaa
kalksn...
Ve
onun
Yant verilemedi.
ATATRK o zaman unlar syledi:
-ok basit dnyorsunuz. Mevlnann tabutunu Sultan Velede
ayaa kaldran, Trk dehasdr. Mevlna mesnevisini Farsa yazm... Trk
dilinin bir edeb yapt meydana getirmeye yetmediini anlamtr. Oysa ki
Sultan Veled, yaptlarnda Trkeyi de en gzel anlatm tarzlaryla
kullanmtr. Daha az sanat olmasna ramen Trk, onu babasndan stn
saymtr.
Efendiler, bu sylence sadece Trk dehasnn, Mevlnann
Mesnevisini Farsa yazmasna kar bir tepkisidir. Mevlna dehasnn Trk
dilinden zr dilemesidir.58
SYLEDN YAPARDI
Baary nleyecek engelleri kaldrdn zaman baar kendiliinden
gelir diye dnen ATATRK, baarszlk diye bir ey tanmazd. lkenin
zerine kara bulutlarn kt, herkesin umutsuzluk ierisine dt igal
yllarnda bile O, umutsuzlua dmeyerek Bamszlk Savan balatma
cesaretini gstermitir. stelik zaferi mutlak grmtr.
Atatrkn bu derece kendisine gvenmesinin nedeni ne idi? Trk
ulusunun dkn ve onursuz bir yaam kabullenemeyeceine, varn younu
zgrl iin vermekten ekinmeyeceine olan inanc idi .Ona gre,
karamsar olanlar, umutlar bitik olanlar bu ulusu tanmayanlard. Tansalard
zgrlk uruna bu ulusun btn yokluklar yeneceine olan inanlarn
yitirmezlerdi. Aadaki anekdot, ATATRKn bu konudaki dncelerini
yanstan gzel bir rnektir:
Kurtulu Savana balad srada ATATRKe dediler ki:
-Nasl mmkn olur? Ordu yok!
ATATRK hemen cevap verdi:
-Yaplr!
58
70
59
Banolu; s. 87.
71
72
PSKOLOGDU
Trk ulusu, nder kabul ettii insanlarn izinde her eyini feda
edebilecek, yenilie ak, alkan ve onurlu bir ulustur. ATATRKn
nderliinde, tarifi yaplamayacak imknszlklar iinde kazanlan Bamszlk
Sava ve sonrasnda kurulan ada Trkiye Cumhuriyeti bunun kantdr.
Duygular ve akl kar gruplarnca smrlmemi olan her Trk yurtta,
kimliinin temel zelliklerinden olan vatan, ulus ve bayrak sevgisiyle devlete
hizmeti eref bilmitir.
Yce Trk ulusunun baz fertleri bugn hl cahil ve eitimsizdir. Bu
hak deildir. Bu durum, bata ynetici ve aydnlar olmak zere hepimize ait
olan yurttalk sorumluluunun yerine getirilmemi olmasnn bir sonucudur..
Devletine ve liderine bal, ufku ak Trk halknn, uygarln tepesinde bir
yerde olmamasnn izah baka trl mmkn deildir. ATATRK, bu ac
gerei yllar ncesinde dile getirerek gerekli uyarlar yapm ve yaad
srece de bu sorumluluun gereini yerine getirmitir. Aadaki anekdot bu
gerein tandr:
Sarayburnundaki byk elentide, 9 Austos 1929 akam etrafn
saran halka hitaben, ilk defa harf devrimini aklayarak, yeni harflerin kabul
edilmesi gerektiini belirttikten sonra:
-Bir milletin yzde onu-yirmisi okuma yazma bilir de, yzde seksenidoksan bilmezse ayptr. Bu millet utanmaldr. Ama Trk milleti utanmak iin
yaratlm bir millet deildir. ftihar etmek iin yaratlm, anl erefli bir
millettir. Tarihi batan baa iftiharla dolu bir millettir. Okuma yazma
bilmeyenlerin okluu, onun hatas deildir. Hata, Trkn karakterini
anlamayarak kafasn birtakm zincirlerle saranlardadr. Artk gemiin bu
hatalarn kknden temizlemek zamanndayz. Hatalar dzelteceiz. Bu
konuda btn vatandalarn abasn isterim. En fazla, bir iki sene iinde,
btn Trk toplumu yeni harfleri renmelidir, renecektir. Millet, kafasyla
olduu gibi, yazsyla da uygar dnyann yannda bulunduunu gsterecektir!
deyince, halk, kendisini kucaklamak, barna basmak isteyen bir cokunlukla
alklarken, heyecandan alaanlar bile grlmt.
60
Erendil; s. 29-30.
73
61
62
Banolu; s. 120-121.
age.;s. 7-8.
74
63
Erendil; s. 72.
75
NEDEN GENLK?
Genlik kavramnn znde gelecek sakldr. zgr dnme yetenei
dogmalarn etkisi altnda olmayan her gen, ufkun tesini grme becerisine
sahiptir. Toplumlarn adalamasnda genlerin byk katklar vardr.
Deiimlerin hazrlaycs ve ncs ou kez genler olmulardr. ATATRK;
onlarn bu zelliklerinden dolaydr ki, yz gelecee dnk olan Trk
devriminin korunmas ve ada deerlerle beslenerek gelecee tanmas
grevini genlie vermitir. Onun aadaki szleri genlerden beklentilerini
yanstmas asndan son derece nemlidir:
Bamza neler rlmek istenildii ve nasl kar koyduumuz ve daha
dorusu milletin arzu ve emellerine uyarak ve onun yardmyla nasl
altmz grlmeli ve gelecek kuaklar iin ibret ve uyan nedeni
olmaldr. Zaten her ey unutulur. Fakat biz her eyi genlie brakacaz, o
genlik ki hibir eyi unutmayacaktr; gelecein midi, kl iekleri onlardr.
Btn midim genliktedir.
Siz gen arkadalar, yorulmadan beni takibe sz vermisiniz. te ben
zellikle bu szden ok duygulandm.
Yorulmadan beni takip edeceinizi sylyorsunuz. Fakat arkadalar,
yorulmadan ne demek ? Yorulmamak olur mu? Elbette yorulacaksnz. Benim
sizden istediim ey yorulmamak deil, yorulduunuz zaman dahi durmadan
yrmek, yorulduunuz dakikada da dinlenmeden beni takip etmektir.
Yorgunluk her insan, her canl iin doal bir durumdur. Fakat insanda
yorgunluu yenebilecek manev bir kuvvet vardr ki, ite bu kuvvet yorulanlar
dinlendirmeden yrtr.
Sizler, yani yeni Trkiyenin gen evltlar, yorulsanz dahi beni takip
edeceksiniz... Dinlenmemek zere yrmee karar verenler asla ve asla
yorulmazlar. Trk genlii gayeye, bizim yksek idealimize durmadan
yorulmadan yryecektir.64
BAILAMA VE HOGR
nsanolunun var olduu andan gnmze kadar en fazla ihtiya
duyduu olgu hogrdr. Evden okula okuldan evreye her zaman salkl
iletiimin ve sevginin tek kprs hogr olmutur ve olmaya da devam
edecektir. Alk ve hastalk bireylerin, hogrszlk ise toplumlarn lm
nedenidir. nsanolunun yaam olduu her felketin temelinde
hogrszlk vardr. Buna alk, susuzluk, hastalk ve doal felketler de
dhil edilebilir. nk insanolu kaynaklarn, kendisinden olmayan ve kendisi
64
76
77
TRKYEYE KN YAKIMAZ
Kurtulu Sava sresince Yunan, ngiliz ve Fransz igal kuvvetlerine
kar lm-kalm mcadelesi veren Trk halknn nderi ATATRK, yurduna
ve ulusuna her trl hakszl yapan bu uluslara kar sava sonrasna
sarkan bir kin ve dmanlk beslememitir. Bu nedenledir ki Kurtulu
Savan ulusal bamszlk ve toprak btnl iin yrten byk nder,
savan bitiminden sonra igalci devletlerle yeni koullar iinde tam bamsz
ve eit bir lke olarak i birlii yapmaktan kanmamtr.
ATATRK, d ilikilerde bamszla sayg ve eitlik ilkesine dayanan
bir devlet politikas izlemekle yetinmemi ayn zamanda Trk halknn
gemite kendisine dmanlk etmi olanlara kar da kin ve nefret
duygularyla deil bilimde, sporda, sanatta ve uygarlk yarnda alacaklar
baarlarla karlk vermesi iin almtr. Aadaki anekdot ATATRKn
bu yndeki dncesini yanstan anlaml rneklerden birisini oluturmaktadr:
stanbulun igali yllarnda bir Trk okulunu gezen Fransz
generallerinden M.Bramon, bir kzmzn yapt el iini beenmiti. Generalin
bunu almak arzusu gstermesi zerine, retmen el iinin sahibine yaptn
armaan etmesi teklifinde bulunmu, fakat renci buna son derece
sinirlenerek:
-Hayr, bir p bile vermem, diyerek bu teklifi iddetle reddetmiti.
Aradan yllar getikten sonra ayn okula ATATRK gelmi, ayn renci
bu kez, dman generaline vermedii ayn el iini ATATRKe armaan
etmek zere uzatm ve heyecanla yle demiti:
-Byk ATAm, bu deersiz hediyenin kabuln rica ediyorum. Bu iimi
bir zamanlar hocam, memleketimin igali zamannda, Fransz Generali Msy
Bramona armaan olarak vermemi rica etmiti. Hlbuki ben, bu arzuyu
65
78
66
Banolu; s. 342-343.
79
ZMR YOLUNDA
Trk ulusunun en acl gnlerinde nderliini yapan, gerekletirdii
devrimlerle cehalete ve yoksullua sava aan, bunun sonucu Trkiyenin
bugnk seviyeye ulamasn salayan ATATRKe kar, Trk insannn
demekle bitmeyecek bir vefa borcu vardr. O bor, Atatrk dnce
sistemini Trk ulusunun ve tm insanln yarar iin gelecee tamaktr.
nk, bu dnce sistemi insanla akl, bilim, sevgi, bar, ahlk gibi
vazgeilemeyecek deerleri sunmaktadr
Kurtulu Savan can, kan ,alk ve esaret boyutuyla yaayan
atalarmz ATATRKn izinde cann ve maln ortaya koymu, bize zgr bir
lke brakarak grevlerini yerine getirmilerdir. Bizlere den grev, bir vefa
borcudur. Bu bor yurt, ulus ve ata ruhundan alnan gle ada gelecee
komaktr. Aadaki anekdot, Trk insannn, kendisine hizmet edenlere olan
sevgisini ve vefasn yanstan anlaml bir rnektir:
zmir yolunda ilerliyorduk. Kyller askerlerimizin giriini seyrediyorlar,
onlara krk testilerle su tayorlar, yrekten minnetlerini anlatmak ihtiyacyla
rpnyorlard. Evleri yanm ve dnyada srtlarndaki donlarndan ve
gmleklerinden baka bir eyleri kalmam insanlarn ikram etmek arzusunu
grseydi, yreksiz Neron (Kzp Roma ehrini yakan dnyann en zalim insan
olarak kabul edilen Roma imparatoru.) bile kr oluncaya kadar gzya
dkebilirdi.
67
80
68
81
-Mesel...
-lrm...
Bu yant zerine, tm dikkatler ATATRKe evrilir. Ne syleyeceini,
ne yapacan merak ediyorlar. ATATRK baklarn bir kez evredekiler
zerinde gezdirdikten sonra Efeye:
-Efe, sznde samim misin? diyor.
-Emir sizindir ATAm...
ATATRK elini dizine vuruyor.
-Koy ban uraya...
Efe, hemen ban ATAnn dizine koydu. Koyar koymaz akanda
souk bir temas duydu. Bu ATATRKn akana dayad tabanca
namlusunun soukluuydu.
Efe, ATAs iin gerekten seve seve cann verebilirdi. Fakat ATAs
cana kyacak myd?
Btn yzlerin rengi solmu, heyecan son haddine varmt. Nefes
almaya korkuyorlard. Gzler ATATRK'n elindeydi. Tabanca Efenin
akana dayanmt. ATATRK bir saniye bile tutmayan bir zaman iinde,
gz ile fark edilmeyecek bir hzla, tabancasnn namlusunu akann
yanndan, iki santim kadar kaydrarak tetii ekiyor.
Derin sessizlii yrtan korkun bir tabanca sesi... Hazr bulunanlarn
hepsinin rengi, kl rengini almtr.
Fakat Efenin ba hl ATAnn dizindedir. En ufak bir kprdanma
yoktur. ATATRK, Efenin ban dizlerinden kaldrr, temiz alnn dudaklarna
gtrerek per.
Hl biraz nceki havann etkisinden kurtulamayanlara:
-te ben Anadolu zaferini, bunlarla ve byle canlarn esirgemeyenlerle
kazandm, diyor.69
69
Yldrm; s. 36-37.
82
70
83
HACER NNE
Trk kadn vatana hizmette, asla erkeinden geri kalmam, hatta
ondan ileri olmutur. Gz bebei evltlarn vatan urunda ehit vermeyi
ereflerin en ycesi kabul edip, aclarn iine gmmesini bilmitir. O, kimi
zaman kocasn ve evltlarn cepheye gnderip evinin nafakasn tek bana
karan, kimi zaman cephane tayan, kimi zaman yarallarn yaralarn saran,
kimi zaman da cephede bizzat savaan kahramanlk, sevgi ve efkatin
temsilcisi Trk anasdr.
Aadaki anekdotun kahraman Hacer Nine kocasn, evltlarn ve
torunlarn ehit vermi, ehitlerin sevgisini, ATATRK sevgisiyle
zdeletiren yce Trk kadnnn temsilcisidir. O Trk kadn ki vefa,
sevgi,duygu, zveri ve akl ile beslenen saduyusu ve sezgisi ile
ATATRKn Trk ulusunun yce deerlerini kiiliinde temsil ettiini grm,
oul, karde, anne, baba ve millet sevgisini onun ahsnda yceltmitir:
Hacer Nine yine bunalmt. i iine smyordu. Be gzl evinin ii
yine birka gndr zindan kesilmiti. Dndke yrei yerinden kopuyordu.
Yetmi yandaki bu kimsesizlik ona bsbtn koymutu.
Kocasn Yemende kaybetmiti. Bir olu Balkanlarda, ikisi de llerde
kalmt. Bir gelini ile torunu vard. Gelini hastalktan ld, torunlarnn biri
de Byk Muharebede ehit dt. Birisi kinci nnden dnmedi.
En son torununu da Sakaryaya gnderdi. Bir gn haber ald ki en son
delikanls da Duatepe Muharebesinde teki aalarnn yanna gp gitmiti.
ok alad. Fakat, Sakarya Sava kazanld haberi gelince alamas
durdu, glmeye balad.
Ondan sonra vakit vakit byle bunalrd. Ve her bunalnda arklarn
eker, deneini alr, Ankarann yolunu tutard. Bu sefer de yle yapt.
Saatlerce yrdkten sonra ikindide Ankaraya geldi, doruca gitti, Byk
Millet Meclisinin kaps nnde durup meldi.
Aradan biraz vakit geti, sordular:
-Nine, ne istiyorsun?
-Hi, hibir ey.
-Ya neden burada duruyorsun?
-Onun gzlerini grmek iin kmasn bekliyorum.
-O dediin kim?
84
-Gazi Paa.
Sonunda hikyesini anlatt ve dedi ki:
-te byle, ara sra ok bunaldka buraya gelirim. O, Millet
Meclisinden karken gzlerine bakarm. Mavi gzbebeklerinde btn
ehitlerimin gzlerini grr gibi olurum. Sonra iime bir ferahlk dolar, kalkar
kyme giderim.
te siperlerde evlt, torun gmm Trk ninesi buna derler.
Aka Gndz71
ATATRK VE ANNES
Vatan ve millet kavramlar ATATRKn yaamnda hep ncelik
tamtr .Ailesi ve zel yaam hep ikinci plnda kalmtr. Vatan iin bir
eyler yapabilmenin mcadelesini verirken yan bandaki annesi iin bir
eyler yapamam olmann arln ve zntsn hep tamtr. ou
zaman tesellisini Zbeyde Hanmn,vatann anadan da nce geldiini yanstan
sz ve davranlarnda bulmutur. Vatana, ana vatan denilmesinin hikmetini
Trk anasnn bu zelliinde aramak gerekir. Baka trl Zbeyde Hanmn,
lm ann lmn acsyla deil, vatann kurtarlm olmasnn getirdii
mutlulukla geirmi olmas aklanamaz. Vatan sevgisi yle bir sevgi ki,
yaama arzusunun nne gemitir. Bu yce sevgiyi yanstmas asndan
aadaki anekdot gzel bir rnektir:
Gzm Paann yaz masasnn zerinde asl duran gzel bir Trk
hanmnn portresine iliti.Ne gzel yz! diye haykrdm. Paa gze arpan
bir gururla Anam... dedi. Onu grmenin byk zevkine varabilir miyim ?
dedim. ok hastadr. Doktorlar gece gndz yanndadrlar. Heyhat,
korkuyorum artk iyi olmayacak. Sonra merdivenden kp hastann dairesine
gittik. Kendisini bir divan zerinde yastklara dayanm oturuyor grnce
atm. lk nce onun lme bu kadar yakn olduuna inanmak gt.
Yazk! dedi Mustafa Kemal. Onun strab benim yzmdendir. Benim
srgn kaldm yllar esnasnda ektii strap ve dkt gzyalarnn
hesabn imdi veriyor. O ok syleyemeyecek kadar meyustu, sesinde keder
vard.
-imdi siz de onun zaferine itirak edebilirsiniz, dedim, olunuzla kim
bilir ne kadar iftihar ediyorsunuz. Yaptklar fevkaldedir. Ben yalnz onun
eserlerini grm olmak ve onunla konumu olmakla iftihar ediyorum.
71
Yceba; s. 75-76.
85
72
86
73
Banolu; s. 188-189.
87
74
88
Banolu;, s. 385.
89
TRK ASKER
Kii egemenliine dayanan devlet anlaylarnda uluslarn sava
meydanlarndaki zaferleri dhil btn baarlarnda tek pay sahibi lkeyi
yneten ailedir. Baarszlk ise hangi alanda olursa olsun egemen aile yesi
olmayan herkesindir. Bu kural Osmanl devlet anlay iin de geerliydi.
Savalardaki baar padiahn, baarszlk ise onun kulu durumundaki
komutan ve askerlerindi. Oysa bir lkedeki baar ve baarszlkta ynetici
ynetilen ayrm yapmakszn toplumun ortak sorumluluu vardr.
Ben yaptm, ben baardm, benim eserim. gibi kaynan bencillikten
alan yaklamlar ufku dar gn yaayan insanlarn anlaydr. Yarnn adam
olmay hedefleyen ATATRK, her trl bencil yaklam iddetle reddetmi ve
her baarnn sahibi olarak yce Trk ulusunu grmtr. Mill Kurtulu
Savann nderi olmasna ramen baary sahiplenmemi, cephede omuz
omuza savat askerlerinin hakkn teslim ederek kendi baarsn
nemsememitir. O, alakgnll kahraman,.ulusunu ve ordusunu .ycelterek
kendisine yakan yapmtr. Aadaki anekdot bu gerei yanstan saysz
rnekten sadece birisidir:
afak skyordu. Doacak gne 30 Austos sabahnn gnei idi.
Btn stanbul, bu byk zafer bayramnn hazrlklarn tamamlamt.
Sofrada bulunanlardan bir ksm, o sabah Taksim meydannda yaplacak olan
kutlama trenine gidecekti.
Hep birden kalkld. ATATRK, Trk yurdunu ve Trk ulusunu
kurtaran en byk zaferin yl dnmn kutluyorduk.
Ulu nder, kutlamalar -derinlere bakan gzlerinin dalgnl iindedinledi, dinledi:
Bu zaferi kazanan ben deilim. Bunu asl, tel rgleri hie sayarak
atlayan, sava meydannda can veren, yaralanan, kendini esirgemeden
dmann zerine atlarak Akdeniz yolunu Trk snglerine aan kahraman
askerler kazanmtr. Ne yazk ki onlarn her birinin adn Kocatepe srtlarna
yazmak mmkn deildir. Fakat hepsinin ortak bir ad vardr: Trk askeri.
Tebriklerinizi onlarn adna kabul ediyorum.
brahim Necmi Dilmen77
76
77
Besleyici; s. 103-104.
Arburnu; Atatrk, Anekdotlar-Anlar, s. 120.
90
91
BR DE ONBAIM GRSN
ATATRK, Trk askerinin greve balln ve zeksn hep takdir
etmitir. Bulunduu her ortamda Mehmetiklerin sahip olduu bu nitelikleri
gururla anlatarak bu gzelliklerin devamna ve glenmesine katk salam,
ayn zamanda onlara olan gvenini her frsatta yenilemitir. O bu lkenin
varlnda, bamszlnda, geleceinde, savalarn, depremlerin ve sellerin
getirdii acmasz felketlerin yenilmesinde hep Mehmetiini grmtr.
Bugn de yaanlan felketlerin yenilmesi iin verilen mcadelenin en n
saflarnda Mehmetikler vardr.
Aadaki kk an ATATRKn, Trk askerinin sorumluluk bilinci ve
zeksna verdii deeri yanstmas bakmndan gzel bir rnektir:
Bir gn asker blgeye giderken otomobili bozuldu.
-Yryelim, otomobil yaplnca arkadan gelsin, dedi.
ATAmzla arkadalar yrdler. leriden Mehmetik bard:
-Dur. Kimsin?
Durdular, Mehmetik geldi:
-Buralara ATAmz gelecek. Gemek yasaktr.
ATA gld:
-yi bak, ATATRK bana benzer mi?
Mehmetik bakt, gzleri parlad.
-Benzemeye benzer ama, askerlik bu, bir de onbam grsn, dedi.79
78
79
Banolu; s. 87-88.
Besleyici; s. 116.
92
DMANDAN KAILMAZ
Sorumluluk duygusu ve bilinci gl olan insanlar yaamlarnda
dierlerine gre daha baarl olurlar. Birinciler olaylara yn verirler, ikinciler
olaylarn peinde srklenirler. Birinciler her durumda inisiyatif kullanrlar,
ikinciler en olumsuz ve kendilerine en fazla ihtiya duyulan durumlar da bile
bakalarnn bir eyler yapmasn beklerler. Sorumluluk almaktan ekinenler
kendilerine ve evresine kar olan grevlerini yerine getirme ansna hibir
zaman sahip olamazlar.
lkemizin kurtuluunda, kuruluunda ve bugnk dzeyine
gelmesinde en byk pay sorumluluk bilinci yksek, kendini ulusuna ve
gelecee adam insanlarndr. phesiz ki bunlarn en banda yer alma
onuru da ATATRKe aittir. ocukluundan itibaren var olan gl vatan
sevgisinin de etkisiyle o, ulusunun sorunlaryla yatm kalkm, hayatn buna
adamtr. Asla sorumluluktan kamamtr. Aadaki anekdot, bu gerei
yanstan rneklerden birisidir:
anakkale Savann en amansz gnyd. Mustafa Kemal 34
yanda Arburnunda stanbulu karadan evirip almak isteyen dmanlarn
karsndayd.
25 Nisan gn ngilizler Arburnuna asker karmaya balamlard.
Orada bulunan kk birlik geri ekiliyordu. Bunu gren Mustafa Kemal,
karlarna dikildi:
-Nereye gidiyorsunuz?
-Efendim, dman...
-Nerede?
-te
261 rakml tepede dman karma yapyordu. Bizim birliklerden daha
yaknd. Kaybedecek zaman yoktu.
-Dmandan kalmaz.
-Kurunumuz kalmad.
-Sngnz var ya... Sng tak!... leri?...
Mehmetikler, byk komutana uymu, sng takmlard. En uygun
noktaya geldiler.
-Yat...
93
80
Age; s. 116-117.
94
ATATRKe
Trk
askeri
hakknda
ne
dndn
81
Erendil; s. 43.
95
-Ne kof eymisin sen, dedim. Dikkat etsene, seni yere yuvarlayan
adam bizden deildi. Ne diye kar durmadn. imdi yeniden yanna gelirse
sk dur. Gcn yetiyorsa bir kakma da sen ona vur, dedim.
Sonra da Von Sanderse dnerek:
-Sizin gsz sandnz er, bo bulunduu iin yere yklm. Trk
askeri amir karsnda dnyann en uysal askeri olur. Kendisine syledim:
Hele gelsin bak, bir daha beni yere ykabilir mi?, diyor.
Von Sanders askerlerle akalamasn severdi. Glerek ayn askerin
yanna geldi. Fakat eliyle dokunur dokunmaz, o gsz askerden gsne
yle bir kakma yedi ki, derhl srt st yuvarland. Von Sanders, Mehmetiin
kar koymasna kzmam, bilkis Trk askerine kar olan hayranl
artmt. O kadar ki yerden kalknca ilk ii Trk askerinin elini skmak oldu.
ATATRK:
-te Trk askeri budur! diyerek szlerini bitirmiti.
Yahya Galip Karg82
82
96
Mustafa Kemal, 5 nci Orduda Arap rkndan olan askerlere zel muamele
yapldn ve Anadolu ocuklarndan stn tutulduklarn grdke zlyordu.
Osmanlln telkin ettii bu aalk duygusundan ne zaman kurtulacaz?
diyordu. Ayn strab ben de duyuyordum... Yafada Mustafa Kemalin blnde
alaydan yetimi, Makedonya Trklerinden yal bir yzba vard. Yzba
Anadolulu kta avularna kt davranyor, yeni Arap erlere kar ise gereinden
fazla tolerans gsteriyordu. Onlarn azarlanmasna, hrpalanmasna gnl raz
olmuyordu.
Mustafa Kemal, bir hafta on gn nce geen bir olay yle anlatt:
Bir gn Makedonyal yzba kta avularndan birini blk komutan
odasna ard. Mfitle ben de orada idik. avu salam yapl ve yakkl bir Trk
delikanls idi. Yzba, gencin onurunu kracak ekilde azarlamaya balad.
Delikanldan ok mensup olduu rka hcum ediyordu:
Sen nasl olur da yce Arap rkna mensup peygamber efendimizin
mbarek soyundan gelen bu ocuklara sert davranr, ar szler sylersin?
Kendini iyi bil, sen onlarn ayana su bile dkemezsin... gibi gittike
manaszlaan szlerle hakaret ediyordu. Sesi ykseldike ykseliyordu. avuun
yzndeki ifadeye baktm. nce bir babaya duyulan saygnn samimiyeti okunan
izgiler sertlemeye, iten gelen bir isyann ateleri gzlerinden okunmaya balad,
fakat gerek itaatin sembol olan Trk askeri gibi i duygularn gemlemeye alt.
Gz pnarlarndan tanelenen yalar yanaklarndan dkld.
Dayanamadm.
-Yzba efendi susunuz! diye bardm, birden ard, szlerinin bizden
onay grmesini bekledii anlalyordu.
-Yoksa fena bir ey mi syledim? dedi. Ben de:
-Evet, ok fena hakaret ettiniz, buna hakknz yok, bu erlerin bal bulunduu
Arap kavmi birok bakmdan yce olabilir, fakat senin de benim de Mfitin de ve
avuun da mensup olduumuz rkn da byk ve asil bir millet olduu, asla inkr
edilemez bir gerektir.
Yzba ban nne edi, utanmt.
Yllar sonra bir gn Ankarada beni de ahit gstererek anlatt bu gerek
olay karsnda gr u idi:
Bu ve buna benzer olaylar, Trk aydnlarnn kendi kendisini bilmemesinden
ve baka milletlerde u veya bu sebeple stnlk olduunu sanarak kendini
onlardan aa grmesinden domaktadr. Bu yanl gre son vermek iin
Trklmz btn asaleti ve tarihi ile tanmak ve tantmak arttr.
97
98
MD KONUABLRZ
ATATRK uluslar aras barn korunmasna byk nem verir ve
komularmzla dostluk ilikisi kurulmasna zen gsterirdi. Fakat saldrgan bir
tutum ierisinde olan ve topraklarmz zerinde hak iddia edenlere kar da
onlarn anlayabilecekleri dilde cevap vermekten tereddt etmemi, toprak
btnlmz ve bamszlmz iin savamaktan asla kanmayacan
gstermitir. Aadaki anekdot da buna gzel bir rnektir:
Mussolininin Akdeniz illerimize gz diktii sralardayd. talyan elisi,
ATATRKe Mussolininin baz isteklerini sylemiti. ATATRK bu szleri bir
sre dinledikten sonra:
-Birka dakika sonra konualm, diyerek baka odaya geti. Dnd
zaman asker elbisesi zerindeydi.
-imdi istediiniz gibi konuabiliriz sayn eli dedi.
Rasim zden85
HATAY MESELES
Kurtulu Sava ve Trkiyenin kuruluu; yokluklarn, olanakszlklarn
ve aresizliklerin kesime noktasnda baarlmtr. Yoklar ve olmazlar ile yola
kan ATATRK asla ylgnlk gstermemi, baaramama gibi bir
umutsuzlua dmemitir. Bunun en byk nedeni Trk ulusuna olan
gvenidir. Ulus bu gvenin gereini Kurtulu Savanda yerine getirmitir. O,
yurt sorunlarnn zmnde de bu gcn bilinciyle hareket etmitir.
ATATRK, Trkiyenin zellikle d devletlerle olan ilikilerinde yediden
yetmie tm ulusun gcn yannda grdnden, byk ve asil Trk ulusuna
yarar bir politika izlemitir. Gemite byk devletler karsnda izlenen ezik
ve Trk ulusunu kltc yaklamlar son bulmutur. Bu sayededir ki Trkiye
84
85
99
Yldrm; s. 55.
100
87
101
88
102
103
90
104
91
Besleyici; s. 65-66.
105
92
106
DOUUNDAK OLAANSTLK
Baarl insanlarn kendileriyle gurur duymalar en doal haklardr.
nk her baar sadece baary gerekletirenin deil baardan yararlanan
herkesin mutluluuna katk salar. Gururun asl nedeni bakalarnn
mutluluuna hizmet etmi olmaktr. Kibir ve marurluk gibi insan olmayan
boyuta dnmedii srece gurur, normal bir davrantr. ATATRK, Trk
milletinin yetitirdii sekin bir insan olmasna ramen kendisini hibir zaman
insanst grmemi, milletin hizmetinde bir fert olmann gururuyla yetinmitir.
Millete efendilik yoktur, hizmet vardr. Bu millete hizmet eden onun efendisi
olur. szyle de bunu vurgulamtr. Aadaki anekdot onun bu yndeki
dncesini yanstan gzel bir rnektir:
ATATRK, kendisinin insanst bir varlk olduunu sylemelerini hi
ho karlamazd. ocukluk arkada Nuri Conkerin sert akalarn byk bir
nee ile dinler ve hepimizin nnde tekrarlatrd.
Bir gn sofradakilerden biri:
-Paam, kim bilir ocukluunuzda ne mstesna bir insandnz. Kim bilir
ne esiz anlarnz vardr, demiti.
ATATRK gld ve Conkere dnd:
-Nuri anlatsn, dedi.
Nuri Bey her zamanki akac diliyle:
-Bakla tarlasnda karga obanl ederdi, yantn verdi. Deminki soruyu
soran kii, szn bu yola dklmesinden fena hlde rkt. Soruyu ortaya
attna bin kez piman oldu.
-Aman efendimiz, diyecek oldu, ATATRK hemen szn kesti:
-Bana, insanlar stnde bir dou atfetmeye kalkmaynz.
Douumdaki tek olaanstlk Trk olarak dnyaya gelmemdedir.93
MLLET ADAMIYDI
Trk halk; gemite kendi ynetici ve aydnlarnca ihmal edilmesine,
horlanmasna, cehalet ve yoksullua mahkm edilmesine karn vatanna
olan sevgisini hi yitirmemitir. Yurdu ve milleti sz konusu olduunda,
kendisine yaplm olan hakszlklar ve olumsuzluklar bir tarafa brakarak
93
Besleyici; s. 117-118.
107
Banolu; s. 73-74.
108
95
109
VATAN N
ATATRKn millet sevgisini tanmlamak en zor ey olsa gerektir.
Kendi varlk nedenini vatan ve milletine balayan, bireysel beklentileri
olmayan ender ahsiyetlerden biridir. Yaptklarn asla yeterli grmemi ve
milletine kar kendisini hep borlu hissetmitir. Bu nedenle hayatnn son
anlarnda bile Trk milleti iin bir eyler yapmak abasnda olmu, doktorlarn
salyla ilgili uyarlarna ramen yurt sorunlaryla ilgilenmekten kendisini
alkoymamtr. Oysa hastalk iini kemirmekte, tarif edilemez aclar ekmekte
ve lm adm adm kendisine yaklamaktadr. Bu ne biim vatan sevgisidir ki
96
Erendil; s. 64.
110
97
Kutay; s. 90-91.
111
BABASININ TARLASI
Trk milletinin bir ferdi olmaktan sonsuz gurur duyan ATATRK, Trk
insannn zeksn ve alkanln hep takdir etmitir. Hangi ortamda olursa
olsun karlat insanlarn dncelerini dikkatle dinler ve onlara hogryle
yaklard. O, dnce ve yaklamlaryla Trk insannn zeksnn geliimine
engel olmak isteyenlere ve onlarn bu yndeki tavr ve dncelerine daima
kar olmutur.
Aadaki anekdot, Trk insannn zeksn ve bu zeky her frsatta
hayranlkla izleyen ATATRKn, bir Trk evldnn zekice davran
karsndaki tavrn gstermesi bakmndan ilgin bir rnektir:
98
Erendil; s. 143.
112
Bir gn bir kyl ATATRKn Orman iftlii snrlar iindeki bir tarlay,
kendi tarlasym gibi sryordu. Onu grdler. Uyardlar, dinletemediler.
Bunun zerine ATATRKe sylediler.
ATATRK denetlemeye kt zaman o tarafa gitti. Yanndakiler topra
srmekte olan kyly gstererek:
-te budur, dediler.
ATATRK yava yava ona doru yrd; yaklanca sordu:
-Burada ne yapyorsun?
Kyl glmsyordu. Son derece sevip saydmz, fakat asla
korkmadmz bir insan karsnda nasl durursak kyl de yle duruyordu.
Sakin bir sesle cevap verdi:
-Tarlay sryorum.
-yi ama, bu tarla senin midir?
-Deildir.
-Kimindir?
-ATATRKndr!...
Kyl bu cevaplar vermekle suu kabul etmi oluyordu. Bu itibarla dava
kaybolmu demekti. ATATRK, kendi toprana tecavz edildii iin deil,
hakszlk yapld iin sertlendi ve sordu:
-yi ama, sen bakasna ait bir topran ona sorulmadan ve izin
alnmadan srlp ekilemeyeceini bilmiyor musun?
Kyl hi tel etmiyordu. Ayn sknetle dedi ki:
-Biliyorum, fakat benim bu tarlay srp ekmeye hakkm vardr!
ATATRKn kalar atld, byk bir merak ve hayretle ona sordu:
-Bu hakk nereden alyorsun?
-ok basit... ATATRK bizim babamz deil midir? nsan babasnn
tarlasn srp ekerse kabahat mi ilemi olur?
ATATRKn yznde takdir ve sevgi duygularnn en cokununu
anlatan engin bir glmseme oldu; kylnn srtn okad ve:
113
ATATRK VE NBET
ATATRK, Trk askerinin zeksna, uyanklna ve greve ballna
hep hayranlk duymu ve takdir etmitir. Bu gzellikler Trk halknn ortak
zellikleridir. Mehmetie g ve ruh veren bu gzelliklerin ilenerek daha da
gelitirilmesi Trkiyede yaayan herkesin ortak devidir. Bin yllarn birikimi
olan bu zelliklerin kolay kazanlmad iyi bilinmelidir. Bunlar, Trk ulusunun
bugnk varlnn olduu kadar aydnlk geleceinin de teminatdr.
ATATRK ile bir nbeti arasnda geen aadaki diyalog, Trk askerinin
zeksn ve ATATRKn bu zekya bakn yanstmas asndan nemlidir:
talyanlarn Habe Harbi sralarnda idi. Ege kylarnda kta ve tahkimat
komutanlar ok titiz davranyorlar, ktaya herhangi bir yabancnn szmas
olaslna kar erleri sk sk uyaryorlard.
Bu gnlerin birinde ATATRKn teftie gelecei haber alnd.
ATATRK beklenilen gnde yanndaki erkan ile geldi. Ktalar tefti edip
dolamaya koyuldu.
Savunma mevzilerinden birine giden yolun dnemecinde ATATRK
birdenbire durdu. Yanndakilere:
-Siz beni burada bekleyiniz, ben yalnz gideceim, dedi.
Yanndaki komutanlar tereddtle birbirlerinin yzne baktlar. Fakat,
tabi bir ey syleyemediler.
ATATRK patikann kvrmn dnd. Korugann hkim bir noktasnda
nbet bekleyen Mehmetie doru yrd. Uzaktan gelen bir sivilin kendisine
doru yrdn gren Mehmetik hemen silhna davrand. Daha fazla
yaklamasna izin vermeden gr sesi ile:
-Dur!... diye grledi.
ATATRK bu kesin ihtar karsnda durarak:
-Sen beni tanmyor musun? Ben kimim?
-Mustafa Kemalsin komutanm.
99
Banolu; s. 99-100.
114
100
Besleyici; s. 97-98.
115
116
102
Yceba; s. 55-56.
117
Merdivenlerin yarsn indii srada bir kucak sar iekle bir kyl kadnnn
nefes nefese, srarcasna merdivenleri ktn grdk.
Gazi Mustafa Kemal durdu, kyl kadn yanna kadar kt. Anlatlamaz
bir hayranlkla onun gzlerine tutuldu ve bir sre bu dalgnlk iinde yerinden
kmldanamad, sonra bir ana sesindeki sevecenlik ve zlemle:
-Ah benim akr olum! Yolunu bir deli gibi bekledim. Sana bu iekleri
tarlamdan yoldum. E ban! O sar salarn peyim... Bu benim adam,
umduumu ok grme...
Gen komutann yzne bir huzur ve sevin yayld, ban ona doru
edi. Kyl kadn bu sar ba, barndaki sar ieklerin zerine bastrd.
Koklad, pt. Sonra da sar fulyalar ayann altna sererek:
-Adam yerini buldu, koca yiit, tuttuun altn, klcn keskin olsun; her
muradn yerine gelsin, dedi.
Bu kyl kadn bizim cephe arkadamz Sultan Ana idi.
Ferit Celal Gven103
103
118
KAYNAKLAR
AAKAY, Mehmet Ali; ATATRKten 20 An, Trk Dil Kurumu, Ankara, 1972.
ARAZ, Nezihe; Mustafa Kemalin Ankaras, Dnya Yaynlar, stanbul, 1994.
ARIBURNU, Kemal (Der.); ATATRK, Anekdotlar-Anlar, Ayyldz Yaynlar, Ankara 1960.
ARIBURNU, Kemal; ATATRKten Anlar, Trkiye Bankas Yaynlar, stanbul, 1969.
ATATRKn Sylev ve Demeleri; ATATRK Aratrma Merkezi, Ankara 2006.
Atatrklk (Birinci Kitap); Gnkur. ATASE Bakanl Yaynlar, Ankara, 1983.
ATAY, Falih Rfk; ankaya, Doan Karde Basmevi, stanbul, 1969.
BANOLU, Niyazi Ahmet; Nkte ve Fkralarla ATATRK, nklap Kitapevi, stanbul, 1981.
BESLEYC, Hadi; Atamz ATATRK, Dilek Yaynevi, Ankara 1980.
BORAK, Sadi; ATATRKn stanbuldaki Hayat, Kuleli Dergisi, 1996/1.
BORAK, Sadi; Bilinmeyen Ynleriyle ATATRK, Kitaplk Yaynlar, stanbul, 1966.
BOZDA, smet; ATATRKn Fikir Sofras, Tekin Yayn Evi, stanbul, 1999.
CEBESOY, Ali Fuat; Snf Arkadam ATATRK, nklap ve Aka Yaynlar, stanbul, 1981.
ERENDL, Muzaffer; lgin Olaylar ve Anekdotlarla ATATRK, Genelkurmay Yaynlar,
Ankara, 1988.
KILI, Ali; stikll Mahkemesi Hatralar, Sel Yaynlar, stanbul, 1955.
KUTAY, Cemal; Atatrk Olmasayd?, Aksay Yaynevi, stanbul, 1998.
NDER, Mehmet; ATATRK Konyada, ATATRK Aratrma Merkezi, Ankara, 1989.
PAR, Arif Hikmet NEN, M. Agah. (Yay.haz.); ATATRK Anlamak, stanbul, 1981.
TERZOLU, Said; Yazlmayan Ynleriyle K. ATATRK, Ak Kitabevi, stanbul, 1963.
NAYDIN, Ruen Eref; ATATRK zleyi, Kltr Bakanl Yay., Ankara, 1981.
YILDIRIM, Hseyin (Der.); Atatrk Anlamak, Dz.K.K. Basmevi, Ankara, 1998.
YCEBA, Hilmi; ATATRKn Nkteleri-Fkralar-Hatralar, Kltr Kitabevi, stanbul, 1983.
119