Amebe i crevne infekcije (Dizenterina

ameba)

Entamoeba histolytica je uzronik amebijaze, oboljenja sa

veoma irokim spektrom klinikih ispoljavanja - od asimptomatske i kliconotva,
preko amebnog kolitisa do veoma invazivnih oblika sa stvaranjem apscesa, pre svega
u jetri. Postoie dve, genetski razliite ali morfoloki identine, vrste: Entamoeba
histolytica, koja moe uzrokovati invazivnu amebijazu i Entamoeba dispar koja je
bezazleni komensal
E.histolytica sastoji se iz dva stadijuma: stadijuma ciste (infektivni stadijum) i
stadijuma trofozoita (tkivno invazivni stadijum). ovek je jedini domain. Do
infestacije (kod parazita su infestacije, kod bakterije su infekcije) najee dolazi
unoenjem hrane ili vode, kontaminirane fecesom koji sadri ciste amebe, ali je
takoe mogua i seksualna transmisija feko-oralnim putem. U sluznici debelog creva
od jedne ciste nastaje 8 trofozoita koji su pokretni. U daljem toku, invazija trofozoita
moe uzrokovati bolest, ali oni nemaju nikakvu ulogu u prenoenju infekcije jer brzo
propadaju u spoljanjoj sredini, a lako ih razara i eludana kiselina.
Procenjuje se da u svetu ima oko 500 000 000 osoba inficiranih amebom, bilo
E.histolytikom ili E.dispar. Meu parazitozama veu smrtnost od amebijaze imaju
samo malarija i istozomijaza. Amebijaza je najea u zemljama u razvoju, a u
visoko razvijenim zemljama vezana je za odreene rizine grupe kao to su putnici u
nerazvijene ili zemlje u razvoju, imigranti, tienici ustanova za mentalno retardirane
osobe i seksualno aktivne homoseksualne osobe.

Kako se manifestuje amebijaza?

Klinika slika crevne amebijaze varira od blage dijarealne bolesti do pravog
dizenterinog sindroma sa bolovima, tenezmima i krvavim stolicama. U veini
sluajeva bolest protie subakutno 3 do 4 nedelje. Retko se moe razviti i fulminantna
forma kolitisa sa obilnim krvarenjem, visokim temperaturama i znacima peritonitisa

koji je uzrokovan mikroperforacijom debelog creva. U posebnom riziku nastanka

fulminanatne forme bolesti su deca, trudnice i osobe koje primaju kortikosteroide.
Kod nas su najee hronine forme amebijaze sa viegodinjim dispeptikim tegobama, neurednim stolicama, bolovima u trbuhu i znaajnijim gubitkom telesne teine.
U diferencijalnoj dijagnozi dolaze u obzir infekcije igelama i kampilobakterom,
enterohe-moraginom E.coli, zatim pseudomembranozni kolitis; CMV kolitis,
ishemijski i ulcerozni kolitis i Crohnova bolest.
Retko, segmentni zapaljenjski process, uzrokovan amebama, usled bujanja
granulacionog tkiva, dovodi do nastanka ameboma koji se palpira kao bolna masa i
imitira tumor.
Najea ekstraintestinalna manifestacija amebijaze je apsces jetre. U klinikoj slici
dominiraju poviena telesna temperatura i bol u gornjem desnom kvadrantu
abdomena. Postoje blaga leukocitoza i porast alkalne fosfataze. Izraena utica je
obino znak bakterijske superinfekcije apscesa. Kod treine pacijenata uporedo se
javlja i proliv. Moe se javiti i kaalj, koji ukazuje na afekciju pleure i plua sa desne
strane. Kod polovine bolesnika sa amebnim apscesom, jetra je uveana i bolna na
palpaciju. U veini sluajeva radi se o jednom apsces u, i to u desnom renju.

Kako se postavlja dijagnoza?

Dijagnoza crevne amebijaze se i dalje zasniva pre svega na nalazu cista ili trofozoita u
stolici ili uzorcima sluznice debelog creva, dobijenim endoskopskim putem.
Poto se parazit izluuje intermitentno potrebno je uzeti bar tri uzorka stolice za
pregled.
Razvijeni su komercijalni testovi za otkrivanje specifinih antigena u stolici.
Endoskopske preglede je najbolje raditi bez prethodne pripreme (ienja), da bi se
poveala ansa nalaza ameba u uzorcima sluznice. U sluznici ovakvog kolona obino
se pod mikroskopom veoma lako nadu trofozoiti, a nekada je potrebna i primena
imuno-histohemiiskih bojenja.
Seroloke analize su dosta vane za dijagnozu amebnog apscesa, a mogu da pomognu
i u dijagnostici crevne amebijaze. Antiamebna antitela se dokazuju indirektnom
hemaglutinacijom, a mogu da perzistiraju godinama posle eradikacije ameba, te stoga
treba biti oprezan u tumaenju nalaza u zemljama gde je amebijaza endemska.

U sluaju sumnje na apsces jatre moraju se uraditi i dopunska istraivanja (ultrazvuni

pregled, kompjuterizovana tomografija-skener).

Terapija
Lek izbora za pacijente sa invazivnom crevnom amebijazom je metronidazol za
odrasle u dozi od 3x750 mg, per os, tokom 5-10 dana ili 4x500 mg I.V. tokom 5 do 10
dana.
Slina je i terapija amebnog apscesa jetre jer apsces nema kapsulu, tako da
metronidazol u visokoj koncentraciji dospeva u apsces.
Posle leenja invazivnog oblika crevne amebijaze indikovano je dati neki od lekova
koji deluje intraluminalno u kolonu, a u cilju eradikacije eventualnog parazitonotva.
Do sada su se samo tri leka pokazala efikasnim: diloxanid furoat, paromomycin i
iodoquinol.