Acta Tomiciana 11

ACTA TOMICIANA.
TOMUS UNDECIMUS.
TOMUS U N D E C I M U S EPI
STOLARUM. L E G A T IO
NUM. R E S P O N S O R U M .
A C T I ON U M. ET RERUM
GE S TA RUM.
SER EN ISSIM I
P R IN C IP IS
SIG ISM U N D I
PRIMI
REGIS POLONIvE MAGNI DUCIS LITHUANIÊ.
PER S T A N ISL A U M G O R SK I, C A N O N IC U M C R A C O V IEN SE M

ET PLOCENSEM.
A. D. MDXXIX.
SU M PT IBU S B IB L IO T H E C A E K O R N IC EN SIS.
MDCCCCI.
PO SN A N IA E .
societatis ,,Dziennik Poznafiski".
N in iejszy tom jedenasty zawiera akta z calego roku 1529. W kodeksach G 6rskiego granic
tom<Sw stanowi^ sejmy walne koronne i tego podzialu trzymalem si te i mniejwi^cej w 2 poprzednich
tomacli. Postanowilem atoli tak w niniejszym tomie, jak i w nasfojpnych, obejmowac kazdym tomem eaiy
rok kaleodarzowy, co jak sqdz dia badaczdw, korzystajqcyeh z Tomieyan<5w, poz^danq bdzie
reforma. Mimo tej zmiaoy ukfad kodeksdw Gdrskiego pozoatal w gKwnych zarysach nietknigty a i w dalszych tomach kodeksy te pozostana, rdzeniem, okoto ktdrego dokumenta zaczerpni^te z innyeh r<5def
grupowad si i dopelnienie ich stanowic bdq.
Do tomu X I korzystalem pr<5cz gldwnego ^rdcUa, jakiem sa Teki Gdrskiego, z kodeksu Sapieiynskiego t. V II, Y III i X V II, bgdacych wksnogci% biblioteki Rogalidskiej, jakotez z kodeksu Wojczyriskiego i kodeksu pism Krzyckiego, bed^cych wlasnoScin biblioteki K<5rniekiej. Poniewaz tom V II kodeksu
Sapie^yfiskiego obejmnje dwa lata r. 1528 i 1529 a kazdy z nich ma oddzielne numerowanie dokument<5w, przeto eytuj go, o ile zawiera dokumenta z r. 1529, jako V II (2 ). Tak powy&sze jak i wszystkie
inne rddla, z kt6rych czerpalem, przytaezam na marginesie przy odnoSnych dokumentach.
Metod? wydawnictwa zatrzymalem t sama, jakq zast<5sowaiem w dw<5eh tomacli poprzednieh, nie
spotkalem sie tezi z nagana tej metody w umiejetnych krytykaeh. Wytkn^la mi atoli krytyka X tomu to,
ie nie umieiScifem w nim wszystkich znanyeh sk^dinad dokumentdw. Nie przecz, ze dia historykciw
byloby rzeoza pozadanij, aby w Tomicyanach mogli znalele zupetoy ile moznoêi zbidr materyaldw do
panowania Zygmunta Starego, ale wydawnictwo Tomicyandw nie moze sobie roScic pretensyi do tego, aby
bezwzgl^dnie wszystkie odnofine dokumenta pomielcilo. Powikszyfoby to zuaeznie obj<jto6e kazdego tomu
a mogfoby z drugiej strony narazie je na narzut, ze drukuje zaane juz sk^dinqd materyafy. Trzymam
sie tedy tej zasady, ze drukuj wszystkie dokumenta, kt<5re zawierajq Teki i kodeksy Gdrskiego
a uzupelniam je z innych r<5del ezy to rkopi6mienriy"ch czy ju& drukowanych takiemi, ktdre
uwazam za dopelnienie i zaokrqglenie materyafu zawartego w kodeksach Gdrskiego.
Osiagnigcie jak najwikszego kompletu jest i mojem zyczeniem i dazeniem i wdzi^czny bd za
wszelkie wskaz6 wki zr<5deJ, z ktorychbym mdgJ uzupelniaj^cego zaczerpn%<5 materyalu; wystarezy moze
jednakze, jezeli w nast^pnyeh tomach dawac bed spis tych dokumentdw, ktdre s^ juz gdzieindziej drukowane a kt(5ryeh przedruk uwazad b?d za zbyteczny. B^dzie to pewnem ulatwieniem przysztej pracy,
jak$ stanowic powinay Begesta do calego panowania Zygmunta Starego.
Omylek drukarskich nie unikDÎem i w niniejszym tomie, a wskazanie usterek rzeczowych przyjm
od krytyki z wdzicznoSci^ a bez zalu. Na uniewinDieoie moje mog jednakze dwie przytoczyd okolicznoisci, i to te gidwnego zrddla nie mam podczas druku pod r^kq, a w czerpaoiu z rozmaitych archiwdw
i bibliotek ograuiczyc sif nieraz musz na udzielonych mi odpisach, a powtore ie nie mamy drukarni
w miejscu mego zamieszkania. Niejednego bt^du drukarskiego a nawet rzeczowego mozuaby ezasem
uniknac, gdyby byla moznoSc juz wSrdd druku zajrzec do irddfa lub w ostatoiej ohwili przed odbiciem
arkusza zrobic jeszcze te lub owa poprawke.
Pozostawiaj%c poprawienie zwyklych omylek drukarskich laskawej wyrozumialoSci czyfceinikdw,

upraszam tutaj o sprostowanie dwdeh pozalowania godnych usterek i to na str. 40 w. 2 od dolu zam.
Q u o d e j u s d e m winno byc Q u o d q u i d e m , na stronie za 206 w. 15 od dolu zam. s e r v i t i a
ma byc f e m i n a . Na str. 62 w przypisku 1) po wyrazach J o a a n e d e T a r n o w upraszam dodad:
z a m i a s t J o a n n e d e T a n c z i c , a na str. 195 w dokumeneie 250 wdrugiej jego czci nieczytelny
i niedokladnie odezytany ustp raczy czytelnik poprawic w nastpuj^cy spos6b: fidejussores Marcus
bibliopola C r a c o v . et affines vel agnati ejus, qui vicine h a b i t a n t , p r o i l l o ex forma obligationis
solverunt.
Na zakodczenie skladam gIbokie a szczere podzikowanie wtalcicielom i zarz^dom bibliotek
i archiwdw, z ktdrych czerpalem materyaly do niniejszego tomu, tak za pozwolenie korzystania z odnonych r<5def, jak za zyczliw% koleiefiskq, pomoo, a mianowicie JO. ks. Adamowi Czartoryskiemu,
JW. hr. Edwardowi Raezydskiemu, JW. ordynatowi hr. Mamyeemu Zamoyskiemu, pp. dyrektorowi Joachimowi i dr. Kargiemu w Kn5lewcu, dr. Liedtkiemu, dyrektorowi arehiwum biskupiego we Fromborku,
dr. Winterowi, dyrektorowi c. k. arehiwum we Wiedniu, p. Biskupskiemu, dr. W. K^trzyriskiemu,
dr. J. Kochanowskiemu, prof. dyrektorowi Korzonowi, dr. Sobiesldema^-prof. Sokolowskiemu, prof. Wierzbowskiemu, dyrektorowi Arehiwum ghSwnego w Warszawie.
K 6 r n i k , d 15 paMziernika 1901.
Dr. Zygmunt Celichowski.
Kompend. KarnkowsWego
(Kod. bibi. Rogali6skiej)
K od. bibi. OssolifisHch
nr. x .)
Anni Domini MDXXIX memorabilia.
H o c anno indictus fuit conventus regni generalis Varsaviae celebrandus, diei vero S. Trium
Regum destinatus, atque eam ob causam, ut eo commodius et felicius *) nobilitas ducatus
Masoviae cum regno uniri et consolidari posset. Qui quidem conventus absente rege
per Consiliarios solummodo et nuntios omnium terrarum actus est, commorabatur enim
tum rex in Lithuania, multis et gravibus implicatus negotiis. Praecesserunt itaque hunc
conventum more solito comitia particularia Masoviensia, ducatui Masoviae2) instituta,
quorum causa Sigismundus rex ad eum ipsum ducatum jam Varsaviae congregatum lega
tionem hanc expedivit.
Cum autem praestitutum tempus celebrandi generalis conventus jam in ipso limine esset,
confluentibus Varsaviam omnibus ordinibus et statibus tam regni quam etiam ducatus
Masoviae, haec sequens legatio a rege per Nicolaum Tomicki, castellanum Gnesnensem,
et Stanislaum de Tenczyn, succamerarium Sandomiriensem, fuit missa. In qua primum
rex causas absentiae suae exponit, quibus detentus conventui Varsaviensi praeesse non
poterat Cohsultatio enim illum ipsum in negotio defensionis ducatus Lithuanici nondum
perfecta et conclusa remorabatur. Valetudo imbecillis propter defluxum quendam a capite
in coxa dolorem intensum generantem detinebat, demum supplicationes etiam crebrae
precesque assiduae consiliariorum Lithuaniae, ne ipsos ac negotia ipsorum incepta, prae
sentia sua orbata, relinqueret, magnopere flagitabant. Deinde rogabat, ut hanc absentiam
illius aequo animo ferre bonique consulere velint. A d postremum precibus. monitionibusque intermixtis diligentissime cum illis agebat, ut pro gratia Mtis. suae regiae proque
amore reipublicae et communis hujus patriae diligenti studio et cura in hoc incumberent,
quo facilius nobilitas ducatus Masoviae ad corpus regni ferendaque aequanimiter cum
regno onera pertrahatur, simulque ut etiam tuendi et defendendi regni bona atque utilis
aliqua ratio deliberationibus eorum inveniatur et statuatur.
Legationis pars a rege ex Lithuania missae per cubicularium ad consiliarios in conventu
Varsaviensi consultantes, in qua rex inter cetera senatui significat, quod propter multas
differentias inter confines subditos tam regni quam ducatus Masoviae et Lithuaniae exor
tas (qui multiplicibus querelis regiam Mtem. de injuriis invicem sibi ad limites istorum
dominiorum illatis onerabant) designaverit quosdam commissarios ex ducatu Lithuaniae,
qui proximo vere conspecturi fuerint limites et cognituri atque adjudicaturi injurias sub
ditorum cum illis, quos in conventu proximo Petricoviensi e x regno deputaverat, aut si
consiliariis
i) K od. O s s o l. facilius. a) K od. O s s o l. Varsaviae,
A ci Tomiciaoa.
Tomus X I .
consiliariis viderentur alii designandi, hoc in arbitrium iliorum reposuerat. A c qui fuerint
comraissarii Resignati, reperies fol. 27.1) Petrus Tomicius, epus. Cracoviensis, Joanni
Chojenski, archidiacono Cracoviensi, apud regiam Mtem. in Lithuania vicecancellarii munus
obeunti, inter cetera ex conventu Varsaviensi scribens haec interseruit: Domini Masovienses, inquit, post multas controversias et tractatus utrinque diu factos bonis jam tandem
conditionibus ad communem nostram et perpetuam cum regno conjunctionem accesserunt.
E t paulo post hic idem Tomicius Stanislao Borek scribens eadem repetit. Imprimis, inquit,
dominos Masovienses ad unitatem regni et ferenda aequanimiter cum regnicolis onera
defensionis reduximus, deinde defensionem regni contributariam decrevimus, quo merce
narius miles confinia regni tutius custodire meliusque tueri possit.
Literae universales, quod ducatus Masoviae ad onera regni accesserit.
Legatio ex senatu regni Poloniae missa ad regem Sigismundum in Lithuania tum agentem
ex conventu generali Varsaviensi.
Qua quidem legatione senatus regiam Mtem. certiorem facit, quid in eo conventu actum,
conclusum, quidve ob absentiam illius Mtis. infectum fuerit, cum praesertim id plerumque
accidat ut omnes deliberationes et actiones publicae nimium difficiles et implicatae absente rege, veluti directore sententiarum, esse soleant. A d extremum rogabant consiliarii
nuntiique terrarum omnes supplicabant, ut regia Mtas. maturum et tempestivum tempus
futuri conventus in regno celebrandi dare et designare ad illudque ipsa e Lithuania de
scendere v e lit Multa enim negotia injuriaeque ante senatum decidendae et dijudicandae
allatae fuerant, quae ob ipsius regis absentiam in adventum usque ejus manebant rejectae.
Inter quas et querelam rmi. dni. epi. Cujaviensis, quam in Pomeraniae duces totamque
nobilitatem fecerat ob non solutionem episcopalium redituumque ad ecclesiam Vladislaviensem spectantium, in adventum regium distulerat senatus.
Commissum praeterea fuit et demandatum a senatu dnis. oratoribus, ut cum dnis. Lithuanis
nomine suo fraterne agerent, quo paria cum illis dominiorum tuendorum causa locarent
in finibus praesidia.
Quod saepius incolae regni a rege efflagitarunt, ut curare dignaretur, ducatum Lithuaniae
regno unire, quo melius Tartaris resistere illosque finibus arcere possint, id Tomicius ad
officium suum pertinere ratus regi inducit hac epistola in memoriam, ut ille subditorum
suorum flagitationes expendens utilitatique dominiorum suorum consulens, ejus quoque
rei cum consiliariis ducatus Lithuaniae inter ceteras de publicis commodis disceptationes
mentionem facere possit.
Literae, quibus terrae Sandomiriensis nobilitas moneretur, ut contra Tartaros arma capiat,
sub nomine Petri Tomicii, epi. Cracoviensis et regni Poloniae vicecancellarii, et Christophori de Szydlowiecz, castellani et capitanei generalis Cracoviensis ac regni Poloniae
cancellarii, prolatae. Duce Jazloviecio nostri ab ingluvie Tartarica astu et dolo circum
venti misere caesi fuerunt.
Petrus Tomicius, epus. Cracoviensis, regi Sigismundo in quadam epistola de christianissimi
regis Galliarum oratore haec significat. Dominus, inquit Antonius Rincon, cum vocatus
a rege Joanne hinc discederet, retulit mihi, ea se in mandatis a rege suo ad Mtem.
vestram attulisse, ut prius salutem nuntiaret inviseretque Mtem. vram. sermam. Deinde
ut declararet benevolentiam, amorem et animum fraternum, quem singularem et sincerum
erga Mtem. vram. semper habet et gerit, quodque apud se statuat, si ei in amore et
benevolentia respondere Mtas. vra. amicitiamque suam cum illius conjunctione copulare
et
*) Przytoczone fol. odnosi si d o kod. Karnkow skiego.
et firmare voluerit, velle in singulos annos sublevare Mtem. vram. ad arcendos propulsandosque hostium conatus duodecim milibus aureorum.
A d regem autem Ungariae Joannem se propterea remissum esse dixit, ut illi nomine regis
sui adsit Cui etiam nunc aliquot pecuniarii subsidii se afferre dixit etc.
Rationes Alberti Gastoldi, cur judices in Lithuania more Polonico non sint constituendi;
hos enim regina Bona volebat ad instar Polonorum judicum constituere.
Responsum pro judicibus in Lithuania instituendis rndi. domini Joannis Chojenski, archidiaconi Cracoviensis.
Legatio a Sigismundo primo, rege Poloniae, ad cives Gedanenses missa, qua illis ipsis
serio praecipiebat, ut illi meminerint, a Mte. sua civitatem hanc tuendam gubernandamque sibi concreditam esse. Proinde ut stultam plebeculam, quae ad tumultus rebellionemque proclivis quodammodo esse videbatur, frenis coercerent et justitiae vigorem per
eos ipsos torpescentem in pristinum vigorem reducerent.
Legatio regis ad conventum terrarum Prussiae, Elblngi indictum, missa. In quo quidem
conventu (ut in hac patet legatione) deliberatum fuit cum de ceteris rebus reipublicae
R . P. et terrarum Prussiae necessariis, tum praecipue collatis consiliis et deliberationibus
cum legatis ducis Prussiae, ad haec ibidem missis, de ratione cudendae monetae in utra
que ditione tam suae Mtis., quam illustris domini ducis, videlicet quo valore et aestima
tione ac forma nummus percuti debeat.
Lrae. universales Sigismundi regis de constituenda moneta illiusque valore.
1. Legatio a Sigismundo primo, rege Poloniae, ad conventum

terrestrem ducatui Masoviae in Varsovia indictum, qui prae- Kod VII t
cessit generalem Regni conventum etiam illic in Varsovia Kod. Woj2. nr. 285.
institutum et per solos consiliarios absente rege actum.
(Rex tunc Vilnae erat.)1)
P ost nuntiatam salutem et gratiam nomine sacrae Mtis. regiae universis consiliariis,
officialibus et nobilibus in conventu Varsoviensi congregatis, nuntius in hunc modum
verba faciet.
Quo jure quave justitia ducatus iste Masoviae in sacram Mtem. regiam2) reciderit, quidque
regnicolae fieri et effici instantissimis precibus et clamoribus in negotio hujus ducatus
Masoviae a Mte,|sua regia postulaverint et nunc etiam rogare et instare non cessent,
jam satis abunde et copiose tam per varios et insignes nuntios, quam per literas regias
ac etiam in praesentia Mtis. regiae, tam hic Varsoviae, quam in Cracoviensibus et Piotrcoviensibus conventibus, coram nuntiis vestrarum Dominationum verbis et multis sermo
nibus explanatum et expositum esse nemo ignorat, et quo ordine, qua denique clementia
Mtis.
*) W kod; Sapiezyiiskim bezposrednio po nagI6wku A n n u s
vigesimus
nonus
regni generalis V arsoviae ad

obibat e t om nia n egotia
skiego
znajduje
regni,
si$
ad
millesimus
diem Sanctorum Triu m R egum in anno domini
jo ann is Chojenski, archidiaconi Cracoviensis,
consiliarios
Domini
czytam y: L r a e . regiae ad consiliarios regni Poloniae,
expediebat.11
capitaneos,
15 2 9 ,
petantur e x Regestris
secretarii regii, qui penes regem in Lituania vicem cancellariorum
Nast$pne
nast$puj%ca u w aga:
quingentesimus
quibus indictus fuit conventus
H ic
ad nobiles,
5
in
ad
foliow sg, jednakze czyste. W kodeksie za W ojczyninitio

nuntios
hujus
libri
scriptae,
ponantur
quibus
literae
regiae
conventus terrarum
a c gen eralis in V arsovia est indictus, simul e t legatio ad eosdem conventus particulares missa.
ad
dominos
particulares
Sim iliter literae
ad incolas ducatus M asoviae scriptae, u t in conventu particulari V arsoviensi convenirent, postea m generali V ar
soviensi ad universum ac ad ferenda onera regni accederent.
doctore Crom ero petantur.1*
desunt,
(nr. 2 .) .
H aec ex regestris domini Chojenski aut a domino
Gorski jednakze nie mogl si snafi wystarac o te uniwersaly, bo zrobil notatk$:
a kodeksy zawierajq, tylk o powyzszy uniwersal Mazowiecki i poselstwo krilew sk ie n a sejm w atay
W ksidze m etrycznej 4 3
(T om ickiego) strony 4 9 9 5 0 2 , n a ktorych winny ow e uniwersaly by6
umieszczone, s% niezapisane; nie m a ich takze k sigga 4 4 (Szydlowieckiego.).
C fr. list Tom ickiego. d o ChojeA-
skiego, A cta T om . t. X , nr. 4 5 4 . Powyzszy uniwersal nalezy" chronologicznie do r. 1 5 2 8 , a wi?c d o poprzedniego tomu, dia zwi^zku jednakze ze sPrawami sejmu w alnego umieszczamy go tutaj. *) K o d . W ojcz.:
e t regnum Poloniae.
Mtis. regiae integro hoc biennio cum vestris Dominationibus agitatum sit, supervacaneum
censeo repetere. Quia vero sacra Mtas. regia videt et experitur, quod haec benignitas
et clementia sua in abusum et levitatem dignitatis et Majestatis suae regiae a vestris
Dominationibus trahi coepta est, omnesque legationes et literae sacrae Mtis. suae in
cassum abiere, et hactenus non nisi diffugiis et dilationibus laboratum est, et usque huc
negotium hoc ducatus absque fine protractum, quae r e s ') videtur non mediocriter laedere
famam et laudem Mtis. suae, quae ab universis externis etiam infidelibus hominibus, uti
prudens, justus et pius princeps christianus, a suis subditis amari, cujus non mandatis
solum, sed nutibus etiam subditos universos parere obsecundareque passim dici et prae
dicari nemo nescit.2)
Cum autem Mtas. regia pro immensa prudentia sua expendat pericula et necessitates, in
quibus regnum et dominia Mtis. suae hoc tempore constituta sunt, vidensque id, quod
nemo non videt, quantis calamitatibus universus orbis Christianorum concutiatur, quae
bella, quae mortalitates, quae flumina sanguine christiano manantia, qui conatus prihcipum
Christianorum atrocissimis bellis invicem decertantium: ex quibus liquet, quae spes esse
potest de ipsorum concordia, ut resistant infidelium paganorum fortunae et desiderio,
quibus janua aperta est ad occupandas facili negotio istas hic provincias. Nam Tureus,
nactus occasionem ex bellis Christianorum, occupavit non contemnendam partem regni
Ungariae alioquin divitis et potentis, et nunc etiam satagit artibus suis, quod reliquum
est regni illius, devorare. Quae res si illi ex voto (quod deus avertat) succedet, facile
quisque intelligere potest, quam citra negotium hoc malum dimanabit in vicinas quasque
regiones, sed potissimum in dominia Mtis. regiae.
Accedit ad hoc non minus malum, quod Tartari Precopenses, qui ob intestinam discor
diam hoc anno non potuerunt vastare dominia Mtis. regiae in magna copia, jam tandem
inierunt concordiam, et cum Zavolensibus perpetuae concordiae foedera tractare et confi
cere dicuntur vel hac potissimum ratione, quo christianos, sed praesertim dominia Mtis.
regiae, majori potentia ferro et igne vastare et ex illis praedas agere more suo possent.
A d tantam igitur vim infidelium reprimendam dominia Majestatis regiae plus satis afflicta
sufficere non valent, et jam terra Podoliae tota et Russiae major pars excursionibus et
praedis Tartarorum deserta jacet, non proculque abest, ut hoc quoque malum serpat ad
hunc ducatum Masoviae, illis terris jam deficientibus.
Quibus malis et periculis ut salubri consilio occurri aliqua ratione tempestive possit, sacra
Mtas. regia ex consilii sententia conventum regni in hac civitate sua Varsovia ad proxi
mum Sanctorum trium Regum festum agendum instituit, et hanc civitatem conventui
designare dignata est Mtas. regia ea potissimum ratione, ut negotio hujus ducatus citra
ullum praejudicium subditorum suorum hujus ducatus jam tandem finem faceret, quo uni
versi Mtis. suae subditi animis et viribus uniti hostium infidelium potentiae et crudelitati
facilius et utilius sub felici regimine Mtis. suae resistere possent, utque communi peri
culo et necessitati communibus suffragiis una occurratur. Proinde sacra Mtas. regia
hortatur vestras Dominationes atque imprimis consiliarios suos, deinde etiam universam
nobilitatem hujus ducatus, ut tam de his, quae nomine Mtis. regiae exposui, quam de
aliis Reipublicae necessitatibus et periculis hic prius simul conferant, et nuntios cum
plena
J) Z konstrukcyi zdania w ypadaloby raczej pow iedziec: res ea .
zdaje, zepsuty.
*) C a ly ten ust^p w obu kodeksach, ja k
si?
W koficowem zdaniu nalezaloby pewnie przestaw ii to k m ysli w nast^puj^cy sposob: ...M t is .
suae, quam ab universis externis, etiam
infidelibus hominibus, uti prudens, ju stus et pius princeps christianus
passim dici et praedicari, a suis subditis amari, cujus non mandatis solum, sed nutibus etiam subditos universos
parere obsecundareque nemo nescit."
. - -
plena facultate et potestate ex medio sui deligant, qui cum consiliariis Mtis. regiae hujus
ducatus ad futurum conventum regni venirent, et uti Mtas. regia cum consiliariis ac
nuntiis terrarum regni et cum consiliariis et nuntiis hujus ducatus sui unanimi sententia
et voto (posito imprimis negotio hujus ducatus in bono ordine et fine) deinde id statuere
et concludere possit et valeat, quod esset ad salutem et gloriam nominis Dei, ad Mtis.
suae regiae perpetuam famam et immortalem gloriam, subditis vero ejus Mtis. universis
ad mutuam charitatem, concordiam, pacem, justitiam, utilitatem et dominiorum Mtis. suae
propagationem. Voluit autem Mtas. sua vestras Dominationes certiores facere, quod non
amplius patietur ullis allegationibus nuntiorum vestrorum negotia Reipublicae negligi, et
cum incommodo maximo suorum dominiorum in longum rem trahi, sed vult, ut ducatus
hic regno jam absque ulterioribus dilationibus cum effectu incorporetur et uniatur. Jura
etenim et privilegia vestra juxta liter as et promissa sua in robore conservabit et literis
etiam suis, si opus fuerit, confirmare non negliget,1) vultque Mtas. sua, ut alios subditos,
ita vestras quoque Dominationes in omnibus juribus, *libertatibus et privilegiis licitis et
honestis, in pace denique et justitia conservare.
2.
Legatio a Sigismundo primo, rege Poloniae,
missa ad conventum regni generalem Varsoviensem, per solos
consiliarios et nuntios terrarum actum.
R e x tum in Lituania commorabatur.
Missi a rege legati legationem obierunt: Nicolaus Tom icki, castellanus Gnesnensis, Costensis, Pisdrensis, Coninensis
capitaneus, et Stanislaus de Tenczyn, succamerarius Sandomiriensis.3)
Post dictam salutem et gratiam Mtis. regiae universis in conventu Varsoviensi congregatis:
nuntii ad ipsos in hunc sensum verba facient.
A b eo tempore, quo Mtas. regia ingressa est Magnum Ducatum Lituaniae, omni studio et
labore curavit, ut negotia illius ducatus in bonum ordinem redigeret et causas actionesque integris sex annis, quibus illinc Mtas. sua aberat, cognoscere et secundum quod
justum esset, citius quam homines sperarent, determinare potuisset, nullum pene diem
'profestum per hoc tempus intermittendo, quo non aliquid tractaret ageretve, eo omnes
conatus suos intendens et dirigens, ut positis illic in ducatu rebus in ordine compositisque subditorum mutuis altercationibus atque controversiis ad bonum finem deductis,
tanto maturius ad regnum huc suum et ad hunc conventum redire potuisset E t quoniam
inter alia, quae illic Mtas. sua summa diligentia egit hoc maxime satagebat et in animo
suo perficere constituit, quo subditos suos illius ducatus in eum modum et ordinem
reducere potuisset, ut adversus communes cum regno hostes mutuis et paribus viribus
quotannis resistatur, ob quam rem e sententia conficiendam statuerat Vilnae conventum
circa festum Pentecostes, ubi prudentia et auctoritate sua effecit, quod in toto ducatu
illo universa bona singularum personarum conscriberentur. Idque mox perfici curavit
Mtas. sua et designatis in eam provinciam notariis ad statutum diem sibi regesta appor
tari et sub juramento fideliter exhiberi mandavit. E t dum bona ipsa visuntur conscribunturque,
*) K o d . W ojcz.: non negabit. 2) N azwiska drugiego posta nie przytacza kod. Sapiez., uzupetnilem je z K om pendyura K arnkow skiego, vide p ag. t.
Teki G6rskiego, nr. 3871

(odpis wsptitczesny.)
Sap. V ir. (2) 2.
K od, Wojcs. nr. 286
289.
bunturque, Mtas. regia interim ab actionibus et curis nunquam quievit. Cumque sic
sollicita esset Mtas. sua, totque ac tantos labores sine intermissione sustinuerit, volens
et maxime cupiens omnia atque imprimis ipsam formulam et modum defensionis contra
communem hostem ad optatam calcem deducere: statuit item alium conventum eisdem
subditis ducatus sui ad festum sancti Martini proxime lapsum, in quo bona ipsa con
scripta debito modo aestimarentur et taxarentur, ut expensis facultatibus universi duca
tus, id tandem pro sustinenda assidua et perenni defensione statueretur, quod facultas
incolarum illius ducatus diuturno tempore ferre posset.1) Dumque circa ista Mtas. sua
die noctuque sudaret, incidit aegritudinem talem, quae ad nullam actionem ejus Mtem.
sineret, immo quae ad minimum corporis motum durius affligeret Mtem. suam defluxo
quodam, ut medici dicebant, a capite in coxa dolorem intensum generante.
Qua causa cessatum erat a perficiendis istis majoribus negotiis, minora interim dominis
consiliariis disponentibus et perficientibus. Tandem post viginti et aliquot dies Mtas.
regia resumpta dei benignate et ope medicorum sanitate, etiamnum non omnino tuta- ab
inclementia et asperitate agris, cui ne se ullo modo Mtas. sua exponat, medici consulunt
et obsecrantur, negotium tamen praefatum defensionis resumpsit et incessanter ex rege
stris bonorum conscriptorum rationes colligit, computum fieri facit, unde liquere posset,
quibus copiis perpetuo stipendio hostibus infidelibus ab hoc ducatu resisti sit possibile.
E t quamvis ratio haec defensionis, utpote nova et insolita, tam exiguo tempore, quo illic
agit Mtas. regia,'perfici non potuit, ut quae bono indiget consilio, quo diligenter in omnem
eventum provisa et constabilita, desideratum commodum afferre valeat: Mtas. tamen regia
reliquum ejus rei curandae et consumandae, quam tam optimo exordio incepit, et pro
gressu demonstrato, dominis senatoribus Magni Ducatus Lituaniae committere voluit et
ipsamet ad hunc conventum, uti ab initio animo conceperat, venire jam parabat. Quod
ubi domini consiliarii Lituaniae persenserunt, non sine maerore questi sunt Mti. suae
regiae, quod illos tam subito praesentia sua orbare vellet, relictis, immo posthabitis tot
et tantis ducatus sui magnis et periculosis necessitatibus, ponentes ob oculos adversitates,
damna et pericula innumera, quae discessum Mtis. regiae procul omni dubio essent secu
tura. SuppHcaruntque maximis precibus Mti. regiae, ne se ab eis tam cito subduceret,
sed coepta negotia ad suum et dominiorum suorum ac christianae reipulicae commodum
perficeret, ad optatumque portum et finem deduceret, unde ipsi scire et experiri ac glo
riari possent, se quoque habere dominum et principem, qui eorum (ne intereant) curam
ageret, asserentes se etiam ab antecessoribus suis non degenerasse, sed illorum vestigia
secutos fide et obediendi promptitudine non hoc demeruisse, ut ex domino hospitem
habeant, et non in patria, sed foris pacem, tranquillitatem et omnium optimam justitiam
quaerere cogantur.
Commemorarunt insuper ipsi, quod perpetuis sex annis non fuit illis datum frui conspectu
et praesentia Mtis. suae regiae, unde infinitas actiones, causas, controversias et diffiicultates nasci fuit necesse. Tamen cum alia majora negotia regni Poloniae praesentiam et
moram Mtis. suae postulassent, tulerunt patienter et aequis animis tam longo tempore
absentiam Mtis. suae, propter quam tot et tanta exorta sunt negotia in eo ducatu. Quae
ubi illa absque fine debito relinqueret Mtas. regia, jam ducatum ipsum desponderet
mole tot periculorum et negotiorum ruiturum et interiturum. Neque sibi persuadere
vellent, ut domini Poloni, cum quibus ut jam olim communem dominum, ita etiam quaeque
adversa
J W
M etryce Litew skiej,
Ks. 2 0 1 , str. 1
150
znajduje
szlachty i bojar, oraz obowi%zki ich w czasie wojny.
sig
r. 15 2 8 :
Spis imienny wszystkicli p a n iw , rad,
adversa et prospera indivisa semper habuerunt et etiam habituri sint deinceps, ad inco
larum Magni Ducatus Lituaniae calamitatem et detrimentum, ac etiam (ut nunc sunt
tempora) ad eorum interitum importune efflagitarent a Mte. regia, ut relicto hoc ducatu
absque coeptorum negotiorum consumatione se ad regnum reciperet Nam tale deside
rium et similes conatus derogarent plurimum veteri illi inter haec dominia amori, favori
et concordiae, mutuis beneficiis et officiis jam diu1) insitae et constabilitae. Mtas. itaque
regia pro prudentia sua animo revolvens haec et alia forsan his majora, quae in medium
nunc afferre incautum esset, expendensque, quantum commodum sit allatura dominiis Mtis.
suae coepta ratio defensionis in illo ducatu, quantum denique dispendii et calamitatis
atque periculi dependeat ducatui ex abitione Mtis. suae, comperit satius esse, ut illic
adhuc paululum subsistat, et quod bonis avibus coepit, finire non cesset, quando prae
sertim, ut medicorum est sententia, sub eo hiemis tempore non posset Mtas. sua absque
sanitatis suae periculo tantum itineris pertransire, quamvis, ubi alia non obstarent, Mtas.
sua pro suo, quem erga dominia sua gerit, perpetuo amore nihili penderet etiam vitam
suam periculis quibusvis exponere pro pace, tranquillitate et commodo dominiorum et
subditorum suorum.
Hortatur itaque Mtas. regia vestras Dominationes et rogat, ut hanc absentiam Mtis. suae
regiae aequo animo ferre et boni consulere velitis, ac depositis privatis simultatibus et
odiis, si quae pullulant, pro gratia Mtis. regiae proque amore Reipublicae et communis
hujus patriae diligenti studio et cura in hoc incumbatis et consulatis2), ut nobiles Masoviae
ad ferenda aequanimiter cum regno onera pertrahantur, utque etiam tuendi et defendendi
regni bona atque utilis aliqua ratio per vestras Dominationes inveniatur et statuatur.
Mtas. quoque regia dabit operam, ut interea, dum haec hic consultabunt Dominationes
vestrae, investigare valeat, quibus copiis quotidie ducatus Lituaniae adversus hostes
Tartaros fines suos firmare poterit, de quo curabit vestras Dominationes hic etiam in
conventu facere certiores et ita agere, ut mutuis et concordibus animis ac viribus com
muni et perpetuo hosti resistatur. De quo Dominationes vestrae hic quoque consulere
velint et modos quaerere, quibus defensio aliqua certa et solida regni inveniri et institui
possit.
Quod incolas Masoviae attinet, habet Mtas. regia spem paene certam, quod illi posthabitis
diffugiis et dilationibus jam tandem ad regni corpus sua sponte accedent; quod ubi fa
cere adhuc reluctaverint, scire illos vult Mtas. regia, se nihil praetermissuram adversus
ipsos exsequi, quidquid ex consilio vestrarum Dominationum sancitum fuerit. Nam Mtas.
regia conventum regni hic instituit potissimum ea causa, ut facilius negotium istius du
catus ad optatum effectum deduci possit, et conventus particulares ac generalem tempe
stive in hoc ducatu celebrandos instituit, quo praecluderet illis viam amplius elabendi
a praestando debito, per quod regno accedere et incorporari tenentur.
E t quoniam superiori anno in praeterito conventu decretum erat, ne aliquis ex subditis
Mtis. regiae extra regnum militaturus stipendia facere audeat, emisitque Mtas. regia
edicta sua hoc vetantia, quae per universum regnum promulgata sunt, fuere tamen non
nulli et num etiam forte sunt, qui non sine maximo dedecore et levipendio edictorum
Mtis. suae ea ipsa edicta et mandata transgredi et contemnere non verentur: postulat
Mtas. regia, ut vestrae Dominationes consilium praebeant Mti. suae, quo modo tam au
daces pro demeritis castigare debeat, et qua poena afficiendi erunt illi, qui deinceps
tanta audacia non vererentur transgredi mandata et edicta Mtis. regiae ac decreta con
ventus
*) W kod. W ojcz.: sanctissime. *) W kodeksach: incumbant et consulant.
A cia Tomiciana. Tome* X I .
__ 10____
ventus generalis. Nam Mtas. sua nollet praebere ullam justam occasionem, non principi,
non regi tantam, sed ne quidem cuipiam mortalium dissensionis, disturbii et inimicitiae,
et cum ab initio visum est, neutram partem istorum regum dissidentium juvare vel im
pedire, vellet Mtas. sua, uti christianum principem decet, hoc, quod. pollicita est, re ipsa,
non verbis tantum praestare.
Quidquid praeterea vestrae Dominationes Mti. suae regiae decens, honestum et Reipublicae
utile consilio assecutae fuerint, tam in jurium reformatione et in fundorum aestimatione,
quam in aliis regni necessitatibus et periculis, id Mtas. regia gratia, favore et auctori
tate sua approbare dignabitur.
Neque dubium est ullum Mti. suae, hujus postulationis et desiderii sui vestras Dominationes
rationem bonam habituras, atque se tales erga Mtem. suam .nunc in praesentibus negotiis
exhibituras, quales fidei sinceritas et obediendi promptitudo requirit, et a proavis jam
olim fecit eas insignes atque ad haec culmina, pro uniuscujusque virtute et Mtis. regiae
gratia, gloriose perduxit. Mtas. autem regia ut hactenus omnes et singulos e vestris
Dominationibus gratia sua prosecuta est, ita demum pro isto, quod hic praestituri estis,
obsequendi studio singulorum ex vestris Dominationibus honorem et fortunas augere pro
gratia sua regia dignabitur et pollicetur.
Teki Govskiego, nr. 3W ')
Altera pars legationis secretior.

Nuper significavit nobis magnificus Petrus Kmitha de Visnicze, curiae nostrae marschalcus,
quemadmodum capitanei exercitus et arcis Scepusiensis serenissimi regis Ferdinandi
scripserunt subditis nostris in Scepusio, mandantes illis, ut vias, per quas exercitus esset
iturus, praepararent victumque exercitui pro pecuniis subministrarent ac insuper centum
pedites cum pixidibus pro tuitione quarundani fodinarum mitterent.
Delatus est etiam rumor ad nos non incerto autore, gentium videlicet serenissimi regis
Ferdinandi hoc esse constans et perpetuum institutum, serenissimum regem .Joannem
velle persequi etiam in regnum Poloniae, si ad illud casu aliquo adverso iterum decli
naret, eamque illic in exercitu esse omnium vocem, quasi jam pro explorato habeant,
serenissimum regem Joannem ad id necessitatis et infortunii perventurum.
Quod ad mandata et imperia capitaneorum attinet, commisimus et mandavimus mageo.
marscbalco nostro, ut per medium aliquorum virorum strenuorum hortaretur imprimis
ipsos capitaneos, ne talibus praeceptionibns disrumpant mutuam pacem et concordiam
inter ista vicina et amica regna, et ubi illi monitis acquiescere renuerent, investigare et
inquirere curaret ab eisdem capitaneis, an haec jussu sui principis facerent, nec ne,
ut scire possemus, quomodo nos hac in re gerere debeamus. Proinde opus erit nos ha
bere rem paratam et communi regnicolarum nostrorum voto et consilio conclusam in .
eum eventum, ubi exercitus serenissimi regis Ferdinandi regnum, et subditos nostros in
vadere pergeret, quid tum agendum et qualiter resistendum foret, ne damnum. simul
et ignominiam sustinere improvisi cogamur cum perpetua nota Polonae nationis.1)
*) W T ek ach na przylepionej kartee n otatka G orsk iego: In structio seu nuntiatio a rege Siglsmundo primo,
ex Lituania ad consiliarios regni P ol. in conventu regni Varsoviensi generali
congregatos.
missa
R ex sententiam et
consilium ab eis petit. Tom icius suam et consiliariorum sententiam annotavit, -r- ) W' T ek ach n a marginesie
u w a ga T om ick ieg o: N on putant domini, quod rex Joannes nliquo suo quantumcunque adverso casu coactus ad
regnum hoc conferre se ulterius deberet, nam cum anao praeterito ad illud declinasset, pauca admodum ac
fen ne nulla humanitatis e t hospitalitatis officia sunt illi exhibita.
S i tamen ad eam
necessitatem et . infortunium
11
' Quia etia'm cum nuntiis vojevodae Valachiae, qui hic apud nos fuerunt, constituimus conven
tum pro fututo tempore veris cito post festa sancti Paschatis insuper injuriis et damnis
hinc inde illatis: celebrandum, ad quem optat palatinus, ut aliquos designaremus, qui
nullum interesse haberent ad negotia illa, de quibus judicium fieri debet, nam et se non
absimiles in eum conventum mittere pollicetur, de quo ut consiliarii quoque nostri con
ferant et nobis suggerant, quis videretur ad eam rem magis .opportunus et idoneus.1)
E t quoniam' multae sunt exortae differentiae inter confines subditos nostros, tam ex regno
quam ex ducatu Masoviae, cum istis hic Lituaniae incolis, qui nos multiplicibus querelis
inclamant de suis injuriis, quas sibi invicem ad limites istorum dominiorum inferunt, unde
videmus plurima odia oriri, ex quibus posset facile mutua pax et amicitia rescindi, nisi
huic malo tempestive bono consilio occurramus, et proinde designavimus ex hoc ducatu
quosdam, qui proximo vere conspecturi sunt limites et cognituri atque judicaturi injurias
subditorum nostrorum cum illis, quos in conventu proximo Petrcoviensi ex regno depu' taveramus, aut si alii videbuntur designandi, hoc reponimus in arbitrium consiliariorum
regni nostri Personas autem, quas ad eam obeundam provinciam hic designavimus,
declarare visum est, ut expendatur, si ex aequo jungendi sunt eis illi, qui in conventu
Petrcoviensi deputati sunt.
Commissarii ex Lituania cum regno Poloniae.

Dominus dux Constantinus, palatinus Trocensis8), castellanus Vilnensis8), capitaneus Brzestensis, capitaneus Slonimensis, tesaurarius *>, quibus assistent capitanei in suis prae
fecturis, videlicet capitaneus Luceoriensis, capitaneus Vlodzimiriensis, capitaneus Cremianecensis, capitaneus Pinscensis.
E t isti commissarii debent incipere provinciam eis injunctam a Parczow et prosequi usque
ad 'finem per terram Volinensem. Nam singulis districtibus alii et alii deputari non
possunt, propterea quod paucos hic ducatus habeat consiliarios.
Commissarii cum ducatu Masoviae.5)

Dominus palatinus Vilnensis,6) marschalcus terrestris,7) palatinus Polocensis,8) Joannes Hlebowicz, Radzivil pincerna.
Inchoabunt autem isti commissarii limites a Goni^ndz ad Tykoczin, Bielsko, Drohiczyn,
Mielnik, Lossycze, Miedzirzecz, Brzesczie, usque ad Parczow.
Tempus
perveniret e t gentes regis Ferdinandi illum persequerentur aut si gentes regis Ferdinandi pergerent urgere sub
ditos Mtis. regia?, .u t vias repararent, commeatum ad exercitum suum secum ducerent ac centum pedites cum
pixidibus mitterent,
non aliud consilium salubrius
sua propere ad regnum suum rediret et capto
domini excogitare potuerunt in tali eventu, quam ut Mtas.
consilio cum consiliariis
suis id ageret, quod pro
sustinenda
dignitate su a regia e t tuitione regni sui m agis opportunum esse censeret; interim autem ut Mtas. sua mitteret
nuntios suos ad utrumque regem e t illos ad concordiam reducere curaret,
i) W T ek ach dopisek T om ick iego: Palatinus Podoliae, castellanas Leopoliensis.
Marcin Kamieniecki,
R adziw ill.
kasitelanem
Wojewodq, Podolskim
byl
Lwowskim Jdrzej Krupski. 2) K s. K onstanty Ostrogski. 8) K s. Jerzy
4) Podskarbim wielkim Jitewskim b y l Bohowitynowicz Bohusz.
) W
wymienieni ja k o komisarze p olscy: Dnns. epus. Plocensis, dnus. thesaurarius regni,

Szydlowiecki). - fl) Olbracht Gasztold. 7) Ja n Zabrzeziriski. *) P iotr TCiszka.
T ek ach na marginesie
(j^drzej K rzyck i i Mikolaj
12
Tempus vero, pro quo ad loca descripta ipsi commissarii cum aliis ex Polpnia convenire
deberent, videtur opportunum circa festum Sanctae Trinitatis. An idem quoque vide
bitur consiliariis nostris Poloniae, scire vellemus in tempore, cupimus enim, ut querela
rum et injuriarum sit aliquando finis.1)
E t quia hic laborare non cessamus In supputationibus bonorum conscriptorum, quo subditos
nostri hujus Magni Ducatus in ordinem redigere et solidam atque perennem defensionem
contra hostium excursiones invenire et statuere possemus, speramus id brevi nos cum
dei auxilio effecturos. Sed cum jam conjicere facile possumus, quanta sit incolarum
hujus ducatus facultas, non ab re visum est nobis, ut jam tandem contulissemus cum
nostris hic consiliariis de ferendis hinc inde cum' regnicolis suppetiis adversus Tartaros,
perpetuos utriusque dominii hostes, et huic rei pro bono dominiorum nostrorum conficien
dae optima jecimus fundamenta. Neque detrectant isti hic subditi nostri haec pacta
inire et de ferendis invicem suppetiis concordare cum subditis nostris ex regno Poloniae,
modo scire possent, quae sit regnicolarum hac de re constans voluntas et quibus copiis
regnum Poloniae Magno Ducatui Lituaniae auxilia, dum opus esset, praestare debeat, ut
ipsi quoque expensis propriis viribus scirent, si talionem reddere valeant, ut similibus
copiis, dum necessitas exigeret, regno succurrerent, ita tamen, quod res posset esse
certa atque diuturna et non unius vel duorum annorum, quum istorum hic intentio sit
consentire in eum modum defensionis, qui et diu duret et sit securior, quam unquam
alias. Atque ideo opus est, ut tempori sciamus, quae sit uniformis sententia et voluntas
consiliariorum et nuntiorum regni nostri, quo id, quod et subditi nostri saepe efflagitant
et necessitas dominiorum nostrorum exposcit, ad effectum deducere et vires subditorum
nostrorum ex utroque dominio adversus potentem et anniversarium hostem unire posse
mus. In quo nihil dubitamus, modo aliquid certi et solidi in conventu istius regni insti
tuatur, ad quod non putamus multis persuasionibus opus, cum nemo tam hebes sit, qui
non videat, id quod omnes vident vel manibus contrectant, quantis videlicet calamitatibus
sint jam afflicta dominia nostra ab hoc hoste, qui adeo auxit copias suas, ut plut sit,
quam quod de eo dici vel credi facile possit, quemadmodum subditi nostri non sine
detrimento saepe experiuntur.

(minuta Maciejowskiego
z poprawk. Tomickiego).
K od . Sap. V I l (2), 4,
3. Petrus Tomicius, episcopus Cracoviensis, vicecancellarius,

Christophoro Szydlowiecki, castellano Cracov., cancellario.
Magnifice domine et amice honorandissime. Heri nuntius domini Plocensis meas mihi attulit
literas, quae per errorem scribarum domini Chojenski fuerant illuc ad eum delatae. E x
quibus tametsi ego jam abunde cognoveram, quod regia Majestas Magnificentiae vestrae
de sua per hanc hiemem in Lituania mora suis literis perscribit, gratissimum tamen erat
mihi officium Magnificentiae vestrae, quod et ejus, quod a Majestate sua regia illi scribi
tur, et aliorum, quae aliunde sunt ad eam delata, me facere participem voluerit, pro quo
illi plurimas habeo et ago gratias. Remitto autem Magnificentiae vestrae per hunc do
minum Mroczek eas omnes literas, quas mihi in fasce uno ligatas nuntius meus ad vestram
Magnificentiam missus attulit. Ceterum pro fasiano mihi dono misso magnas ago et habeo
gratias Magnificentiae vestrae, quale munus si et ego aliunde nancisci possem, par certe
illi in remunerando officium praestarem. D e faciendo itinere Varsoviam versus jam ego
sententiam
*) W Tekach dopisek Tomickiego: Ad festqm S. JMichaelis cum Masovia et Lublinensi ac Russiae terris.
sententiam et voluntatem meam prioribus literis exposui Magnificentiae vestrae et eam

ipsam nihilomagis nunc etiam muto. Nam decretum hoc est mihi, ut deo bene juvante
sabbato post festum Trium Regum Varsoviam applicem. Quo si prius pervenero, Magni
ficentiam vestram magno desiderio exspectabo. Interea illam felicem esse et optime
incolumem vehementer opto, eidemque me ex animo commendo. Dat.1)
4. Mauritius Ferber, episcopus Varmiensis,

Felici Brzeski, palatino Masoviae.
Arehiwum biskupic
FromborJtu (A i,
Magnifice et generose domine, amice plurimum honorande!

Scripsit nobis nuper sacra regia Majestas, dominus noster clementissimus, quomodo regia
moneta Thorunii cusa et cudenda non solum in toto Poloniae regno, sed etiam in ducatu
Masoviae exponibilis et receptibilis esse debeat et sit, ac sine ullo suae sacrae Majestatis .
mandato incolae regni et ducatus Masoviae eam recipiant, quemadmodum ex regalium
literarum exemplari praesentibus interposito Magnificentia vestra cognoscet, id quod aliter
experimur per eos Masoviae incolas, qui huc in episcopatum nostrum mercandi ac merces
suas adducendi et quae eis necessaria sQnt hinc abducendi gratia veniunt. Recusant
enim eam regiam monetam pro mercibus suis vel frumentorum vel carnium vel etiam
aliarum rerum, quas huc vendendi gratia advehunt, recipere, subditis nostris occasionem
praestantes, ut et ipsi eam recipere nonnihil reluctentur, vel saltem difficiles reddantur.
Undei Magnificentiam vestram rogamus et sacrae regiae Majestatis nomine amice hortamur,
quatenus eam monetae capiendae rem cum subditis suis ad episcopatum nostrum venien
tibus ita dirigat, ne ipsi regiae Majestatis inobedientes convincantur ac subditis nostris
reclamandi et monetae receptioni reluctandi ansam praebeant. Factura est in hoc Magni
ficentia vestra rem se dignam, regiae Majestati placitam, nobis quoque gratam. E t cum
his Magnificentiam vestram bene et feliciter valere cupimus. Datum in arce nostra
Heilsberg, quinta Januarii anno 1529.

Mathiae Drzewicki, episcopo Wladislaviensi.
Reverendissime in Christo pater ac domine, amice, frater et major honorande! Cum fere
nullum argumentum suppetat ad scribendum, vel inde, ut scriberem ac reverendissimam D.
vestram literis meis inviserem, materiam sumpsi. Per dominos terrarum Prussiae consi
liarios deputatus sum, ut cum aliis mihi adjunctis in Warschoviensem regni conventum
veniam. Inde est, quod hinc familiarem meum praemitto ad providendum mihi de hospitio
ac alia, quae pro tunc necessaria fore arbitror, procurandum. Cui inter alia commisi, ut
istic sacrae regiae Majestatis adventum exspectaret ingressumque suae sacrae Majestatis
celeriter mihi nuntiaret. Quo cognito sine mora eo proficisci constitui. Haec nolui
celare reverendissimam D. vestram, quam interea salvam et bene florentem custodiat et
conservet Christus Jesus. Datum Heilsbergi, sexta Januarii anno 1529.
l) N a marginesie minuty dopisana d a ta : prima Januarii 15 2 9 .
Arehiwum bistup
fET"1" !A
Arehiwum biskupie we
Fromborku (A i, nr,
212).

P. Tomicio, episcopo Cracoviensi.
Ejusdem ferine tenoris datae sunt ad castellanum
Cracoviensem et episcopum Premisliensem.
Reverendissime in Christo pater et domine, domine amice, fautor et patrone observande!

Literps reverendissimae D. vestrae accepi benevolentiae ac sinceri favoris plenas, testes
praeterea singularis erga me amoris sui, cui nisi pro mea tenuitate vicem reddidero, in
gratus sim. Inde est, ut nihil, quod mearum partium erat, in rebus domini Pauli Plolowski,
praepositi ecclesiae meae, mihi per reverendissimam D. vestram sedulo commendati, p ro
movendis omitterem; quod quale sit, ipse coram referet. Ceterum per dominos terrarum
Prussiae consiliarios ad convcntum regni VVarschoviensem cum aliis nuntius designatus,
familiarem meum, qui has reddidit, praemittendum curavi ac illi in mandatis dedi, ut et
pro me hospitium disponeret et sacrae regiae Majestatis adventum praestolaretur. De
quo ubi per ipsum celeriter ad me volitantem certior factus fuero, sine ulla mora prae
sentiam meam ibi exhibebo. Licet enim nunc aliqualiter catharro et corporis indispositione afficior, tamen in deum spero, interim quod idem familiaris meus abest, rectam
valetudinem me recuperaturum, facturus pro debito et officio meo, quae vel sacra regia
Majestas jusserit, vel quae illi ac reverendissimae D. vestrae grata esse intellexero. E t
cum his me amori reverendissimae D. vestrae, quam opto rectissime ac felicissime valere,
unice ac diligenter commendo.
Datum Heilsbergi, 6.. Januarii anno 1529
Arehiwum WiedeiHskii
(list wIasnor$czny z
czatka i z adresem).
7. Lucas de Gorca, castellanus Posnaniensis,

Ferdinando, regi Bohemiae et Ungariae.
Serenissime rex et domine, domine gratiosissime. Servitiorum meorum sedula semper et dili
genti in gratiam vestrae s. Majestatis praemissa.1) Generosus et strenuus dominus Joannes
a Gostin, miles Hierosolimitanus, necessarius meus, quia constituit in animo, altera vice
sepulchrum servatoris nostri Jesu Christi aliaque religiosa veneratione loca adire et vi
sere, precibus apud me contendit, quo sibi ad ejus institutum consummandum literas
a vestra Majestate in vim salvi conductus et securitatis obtinerem, quo sibi, quacunque
iter faceret per Slesiam, Moraviam, Bohemiam et Austriim seu quaecumque alia ejusdem
vestrae Majestatis dominia, tuta omnia fierent, parataque et tranquilla profectio. Quam ob
rem ea qua debeo et possum humilitate Majestatem vestram oro, ut gratiose ipsius de
siderio meisque precibus annuat. Fidele est et consentaneum, non alterius eum rei,
quam visendorum sacrorum locorum complendorum que votorum suorum gratia desiderio
teneri. Curabo eam gratiam pro omni occasione Majestati vestrae servitiis meis mereri,
quam dominus deus servet diu sanam felicemque, cujus gratiae me cum servitiis meis ite
rum commendo.
Posnaniae X t Januarii, anno Domini MDXXIX.
Ejusdem s. Majestatis, vestrae servitor
Lucas de Gorca,
castellanus Posnaniensis et capitaneus Majoris Poloniae generalis.
*) Scii, commendatione.
15
8. Joannes Chojefiski, archidiaconus Crae.,

Mauritio, episcopo Varraiensi.
Fromborku (D. 66, fol,
178, list oryginalny).
Rme. in Christo pater domine, domine observandissime Post sui commendationem. Quod
vestrae rmae. Paternitati hoc anno omnia ex animi sententia succedant, precor et ago
ei gratias, quod me amore suo complecti et humanissimis literis visere dignatur. Quando
hinc sit solutura Mtas. regia, adhuc scit nemo. Certum tamen jam est, Mtem, suam ad
conventum regni non venturam, ita exigentibus negotiis hujus hic ducatus praesentiam
Mtis. suae, quae misit nuntios ad eum ipsum conventum, declarans voluntatem suam, quid
opus facto in negotiis publicis censeat.
Alia cum non sint, commendo me plurimum
vestrae rmae. Paternitati. E x Vilna, XII. Januarii, anno domini MDXX nono.
V. rmae. Paternitatis obsequens Joannes Choiensky, Archidiaconus Crac., manu sua.
9. Valdesius, Caroli caesaris secretarius,

Joanni Dantisco.
S. P. Quasi quisquam me magis a caeremoniis abhorreat, ita te apud me purgare voluisti,
quod insalutato hospite abieris, immo eo in genere ut ingenue fatear nihil mihi
gratius facere potuisti, quare absint omnino a nobis hae vulgares caeremoniae, cum nihil
minus professioni nostrae correspondeat, quam vulgus sequi. Quod tantum de me tibi
polliceris quodque hunc animum exploratum habes, vehementer gaudeo atque ita gaudeo,
ut huic laetitiae nihil addi posse videatur. De te tantum mihi persuasi, ut non minus
a te, quam ab ipso, qui me genuit, patre, me amari sciam; verum de his satis. E pi
gramma, quod ad Lalemantum mihi misisti, non mihi solum, sed amicis omnibus placuit,
utque tibi, quemadmodum jubes, historiam narrem: accusatus est hic bonus vir, primum
quod secreta caesaris Gallis prodiderit, deinde quod privilegium caesaris vitiaverit non
nullis verbis mutatis, atque hujusmodi alia ultimo supplicio digna patravit. Ille prius
constantissime negabat fere omnia, deinde vero, postquam accessit praetor Ponquiglus,
aliqua fatetur, alia negat, veluti proditionem, quae vix probari poterit; jam in hoc respon
det, an omissa proditione ob alia flagitia debeat poenas dare et quas. Non desunt illi
fautores et amici, qui hominem quo jure quaque injuria liberare student, non quod illi
bene velint, sed .multos diversa trahunt studia; attamen vix credo hominem evasurum.
Legebam nuper vitam Alexandri Severi imperatoris in eaque inveni Turinum quendam
fumi venditorem fumo necatum, cujus Turini vitia si sceleribus Lalemanti conferas, nihil vidisti
similius, nisi quod hic noster aliis pessimis artibus Turinum superavit, atque etiam Zolirum fumi venditorem apud Heliogabalum, imperatorem. Hos Turinum et Zolirum Erasmus in adagiis celebravit, quibus ego Lalemantum addidi, ut haberemus tantae petis
triumviratum, et quemadmodum Turinus fumo necatus est, quod fumos vendidit, ita noster
Lalemantus' proditionis fumo traduci meruit, etiamsi nihil prodiderit. De hac peste plura
scribam, nunc scribendum erit epitaphium, ni tu etiam viventem eo honore dignum judi
caveris.
Cancellarius rediit ante festum Epiphaniae. Italia silet, h. e. nihil ab ea parte habemus
novi, neque ab alia etiam. Caesar ia ea sententia perstat, ut proximo vere ad Italiam
transeat idque refragantibus ac repugnantibus suis fere omnibus. E go autem quid dicam,
nescio, nisi quod cor regis in manu Dei est; fata viam invenient nosque interea veluti
e speculo
Kod. bibi, K6ruickiej

II. 96.
16
e speculo rerum exitum, si tamen unquam futurus est, spectabimus, utpote quibus animus
datus est ab his fluctibus liber.
Quod de Gallis excussum est, en tibi mitto, quod vero ego scripsi, necque excussum neque
typographo adhuc commissum est, voluit enim caesar rem videre, necque adhuc, quid
sibi decretum sit, aperuit; ego autem sileo, nihil hinc praeter invidiam venaturus. Meus
dialogus dormit neque in lucem prodire audet, neque supremam illi manum imposui; ha
bebis eum fortassis, antequam discedas. Exspecto avidissime a te pasquillum et alia,
quae scribis, non enim, ni tua sint, mihi poterunt non esse gratissima. Salutat te totum
collegium amicorum, quod tuis literis mirum in modum exhilarasti, et praesertim D. R e
gens, A. Longus, frater meus Jacobus, quos per me salvere voluisti, nec non Suares
noster, qui tot tibi mittit salutes, quot ipse prae manibus habet aegrotos. Tu vicissim
D, Isabellae plurimam meis verbis salutem imperti una cum prole, quibus si quid mea
opera opus est, facilius impetrabis, quam petes. Dignitatis tibi a cassare commissae te
stimonium ad te mitto. Scio te hujusmodi ambitionis insignia non morari, sed quid fa
cias? quando inter , caecos videndum est, oportet interdum caecitatem simulare. Si quid
in eo desiderabis, remittito et fiet statim, quod petes. Vale. Toleti, die X V I Januarii 1529.
Tuus, quicquid est, Valdesius.
Teki Gdrskiego, nr. 1076

(minuta Maciejowslriego
7, popr. Tomickiego)
K od. Sap. V II (2) 6.
Kod. Wojcz. r. 30).
10. Petrus Tomieki, epus. Crac., viceeancellarius,

Sigismundo primo, regi Poloniae.
Sacra regia Mtas. et domine domine clementissime. Post humillimam servitutis et oratio
num mearum commendationem. Decimus hic agitur dies, quod ego huc mandato et jussu
Mtis. vestrae veni. Quo et alii Mtis. vestrae consiliarii et subditi venire quidem debu
erunt jampridem omnes, sed tum plurimi adhuc non venerunt. Quae res profecto pluri
mum mihi suspicionis affert et dubitationis, ne non sit propterea difficultas aliqua in
constituendis bene reipublicae negotiis. E g o tamen, ut coepi, in officio diligenter ma
nebo. Exspectaho hic aliorum, qui hic adhuc sperantur, adventum, et ubi advenerint,
pro virili mea in medium conferam et suadebo, quae et ad gloriam amplitudinemque
Mtis. vestrae augendam et ad regni salutem atque pacem constituendam maxime perti
nere arbitrabor. Cum autera fuerit coeptum aliquid in commune hic agi vel consuli,
tum ego copiose omnia, quae scire cupere Mtem. vestram putabo, illi praescribam. Nunc
praeterea nihil, quod illam scire oporteat, scribere possum, solummodo me et servitutem
meam studiose commendo Mti. vestrae serenissimae, quam felicissimam esse et optime
incolumem cum omnibus liberis et serenissima sua conjuge vehementer desidero. Datum
Varsoviae XVIII Januarii 1529.
l'Ui Girskieô, nr. 107;

( minuta Maciejowskieg
z popr. Tomickiego)
K od . Sap. V II (a) 7.
Kod. Wojcz. nr. 303.
11. Petrus Tomieki, episcopus Crac., vicecancellarius,

Joanni Chojenski, arehidiacono Cracoviensi.
Venerabilis domine, frater in Christo charissime. Venimus huc mandato regio mature et
ad tempus, ut pro officio nostro in commune de bono reipublicae nostrae consuleremus.
Sed cum paucos admodum hic, cum venimus, reperissemus cum e consiliariis suae Mtis.
praecipuis tum etiam e nuntiis terrarum, qui etiamnum fere exspectantur omnes, non pos
sumus
17
sumus nobis aliquid boni de hac nostra congregatione polliceri. Sed ut et hanc dubita
tionem adventu suo ii, qui adhuc desiderantur, nobis excutiant et expungant, certe re
stant non majoris momenti ducatus Masoviae primores et nuntii, qui nobis sollicitudinem
aeque magnam de rebus publicis injiciunt et metum conciliant. Namque queruntur assi
due cum de hac producta et tarda nostrorum conventione, in qua ipsi omnium aliorum
officia et celeritatem maturiore suo adventu superarunt, tum etiam quod insolitis Mtis.
nostrae regiae commissionibus, quae huc ad se dantur, consuetudines eorum et jura
omnia pessumdentur et confundantur. In quibus rebus ut placentur eorum animi, nos
damus operam, faxitaue deus, ut quod laboramus, assequi valeamus. Utcunque tamen
cesserint res, nos equidem nihil intactum relinquemus, quod opera et diligentia nostra
ad Mtis. regiae amplitudinem et publicam utilitatem rectum et salubre vel reperiri vel
praestari possit. Quid tamen polliceri possimus, nihil videmus hactenus certi, et ut vere
fateamur, plus mali metuimus, quam speramus boni. Cum tamen erit aut coepta aut in
clinata res ad utramvis partem, perscribemus tum et Mti. regiae et vobis diligenter, uti
se habebunt omnia. Nunc cupimus vos bene et feliciter valere. Datum Varsoviae
X V III Januarii.
12. P. Tomieki, epus. Crac., viceeaneellarius,
Teki Gfirskiego, nr. I07?

(minuta 2 poprawkami
Tomickiego).

Sacra regia Mtas. et dne. dne. clementissime. Post humilem servitutis et orationum mearum
commendationem. Scripsit huc ad me mageus. dnus. Georgius Radivil, castellanus Vilnensis et capitaneus Grodnensis etc., quod non multo ante glos sua, Joannis dni. marsalci, fratris sui defuncti, uxor, secundis se alligarit nuptiis, in cujus tutela nepotes ejus
ex fratre .hactenus fuerunt servati, studiose a me petens, ut me meis precibus apud
Mtem. vram. interponerem, ne illi in causa tutelae illius aequitate et authoritate sua
regia deesse dignaretur. Quam petitionem ratus ego esse honestam supplico Mti. vrae.
ejus causa diligenter, ut tempore judicii, quod de hac re Mtem. vram. habere continget,,
dignam rationem consanguinitatis et agnationis fraternae habere dignetur. Namque scitum
est apud omnes, nepotum tutelam ad patruum jure legitimo pertinere et devolvi solere,
cum praesertim testamento alii non sint dati tutores. Sed etsi quoque glos ipsius prae
nominata testamento fuisset data tutor, de quo ego nihil habeo exploratum, aequum mihi
videretur tantisper id illi firmum et ratum esse debere, donec vidua maneat et alterius
mariti torum non attingat, neque se illius amore et negotiis gerendis implicet. Id enim
saepe solet amorem filiis prioris mariti minuere et maternam curam atque sollicitudinem
ab omni filiorum utilitate et commodo avertere. In qua quidem re tametsi ego pruden
ter et pro consuetudine illius patriae omnia acturam esse Mtem. vram. nihil dubito, id
tamen pro meo in dnum. castellanum Vilnensem officio scribere et suggerere Mti. vrae.
volui, ut juris communis et aequitatis tutelaris dignam et justam rationem habere Mtas.
vra. dignaretur, unde et sibi laudem quaeret non vulgarem et pupillis, sive puberibus,
qui sub cura esse debent, plurimam afferet utilitatem et emolumentum. Commendo me
servitutemque meam in gratiam Mtis. vrae. sermae., quam esse felicissimam et optime
incolumem cum liberis et serma. sua conjuge vehementer desidero. Datum Warschoviae, die 19 Januarii 1529.
A cta Tomiciana.
Tomus X I .
Teki G6rakiego, nr. 1276*)

Kod. Sap. V I I (2) 34.
13.
Senatus regni Poloniae
Martino Myszkowski, castellano Vielunensi
et tenutario Bandzinensi.
Praelati, proceres, dignitarii, consiliarii, ac universus senatus regni Poloniae in conventu
Varsoviensi congregatus. Generoso domino Martino Misskowski, castellano Vielunensi et
tenutario Bandzinensi, salutem et felicitatem. Generose domine, amice carissime. Incolae
oppidi Bandzin venerunt huc, questum injurias et gravamina sua, quibus se a Domina*
tione vestra affici asserunt. Existimabant enim regiam Mtem. in hoc conventu futuram
esse, quam cum hic non offendissent, deplorarunt coram nobis omnibus easdem injurias
suas et gravamina, questique sunt lamentabiliter, quod Dominatio vestra compellit eos ad
solvenda sibi brasea e molendino civili Bandzinensi provenientia, charius quam sit in
regno consuetum et praeter antiquam consuetudinem, ac etiam*) ad obeundos eos labores
et onera, quae ipsi nunquam praestare et sustinere sunt soliti, nec praestiterunt regiae
Mti. et capitaneis ac tenutariis suis prioribus, quaeque nulli oppidani regni, sed solummodo villani obire et sustinere solent. Propter quas quidem injurias et gravamina, simul
ac propter hoc, quod Dominatio vestra cogere illos voluerit, ut ad literas, quas ipsa sibi
conscripsit et quibus ad labores et onera insueta obligare illos cupiebat, sigillum suum
civile apprimerent, ipsi omnes coacti sunt ex oppido discedere et passim per oppida et villas
exulabundi immorari, uxoribus et pueris duntaxat in domibus suis relictis. Nos scientes ipsos
incolas oppidi Bandzin nunquam antehac de praedecessoribus Dominationis vestrae Mti. regiae
aut cuiquam talia questos fuisse, perpendentesque hoc, quod incolae oppidorum regni exempti
sunt ab his oneribus et laboribus colendorum agrorum, quod soli duntaxat villani susti
nere et dominis suis praestare solent, tum etiam prospicere volentes pro debito nostro,
ne oppidum illud in finibus regni situm propterea desoletur, postulamus a Dominatione
vestra et hortamur illam, ut eosdem oppidanos Bandzinenses ad nulla onera et labores
insolitos obeundos compellat, nullisque injuriis ac gravaminibus eos afficiat, nec contra
illorum voluntatem ad obsignandas sibi literas quascumque eos compellat, sed conservet
illos in libertate et consuetudine eorum antiqua usque ad reditum Mtis. regiae ex
Magno Ducatu Lituaniae. Alioquin ubi eos Dominatio vestra amplius gravare perrexerit
et monitis nostris aequis et honestis non acquieverit, nos, priusquam ex hoc conventu
discedamus, significabimns id suae Mti., quam non ignorat vestra Dominatio gravi et
molestissimo animo ferre solere querelas et gravamina suorum subditorum. Feliciter
valeat vestra Dominatio. Datura in conventu generali Varsoviensi, feria sexta festi
S. Vincentii papae anno domini M DXXIX.8)
Archiwnm Krfilewieckie,
B . 2 (list oryginalny
z wlasnoreczcem'] zakonczeniem).
14. Christ. Szydtowiecki, castell. Crac., cancellarius,

Alberto, duci Prussiae.
Illustrissime princeps et domine, domine frater honorandissime, salutem et obsequia promp
tissima. Rediens ad me ab illustrissima Dominatione vestra venerabilis Paulus Plotoski,
praepositus
* ) L ist przygotowany do wystania, pisany starannie przez caf$ szeroko.56 arkusza, a le z powodu poprawek T om ic
kiego nie wyslany, lecz niezawodnie jeszcze raz przepisany,
W kod. Sap
regni Poloniae Carpioni Misskowski, V erri ac tortori Badzinensium.

dopiskiem Tom ickiego. ) D . 2 2
1 . 15 2 9 .
m a list ten n a g K w e k :
Senatus
*) W yrazy kursyw^ drukowane 9%
19
praepositus et canonicus Warmiensis, servitor meus, retulit tum apud me multis proceri
bus regni agentibus, qua humanitate et benignitate illum vestra illustrissima Dominatio
meo nomine venientem excepit, habuit et tractavit, quin et liberaliter donavit. Retulit
item ea, quae illustrissima Dominatio vestra medio ipsius mihi renuntiare dignata est
Inter cetera autem humanitatis exempla hoc non postremum narravit, quod illustrissima
Dominatio vestra tanto amore dignetur me prosequi, ut etiam non dubitaret ad omnem
necessitatem meam venire ac, ubi opus foret, consilio esse. Item et hoc, quod eadem
illustrissima Dominatio vestra esset ejus animi, ut, cum per idoneam occasionem liceret,
statuerit cum illustrissima principe domina conjuge sua amantissima me invisere. Illu
strissime domine, nulla oratione consequi potest, quanta gratitudine haec officia et eam
humanitatem simul et honorem mihi in persona servitoris mei praestitum exceperim et
retinuerim. Nescio subinde, quibus verbis eidem gratias agam; ago tamen quantum pos
sum maximas et pro virili mea re ipsam referre studebo. Quis enim vel vitam ipsam,
nedum facultates non exponat pro tam optimo principe et amabili fratre, qui omni cura
et sollicitudine in unum studet, ut me omnibus modis faciat sibi ex obligatissimo multo
obligatiorem. Quae quo sunt chariora mihi, hoc mihi adnitendum erit magis, ut tantae
humanitati et officiis respondeam.
D e hoc, quod sacra Majestas regia ad praesens non sit ventura ad nos, scripsi proxime illu
strissimae Dominationi vestrae. In Hungaria quae aguntur, non est quod pro certo Domi
nationi vestrae illustrissimae scribam. Qui partes serenissimi domini regis Ferdinandi se
quuntur, scribunt quaeque felicissima. Habui enim his diebus literas ex magnifico domino
Vilhelmo, magistro aulae illius sacrae Majestatis, in quibus quid mihi scripsit, ex praedic
tarum literarum ejus exemplo5) illustrissima Dominatio vestra affatim cognoscet. Sed con
trarium scripsit magnificus dominus Hieronimus a Lasko, palatinus Siradiensis, domino
palatino Cracoviensi hic praesenti, nempe nulla non felicissima scribit de successibus regis
sui, et concordat literarum data cum literis, quarum hic exemplum inserui.
Praeterea2) ex literis cujusdam mihi ex Vienna scribentis, quod illustrissima Dominatio vestra
deberet brevi tempore apud serenissimum dominum regem Ferdinandum constitui; si ita
res habet et hoc pertinet ad me scire, rogo dignetur me de hoc illustrissima Dominatio
vestra facere certiorem. Cognovit hoc ipsum etiam aliunde et dominus Nicolaus Iskriczki, homo bonus et integer, simulae in re militari exercitatissimus, euperetque hoc iter
cum illustrissima Dominatione vestra suscipere, si ejus servitiis uti dignaretur. Quamvis
- autem dominus Iskriczki sit nobis Polonis in terris Russiae pernecessarius, tamen, si illu
strissima Dominatio vestra dignabitur uti ejus obsequiis, dignetur ipsum certiorem facere;
inveniet virum hunc promptum ac paratum ad omnia servitia sua. Dominum Stanislaum
Kosthka, capitaneum Golubensem, commendo plurimum illustrissimae Dominationi vestrae
et rogo, dignetur ipsum gratia et favore suo benigniter prosequi, quod illustrissimae Do
minationi vestrae ambo demereri fidelissime studebimus. Dominus deus servet illu
strissimam Dominationem vestram una cum illustrissima et inclyta principe domina sua
conjuge charissima et dulcissimis liberis in annos Nestoreos. Datum Warschoviae die
vigesima septima Januarii anno domini M. D. XXVIIII.
Si quid habet rerum novarum illustrissima Dominatio vestra, rogo, faciat me participem et
scribat, si hae literae cito pervenerunt ad manus illustrissimae Dominationis vestrae.8)
Christophorus de Schidloviecz, castellanus et capitaneus Cracoviensis ac regni Poloniae can
cellarius etc., vestrae illustrissimae Dominationis bonus servitor et frater, manu sua.
'}
W arehiwum K rolew ieckiem do listu Szydlowieckiego dol^czony je st odpis pow yiszego listu W ilhelma z Waldburga.
a) Scii, comperi. 8) Dopisek ten umieszczony na osobnej dol^czonej do listu kartee.
15. Consiliarii utriusque status in conventu generali

Varsoviensi congregati exactoribus:
Teki Sirskiego, nr. i07<j

(minuta).
Kod. Sap. VXT (2) 14.
Kod, Wojcz. nr. 300.
Joanni Ivenski, exactori terrae Posnaniensis,

Petro Gomolinski, exactori terrae Siradiensis,
Thomae Marszewski, exactori Calissiensi,
Nicolao Malochowski, exactori Lanciciensi,
ad singulos uno ac eodem exemplo scriptum.1)
Generose, amice noster dilecte. Questi sunt nobis in his comitiis Varschoviensibus milites
mercenarii, qui aestate praeterita in Russia militarunt, quod eorum stipendium non tota
liter illis esset solutum hactenus, sed in magna parte retentum non sine illorum penuria
et magno incommodo, postularuntque a nobis, ut, quantum nostra interesset, de solvenda
illis hac reliqua parte ipsius eorum stipendii retenti operam et studium nostrum praestare
non gravaremur. Nos de hac re cum magnifico domino thesaurario regni conferentes,
comperimus e liquida ejus ratione nobis praestita, ipsius Magnificentiam non magnam
pecuniae summam e publicis contributionibus anni praeteriti percepisse, illamque ad
usum destinatum pro defensione reipublicse debite expendisse. Ignorantes autem, quae
summa ad hoc tempus collecta sit per tuam Generositatem post transmissam per illam
novissime ad thesaurarium regni pecuniam, ex ipsis contributionibus congestam, et quae
adhuc istic exigenda restet, cupientesque ex animo, nulla causa solutionem dictis militibus
impendendam diutius differri, ne a futuris servitiis eorum animi difficultate solutionis re
trahantur, hortamur tuam Generositatem illique injungimus, ut quamprimum, absque omni
cunctatione, scriptis suis nobis declaret, quantam summam pecuniae ex ipsis contributio
nibus nunc in promptu habeat, ac etiam quantam ex retentis adhuc congerere possit, ut
hoc intellecto providere commodius possimus, ne milites ipsi ex ancipiti spe solutionis
diutius pendeant. Praeterea quidquid publicarum pecuniarum apud se tua Generositas
in praesens habet, volumus, ut id ad praesens quam primum ad magnificum dominum
thesaurarium transmittat, et insuper quod operae pretium est, in exigendis plene ipsis
publicis contributionibus anni praeteriti eadem tua Generositas omnem suam curam, dili
gentiam sollertiamque impendat et justi exactoris jura servet, absque cujusvis respectu,
ita ut nulla contraria consuetudo in hoc usurpetur, quin id, quod in universos causa
reipublicae decretum est, omnes aequaliter ferant et pendant. Factura tua Generositas
rem officio suo congruam et regiae Mti. nobisque omnibus gratam, et ipsi reipublicae
utilem et necessariam. Quae bene valeat. Datum in conventu generali Varschoviensi
feria quinta in octava sanctae Agnetis. Anno Domini M DXXIX.9)
16. Consiliarii status utriusque in conventu Varsoviensi

congregati Sigismundo primo, regi Poloniae.
Sacra regia Mtas. et domine, domine clementissime. Post humilem servitutis et obsequentissimorum officiorum nostrorum commendationem. Credimus Mtem. vestram serenissimam
recenti
)
N aglowek wzi^ty z K odeksu Sapiezynskiego.
W minucie w T ek a ch G orskiego adresy s% nast^puj^ce: Generoso
dno. Jo a n a i Gywyenski, succamer. Calissiensi et exactori terrae Posnaniensis, amico nro. dilecto, gener. Petro
Gom olynski, notario et exactori terrae Siradiensis, amico etc., gener. Thom ae Marschowski, notario e t exac
tori terrae
Calissiensis,
amico etc.,
JLancicieasi, amico etc.
gener. Nicolao Malochowski, subdapifero et exactori ac vicecapitaneo
D, 28 . 1 . 15 2 9 .
21
recenti memoria tenere, ut superiore anno in conscribendis solvendisque militibus omnium
terrarum et palatinatuum talis fuerit facta constitutio, ut suum quemque praefectum sin
gulae in palatinatibus cohortes tenerent. E x quibus cum Lanciciensi cohorti praeesset
nobilis Lucas Orlowski, homo egregiae industriae et in militari disciplina fortis et exer
citatus, casu quodam vel necessitate suadente, perducto in Russiam exercitu, domum ex
legitima causa et commeatu accepto semel tum forte excurrit, cum militibus stipendium
numerari debebat. Quod ipsum cum procul jam absens ignorasset et pecunia plurimum
tunc egeret, poposcit a domino thesaurario, quem vicinum sibi illo tempore habebat, ut
sua pars stipendii in terra Lanciciensi sibi numeraretur, idque obtinuit. Interim autem
equites suo loco relicti tantundem pecuniae ab exercitus quaestoribus pro ejusdem tem
poris quantitate emerita receperunt Ita ipse ignarus et imprudens septuaginta duos
florenos ultra, quam sibi debebatur, pro eodem tempore est consecutus. Quod quidem
totum, quia in honestos usus, cum in castris ageret, se expendisse nobis est testificatus,
Mti. vestrae supplicamus, ut et errorem nunc aequi consulere et illi, quod ad eum plus
pervenit, ex liberalitate sua regia donare ita dignetur, ut amplius ad restituendum vel
in aerario compensandum non fiat obligatus. Namque hanc liberalem et clementem do
nationem Mtis. vestrae ille virtute sua et egregio aliquo facinore aliquando promereri
curabit, nos vero servitute et diligentissimis officiis nostris acceptum illi amplissime re
feremus. Cui nos fidem et observantiam nostram iterum atque iterum 'humillime com
mendamus. Optamusque vehementer omnes, ut Mtas. vestra serenissima sit quam feli
cissima et in multos annos cum serenissima conjuge et omnibus suis liberis sospes et
incolumis.
17. Petrus Tomieki, episcopus Crac., vicecaneellarius,

Lueae de Gorca, castell. Posnaniensi,
capit. Majoris Poloniae generali.
Magnifice domine et frater honorandissime. Cum hic apud. me esset Lyss, nuntius Magni
ficentiae vestrae, pauci tum adhuc e consiliariis et proceribus regni convenerant, quare
literas a Magnificentia vestra ad omnes scriptas solis illis tunc reddere nolui, sed frequentiorem senatum exspectavi. Qui cum his diebus satis mihi jam celebris et numerosus
esset visus, officium meum in reddendis accurate Magnificentiae vestrae literis praestiti
simulque etiam curavi, ut et bona omnium attentione legerentur et ex omnium voluntate
et assensu illis responderetur, quod ex ipsis literis Magnificentia vestra planius anim
advertere et perspicere poterit.
Ceterum quod ad Magnifice ntiam vestram attinet,
tametsi plurimum doleo, quod huc non venerit, cum propter publica negotia regni, tum
etiam quod privata mea consilia, quae in congressum aliquem servabam nostrum et literis
illa committere non audebam, coram cum illa conferre et tractare nunc, uti cupiebam, non
possum: quia tamen et temporis occasio et ratio publicae necessitatis coegit ita Magni
ficentiam vestram abesse, ferre et ipse humano et aequo animo et regiam Mtem. boni fd
consulturam esse confido. Quae vero cum praesente Magnificentia vestra mihi conferre
non licuit, per dominum Andream, filium Magnificentiae vestrae, significabo. De rebus
publicis nihil adhuc scribi potest. Nam neque agi quidquam coeptum est, fit tamen jam
praeparatio et ingressus quidam habendae consultationis. Sed ego certi adhuc nihil
polliceri in utramvis partem possum. Quidquid tamen statutum vel decretum erit, ego
meis

(minui Maeiejowskiego
z popr. Tomickiego).
K od. Sap. V II (2) 8.
meis literis curabo diligenter perscribere vestrae Magnificentiae. Cujus me interea amori
et fraternae benevolentiae commendo, felicemque esse et diu cum suis omnibus bene
salvam et incolumem vehementer desidero. Datum Varschoviae, feria sexta proxima
ante festum Purificationis S. Mariae, dnae. nrae. A . d. etc.1)
Teki G6rskiego, nr. 10S4
(mmutaMaciejowsiiego
z popr. Tomickiego),
Kod. Sap. V I I (2) 5.
K od. Wojcz. nr. 304.
18. P. Tomieki, epus. Crac., vicecaneellarius,

Sacra regia Majestas et domine, domine clementissime. Post humilem servitutis et orationum
mearum commendationem. Cum hiemis ejus initio in oppido meo Kielcze manerem, crebrisque propter viciniam nuntiis cum illustrissima domina Hedvigi, filia Mtis. vestrae,
colloquerer, observabam diligenter status illustrissimae suae dominae conditionem et in
loco commutando desiderium. E t perspexi equidem atque animadverti Illustritatem suam
non modo in habitaculis castri Ch^cinensis, verum etiam omnis ad victum necessarii
commeatus commoditate esse privatam flagitareque multum, ut illinc quam celer
rime possit emigrare. In qua re quia et me quoque est aliquoties adhortata, ut per
occasionem apud Mtem. vestram agerem, ut se quantocius incommoditate loci ejus libe
rare dignaretur, tempus hoc ad hanc rem idoneum arbitratus, Mti. vestrae supplico, ut
Illustritatis suae desiderio satisfacere dignetur et illius Ulustritati permittere rursus Cracoviam remigrare, ubi et pestilentia omnis jam est sublata et Illustritatem suam manere
delectat et est magis commodum. Quo et pietatis suae paternae officium Mtas vestra
in illam amplissime declarabit et illam sibi tanto obsequentiorem et magis officiosam
efficiet.
Ceterum de conventus ejus conditione2) exponet Mti. vestrae omnia dominus Nypsic, quae
hic vidit quibusque interfuit. Nam secreti hucusque hic nihil est actum, coeptum tamen
est heri cum Masoviensibus tractari et agi de conjunctione cum regno Mtis. vestrae
ineunda, quos ego facile spero in nostram sententiam concessuros, si ita, ut in initio
factum est, constans servabitur et una nostrorum voluntas, sique mors domini palatini
Masoviae, qui nocte praeterita e vivis est sublatus, actiones nostras non impedierit.
Quidquid tamen vel factum vel decretum erit, omnia ego diligenter Mti. vestrae per
scribere curabo. Quam interea felicissimam esse et optime cum serenissima conjuge et
liberis suis incolumem vehementer desidero, meque et servitutem meam in gratiam Mtis.
vestrae serenissimae iterum atque iterum suppliciter commendo.

(minnta Maciejowskiego
1 popr. Tomickiego).
K od. Sap. V II (2) 18.
19. Petrus Tomieki, epus. Crac., viceeancellarius,

Sacra regia Mtas. et domine domine clementissime. Post perpetuae servitutis et orationum'
mearum commendationem. Cum heri nocte vita esset functus dominus palatinus Maso
viae, vir fidus et Mti. vestrae a probitate, ut spero, commendatus, dominus Stanislaus de
Tanczin, succamerarius Sandomiriensis, me convenit petiitque a me diligenter, ut Mti.
vestrae supplicarem, quo ei capitaneatum Cechanoviensem, qui nunc per obitum dni.
palatini vacat, conferre dignari velit. Cui ipsius petitioni ego dedi locum et acquievi.
Quare
*) D. 29. 1 . 15 2 9 . *) Kod. Wojcz.: expeditione.
Quare ipsius causa Mti. vestrae supplico, ut in hoc capitaneatu deferendo illius servitio
rum dignam rationem habere dignetur. Nam id ille cum omnibus suis Mti. vestrae justa
servitute bene mereri studebit. E g o vero dabo operam, ut quod in illum e commen
datione mea honoris contulerit Mtas. vestra, non in ingratum contulisse experiatur.
Commendo me et servitutem meam in gratiam Mtis. vestrae serenissimae, quam salvam
et incolumem felicem esse cum omnibus liberis et conjuge sua serenissima vehementer
desidero. Datum Varschoviae sabbato proximo ante festum Purificationis Mariae, anno
dnL 1529.1)
20. Petrus Tomieki, epus. Cracoviensis, viceeaneellarius,

Bonae, reginae Poloniae.

(minuta).
K od. Sap. V I I (2) 19,
Sacra reginalis Mtas. et domina clementissima. Post humilem servitutis et orationum mea
rum commendationem. Puto Mtem. vestram jam esse factam certiorem et literis et fama
ipsa, quod dominus palatinus Masoviae pridie hic in conventu sit vita functus. Is quia
capitaneatum Cechanoviensem e x loco Mtis. regiae in hac provincia obtinebat, qui nunc
per obitum ejus vacat, supplicat pro illo Mti. regiae dominus Stanislaus de Tenczin,
succamerarius Sandomiriensis. In ejus ego quoque commendationem meas dedi ad Mtem.
suam literas. Quia vero omnium nostrum commendationes postulatio et voluntas Mtis.
vestrae apud Mtem. suam superat, supplico illius causa Mti. vestrae, ut desiderium hoc
et supplicationem illius atque meam suo studio et gratia reginali adjuvare dignetur, pro
quo ego et ipse servitutes nostras Mti. vestrae serenissimae devinctas faciemus. Cui
ego me et servitutem meam etiam atque etiam commendo, illamque felicissimam esse et
.bene cum omnibus liberis serenissimoque conjuge suo incolumem vehementer desidero.
Datum Varschoviae die penultima Januarii 1529.

Sacra regia Mtas. et domine domine clementissime. Post humilem servitutis et orationum
mearum commendationem. Cum mortuus hic esset dominus palatinus Masoviae, quod jam
puto cognitum Mti. vestrae serenissimae esse, excitati quidem sunt multi dignitatum officiorumque petendorum occasione, sed tamen ex omnibus magis sollicite et sedulo mecum
egit dominus Stephanus Vodinski, ut causam suam Mti. vestrae sub ea occasione com
mendarem. E g o vero quia memini Mtem. vestram anno praeterito illius petitionem de
aliquo officio vel dignitate in primam occasionem distulisse, aequam hanc ratus et honestam
ejus postulationem, facturum me ita, ut petiit, recepi. E t sane quidem Mtem. vestram
rogo, ut et ejus servitiis actis in memoriam reductis, et exspectatione, in qua ille hucusque
erat e verbis Mtis. vestrae positus, expensa, benignam rationem ejus petitionis habere
dignetur. Namque hoc ad clementiam et aequitatem Mtis. vestrae pertinet, ut in hone
standis augendisque servitoribus suis merita cujusque et petitionem sequatur priorem. Erit
autem hic dominus Vodinski ad inserviendum Mti. vestrae tanto propensior et magis
dignus,
*) D. 30. 1. 1529.
Teki Girskiego, nr. I083

(minutaMaciejowskiego
z popr. Tomickiego.)
Kod. Sap. V I I (2) ao.
K od. Wojcs. nr. 305.
dignus, quanto se auctiore dignitate ab illa ornatum esse intelliget. Commendo me

rursus et servitutem meam in gratiam Mtis. vestrae serenissimae, quam dominus Deus
cum liberis et serenissima sua conjuge diu servet sospitem et felicem. Datum Var
schoviae etc.1)
Teki Gfirskiego, nr. 10S5

{minuta Maciejowsk iego
Kod. Sap. VEE (2) 21.

Sacra reginalis Mtas. et domina domina clementissima. Post humilem servitutis et oratio
num mearum commendationem. Tametsi plurimi petant et laborent, ut palatinatu et
officiis, quae per mortem domini palatini Masoviae nunc vacant, a Mte. regia honoren
tur, dominus tamen Stephanus Vodinski, vexillifer et in militia bene meritus, e promisso
Mtis. suae de aliquo eorundem officiorum nunc supplicat. Namque anno praeterito, cum
Piotrcoviae cum Mte. sua essemus illeque tum de alio ejusmodi officio Mti, suae suppli
caret et non esset voti sui compos factus, Mtas. regia in primam vacationem honorum
illius petitionem suspenderat, ejusque servitiorum se rationem habere data prima occa
sione est gratiose pollicita. Quare nunc oblata occasione rogat Mtem. vestram, et ego
una ejus causa Mti. vestrae supplico, ut haec in memoriam Mti. suae reducere haneque
ejus petitionem commendatione gratiosa sua adjuvare dignetur. Quod ille Mti. vestrae
diligentissima servitute sua cum omnibus suis promereri curabit. E g o vero mortales
agam Mti. vestrae pro clementi opera gratias. Cujus gratiae me et servitutem meam
rursus suppliciter commendo, ipsamque felicissimam esse et diu cum serenissimo conjuge
et liberis suis incolumem et salvam vehementer desidero. Datum Varschoviae, die
penultima Januarii anno 1529.
TeUi Gorskiego, nr. 1086

K od. Sap. V I I (2) 17.
23. P. Tomieki, epus. Crac., vieeeaneellarius,

Bonae Sfortiae, reginae Poloniae.
Sacra reginalis Mtas., domina clementissima. Heri morte est sublatus e vivis magnificus
dominus palatinus Masoviae, bonus et integer Mtis. regiae servitor. In cujus locum
quia ego operae pretium esse videam, ut vir aliquis maturus et prudens subrogetur, no
minavi Mti. suae adjuncta commendatione, ut nonnullos alios, quorum preces obaudire non
potui, ita dominum Adrianum Golinski, capitaneum Varschoviensem, quem a fide et mo
rum probitate scio esse multis commendatum et gratia hic multa apud suos pollere.
Cujus petitio ut possit esse validior, Mti. quoque vestrae supplico, ut Illum sua commen
datione in obtinenda hac palatinatus Masoviae dignitate apud Mtem. regiam adjuvare
dignetur. Quam ego Mtis. vestrae clementiam et servitute mea promereri curabo et
illum ita praeparabo et inducam, ut, quod in honorem et ornamentum suum collatum
fuerit, servitute sua gratum id quandoque Mei. vrae. fore declaret. Commendo me servitutemque meam iterum Mti. vestrae serenissimae, quam felicissimam esse et diutissime
cum liberis et serenissimo conjuge suo incolumem vehementer desidero. Datum Var
schoviae penultima Januarii, anno dni. 1529.
*) N a marginesie notatka: Varsso. Januarii 15 2 9 .
24. Petrus Tomieki, epus. Cracoviensis, vicecancellarius,

Teki Girsldego, nr. 1089

(minata Maciejowskiego
Kod. Sap. V II (2) 16.
Kod. W ojcj. nr. 309.
mearum commendationem. Mortuo nocte hesterna domino Felice Brzeski, palatino Maso
viae, veteri et fido servitore Mtis. vestrae serenissimae, data visa est multis occasio sup
plicandi apud Mtem. vestram, ut in ornandis illis et augendis honore ac dignitate suorum
nunc servitiorum vel fidei, qua sunt in illam praediti, digna ratio habeatur. Inter ceteros
tamen dominus Adrianus Golinski, capitaneus Varschoviensis, summo studio a me conten
dit, ut illum in petitione sua, quam de palatinatu Masoviae facit, apud Mtem. vestram
adjuvarem. E g o vero, quia illum et virum probum et fidum ac utilem servum Mtis.
vestrae sum expertus, item etiam quod indigenam eum ejus provinciae esse et apud suos
singulariter gratum sciam, commendandum illum duxi Mti. vestrae serenissimae, quam
enixe rogo, ut illum in palatinatus Masoviae dignitatem optare et designare dignetur.
Nam ille hunc magistratum pro dignitate sustinere poterit et ex eo potissimum loco de
clarare, quam ille sit Mti. vestrae in omnibus diligens et fidus servus. Ego vero quid
quid in illum ornamenti Mtas. vestra conferre dignabitur, id illi diligentissima servitute
et observantia mea acceptum referre curabo. Cui me et servitutem meam rursus dili
gentissime commendo, illamque felicissimam esse et cum omnibus suis liberis et conjuge
serenissima in longissima tempora bene salvam et incolumem vehementer desidero. D a
tum Varschoviae die dominico proximo ante festum Purificationis Sanctae Mariae, domi
nae nostrae, anno etc.1)
25. P. Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,

Teki Gorskiego, nr. 1081

i popr. Tomickiego).
Sacra regia Mtas. et dne. dne. clementissime. Post humilem servitutis et orationum mea
rum commendationem. Dnus. palatinus Russiae et exercituum regni Mtis. vrae. capita
neus generalis, cum intelligeret, per suffectionem dni. Cikowski ad aliam dignitatem castellanatum Polanecensem vacare, supplicandum duxit Mti. vrae. sermae., ut eo honore
dignari velit affinem suum dnum. Felicem Lig^sa, burgrabmra castri Cracov., pro qua
re et ego diligentissime Mti. vrae. supplico rogoque illam enixe, ut eundem castellanatum
domino isti Lig^sae, affini dni. palatini, gratiose tribuere dignetur. Namque praeter
eum hominem in terra Sandomiriensi neminem nunc esse scio, qui ei dignitati dignius
praefici valeat et qui plus vel ex amicis vel se ipso magis utilis et gratus Mti. vrae.
quandoque esse possit. Nihil siquidem dubito, et dnum. palatinum Russiae et ceteros
illius necessarios pro hac accessione et augmento dignitatis suae a Mte. vra. suscep
turos esse idque, quantum in se esset, officiis et sedulitate sua diligenti omni tempore
merituros. E go autem id inter summa beneficia a Mte. vra. jam in me collata reponam,
quidquid eidem ipsi dno. Ligansae honoris ex commendatione mea et gratia Mtis. vrae.
accesserit. Commendo me rursus et servitutem nieam in gratiam Mtis. vrae. sermae.,
quam felicissimam esse et incolumem vehementer desidero. Datum Varschoviae.8)
*) D . 3 1 . 1 . 15 2 9 . 3) G irs k i dopisaS: Januarii 15 2 9 .
Acta Tomiciana.
Tomus X I.

Teki Gorskiego, nr. loS t

(jq inuta Maciejowskiego
i popr, Tomickiego).
Sacra reginalis Majestas et dna. dna. clementissima. Post humilem servitutis et orationum
mearum commendationem. Scripsit jam maxima cum diligentia dnus. palatinus Russiae
ad Mtem. regiam literas et ego una scripsi, quibus literis supplicavimus Mti. suae, ut
Felici Lig^sae, terrae Sandomiriensis nobili et affini dni. palatini Russiae, viro sane diviti
et in illo territorio magno loco nato, castellanatus Polanecensis dignitatem, quae per sub
lationem dni. Czycowski ad aliam nunc vacat, deferre gratiose dignaretur, pro qua re
quoque ego Mti. vrae. sermae. diligentissime supplico illamque plurimum animosius rogo
et obsecro, ut efficere velit apud Mtem. suam, ut d. palatinus Russiae desiderii et peti
tionis, quam pro ornando affine suo facit, compos esse possit Namque istam ob rem
servitute sua necessariorumque suorum erit tanto magis Mti. vrae. sermae. obstrictus,
quanto id et optat studiosius et opera potissimum Mtis. vrae. sermae. consequi se posse
existimat. E g o vero, quidquid nunc ex commendatione mea illi et ex gratia Mtis. vrae.
honoris experiar accessisse, officiis meis et servitute diligenti. id acceptum Mti. vrae.
referre curabo, cui me et servitutem meam iterum atque iterum commendo felicissimamque
esse et optime cum seimo. conjuge et liberis incolumem vehementer desidero. Datum.1)
Kod. Sap. VIX (2) 22.

Sacra regia Mtas. et domine, domine clementissime. Post humilem servitutis et orationum
mearum commendationem. Scio plurimos e consiliariis regni Mtis. vestrae et plurimos
quoque e ducatu hoc Masoviae subditos literas suas et nuntios supplicatum misisse ad
Mtem. vestram serenissimam, ut palatinatum Masoviae vacantem domino Laurentio Prasmowski, castellano Cernensi, et capitaneatum domino Adriano Golinski conferre digna
retur. In qua re si preces illorum Mtas. vestra admittere et commutationem dignitatum
istam facere dignabitur, supplico Mti. vestrae serenissimae, ut capitaneatum Varsoviensem
domino Cziotek, judici Varsoviensi, viro magnae industriae et plurimum in hac provincia
grato, committere et assignare gratiose dignetur. Ille enim et curam ejus geret diligentem
et ducentas sexagenas, prout erat solvi solitum, Mti. vestrae quotannis ex eo pendet. In
qua re si petitionem meam admittere dignabitur Mtas. vestra, procul dubio et utilitati
suae et dignitati officii bene consulet, dominumque judicem fidum et diligentem servitorem
sibi perpetuo devinciet. Commendo me rursus et humilem servitutem meam vestrae Mti.
serenissimae, quam Dominus Deus sospitet et prosperet in omnibus sanamque et felicem
quam diutissime conservet.5)


num mearum commendationem. Missi sunt ab ejus provinciae consiliariis3) nuntii cum
literis
*) Dopisek G 6 rsk ieg o : Varschoviae, ultima Januarii, pro Lig^sa.
15 2 9 .
*) K od . S a p .: nobilitate.
*) N a marginesie minuty d ata: prima F eb r.
27
Uteris ad regiam Mtem., quibus Mti. suae supplicatur, ut palatinatum Masoviae nunc
vacantem domino castellano Cerne nsi, et capitaneatum Cechanoviensem domino Adriano
Golinski, qui nunc capitaneatum. Varschoviensem obtinet, conferre dignaretur, quas illorum
preces si admittere Mtas. sua dignabitur et dignitatum vacantium commutationem istam
in personis praenominatis facere, erit vacuum capitaneatus Varsehoviensis officium; pro
quo capitaneatu quia Mti. regiae ego supplicavi nomine domini judicis Varsehoviensis, qui
est homo Varschoviae vicinus, ad obeundum munus hoc summopere aptus et necessarius,
Mti. vestrae etiam supplico enixe, ut istas preces meas commendatione sua apud Mtem.
suam promovere dignetur et efficere, ut is homo, fidus et bonus amicus meus, ceteris
in ea re praeferatur. Namque ex eo capitaneatu pendere ille vult quotannis Mti. suae
ducentas sexagenas, quas a praesenti capitaneo Mtas. sua nullas capiebat, et Mti. etiam
vestrae vult suam servitutem gratam quandoque, officiis suis facere. E go vero eum in
promerenda Mtis. vestrae in eum collata beneficentia diligenti servitute mea adjuvabo.
Quam una mecum iterum atque iterum Mti. vestrae suppliciter commendo, illamque feli
cissimam esse et plurimos in annos cum serenissimo conjuge suo et liberis bene incolumem
vehementer desidero. Datum Varschoviae, prima die Februarii, anno dni. 1529.
29.
Senatus Varsoviae in conventu congregatus
Lucae de Gorca, castell. Posnaniensi, et capit. Majoris
Poloniae generali.
Kod, Sap. V II {2) 36,

Kod. Wojcz. nr. 290*)
Magnifice domine, frater et amice charissime ac honorandissime. Retulit in consultationem

nostram magnificus dnus. palatinus Posnaniensis ea, quae scripsit illi vestra Magcia. de
incursionibus praedonum ex vicinia et de limitibus illic factis et revidendis.
Quod ad latrocinia attinet, jam rescripsimus vestrae Magciae. sententiam nostram de adhi
benda diligenti custodia, ne quid damni subditis Mtis. regiae per illa inferri posset, neque
ab re esset, ut de ipsis latrociniis praefecti Slesiae per vestram Magciam. admonerentur.
Sed et providendum esset, ne nostri ejusmodi hostilitatibus caus am praeberent, ut quos
dam facere didicimus, ex quibus non solum latrocinia, sed etiam bella maxima inter finiti
mos oriri solent, et plerumque parva scintilla magnum ignem excitat. De limitibus factis
videtur etiam nobis indignum, ut denuo revideri deberent, neque censemus ad id consen
tiendum esse, nisi aliter finiri non possent, et nisi forte illustris dominus dux Carolus
vellet ipsemet eos revidere, cujus dignitas et auctoritas contegere posset indignitatem rei.
Proindeque ejus solius cum aliquo ex prioribus commissariis serenissimi domini regis
nostri revisionem consulimus non repudiandam, quod prudentiae vestrae Magciae. melius
expendendum permittimus. Quae felicissime valeat et nos diligat. Datum Varsoviae 15 29 1)
Praelati, proceres, consiliarii, fratres utriusque (status) in conventu generali Varsoviensi
congregati.
30. P. Tomieki, episcopus Cracoviensis, vicecancellarius,

Lucae de Gorca, castell. Posnan., capit. Majoris Poloniae.
Magnifice domine, domine et frater honorandissime. Cum jam scriptae et obsignatae essent
a senatu literae ad Magnificentiam vestram nuntiusque meus jam jam illas laturus esset,
supervenit
* ) W kod. W ojcz. dokument ten pow t6rzony przez pomylk.<j pod nr. 2 9 7 . 3) W kod. S ap . n ie raasz w cale daty
dnia. K o d . W ojcz. m a: prim a Januarii, niewijtpliwie mylnie zamiast prim a Februarii.
K od. Sap. V II (2) 11.

Kod, Wojcz. w , 508.
. 28
supervenit Liss, nuntius Magnificentiae vestrae. Cui Cum hic nihil aliud negotii esse
viderem, remisi ipsum illico ad Magnificentiam vestram cum meo nuntio, quem mittere ad
illam designaveram. Nam is ire etiam debet cum literis dominorum consiliariorum ad
exactores publicae pecuniae et responsum ab illis referre. Quare intelliget jam vestra
Magnificentia et ex his, quae publice sunt scriptae, et etiam e meis literis, quae ad
cognitionem suam pertinere fuit arbitrata et per literas suas scire exquirebat
Ceterum de consultationibus nostris ita se res habet. Coepimus tractare et conferre cum
Masoviensibus, quos si ad communionem et conjunctionem nostram pertrahemus, in reliquis
Reipublicae negotiis faciliores nobis erunt progressus. Pertrahi autem illos in nostram
sententiam facile posse intelligo, si id nostrimet aliqui, qui tarde huc venientes abitionem
suam hinc jam parant, impedire non conabuntur. Nam ego e certis indiciis deprehendo
non multum illos a conjunctione et aequanimitate onerum publicorum abhorrere. Cupio
felicem esse Magnificentiam vestram et optime in multos annos cum suis omnibus inco
lumem. Cui me ex animo commendo.
Arehiwum Krolewieclde
(list oryginalny).
31. Christophorus Szydlowiecki, castell. Crac., cancellarius,

Illustrissime princeps domine, domine mihi favorabiliter gratiose. Illustrissimae Dominationi
vestrae incolumitatem et secundos successus ex animo imprecor.
Dedi proxime literas ad illustrissimam Dominationem vestram per dominum Stanislaum Kostca
de Strenbergk, capitaneum Golubensem, quibus ea, tum quae in hoc conventu Warscho*
viensi, tum quae alias habui, perstrinxi.. Cui etiam jamcum literas universales transsumptas contributionum archiducatus Austriae pro futura expeditione contra Tuream, de
quibus prioribus meis mentionem feceram, mitto. Nudius tertius familiaris meus e x Hungaria, quem illuc pro vinis emendis miseram, rediit qui nihil aliud narrat, nisi quod rex
Joannes pacto cum Tureo foedere cum eo omnes res suas transigit, in quo tanquam fir
missima petra rerum suarum statum collocavit. Contra Ferdinandus rex quoque rerum
suarum studiosissimus est, in Germaniam pro auxilio contra Tuream concessit, id quod
illustrissimae Dominationi vestrae perspectius esse puto, quam ut a me scribi possit.
Quid futurum erit, Deus novit. Tolerabilius nimirum id mali esset, si Tureus hujusmodi
tragoediae non interesset. E rgo Deus optimus maximus id mali in bonum referat!
Ceterum Dominationem vestram illustrissimam certiorem facere volui, dominum palatinum
Masoviae, mihi unice affectum, hic Warschoviae tertio kalendas februarii meo et multorum
bonorum desiderio vitam cum morte commutasse. His me illustrissimae Dominationis
vestrae solitae gratiae commendo, quam cum conjuge sua charissima sane quam rectissime
valere cupio. E x Warsovia prima mensis februarii anno domini M. D. X X IX.
Christophorus a Schidloviecz, castellanus et capitaneus Cracoviensis, regni cancellarius etc.
vestrae illustrissimae Dominationis bonus servitor et frater, manu sua.
Kod, bibi. K6rnickiej

IX. 96,
32. Valdesius, Caroli caesaris seeretarius,

Joanni Dantisco.
S. P. Collegam tuum meis literis vacuum ad te venire nolui. Nos hic tui rectissime vale
mus omnes praeter unum Joannem Oberemburgem, qui parum abfuit, quin Stigiam palu
dem
dem navigant; servavit tamen nobis bonum juvenem divina bonitas; periere nonnulli eodem
morbo. Cortesius adhuc periclitatur et haud scio, utrum illi magis expediat mori an
vivere, ut nunc quidem res humanae reguntur. Caesar in sua sententia perstat; quid
futurum sit, Deus ipse novit. Pontifex Romanus pugnabat cum morte atque aegre susti
nebat conflictum; uter eorum vicerit, incertum; agebatur jam Romae de novo pontifice
designando. Allegabant Gaili suspectam Romam ob vicina caesaris arma; dumque illi
tumultuantur, nos, quibus in hoc mundi theatro spectatoris munus a superis datum est,
fabulae exitum exspectabimus. Vale. Toleti, caL Februarii 1529.
Tuus Valdesius.
33.
Petrus Tomieki, epus. Crae., vicecancellarius,
Joanni Chojenski, archidiacono Cracoviensi, secretario.
Venerabilis domine, frater in Christo charissime. Nihil adhuc Mti. regiae scripsimus de his
rebus, quae hic in consultationem publicam sunt propositae, nam certi adhuc nihil, quid
sit futurum, deprehendi potest. Vixdum enim nudius quartus primum factum est initium
tractandi cum Masoviensibus, propter serum admodum plurimorum nuntiorum terrestrium
et consiliariorum regni huc adventum, quorum etiamnum nonnulli desiderantur venireque
recusant. Nos tamen, quantum conjectura assequi possumus, perspicimus non magno
negotio fieri posse, ut aequanimibus regni oneribus se subjiciant, si a nostris humaniter
et non adeo tumultuarie cum illis agatur. Verum multi tarditatem adventus sui celeri
expediendarum rerum fine compensare volentes, et ut domos cito repetant suas, acerbiores
se illis, quam conveniat, exhibent, et jubent absque ulla circuitione mandato illos regiae
Mtis. parere in senatuque loca suscipere, et pro bono pacis publicae in medium consulere
compellunt. A t illi contra rem non parvi momenti esse dicunt, in qua praecipitanter ali
quid agere et suscipere haud convenire sibi putant. Ajunt se non recusare communionem
e t onera regni, si modo id justa et aequa conditione facere jubeantur, se enim non posse
ad sustinenda plura simul1) onera regni sufficere. Videri praeterea sibi fore operae
pretium, ut a solvendis censibus et aliis oneribus, ex antiquo apud se constitutis, liberi
primum fiant. Item etiam, ut jurium et consuetudinum suarum confirmandarum robur aliquod
s,b auctoritate Mtis. regiae obtineant, denique etiam ut aequa suorum agrorum cum mansis
seu laneis aliarum terrarum regni fiat dimensio. Tum demum, cum ea sit voluntas Mtis.
regiae, cui parere in omnibus se submittunt, non gravatim vellent ad alienas novas leges
transire et nostrum praesens jugum cum priore suo commutare. Quae res, quia aequam
prae se ferre videntur rationem, citum et facilem rerum exitum profecto capere possent,
si unanimis omnium cura et diligens opera ad consultationem adhiberetur, resque privata
non sit nonnullis magis cordi, quam publica. Sed de aliis nostra nihil interest curare.
De nobis certe id polliceri possumus, daturos nos esse omnem operam, ut in optimo fine
res omnes, quae ad dignitatem regiae Mtis. et publicum pertinent commodum, constituantur.
Ceterum, ne ex varietate commendationum, quas pro multis nuper apud Mtem. regiam de
pal&tinatu Masoviae et capitaneatu Ciechanoviensi nunc vacante fecimus, constantia nostra
possit esse Mti, regiae et vobis suspecta, rem, uti se habet, cognoscatis. Mortuo hic
intra paucos dies istos domino palatino Masoviae, 'obruerunt nos multi importunis et solli
citis admodum precibus, ut cujusque petitionem commendatione nostra apud Mtem. regiam
adjuvaremus,
a) K o d . W ojcz.: invicem.

z popr. Toroicldego.)
Kod. -Wojcz. ur. 303.
adjuvaremus, quibus cum nobis non erat facultas quantulamcunque operam nostram negandi,
fecimus utcunque inviti varias, uti videre potuistis, promotiones. Sed tamen ea est nostra
e x omnibus potior sententia, ut domino Laurentio Prasmowski, castellano Czernensi, palatinatus Masoviae deferatur et capitaneatus Ciechanoviensis nostro domino Joanni Zambocki,
quem si obtineret, felicissimus sibi esse videretur, ut qui et in notariatum ejusdem terrae
dudum designari se optavit, vel si ille eundem capitaneatum assequi non posset, domino
Adriano Golinski, aut cuipiam alteri insigni hic indigenae et nobili. Nam alienigenis non
esset aequum eas dignitates tribuere, quibus provinciae ejus nobiles honorari et ornari
semper erant soliti. Si autem contigerit et placuerit Mti. regiae palatinatus dignitatem
domino castellano Czernensi et capitaneatum Ciechanoviensem domino Adriano deferre,
rogamus vos plurimum, agatis apud suam Mtem,, ut ad capitaneatum Varschoviensem,
quem dominus Adrianus nunc obtinet, collocare et praeficere dignetur dominum Andream
Ciolek, judicem Varschoviensem, hominem sane probum, industrium ac minime sumptuo- sum, cujusmodi vir maxime nobis videtur ad augenda Mtis. suae commoda et sustinendum
pro dignitate, non e libidine, hoc officium aptus et idoneus. Sed quod etiam magis est,
pendere vult Mti. suae in annos singulos centum sexagenas grossorum e praenominato
capitaneatu, ex quo dominus Adrianus ne unam quidem sexagenam solvit M ti suae.
Cupimus vos felicissime valere. Datum Varschoviae die Purificationis Sanctae Mariae,
dominae nostrae.1)
Arehiwum bisitupie we
234>

Nicolao Dzialynski, castellano Culmen, et capitaneo Brodnicensi.
Vnser fruntlich grus vnd alles gut zuuor. Edler vnd erenvhester gestrenger her, besonder
gutter frunth. W ir haben vngeferhiich vor xiiii tagen dem erwirdigen in got vnserm
lieben frunde hern Johansen bischofen zu Culmensee geschrieben, das vnser diener, denen
wir nach Warsau abgefertiget, widderan komen, vnd vns eingebracht hett, das konigliche
Mal vnser allergnedigster her gen Warsau nicht kunftig, woraus wir vermerckt, das
wenig dissem lande fruchttreglich in abwesen seiner koniglichen Ma daselbst mucht
verhandelt werden. Demnach solchs vast notturftig ansehende, haben wir den herrn
rethen schirstkunftigen irsten sontag in der fasten zum Elbing vmb der stellen bequemigheit von fischen zu tage furgestalth vnd ernenneth, damith men alsodan ankeme volgends montags zu fruer tagzceith in rath gienge, vnnd das ihenige, so ara nechsten zu
Marienburg berathschlagt vnd in schrifte verfast, von dannenn durch andere botschaft
an konigliche Mal gebracht werden mucht, vnnd dieweil wir dan den grosmechtigen
herrn Georgen von Baiszen Marienburgschen, Georgen von Conopath Pomerelschen
woywoden, daneben herrn Johansen Balinsken Danczker castellan, hern Achacio Zcemen
vnd denen von Danczig vnd Elbing solchs schrifdich zu wissen gethaen, haben sie vns
beanthwerth, gedachten tag ais nucziich bewilligt vnnd angenomen. Derhaiben ist an
ewer gestr. vnser fruntlich bitt, dieselb woldt sich alsdan auch dahin zubegeben nicht
beschweren, damith nicht eyner nach dem andern lange verharren durft vnd die ehaftige
vnd vast instendige gemeines besten notturftigheit dermaleins zu schleuniger forderung
vnd entschaft lauffen muge. Hiemith thun wir ewer gestr. dem almechtigen gesunth
empfelhen. Dat. Heisberg den 4 februarii im iar etc. X X IX stn*) D at. 2 . 2 . 15 2 9 .
31

Nicolao Tomieki, castellano Gnesnensi, praefecto stabuli regni,
Costensi, Pisdrensi, Coninensi capitaneo.
Teki Gdrskiego, nr. IO94

(wiasnor^czna minuta
Tomickiego).
Kod. Sap. V I I (2) 7.
Magnifice domine frater germane carissime. Accurrit huc Giersdorff, cubicularius regiae
Mtis., die dominico praeterito, qui et plurimas literas ad nos et ad alios dominos et
legationem novam ad vos et collegam vestram dominum succamerarium attulit, quam
ipse dominus succamerarius cum prius eam legendam nobis praebuisset, legi fecit in
medio consilii. Cum enim satis longa fuerit, non potuit illam tam subito memoriae man
dare et lingua nostra, ita ut erat scripta, exponere. Verum super ea, quemadmodum et
super aliis legationibus vestris, nihil adhuc est deliberatum, neque consultum. Per hos
enim dies- continuos tractavimus cum dominis Masoviensibus, ad unionem regni et aequa
nimitatem onerum illas reducere volentes, et quantum nos conjicere possumus, sine magno
negotio et labore reducere illos possemus, si modo aliqui nostrates nollent esse taediosi
in tractatibus cum illis. Illi enim, ut homines prudentes, proposuerunt aliquot articulos,
quos sibi et negotiis suis domesticis necessarios esse putarunt, eosque sibi petunt confir
mari, et ut regia Mtas. illos suscipiat et confirmet, optant se in hoc per universum sena
tum assecurari. Aliqui tamen nostri domini nolunt cum eis de eis ipsis-articulis disputare,
sed volunt simpliciter, ut jam nobiscum sedeant et de defensione communi atque aliis
publicis negotiis consulere non detractent. Illi vero non prius nobiscum sedere et con
sulere volunt, nisi prius illos literis nostris assecuremus, quod regia Mtas. onera illorum
antiqua abrogabit et deponet, juraque et statuta, libertates et consuetudines eorum
antiquas una cum articulis per eos propositis et conscriptis confirmabit. Nos cum plerisque aliis dominis, qui cupimus, ut huic tragoediae tandem finis debitus imponatur et
defensio aliqua firma et solida constituatur ac decernatur, hoc agimus et curamus, ut,
quemadmodum aliis terris Masoviae, ut terrae Ravensi et Plocensi, quae pari modo ad
corpus regni reciderunt, deposita fuerunt et abrogata onera antiqua et jura, statuta,
immunitates* libertates et consuetudines illorum una cum nonnulis articulis confirmata, ita
istis quoque non negaretur id, quod illi absque ullo dispendio dignitatis regiae Mtis. et
jurium regni petunt. Hodie autem ad summum apparebit, qualem finem cum eis simus
habituri. Quidquid vero postea tractatum et decretum fuerit, aut e diverso, si propter
discordiam nostram cogemur hinc rebus infectis abire, quod nos, ne fiat, modis omnibus
adnitemur et providere curabimus, faciemus vos de hoc aliis literis nostris certiores.
Mittimus ad vos literas, quas attulit Giersdorff ex Lituania, quarum unas tantum, quae
scriptae sunt ad vos nomine regio, nos resignavimus, putantes in illis aliqua contineri,
quae spectarent ad communem consultationem nostram. Valetudinem vestram curate
diligenter et felicissime valete cum vestris omnibus. Datum Varschoviae, V Februarii
anno domini 1529.

Georgio Radivilo, castellano Vilnensi, marschaleo curiae
ffi. D. Lith., et Grodnensi ac Lidensi capitaneo.
Magnifice domine, amice charissime a c honorande. Cosczyusko, servitor vestrae Magnificen
tiae, reddidit mihi literas illius, humanitatis et singularis benevolentiae erga me testes.
Idem
Teki G6rsltiego, nr. 1269

(wlasnorijczna minuta
Tomickiego).
K od. Sap. V II (2) 30.
Idem dixit mihi nomine Magnificentiae vestrae plurimam salutem precatusque est mihi
omnia fausta et felicia. Quod vestrae Magnificentiae erga me non vulgare officium ego
et plurimi facio et pro illo magnas ago et habeo eidem Magnificentiae vestrae gratias,
referreque illud curabo omni studio et facultate mea.
In hoc conventu Varschoviensi hoc imprimis effecimus cum dei gratia, quod dominos
Masovienses ad aequanimitatem ferendorum onerum regni reduximus. Nunc autem hoc
agimus et curamus, ut modum aliquem statuamus, per quem aliquot milia equitum in
terris Russiae conducere et tenere possimus. Speramus enim, quod domini consiliarii
istius Magni ducatus Lituaniae, quot milia militum bellatorum nos conducemus et susci
piemus ad praesidia regni, tot illi quoque conducent et tenebunt non gravatim in finibus
suis. Felicissime valeat vestra Magnificentia, quam dominus deus servet cum suis omni
bus sospitem et felicem. Datum Varschoviae, quinta Februarii a. d. 1529.1)

(wlasnoreczna minuta
Tomickiego).
K od. Sap. V II (2) 10.
37. P. Tomieki, episcopus Cracoviensis, vicecancellarius,

Joanni Chojenski, archidiacono Crac., secretario regio.
Venerabilis domine, frater in Christo charissime. Post discessum hinc patris commissarii,
per quem dedimus ad vos literas nostras et aliqua de iis, quae geruntur in hoc conventu,
vobis perscripsimus, nuntii terrarum novam iterum difficultatem nobis injecerunt. Nolunt
enim consulere quidquam de regni defensione, nisi nos ecclesiastici prius illis declaremus,
qua pecuniarum summa de decimis nostris illos et eandem defensionem juvare velimus.
Nos dicimus non posse nos novum jugum et onus imponere ecclesiis et clero nostro
absque illius consensu. Sed nec aequum putamus, ut ad majora onera cogi et stringi
debeamus, quam domini saeculares, qui tenentur de bonis suis fines regni defendere,
praesertim cum nos de bonis et possesionibus nostris liberis et ab omnibus publicis
oneribus immunibus et exemptis id totum solvamus et solvere ac contribuere parati
sumus, quod illi, qui onus defensionis ferre tenentur, solvunt ac contribuunt. Illi vero
contra proponunt exhaustas jam esse per continua tributa facultates suas et colonorum
suorum, nec posse se ulterius ferre dicunt onus hoc communis defensionis, nisi nos ut
ditiores et qui nec uxores nec liberos habeamus, se de decimis nostris sublevemus. Nos
timentes malum et perniciosum exemplum hinc oriri in posteritatem, perstamus constanter
in proposito nostro, nec nos ab eo quibusvis importunis precibus et interminationibus
illorum divelli permittimus. Plane enim perspicimus, si nunc votis illorum annueremus,
vellent semper postea, ut de decimis nostris contributionem solveremus, quandocunque illi
de mansis agrorum et colonornm suorum aliquid contribuendum statuerent, immo etiam
decimas nostras taxationi bonorum et fundorum subjici contenderent, prout hic etiam id
proposuerunt. Quare stat nobis sententia, nullum novum onus suscipere, sed pro debito
nostro, etiam si omnia extrema perpetienda sint, tueri libertatem ecclesiasticam. Minantur
quidem illi, maxime vero Cracovienses et Sandomirienses, quod,, ubi illos juvare nollemus,
vellent negare . nobis decimas, nos tamen quibusvis illorum minis non deterremur, sed
suraus constantes in tuenda libertate nostra exemplo majorum nostrorum. Quorsum eva
det haec tragoedia et acerrima contentio nostra, posthac vobis perscribemus. Interim
autem optamus vos bene et feliciter valere.
s) Powyzszq datg ma kod. Wojcz., 'w Tekach tylko na marginesie: F e b r u a r i i ;
Priwdopodobnie list ten nieco p6niejszej jest daty (zob. nr, 3 5 ).
K od . Sap. nie ma w cale daty.
33

Kod. Sap. X V II. fol. 472.
Sacra regia Mtas. etc. Vadit is nobilis Stanislaus Przewski isthuc ad Mtem. vram. cum
gravi injuriae suae expostulatione, quam ab illis accepisse se dicit, quibus Mtas. vra.
redemptionem bonorum suorum regalium ab illo concessit, illi namque, possessione bono
rum ex consensu Mtis. vrae. accepta, et usufructu eum spoliarunt omni et pecuniam, quae
illi debebatur, non exsolverunt. Ita miser bonis ademptis sua quoque capitali summa
carere cogitur, fiunc, quia me obsecravit, ego diligenter Mti. vrae. sermae. commendo
et rogo, ut illi commissionis literas ad ejus causam dignoscendam dari jubeat, ut vel jus
suum in bonis Mtis. vrae. obtinere, vel pecuniam juste ad se pertinentem recuperare
possit. Quo et illi - misero non vulgariter subveniet Mtas. vra. serma. et sibi laudem
pietatis et aequitatis magnum nomen et gloriam comparabit. Cui ego me et servitutem
meam rursus suppliciter commendo valereque illam cum suis omnibus desidero. Datum.

Joanni Chojenski, archidiac. Craeoviensi.
Kod. Sap. X V II . fol. 472 V.
Venerabilis dne. frater in Christo charissime. Is Stanislaus Przewski, qui vobis nostras
reddet literas, queri vult apud Mtem. regiam de injuria sibi illata ab iis, quibus Mtas.
sua bona sua regia a se redimendi consensus literas. dare dignata est. Namque et bonis
illum exuerant et pepulerunt, et pecuniam, quae ad eum bonis ademptis pertinere debu
erat, sibi non restituerunt. Quem nos quia ob causae suae aequitatem Mti. suae cupimus
esse commendatum, vos plurimum rogamus, ut ipsius causam tuendam istic suscipiatis et
commissionem illi impetretis in personam magei. dni. marsalci curiae et dominorum judicis
et subjudicis (^racoviensium cum clausula: unius absentia non obstante. Aequum est enim,
ut vel restituatur ad possessionem bonorum, vel si inde exigitur pecunia sibi
numeretur sua.
Laboravimus et tractavimns cum dnis. Masoviensibus cum summa diligentia per multos dies,
nihil tamen proficere potuimus. Nolunt enim accedere ad aequanimitatem onerum regni,
nisi agri sui, quos longe minores, quam nostros esse dicunt, illis demetiantur. Quod quia
nobis non solum difficile, sed etiam prope impossibile esse videbatur, cum non aequales
etiam sint agri seu mansi ubique in regno, petitionibus illorum nequaquam annuere potui
mus, et proinde multum dubitamus, si nostri domini absque ipsis Masoviensibus volent
aliquid de communi regni defensione tractare et statuere. Quomodocunque tamen res
cadet, brevi et Mti. regiae et vobis perscribemus. Cupimus vos bene et feliciter
valere. Dat.

Kod. Sap, X V II. fol, 475 v
Questa est hic mihi BuCzka, pauper vidua, de civibus Varschoviensibus, quod ab illis praeter
omne jus et fas magnis injuriis sit affecta", mittitque propterea isthuc hunc filium suum,
'u t
Acta Tomieiana.
Tomna X I.
U
ut easdem suas injurias Mti. vrae. exponat. Quem ego commendo singulariter Mti. vrae.
rogoque illam enixe, ut audita ejus querela, quam coram illa est facturus, modum aliquem
justum invenire dignetur, quo mater ipsius praedicta justitiam sibi debitam consequi
possit Quo faciet Mtas. vra. rem se suaque excellenti virtute et benignitate dignam et
mihi capellano suo admodum gratam. Dnus. Deus servet quam diutissime Mtem. vram,
cum suis omnibus sospitem et felicem. Cui me rursus suppliciter commendo. Dat.
Varschoviae.
K od. Sp. X V II . fol. 540
41. P. Tomieki, epus. Crae., vicecancellarius,

rum commendationem.
Dnus. Joannes Voyslawski, canonicus Varsoviensis et notarius Lomsensis, bonus ac utilis
servitor Mtis. vrae., cum ex rumore quodam et nonnullorum sermonibus coepisset hic
esse multum sollicitus, ne ex oppido Ostrolanka, quod ad extenuationem summae jam
pridem est sibi in sexagenis sexingentis oppignoratum, ab aliquo ante tempus, residuo
sibi pecuniae suae solummodo soluto, extruderetur, magno studio me rogavit, ut illum
de hac re precibus et commendatione mea tuendum apud Mtem. vram. susciperem. E go
vero et illum justa postulare intelligens et sciens, Mtem. vram. nihil praeter jus et aequi
tatem cujusque optare, confidenter et enixe Mti. vrae. pro illo supplico et una rogo, ut
illum secundum formam hypothecae et tenorem literarum, quas super eo habet oppido,
jus suum obtinere pati dignetur, nisi forte Mtas. vra. ipsa velit pro usu et utilitate sua
id recuperare. Nam hoc et ille admittit libenter et ego impedire nequaquam volo, sed
hoc solummodo curo, ne aliquis importune praeripiat ei viro parvum hoc lucellum vel
emolumentum, quod pro opera et servitiis praestitis ex dominorum suorum gratia sibi
obtigit. In qua re si gratiosum illi dare responsum Mtas. vra. dignabitur, cumulata offi
ciorum suorum diligentia respondere Mtis. vrae, clementiae erit obligatus et ego servitute
mea promereri curabo, quam servitutem cum omni studio et sedulitate mea; ego iterum
atque iterum Mti. vrae. commendo, illamque felicissimam esse et in multos annos cum
serma. conjuge et liberis suis bene incolumem vehementer desidero. Dat. Varschoviae.
Kod. Sap. X V II. fol. 54 1 v

Sacra reginalis Mtas. et dna. dna. clementissima. Post humilem servitutis et orationum
mearum commendationem. E st hic in ducatu Masoviae dnus. Joannes Voyslawski, Cano
nicus Varsoviensis et notarius Lomsensis, cui pro illius justa et liberali servitute multus
favor et gratia ab illustribus olim dnis. ducibus Masoviae debebatur. Is^quia_Jntellexit
se nunc per nonnullos apud Mtem. regiam, dnum. nostrum clementissimum,}* oppugnari
et de eripiendo sibi oppido Ostrolanka, quod ille hic in ducatu jure hypothecae in sexin
gentis sexagenis ad summae usque suae per aequas annuas pensiones extenuationem obtinet,
apud Mtem. suam instari, supplicat Mti. vrae. sermae. et ego illius causa una supplico, ut illi
gratia
35
gratia et patrocinio suo in hac re adesse et apud Mtem. suam ita illum contra quemque
tueri et defendere dignetur, ut ille secundum tenorem literarum, quibus est hypotheca
praenominati oppidi circumscripta, jus suum obtinere possit neque aliquis illi in admini
strando hoc ipso oppido interea praeferatur, dum ille residuas summae suae pensiones
percipit. Nam hoc et ille et ego diligenti servitute promereri Mti. vrae. diligenter et
sedulo curabimus, cui ego omne meum officium et humilem servitutem etiam atque etiam
commendo optoque, ut Mtas. vra. serma sit felicissima semper et cum sermo, suo conjuge jucundissimisque liberis vivat sospes ac diu incolumis. Dat. Varschoviae.

Nicolao Tomieki, castellano Gnesnensi, Coninensi, Pisdrensi
capitaneo, praefecto stabuli regni.
Teki Gorskiego, nt. 1095

(Uopja Gdrskisgo).
Magnifice domine, frater germane carissime. Post multos tractatus et sermones, quos cum
dominis Masoviensibus habuimus, reduximus tandem illos ad ferenda nobiscum opera
regni, depositis prius et abrogatis prioribus illorum oneribus, factaque sufficienti promis
sione per literas, sigillis dominorum consiliariorum et nuntiorum terrarum obsignatas manibusque illorum propriis subscriptas, de confirmandis per majestatem regiam privilegiis,
juribus, statutis, libertatibus, immunitatibus et consuetudinibus illorum; jamque nobiscum,
quod Mti. regiae, domino nostro clementissimo, ac universo regno felix faustumque sit,
in consilio sedere et consulere de communi regni defensione coeperunt die sabbatho
praeterito. Non deerant quidem aliqui, qui opus tam sanctum et necessarium impedire
variis modis et ingeniis tentabant, praevalere tamen Dei gratia non potuerunt, accedente
praesertim constantia et summa nostra ac nonnullorum dominorum nobis adhaerentium
cura et diligentia. Nunc consulitur cum eisdem dominis Masoviensibus de regni defen
sione, in qua constituenda tametsi et domini aliqui et nuntii terrestres sint discordes,
speramus tamen illos cito ad concordiam, ad unanimem sententiam reddituros et proinde
mittimus. . . *)

Sacra regia Mtas. et dne., domine clementissime. Post humilem servitutis et obsequentissimorum officiorum nostrorum commendationem. Detulit hic in medium nostrum grandem
fratris et suam injuriam nobilis Mathias Grzimultowski, cubicularius Mtis. vestrae sermae.,
eam videlicet, quod non multo ante isthic frater ipsius vi et impotentia dni. Hylinicz,
heri sui, fuerit interemptus, unde ipse dolorem vehementem et frater vitae suae jacturam
sine causa susceperunt. In qua quidem re quia cum hac querimonia ad Mtem. vestram
proficiscens commendatione literarum nostrarum petiit esse adjutus, nos et luctu illius et
aequitate causae permoti supplicamus Mti. vestrae sermae., ut pro justitiae administrandae
consuetudine
*) W T ek ach i w K o d . W ojcz. braknie konca listu. N a marginesie d a ta : V ars. 9 F eb r. 1 5 2 9 .
Teki Gorskiego, nr, 1096

{minuta z poprawkami
Tomickiego).
K od. Sap. V II (2) 57.
36___
consuetudine autorltate sua regia illum adjuvare animadversioneque digna in occisorem
pro tam audaci scelere constituta viam sceleri et licentiae effrenatae praecludere et illum
justitia sua permittere potiri dignetur. Ista enim ratione et occasionem mali exempli in
posterum isthic prohibebit Mtas. vestra serma, et sibi apud suos magnum nomen aequitatis et regalis severitatis gloriam comparabit.
Commendamus nos servitutemque nostram in gratiam Mtis. vestrae sermae., quam felicissi
mam esse et in multos annos cum serma. conjuge sua et liberis incolumem vehementer
et mire omnes optamus. Datum Varschoviae.1)
. Teki. G6rskiego, nr, 1093

(piaino wsptftcssesne
? dopiskami Tomickiego),
Kod. Sap. V II (2) 3 1.
Kod. Wojcz, nr. 291.
45. Literae datae in conventu Warschoviensi

consiliariis et nuntiis terrarum Masoviae super articulis
per eos oblatis. >
Nos praelati et proceres regni Poloniae, ordinis utriusque consiliarii, manifestum facimus
quibus expedit universis: quia cum in conventu praesenti Warschoviensi, quem regia
Mte., domino nostro clementissimo, imperante absenteque celebramus, cum consiliariis et
nuntiis terrarum Masoviae ageremus, ut juxta mandatum Mtis. regiae et jura ac postula
tionem regni universi conjunctim et in commune nobiscum de necessitatibus regni con
sulerent ac ipsi regno uti membrum corpori suo accederent, illisque se id facere non
posse allegantibus, ne per hujusmodi communem nobiscum consultationem sese ad gemi
num onus ferendum involverent, donec prius negotium ipsius ducatus in bono statu et
ordine constitueretur et ab oneribus universis, quibus nobilitas ejusdem ducatus dominis
olim ducibus Masoviae erat obstricta, in toto absoluta et liberata existeret, jura quoque
omnia, libertates et consuetudines antiquas juxta articulos petitionis suae habuerit primum
per Mtem. regiam privilegio novo ratificata et in robore suo conservata perpetuo, nos
tametsi persuaderemus eis, Mtem. regiam, dominum nostrum clementissimum, ut justum et
christianum principem, onera haec omnia ex eis deposituram, jura illorum omnia libertatesque et immunitates confirmaturam et juri ac libertati regni ducatum istum asscripturam,
quemadmodum et cum aliis terris Masoviae pari modo ad corpus regni recidentibus
a majoribus et antecessoribus Mtis. suae factum antea est: tandem post multos tractatus
et disceptationes nostras praedicti consiliarii et terrarum Masoviae nuntii obtulerunt
nobis certos articulos, postulantes a nobis, ut hoc modo, quem in istis articulis declara
runt, cum illis ageremus, et statura hujus ducatus in eo ordine et fine statueremus, sub
jicientes se ipsos et alios omnes ejusdem ducatus incolas ad unionem et incorporationem
regni ac ad omnem ejus defensionem in praesenti conventu per nos statuendam, absque
quavis contradictione accessuros, cum primum privilegium Mtis. regiae, domini nostri cle. mentissimi, super his conclusionibus nostris in manibus suis haberent. Nos itaque con
siderantes,
3) W T ekach na marginesie dopisat Gorski: 9 Feb r. 15 2 9 .
a) W T ekach
Gorskiego je st tytui dopisany rkq,
Gfirekiego: Conditiones, quibus ducatus Masoviae accessit ad unionem regni ac ad onera cum regnicolis aequa
liter ferenda. Sexta F eb r. 15 2 9 . N a dokumentie przy poszczegolnych paragrafach porobil Tom ieki dopiski:
susceptus,
a d m i s s u s itp. W K o d . Sap m a dokument ten ty tu l: T ractatus e t concordata de uniendo
corpori regni Poloniae ducatu M asoviae; w kodeksie zas W ojczynskiego: Ducatus M asoviae unitus regno.
Sex ta Februarii de unione conclusum, literae vero datae et obsignatae 1 4 Feb ruarii 15 2 9 . (ostatnia d ata mylna,
zamiast 1 1 lu tego, co si$ ukaauje ze zakoftczenja cjokumentu).
........................
_______ 3 7
siderantes, si literae Mtis.' suae regiae exspectari debuissent, magnam negligentiam et

jacturam negotiorum reipublicae sequi oportuisse, nolentes tempus tam longa mora et
disceptationibus in detrimentum reipublicae consumere, petitiones et articulos eorum prae
dictos suscepimus et cum diligentia et maturo consilio ad longum excussimus, quorum
tenor sequitur et est talis.
Inprimis, ut omnia onera antiqua, videlicet census, contributiones omnes nuptiales, terrarum
emptionis et redemptionis, ducum captivorum redemptionis et aliae omnes contributiones,
servitia ac labores arcium et pontium et universi redditus antiqui, quibuscumque appel
lentur nominibus, ad quos ante nobiles ducatus Masoviae erant obligati dominis suis
ducibus ex privilegiis terrestribus et quibusvis ordinationibus publicis et privatis, de omni
bus bonis hereditariis et possesionibus eorum in toto ipso ducatu Masoviae, per novum
privilegium regiae Mtis. cum consensu et sigillis omnium dominorum consiliariorum-spiri
tualium et saecularium, ac etiam cum consensu nuntiorum terrestrium regni Poloniae
exstinguantur, deponantur et abrogentur perpetuo et in aevum.1)
Item ut omnia jura, privilegia, donationes, consuetudines, libertates, praerogativae et con
cessiones omnes nobilium et quorumvis subditorum in isto ducatu tam publicae quam
privatae, juste et legitime datae et emanatae, in quorum seu quarum erant possesione
pacifica in vita ducum et dominorum suorum, confirmentur et conserventur in robore
perpetuo.2)
Item ut omnia statuta terrestria ejusdem ducatus, consuetudines et articuli, quoad judicia
terrestria et castrensia, in omnibus causis, controversiis et rebus quibuscumque in suo
ordine antiquo, statu, tenore et consuetudine conserventur et confirmentur perpetuo,
juxta antiquam ejusdem ducatus consuetudinem, quibus non debent derogare novae con
stitutiones regni perpetuo.8)
Item ut causae omnes nobilium et quorumvis subditorum istius ducatus, ad regiam Mtem.
et ad conventum regni per appellationem et quovis alio modo devolutae, non judicentur
alio jure et modo, solum consuetudinibus et jure ejusdem ducatus, quibus omnes subditi
in eodem ducatu ab antiquo gaudent et judicantur, et quod appellationes hujusmodi fie
rent et serventur juxta veterem consuetudinem istius terrae Masoviae.4)
Item ut nobilitas et subditi omnes ipsius ducatus nihil aliud solvant Mti. regiae, nisi prout
nobilitas Majoris Poloniae solvere consuerit, de quolibet laneo agricolato et possesso
duos grossos census alias p o r a d l n e , praeter eos, qui habent jura censum non solvere
aut etiam qui minus, quam duos grossos, solvere consuererunt, hi in juribus eorum con
servari debent6)
Item ut commissiones regiae, excepta regia et officii causa, non tradantur ad istum ducatum,
solummodo in duobus casibus: pro divisione bonorum inter fratres et sorores germanas
ac quoscumque alios proprinquos et affines facienda: et pro limitibus inter bona regia
ac nobilium seu quorumvis aliorum subditorum.8)
Item ut nullae contributiones et exactiones in ipsum ducatum Masoviae nisi communi con
sensu et decreto conventus generalis imponantur et constituantur.)
Item ut judices ipsius ducatus non evocentur nec trahantur ad Mtem. regiam pro male
judicato, contra consuetudinem hujus ducatus. Nam a sententia judicis liberum est in
isto
) W Tekach dopisek Tomickiego: s u s c e p t u s ; w Kod. Sap. na marginesie: iste articulus est susceptus.
*) W Tekach i Kod. Sap. dopisek: s u s c e p t a s . ) W Tekach i Kod. Sap.: su s c e p t u s . *) W Te
kach i Kod. Sap.: s u s c e p t u s . *) W Tekach i Kod. Sap.: s u s c e p t u s ; h o c i t a e t ia m o b s e r
v a r i d i c i t u r in te r r a P l o c e n s i . ) A d m is s u s . "*) S u s c e p tu s .
_____ 38______
ducatu unicuique appellare ex terminis communibus ad terminos generales, et e terminis

generalibus ad conventionem generalem judiciariam in eodem ducatu, et e conventione
ista ad conventum regni generalem. Similiter et nobilitas appellare non debet non ser
vato hic prius processu juris.1)
Item ut intercedant domini consiliarii regni, quo capitaneatus Warschoviensis propter majorem auctoritatem et loci hujus necessitatem reintegretur et habeat oppida Ostrowia et
Camieniec cum eorum proventibus, prout ab antiquo dicta oppida ad eundem capitanea
tum spectabant, et hoc propter multos excessus in illis districtibus Ostro wiensi et Camienecensi corrigendos et compescendos.)
Item ut omnes dignitarii et officiales in Masovia sint possessionati et quod intercedere debet
totus conventus, ut is articulus, ita ut jacet, a Mte. regia suscipiatur et confirmetur; vide
licet ut palatinus, vicegerens regius in isto ducatu, et alii ejusdem officiales) sint semper
bene possessionati jure hereditario et ex subditis istius ducatus et qui personali4) resi
dentia in hoc ducatu residerent, juxta consuetudinem antiquam hujus terrae et privilegia
terrestria,s) et ut palatinus et dignitates castellanorum per regiam Mtem., ut tempore
ducum, et similiter nuntii terrarum electi ad conventum regni generalem provideantur.8)
Item ut inscriptiones perpetuitatum universae nobilitatis et omnium subditorum istius ducatus
in librum terre?trem inscribantur, etiam per resignationem, non tantum per lapsum, non
requisito consensu regio, quoad praeteritas et futuras resignationes et inscriptiones, et
ut a talibus inscriptionibus et rescriptis non plus solvatur, nisi juxta consuetudinem anti
quam, et similiter a privilegiis regiae Mtis. una sexagena tantum, a literis vero mediocris
sigilli duodecim grossi in cancellaria regiae Mtis.1)
Item ut nobiles universi, k metones et alii subditi in isto ducatu habeant fora libera absque
exactionibus et solutionibus inconsuetis in omnibus civitatibus et oppidis ejusdem duca
tus, merces suas et res omnes, cujuscumque generis et species existant, vendendi et alias
emendi absque omni impedimento capitaneorum et officialium illorum locorum et solutione
atque exactione inconsueta.8)
Item ut capitanei et eorum vicecapitanei unicuique respondeant pro injuriis factis et objectis,
pro quibus judicialiter fuerint tracti et convicti, coram domino palatino Masoviae aut
vicegerente regio et consiliariis ducatus Masoviae.)
Item ut homines ex regno Poloniae kmetones profugos ex Masovia dominis eorum jure
mediante restituant, absque omni difficultate et e contra secundum juris formam et con
suetudinem. Similiter etiam ex oppidis et villis regalibus.10)
Item ut liber esset transitus ad Gdanum per Vislam, quemadmodum omnibus spiritualibus
et saecularibus regni, ita etiam universis nobilibus et spiritualibus hujus ducatus cum fru
mentis et aliis rebus eorum proprii laboris absque omni impedimento et aresto Torunensium et theloneorum in theloneis regalibus, exceptis theloneis nobilium, qui privilegia
et literas super eadem thelonea habent, et in eorum usu ac pacifica possessione et usu
sunt hactenus et antea semper fuerunt.11)
Item
J ) Susceptas. *) R ejectus a d arbitrium regiae M tis. *) W K o d . W ojcz.: castellani om nes, capitanei, judices,
subjudices, succamerarii, notarii terrestres et alii officiales istius ducatus. *) K o d . W ojcz.: cap itali. s) K od .
W ojcz.: secus nullius sint facultatis
) W Tekach i K o d . S a p .:
Domini consiliarii ita hunc articulum modi
ficarunt, ut dignitates e t officia a lia non nisi possessionatis e t subditis ducatus a c , in eo residentibus, capitaneatus
vero possessionatis tantum ju x ta arbitrium regiae Mtis. conferrentur.
Domini tam en M asovieases rogarunt, ut
articulus iste, sic u t eum scripserunt, p er Majestatem suam suscipiatur e t confirmetur.
Id quod erit in g ratia
Mtis. regiae, et sim iliter provisio dignitariorum ejusdem ducatus. 7) Susceptus. ) Adm issus quoad foralia
inconsueta. 9) Admissus. ,0) Susceptus. 1 ') Susceptus e t admissus.
Item intercedere debet conventus, ut inquisitores salis Prutenici in terris Masoviae constituti
et constituendi instruantur per Mtem. regiam et compescantur aliquibus poenis gravio
ribus, ne in domibus et scriniis hujusmodi sal inquirant, sed in viis duntaxat et foris
publicis istud sal inquirant et delinquentes corrigant.1)
Item ut vicegerens regius in isto ducatu habeat a Mte. regia plenam facultatem cum con
siliariis hujus ducatus unicuique justitiam administrare, maleficos punire, judicare secundum
consuetudinem ejusdem terrae; ac etiam eos nobiles, qui habent privilegia in terminis
communibus non comparendi, solummodo coram principis praesentia, habeat judicandi
potestatem cum iisdem consiliariis, dum fuerint citati ad instantiam cujuscumque pro qui
buscumque causis et controversiis ad praesentiam ejusdem domini vicegerentis et consi
liariorum juxta formam et consuetudiniem juris antiquam.8)
Item ut dietae et judicia antiqua inter ducatus Lituaniae, Prussiae et Masoviae in locis solitis
pro omnibus injuriis et violentiis subditorum ex utraque parte fierent in posterum, et
innovarentur juxta antiquam consuetudinem et recessus terrestres.8)
Item intercedere debet conventus, ut centenarius salis Warsehoviae depositi taxetur et ven
datur nobilitati per duodecim grossos, et bancus salis, qui emitur Cracoviae pro tribus
marcis pecuniarum, vendatur hic nobilitati pro quatuor marcis; tunna vero per unam
marcam.*)
Item moneta Swidnicensis in toto exterminetur ex isto ducatu per regiam Mtem.êt hoc
per importationem6) monetae bonae regiae juxta constitutionem conventus Piotrcoviensis
proxime praeteriti.6)
Itera ut cortisani et clerici quicunque jura patronatus hominum spiritualium, saecularium et
nobilium in isto ducatu Masoviae quovis modo turbare et inquietare non praesumant in
eorum collationibus et beneficiis.7)
Item ut regia Mtas. totam nobilitatem et subditos omnes istius ducatus in his omnibus juribus,
privilegiis, consuetudinibus, libertatibus, statutis, articulis et praerogativis universis con
servet, manuteneat et defendat, successoresque sui reges Poloniae conservent, manuteneant et defendant perpetuo et in aevum.8)
Item ut electio judicis et subjudicis, similiter et notariorum terrestrium per nobilitatem et
consiliarios ducatus Masoviae fiat juxta observantiam terrarum regni.8)
Item ut iste ducatus Masoviae adjungatur et cohaereat sicut aliae terrae Masoviae terris
Majoris Poloniae, quia et tempore ducum erant cum terris Majoris Poloniae tempore belli,
et propterea et terra Visnensis est adjuncta ipsis terris Majoris Poloniae.10)
Item ut habeatur semper benigna ratio pauperis nobilitatis, ut contribuant non de capitibus,
prout ante solvebant, sed de agris, quos et quantum aliquis eorum possidet.11)
Item ut intercedant domini consiliarii regni, ut isti sex grossi, quos regia Mtas. habere
vult, remittantur et exstinguantur.,a)
Quos
J) Suspensus ad arbitrium Mtis. regiae.
scriniis, omnes passim
eo uterentur
Si tamen sal externum et ultramarinum quaeri non deberet in domibus et

non
sine magno dispendio et
damno salinarum Mtis. suae regiae.
9) Susceptus. 8) Adm issus. 4) Satis gratiae faciet Mtas. regia, cum unumquemque centenarium et bancum
salis vendi mandabit justo pretio, hoc est habita ratione solius impensae, quae sit in demittendo sale per Vislam
ad
ducatum
Masoviae. 6) K o d .
*) Susceptus.
W ojcz.:
advectionem.
8) Susceptus. 9) Susceptus.
rent terris Majoris Poloniae.
,0) Admissus,
Admissus e t
rex
orandas,
ut
ita fiat.
N am aliae quoque terrae Masoviae cohae
13) Admissus. ia) Solvere debuerunt domini M asovienses Mti. reg iae de
singulis jugeribus seu laneis agrorum X I I grossos; solverunt ja m sex: grossos, reliquos se x grossos petunt con
donari sibi e t dimitti.
Q uae illorum petitio aequ a esse e t honesta videtur, cum contributione3 om nes in praesenti
conventu Varsoviensi decretas sin t soluturi ad annum praesentem.
QuOS-; quidem articulos cum vidissemus regiae Mti., domino nostro clementissimo, et reipu
blicae regni sui nihil incommodi afferre posse, utpote quod multa ejusmodi et in jure
communi, regni continentur, et aliis terris Masoviae, quae jam pridem ad regnum redierunt,
concessa fuerant, ut eo facilius controversiae hujus finis fieret et consultatio de regni
defensione non traheretur diutius, eosdem articulos ipsorum et petitiones, uti justas et
rationi congruas, de unanimi consensu et voluntate mutua omnium nostrum ac nuntiorum
- terrestrium regni, in eo conventu nobiscum agentium, ab illis suscepimus et in tenore
recto constituimus. E t jam eosdem consiliarios totamque nobilitatem istius ducatus
Masoviae, auctoritate Mtis. regiae, domini nostri clementissimi, nobis per oratores ejus in
hoc negotio Masoviensi concessa et tradita, atque praesentis generalis conventus vigore,
ad unitatem regni juriumque ac libertatum ejus participationem, secundum postulationes
et articulos ipsorum suprascriptos, quos pro majori fide et certitudine manibus et sigillis
nostris consignavimus, accepimus et assumpsimus, accipimusque et assumimus per praesentes.
Promittimus insuper his literis nostris et verbo nostro senatorio ac fide bona, quod Mtas.
regia, dominus noster clementissimus, privilegio suo regali omnia onera antiqua, tributa,
labores et servitia quaevis ducalia ex eo ipso ducatu et subditis ejus omnibus deponere
et penitus exstinguere, ac jura, libertates, donationes, privilegia ipsorum et omnes peti
tiones supra scriptas, per nos susceptas, confirmare et ratificare, ita quod generalitas
specialitati et specialitas generalitati non deroget, et etiam non oberit neque derogabit
perpetuo, ac istum ducatum Masoviae et subditos illius in eo statu et ordine, prout cum
eis in praesentiarum conclusimus, conservare dignabitur.
Quod quidem privilegium nos a Mte. regia sub signeto Mtis. suae expedire et eisdem
consiliariis ad manus dare tenebimur, et praesentibus nos obligamus, sub eadem bona fide
nostra et verbo nostro senatorio absque omni difficultate et solutione, hinc ad festum
Pentecostes proximum, et in alio conventu regni proximiori, postquam Mtas. sua regia
felix ad regnum suum redibit, aliud simile privilegium sub sigillo regni Mtis. suae, cum
consensu et sigillis dominorum consiliariorum et nuntiorum omnium terrarum regni tunc
in hujusmodi conventu praesentium, similiter ab ipsa Mte. regia, domino nostro clemen
tissimo, ordinare et ipsis tradere, eadem bona fide nostra et verbo nostro senatorio
spondemus et promittimus absque quavis solutione et impensa eorum. Ipsi vero consi
liarii ducatus Masoviae privilegium sub signeto Mtis. suae nobis restituere tenebuntur.
In cujus rei testimonium haec, uti praemissum est, manibus nostris subscripsimus, et
sigillis nostris obsignavimus, praesentibus et ad omnia consentientibus omnibus terrarum
nuntiis,, quorum etiam sigilla pro majori parte, ut comprehendi potuerunt, sunt hic appensa.
A cta sunt haec in conventu generali Varschoviensi feria quinta proxima ante dominicam
Invocavit anno domini 15 29 .J)
K od. Sap. VIX (2), 28.
46.
P. Tomieki, epus. Cracoviensis, vicecancellarius,
Joanni Chojenski,farchidiacono Cracov., secretario regio.
Venerabilis domine, frater in Christo charissime. Mirifice nos delectat studium hoc in nos
vestrum, quod omnia, quae scire interesse nostra putatis, diligenter nobis perscribitis.
Quod ejusdem officium vestrum, si nacti fuerimus quandoque opportunum tempus, prout
cupimus, geminato studio et gratificatione nostra vobis referre exoptamus, idque dabimus
') D. 1 1 . z. 15 2 9 .
_____ 4 1 ^_______
operam maxime. Sed interea tamen pro ista humanitate et propensione vestra magnas
vobis habemus et agimus gratias et ut eandem nobis deinceps praestetis operam, vos
plurimum rogamus.
Domini Masovienses post multas controversias et tractatus utrinque factos bonis jam tandem
conditionibus ad communionem nostram et perpetuam cum regno conjunctionem accesse
runt. In qua re tametsi quidam1) sedulo laborarunt, ne in istum finem negotium perve
nisset; ducti vel odio boni publici, vel insolenti rerum turbandarum cupiditate, nostra
tamen et aliorum nobiscam sententium diligentia est illorum temeritas repressa et nego
tium ad amplificanda regiae Mtis* commoda, quod Deo sit gratia, absolutum. Putaveramus
autem nos isto impedimento sublato in ceteris rebus constituendis faciliores fore debere
progressus, cum in initio conventus nuntii terrarum istud solum negotium Masoviense
obstitisse sibi affirmabant, quominus de defensione regni consultarent. Nunc tamen multa
alia impedimenta consultationibus nostris videmus ab ipsis nuntiis praetensa et interjecta,
quae existimamus per eosdem subornata esse et introducta, per quos et ab initio fuerat
actum, ne proceres Masoviae ad ferenda onera regni adjungantur, et ut conturbatis
infectisque omnibus negotiis hinc quam celerrime a nobis discederetur. A t quam argute
quamque prudenter id machinentur et insinuent, cognoscatis. Postquam non satis illis
processit consilium relinquendi Masoviam in priore eorum pertinacia et ratio totius propterea conventus dissipandi sublata fuisset, subornare denuo coeperunt nuntios, ut vocife
rentur et postulent abrogari et aboleri edictum illud publicum, quod superiore anno de
prohibendis ab externa militia subditis Mtis. regiae fuerat factum. Induxeruntque illos
ad eam pertinaciam et protervitatem in favorem quorundam, qui contra ejusmodi edictum
ausi sunt conferre se ad militiam serenissimi regis Joannis, ut nolint quidquam prius
tractandum incipere, nisi id, quod petunt, per nos decernatur. Obtrudunt autem nobis
et inculcant statuti cujusdam regis Alexandri decretum, quo caveri putant, (ut ex ipsius
statuti scripto, quod vobis mittimus, cognoscetis), ne hujusmodi prohibitoria edicta absen
tibus terrarum nuntiis per regiam Mtem. et consiliarios decernerentur, prout superiore
anno in decernendo superiore praenominato edicto accidisse ipsi asserunt et contendunt.
E a res ob varietatem sententiarum nunc est in summa contentione et quem finem sit con
secutura, nos non possumus adhuc judicare. Quod tamen ad nos attinet, omnem impen
demus operam, ut non revocato edicto Mtis. regiae dignitas circa promissionem regi
Ferdinando factam sustineatur et defensionis etiam aliqua bona ratio reperiatur et ut
primum res in alterutram partem inclinari coeperit vel erit absoluta, faciemus vos accurate
de omnibus certiorem. Mti. etiam regiae diligenter omnia perscribemus. Interea vos
bene valere et felicem esse optamus. Datum Varschoviae, X I Februarii 1529.


(minuta z poprawkarai
Tomickiego),
Sacra regia Majestas et domine, domine clementissime. Post humilem servitutis et orationum
mearum commendationem. Cum hic per hos dies Varszoviae esset nobilis Kosczyusko,
magei. dni. Georgii Radivyl, castellani Vilnensis etc., familiaris, retulit mihi Mtem. vram.
sermam., cum iter anno superiore per Grodnam faceret, ademisse sibi colonos duos et
quinque desertos agros, quos jam antea Mtas, vra. illi pro regia sua liberalitate et ad
supplicationem
:) W K o d , S ap . dopisal G o rsk i: Andreas d e Tanczin.
Acta Tomiciana. Tomus X I .
42
supplicationem multorum tum pro eo intercedentium donare fuerat dignata. In qua re
quia et ego Mti. vrae. sermae. tum pro illo supplicaveram et ille me nunc obsecravit, ut
se denuo Mti. vrae. commendarem, supplico Mti. vrae. sermae., ut et commendationum
priorum et istius nunc supplicationis meae benignam rationem habere et praenominato
Kosczyuschkoni donationem primam ratam et firmam esse jubere dignetur, namque ea
ratione et illius servitiorum, quae non parva in necessitate istius reipublicae praestitit,
debita ratio a Mte. vra. serma. habebitur et commendatio ceterorum et mea inanis non
erit neque vacua, Commendo me rursus et humilem servitutem meam in gratiam Mtis,
vrae. sermae., quam ego sanam, salvam et diutissime incolumem esse cum serma. conjuge
et omnibus suis liberis vehementer desidero. Dat. Varszoviae, feria sexta proxima ante
dominicam Invocavit, anno etc.1)
Teki Gdrskiego, ni. 1098

(minuta z poprawkami
Tomickiego),
48, P. Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,

mearum commendationem. Supplicaturus est isthic Mti. regiae nobilis Kosczyushko, magei.
dni. Georgii Radivyl, castellani Vilnensis, familiaris, pro restituendis sibi duobus colonis
et quinque agris in praefectura Grodnensi sitis, quos colonos et agros Mtas. sua sibi
ante donaverat et nunc rursus iter per Grodnam faciens ob querelam eorundem colono
rum ademit. Cujus hanc causam quoniam ego cupio Mti. regiae esse commendatam,
supplico vrae. sermae. Mti., ut illam quoque tuendam promovendamque suscipere digne
tur, prout res et necessitas praenominati Kosczyushko exigere videbitur. Id enim ego
servitute mea diligenti Mti. vrae. sermae. promereri curabo, cui me et eam ipsam servi
tutem meam iterum atque iterum suppliciter commendo illamque felicissimam esse et cum
sermo, conjuge suo et liberis omnibus diutissime sospitem et incolumem vehementer
desidero. Dat.2)
K od. bibi. K.6micksej

n . 96,
49. Valdesius, Caroli caesaris seeretarius,

Joanni Dantisco.
S. P. Non est, cur neque ego apud te, neque tu vidssim apud me pluribus verbis utamur,
cum nota explorataque utrique nostrum sit mutua inter nos benevolentia, vel potius mea
in te pietas, quam si, ut animo concepi, ita et verbis exprimere aut operibus compro
bare daretur, sat, scio, diceres spe tua te aut opinione minime frustratum esse. Quam
mihi fuerint tuae literae gratissimae, quid opus est dicere, cum tibi compertum sit, quo
affectu tua omnia ego exosculer suscipiamque.
De Lalemanto nihil est, quid ulterius ad te scribam. O ! quam alte exclamares, si, quae
hic passim videmus, cerneres; habet pestis illa, qui illi patrocinari audeant, quosque illum
defendere non pudeat, et tamen sese hi nobis ut semideos venditant. Sed quid facias?
ita majores nostri vixerunt, ita nobis vivendum est, hanc orbis miseriam caecitatemque
ferre coacti sumus, ea nobis velimus nolimus toleranda est. Non dubito patronos ejus
dem
*) D . 1 2 . 2 . 52 9 .
*) N a odwrotnej stronie listu: V arschoviae, X I I Februarii anno 1 5 2 9 , pro K oscziuschkone.
43
dem farinae esse, sed quia ejusdem farinae sunt, neque ulli mortalium bene volunt nisi
sibi ipsis, neque patrocinant Lalemanto, sed propria scelera in Lalemanti causa tuentur.
Hominem evasurum arbitror, non tamen in aulam caesaris deinceps admittetur, etiamsi
evaserit, id enim caesaris decretum est. Quod in eum scripsisti, fuit certe et cancellario
et amicis omnibus gratissimum, est enim et lepidum et argutum et tali viro dignum,
cetera quae polliceris, avidissime exspecto. Gravissimus mei Joannis morbus effecit, ut
neque dialogum de capta Urbe neque rationem singularis certaminis ad te mittere possim,
nam alium amanuensem suis duellis occupavit cancellarius. Dolet me, quod tuum judi
cium ea in re habere nequeo, sed nihil fortassis horum exibit, quousque iterum venias
ad nos. Vides, quam aequissimus fuerit Optimus Deus, mei Dialogi vindex, qui Lale
mantum in carcerem trusit et nuntium Pontificis repentina morte rapuit, ut ne rebus
quidem suis disponere quiverit. Haec sunt Dei judicia, sic solent poenas dare, qui
peccantes in Spiritum Sanctum contradicunt veritati. Fabula Oxoniensis nos plurimum
exhilaravit, sed ea ego a Pasquillo exspecto. V ix crederes, quam fuerint cancellario tuae
literae jucundissimae, qui cum ad te rescribat, nolo ego de illius in te animo plura comme
morare. Quae in tuo privilegio addi voluisti, libentissime admisit, si quid praeterea
desiderabis, scribito; nullus est, qui facilius quidvis a nobis impetret, quam tu, idque tuo
merito. Mittimus itaque privilegium, mittimus et literas caesaris ad regem tuum, neque
antea mitti potuerunt. Alfonsus ille Vernesius, quem te audire dicis concionantem, est
mihi amicissimus, et, si recte memini, saepius de eo sermonem tecum habui Scripsit enim
olim nescio quas nugas ad Erasmum, quibus homunculum concitavit, mea tamen opera
reditum est in gratiam. Multa sunt, quae in homine merito placent, sed et alia, quae
jure displicent; quod dat, accipimus, cetera devoramus, ita vivendum est.
Hic quoque rumor erat, caesarem iturum Granatam, falso tamen, nam die primo Martii hinc
discedet, apud Montem serratum celebraturus Pascha, indeque sub initium Maji navim
ascensurus et Italiam versus si Deus concesserit navigaturus. Ita decretum est.
De monacho praegnante nihil aliud scio, quam illum hermaphroditum esse jamque septimo
mense foetum gestare; ego certe non tantum admiror factum, sed qui fieri potuit, ut
inter tot distensos monachos concipere potuerit, aut cur eadem opera non concipiunt
meretrices, neque enim credendum est in tali officina segniorem operam illum aut si mavis
illam navasse. Cum haec scriberem, deprehendit me dominus Pernotus, legit tuas literas,
risimus Sardonium ut ajunt risum, jussit, ut ejus nomine plurimam tibi salutem
dicerem, tametsi de eo nulla sit tuis in literis mentio. Idem petiit dnus. Bartholomaeus
et quidem officiose admodum, est enim totus tuus cum. toto amicorum collegio. Hiero*
nymus a Panso, Georgius, qui nuper venit ex Italia, et Jacobus a Gattinara, cancellarii
nepos, officialis Gebensis, A, Longus te plurimum salvere jubent. Marlianus, uti pollicitus
est, scribet, noster' Suarez te toties salvere vult, quot mendacia sunt in Marco Aurelio.
.........*) cum prole meis verbis salutem dices. Vale. Toleti XIII. Februarii 1529.
'
Tuus Valdesius.
50. Gattinara, Caroli V caesaris cancellarius,

Joanni Dantisco.
Mgce. domine etc. Quasi non tam commode apud nos, quam istic fidem publicam a Gallis
praestolari potuisses, ita a nobis aufugusti, ne tua nobis facundissima consuetudine frueremur.
x) W K o d . K 6 m . opuszczone nazwisko.
Z listu z dnia 1 6 stycznia okazuje si, ze dopelnic n alezy: d n a e . I s a b e l l a e .
Arehiwum biskupie yrt

Fromborku (D. 66, fol,
184, list oryginalny),
44
remur. Quod de amore in me tuo scribis, tam scio verum esse, quam me vivere, quod
si idem de meo in te persuaseris, nihil facies a meo animo alienum. Quae de meis in
te officiis commemoras, neque agnosco ego, neque tu bic mihi quicquam debes, cum
neque ego, quae voluissem, praestiti, et etiamsi praestitissem omnia, omnia tuae virtuti
debebantur. Quare nihil est, quod hic beneficia officiave adducas.
Quomodo 'te post meum discessum Caesar absolvit, intellexeram, neque est quod verearis
Mtem. suam quicquam mutaturam de his, quae tibi verbo pollicitus est. Cui rei omnem
ego operam pro parte mea semper libentissimeque praestabo.
Quae Valdesio scripsisti, retulit ille mihi omnia, in quibus video te semper tui similem
esse. Neque enim tuus iste genius potest ut bonos non diligere ita et malos non odio
prosequi in eosque invehi, et hoc est virtutis tuae non vulgare testimonium. Cetera
scribet Valdesius mittetque privilegium, quemadmodum petiisti, nihil enim tibi negare
possem.
Vale et tibi optimus deus felix faustumque iter concedat. Toleti, die
XIV. Februarii 1529.
A d obsequia D. v. M. Gattinara.
A drea: M agco. viro dno. Joanni Dantisco, sermi. regis P oloniae oratori.
Arehiwum K v 61ewickie,
51. Christophorus Szydlowiecki, cast. Crac., caneell.,

Illustrissime princeps et domine, domine frater major honorandissime, salutem et obsequia
promptissima. Incredibilem voluptatem cepi ex literis illustrissimae Dominationis vestrae
e t ' ex hoc puero. E x quibus cognovi illustrissimam Dominationem vestram una cura
inclyta principe domina Dorothea, domina mea clementissima, ac dulcissimis liberis
utriusque illustrissimae Dominationis vestrae optime ac felicissime valere, precorque,
ut dominus Deus producat vitam et augeat omnes felices successus illustrissimae Domi
nationi vestrae et universae ejus familiae in annos Nestoreos. E go etiam gratia Deo
recte valere incipio, nam proximis diebus ex laboribus et longis sessionibus in consilio
conventus nostri nonnihil aegritudinis contraxeram; sed, ut dixi, melius habere incipio.
Auctus sum nunc, mi illustrissime princeps et domine ac frater amantissime, filiola recens
nata. Huic ob honorem et gratiam illustrissimae principis, charissimae conjugis ejusdem
illustrissimae Dominationis vestrae, Dorotheae in baptismo nomen dari jussi. Cum ea ipsa
Dorothea mea, si ei dominus vitam producet, et cum aliis liberis meis, filio scilicet
Christophoro et reliquis filiabus meis, offero me ad omnia servitia ejusdem illustrissimae
Dominationis vestrae, domini et fratris mei majoris honorandissimi.
Quod autem attinet illam summam pecuniarum, frater meus dominus thesaurarius scribit
magnifico domino Severino Bonner, ut dissolvat eandem summam illustrissimae Domina
tioni vestrae vel convertat eo, quo illustrissima Dominatio vestra demonstrarit. Non
dubito dominum Severinum omnia facturum, quae commode facere poterit causa illustris
simae Dominationis vestrae.
De connubio capitanei Samogithiae1) ita res habet, ut illustrissima Dominatio vestra scribit.
Intervenerat quidam contractus inter nos occasione filiolae meae natu majoris, sed non
ita arctus, ut rescindi a me non potuisset. E t rescindendus certe fuit propter mores
adolescentis mihi parum probatos; sed non ea via, qua ille rescindit eum. Quapropter.
tacebo,
J) Starost^ Zmudzkim b yl w r. 1 5 2 9 StanisJaw K iezgajlo.
45
tacebo, donec sacra majestas regia feliciter ad nos redibit, cujus auctoritate et consilio
res acta est, et nihil agam inconsulta Dominatione vestra, inconsultis etiam illis amicis,
quorum opera et intercessione capitaneus usus est in ea re, me affinitatem illam nunquam
poscente, immo ne cogxtante quidem. Quidquid igitur agendum erit, non agam nisi cer
tiore facta illustrissima Dominatione vestra, domino et fratre majore honorandissimo.
Novarum rerum nihil habeo nisi hoc, quod dominus Severinus mihi scripsit. Mitto hoc
Dominationi vestrae, quam cum universa et inclyta domo ejus optime ac felicissime valere
desidero meque eidem ex animo commendo.
Datum Varschoviae in conventione generali, decimo sexto die februarii anno domini M DXXIX.
Christophorus de Schidlowiecz, castellanus et capitaneus Cracoviensis et regni Poloniae
cancellarius etc. Vestrae illustrissimae Dominationis servitor et frater, manu sua.
52. Joannes Karnkowski, episcopus Premisliensis,

Mauritio Ferber, epo. Varmiensi.
Fromborku. D. 66, fol.
185, list orygioalny.
Rme. dne. dne. et amice merito observande. Etsi jam ego alias perspectum satis habuerim
vrae. D. rmae. animi candorem et humanitatem, simulque et ejus in me benevolentiam,
scripturus tamen ad eam commendatitias nuper literas pro dno. Plothowski, scripsi fateor
subdubitans paeneque meticulosus. E t si probo illi juveni meique semper studioso citra
officii citraque humanitatis desiderationem repulsam dare licuisset, equidem dedissem, non
quod D. vestrae rmae. humanitas ejusque in me animus venisset mihi in dubium, sed ne
tanti principis indulgentissimum amorem eumque ipsum gratuitum homunculus ego nihil
de eo meritus imprudenter atque impudenter defatigarem. Quia vero D. vestra rma.
respondet abunde votis meis simulque et domini praepositi, immo et superavit, gaudeo
ipsique domino praeposito talis viri et tanti praesulis amorem istum atque studium gra
tulor. Eidem autem rmae. Dtioni. vestrae ago et habeo plurimam gratiam, quae nedum
vota mea superavit prono animo summoque studio, quod in rem dicti praepositi visum
est. facere, curando, verum et epistolam quoque adjiciendo eruditissimam simulque huma
nissimam, qua fecit mihi declaratum abunde sui animi candorem et magnum amorem in
me suum, quem ego ut subsequar, omni officio omnique gratitudine curabo semper, dice
rem et ministerio et obsequio, si haec futura essent cuipiam usui, re vera namque nihil
in me reperio, quo grati quid obsequii possim praestare vrae. D. rmae. Quodsi tamen
fortuna aliquando illud praebuerit, nulli unquam occasioni defuero etc. Deus omnipotens
diu praestet incolumem suisque donis indies cumulet magis ac magis eandem rmam.
D. vram. Cujus me gratiae identidem commendo ex animo. Datum Varshoviae die
17 februarii anno dni. 1529.
Rmae. Dtionis. vrae. deditissimus servitor
Joannes, Epus. Premisliensis.

commendationem. Decessit e vita his diebus dnus. Jacobus Cobilenski, qui in terra Vie
lunensi

(minuta Maciejowakiego
z popt. Tomickiego).
46
lunensi succamerariatus officium obtinuit. Pro quo quidem officio quia nunc scio a Mte.
vra. supplicare velle dnum. Nicolaum Oporowski, filium dni. palatini Brzestensis, hominem
equidem in illa provincia gratum et acceptum, commendatione illum mea adjuvare apud
Mtem. vram. volui, quam plurimum rogo et obsecro, ut in ea re preces et supplicationem
ejus gratia et clementia sua prosequi illique hunc honorem et succamerariatum, quo
dignus esse ab omnibus testificatur, liberaliter deferre et clementer tribuere dignetur.
Namque ubi id erit ille consecutus, servitute sua diligenti una cum omnibus propinquis
et mecum etiam Mti. vrae. gratum se et obsequentem praestare curabit. Commendo me
rursus et servitutem meam Mti. vrae. sermae., quam felicissimam esse et in plurimos
annos cum suis omnibus incolumem vehementer desidero.
Dat. Varschoviae XVIII Februarii 1529.

54. P. Tomieki, epus. Crac., vieeeaneeliarius,

mearum commendationem. Dedi ad Mtem. regiam literas in commendationem dni. Nicolai
Oporowski, filii dni. palatini Brzestensis, viri omnium judicio probi et in provincia Vyelunensi singulariter accepti et grati, ut Mtas. sua succamerariatus Vyelunensis officium,
quod nunc per obitum d. Jacobi Cobilenski vacat, conferre illi et tribuere dignaretur.
Hoc ipsum quoque et a Mte. vra. plurimum rogo, ut illum clementi commendatione ob
hanc rem apud Mtem, suam adjuvare dignetur, quo id, quod optat, consequi ille possit.
Namque si adeptus hoc officium fuerit, et fidem suam in sustinendo eo ipso officio et ser
vitutem in praestandis officiis Mti. vrae. gratam efficere semper curabit, ego vero eam
ob rem ingentes agam et habebo Mti, vrae. sermae. gratias. Cui me et servitutem
meam iterum atque iterum suppliciter commendo illamque felicissimam esse et quam
diutissime cum sermo, conjuge suo et liberis suis incolumem vehementer desidero. Dat.
Varschoviae.1)

(wfasnor^czna minuta
Tomickiego).
55.
Nicolao Tomieki, castellano Gnesnensi, praefecto stabuli regii,
Costensi, Pisdrensi, Coninensi capitaneo.
Magnifice domine, frater germane carissime. Licet doleam ex animo, quod affligimini con
tinuo dolore colico, spero tamen, quod lenibus medicinis et regimine vitae debito cito
pristinae restituemini sanitati. Multas difficultates habuimus in hoc conventu, quas longum
esset perscribere. Eas tamen studio, diligentia et patientia nostra tandem superavimus,
ita ut compositis omnibus publicis negotiis ex dignitate Mtis. regiae et commodo reipu
blicae intra tres aut quatuor ad summum dies discedere hinc poterimus. Quamvis autem
nondum ad plenum conclusimus id, quod pro communi regni defensione ad annum prae
sentem contribui debeat, certo tamen mihi persuadeo, quod in hoc conveniemus omnes,
ut ex singulo laneo possessionato non secundum antiquas quitantias, sed prout quisque
dominorum
]) N a odwrotnej stronie listu notatka kan celaryjn a; Warschoviae, X V I I I Februarii pro Oporowski ad succameraria
tum Wielunensem.
47
dominorum censum et v o y e n n e de laneis bonorum suorum percipit, solvat novem aut
octo grossos et praeterea s c h o s s i et c z o p o w e de civitatibus, oppidis et tabernis.
Resistebant quidem multum et satis diu nuntii terrarum et in alium modum contribuendi
consentire nolebant, nisi secundum antiquas quitantias, post multos tamen sermones, ultro
citroque habitos, cesserunt rationi propter dominos Masovienses, ut non majus onus illis
imponerent, quam quod ipsi soli ferunt; haec, ita ut scribo, credo, quod statuentur.
Latius tamen de his et aliis, solus istuc veniens, deo bene juvante, vobis referam. Nulla
indignatio Mtis. regiae timenda est vobis, quod non fueritis hic, cum fuerit missa alia
legatio ad vos Mtis. suae, nam collega vester eam retulit ad dominos consiliarios et in
praesentia illorum et sua legi illam fecit. Literas vestras, quas scripsistis ad Cothvicz
et dominum Chojenski, missae heri Vilnam per nuntium domini capitanei Grodnensis,
qui ad quartum diem a suo hinc discessu asserebat se illuc perventurum. Literasautem,
quae ad vos e Vilna in manus nostras missae sunt, mittimus vobis cum praesentibus,
optamusque vos bene ac feliciter valere.
56.
Petrus Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,
Nicolao Bedlenski, scholastico et vicario in spiritualibus

Cracovien. generali.
Teki Girskiego, nr. 1272

(wtasnorgczna minuta
Tomickiego).
Venerabilis domine, frater in Christo charissime. Commendamus plurimum processum, quem

fecistis contra violatores et detentores cantoris scholae castri Cracoviensis et aliorum
sacerdotum; placet etiam nobis, quod urbem istam Cracoviensem non subjeceritis eccle
siastico interdicto, quod jure fieri jam non potuit, cum sacerdotes ipsi detenti sint jam
pridem Uberi dimissi. Sustinuimus cum aliis dominis multas difficultates in hoc conventu,
omnes tamen tandem Deo sit gratia superavimus, eique ipsi conventui hodie satis felicem
finem impospimus- Sciatis autem, quod domini Masovienses reducti sunt ad unionem
et onera defensionis regni, et cum eis concorditer de defensione ejusdem regni consul
tum, statuta eque sunt contributiones infrascriptae: videlicet octo grossi de singulis laneis
agrorum possessionatis solvendi ad duas ratas temporum, sub gravibus poenis, et item
exactio civilis, quae s z o s dicitur^ ac contributio c z o p o w e consueta. Multae declamatio
nes factae sunt hic contra clerum universum, quem vellet ordo saecularis facere illiberum
et cogere'ad ^ferenda publica onera defensionis de decimis et aliis proventibus, ad usum
ministrorum Dei et ecclesiasticorum concessis, prout de his et aliis referet vobis abunde
rmus. dominus Premisliensis. Felicissime valete et dominum Deum pro nobis orate.
Datum Varschoviae, XIX. Februarii.

doctori Stanislao Borek.
Venerabilis dne. frater in Christo charissime. Absolvimus tandem hunc generalem conven
tum, in quo tametsi mille difficultates, quae in dies injiciebantur per nonnullos homines
factiosos
Telti G6rskiego, nr. 1272

(wlasnor^cma minuta
Tomickiego).
48
factiosos et osores communis tranquillitatis et pacis, sustinuerimus, satis tamen felici fine
illum conclusimus. Inprimis enim dnos. Masovienses ad unitatem regni et ferenda aequa
nimiter cum regnicolis onera defensionis reduximus; deinde pro conducendis et servandis
militibus mercenariis octo grossos de singulis mansis seu laneis integris agrorum possessionatis communi omnium ordinum regni sententia et consensu decrevimus solvendos
ad duas ratas temporum, et praeterea exactionem civilem, quae s c h o s s dicitur, inte
gram de civitatibus et oppidis, et contributionem c z o p o w e . Speramus vero, quod bis
contributionibus, dum fideliter et integre solutae et exactae fuerint, poterint servari
milites mercenarii in praesidiis terrarum Russiae, accedente praesertim ducatu hoc Maso
viae, ex quo non parva pecuniae summa proveniet.
In negotio dominorum Fuggarorum egimus cum dno. thesaurario, ut consuleret illorum
commoditati citra damnum regiae Mtis., ita videlicet ut solvere possint istic Cracoviae
theloneum aquaticum a cupro, quod per fluvium Vistulam in Gedanum demittitur, sic ut
non sit necesse theloneum illud in singulis cameris et castris regiis cum magno suo
dispendio et damno particulariter exsolvere. Qui promisit, se ea in re hisdem dnis.
Fuggaris, quantum in se est, gratificaturum, modo inveniat modum aliquem, quod id
facere et certo edoceri ac intelligere possit, quantum in unaquaque camera et ioco thelonei regii a singulis centenariis cupri solvi ratione thelonei soleat.
Rmi, domini Plocensis et Premisliensis episcopi promiserunt se soluturos dno. Georgio Hegel
triginta aureos, quos expediverunt ejus domini et patroni in postas, per quas missae
erant ad urbem Romam literae in eorum negotio. Quod vero attinet ad viginti seu
viginti quinque aureos, quos expositos esse scribit et dicit d. Georgius Hegel in tabella
rios, qui non pridem detulerunt Romam literas regiae Mtis. et nostros, volumus, ut eos
illi solvatis ad rationem censuum vladariatus Cracoviensis. Volumus praeterea, ut dicatur
dno, Georgio Hegel, informet tamen dominos suos, ut non plures, quam quadringentos
aureos dari faciant Romae in expedienda negotia nostra, et si illos jam dederunt ad manus
Leonardi Ganthkowski aut in illius absentia rmo. dno. Cardinali Sanctorum quatuor, volumus,
ut alios non dent dno. doctori Rzeczicza. Nos enim ea lege et conditione eosdem quadrin
gentos aureos dno. doctori Rzeczicza numerari et dari postulavimus, in quantum prius
. Leonardo Ganthkowski aut in illius absentia rmo. dno. Cardinali Sanctorum quatuor dati
non essent. Provideat ergo dnus. Georgius Hegel, ne quadringenti aurei bis remittantur
et dentur ad negotia nostra praedicta.
Quia autem speramus, quod brevi tempus statuetur solvendae contributionis octo grossorum
de laneis agrorum possessionatis pro prima rata, committimus vobis, mandetis severiter
omnibus subditis villarum nostrarum vladariatus Cracoviensis, ut parent primam, quam
solvant pro regni defensione, non secundum antiquas constitutiones, sed prout quisque
censum nobis solvit, ad tempus statutum, quod postea vobis literis nostris declarabimus.
Nam gravis poena est decreta contra eos, qui aut non integre de laneis possessionatis
solverent aut ad tempus statutum solvere negligerent
Mittatur ad zuppam Vieliciensem pro censu 35 marcarum, qui nobis ad singulas anni quartas
ratione officii vicecancellariatus solvitur, et ex eis detis dno. doctori Leopolitae quinque
florenos pecuniarum, dnae. Annae Marsztelanka duas nsarcas, dnae. Rosae Strzesewska
moniali alias duas marcas pecuniarum, Gallo unam marcam, Jano pomilioni tres fertones;
praeterea doctori Petrp decem florenos, doctori Antonino aegroto alios decem florenos
per 30 grossos computatos; reliquum vero ejusdem census conservetis pro elemosinis,
quas singulis feriis sextis apud ecclesiam S. Stanislai in rupella facere solemus.
Ceterum
49
Ceterum consuevimus quotannis dare in quadragesima ad monasteria et hospitalia istius

urbis Cracoviensis, simul et ad scholam castri Cracoviensis, allea et nonnulla legumina
pro sustentatione et alimentis pauperum. Quare volumus, ut vos nunc quoque illa detis
et distribuatis juxta regestrum manu nostra propria conscriptum, quod putamus esse
apud notarium vladariatus Cracoviensis. Valete et dominum Deum pro nobis orate. Dat,1)
58.
Petrus Tomicius, eps. Crac., vicecancellarius,
Georgio Radivilo, castellano Vilnensi et capitaneo Grodnensi.
Teki G6rkiego, nr. 1108

(minuta z popiawkami
Tomickiego).
K od. Sap. V I I (2), 59.
Kod. Wojcz. nr. 3 13.
Mgce. dne. amice charissime et honorandissime. Gravi quidem dolore et animi molestia
acceperam, Mgciam, vestram dissidium quoddam et contentionem non mediocrem cum
dno. mgco. palatino Vilnensi suscepisse. Verum cum ea legissem, quae Mgcia. vestra
de composita rursus ista dissensione ad magcum. dnum. castellanum Crac. scripsit, mirifice
sum iterum laetatus et gaudebam plurimum. Etenim quantum ex inimicitiis susceptis
accidere mali in republica istius Magni Ducatus Lithuaniae metuebam, tantum nunc
e contrario boni afferre concordiam posse spero eamque tanto diuturniorem et magis
firmam esse confido, quanto hic reditus in gratiam non a vulgari aliquo homine conci
liatus, sed ab summa auctoritate et splendore regio inductus est et persuasus. E t sane
ego pro veteri benevolentia, quae mihi cum Mgcia. vestra intercedit, illam plurimum rogo
et obsecro, ut et suae dignitatis amplificandae et publici commodi augendi causa hanc
conjunctionem inter se et dnum. palatinum factam benevolentia sua et amicitiae officiis
tueri et conservare deinceps ita velit, ut et Mtis. regiae voluntas et illmi. filii ejus gloria
et utilitas exigere videntur. Quod autem ad me attinet, ita velim sibi de me persuadeat
Mgcia. vestra, me nunquam consilio et opera mea dignitati illius defuturum esse et quem
admodum in posteriora tempora officiis meis praesto esse Mgciae. vestrae cupio, ita
certe et in hac causa, quae bono jam est terminata exitu, ubi fuisset necesse, meam
sedulitatem et industriam ad commodandum Mgciae. vestrae libenter accommodassem,
cui omnes faustos successus et vitae incolumitatem ex animo opto et precor, illiusque
me amori et veteri benevolentiae commendo. Datum Varschoviae etc.8)
59. Legatio ad Sigismundum primum, regem Poloniae,
Metryka Koronna, K i. 43,
In Lituaniam missa e conventu Varsoviensi generali, anno 1529 XX februarii.
Teki G6r*kiego, nr. 110 1

(minuta).*)
K od . Sap. V II (2) 33.
K od. Wojcz. nr. 392
296.
Domini oratores post nuntiata fidelia obsequia praelatorum et procerum regni, consiliariorum
status utriusque et nuntiorum terrestrium in conventu Varschoviensi congregatorum, haec
referent Mti. regiae. Dicent imprimis, quod ad mandatum Mtis. suae tam domini consi
liarii
) D . 1 9 . 2 . 15 2 9 . cfr. nr. 5 6 .
*) N a m arginesie: V arsoviae, F eb r. 15 2 9 .
* ) W T ek ach dokument ten m a ty tu l: In structio data oratoribus missis ad M tem. regiam e x conventu Varschoviensi
generali.
Nuntii eran t:
Joannes de Costieiec, castell. Landciensis, Andreas de G orca. D oku m en t skreSlony
dwojakiem pismem przez dwoch sekretarzy: G aw areckiego i G6rskiego, o czera Iwiadczy uw aga G 6rskiego na
ostatniej stronie: N ^ secundo Gavareczki e t N^. tertio eg o scripsi, qu ae utraque in hoc fasdculo com plexa su nt."
Acta Tomiciana.
Tomus X I .
itr. 5035*9.
50
liarii praeter paucos, quam etiam terrarum nuntii ad conventum Varschoviensem juxta
mandatum Mtis. suae convenerunt, ubi auditis oratoribus Mtis. suae diligentissime cura
verunt, ut secundum mandata Mtis. suae omnia negotia tam publica quam privata
transigerent.
Ac imprimis cognita voluntate et commissione cum Mtis. suae tum etiam omnium terrarum
regni, operam de uniendis ante omnia regno terris Masoviae adhibuerunt. In quo negotio
et plurimum laboris ac difficultatis subitum est et multum temporis consumptum.
Domini enim Masovienses primum constanter reluctabantur ad unionem et onera regni
accedere, petebantque se in juribus et monarchia sua conservari. Deinde cum multis
argumentis et persuasionibus ab eo instituto abducti fuerunt. Obtulerunt nonnullos arti
culos, juxta quos et non aliter regno uniri vellent. Inter quos quoniam nonnulli erant
aequi et honesti, nonnulli vero partim intolerabiles partim vero libero dominio Mtis.
regiae officientes, multum laboris susceptum est in ipsis articulis, aliis quidem mutandis
et corrigendis, aliis vero confutandis et resecandis.
Tandem post longas altercationes dominii consiliarii, una cum terrarum nuntiis, caventes
ex una parte diligenter, ne qua in re vel constringerentur manus regiae plus aequo vel
etiam reipublicae detraheretur, ex alia vero parte, visis privilegiis aliarum terrarum
Masoviae, quae illis, cum similiter ad regnum recidebant, concessa fuerunt ab antecesso
ribus Mtis. regiae, cognitoque quod in eum modum sucipiebantur ad unionem regni, non
paribus solum, sed majoribus etiam libertatibus et praerogativis illis liberaliter datis et
concessis; habita deinde a Mte. regia facultate, ut quidquid in hoc conventu decerneretur,
Mtem. suam ratum et firmum habituram, x sicque terras ducatus Masoviae ad unionem
regni inducturam esse, quemadmodum senatui regni visum esset, et non videbatur universis
aliter tutius et decentius illas induci, quam eo modo, quo alias terras Masoviae anteces
sores Mtis. suae induxerunt, decretum est per universum senatum regni, ut alii articuli
susciperentur, qui aequi et honesti visi sunt, alii vero gratiae et arbitrio Mtis. regiae
committerentur. In quibus licet jam ex utraque conventum et concordatum esset, nole
bant tamen domini Masovienses prius cum senatu considere regni et una de necessitatibus
reipublicae consulere, quam privilegium regium juxta condictos articulos haberent. Quae
res cum longam moram et omnium rerum negligentiam inferre posse videbatur, si ipsum
privilegium exspectari debuisset, decrevit universus senatus fidem et securitatem illis per
literas suas faciendo de ipso regio privilegio expediendo, quas literas licet gravatim
tandem tamen susceperunt, et sese cum senatu regni conjunxerunt. Roganda est itaque
Mtas. regia, ut, quemadmodum significare dignata est, ratam et gratam habere dignetur
hanc tanti laboris et difficultatis transactionem privilegiumque suum terris Masoviensibus
novissime unitis juxta articulos ipsorum et literas senatus regni concedere. In quibus
quidem articulis cum unus sit de non conferendis dignitatibus et officiis nisi possessionatis
jure hereditario et incolis et capitali residentia in ipso ducatu residentibus, dominique
consiliarii regni caventes, ne in toto manus Mtis. regiae ligarentur, quamvis ita aliis
terris Masoviae, praesertim vero terrae Visnensi concessum erat, et ipsi in suis privile
giis dicerent se hoc expressum habere, tamen articulum ipsum sic modificarunt, ut digni
tates et officia alia non nisi possessionatis et incolis, capitaneatus vero possessionatis tan
tum juxta arbitrium Mtis. regiae conferantur. Nihilominus illi petiverunt, .ut domini
consiliarii regni apud Mtem. suam intercederent; quo ejus Mtas. articulum ipsum sic, ut
scripserunt, in toto susciperet et ratificaret. Pro quo universus senatus ejus Mti. plurimum
supplicat, ut, cum nonnullis aliis terris Masoviae ab antecessoribus Mtis. suae id concessum
fuerat, et hi dicant hanc consuetudinem apud se semper fuisse, ac in privilegiis suis
etiam
51
etiam id se affirment habere, Mtas. sua hanc gratiam illis facere dignaretur, pro virtute
et clementia sua, alioqui desperarent se in patria sua ad gradus aliquos regiminis et digni
tatis pervenire posse in posterum, si hoc illis denegaretur.
Supplicat etiam universus senatus et terrarum nuntii Mti. suae, ut ad alios etiam articulos,
quos domini Masovienses scripserant et qui suspensi sunt ad arbitrium et gratiam Mtis.
regiae, clementia et liberalitate regia accomodare se et acclinare, idque in illis approbare
et confirmare dignetur, quod sine incommodo suo et dispendio reipublicae fieri possit.
Cum hoc negotium Masoviense, quod omnium difficillimum videbatur, ad eum modum trans
actum esset, arbitrati sunt domini consiliarii, jam in reliquis negotiis nihil difficultatis
superfuturum. Verum quando ad consultationem defensionis ventum- erat, non minus
accessit laboris et difficultatis non solum cum dominis Masoviensibus, paritatem contribu
tionis juxta qualitatem laneorum exigentibus, sed etiam cum nuntiis regni terrarum, arti
culos de more arduos et difficiles ingerentibus illosque suscipi ante omnia et petitionibus
suis satis fieri poscentibus, veluti e commissione illis praescripta. Vixque post longas
disputationes et immensos labores dominorum consiliariorum, id unanimiter curantium,
ut mandato et desiderio Mtis. regiae satis fieret et rationi horum temporum consuleretur,
res ad contributionariam defensionem deducta est, bellumque, ad quod res saepe inclina
bat et quod omnium esset perniciosissimum, est aversum.
Modum autem contributionis,1) cum varia varii proposuissent et quaereretur talis modus
cum dominis Masoviensibus, qui conveniret, ut se impari contributione gravatos queri non
possent, et qui etiam regnicolis esset acceptabilis, in hunc tandem modum conventum
est inter omnes, ut omnes coloni seu kmetones villarum, tam Mtis. regiae quam omnium
subditorum ipsius, spiritualium et saecularium, solvant de quolibet manso seu laneo agri
possessionato octo grossos, civitates vero et oppida integram contributionem civilem, quae
s c h o s s dicitur, more veteri taxatam. Praeterea ut contributio quoque c z o p o w e a cer
visia et quibusvis aliis liquoribus juxta antiquam consuetudinem edatur et solvatur
ad ratas temporum et sub poenis in literis universalibus descriptis.
E x his autem contributionibus servari debent in terris Russiae et conduci per exactores
et dispensatpres in singulis palatinatibus designatos tria milia ducenti equites et trecenti
pedites, praeter ducatum Masoviae, cujus contributio quantam summam constituet, sciri
adhuc non potest. Quantum tamen conjectura assequi licet, poterit conduci et servari
e contributionibus illis plus, quam trecenti milites, mercenarii equites, atque ita servabuntur
et collocabuntur in finibus regni ad annum praesentem prope quatuor milia hominum
armatorum.
E t proinde roganda est regia Mtas., efficere velit, ut in finibus Magni ducatus Lithuaniae
par quoque numerus militum servetur, quod conjunctis viribus horum amborum dominio
rum tanto validius communi hosti resisti possit
Roganda praeterea Mtas. sua, ut hoc, quod universi ordines regni statuerunt pro communi
defensione, simul ac studia, obsequia et labores illorum, quos impenderunt, grato et benigno
animo suscipere dignetur.
E t quoniam rem novam et antea in regno Mtis. suae raro usitatam ad anni praesentis
defensionem statuerunt, supplicant Mti. suae, ut literas suas dare illis super eo dignetur,
ne in praejudicium libertatum eorum praenominatae defensionis constitutio trahi possit
ad succedentia tempora in exemplum.
Ceterum
3) T a k w kodeksach; nalezaloby powiedziec: Quoad modum contributionis.
52
Ceterum questi sunt graviter nuntii terrarum Podoliae et Haliciensis de latrociniis et furtivis
insursionibus, quibus Valachi connivente palatino suo, vel potius occasionem belli captante, infestant continuo terras illas finitimas, arbitranturque domini consiliarii id fieri
de industria et ex occulto alicujus instinctu. Nam et aliis multiplicibus modis hostilitatem
adversus subditos Mtis. regiae ostendit, ut in agendo conventu et justitia ministranda,
censentque propterea ipsi domini consiliarii, ut Mtas. sua illum per nuntios suos admoneat
de his rebus serio et ad extremum perquiri ab eo mandet, an servare velit pacta et
foedera inita, nec ne, ut Mtas. sua sciret, quo pacto tranquillitati subditorum suorum
consulere deberet. Interim vero Mtas. sua mandaret domino campiductori generali, ut
centum aut ducentos milites mercenarios, qui ad praesidia terrarum Russiae conducentur,
in Podolia collocaret ad ejusmodi clandestinas aut etiam manifestas incursiones Valachorum arcendas.
Questus est item dominus Grzymultowski de interceptis furtim et hostiliter arcibus Walcz
et Drahim per Golczones, qui cum sint subditi Mtis. regiae et tantum facinus designa
verunt, ut non quaesita justitia apud Mtem. suam ausi sunt arcem Mtis. suae violenter
occupare, non censent domini consiliarii adversus illos jure procedendum, nam illi non
comparerent nisi salvo conductu obtento, neque ei renuntiarent, quemadmodum et Gdani
unus eorum fecerat. Atque ita neque unquam puniri possent, neque exspectarent, ut
procedi adversus illos deberet juris ordine et processu manifesto, sed profugae majora
incommoda latrociniis et incursionibus suis inferre possent. Videtur itaque omnibus
dominis consiliariis, ut regia Mtas. committat serio magnifico domino capitaneo Majoris
Poloniae, ut citra juris et armorum strepitum ipsos Golczones, qui per tantum publicae
hostilitatis facinus deciderunt a juribus et immunitatibus aliorum subditorum Mtis. suae,
quoquomodo comprehendi et poenis debitis affici curet.
Questi sunt etiam nuntii aliqui ex terris Majoris Poloniae, praesertim vero de terra et dis
trictu Naclensi, de domino Czema, capitaneo Siochoviensi, quod cum ora illa continuis
latrociniis premantur, ille non modo non exsequitur officium suum, sed etiam in omnibus
non satis favorabiliter se subditis illis regiis exhibet, prout hoc in sua querimonia latius
descripserunt, quam domini consiliarii mittunt Mti. suae et rogant, ut illum Mtas. sua de
his severe admoneat.
Quia milites mercenarii, qui anno praeterito militarunt in Russia, plurimum negotii et diffi
cultatis exhibuerunt dominis consiliariis in praesenti conventu de suo stipendio, nam
supra viginti milia florenorum restarunt illis solvenda, quod fortasse nunquam alias regnante
Mte. sua contigit, neque quidquam confici in conventu potuisset, nisi milites ipsi de sua
solutione certiores redderentur, coacti sunt domini consiliarii, licet hoc ad eos non vide
batur pertinere, ita componere cum illis, ut dimidium solutionis caperent pro dominica
palmarum, aliud dimidium pro festo S. Michaelis. Coactique sunt ipsi domini consiliarii
obligare se illis literis suis de expedienda securitate et literis Mtis. suae regiae, ut ejus
modi literas ipsis militibus quam primum in manus domini thesaurarii mittere dignaretur,
ne illi spe et stipendio frustrati patrent aliquid, quod reipublicae plurimum incommodaret.
Ipsi vero domini consiliarii operam adhibebunt, ut reliquiae contributionis anni praeteriti
quam celerius ad thesaurum Mtis. suae comportentur, in quibus magna commissa est
negligentia a plerisque exactoribus, qui propterea puniendi et citandi erunt ad conven
tum generalem futurum, et diligens cum illis ratio in eodem generali conventu facienda,
quam in conventibus particularibus, ut decretum fuerat, non fecerunt
E t quoniam ita decretum erat, ut omne lucrum monetarium, quod nunc superest, in solu
tionem militibus mercenariis praedictis tribuatur, supplicant domini consiliarii simul et nuntii
omnes,
53
omnes, ut Mtas. regia pro gratia et clementia sua prospicere commodis reipublicae et ita
curare dignetur, Ut cusio monetae non intermittatur, et lucrum, quod inde provenit,
in publica commoda et communem regni defensionem, prout hactenus factum est, con
feratur. Cum nuntii terrarum contributionem a clero de decimis solvendam et contribu
endam pro regni defensione exegissent, et domini episcopi dicerent, se non posse solos
sine domino archiepiscopo et clero suo ad illam consentire, praesertim cum domini sae
culares et nobiles regni nihil in se ipsos statuerunt, nisi in suos rusticos, quod tamen
etiam omnes ecclesiastici ferrent, post longas disceptationes delata est tandem res
ad Mtem. regiam. Quapropter domini saeculares et nuntii terrarum rogant enixe Mtem.
suam, mandare velit domino archiepiscopo, ut synodum provincialem statuat et in ea ad
postulationem Mtis. suae contributionem ab universo clero pro communi defensione sol
vendam decernat.
Item nuntii terrarum rogant impense Mtem. regiam, inducere dignetur subditos suos terra
rum Prussiae ad ferenda aequanimiter onera defensionis regni et ut consiliarii earundem
terrarum et nuntii veniant ad conventus regni generales et de communi regni defensione
consulant.
Praeterea rogant omnes Mtem. regiam, admonere velit reverendissimum dominum archiepiscopum Gnesnensem, ut vigore legationis suae non evocet ad se post curiam suam homi
nes de diocoesibus dominorum episcoporum, sed causas in eisden diocoesibus committat
juxta constitutionem et decretum synodi provincialis. Nam ob ejusmodi evocationes
Paternitas sua omnium querimonias et clamores in se concitat, cum magno etiam eccle
siasticae rei incommodo.
Cum domini consiliarii Mtis. suae et omnium terrarum nuntii animadvertissent, praefectum
exercituum regni generalem parvo admodum stipendio et annua mercede provisum esse,
et propterea non posse semper et in castris esse et cum dignitate sua atque honore
regni officii ejus publici munus sustinere, consultarunt invicem et censuerunt utile fore,
ut tanti muneris et officii praefectus ampliore et honestiore deinceps stipendio et mercede
sublevetur et honoretur. E x qua deliberatione sua haec omnibus mansit sententia: videri
scilicet conveniens et aequum, ut ad instantem hunc annum centum illi adscribantur equites,
et stipendium pro ipsis et singulis eorum ex omnibus palatinatibus decem floreni illi sol
vantur; ceterum ut e x lucro monetario pro coquina ipsius darentur illi floreni mille.
Quam sententiam, tum quod sit publice ab omnibus facta, tum quod ad decorem et utili
tatem regni pertineat, supplicant omnes Mti. regiae, approbare eam dignetur, ita ut ipse
dominus praefectus generalis certus esse tantae mercedis annuae et praeesse exercitui cum
dignitate possit. Nam alioqui ille in castris nequaquam posset esse assiduus, et ubi non
esset, metuerent domini consiliarii, ne ejus exemplo illustris dominus dux Constantinus
recusaret praeesse illis militibus, qui ad fines Lithuaniae erunt collocandi, atque ita exer
citus maneret duce et ordine debito privatus, et respublica in periculo tota esset constituta.
Domini consiliarii et una terrarum nuntii agunt et habent immensas gratias Mti. regiae,
quod inter plurima negotia, quae in ducatu Lithuaniae curare et ad debitum ordinem
reducere dignata est, non fuerit etiam oblita eorum, quae ad fines quoque regni et ducatus
Lithuaniae dirigendos distinguendosque et ad injurias utrinque inferri solitas necessario
pertinere videbantur, quodque jam designaverit certos commissarios et judices, qui in
judicium hoc et rem praesentem finium descendere] debeant, ad quod quidem munus in
mandato suae Mtis. domini consiliarii hinc e regno vicissim dominos et proceres istos
deputarunt, quorum nomina sunt inscripta.
Commissarii
54
Commissarii de terra L ublinensi et Lucoviensi

cum m agno ducatu Lithuaniae.
Dominus palatinus Lublinensis Joannes Bochotniczki,
Dominus Petrus Firley, castellanus Chelmensis,
Dominus Nicolaus Pilecki, castellanus Belzensis.
Commissarii de terris Chelmensi et Belzensi

cum magno ducatu Lithuaniae in terra Volinensi.
Dominus
Dominus
Dominus
Dominus
Andreas de Tanczin, palatinus Cracoviensis,

Joannes de Tanczin, palatinus Belzensis,
Georgius Crupski, castellanus Leopoliensis,
castellanus Chelmensis.
Commissarii de terra L eopoliensi et H aliciensi cum Lithuania.

Dominus Otta de Chodecz, palatinus Sandomiriensis,
Dominus marsalcus regni,1)
Dominus castellanus Haliciensis.
Commissarii de terris Podoliae cum LithuaniaDominus

Dominus
Dominus
Dominus
palatinus Podoliae,4)
Joannes Tworowski, castellanus Camenecensis,
Stanislaus Lanczkorunski, capitaneus Camenecensis,
Nicolaus Iskrziczki, dapifer Camenecensis.
Commissarii de ducatu M asoviae cum Lithuania.

Dominus episcopus Plocensis,
Dominus thesaurarius regni,
Dominus palatinus Masoviae,
Dominus castellanus Cernensis,3)
Varsoviensis, Lomsensis, Visnensis et Nurensis capitanei.
Tempus vero, pro quo ad loca limitum ipsi commissarii cum aliis e Magno ducatu Lithuaniae
designatis convenire deberent, non est visum aliud magis opportunum, quam dies festus
sancti Michaelis, quoniam in vere et aestate non est satis tutum ejusmodi negotia exer
cere, cum illo tempore maxime soleant Tartari irruptiones facere in regnum regiae
Majestatis. Quoniam autem ad munus istud constituendorum finium et componendas
inter
*) Marszatkiem koronnym b yl Stanislaw z Chodcza, zm arty r. 15 2 9 .
K amieniecki. *) Kasztelanem
Mazowieckie.
Czerskim b y l Wawrzyn
Nast$pc%
jego
b y i P iotr K m ita . *) M ardn
Praimowski, posuni^ty w r. 15 2 9 na wojew<Sd*two
P o nim obj%t kasztelani^ Czersk% A dryan Goiyftski,
55
inter confines controversias atque injurias cognoscendas, non parvum temporis spatium
impendi oporteat, supplicant domini consiliarii, ut Mtas, regia mandet commissariis desi
gnatis per suas literas, ut quisque in loco, cui est deputatus, ad tempus praefinitum se
constituat, atque ex aerario proprio quantum lubebit illis pecuniam in sumptus faciendos
largiri dignetur, ut pecunia, quae pro defensione solummodo eaque satis mediocris est
decreta, ad negotia extraordinaria non distrahatur.
Cum domini consiliarii ex mandato regio sciscitarentur, si quidpiam adhuc superesset, quod
aestimari et taxari in bonis et fundis deberet, compererunt aliquot adhuc districtus in
terris Cujaviae sitos non fuisse aditos neque taxatos. Quare decreverunt unanimi con
sensu, ut hoc residuum munus aestimandi absolvatur. Quamobrem supplicant Mti. regiae,
ut mandare dignetur palatinis illarum provinciarum et districtuum, ut ante conventum
proxime in regno celebrandum ad circumspicienda et aestimanda omnia loca et bona,
quae supersint, descendant et finem aestimationum publice decretarum faciant.
Quia Mtas. regia mandare dignata est, ut reformatio et correctio jurium perficeretur, decla
retur Mti. suae, dominos consiliarios diligenti hanc rem consilio examinasse, et ex multis
id unum commodissimum futurum decrevisse, ut hoc reformationis munus, quod adhuc
superest, in conventum generalem proximum suspendatur, et ibi hoc, quod restat, prae
sentibus ordinibus omnibus regni, et cum etiam ipsa regia Mtas. erit praesens, absolvatur.
Nam congregatio extraordinaria illorum, qui sunt ad reformanda et corrigenda statuta et
jura regni deputati, videtur dominis consiliariis et sumptuosa et magnopere reipublicae
incommoda, praesertim si hoc anno celebrari deberet, cum exigua est contributio ad defen
sionem publicam decreta. Quare supplicant domini consiliarii Mti. regiae, ut hanc eorum
sententiam approbare dignetur et mandare palatinis omnibus, ut id, quod jam reformatum
est et correctum in hisdem juribus, in conventibus particularibus futuris, qui generalem
conventum praecedent, nobilibus exhibeant et legendi circumspidendique illud copiam
faciant, ut apparere illis possit, quid qua ratione fuit reformatum, utque super his, quae
sibi et. libertatibus suis videbuntur conducere, nuntios suos ad conventum generalem
instruere valeant.
Regia Mtas. declarare dignata est dominis consiliariis per oratores suos ad conventum
Varsoviensem missos, quemadmodum oratoribus vojewodae Moldaviae sit assensa in mit
tendis aliquibus regni sui consiliariis ad conventum prope confinia illorum, quae cum
regno habent, de more celebrandum, ubi injuriae per confines populos vicissim sibi illatae
examinarentur et cognoscerentur, et mandare dignata est Mtas. sua, ut domini consiliarii
Mtis. suae eligant inter se et designent aliquos, qui ei muneri magis apti viderentur et
qui nullum interesse ad injurias, quae illatae illic dicuntur, haberent. Quare declarandum
erit Mti. suae, eosdem dominos consiliarios pro jussu suae Mtis. communi consultatione
facta designasse ei muneri dominum palatinum Podoliae et dominum castellanum Leopoliensem, qui in confinibus Moldaviae nihil prorsus possident: neque sunt aliquibus illorum
confinium injuriis impliciti, et supplicare, ut Mtas. sua iis dominis mandare dignetur ad
, tempus conventui praestitutum illo se conferre et justitiam, quae cui debetur, administrare,
ut tamen hoc illis Mtas. sua praecipere et praescribere dignetur, ne in alium quempiam
locum concedant, quam ex antiquo ad hujusmodi conventus celebrandos concedi erat
solitum. Nam rumor est, vojevodam Moldaviae trahere nostros velle ad eum ipsum con
ventum ultra fluvium Dniestrum ad terram suam, ad quam . nunquam a nostris fuerat
descensum, fortasse eo consilio id agens, ut deliberationem hanc conventus faciendi dissu
eret et faceret irritam, vel ut quidpiam insidiarum strueret consiliariis et subditis Mtis.
suae, qui illo venirent
Domini
56
Domini consiliarii et nuntii terrarum invicem omnes supplicant Mti. regiae, ut maturum
et tempestivum tempus futuri conventus in regno habendi dare et constituere in loco
consueto, ad illudque ipsa descendere dignetur. Nam absente Mte. sua omnes delibe
rationes et actiones publicae nimium difficiles et impeditae esse solent Ceterum etiam
supplicant, ut Mtas. sua diem conventui in Colo non multo intervallo ante generalis
conventus tempus praefinire dignetur, ut absoluto illo recta postmodum ad generalem
conventum domini consiliarii, et nuntii terrarum proficissi possent.
Reverendus dominus episcopus Cujaviensis queritur, quod magnam injuriam et damnum
patiatur a nobilitate Pomeraniae, quae eidem episcopalia, sententiam Mtis. suae regiae
solenniter in conventu generali Cracoviae latam et promulgatam literisque executorialibus
manifestatam contemptui habens, quorundam temerariorum suasibus inhaerens, non solvit.
Sed neque hi, ad quos ex officio pertinet Mtis. suae mandatum exsequi, eandem senten
tiam in executionem efficaciter ponere curant. Ipse autem dominus episcopus et omnes
domini consiliarii rogant, dignetur Mtas. sua justitiae et indemnitati ipsius prospicere,
ac suam sententiam, tam solenniter latam et promulgatam, auctoritate sua regia firmare
et tueri, ac in efficacem executionem poni jam tandem mandare, ne ipse episcopus
in ecclesia sua, cujus regia Mtas. patronus existit, fraudetur reditibus suis, tunc etiam,
ne Mtis. suae auctoritas per negligentiam eorum, contra quos lata sententia est, vilescat.
Confidunt enim domini consiliarii, quod sacra Mtas. sua severa executione jam tandem
justitiae et indemnitati illius prospiciet.
Queritur itidem dominus episcopus Cujaviensis contra illustrissimos dominos duces Pomera
niae, quibus etiamsi Mtas. sua regia infeudare dignata est districtum Lambergensem,
tamen prospicere dignata est, ut ecclesia VIadislaviensis, quae ibi possesiones et villas
ac episcopalium solutionem habet, in suis immunitatibus et proventibus salva conservare
tur. Quia vero proventus suae Paternitatis episcopales non solvuntur, semper alias solvi
soliti, et possesiones opprimuntur, supplicat idcirco idem reverendus dominus episcopus
et domini consiliarii Mtem. suam tanquam ecclesiae patronum rogant, dignetur auctoritate
suae superioritatis rem ita adjuvare et promovere, ut dominus episcopus et ecclesia sua
non fraudetur juribus et justitia sua, et videtur dominis consiliariis hoc magna facilitate
fieri posse, si Mtas. sua eam pecuniam ipsis illustrissimis ducibus, quam quotannis ipsis
pro summa dotis matris ipsorum debita solvere solet, non persolverit, priusquam ipsi
domino episcopo Wladislaviensi justitiam in omnibus, de quibus contra illos queritur,
facere curaverint.
Seorsum ac secretius regiae Mti. referendaInter articulos, quos nuntii terrarum dominis consiliariis exhibuerunt, fuit et hic de abrogando
edicto regio, ne quis militatum extra regnum proficisceretur, ut et libertas esset deinceps
omnibus ubilibet militandi, et illi, qui adversus edictum ipsum militant extra regnum, liberi
et immunes ab omni mulcta decernerentur, quandoquidem hoc ipsum edictum promulgatum
esset citra consensum nuntiorum terrestrium adversus communem regni libertatem. Qui
articulus magnopere torsit dominos consiliarios, quod nuntii terrestres nihil rerum publica
rum aggredi volebant, priusquam hoc illis concessum esset, unde et variae sententiae
dictae sunt in senatu, et ut fit, ubi director abest, res nullo etiam modo concludi potuit
Alii enim multis argumentis deducebant edictum ipsum esse factum mere adversus
communia jura et libertates regni, id quod fieri non potuisse absque consensu nuntiorum
terrestrium
57
terrestrium, et proinde abrogandum esse edictum et serenissimo domino regi Ferdinando

significandum ingenue, Mtem. quidem regiam nullas ejus adversario suppetias neque tulisse
neque laturam esse, edictum tamen, quod in gratiam ejus tulisset, regnicolae ferre reluc
tarentur, quod; esset latum adversus jura et libertates ipsorum, et proinde, quod ejus
Mtas., ne regnum egrederentur, illos continere non posset, ne se propterea.ab ejus
Majestate colludi et decipi existimaret. Alii vero diversum sentiebant, nihil videlicet
in juribus regni contineri expresse, quod Mtem. suam stringeret, ne tales inhibitiones
edere posset. Edictum esse factum e decreto senatus in conventu generali, rem utrique
regi dissidenti per oratores ipsorum declaratam, vulgatatnque esse toto pene orbe et
praeterea citra summam indignitatem et summum discrimen fieri non posse, si vel abro
garetur edictum ipsum, vel res serenissimo regi Ferdinando denuntiaretur, quae quan
tumvis artificiosa exquisitione pingeretur, fieri non posset, quin illius Mtas. existimaret
sibi hoc modo apertam hostilitatem denuntiari et se manifeste collusam esse, et proinde
ut edictum ipsum in suo robore consisteret.
Hac sententiarum varietate cum deesset, qui concluderet, neque inter dominos consiliarios
conveniri potuit, res ad arbitrium Mtis. regiae delata est, ut intra hoc tempus, quo alius
conventus statuatur, id faciat Mtas. sua de edicto ipso vel tenendo vel abrogando, quod
illi dignius et regno utilius esse videbitur. Verum quod ad puniendos eos attinet, qui
adversus edictum ipsum extra regnum profecti sunt militatum, in hanc sententiam omnes
domini consiliarii convenerunt, quod non licet Mti. regiae ullum subditorum suorum,
indicta causa et non convictum jure, punire. Sed neque Mti. suae extra regnum existenti
quemquam judicare conveniret, et proinde ut Mtas. sua se a judicandis et puniendis tali
bus continere dignaretur, donec feliciter ad regnum redibit. Idem fieri debere visum est
de domino Laski, palatino Siradiensi, ut scilicet ille quoque vocaretur, audiretur et jure
cum eo ageretur.
D e indutiis autem cum imperatore Tureorum, quas ipse dominus palatinus Siradiensis expe
divit et serenissimus rex Joannes misit, similiter varie dictum est in senatu, alii enim
censebant factum indignum et perniciosum, quod citra ullam Commissionem et scientiam
Mtis. regiae fuerant ipsae indutiae expeditae, quodque si suscipi deberent cum conditione
serenissimum regem Joannem juvandi, et neutralitas toti orbi manifestata cum magno dede
core concideret, appareretque consensio et societas quaedam cum infidelibus adversus
christianos, et per talium conditionalium foederum susceptionem Tureorum imperator sen
sim sibi auctoritatem imperandi Mti. regiae usurparet, ut rectissime Mtas. sua considerat.
Sed et si literae ipsae retinerentur aut aperirentur, argui posset Mtas. sua de susceptis
indutiis tam noxiis, et proinde remittendas esse literas ipsas, ut sunt obsignatae, serenis
simo regi Joanni, declarandumque illi oratorem Mtis. regiae attuligse quinque annorum
indutias citra ullam conditionem; quas autem ille misit, suscipi ab illa non possent, quod
et conditioni de juvando illo satisfacere Mtas. sua nequeat citra suam indignitatem regnique sui discrimen, et universi regnicolae renuunt hujusmodi indutias, quae neque de scientia
regia neque de senatus consulto provenirent.
Alii contra censebant, nil officere posse, ut indutiae ipsae per serenissimum regem Joannem
missae retinerentur et conservarentur, quod et hae in posterum ex usu esse possent
reipublicae Christianae, neque in retinendo literas, sed in declarando, utrum suscipiantur,
rem consistere. Sufficereque Mti. regiae, declarare per nuntium suum serenissimo regi
Joanni, quibus rationibus illum, ut postulat; juvare non possit, et quod indutias per orato
rem suum obtentas habeat, et proinde, quas ille misit, non esse quidem ex usu, gratam
tamen esse Mti. suae hanc illius de se et regno suo curam et studium, literae vero non
remitterentur
Acta Tomiciana.
Tomus X I.
58
remitterentur ei, ne et ipse cum illis sperni ac contemni videretur, nisi fortasse illas exi
geret rursus; proinde ut intactae conservarentur. In hac Itaque dominorum consiliariorum
varietate cum in unam sententiam conveniri non potuisset, delata est etiam res Mti.
regiae, ut, quod illi consultius videbitur de literis ipsis indutiarum, vel retinendis, vel
remittendis, ita arbitrio suo facere dignaretur.
De significatione domini marschalci curiae, quam M ti regiae fecerat de capitaneo et genti
bus serenissimi regis Ferdinandi, placent omnia dominis consiliariis, quae Mtas. sua illi
respondit et ut illum edocuit, ubi capitaneus et gentes ipsae pergerent subditos Mtis.
suae in terra Scepusiensi premere aut infestare, aut ad praeparandas vias et ducendum ad
se commeatum ac mittendos centum pedites compellere et urgere.
Verum quod ad eum eventum attinet, ubi iterum serenissimus rex joannes illinc pulsus ad
regnum confugeret et gentes serenissimi regis Ferdinandi illum persequi et investigare,
ut prae se ferre dicuntur, vellent, quaeritque Mtas. sua, quid in eo ipso eventu faciendum
esset: non arbitrantur quidem omnes domini consiliarii, id deinceps futurum, ut, si etiam
ipse serenissimus rex Joannes iterum regno Ungariae pellatur, ad regnum hoc confugiat,
sed confugiturum potius ad Tureos, in quorum subsidio res tota sua consistit. Verumtamen ubi hoc casus aliquis afferret, ut iterum huc confugeret et gentes serenissimi regis
Ferdinandi illum insequerentur, censent omnes domini consiliarii, ut Mtas. regia quam
primum ad regnum accurreret et quemadmodum in aliis eventibus Mtas. sua facere con
suevit, ubi aliquis vel regnum vel alia dominia Mtis. suae hostiliter invadebat, ita et in
eo ipso eventu facere et se exhibere dignaretur. Consultissimum tamen videtur omnibus,
ut ad haec et alia mala avertenda, et quod omnium est primum, ad reducendos ad con
cordiam et pacem hos duos reges inter se dissidentes ac ad res et rationes illorum
semper explorandas, habeat Mtas. sua apud utrumque illorum nuntios, magis industrios
quam insignes, quemadmodum alii principes inter se facere consueverunt.
Dicendum erit etiam Mti. regiae, quod nuntii civitatis Cracoviensis petiverunt relaxari iter
in Slesiam, dominis vero consiliariis non visum fuit absente Mte. sua quidpiam facere.
Verum expendentes, quae hostilia molimina fiant hac causa, et occlusio ipsa negligenter
alioquin servatur, committunt domini consiliarii arbitrio regio, ut, si serenissimus rex Ferdinandus id petet et Mti. suae videbitur id concedi posse citra suam et regni sui indi
gnitatem et jacturam, potius quam hinc hostilitas et levitas aliqua contingere deberet,
faceret Mtas. sua id, quod illi consultius videretur.
Legationis pars ad serenissimam dominam Bonam,

reginam Poloniae. ,
Sacra reginalis Mtas. Domini praelati et proceres regni, Mtis. vestrae consiliarii, in conventu
Varsoviensi congregati, Mti. vestrae serenissimae obsequia sua fidelia per nos nuntiant
optantque a Domino Deo, ut sacra Mtas. vestra una cum sobole sua charissima et optima
valetudine et felicissimis successibus semper fruatur in singularem omnium subditorum
consolationem.
Domini consiliarii universi, intelligentes, quod cum in conventibus generalibus, tum etiam
in universis publicis actionibus, multa perperam committuntur et pauca recte succedunt,
ubi deest princeps, qui navigium reipublicae fluctivagum dirigat, summopere optarunt, ut
utraque Mtas. vestra conventui regni novissimo interfuissent vel praefuissent potius.
Sed cum id per occupationes Mtum, vestrarum in hoc dominio fieri non potuit, aequo
animo
animo tulerunt Hoc frustratum suum desiderium et Mtum, vestrarum necessitatem, nihil
interim praetermittentes debiti et officii sui erga Mtes. vestras et rempublicam. Conve
nerunt enim non gravatim juxta mandatum Mtis. regiae ad conventum ipsum et operam
omnem impenderunt, summo quidem labore et impendio, ut et voluntati Mtis. suae satis
fieret et publicae necessitati consuleretur. Unde et unio facta et negotia, quae incum
bebant, recte satis absoluta. Supplicant itaque Mti. vestrae universi domini consiliarii
et terrarum nuntii, ut Mtas. vestra hoc illorum obsequium et labores grato animo susci
pere et sacrae Mti. regiae commendare dignetur, ac intercedere apud ejus Mtem., ut
preces, quas per nos et literas suas fecerint, benigne suscipere et exaudire dignaretur,
ne in his negotiis, quae summo labore peregerunt, vel difficultatem vel nocumentum ali
quod subirent, quod non nisi in detrimentum reipublicae vergere possit.
Ceterum visendi etiam erunt illustrissimi liberi Mtis. regiae, quibus domini oratores dicent
plurimam salutem nomine omnium ordinum regni, declarabuntque illis, quod sospites, fau
stas et incolumes Illustritates suas esse, omnes vehementer et ex animo desiderant.
A d d o m i n o s L i t h u a n o s verba etiam sunt facienda, tamen prius communicata re
cum Mte. regia, ut secundum voluntatem ejus Mtis. verba ipsa fierent. In summa tamen
hoc videtur dominis consiliariis cum illis loquendum, post salutem et amorem fraternum,
quod a longo tempore fuit desiderium omnium ordinum regni Poloniae, ut cum in omni
bus rebus, tum in defensione adversus communes hostes, praesertim Tartaros, communi
bus viribus et concordibus animis cum eorum Dominationibus semper uterentur. E t proinde
cum intellexissent, illas hoc egisse in conventu suo praeterito, ut paria praesidia cum
praesidiis regni haberent in finibus utriusque dominii, tanto aequius tulerunt absentiam
Mtis. regiae causa necessitatis illarum et alacrius de praesidiis ipsis consuluerunt, atque
post multam curam et deliberationem suam, propterea habitam, ita decreverunt, ut in
instantem annum quatuor milia militum mercenariorum in praesidiis confinium regni collo
centur. Rogant itaque eorum Dominationes, uti fratres charissimos, ut etiam totidem
homines armatos ad confinia sua deputare et locare eumque animum obtinere dignentur,
conjunctim cum illis agendi in his negotiis, quae ad communem utriusque reipublicae
utilitatem pertineant. Nam hinc et fortius clariusque erit Mti. regiae, communis domini,
imperium et communis reipublicae salus et incrementum firmius et stabilius, hostes deni
que communes tantorum praesidiorum metu perculsi non audebunt deinceps tam facile
ad vastandas depopulandasque provincias et dominia Mtis. regiae accedere.
Haec summarie notata domini oratores ita extendent et moderabuntur, ut maxime ex usu,
dignitate ac voluntate universi conventus fieri posse videbitur, quod totum illorum indu
striae committitur.

Sacra reginalis Mtas. et domina domina clementissima. Post humilem servitutis et orationum
mearum commendationem. Absolvimus tandem hunc conventum nostrum, quem et man
dato regiae Mtis. et necessitate reipublicae postulante hic permultos dies habuimus.
Quo tamen ordine et qua ratione quaeque res hic agebatur, longum et supervacaneum
mihi videbatur explicare literis, cum ea omnia per nuntios publice hinc ab omnibus ordi
nibus regni ad Mtem. regiam missos Mti. quoque vestrae sint significata; ut tamen interea,
quam
8*
Teki Gdrskiego, nr. 1 102

Kod. Sp. V H (2) 32.
60
quam ipsi adveniunt, summa rei sit Mti. vestrae cognita, paucis ita accipere dignetur.
Masovienses primum bonis conditionibus jam ad regnum adductos et adjunctos esse.
Deinde contributiones annuas pro tuendo regno et conducendis militibus mercenariis
constitutae tantae, quantae ferme ad quatuor milia hominum solvenda sufficere possint.
Cetera, quae et minoris momenti et longiore sunt argumento, advenientes nuntii Mti.
vestrae declarabunt, mihi haec sola in praesentia attigisse satis videbatur, quae potioris
momenti ex omnibus fuerunt Nunc ego, tametsi laboribus diurnis et nocturnis vigiliis
plus justo jam defatigatus, in reliquis, quae restant ad concludenda decreta publica, solus
elaboro, ut et mature et in bono ordine omnia constituantur. A lii omnes, cum primum
inclinare ad concordiam inter nos et nuntios terrestres res incepit, subito hinc evolarunt,
devoluto in me omni sribendi munere et expediendorum nuntiorum officio. Quae omnia
ego reipublicae causa et ut charus et commendatus essem cum regiae tum etiam vestrae
Mti. serenissimae possim, non invitus suscepi et cum summa diligentia peragam. Com
mendo me rursus et servitutem meam Mti. vestrae serenissimae, quam dominus Deus cum
suis omnibus sanam et felicem quam diutissime conservet Datum Varschoviae.1)
Teki Gfirskiego, nr. 1103

minuta z poprawkami
Tomickiego).
K od. Sap. V II (2) 37.
61.
P. Tomicius, epus. Cracoviensis, vicecancellarius,
Lueae de Gorea, castellano Posnaniensi et eapitaneo Majoris

Poloniae generali.
Magnifice domine, frater honorandissime. Consultationes conventus hic habiti quo cursu
coeptae, qua tempestate quibusve fluctibus et impetibus agitatae fuerint, confido multos
et dominos et nuntios, qui hic erant praesentes, prius declarasse vel declaraturos esse,
quam hae literae meae isthuc ad Dominationem vestram afferentur. Qua re et ratione
ego commotus, et quod etiam in procinctu itineris fuerim, haec Magciae. vestrae scribere
praetermisi, ut tamen me memorem esse officii mei erga Magciam. vestram declararem,
haec pauca et in locum prolixarum literarum decreta conventus hujus, quae ad communem
regni defensionem facta, illi mitto, ex quibus plene omnia, quae sunt constituta, cogno
scere facile poterit. Ceterum cum hic visum esset omnibus, ut nuntii publice cum his,
quae sunt hic constituta, ad regiam Mtem. mitterentur, ego cum aliis, qui Magciae. vestrae
favent honori, plurimum domino Andreae, filio Magciae. vestrae, persuasimus, ut munus
hoc legationis susciperet, unaque opera et negotia illic apud Mtem. regiam procuret et
publicae necessitati plenum praestet obsequium, cujus jam principium in primordiis electio
nis et missionis huc suae non vulgare fecit cum maxima sua laude et omnium ordinum
maxima gratitudine et applausu. Alia referent alii, ego me amori et benevolentiae fra
ternae Magciae. vestrae commendo illamque cum suis omnibus felicissimam esse et diu
incolumem vehementer desidero.*)
J) Na ostatniej stronie minuty zanotowal Gorski dat?: Varschoviae XXII februarii.

G6rski dat?: Varschoviae XXII Februarii
*) Na raarginesie dopisal
61
62. Proceres et consiliarii regni Poloniae,

in conventu Varsoviensi congregati,
Janussio, duci Opoliensi et Ratiboriensi.1)

(wlasnorgczna minuta
Tomickiego),
Illustrissime princeps et domine, domine honorandissime. In conventu Varschoviensi prae

terito retulit nobis dominus Joannes Oporowski, succamerarius Vielunensis, habuisse se In
mandatis a vra. Illustritate, ut aliqua Majestati regiae domini nostri referret spectantia
ad conservandam pacem et tranquillitatem regni et dominiorum suorum, et cum non
posset fungi debite officio suo propter absentiam Majestatis suae a praenominato Varso
viensi conventu, nobis illa secretius communicavit, postulans, ut nos illa Mti, suae per
literas aut nuntium nostrum significaremus, id quod nos prompto animo fecimus. Decla
ravimus enim omnia Mti. suae per nuntium nostrum proprium, quae ab ipso domino
Oporowski acceperamus, Majestasque sua gratissimo animo illa audivit et suscepit agitque
et habet magnas gratias vrae. Illustritati pro tanta animi illius erga se propensione et
rogat plurimum vram. Illustritatem, ut si quid tale posthac compertum habuerit, quod
tenderet in detrimentum Mtis. suae et dominiorum suorum, id tempori Majestati nuntiare
velit. Quod Mtas. sua vrae. Illustritati omni studio et benevolentia sua regia per omnem
occasionem referre curabit. Ceterum mittimus literas Mtis. suae, quas habere vra.
Illustritas optavit, et optamus illam bene ac feliciter valere eidemque nos ex animo
commendamus. Datum.*)
Illustri principi et dno. dno. Janussio ia Slesia, duci Opoliensi et Ratiboriensi, dno. honorandissimo.
63. Petrus Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,

Laurentio Prazmowski, castellano Czernensi.
Teki Gfirskiego, nr. 1 104.

(wlasnor^czna minuta
Tomickiego),
Kod. Sap. V H (2) 24.
K od. Wojcz. nr. 329,
Magnifice domine, amice charissime. Cum iremus hesterno die huc e Varsovia, obvium
habuimus in itinere dominum Oborski e Lithuania redeuntem, qui cum habuisset ad nos
literas domini. Chojenski et regias ad omnes ordines, in conventu Varsoviensi congrega
tos, scriptas, eas nobis ibidem reddidit. E x quibus cum intellexissemus Mtem. regiam
constituisse in animo suo ornare vestram Magnificentiam palatinatu Masoviae, singularem
ex hoc consolationem cepimus, optamusque et precamur, ut haec nova dignitas cedat
vestrae Magnificentiae et ejus domui ad decus et gloriam et perpetuam felicitatem atque
ornamentum. Mittimus Magnificentiae vestrae exemplum literarum universalium et con
stitutionum, quae factae sunt pro communi defensione regni, optamusque illam bene ac
feliciter valere. Dat)

Sacra regia Mtas. et dne. domine clementissime.
Post humilem servitutis et orationum mearum

commendationem.
*) Taki jest nagI6wek listu w kodeksie Wojczynskiego. Wi^cej atoli prawdopodobnem jest przypuszczenie, ic list
ten po zamknigdu obrad sejmowych napisal Tomieki we wtasnem imienin. *) Na marginesie mimrty
zapisana data 1529 Januarii, poaiewai jednakze o sejmie mowa, jako o c o n v e n t u s p r a e t e r i t a s ,
nalezy dat listu przenie&6 ku koncowi lutego. ) Na minude data dopisana: In Czersko 23 Febr. 1529.

Kod. Sap. V II <2) 47.
Kod, Wojcz. nr, 327.
62
commendationem. Cum Varsovia nuper discedens dnum. castellanum Lublinensem obviam

in Czyrsko haberem et de his, quae apud imperatorem Turearum egit ac curavit, ab illo
sciscitarer, inter cetera, quae sibi prospera seu adversa accidisse commemoravit, Ivaskonem
Armenum interpretem suum mihi magnopere laudavit, fidem, diligentiam et studium singu
lare illius erga Mtem. vestram plurimum commendans. Quare isto non vulgari testimonio
de ejus virtute ego permotus et quod etiam ipsemet Ivasko me rogavit, Mti. vestrae
illum commendandum duxi, quam enixe rogo, ut ejus servitutem et operae diligentis
officia, industrie et cum summa fide praestita, gratia et munificentia sua sublevare digne
tur,' qua re et illius servitutem sibi perpetuo devinciet Mtas. vestra et dno. castellano
Lublinensi magnam consolationem afferet, qui jam constituit in animo brevi isthuc ad
Mtem. vestram cum foederum literis proficisci, et excusare id, quod pro mandato illius
ad conventum Varsoviensem non venerit, aegritudine gravi impeditus, in quam sub ipsum
fere tempus conventus inciderat. Literas foederum ego non legi, obsignatae enim erant
et ego injussus illas resignare non audebam. Quare cum erunt ad Mtem. vestram allatae,
si dignum id existimaverit, ut mihi communicentur, quae illic sunt scripta, mihi illorum
exemplum scribi et mitti mandare dignetur. Commendo me rursus et humilem servitutem
meam in gratiam Mtis. vestrae sermae., quam felicissimam esse et in multos annos cum
serma. conjuge sua et liberis incolumem esse vehementer desidero.
In Warca, 23 Februarii.
Teki Girsluego, or. 1106

* popr. Tomickiego).
Kod. w.jci. or. 338.
65. Petrus Tomicius,7 epus.

Crae.,7 vicecancellarius,7
*
Christofero de Szidlovec, castellano et capitaneo Craeoviensi,
regni Poloniae cancellario.
Magnifice dne. domine et amice honorandissime. Heri cum essem -congressus in Czyrsko
cum dno. castellano Lublinensi, ex Turcica legatione reverso,1) multa cum eo de itinere
et legatione, facta fui locutus. Quae eadem scio illum cum Magcia. vestra communicasse
et contulisse. Ubi vero ventum erat ad literas foederum, quas mihi tradere volebat, non
visum est mihi consultum, ut illas reciperem, quoniam et mihi non satis, liceret injusso
Mte. regia absente, literas tanti momenti resignare et illi non conveniret sine his ad
Mtem. suam proficisci, cum jam omnino id apud se constituit, ut ad suam Mtem. iter brevi
faciat et excuset hoc, quod per aegritudinem ad conventum Varschoviensem, prout
a Mte. sua in mandato habebat, non venerit. Quare cum ita evenit et visum est consul
tum, exemplum eorum, quae in eisdem literis foederum erant scripta, mittere in praesens
vestrae Magciae. nequibam. Puto tamen dnum. ChojeAski, cum erunt illuc ad regiam
Mtem. ista allata, Magciae. vestrae et mihi missurum esse illorum exemplum, quod facile
et sine molestia a nobis exspectari potest. Nam in mora periculum est nullum. Com
mendo me amori et benevolentiae fraternae Magciae. vestrae, quam sanam, felicem et inco
lumem cum suis omnibus diu esse ex animo cupio et opto. Datum.2)
*) Gorski .dopisal w minude: Joanne de Tamow. 2) G6rski na marginesie minuty dopisal: in Czirsk 23 Febru
arii, ale data ta odnosi si tylko do pobytu Tomickiego w Czersku w dniu- 23 lutego (zob. nr. 63). Tego
' samego dnia wyjechal Tomicki do Warki (zob. numer 64), a list niniejszy pisany niezawodnie. 24 lutego i to
z Warki.
63
6 6
. P. Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,

mearum commendationem. Cum primum huc allatum esset, Mtem. vestram palati natum
Masoviae domino Laurentio Prasmowski contulisse, tametsi ego pro aliis sicuti rogatus
preces meas apud Mtem. vestram interposueram, gaudebam tamen et laetabar vehementer
ex hoc judicio Mtis. vestrae, quod hominis in ducatu illo Masoviae facile primi rationem
habere dignata fuerit. Namque est cognita multis illius optima in gerendis rebus expe
rientia et usus exercitatioque dicendi perspecta et approbata, mihi vero ultra alios de ejus
summa industria et fide erga Mtem. vestram singulari probe constat. Ob quas ejus
dotes et virtutem non vulgarem non possum nisi favere illi hanc honoris et dignitatis
accessionem. A t quoniam ille ad me scripsit et ego etiam ex aliis audivi nullos certos
redditus vel proventum peculiarem isti dignitati palatmatus adjunctum vel assignatum
esse, sed ex antiquo gratuita solum principum liberalitate et munificentia sustentatam
fuisse semper, prout in palatino proxime defuncto apparebat, cui aliquot praefecturae et
officia erant emolumenti et praemii loco assignata, supplico Mti. vestrae, ut in hunc quo
que praesentem palatinum clemens et munifica esse dignetur, praefecturamque Czemensem
et poenas ex vadimoniis litigantium et ob violentias et scelera hominum committi solita
illi dare et concedere. Namque poenarum vindicandarum potestas primo illi nuper
defuncto palatino data quoque fuerat et assignata, Czernensis autem praefectura si illi
tradetur nunc a Mte. vestra, commodis et utilitate nihil minuetur, administratione vero
et tuendis servandisque juribus et tranquillitate subditorum Mtis. vestrae serenissimae
facile augebitur. Ubi enim tanti viri accedet industria et auctoritas, sine fructu et utili
tate cum Mtas. vestra tum subditi illius esse non poterunt. Ceterum etiam Mtem. vestram
magnopere rogo, ne commissiones aliquas in ducatum illum Masoviae super bonis quibus
cumque dari faciat, dum a regno abest. Multa enim per hanc occasionem indigna et
nefaria in causis bonorum Mtis. vestrae et aliorum committuntur, quas causas, cum sint
impeditae, nulla ratione potest Mtas. vestra nisi hic praesens et communicato cum pri
moribus Masoviae consilio ad ordinem aequitatemque reducere. Praeterea indiget domi
nus palatinus Masoviae literis p o d v o d a r u m , Latinis et Ruthenis, ut de negotiis,
quae saepius occurrunt, possit celeriter Mtem. vestram edocere. Quare rogo plurimum
Mtem. vestram, mittere illi easdem literas p o d v o d a r u m dignetur, quibus ille non
nisi in summa necessitate utetur. Commendo me iterum servitutemque meam Mti. vestrae
serenissimae, quam felicissimam esse et optime cum serenissima conjuge et liberis suis
salvam et incolumem vehementer desidero. Dat.1)
67. Mauritius Ferber, epus. Varmiensis,

Josto Ludvico Decio.
Nobilis, generose ac praestantissime domine, amice honorande! Rogamus, ut cum primis
per certum nuntium vestrum mittatis in Gdanum ad dominum Jacobum Rese nobis per
ipsum transmittendas centum marcas in grossis Cracoviensibus, pro quibus indilate toti
dem
*) Na marginesie minuty: Febr. 1529.

(miaataMaciejowildego
Kod. Sap. V n () 25,
Arctiwum biskupie
Ftomborkn (A 1, :
248).
64
dem marcas in ftorenis hornensibus aut moneta Swidnicensi vel Gdani socio vestro ad hoc
commissionem habenti adnumerare faciemus vel in Thoroniam remittemus. Opus est
nobis his grossis Cracoviensibus (quemadmodum coram egimus), ut per eos subditis
nostris, cum Masovitis, qui merces suas in episcopatum nostrum important et grossos
istos ac solidos Prutenos novos recipere recusant, commercia habentibus, consulamus, ut
sic habeant, unde ipsis Masovitis solutionem faciant, donec moneta nova Prutenica
Thoroniae excusa in ducatu Masoviae proclametur et publicetur. Facietis nobis rem in
hoc gratam et solita in vos benevolentia pensandam. Bene valete Datum Heilsbergi,
feria secunda post Oculi anno 1529.1)

(minuta Tomickiego).
6 8 .
Petrus Tomicius, epus. Crac., vicecancellarius,
Petro Kmitae de Vissnicze, raarschalco curiae ac Scepusiensi,
Colensi, Premisliensi capitaneo.
Magnifice domine, amice et affinis charissime ac honorande. Non dubito vestram Magciam.
jam plane intellexisse, quibus fluctibus et procellis agitatus fuerit conventus generalis
Varsehoviensis propter privatas simultates et odia nonnullorum, qui res et fortunas suas
per factionem et tumultum popularem evehere et augere contendunt. Deo tamen sit
gratia, quod quemadmodum in aliis praeteritis conventibus ita et in novissimo Varscho*
viensi praevalere suis artibus non potuerunt. Constituta enim sunt in eodem ipso Var
schoviensi conventu ea omnia, quae erant pro bono statu Reipublicae in praesens neces
saria et quae etiam sub praesentia Mtis. regiae vix melius constitui possent. E go nudius
tertius huc veni, et. cum non habeam, quid in praesens scribam vestrae Mgciae., viso
praesentibus valetudinem illius, quam precor et opto illi esse diuturnam et felicem.
Commendoque me ex animo vestrae Magciae. et cupio illam cum suis omnibus felicis
sime valere.8)
T e li G6rskiego, nr. HIO

(minata Tomickiego).
Kod. Sap. V II (s) 38.
.Kod. Wojcz, nr. 316.
69. Petrus Tomicius, epus. Crac., vicecancellarius,

Stanislao de Cosczelec, palatino Posnaniensi ac Marienburgensi,
Bidgostiensi, Stumensi et Tucholiensi capitaneo.
Magnifice domine, amice charissime ac honorande. Cum descenderat in domum et hospi
tium meum vestra Magcia. in nostro ex Varschovia discessu, habebam in animo nonnulla
cum illa conferre de inconstantia et perversitate hominum istius saeculi, quae tanta est,
ut vel prudentissimus quisque et circumspectissimus scire non possit, cui fidere debeat,
cum plane videamus nusquam tutam esse fidem. Verum non permiserunt me homines,
qui ad me tum venerant, ea conferre et conqueri cum vestra Magcia., quae volebam.
Quare servo illa in aiiud tempus et mutuum nostrum congressum. Interim vero feram
aequo animo, quicquid adversitate fortunae et temporum malitia mihi evenerit. Mitto
literas creditivas et instructiones dominis oratoribus, qui ituri sunt in Lithuaniam ad Mtem.
regiam. Quas vestra Magcia. filio su o .domino castellano Lanciciensi mittere velit, et
valeat vestra Magcia. meque habeat sibi charum et commendatum.8)
) Dat. 1. 3. 1529. *) Na marginesie minuty dopisal Gorski: In Ilsza, prima Martii 1529. 8) Na marginesie
minuty: In Islsza, prima Martii 1529.
65
Tefei GGrskiego, nr. 1169
(minuta).

Sacra regia Mtas. et domine domine clementissime. Post humillimam servitutis et orationum
mearum commendationem. Subrepsit nescio quid invidiae et odii saeculari ordini contra
ordinem nostrum ecclesiasticum jam quidem hinc multo ante, ut est cognitum Mti. vestrae,
sed nunc tamen maxime sub absentia Mtis. vestrae, namque nuntii terrestres pertinacia
et indigna importunitate prosecuti sunt nos in proxime praeterito Varschoviensi conventu
extorquere volentes a nobis contributiones et servitutes de decimis nostris contra omnem
rationem et immunitates nobis cum ex professionis nostrae religione, tum etiam ab ante
cessoribus Mtis. vestrae datas. Quare cum essent publice decreti ab senatu nuntii ad
Mtem. vestram, visum e&t mihi et dominis episcopis, ut privatus quoque a nobis nuntius
in re ecclesiastica mitteretur; in qua re tametsi ego pro virtute et clementia Mtis. vestrae,
qua ordinem ecclesiasticum prosequitur, confidebam satisfuisse nobis literas ad Mtem.
vestram dare, quia tamen dudum deliberaveram mittere meum proprium nuntium ad
invisendam Mtem. vestram nonnullaque mea et amicorum meorum negotia illi communi
candum, convenit mihi cum hisdem dominis episcopis, ut dominus Isdbienski, ecclesiae
meae canonicus et servitor, ad vestram Mtem. proficisceretur. Quare supplico humiliter
Mti. vestrae serenissimae, ut illi in omnibus, quae meo nomine referet, plenam fidem
adhibere et cum ad haec, tum etiam ad illa, quae communi nomine ordinis aget, atten
tionem gratam et clementem pietatem suam accommodare dignetur. Quo et observan
tiam in se omnium et servitutem meam cumulatissimam et ad omnia studia officiaque
promptissimam faciet Mtas. vestra, suam vero pietatem tam egregiis in rem ecclesiasticam
beneficiis plurimum in modum illustrabit.
Commendo me rursus et servitutem meam Mti. vestrae serenissimae, quam Dominus Deus
prosperet in omnibus et adaugeat sanamque et felicem quam diutissime conservet in sua
gratia. Datum in Islza feria tertia proxima post dominicam Oculi.1)
71.' P. Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,

Tekj Gdrstiego, nr. 1115

(odpis wspfitczesny).
mearum commendationem. Cum decreti essent publici nuntii ad regiam Mtem. ex pro
xime acto conventu Varschoviensi, visum est mihi et aliis dominis episcopis, ut imus
quoque ab ordine ecclesiastico isthuc mitteretur. Quare communi consensu omnes hunc
dominum Benedictum Isdbienski, canonicum et servitorem meum, designarunt nuntium.
Cui quoniam ego praeter id, quod commune mihi est cum ceteris, nonnulla privatim
apud Mtem. regiam agere commisi, dedi illi in mandatis, ut Mtem. vestram adiret
et meo nomine salutaret inviseretque, tum denique peteret ab iila, ut in his, quae vel
communi omnium episcoporum, vel meo etiam solius et amicorum meorum nomine apud
Mtem. suam curabit, favorem et patrocinium suum illi accomodare dignetur. Pro quo et
ego ipse praesentibus Mti. vestrae sermae. supplico et illam simul enixe rogo, ut in
omnibus, quae nomine nostro aget apud Mtem. vestram, plenam fidem illi et clementem
attentionem praestare dignetur.
Nam
*) D. 2. 3. 1529.
Acta Tomiciina. Tomus X I.
66
Nam quicquid ego patrocinio Mtis. vestrae ex his, quae peto, consecutus fuero, hoc totum
servitute mea et observantiae officiis perpetuo illi promereri curabo.
Ceterum sublatus est e vita intra paucos istos dies nobilis dnus. Sbigneus Podlodowski,
avunculus Stanislai Macziejowski, aulici Mtis. vestrae sermae., qui notariatus officium in
terra Sandomiriensi obtinuit, ad quod officium quia eligi solent aliquot personae a nobi
litate, ut ex ipsis unum Mtas. regia deligat, qui praeficiendus esset, curat hic d. Maczie
jowski, judex Sandomiriensis, ut filium suum Stanislaum, Mtis. vestrae aulicum, in numero
electorum per nobilium suffragia ponat. E go autem Mti. vestrae supplico, ut animum
Mtis. regiae interea dum fiet electio praeparare dignetur, ut si electus fuerit inter alios
Stanislaus Macziejowski, Mtas. sua illum deligere et praeficere officio vacanti dignaretur.
Quae res erit ex dignitate Mtis. vestrae, quod boni servitoris sui rationem habere digna
bitur occasione oblata, cum parens, patruus, soror et ceteri cognati illius in Mtis. regiae
et Mtis. vestrae sermae. servitiis non parvam aetatem consumpserunt. Commendo me
rursus et servitutem meam in gratiam Mtis. vestrae sermae., quam felicissimam esse et
in plurimos annos cum serenissimo conjuge et liberis suis charissimis incolumem ex animo
desidero. Datum in Islza secunda die Martii, anno dni. 1529.

i 1*78 (minuta 2 poprawkami Tomickiego),1
>

Joanni Chojenski, archidiaeono Crac., secretario regio.
Venerabilis domine, frater in Christo charissime. Quamvis multo ante tempore domini sae
culares coeperint esse infensi ordini nostro ecclesiastico, uti experti et vos estis magna ex
parte, nunc tamen sub absentia Mtis. regiae potissimum nos immunitatesque nostras plus
solito gravare et ad nova ac insolita onera inducere contendebant. Namque praeter id
odium, quod aliquando in nos verbis declarabant, re ipsa jam in proxime acto conventu
nos opprimere, quantum in illis erant, conabantur. Ita enim in unum consenserant nuntii
terrarum, praesertim vero Cracovienses et Sandomirienses, ne quidpiam de constituenda
regni defensione prius ab illis tractaretur vel susciperetur, nisi nos primum contributionem
de decimis nostris et universi cleri nostri solvendam decerneremus. E t hoc non alio
ullo consilio, nisi ut injuria nos afficerent et hac re oneribus bellicis, ad quae et regiae
Mti. et reipublicae ipsi tenentur, se redimerent. Fuit haec in illis pertinacia acris et
constans, quam illis erat animus ad extremum usque persequi. Verum domini consi
liarii, qui et rationis magis sunt capaces et ad injuriam non adeo proclives, functi sunt
officio optimorum hominum, adhortati sunt illos, ut in re ejusmodi, quae potestatis eorum
non essent, tam obstinati non fierent, sed deferrent hoc ad regiae Mtis. arbitrium, ad
quam et de his et de ceteris id genus pertinet judicium statuere. Quibus adhortationibus
permoti conquieverunt tandem et desierunt nobis esse importunis inclamationibus molesti.
Dederunt tamen in mandatis istis nuntiis, qui sunt ex conventu publice ad regiam Mtem.
missi, ut peterent a Mte. sua, ut synodum nobis facere et contributionem aliquam in
annum praesentem decernere juberet. In quo negotio quia videntur adversus nos nimium
intemperantes, visum est nobis et omnibus dominis episcopis unum quoque privatum
aliquem nuntium nostrum ad Mtem. suam regiam mittere, qui rem ecclesiasticam contra
impugnatores nomine nostro tutaretur. Quare communi consensu omnes mittunt hunc vene
rabilem
*) W numerze 1114 znajduje si pierwsza cz$$ listu ai do sl6w: f a v o r e m p r a e s t a t i s ; drugi ustgp, poczynaj^c od s!6w: A u d i m u s v o s az do konca znajduje si w numerze 1278.
67
rabilem dnum. Benedictum Isdbienski, canonicum ecclesiae nostrae et servitorera. Cui quia
nos etiam privata multa nomine nostro cum regia Mte. communicare commisimus, vos
plurimum rogamus, ut illi in omnibus, quae vel communi, vel nostro solius nomine aget,
opera et consilio vestro adsitis patrocineminique rebus nostris et amicorum nostrorum
pro virili vestra, ut eorum omnium, quae optamus, compotes esse possimus. Quod nos
omni benevolentia et gratificatione nostra per omnem occasionem referre vobis cumu
late curabimus. Dedimus autem in mandatis eidem domino Isdbienski, ut omnia, quae
agere debet, vobiscum communicet et nihil cum Mte. regia tractet vel agat, nisi ubi vos
praesens adessetis. Quam ob rem vos rogamus, ut in omnibus, quae curare volet
nomino nostro, plenam illi fidem et favorem praestetis.
Audimus vos ex commendatione nostra ac etiam pro virtute vestra et amicitia, qua vobis
est devinctus d. Zamboczki, honori ejus plurimum favere et eniti pro facultate vestra,
ut per hanc occasionem officiorum in ducatu Masoviae vacantium ratio illius servitiorum
a regia Mte. haberetur. Quae res nobis est admodum grata ob idque vobis magnas
agimus et habemus gratias. Nos etiam ut in ipsum benevolentiam et animi nostri pro
pensionem declaremus, quam ab ineunte adhuc aetate adversum illum constanter et inte
gerrime semper gessimus, commisimus dno. Isdbienski, ut nomine nostro supplicaret Mti.
regiae, quo ille hac occasione opportune data honori, aetati et commodo alicui suo jam
aliquando beneficentia Mtis. suae adjutus prospicere possit. Nam si praeteritus erit inter
haec munera et officia Masoviensium, difficulter posthac sub aliis occasionibus, quae in
regno contingere solent, subveniri illi poterit. Quare vos plurimum rogamus, incumbite
una et agite cum dno. Isdbienski, ut ille nunc alicujus honoris in patria compos esse
possit. Facietis rem virtute vestra dignam et nobis plus quam dici possit gratam. Bene
valete. Datum in Islza, 2 Martii 1529.1)

Laurentio Miedzileski, episcopo Camenecensi.
Reverendissime * domine, frater et amice charissime ac honorandissime. Quamvis certo
sciam, vestram Paternitatem mihi non parum esse infensam propterea, quod non defui
juri et justitiae dni. episcopi Plocensis, nepotis mei, et ecclesiae suae et cum vestra Pater
nitate gravius forte, quam ipsa cupiebat, expostulavi super injuria canonicorum ecclesiae
meae, qua illi se ab ea affectos esse querebantur post sententiam a se latam pro parte
Benignae, civis Cracoviensis, ego tamen mittens ad regiam Mtem. hunc servitorem et
canonicum meum dnum. Isdbienski volui satisfacere officio: commisi enim illi, ut viseret
meo nomine vestram Paternitatem. Cui ego fausta omnia et felicia precor et opto.
Nihilque dubito, quod cum vestra Paternitas expenderit intra se ipsam, quod officium
quisque homo Christianus praestare debet in re justa et erga suos, nihil mihi imputabit et
suum infensum erga me animum, quo mihi rebusque ac famae meae isthic agens multi
fariam nocere curavit, facile mutabit. Quae acta sunt in conventu Varschoviensi et pro
retinenda dignitate Mtis. regiae ac tranquillitate regni sui constituta, ex eodem dno.
Isdbienski ac aliis dnis. oratoribus, nomine universorum praelatorum et procerum status
utriusque isthuc missis, vestra Paternitas plene cognoscet. Quae valeat et sit felix, meque
habeat sibi charum et commendatum. Datum in Islza, secunda Martii, anno domini M. D.XXIX.*)
s) D a t u m in I s l z a napisal Tomieki wlasaor^cznie, G6rski dopisal datij: 2 Martii 1529 . *) W minude fayfa
pierwotnie data: p e n u l t i m a F e b r u a r i i , co Tomieki zmienil na: s e c u n d a M a r t i i .
Teki G6rskiego, nr. m i

Tomickiego).
Kod. Sap. V H (a) 44.
68
Teki Gdrskiego, nr, III2
Tomickiego).
Kod. Sap. VIX (2) 43.

Tomickiego).
Kod. Sap. V I I (2) 46.
Kod. Wojcz. nr. 325,

Joanni Zambocki, aulico regio.
Generose domine, amice noster charissime. Tametsi officia et patrocinium nostrum, quod
in commendationem amicorum facere solemus apud Mtem. regiam, plerumque nobis non
satis procedat, saepe vero etiam nobis episcopis ita noceat, ut propterea nonnulli adver
sarii hostiles inimicitias nobis denuntiare non dubitent, data tamen occasione praesenti,
qua tibi honorique et fortunis tuis plurimum commodari posset, si deus et fortuna adesse
velint, noluimus et tibi et nobis deesse. Namque pro tua singulari virtute et pro veteri
illa benevolentia, qua te ab adolescentia usque sumus semper prosecuti amanter, satis scimus,
quantum tibi operae et favoris debeamus. Quare dedimus in mandatis domino Isdbienski,
canonico ecclesiae nostrae, ut inter cetera, quae apud Mtem. regiam curare debet, petitio
nem tuam majore qua possit diligentia nostro nomine adjuvet et promoveat, supplicetque
Mti. suae, ut veteris servitutis et observantiae ac fidei tuae sub hac occasione rationem
habere aliquam dignetur. Arbitramur enim fore posthac difficilem tibi ad petendos honores
aditum, ubi nunc inter honores in patria vacantes unum aliquem non fueris assecutus.
Nam potentium hic deinde intervenient ambitiones, quae te ab omni istius modi occasione
adipiscendi officii fadle rejicient. Commendavimus etiam dno. Chojenski et prius et nunc
quoque per literas nostras tuam istam causam et bene equidem speramus. Tu vide modo,
ne tibi cura et diligentia ipse desis. Quae hic sunt acta in conventu Varschoviensi,
dnus. Isdbienski tibi omnia exponet, interfuit enim omnibus et non solet oblivisci, quae
se praesente accidunt. Bene vale et amorem benevolentiamque nostram in te mutuo
amore prosequaris, uti hactenus fecisti. Datum in Islza, 2 Martii.1)
75. Petrus Tomicius, epus. Crac., vicecancellarius,

Andreae Cricio, episcopo Plocensi.
Reverendissime in Christo pater et domine nepos charissime. Mitto ecce dnum. Benedictum
Isdbienski, servitorem meum, ad regiam Mtem., ut nomine dominorum episcoporum regni
causam ordinis ecclesiastici tueatur et defendat. Cui inter multa, quae nomine meo apud
Mtem. suam curare debet, commisi etiam curandum negotium communis amici nostri.
Vestra Dtio, rma. quoque, quicquid adhuc amplius ad rem pertinere ei videbitur, illi
mandabit et instructionem scriptam dabit. Ceterum remitto ad D. vestram rmam. mem
branas obsignatas, vacuas tamen adhuc, in quibus et regiae et reginali Mti. in testimonium
fidei et mandatorum a nobis datorum dno. Isdbienski Dtio. vestra rma. scribi faciet eo
modo, quo illi videbitur magis accomodatum. Quam plurimum rogo, ut illum cito ab se
absolvat, namque optarem, ut praecedat nuntios ab conventu publico ad Mtem. regiam
missos et id, quod habet in mandatis, antequam illi, veniant; referat vel absolvat
Cum huc veni, fratrem meum dnum. castellanum Gnesnensem male valentem et aegrum
reperi. Quae res me magno dolore et animi molestia afficit Cum quo quia hic ex
certo consilio diu esse non potui, medicum meum illi reliqui et ipse sum Bodzanczinum
profecturus. Ubi commorabor aliquantum et inde postmodum ad festa Paschae recta
Cracoviam proficiscar. Valeat optime vestra rma. Dtio. et sit diu incolumis ac felix ac
me in amore veteris nostrae conjunctionis foveat et conservet. Datum in Islza.9)
3) Na marginesie dopisek G6rskiego: 24 Martii Vilnae mortuus odnosi si do Zambockiego. *) Dopisek
G6rskiego na marginesie minutyc In Islsza, 2 Martii 1529.

Benedicto Isdbiefiski, canonico Cracoviensi,
nuntio ad regem in Lithuaniam misso.

(minata I poprairkami
Tomickiego).
Kod. Sap. V II (2), 49.
Venerabilis dne. frater in Christo charissime, Cum adhuc Varsoviae essemus, scripserat tum
nobis dnus. Chojenski, archidiaconus ecclesiae nostrae Cracoviensis, suis quidem literis,
sed tamen ex voluntate et jussu Mtis. regiae, ut exploraremus, an verum esset, quod
de misso nuntio ab ilima. dna, Anna, duce Masoviae, ad regem Ferdinandum Mti. regiae
erat ex Vienna significatum. Nos autem ut satisfaceremus animo et voluntati Mtis. suae
sciscitati fuimus et diligenter percunctati a multis, quomodo se res ista haberet, et cogno
vimus ex multis primariis viris et qui potissimam curam negotiorum omnium ducis prae
nominatae habent, rem hanc fictam prorsus et inanem esse, quibus hoc ipsum commentum
erat admodum molestum. Dicebant etenim non posse carere hanc rem molestia gravi,
quod scilicet ipsi in istiusmodi suspiciones adducantur, qui tamen omni fide et integritate
studia et officia sua curant Mti. suae praestare integra et non ullo dolo contaminata.
Nam si quidpiam ejusmodi ipsis scientibus contingeret, se non passuros dicebant, ut hoc
celatum esse Mti. suae deberet, pro officio et jurejurando Mti. suae jam semel facto et
praestito. Dicebant autem se suspicari hunc rumorem inde emanasse, quod civis quidam
Varsoviensis, filius Burbachii, hospitis nostri, adolescens honestus, profectus erat Viennam
non causa negotiandi vel alicujus alterius rei expediendae, sed ut solummodo externas
provincias adiret et lustraret animi recreandi gratia. Qui quia jam rursus rediit, indica
bant nobis illum, monebant, ut rogaretur praesens hac de causa, et si ultra haec etiam
propter dubitationem aliquam videretur, ut quaestionibus publicis subjiceretur, ut res, uti
se in veritate habet, cognoscatur. Quam rem quoniam nos obliti eramus vobis praesenti
declarare, nunc illam vobis his perscribere voluimus. Volumusque, ut inter cetera, quae
nomine nostro exponetis Mti. suae, haec, etiam, prout scribimus, exponatis.
J) Hodie accepimus literas ex urbe Roma, quibus inter alia significatur nobis Michaglem
Paczanow ante natalem Domini illuc salvum pervenisse, et graviter queri de Mte. regia
et de nobis, *quod sit de regno proscriptus, sacerdotiaque sua intercepta, de qua re
scribit etiam nobis aliquid reverendissimus dnus. cardinalis sanctorum quatuor, improbans
hoc factum, prout ex scheda praesentibus inclusa, ex literis illius exscripta, plenius cogno. scetis. Is nuntius, qui attulit nobis literas, refert, priusquam Venetias ipse advenisset,
dnum, doctorem Rzeczicza jam inde Romam versus profectum fuisse. Bene valete.

Christofero de Ssidlovee, castellano et capitaneo Cracoviensi,
cancellario.
Mgce. dne., dne. et amice honorandissime. Gratissimae mihi fuerunt literae Mgciae.
vestrae, quibus me cum de aliis rebus novis ad se scriptis, tum et de adventu dni Sigismundi et de legatione, quam ille se ad Mtem. regiam habere dixit, certiorem facit. Istae
enim in rebus amicae significationes argumentum mihi praebent plurimi erga me amoris
et benevolentiae fraternae Mgciae. vestrae, quae mihi longe ex omnibus erat semper
et
3) Odtqd w minucie wlasnorgczny dopisek Tomickiego.
Teki G6iskiego, nr. 1119

(minuta z poprawkajni
Tomickiego).
Kod. Sap. V H (2) 50.
70
et est charissima et jucunda. In qua re ut par a me gratia Mgciae. vestrae referatur,

dabo diligentissimam operam, ne illa vicissim ex officiis et benevolentia mea quicquam
desiderare possit. Ceterum ea, quae ad me manu sua scripsit Mgcia. vestra de mittendis
cum ab illa tum a Mte. regia in Turciam nuntiis, magnum mihi in se pondus et difficul
tatem habere videntur. Verisimile enim non est apud me, ut Tureus m contrarium
eorum aliquid facere debeat, quae jam cum rege Joanne semel transegit et arctissimis
foederum literis firmavit. Etenim nulli dubium esse potest, sui magni commodi causa
illum potius, quam in gratiam regis Joannis, apparatum bellicum sumptu suo in Ungariam
facturum esse. Tametsi ego magnopere optaverim, ut id aliquibus consiliis pro bono
reipublicae intercipi et commutari in meliorem partem possit. Nam haec ratio confoede
rationis, quam, ut conjicio, in grandi tributo rex Joannes collocavit, magnum mihi detri
mentum non solum nostrae et Ungaricae reipublicae, sed et toti Christianitati videtur
afferre posse.
Eo die, quo Varschovia discedebam, miseram unum ex meis ad dnum. palatinum Cracoviensem, qui illi pro officio dignitatis et muneris senatorii valediceret nomine meo, quod
officium meum cum ille gratissimo excepisset animo, retulit mihi illud cumulate. Venit
etenim ipsemet in domum meam salutandi me causa et gratia commeatus a me capiendi.
Ubi cum una essemus per longum tempus soli et in loco privato, contulimus in vicem
de rebus multis et commemoravimus nobis, quae utrinque ad injuriam ab uno in alterum
facta vel dicta aliquando videbantur. Quorum omnium quia longum esset seriem et
verba explicare literis, summam tantum Mgciae. vestrae totius sermonis nostri perscribam.
Exordium orationis suae dnus. palatinus Andreas Tanczin instituit ab illa querela, quam
ego contra dnum. Laski ad senatum retuli, accusans scilicet et reprobans consilium istud
meum. Namque dicebat, hanc rem non fuisse tanti, ut vel ad injuriam trahi vel ad con
questionem usque adeo extolli deberet, cum praesertim suspicari non liceret dnum. Laski
ea, que non denuntiaverit, contra me per insidias aggredi et patrare debere. Cui ego
in hanc sententiam rursus respondi, me id consulto et deliberato animo fecisse, quod
feci, atque dixi facturum adhuc longe majore verborum apparatu et vehementia sermonis
fuisse, si copia mihi Mtis. regiae fuisset data. Namque ego conscius probitatis et officii
mei me satis scire et intelligere dixi, quid qua ratione sit ad injuriam referendum,
quippe qui expertus fuerim aliorum hanc esse in offensionibus consuetudinem, ut ea
quoque, quae per imprudentiam alicui ore exciderunt dicta, vindicari et persequi cupiant.
Hunc autem sermonem ego sum alia ratione subsecutus. Commemoravi enim nonnihil
eorum, quae mihi videbantur a se contra officii nostri munus per invidiam et ambitionem
in vulgus sparsa vel consulta. Cui ipse respondit multis verbis, eo tamen ad extremum
evasit, ut diceret ea, quae in animos vulgi sunt semel immissa, nullo pacto jam avelli et
dimoveri ab illis posse, ipsique hoc etiam videri merito nostro accidere, cum auctoritate
nostra ceteros omnes ab actionibus et officiis Mtis. regiae prohibeamus, quae res magnam
invidiam conciliare solet apud homines. E go contra dixi, me nulla officia vel munera
cuiquam praeripere solere, sed id solum curare et obire pro fide et industria mea, quod
ad officium scribendarum vel signandarum literarum Mtis. regiae pertinere debere existi
mem. Ista sic iterum atque iterum per disceptationem repetita tandem reliquimus. Coepit
ille denuo joannis regis rem vocare in disputationem, inquiens consultum fore, si ad con
cordiam reges isti, qui de regno dimicant, sollicitentur et perducantur, si fieri possit ali
quibus conditionibus aequis et honestis, ad amicitiam et pacem, identidem repetens illa,
quae a dno. Laski et sibi et Mgciae. vestrae sunt significata. Ego contra haec multa
etiam verba feci et sum conatus pro judicio meo et rei aequitate cogitationem et con
silium
71
silium illius confutare. E x omnibus tamen rationibus hanc sibi difficillimam subjeci, non
esse scilicet verisimile, ut redire possint in gratiam, ubi rex Joannes diademate et cogno
mento regis Ungariae concedere noluerit Namque me pro persuaso habere dixi in animo
meo, quod rex Ferdinandus, qui tam excelso loco est natus, concedere id adversario suo
nequaquam volet, ut se tam clari regni nomine, regis Joannis causa, abdicare debeat,
cujus nomen et natales longissimo intervallo semper prae se hactenus contempsit R e
spondi tamen nihil tam arduum esse, quod ego non putarem adeundum et tentandum esse,
si spes aliqua concordiae vel pacis sperari possit Ille contra dixit se hoc regiae Mti.
nuntiasse et exspectare, quid super his respondeat, quae et ego una exspectare me velle
dixi. Credo tamen hunc nuntium, quem hodie misi ad regiam Mtem. cum universalibus
literis, aliquid illinc his de rebus huc referre. Quorum omnium, uti mihi erunt scripta,
Mgciam. vestram participem faciam. Ceterum mitto Mgciae. vestrae literas universales,
quas optavit simul et alias literas, quae ex Gedano sunt allatae, meque amori et benevo
lentiae illius fraternae plurimum commendo optoque illam esse felicissimam et diutissime
cum omnibus suis liberis et conjuge sospitem e t incolumem. E go Cracoviam me con
ferre decrevi Deo bene juvante ante dominicam Palmarum proximam. Dat.1)
78.
Sigismundus primus, re x Poloniae,
Ferdinando, regi Ungariae et Bohemiae.

Serenissimo principi, domino Ferdinando, dei gratia Hungariae et Bohemiae etc. regi,
infanti Hispaniarum, archiduci Austriae, duci Burgundiae, Brabantiae, comiti Flandriae,
Tirolis etc. et imperii locumtenenti generali, fratri et consanguineo nostro charissimo,
Sigismundus, eadem gratia rex Poloniae, magnus dux Lituaniae, Russiae totiusque Prussiae
ac Masoviae etc. dominus et heres, salutem et mutui amoris continuum incrementum.
Serenissime princeps, domine, amice et consanguinee noster charissime. Questus est
nobis famatus Ludovicus Prueffer, civis Cracoviensis, subditus noster et famati olim
Michaetis Maydell, consulis Cracoviensis, successor et heres, quod contra eundem Michaelem
jam olim vita functum et ejus successores ad instantiam Achatii Hannolt Henrici Ribisch
et quorundam aliorum civium Vratislaviensium in bonis illustris domini ducis Opoliensis
Tarnowskie a quodam illic plumbifodinarum praefecto tribunali collocato horrendum
judicium agitari dicitur ad honoris, famae et bonorum mortui hominis privationem, quasi
ille, dum in humanis esset, adversarii Majestatis vestrae in Ungaria partes secutus opem
" illi tulisset, unde Majestatis vestrae solium laesisse et adversus Majestatem vestram tam
grande crimen admisisse convinci p ossit. . . .9) tam in Ungaria quam in dicto Tamowiecz
ab eo possessa Majestatis vestrae subditus fuisse censeri debeat atque ea ratione ille
honore et fama, heredes vero bonis ab illo relictis exui debeant. Novitate itaque rei
heredes Michaglis perculsi (cum praedecessor eorum non sine integritate fidei morumque
comitate cursum vitae suae consumaverit et rebus ad eum non pertinentibus se non
immiscens sorte sua contentus incontaminate vita peracta ab[sque] nota ulla diem
extremum clauserit) nostrum patrocinium non sine uberrimis lachrimis hac in re implo
rarunt. Cura itaque olim Michael Meydell non exiguo tempore vitae suae, (quam in
regno nostro in obsequiis etiam nostris laudalibiter peregit) nobis non vulgariter fuisset
cognitus
*) Gorski dopisal: e x B o d z a n c z i n , lecz przekreSlit i napisaJ: Islsza, Martii 1529.
uszkodzone. Moznaby tekst uzupeJnic: e t o b b o n a ia Ungaria etc.
*) Miejsce w orygioale
Arctiwam Wiedefiskie
(list oryginalny 2 wlasnor^cznyra podpisem).
72
cognitus atque etiam gratus factus, quem ob ejus probitatem et virtutes, dum viveret
habuimus commendatum, crudele et a regia clementia prorsus alienum nobis visum est,
hominis tam inculpatae vitae honori et famae ac ipsius heredis, subditi nostri, facultatibus
deesse, praesertim vero apud Majestatum vestram, pium et prudentem christianum regem.
Unde pro declaranda Michafclis innocentia non abs re censuimus, revocare in memoriam
vestrae Majestati, quae anno superiori significaveramus, quam procul fuerit a veritate ea
criminis insimulatio, per quam nunc item conantur quidam extinguere sitim suam tam
opimo sed impio spolio. Majestas quoque vestra acquieverat etiam tum persuasioni
nostrae potius, quam aliorum sinistra deferentium accusationi et iniquo ferens animo, quod
literae olim Michafclis a quibusdam Vratislaviae fuissent contra voluntatem Majestatis
vestrae resignatae, pollicita erat in violatores literarum animadvertere. Post[ea] autem
Michagl ipse neque vixit diu neque aliquid tale admisit, per quod tanta infamia notari
post mortem juste possit. Rogamus itaque plurimum vestram Majestatem, dignetur pro
animo suo regali subditos suos (qui se talia mandato Majestatis vestrae agere astruunt)
ab istis conatibus coSrcere, [et] hominis innocenter vita defuncti famam ab impiis gravari
non permittat, literisque suis serio mandare velit, ut tam in regno Ungariae quam in
Sles[ia] et aliis dominiis Majestatis vestrae ipsi heredes MichaSlis et subditi nostri
bonis ad ipsos jure successionis juste devolutis libere fruantur. Quamvis forte de hoc
crimine non in Tamowskie neque a tali judice cognosci debeat, relinquimus etiam
illud, quod a peritis verti posset in dubium, potueritne ipse Michagl tale unquam crimen
admisisse, sed cum innocentia ejus fuerit notissima, rogamus iterum vestram Majestatem,
non sinat subditos nostros in dominiis suis opprimi, quandoquidem et nos talionem
reddituri sumus Majestatis vestrae subditis, quibus nos aequiores quam nostris saepe
exhibere solemus, cupimusque, ut vestrae Majestati omnia ex sententia procedant. Datum
in civitate nostra Vilnensi magni ducatus Lituaniae feria sexta ante dominicam Laetare
proxima. Anno domini MDXXIX, regni vero nostri anno vigesimo tertio.1)
Sigismundus R ex sst.
Arehiwum biskupie w e
Fiomborku (A. I, nr.
s).

.
,
Obiit venerabilis quondam Albertus Bischof, ecclesiae meae cathedralis Warmiensis canoni
cus, in mense Februario proxime praeterito, per cujus obitum capitulum ecclesiae meae
ipsum beneficium in mense ordinario una mecum conferre habet. Cum autem prima et
unica vox in ipsa electione mea sit, adhortatus sum capitulares ipsos, ut mecum consen
tire vellent, quatenus in gratiam reginalis Majestatis vestrae venerabilis dominus Joannes
Flachsbinder eligeretur, cui etiam ut tradant de consensu meo illico post factam electio
nem possessionem, nuntiavi. Quod etiam ipsos canonicos facturos spero. Cum autem
ipse defunctus, quemadmodum relatione aliquorum didici, familiaris et continuus commensalis
J) D. 5. 3. 1529. Przy powyzszym liScie znajduje si$ w arehiwum kartka z nastspuj^csj, treci%: Dominus Maius
nomine regiae Majestatis literis regis Poloniae in causa olim Michaelis Maydel eo modo et in bona forma
respondeat, quod sua Majestas regia, priusquam literae regis Poloniae Spiram pervenere, eo in negotio illustri
Joanni, duci Oppoliensi, scribere dignata est, ut sine aliqua mora causam illam, ex quo sub jurisdictione s sa
ventilatur, acceptis ad se aliquibus ex ducatu Slesiae idoneis personis jure mediante discuteret. Quod sua Ma
jestas futurum exspectat; nollet praeterea sua Majestas, ut qnispiam praeter aequum et justutn in regnis vel
dominiis suis opprimeretur.
73
, salis felicis memoriae Julii secundi et Leonis decimi, summorum pontificum, fuerit, ipsius
beneficia sedi apostolicae sunt reservata. Quare dignabitur reginalis Majestas vestra
apud ipsam instare sedem, ne ipse dominus Joannes Flaxbinder per collationem sanctis
simi domini nostri impediatur. Haec Majestatem vestram pro mea in ipsam devotione
celare non potui, cujus protectioni et clementiae me et ecclesiam meam quam devotissime
commendo.
Datura Heilsbergi, 5. Martii anno 1529.
8 0. Petrus Tomicius, epus. Crac., vicecancellarius,


(minuta z popiawkami
Tomickiego).
mearum commendationem. Magnopere me delectarunt literae Mtis. vestrae, quibus ad me
scribit, gratum sibi esse officium et operam meam, quam in constituendis Reipublicae
negotiis nuper in conventu Varsoviensi praestiti. Etenim jucunda tum maxime solent
sua cuique esse merita, cum ab eo, ad quem summa rei pertinet, gratitudine debita pro
sequuntur. Quemadmodum autem ego salutaribus quibusque consiliis nuper in conventu
praeterito studium et diligentiam meam accomodavi, ita in posterum quoque pro bono
et utili publico curam et studium meum impendere non desinam. Ceterum quod Mtas.
vestra compatitur ei injuriae, quam a dno. Hieronimo Laski nuper sum ego questus illatam
mihi esse, ingentes ago et habeo Mti. vestrae gratias et hanc clementis et pii sui in me
animi gratiam omnibus officiis et servitute mea diligenti Mti. vestrae promereri semper
curabo. Quoniam autem cognitionem de omnibus, quae contra Mtem. regiam dnus. Laski
noscitur commisisse, dnis. consiliariis visum est in adventum huc Mtis. suae differre, et
ego quoque injuriam meam ad felicissimum Mtis. suae adventum suspendi. Interea vero
in conservanda in tuto vita mea diligentiam et curam sedulo impendam. Commendo me
servitutemque meam in gratiam Mtis. vestrae sermae., quam felicissimam semper esse et
cum sermo, conjuge suo et liberis omnibus diu sanam, salvam et incolumem vehementer
desidero. In Bodzanczin 1529.

Sacra regia Mtas. et dne. domine clementissime. Quod in proxime datis ad Mtem. vestram
literis me facturum eram pollicitus, id jam nunc hoc nuntio praesto et mitto ad Mtem.
vestram literas contributionum in proxime praeterito conventu Varsoviensi decretarum
impressas et in fasces suos complicatas et digestas, prout singuli palatinatus postulare
videbantur. Quas quidem literas quia operae pretium est cito publicare propter solutio
nem, cui breve admodum tempus est praefinitum, rogo plurimum Mtem. vestram, ut sine
omni mora illas obsignari et ad capitaneos et exactores terrarum regni sui deferri facere
dignetur. Nam ista ratione et reipublicae utilitati et privatae cujusque rei ac praestatione
plurimum commoditatis et compendii allatum esse videbitur.
Ceterum dnus. Sigismundus de Herbestein, serenissimi regis Ferdinandi orator, proficiscitur
isthuc ad Mtem. vestram petendi, ut audio, auxilii causa contra Tureos, communes Christia
norum
Acta Tomiciana.
Tomus X I.

(odpis wspdlczesny).
Kod. Sap. VEI (2) 51.
74
norum hostes. Namque futura aestate in Ungariam esse venturos suspicatur. Audio
etiam illum habere secreta quaedam, quae nomine regis sui cum Mte. vestra communicare
debet, de quibus omnibus ipsemet adveniens brevi Mtem. vestram edocebit E go officii
mei causa haec interim Mti. vestrae significare volui Cui me meatnque servitutem tota
mente et animo sincero iterum suppliciter commendo, illamque felicissimam esse et optime
incolumem cum liberis omnibus et conjuge sua carissima vehementer desidero. Datum
in Bodzanczin.
Fromborku (A j, nr.
Post fidelem et officiosam observantiae, servitiorum et fidei meae exhibitionem. Sacratissime

rex et domine, domine clementissime. Notum facio sacratissimae regiae Majestati vestrae,
Ebrehardum Ferber, fratrem meum germanum, fidelem semper ejusdem Majestatis vestrae
subditum ac servitorem, ante triduum ex humanis decessisse. Is dum viveret, gratia et
clementia Majestatis vestrae in possessione habuit ad vitam suam districtum. Derschoviensem cum nonnullis aliorum districtuum villis. Est idem districtus Derschoviensis post
obitum fratris mei ad triennium heredibus ejus eadem sacrae Majestatis vestrae gratia
inscriptus. Unde nomine ipsorum suppliciter ac devotissime eandem sacratissimam Maje
statem vestram rogo, dignetur gratiose et clementer de eodem districtu ita providere,
ne ante elapsum triennium ab aliquo altero eximantur vel molestentur heredes fratris mei,
sed in ejus pacifica possessione juxta gratiosam et clementem inscriptionem regiae Maje
statis vestrae manere valeant, triennio vero elapso gratiam specialem facere filio ejus
seniori Joanni Ferber, secretario sacrae Majestatis vestrae, ac illi intuitu fidei ac fidelium
utriusque nostrum servitiorum tam praeteritorum quam futurorum eundem districtum Derschoviensem ad vitam ipsius munificentia Majestatis vestrae tenendum concedere. Id quod
ut sacra regia Majestas vestra gratiose facere dignetur, iterum atque iterum ac diligen
tissime una cum et pro ipso rogo. Ego secutn vicissim eam regiam gratiam et munifi
centiam omni officiorum ac fidelium servitiorum nostrorum studio deservire studebimus
ac pro sacrae Majestatis vestrae nec non reginalis Majestatis, consortis suae nobilissimae,
ac illustrissimi filii sui salute et felici statu sedulo Christum precari non cessabimus, qui
eandem sacram Majestatem vestram (cui me et ecclesiam meam cum omnibus fortunis
devotissime commendo) diu servet incolumem.
Datum Heilsbergi, feria secunda post dominicam Laetare anno 1529.1)

_
Fromborku {A i, nr.
w).
Serenissima regina ac domina, domina clementissima. Post humilem servitiorum meorum

commendationem. Ante triduum scripsi reginali Majestati vestrae, quomodo venerabilis
olim Albertus Bischof, canonicus ecclesiae meae cathedralis Warmiensis, diem suum clausit
extremum idque in mense Februario, collationis meae. Sed cum unam tantum eamque
primam vocem in capitulo meo habeam, admonitos feci capitulares ipsos, ut una mecum
consentientes
*) D. 8. 3. 1529.
consentientes in gratiam reginalis Majestatis vestrae canonicatum et praebendam Warmiensem sic vacantes venerabili domino Joanni Flachsbinder conferrent ac illi possessio
daretur eorundem; id quod ipsos capitulares facturos spero. Fertur autem ipsum defunc
tum fuisse familiarem et continuum commensalem felicis memoriae Julii secundi ac Leonis
decimi Romanorum pontificum; quod si ita esset, tunc ejus beneficia sedi apostolicae
essent reservata. Idcirco dignaretur reginalis Majestas vestra apud eandem sedem instare,
ne ipse dominus Joannes Flachsbinder per provisionem sanctissimi domini nostri papae
impediretur. Haec tunc reginalem Majestatem v. non celavi. Nunc (ut sunt humana)
Eberhardus Ferber, frater meus germanus, ante triduum vitam cum morte mutavit. Is, dum
viveret, districtum Derschoviensem ad vitam suam regia gratia tenebat. Est autem idem
districtus liberis ac heredibus ejus ad triennium post ipsius obitum inscriptus. Unde
sacram reginalem Majestatem vestram humiliter ac devotissime rogo, dignetur eam mihi
ac heredibus fratris mei gratiam facere ac apud sacram regiam Majestatem, dominum
meum clementissimum, impetrare, ut praefati heredes intra hoc triennium in pacifica pos
sessione vel per exemptionem vel aliam viam ab altero quopiam non molestentur aut
turbentur, post efluxum vero triennium praenominatum districtum Derschoviensem seniori
filio fratris mei, Joanni Ferber, qui est secretarius sacrae regiae Majestatis, eadem gratia
et munificentia regia ac patrocinio reginalis Majestatis vestrae etiam ad vitam suam
tenendum obtinere valeat. Id ego una cum ipso ac aliis heredibus fratris mei praefati
fidelibus et indefessis servitiis ac illibata fide erga reginalem Majestatem vestram, ut
dominam nostram clementissimam, inservire ac pro ipsius ac totius familiae regiae necnon felici regni statu Christum precari non desistemus, qui eandem reginalem Majestatem
vestram diu servet incolumem. Datum Heilsbergi, feria secunda post dominicam Laetare
anno 1529.1)
84.
praelatis et canonicis ecclesiae cathedralis Cracov.

Venerabiles domini fratres in Christo charissimi. Gratum est nobis vehementer studium et
diligentia vestra, quam praestatis egregiam in exornanda turri ecclesiae nostrae, eamque
ut persequamini, vos plurimum hortamur et rogamus.
Redditum est nobis exemplar seu forma depicta, qua construi et exornari debeat summitas
et vertex turris praenominatae, quod nobis admodum placet et probatur, si hoc idem
vobis videtur pulchrum et elegans. Ceterum quod ad tecti rationem attinet, nobis non
est visum in praesentia operae pretium, ut turris aere tegi et operiri debeat, quippe
quod sumptuosa nimium haec res hoc tempore esset et minime utilis, cum reliquae turres
omnes et templum ipsum integrum istius solius turris aereo tecto salvari ab ignis impetu
(quod Deus avertat) minime possent, nec ipsa etiam subsisteret fortasse. Quare plumbo
illam tegi satius nunc videtur. Posthac enim cum nacti tempora meliora erimus, dabimus
operam communi consultatione habita, ut omne templum aere cooperiatur et tutissimum
sit ad resistendum incendiorum impetui duretque in longissimum aevum. Vos modo, ut
ejus compotes simul possimus esse, Deum precemini et optime omnes valeatis, nosque
in vestris orationibus habeatis commendatos. Datum in Kielcze.)
*) D. 8. 3. 1529. Pod t^sam^ dat^ i tejze treSci list wyst6sowai biskup Ferber do sekretarza krolewskiego
Jana Chojenskiego (Archiwum Fromborskie, A. 1, nr. 258). *) Na marginesie dopisana data: 8 Martii 1529.

minuta z poprawkami
Tomickiego).
76
Kod. Sap. V II (2) 53,
85.
praelatis et canonicis ecclesiae cathedralis Posnaniensis.
Venerabiles dni. fratres in Christo carissimi. Cum adhuc vobiscum essemus et supremam
curam dioecesis istius Posnaniensis teneremus, inter cetera, quae tum nobis ad augenda
et amplificanda communitatis vestrae commoda et ornandum illustrandumque sancti Petri
templum in mentem succurrebant, cupiditate collocandorum inter vos hominum auctoritate
et doctrina praeditorum ducti, retuleramus ad consultationem vestram de canonicatibus et
praebendis binis secernendis et perpetuo in doctorum, unius scripturae sacrae et pontificii
juris alterius, possessionem et emolumentum designandis et conferendis, et quod memi
nisse potestis, ordinationem in id quandam in modum legis et statuti cum assensione
vestra confecimus. Quae tamen quoniam adhuc absque autoramento summi pontificis
infirma erat: nos opera et diligentia nostra curavimus illam ejusdem summi pontificis auc
toritate et approbatione confirmandam, et literas super eo ab illius Sanctitate et sancta
sede Apostolica ad perpetuum robur praenominatae constitutionis nostrae obtinuimus,
quas vobis cum praesentibus mittimus hortamurque vos fraterne et amice, ut et literas
istas diligenter servari faciatis et ordinationis nostrae modum et formam omni studio et
diligentia observetis et custodiatis, facturi pro decoro templi et honestate collegii ac
communitatis vestrae proque officio ac debito vestro. Optime et felices valeatis omnes
et dnum. Deum pro vobis et ipsi exoretis et ab aliis exorari faciatis.
Teki Gorskiego, ni. 2117

(minuta z poprawkatni
Tomickiego).
8 6
. P. Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,

commendationem. Excessit e vita non multos ante dies generosus dnus. Spinek, capitaneus
Volboriensis, gener rmi. dni. epi. Vladislaviensis, post cujus mortem vacat nunc tribuna
tus Siradiensis. Quem quidem tribunatum quia ego non dubito Mtem. vram. alicui de se
bene merito esse concessuram, majorem in modum illi supplico, ut per istam occasionem
meritorum et fidei Mti. vrae. et antecessoribus ejus integerrime a dno. Alberto Smigielski,
gentili meo, praestitae rationem habere dignetur et illi eum ipsum tribunatum benigne
et liberaliter conferre, quam gratiam ego et ipse, quodusque erimus in vivis, MtL vrae.
sermae. omni genere servitutis bene mereri studebimus, cujus gratiae ego me et eam
ipsam servitutem meam iterum atque iterum suppliciter commendo felicissimamque esse
et in plurimos annos cum serma. conjuge et liberis suis incolumem vehementer desidero
et votis omnibus precor. Dat. in Kelce XIV Martii 1529.1)
Froroborku (A I, nr.
271).

Post devotissimam orationum, fidei ac servitiorum meorum promptitudinem. Sacratissime
rex et domine, domine clementissime. Paucis effluxis diebus humiliter ad notitiam Maje
statis
5) W numerze Tek 1117, zawieraj^cym powyzszy list Tomickiego do krola, znajduje sig takie minuta listu do
krolowej Bony tejsamej treci.
77
statis vestrae per literas meas deduxi obitum Ebrehardi Ferber, fidelis semper, dum vive
ret, ejus subditi et servitoris, fratris mei germani, rogavique devotissime, ut Derschoviensis districtus, quem pro se ipso ad vitam suam, post mortem vero suam pro heredibus
suis ad triennium inscriptum habebat, eisdem heredibus per triennium praefatum in pacifica
possessione sine alicujus vel exemptione vel molestatione permaneret. Id quod ut sacra
Majestas vestra gratiose facere dignetur, iterum atque iterum devotissimis precibus effla
gito. Ceterum est alia quaedam villula in districtu, ni fallor, Gnevensi sita, dicta Gremlin,
non multo supra 15. flor, in proventibus se extendens, a longo annorum curriculo non
solum per Ebrehardum fratrem meum, verum etiam ab avo primae uxoris suae tenta et
pacifice regia gratia possessa, pro qua sacram regiam Majestatem vestram diligentissime
rogo, ut sua regia munificentia et speciali gratia prosequi dignetur Ebrehardum Ferber,
juniorem nepotem meum ex fratre meo Ebrehardo defuncto, ac ipsi de eadem villula ad
vitam suam clementer providere et eam intuitu devotarum precum mearum ac servitiorum
suorum fideliter exhibitorum et gnaviter exhibendorum regiae gratiae largitate inscribere
ac tenendam concedere. Id ego una cum ipso perpetuis servitiis et devotissimis ad Deum
optimum maximum precibus sedulo promereri et inservire non cessabimus. Christus sacram
regiam Majestatem vestram (cui me et ecclesiam meam diligentissime commendo) pro nostra
omni ac totius reipublicae christianae singulari consolatione diu servet incolumem ac
optime florentem. Datum Heilsbergi, feria secunda post dominicam Judica anno 1529.*)
88 . Mauritius Ferber, epus. Varraiensis,

Joanni Chojenski, secretario regio.
Reverende domine, amice carissime ac honorande. Paucis exactis diebus per proprium
nuntium significavi sacrae regiae Majestati, domino meo clementissimo, obitum olim Ebre
hardi Ferber, fratris mei, ac quomodo districtum Derschoviensem pro se ipso ad vitam,
pro heredibus vero suis ad triennium habuisset inscriptum, cognoscendum dedi rogavique,
quemadmodum et iterum rogo, ut D. vestra reverenda patrocinio suo adesse dignaretur,
ut heredes fratris mei praefati in pacifica ejusdem Derschoviensis districtus ad finem
illius triennii citra alterius cujuspiam exemptione vel molestatione manere valerent
Id reverendam D. vestram omnino amore mei fecisse certa fiducia ac bonae amicitiae spe
mihi persuadeo polliceorque. Ceterum est alia quaedam villula in districtu Gnevensi,
Gremlin nominata, non solum a fratre meo Ebrehardo ad suam vitam tenta, sed etiam
ab avo primae ejus uxoris ad plurimos, nempe quinquaginta et supra annos pacifice regia
provisione possessa; pro hac nunc sacram regiam Majestatem rogo, quatenus sua Majestas
dignetur speciali favore et gratia prosequi Ebrehardum Ferber, juniorem nepotem meum
e x fratre Ebrehardo defuncto, ac illi eandem villulam gratiose inscribere et ad vitam
illius tenendam concedere. In quo si opera reverendae D. vestrae usus fuero, nil ab
amicitia nostra semel conflata et hactenus sancte conservata alienum me facturum reor.
Rogo itaque, reverenda D. vestra non gravetur et in hac petitione mea mihi non deesse,
sed interpositione suffragii sui id apud sacram regiam Majestatem efficere, ut villula prae
fata eidem Ebrehardo Ferber, juniori nepoti meo, ad vitam suam inscribatur et tenenda
regia clementia concedatur. Quod ubi fiet, ego una cum ipso non erimus ingrati neque
immemores beneficii accepti a reverenda D. vestra, quam faustiter valere optamus.
Datum
*) D. 15* 3 . 1529.
Archivum biskupie
272).
78
Datum feria secunda post dominicam Judica anno 1529.*)

Commisi praeterea venerabili domino Francisco Hart, cancellario reverendissimi domini
episcopi Culmensis, ista negotia mea coram et viva voce cum reverenda D. vestra com
mentari. In quibus ut ei fidem plenam adhibeat, oro.
M*tryka Koronna,
Ks! 44 str. 124-132!
89.
Literae universales contributionum publicarum
in conventu Varschoviensi generali decretarum MDXXIX.
Sigismundus etc. Universis et singulis ecclesiasticis et saecularibus consiliariis regni nostri
ceterisque subditis nostris quibuscunque tam terrestribus quam civitatum et oppidorum,
honoribus et officiis insignitis, ad quorum notitiam praesentes literae nostrae pervenerint
et praesertim in palatinatu Cracoviensi et districtibus ejus consistentibus, sincere et fide
libus nobis dilectis, gratiam regiam. Reverendissimi ac reverendi in Christo patres,
necnon magnifici, generosi, nobiles, famati et providi, sincere et fideles nobis dilecti. Cum
anno praesenti conventum generalem in civitate nostra Varschoviensi instituissemus, cum
ob alias causas et rationes, tum vero ut ducatus Mazoviae illic commodius ad corpus
et unitatem regni reduceretur, ac cum ipsi nos eidem conventui adesse nequiverimus,
arduis reipublicae negotiis in Magno ducatu Lithuaniae districti, commisimus universis
consiliariis nostris, in eodem conventu Varschoviensi congregatis, ut consulerent ac
omnem curam adhiberent: primum de uniendo regno ipso ducatu Mazoviae, deinde de
statuenda tali defensione, quae opportuna videretur et quae par esset et conveniret cum
praesidiis in Magno ducatu Lithuaniae decretis adversus Thartaros, quandoquidem nos
subditos ipsius ducatus Lithuaniae eo perduximus, ut certum militum numerum sint serva
turi pro praesidio adversus Thartaros, quemadmodum et regnicolae nostri servarent.
Igitur consiliarii nostri universi unitis primum omnibus terris ducatus Mazoviae, quod
nobis est acceptissimum, et una cum illorum consiliariis et nuntiis quaerentes8) eos defen
sionis modos, quos regnicolae cum incolis ducatus Mazoviae aequaliter ferrent, ut ipsi
incolae terrarum Mazoviae, apud quos non essent quitantiae antiquae, quae aiioqui regno
fuerunt semper noxiae, quasiquae in fraudem reipublicae et multorum injuriam hactenus
observatae, non haberent justam causam querendi, se plus aequo gravatos, et eximendi
se ab ipsis contributionibus publicis, tandem unanimi omnium consensu et decreto sunt
infrascriptae contributiones institutae, quas nos ratas et firmas habentes, omnibus in uni
versum denuntiamus et declaramus.
In primis decretum est, ut coloni seu cmethones, tam villarum nostrarum regiarum, quam
omnium spiritualium et saecularium subditorum nostrorum in omnibus terris regni nostri
Poloniae, pariter et in his Masoviae terris, quae nuper ad unionem regni venerunt, de
singulo manso seu laneo possessionato, de quo dominus ejus censum et labores percipit,
ita juste et integre, prout ipsemet dominus censum vel exactionem suam bellicam ab
hominibus suis de ipsorum agris exigit et recipit, solvant octo grossos, de medio laneo
quatuor grossos, de quarta parte lanei duos grossos, de una virga hoc est P r a n t h ,
quarum duodecem unum laneum integrum constituunt, quatuor ternarios, ad duas rathas
temporis infrascriptas, videlicet: quinque grossos de integro laneo possessionato pro
festo
*) D. 15. 3. 1529. ) Konstrukcya calego ustgpu wymagalaby: q u a e r e b a n t zam. q u a e r e n t e s , albo
tei zam. s u n t i n f r a s c r i p t a e c o n t r i b u t i o n e s i n s t i t u t a e powinno byc ku koAcowi ustpu:
i n f r a s c r i p t a s c o n t r i b u t i o n e s in s t it u e r u n t .
79
festo sancti Georgii proximo, ita quod omnes solvant et contribuant, incipiendo a festo
sancti Georgii usque ad diem festum sancti Stanislai in Majo, de medio laneo pro ea
ipsa prima ratba duos grossos cum medio, de quarta parte lanei unum grossum, quatuor
denarios cum medio, et reliquum pro quantitate laneorum. Reliquos vero tres grossos
solvant de uno integro laneo possessionato ad festum Nativitatis Mariae proximum, de medio
laneo pro eodem festo Nativitatis Mariae unum cum medio grossos, de una quarta parte
lanei quatuor ternarios, unum denarium cum medio, et qui ad eas rathas temporis non
solverint, poenam dupli incurrent, quae exigi debet ab omnibus negligentibus, aut solvere
non curantibus, mox post quamlibet ratam supra expressam.
Quae quidem contributio, licet exigua et insufficiens ad opportunam defensionem videatur,
tamen hac integritate solutionis ex omnibus laneis possessis considerata, si fideliter ac
diligenter exigetur, spes est indubia illam non mediocre emolumentum esse allaturam.
Ut igitur diligenter et citra ullam fraudem contributio ipsa exigatur, statuimus et decerni
mus ex decreto ipsius conventus generalis, ut ex qualibet villa duo viri, qui magis honesti
et probatae vitae esse censebuntur, contributionem ex omnibus laneis possessionatis villae
suae collectam ad exactorem publicum perferant et coram eo corporale juramentum prae
stent ad signum seu imaginem crucifixi, quod juste ex omnibus suae villae laneis posses
sionatis, ita ut domino suo censum et bellicam contributionem, quae W o y e n n e
dicitur, solvunt, eam ipsam contributionem publicam exegerint et integre exactori reddi
derint. Si vero aliqui istiusmodi duo viri vel de perjurio convicti fuerint vel injusta
solutione publicum conventus generalis decretum fraudaverint, poena quatuordecem marcarum pecuniae communis illos cum omnibus eorum vicinis eandem villam incolentibus
puniri capitaneus exiget sub poenis in negligentes capitaneos statutis, et dimidium ejus
dem poenae quatuordecem marcarum ipse capitaneus sibi vendicabit, reliquum vero dimi
dium in manus illius tribuet, qui id ei denuntiaverit. Quod si capitaneus minus juste
ac non integre de bonis suis contributionem praedictam solverit, poena quatuordecem
marcarum per nos irremissibiliter punietur, si vero exactor nobis non denuntiaverit, si quid
in bonis capitanei fuerit occultatum, simili quatuordecem marcarum poena illum mulctabimus.
Deferendi autem et accusandi potestatem ob injustam alicujus villae praestationem vel justi
numeri laneorum occultationem liberam esse unicuique volumus ita videlicet, ut quisque
possit exactori seu capitaneo loci deferre et denuntiare hoc, quod in aliqua villa fuerit
suppressum vel occultatum.
N e tamen cuiquam temere in quempiam calumniari liceat, decernimus et statuimus, ut is,
qui falso aliquem detulerit et fuerit criminatus, solvere poenam talionis quatuordecem mar
carum et resarcire sumptus factos cogatur his, qui injuste ab illo in judicium tracti et
provocati fuerint.
Item burgrabii terrestres et exactores, qui quodam abusu publicas contributiones pro regni
defensione decretas de bonis suis non solvebant,' contribuere debent de omnibus bonis
suis, quae habent, modo et ordine suprascripto, quemadmodum alii solvent et contribuent
Item advocati et sculteti, colonos seu cmethones non habentes, solvent de suis laneis pos
sessionatis per octo grossos et similiter coloni seu cmethones ipsorum advocatorum de
quolibet manso per octo grossos solvent ita, ut cmethones aliorum dominorum, ad rathas
temporum suprascriptas sub poenis supradictis. Ipsi vero advocati, colonos seu cmethones
habentes, nihil solvent, sed eorum coloni seu cmethones.
Item tabernatores hereditarii, sive sint dominorum, sive advocatorum seu scultetorum, qui
agros habent, ab illis contributionem solvent juxta agrorum quantitatem, hoc est, de sin
gulo laneo possessionato octo grossos, de medio laneo quatuor grossos, de una quarta
lanei
lanei duos grossos, et reliquum de quantitate laneorum ad rathas superius designatas,

exactionem vero ducillorum a singulis cocturis cervisiae more consueto solvere nihilo
minus erunt astricti.
Alii tamen tabematores manuales, qui propinant cervisiam, ex civitatibus et oppidis quibus
cunque regni nostri advectam, per quatuor grossos hoc anno solvent, duos videlicet pro
prima ratha et alios duos pro secunda ratha, cum non coquunt ipsam cervisiam, sed
aliunde illam ad propinandum adducunt.
Item nobiles pauperes, colonos non habentes, solvent etiam de quolibet laneo suo sex
grossos. Qui vero non habent laneos, sed praedia, computatis ejusmodi eorum praediis
in laneos, solvent de quolibet laneo sex grossos, de medio laneo tres grossos, de quarta
parte lanei unum cum medio grossos, et reliquum de quantitate laneorum; ubi autem duo,
tres aut quatuor pauperes nobiles unum laneum agri colunt, solvent omnes simul de
hujusmodi uno laneo sex grossos, alias quisque illorum solvet secundum quantitatem agri
et portionis lanei, medietatem videlicet pro prima, et aliam medietatem pro secunda
ratha temporis praedicta sub poenis supraseriptis.
Item villae vastatae et exustae per hostes, aut aliquo casu fortuito, et a suis dominis liber
tatem habentes, quarum videlicet incolae dominis suis nihil solvunt, si quidem hoc proba
verint testimonio duorum hominum ex unaquaque villa medio corporali eorum juramento,
quod suis dominis nihil solvunt, liberi esse debent a solutione contributionis in praesenti
conventu institutae, exactione C z o p o w e excepta.
Item civitates et oppida tam nostra regia quam subditorum nostrorum spiritualium et saecu
larium in toto regno nostro, incluso ducatu Masoviae, jam ipsi regno unito, unam inte
gram exactionem civilem, quam S c h o s vocant, juxta antiquam taxam contribuent.
Quae vero civitates seu oppida taxata non essent, ea taxari debent per exactores juxta
verum valorem bonorum mobilium et immobilium uniuscujusque civis vel oppidani, et
a qualibet marca usuali summae taxatae per duos grossos solvent; ea autem exactio
civilis ita solvi et contribui debet, ut duae ejus partes solvantur pro prima ratha, reliqua
vero tertia pars pro secunda ratha sub poena dupli.
Item inquilini in civitatibus et villis existentes, qui neque exactionem civilem, neque de
laneis solvunt, pro utraque ratha praedicta semel duntaxat per quatuor grossos solvent,
exceptis viduis, pauperibus et hortulanis ac familia artificum.
Item contributio cervisiae, vini, medonis, malmatici, muscatelli, C z o p o w e dicta, in iisdem
civitatibus et oppidis ac etiam tabernis villarum tam nostris quam subditorum nostrorum,
spiritualium et saecularium, incipiendo a festo Annuntiationis beatae Mariae proxime ven
turo ad integrum annum, a singulis cervisiae coctoribus more solito solvi debet, ex qui
buscunque braseis fuerit eadem cervisia cocta, sive brasea ipsa sint civium et dominorum
ex molendinis provenientia et emensurata, sive domi facta.
Item etiam de cervisia externa, quae de externis regionibus et ducatibus, nobis et regno
nostro non subjectis, ad regnum nostrum ducitur, ut Swidnicensi, Thesschnensi, Bernoviensi et alia quacunque externa de terris, regno nostro non subjectis, contributio ipsa
C z o p o w e solvatur secundum antiquam consuetudinem.
Item molendina omnium villarum tam nostrarum quam subditorum nostrorum spiritualium et
saecularium, quae P o y s s r z e b n e vocantur, manuales seu anniversarios molendinatores
habentia, ex singulis rotis quatuor grossos semel duntaxat hoc anno solvent.
Hereditarii vero molendinatores dictarum villarum et F o l u s s c h e ex singulis rotis molen
dinorum suorum, quae W a l n e dicuntur, octo grossos persolvent, ad rathas temporum
suprascriptas, videlicet grossos quatuor pro prima, et alios quatuor pro secunda ratha sub
poena dupli.
Item
81
Item molendina brasealia et hereditaria aquatica et equestria, in omnibus civitatibus et oppi

dis more veteri taxata, imam contributionem a qualibet marca taxae duos grossos persol
vent, unam videlicet ejus medietatem pro prima et aliam pro secunda ratha praedicta
sub poena dupli.
Minerariae vero officinae, alias ferrum facientes et serrae hereditariae ex singulis rotis
octo grossos.
Annales vero officinae minerariae et similiter annales serrae, hoc est locatae seu conductitiae,
a qualibet rota quatuor grossos solvent ad rathas temporum praedictas.
Item molendina ventilia hereditaria octo grossos. Illa vero molendina ventilia, quae anni
versarios molendinatores habent, quatuor grossos solvent ad rathas temporum supradictas.
Item Prothopopones alias N a m y e s n n y c z i per duos florenos, sacerdotes vero rutheni,
qui popones vocantur, ex singulis ecclesiis et synagogis per mediam sexagenam grosso
rum medietatem, videlicet pro prima, et aliam medietatem pro secunda ratha praedicta
persolvent.
Item Valachi ex singulis laneis integris, si illos habent, vel areis, quae D w o r z i s z c z a
dicuntur, octo grossos solvent. Et qui agros non habent, a singulo centenario ovium
similiter octo grossos persolvent, quatuor grossos pro prima et reliquos quatuor pro
secunda ratha superius expressa.
Volumus autem et ex decreto ipsius conventus generalis Warsschoviensis decernimus, quod
poenae praedictae, tam videlicet dupli pro solutionis negligentia ad rathas temporum
suprascriptas, quam etiam quatuordecem marcarum pro occultatione seu reniteritia agri
possessi vel cujuspiam alterius rei, de qua contributio aliqua ex praedictis solvi debuit,
aequaliter omnes suprascriptos sine ullo favore vel respectu astringat.
Ut autem supradicta ordinatio in exigendis eisdem contributionibus facta debitae executioni .demandetur, generosum............................ l) ad eas colligendas in palatinatu et districtibus ejus in exactorem designavimus et constituimus praesentibus literis. Mandamusque,
ut in manus illius designato tempore easdem contributiones persolvere curetis, vobis vero
capitaneis, quorum interest, mandamus, ut praedictas contributiones in conventu generali
Warsschowiensi decretas publicari et in foris civitatum et oppidorum ac aliis locis publicis
proclamari et praefato exactori nostro, pro tempore et termino superius expresso, sub
poenis ad hoc constitutis, absque cujusvis morae et dilationis interventu, de iisdem con
tributionibus per eos, ad quos pertinet, responderi faciatis et vos ipsi respondeatis. Negligentes vero in solvendo et contumaces modo infrascripto ad solvendum easdem contri
butiones compellatis, pro officio nostro et gratia nostra facturi. Quicunque enim intra
tempus superius expressum contributiones ipsas non solverit, et vobis aut alicui vestrum
per exactorem nostrum delatus fuerit, vos id domino seu tenutario ac possessori bonorum,
de quibus non sunt solutae ipsae contributiones, declaretis admoneatisque illum, aut ejus
procuratorem seu officialem per vestras literas, quas per ministeria ad eum mittere, aut
in ejus absentia in bonis illius, de quibus non fuerint solutae publicae contributiones, poni
illas facere debetis, ut easdem contributiones, alias poenam dupli, infra octo dies a die
praesentationis et positionis literarum vestrarum computandos extradat seu extradi faciat.
Quod si Id non fecerit, vos capitanei possessionem eorundem bonorum arripiatis, in iilaque
vos authoritate nostra intromittatis et teneatis ea tam diu, donec poena dupli, hoc est
principalis summa contributionis debita et non soluta et tantundem ratione poenae,
exsolvatur.
Quodsi
J) Miejsce wolne do wpisania nazwiska pob6rcy; zob. nr. 92; uzupelnii tez nalezy: designavimus.
Acta Tomiciana.
Tomus X I.
11
82
Quodsi quispiam dominus tenutarius et possessor vobis intromissionem in bona sua prohi
buerit seque vobis opposuerit, aut vos postea de possessione eorundem bonorum ejecerit,
talis citatus per vos ad jus castrense banniri et proscribi de regno debet, tanquam rebellis
et publicis decretis se opponens.
Si vero exactor noster detulerit vobis aliquem tanquam negligentem in solvendis publicis
contributionibus et ille per vos monitus ostenderit quittantiam ejusdem exactoris, a poena
dupli se illa tuendo, exactor ipse solvere eandem poenam dupli teneatur, quam vos capitanei
ab eo omnino exigatis et exigere curetis, pro gratia nostra.
Quodsi exactor ipse in capitaneatu vestro possessionatus non fuerit, illi capitaneo illum
deferatis, sub cujus capitaneatu bona et possessiones suas habuerit, qui ab illo poenam
dupli exigere teneatur.
Ut autem via calumniis praecludatur, volumus et mandamus, ut exactor noster nomina eorum,
qui contributiones ipsas ad rathas temporum supradictas solvere neglexerint, in scedula
diligenter conscribat, in qua annotet diem, qua illam scripserit et ad capitaneum perfe
rendam dederit, et illam vobis sigillo suo obsignatam et manu sua propria vel sui notarii
subscriptam mittere teneatur.
Exactor autem supranominatus omnes et singulas contributiones in hoc conventu generali
decretas modo et ordine suprascripto fideliter exiget, et collectas una cum dispensatore
gen ero so........................... ) dispensabit ac militibus mercenariis juxta praescriptum et
mandatum palatini aut in illius a palatinatu absentia castellani principalis distribuet, ac
easdem contributiones in nullum alium usum, quam in defensionem regni et publicas
necessitates erogabit, pecunia vero hujusmodi hominibus et militibus de palatinatu . . . .
duntaxat distribui debebit.
Idem exactor habebit mercedem seu salarium pro labore et expensis suis marcas . . . . 2),
dispensator vero . . . . * ) marcas pecuniarum, eaque mercede uterque eorum contentus esse
debet, nec quicquam ultra illam de ipsis publicis contributionibus recipere sibi audeant.
Facere autem rationem sufficientem idem exactor cum dispensatore in conventu particulari,
qui praecedet generalem regni conventum futurum, debet de pecuniis contributionum
a se perceptarum et expositarum coram palatino, castellano, dignitariis, officialibus, ac
communi nobilitate palatinatus sui, facientque eandem rationem distincte, demonstrando
et docendo per quittantias singillatim, quantum ex contributionibus laneorum, quantum ex
civili exactione, quae S c h o s s dicitur, quantum ex C z o p o w e , quantum ex tabernis,
quantum ex molendinis et quantum ex nobilibus pauperibus, advocatis seu scultetis, qui
colonos non habent, perceperint et distribuerint, ut sciri possit in futuro regni conventu,
ad quem ratio et calculus omnium exactorum per palatinos terrarum aut aliquem ex castel
lanis referri et comportari debet, quae summa pecuniarum ex unaquaque contributionum
praedictarum colligatur. Datum in civitate nostra Vilnensi feria sexta proxima ante
dominicam Palmarum anno domini millesimo quingentesimo vigesimo nono, regni nostri
anno vigesimo tertio.8)
A d mandatum regiae Majestatis proprium.
9 0. Literae contributionis Czopowe.
Metryka Koronna,
Ks. 43, fol. 369 J70.
Sigismundus etc.
Universis et singulis principibus tam spiritualibus quam saecularibus,

reverendissimis
*) Miejsce wolne do wpisania nazwiska, zob. nr. 92. *) Cfr. nr. 92.
utnieszezona w ksigdze metrycznej 44, w ksigdze 43 data opuszczona.
s) D. 19. 3- *529- Powyzsza data
83
reverendissimis et reverendis in Christo patribus, dominis archiepiscopis, episcopis nec

non magnificis, generosis, nobilibus, famatis et providis, palatinis, castellanis, capitaneis,
terrigenis, nobilibus, officialibus et eorum vicesgerentibus, heredibus, advocatis, scultetis,
civitatumque et oppidorum tam nostrorum, quam quorumcunque subditorum nostrorum,
magistris civium, consulibus et communitatibus et generaliter omnibus subditis nostris
spiritualibus et saecularibus cujuscunque status, conditionis et praeeminentiae existentibus,
bona quaecunque tam spiritualia, quam saecularia, civitates, oppida, villas, tabernas, posses
siones et alia bona quocunque nomine nuncupata habentibus et signanter in terra . . . .
et districtibus ejus existentibus, sincere et fidelibus nostris dilectis, salutem et gratiam
nostram regiam. Sincere et fideles nobis dilecti. Noveritis communi omnium tam spiri
tualium, quam saecularium consiliariorum nostrorum et nuntiorum terrestrium in conventu
generali Varsschoviensi congregatorum voto et concordi voluntate exactionem ducillorum,
quae C z o p o w e ducitur, multis et arduis necessitatibus Reipublicae ita exigentibus,
decretam esse, quae inchoari debet a festo Annuntiationis sanctae Mariae proximo et con
tinuari per integrum annum ad aliud festum Annuntiationis sanctae Mariae inclusive anni
millesimi quingentisimi trigesimi. Exigetur autem et solvi ac exigi debebit eadem ipsa
contributio ducillorum secundum antiquam consuetudinem modo videlicet infrascripto, ut
quilibet cervisiam coquens venalem, ex quibuscunque braseis fuerit eadem ipsa cervisia
cocta, hoc est sive brasea ipsa sint civium et dominorum, sive ex molendinis provenientia
et emensurata, sive domi facta, a quolibet vase singillatim vel coctura ipsius cervisiae juxta
locorum consuetudinem antehac observatam, exactionem ipsam ducillorum in manus
infrascripti exactoris fideliter solvat, ita ut a majori coctura, alias W a r u , plures grossi
solvantur et a minori pauciores juxta vasorum numerum et quantitatem et exactoris ordi
nationem, quam ubi opus et quotiens expediens erit, nostra auctoritate faciet et constituet,
notariosque et custodes tam in civitatibus et oppidis, quam etiam in villis juxta arbitrium
suum exactor etiam ipse deputabit et juramento corporali ad fidelitatem illos astringet.
Ternarii vero more vetusto circa quemlibet grossum solvendi pro civitatum et oppidorum
reparatione conserventur. Tabernatores vero singuli cervisiam coquentes vel coctam
a dominis tam spiritualibus, quam saecularibus ad propinandum recipientes a quolibet
vase mensurae civilis teneantur per unum grossum in manus exactoris persolvere. Item
a medio vase vini, alias P o l k u f f e k , florenus cum triginta quadrantibus solvendus.
Item a D r e l y n k sive Seretiensi vase vini duo floreni cum sexaginta quadrantibus
solvendi. Item a quolibet barili malmatici vel vini italici unus orth cum septem ternariis
solvatur. A barili vero simplicis vini duo grossi solvantur et duo ternarii, a medonis
vase communi duo grossi cum duobus ternariis, a cervisia advectitia sive externa, ut
Swidnicensi, Glogoviensi, Thesschnensi, Bernoviensi et alia quacunque a quolibet ejus
vase duo grossi, et quacunque non soluta prius exactione praefata cervisiam, vinum,
medonem, malmaticum et alium quemcunque potum ex praedictis vendere et propinare
in fraudem Reipublicae praesumserit, totum illud, in quo fraudem commisit seu omittere
voluit, irremissibiliter amittet, et ad poenam regalem solvendam, quoties id fecerit, obli
gabitur, capitaneusque loci in tales omnes et singulos fraudem hujusmodi committentes
animadversionem debitam, veritate rei cognita, non habendo respectum ad quempiam,
irremissibiliter exequatur. A d quam quidem exactionem colligendam diligenterque et fide
liter exigendam in ipsa terra N. et districtibus ejus generosum N.............................. *) vobis
omnibus et singulis quorum interest mandantes, quatinus praefato exactori sive ab eo sub
stituto de ipsa exactione ducillorum respondeatis et responderi faciatis; vos vero locorum
capitanei
*) Miejsce wolne do wpisania nazwiska poborcy (cfr. nr. 92).
84
capitanei eos, qui rebelles vel negligentes erunt et quos ipse exactor deferet, per pignorationes solitas ad solutionem hujusmodi exactionis compellatis sub poenis nostris contra
negligentes capitaneo in novis et antiquis statutis descriptis et pro gratia nostra aliter
non facturi. Datum in civitate nostra Vilnensi, ut supra.1) A d mandatum regiae Maje
statis proprium.
K- ,M-26!m6
91. Sigismundus primus, rex Poloniae,

ad capitaneos.
Sigismundus etc. Generose fidelis dilecte. Mittimus cum praesentibus ad tuam Fidelitatem
literas universales contributionum publicarum in conventu generali Varsschoviensi, novis
sime acto, decretarum, quae quidem literae apud tuam Fidelitatem remanere debent pro
ejus memoria et documento, quomodo videlicet in publicandis eisdem contributionibus et
quomodo etiam contra negligentes vel contumaces in solvendo illas ac constitutioni ejus
dem conventus Varsschoviensis non obtemperantes seu illam transgredientes gerere se ac
officio suo fungi debeat, mandamusque tuae Fidelitati, ut per publicas proclamationes in
civitatibus et oppidis capitaneatus sui diebus fororum et circa ecclesias parochiales diebus
festis ea omnia, quae in ipsis literis universalibus continentur et mandantur, divulgari et
ad universorum quorum interest notitiam deduci faciat, et ne quispiam illa transgrediatur,
omnem operam quantum sua interest adhibeat, ac officium suum contra transgredientes
juxta ordinationem, in dictis literis descriptam, sub poena in eis contenta diligenter exequatur. Pro gratia nostra non aliter factura. Datum in civitate nostra Vilnensi, ut supra.8)
Ad mandatum regiae Majestatis proprium.
Metryka Koroana,
K s. 43, fol, ijo v 272.
92. Exactores et dispensatores,

IN PA LA T IN A TU CRACOVIENSI:
Exactor Joannes W%zik,
Dispensator Raphagl Jacubowski.
SANDOMIRIENSI:
Exactor Paulus Lipniczski, subjudex,
Dispensator dnus. Spithek de Tharnow, castellanus Zarnoviensis, qui si officium hoc susci
pere recusaret, erit dnus. Chroberski.
LUBLINENSI:
Exactor Lassota, subjudex,
Dispensator Georgius Czarny de Wythow, capitaneus Urzandoviensis.
CHELMENSI:
Exactor Felix Zamosczki, judex,
Dispensator Albertus Starzechowski, qui et in terris Russiae.
Russiae:
1) D. 19. 3. 1529. *) D. 19. 3. 1529.
85
RUSSIAE:
Exactor Nicolaus Dersnyak, judex Premislensis,
Dispensator Albertus Stharzechowski.
BELSENSI:
Exactor Felix Zamosczki, judex Chelmensis,
Dispensator Sciborius.
PODOLIAE:
Exactor Andreas Czermynski,
Dispensator Nicolaus Iskrziczski.
IN PALA TIN A TU POSNANIENSI:
Exactores duo: Mathias Krzizanowski, subjudex, Petrus Ossowski, burgrabius Costensis, pro
districtibus Costensi et Vschoviensi,
Dispensator Albertus Polyczki, notarius terrestris Posnaniensis.
CALISSIENSI:
Exactor Petrus Conarzewski, judex,
Dispensator Jacobus Splawski, judex Calissiensis.
SIRADIENSI:
Exactor Benedictus Victorowski, judex,
Dispensator Nicolaus Oporowski.
LANCICIENSI:
Exactor Nicolaus Pyasskowski,
Dispensator Joannes Woznyczski.
BRESTENSI:
Exactor Joannes Thrzebochowski,
Dispensator FJorianus Comorowski.
JUNIW AD ISL AVIENSI:
Relinquatur spatium pro exactore et dispensatore in literis universalibus.
PLOCENSI:
Exactor Pawlyk Sulenski,
Dispensator Alexander Ilowski.
RAVENSI:
Exactor Andreas de Thrcziana, woyewodycz Ravensis,
Dispensator Joannes Cozarski, subjudex.
SOCHACZOVIENSI:
Exactor Felix Mykolayewski,
Dispensator Nicolaus Plychtha.
GOSTINENSI:
Exactor Joannes Bielski, subjudex Gostinensis,
Dispensator Joannes Sczawynski, subdapillifer ejusdem terrae.
Ma r e a e .
X X X X ta terrae
XV. terrae
XXX. terrae
XXd terrae
XXX. terrae
X X X terrae
XXli terrae
XXtt terrae
X V. terrae
XX. terrae
Metryka Koronna,
Ks. 43, fol. 1727 i',
C z e r n e n s i s : exactor Martinus Czyeczisschewski.

L i v e n s i s : exactor Stanislaus Calusski.
V a r s e h o v i e n s i s : exactor Valentinus Gloskowski.
N u r e n s i s : exactor Mathias Lasskowski.
Z a k r o c z i m e n s i s : exactor Jacobus Lelewski.
C z i e c h a n o v i e n s i s : Michael Czernycki, subjudex Cziechanoviensis.
L o m s e n s i s : Stanislaus Orzechowski, vexillifer.
V i s n e n s i s : Stanislaus Wyrzbowski.
R o z a n e n s i s : Makoss Joannes Podosski.
V i s c h e g r a d i e n s i s : Erasmus Cobilnyczki, pincerna.
Summa marcarum 230.*)
93. Salaria exactorum et dispensatorum ex decreto

conventus Varschovienvis 1529.
SA L A R IA EXACTORUM.
Exactor terrae Cracoviensis habebit octoginta marcas.
Exactor terrae Sandomiriensis nonaginta marcas.
Exactor terrae Russiae nonaginta marcas.
Exactor Lublinensis quinquaginta quinque marcas.
Exactor Chelmensis et Belzensis conjunctim quinquaginta marcas.
Exactor terrae Podoliae triginta marcas.
Exactores duo terrae Posnaniensis, quisque illorum habebit pro salario et expensis quadra
ginta marcas.
Exactor terrae Calissiensis habebit ratione salarii sui et expensarum octoginta marcas.
Exactor terrae Siradiensis septuaginta marcas.
Exactor terrae Lanciciensis sexaginta marcas.
Exactor terrae Brestensis triginta quinque marcas.
Exactor terrae Junivladislaviensis triginta quinque marcas.
Exactor terrae Plocensis quadraginta marcas.
Exactor terrae Ravensis habebit ratione salarii et expensarum viginti marcas.
Exactor terrae Sochaczoviensis viginti marcas.
Exactor terrae Gostinensis habebit ratione salarii et expensarum viginti marcas.
SA LA R IA DISPENSATORUM.
Dispensator terrae Cracoviensis viginti marcas, detractis decem marcis exactoris.
Dispensator terrae Sandomiriensis viginti marcas, detractis similiter exactori decem marcis.
Dispensator terrarum Russiae viginti marcas, detractis decem marcis exactori.
Podoliae dispensator quindecim marcas.
Terrae Lublinensis dispensator quindecim marcas.
Terrae Belsensis dispensator quindecim marcas.
Posnaniensis dispensator viginti marcas, detractis decem marcis exactori.
Terrae Calissiensis dispensator viginti marcas, detractis^decem marcis exactori.
Terrae
J) Omyflca o 10 albo w sumie, albo w jednej z liezb wynrienionych przy poszczegdlnych ziemiach.
87
Terrae
Terrae
Terrae
Terrae
Terrae
Terrae
Terrae
Terrae
Siradiensis dispensator viginti marcas, detractis decem marcis exactori.

Lanciciensis dispensator quindecim marcas.
Brestensis dispensator quindecim marcas.
Junivladislaviensis dispensator quindecim marcas.
Plocensis dispensator quindecim marcas.
Ravensis dispensator decem marcas.
Sochaczoviensis dispensator decem marcas.
Gostinensis dispensator decem marcas.
94.
Literae datae ad palatinum,
exactorem et dispensatorem contributionum publicarum,
pro dando stipendio praefectis militum.
Magnifice et generosi, sincere et fideles dilecti. Mittimus ad vos scedam praesentibus
inclusam, in qua descripta sunt nomina praefectorum, et ad quot equos unicuique illorum
stipendium dare et solvere debeatis, mandamusque vobis, ut juxta eandem scedam pecu
niarum his ipsis praefectis numeretis et distribuatis et stipendium a d ............ equos per
decem florenos magnifico palatino Russiae, exercituum regni nostri capitaneo generali,
reservetis, et aliter non faciatis. Datum Vilnae, die ................J) Martii, anno domini
MDXXIX, regni nostri anno vigesimo tertio.
Exemplum scedae, de qua supra fit mentio.

PR A E FE CTI T E R R A E RAVENSIS:
Curdwanowski
120 equi,
Balyczki
140 equi.
In hunc compotum et numerum equorum includi debent quatuor equi magnifici campiductoris
regni, ad quos stipendium illi reservetur et detur per decem florenos.
PEDITES TERRA RU M MAJORIS POLONIAE:
Albertus Lesznyczky 150, qui habet tres equos.
Sceda magnifici domini capitanei exercituum regni generalis

de praefectis et numero eorum equitum.
EQUITES CRACOVIENSES:
Stanislaus Lanczkorunski
Przecslaus Lanczkorunski
t
.
joannes Mieleczki
,.
Marczynowski
120
,5 0
130 I
..I
100
)
_ _
, ,
In hunc computum
deam equi dommi
n
decem florenos.
. . . . .
rnclud. qmncapitanei per
r
1
Sandomirienses:
^*) D. 19. 3 1529.
SANDOMIRIENSES:
D. Odrowgnsch
Liganza
Stanislaus Mieleczki
Wanszowycz
180 ^
hic etiam includi debent quindecim
100
equi domino capitaneo.
120
100
D. Joannes Pileczki
Choranzycz
Iskrziczki
150
150
150
RUSSIAE:
quatuordecem equi domini capitanei
debent includi.
LUBLINENSES:
jacobus Lusczowski
100 } quatuor equi domino capitaneo.

BELZENSES:
50 } duo equi domino capitaneo.
Joannes Gologorski
PEDITES EARUNDEM TERRARUM :

90
60
Gnoyenski
Piothrowski
hi praefecti per duos equos habebunt.
EQUITES POSNANIENSES:
Pyenyanzek
180 } octo equi domino capitaneo.

CALISSIENSES:
Lathalski
Chodowski
140
100
Troyanowski
Budzowski
190
190
decem equi domini capitanei in hunc

computum debent includi per decem
florenos.
SIRADIENSES:
sex equi domini capitanei.
LANCICIENSES:
180 } tres equi domini capitanei.
C U Y A V IE N SE S:
Georgius Rokithnyczki
Valerianus Rokithnyczki
160
60
Skarbnyk
140
Kurdwanowski
Ballczski
120
140
sex equi domini capitanei per decem

florenos.
PLOCENSES:
quinque equi domino capitaneo per
decem florenos.
RAVEN SES:
quatuor equi domini capitanei inclu
duntur per decem florenos.
Equites
89
EQUITES M AZOVIENSES:
200 1 octo equi domino capitaneo per decem
100 J
florenos.
Cziolek
PEDITES EARUNDEM TERRARUM :

Albertus Lyesznyczki
150 } tres equos habebit.
Ponatur certum tempus distribuendi pecunias pro uno tempore tam in Majori Polonia quam
in Minori, post distributionem vero tempus conscribendi assignetur in quatuor hebdomadis.
Finis scedae magnifici domini capitanei exercituum regni.
95.
Mauritius Ferber, epus. Varmiensis,
Mathiae Drzewicki, episcopo Wladislaviensi.
Reverendissime in Christo pater et domine amice frater ac major honorande! Literae
reverendissimae D. vestrae, Wladislaviae 8. Martii datae, heri mihi redditae sunt, quae
tanto mihi fuere gratiores, quanto veteris amicitiae ac benevolentiae mutuae renovare
videantur consuetudinem ac ipsam felicem agere vitam meique memorem esse testentur.
Quod ego reverendissimam D. vestram literis inviso idque perlibenter facio, in causa
est singularis in me ab eo usque tempore, cum adhuc in minoribus agerem, reverendis
simae D. vestrae favor, quo tunc me prosecuta fuerat et in eum usque diem prosequi
non cessat. Nec ab amicitia nostra alienum arbitror, ut, quoniam per locorum intervalla
coram non licet, saltem absentes (quod epistolare officium est) literarum inter nos vicis
situdine confabulemur. Sed de his satis. Elegerant quidem domini terrarum Prussiae
consiliarii e medio suo, quos in Varsoviensia comitia ad sacram regiam Majestatem,
dominum omnium nostrum clementissimum, mitterent. Verum cum id (quod et D. vestram
reverendissimam sentire video) vererentur, nempe se nihil, quod in rem hujus patriae
foret, absentfe regia Majestate effecturos, eo venire supersessum est, ne et inutiles sump
tus facerent et mfrugiferos labores insumerent. Amandarunt tamen ab se specialem nun
tium, videlicet dominum Franciscum, canc eliarium reverendissimi domini episcopi Culmensis,
Wilnam versus, qui omnes harum terrarum necessitates et praecipue monetae difficultates
ad sacram regiam Majestatem referret. In tertium annum laboratum est in eo monetae
negotio et cum jam paene extrema manus addita fuisset, in pristinum labyrinthum relabimur; cum enim antiqui denarii abrogati ac omnis extranea et exilis moneta exsibilata (esset),
in Gdanensi civitate ob defectum novae monetae paene tumultuaria tragoedia excitata est,
ita ut veterem denarium ad recipiendum admittere ac grossos antiquiores sub magistris
cruciferorum ante ducem Fridericum cusos per XXIIII antiquos et decem octo novos,
necnon novos et antiquos solidos per octo antiquos et sex novos denarios reponere
magistratus coactus sit, id quod magnam nobis turbationem et animi molestiam peperit.
Magnam huic difficultati ansam (ut nonnulli arbitrantur) dedit illustris Prussiae dux neque
nobiscum convenire neque conformare volens; ea arbitrantur plerique ratione, quoniam
monetam cudere vel non vult vel per impotentiam non potest. Quae inde imprimis
apparet quod a dominis terrarum Prussiae consiliariis mutuo petit 2000 marcarum novo
rum denariorum ac etiam 2000 marcarum argenti puri ad monetandum. Quae summa
in facultatibus dominorum consiliariorum non est. Quo fit, ut, quoties aliquid per regios
hujus
Acta Tomiciana,
Tomus XI,
5' Arehiwum biskupie we

Frombork* (A. 1 , nr.
90
hujus terrae consiliarios utiliter statuatur, toties in non modicam dominorum consiliariorum
levipensionem rescindatur. Accedit aliud, quod novae monetae non sit sufficiens copia
et sacrae regiae Majestatis civitatibus Prussiae ad hoc privilegiatis, ut monetam cudant,
permittere hactenus non vult. Unde cum reverendissima D. vestra etiam proventus suos
nonnullos in districtu Pomeraniae habet, ut et ipsa nos juvet ac operam suam navare
non desinat, rogamus, quo semel jam tandem his laboribus et difficultatum labyrinthis nos
extricare valeamus. Ebrehardus Ferber, frater meus, e vivis excessit, cui cum superis
requiem precor. Heredes ejus districtum Derschoviensem ad triennium adhuc habent
inscriptum; ipsi sine dubio pro officio et debito suo se erga reverendissimam D. vestram
gerent Illustri domino Prussiae duci ab eorum quibusdam, qui Gdanum obsederant et
stipendium militiae non perceperant, diffidatum est quidem, sed dux contemptui habet.
Quantum conjectura colligi potest, vereor pacata semel Germania reliquias ordinis cruciferorum non quieturas, sed domini duci bellum intentaturas ac mihi 'ricino suo tribula
tionem importaturas. Quod ut Deus pro misericordia sua avertat, omnibus votis opto.
Alias novitates non habeo, praeter quod ferunt summum pontificem Romae obiisse XVI
Januarii, mox Ursinos in urbem impetu facto viceregem ac alios caesarianos trucidasse ac
sic statum Romanum vix a malis respirantem rursus turbasse. Christus auctor pacis det
nobis pacem in diebus nostris ac reverendissimam D. vestram salvam ac bene florentem
conservare dignetur.
E x Heilsberg, 22 Martii anno 1529.
Archiwum Krfilewieckie
(list wfasnoreczny).
96. Christophorus Szydlowiecki, eastell. Crac., cancellarius,

Illustrissime princeps domine, domine et frater gratiosissime. Post perpetuae servitutis meae
commendationem. Inprimis, illustrissime princeps, rogo, parcat vestra illustrissima Domi
natio, quod ego, non habens neque stilum neque manum ad scribendum, ausus sum
vestrae illustrissimae Dominationi scribere, quoniam, illustrissime princeps, ego magis sum
ex puero versatus in aulis regum et inter arma, quam inter libros etc. Quando sit stilus
qualiscunque, sufficiet mihi, quando me vestra illustrissima Dominatio intelliget Illu
strissime princeps, et quamvis ad ea omnia, quae mihi vestra illustrissima Dominatio ex
sua innata gratia et favore dignata est intimare per nuntium suum dominum Jacobum,
per eundem oretenus et etiam per alia scripta respondi, tamen visum est mihi dignum
et justum etiam per scripta manu mea vestrae illustrissimae Dominationi respondere et
maxime ad eam particulam, qua vestra illustrissima Dominatio legationem suam manu sua
ducali finivit et conclusit, hoc est quod vestra illustrissima Dominatio ex sua innata ducali
virtute, clementia et pietate absque ullis meis meritis ita se mihi dignata offerre et exhi
bere, quod etiam sufficeret uno magno principi et sibi simili ita se exibere et offerre etc.
quod ego, illustrissime princeps, audiens et legens obstupui, cogitans inter se et revolvens,
quomodo et qualiter ego tanto principi tam magnam, immo maximam pietatem, clementiam,
gratiam, humanitatem cum meis omnibus meis perpetuis et indefessis servitus deservire
possem, et ita me cogitante, incidit mihi in animum illa mulier, quae unicum denarium
habens dedit ad aedificationem templi etc.; ita ego etiam, illustrissime princeps, inprimis
viceversa omnem meam facultatem, quamvis parva est, post et sanguinem, finaliter.et
ipsam vitam, ubi opus et necessitas vestrae illustrissimae Dominationis exposceret, expo
nere
91
nere volo et hoc Deo dante necessitate ingruente magis factis, quam verbis adimplere
volo, non tantum solus, sed cum fratribus, amicis, servitoribus, subditis et aliis omnibus,
quoscumque ad hoc conducere potero, et unico filio meo hoc in testamento relinquam,
si sibi Deus omnipotens prolongabit vitam, ut sit perpetuus et fidelis servitor vestrae
illustrissimae Dominationis et heredum vestrae illustrissimae Dominationis. Haec volui
etiam manu mea vestrae illustrissimae Dominiatoni scribere, obnixe rogans, ut has meas
incultas et ineptas literas et absque aliquo ordine scriptas boni consulat, magis accipiendo
meum verum, sincerum et propensum animum ad serviendum ex toto corde vestrae
illustrissimae Dominationi, quam istum ineptum et confusum stilum; et tandem me et per
petua et indefessa servitia vestrae illustrissimae Dominationi unice commendo tamquam
domino et fratri mihi gratiosissimo. Datum in arce Novae civitatis, 23 martii anno 1529.
Vestrae illustrissimae Dominationis totissimus quidquid est servitor et frater
Cristoforus de S., castellanus et capitaneus Cracoviensis ac regni Poloniae cancellarius,
manu sua.

Carolo V caesari.
Serenissimo et excellentissimo etc. Sigismundus, dei gratia rex Poloniae etc.
Serenissime princeps, frater et consanguinee noster charissime ac honorandissime. Signifi
cavit nobis hiis diebus illuster dominus Georgius, marchio Brandemburgensis in Prussia,
Stetinensis, Pomeraniae, Cassubarum, Sclavorum, in SIesia Ratiboriensis et Carnovien. etc.
dux, burgravius Nurembergensis et princeps Rugiae, nepos noster charissimus, quod cum
jure optimo ducatus Opoliensis et Ratiboriensis in SIesia ad ipsum pertineant ac post
obitum moderni d. ducis Opoliensis devolvi merito debeant ex certis contractibus juxta
juris communis et patriae usum solenniter confectis et per eos, ad quos de more pertinet,
publice et libere comprobatis, quibus auctoritas et confirmatio accessit serenissimorum
olim principum Wladislai et Ludovici, Ungariae et BoSmiae regum, fratris et nepotis
nostri utriusque desideratissimi, in quorum obsequiis ill. d. dominus Georgius meliorem
aetatis suae partem non sine impendiis multis gloriose tamen consumsit et pro meritis
ac fide sua ab ipsis serenissimis olim regibus in maxima veneratione et gratia semper
habitus est, ut notius sit hoc, quam vel praeconiis ullis explicari possit, instat nunc ipse
ill. nepos noster, quo apud serenissimum principem dominum Ferdinandum, Ungariae et
Bogmiae regem, Majestatis vestrae caesareae fratrem charissimum, post suscepta (ab) illius
Majestate regni Bogmiae gubernacula jurium et privilegiorum suorum in ipsis ducatibus
juste et rite aquisitorum confirmationem obtinere possit, quando praesertim nihil praeterea
ejus ill. Dominationi deesse videatur, cum et vasalli utriusque ducatus fidelitatis juramen
tum ejus Dominationi praestiterint et sortem non contemnendam in altero ducatu jam
olim hoc jure possideat. Non desunt tamen, qui adversantur tam justis precibus ill. dni.
marchionis atque serenissimum regem Ferdinandum remorantur ab exhibenda liberaliter
petita confirmatione, ut vestra Majestas ex rescripto tractatuum, qui hac de re Pragae
apud Majestatem illius habiti sunt, plane intelligere dignabitur. Cumque ob arctae necessi
tudinis vinculum teneamur adesse ill. dno. marchioni, qui nobis ex germana sorore nepos
est
*) Odpis ten przeslal ks. Albrechtowi Krzysztof Szydlowiecki; zob. nizej list tegoz do ks. Albrechta z d. 28 kwietnia
1529 r. W archiwum krolewieckiem ma ten odpis mylny tytul: Exemplum literarum regis Poloniae a d r e g e m
F e r d i n a n d u m (1) in causa marchionis Georgii. 1529.
Archiwum K r 61ewieckie,
(odpis w,p61esE)')-*)
est admodum dilectus, rogamus Majestatem vestram caesaream, velit auctoritatem suam
(qua cunctos antecellit) interponere apud serenissimum regem Ferdinandum, fratrem suum
amantissimum, ut confirmatis privilegiis et juribus ili. domini marchionis ducatibus ipsis
libere, dum tempus advenerit, eum potiri admittat, quam gratiam etsi olim meruerit domus
ili. dominorum marchionum Brandenburgensium avo et Majestatibus vestris, dum in sere
nissimi olim principis Maximiliani imperatoris parentes et fratres hujus domini Georgii
insigniter servierint ac nuper in obsequiis serenissimi regis Ferdinandi ill d. Cazimirus
in Hungarica expeditione mortem oppetierit, mereri tamen perpetuo et ipse d. Georgius
marchio cum fratribus et filiis suis utrique Majestati vestrae contendet; nec 'dubitamus,
quin Majestas vestra pro clementia sua preces nostras admittere et apud charissimum
fratrem suum efficere dignabitur, quo ill. nepos noster voti sui compos efficiatur, quando
quidem tanta sint istius prosapiae erga Majestates vestras merita, ut dignus sit ill. d.
marchio Georgius vel tantillo praemio, ubi etiam nihil juris illi sit in eisdem ducatibus,
ut ex hac beneficentia et liberalitate testatum sit omnibus, quanta gratitudine fidelia
eorum et indefessa obsequia a Majestatibus vestris referantur, unde aliis adcrescat fervor
principum animos egregiis facinoribus devinciendi; quod utrique Majestati vestrae in
laudem et immortalem gloriam cedet et nos unacum ipsis d. marchionibus nepotibus
nostris charissimis tantam gratiam amicitiae officiis perpetuo mereri studebimus exspectamusque a Majestate vestra ex animi nostri sententia responsionem, simul et literas Maje
statis vestrae ad serenissimum principem d. Ferdinandum, Ungariae et Boemiae regem,
fratrem Majestatis vestrae charissimum, negotium praefatum d. marchionis promoventes
cupimusque, ut dominus deus vestram caesaream Majestatem servet felicem et incolumem.
Datum in civitate nostra Vilnensi, feria quinta magna, 1529.1)
Arehiwum gtowne Warszawskie

(oryginal z pieczgcia).
98.
Quitantia Alberti, ducis in Prussia,

__
(de quatuor milibus floren. a rege Poloniae acceptis).

Von Gots genaden, W ir Albrecht Marggrawe zu Brandenburg, in Preussen, zu Stettin,
Pommern, der Cassuben und Wennden Hertzog, Burggraw zu Nurrnberg, bekennen und
thun kuntt fllr uns, unser Erben und Nachkommen gen ydermeeniglichen, so wol kiinftigen,
ais gegenwertigen diess unsert offnen brieffs ansichtigen. Das uns der durchleuchtigst
und grossmechtigst Flirst und Herr Herr Sigmundt Konig zu Polen, Grossfiirst in Litthauen, in Reussen, Preussen und Masau, Herr und Erbling, unser genedigster Her Ohem
und Vatter, die vier tausent Guldenn, so uns sein konigliche Majestat vermOg der aufgerichten vertrags, Jerlichen auff Ostem zu geben schuldig, auf yetzige Ostern der minderen Jartzall im neunundtzweintzigsten Jare, genediglichen gegen tlberantworttung dieser
Quitantzen tiberreicht, tlberliefert und iiberantwortt hat, welche W ir auch zu gehorsamem
und unterdenigem wolgefallenn emfamgen, und in Unsern nutz und frommen gewandt habenn.
Demnach sagen wir sein konigliche Majestat, derselben Erben und Nachkommen dessgleichenn die Cron zu Polen hiemitt und in kraft diess unsers offnen briews, ftir uns, unser
Erben und Nachkommen, solche vier tausentt Gulden uns auf obgedachte Osternn gegeben und betzalt, quidt, ledig und loess getreulich und ungeuerlich zu Urkunth mit Unserm
grossen anhangendem Ingesiegel besigelt. Und geben zu Konigspergk den achtundtzweintzigistenn T ag des Monats Martij Nach Cristi Gepurt tausent filnffhundertt und im
neunundtzweintzigisten Iharen.
*) D . 25. 3. 1529.
93

Nicolao Szydlowiecki, castell. Sandomir., thesaurario.
Teki G&iskiego,jr._iii8
(minuta Tomickiego).
Kod. Sap. V n (2) 56.
Magce. dne., amice charissime ac honorandissime. Cum non habeam, quod in praesens vestrae
Magciae. scribam, communi ac domestico nostro more et argumento viso praesentibus literis
vestram Magciam., faustaque illi omnia et felicia nuntio et precor. Scire autem velit
vestra Magcia., quod venit huc ex Ungaria d, Brodericus, epus. Sirmiensis, fugiens dissi
dia plurima, quae sunt his temporibus in regno Ungariae, et vitans interesse illi tragoe
diae, quam Tureae agere se minantur in regno illo aestate futura. Venitque recta ad
me postulans, ut eum in curam et provisionem meam susciperem ut exulem et pauperem.
Id quod ego miseratus sortem illius et casuum humanorum facturum me suscepi.
Dnus. Deus servet quam diutissime vestram Magciam. cum suis omnibus sospitem et felicem,
cui me ex animo commendo.1)

Sacra regia Mtas. et dne. domine clementissime. Post humilem servitutis et orationum
mearum commendationem. Opportune satis et ad tempus venit cubicularius Mtis. vestrae
sermae. cum literis universalibus contributionum, quae decretae et constitutae sunt in
proxime praeterito conventu Varschoviensi, namque per id tempus, quod adhuc superest,
commode satis contribui et exigi omnis pecunia potest, si ab exactoribus debita et dili
gens cura adhibebitur. Magno desiderio reditum huc ad nos Mtis. vestrae exspectamus.
Nam sub absentia Mtis. vestrae crebra fiunt incendia, patrantur nefariae et abominandae
caedes et rapinae graves atque violentiae committuntur, in quibus omnibus licentia homi
num facile cessaret, si hic praesens esset Mtas. vestra.
Ceterum venit huc nuper dnus. Brodericus, Sirmiensis epus., Ungaricorum bellorum contro
versias fugiens et ut hic manens tuto et honeste ab omni contentione abesset. Namque
bono et quieto viro et qui dignitate episcopali sit praeditus, convenire non putat, ut
inter civilia bella et seditiones versetur. Hunc quia ego et virum bonum et egentem
novi, sustento hic illum cum familia et equis ipsius pro facultate mea, pietatis et hospi
talitatis humanae gratia. A t et de Mtis. vestrae munificentia et pietate multum ille quo
que sibi pollicetur et confidit, quod in hac calamitate et miserabili sua fortuna deserere
illum non dignabitur Mtas. vestra. In quo ne fallatur opinio illius, pro virtute et erudi
tione illius singulari id illi ego plurimum faverem.
A lia nunc non habeo, quae scriberem Mti. vestrae sermae., solum me et servitutem in
illius suppliciter gratiam iterum atque iterum commendo felicissimamque esse Mtem. vestram
et plurimos in annos cum serma. conjuge sua et liberis sospitem ac incolumem vehe
menter desidero.
*) Na marginesie minuty data: 29 Martii I 529>
odwrotnej stronie minuty: Crac. II Paschae (29 marca).
Kod. Sap. V U (2), 55.

Kod. Wojcz. nr. 334*
94
Kod,
Sip. v n
(a) 35.

mearum commendationem. Cum adhuc Varsoviae conventus generalis ageretur, accurerant illuc nonnulli Bandzinenses oppidani, subditi Mtis. vestrae serenissimae, cum variis
injuriarum querimoniis ac lamentis, ad quas se acerbitate et impotentia domini Martin!
Miskowski, castellani Vielunensis, usque adeo redactos esse dicebant, ut ex oppido et
domibus suis emigrare et in vicinis passim circumquaque locis exulare cogerentur, relictis
etiam (quod maxime illis grave et molestum videbatur) uxoribus et liberis suis, pecunia
prorsus et alimentis vacuis. Quae res quia novitate et insolentia sua consiliarios vestrae
Mtis. magnopere contra dominum Miskowski permoverat, decretae tum erant et scriptae
publicae ab omni conventu ad illum literae, quibus admonebatur, ut ab inferenda sub
ditis Mtis. vestrae injuria abstineret, liberumque illis faceret, ut in domos suas reverti
et illic adventum Mtis. vestrae absque metu et pressionis suspicione esse possint.1) Quas
ille literas cum recepisset, vehementius quam antea contra illos est commotus. Quare
cum studeret per eorundem revocationem, a quibus erat inculpatus, se fieri apud consi
liarios Mtis. vestrae excusatum, coegit nonnullos sponsionibus et pactis interpositis, ut
publicis literis de eo, quod initio fuerant questi consiliariis Mtis. vestrae, in contrarium
rescribant. Quae tamen res non satis e sententia illi processit. Nam illi, qui cum ejus
modi revocatoriis literis erant missi, Varsoviam applicuerant, cum jam ab omnibus erat
discessum. Sed ecce cum huc ego rediissem, integram adhuc primae accusationis injuriam
manere apud subditos Mtis. vestrae audio. Namque et in exilio adhuc et in oppressione
priore perseverare mihi dicebantur. Quod iste quoque adveniens nuntius, qui est ad
Mtem. vestram ab illis missus, eodem modo confirmat, et is sane proficiscens, quia postu
labat meis literis una cum tota sua causa commendatus apud Mtem. vestram esse, fecit,
yt hanc rem ipsorum ita a principio recenserem. Namque ut mihi indignum videtur illos
immeritos injuriam sustinere et pati, ita rursus pietati et clementiae Mti. vestrae consen
taneum et accomodatum, ut illos ab omni oppressione tueatur et defendat pro aequitate
sua regia et jure potestatis. Quare plurimum rogo Mtem. vestram, ut cives istos suos
et audire benigne et adjuvare gratiose dignetur dareque illis commissarios ad cogno
scendam causam suam, quos illi potissimum nominandos censuerint. Faciet Mtas. vestra
rem pietate sua regia dignam, et quam illi fide et officiis suis Mti. vestrae , bene mereri
perpetuo studebunt. Commendo me servitutemque meam in gratiam vestrae Mtis. sere
nissimae, quam felicissimam esse et in multa tempora cum serenissima conjuge et liberis
suis incolumem vehementer desidero. Datum Cracoviae, feria quarta paschae.*)
Kod. Sap. XVII. fol. 163 v.

Sacra regia Mtas. et dne. dne. clementissime. Nuntiatum est mihi Jacobum Schutz, subditum
vrae. Mtis. nuper in curia summi pontificis decessisse,8) cujus sacerdotia ob id in pote
statem et dispositionem ejusdem pontificis redierunt. Quae quidem ego cum intelligerem
me
*) Cfr. nr. 13. *) D . 31. 3. 1529. ) Jakob Szucz z Poznania, kanonik gnieznienski, proboszcz wielufiski,
umarl w Rzymie r. 1528.
95
me necessariis et servitoribus meis sola Mtis. vrae. commendatione quaerere posse, scripsi
et ad pontificem et ad rmum. dnum. cardinalem sanctorum quatuor nomine Mtis. vrae.
literas, ut de iis sacerdotiis personis, quas nominavero, Sanctitas sua providere dignaretur.
Quare supplico vrae. Mti. sermae., ut has literas, quas mitto cum praesentibus, subscri
bere dignetur, ego vero exploratis interea sacerdotiis, quae hic defunctus Schutz habuit,
conscribam ea et in sceda deinde literis Mtis. vrae. includam.
Ceterum, serenissime rex, audivi reversum esse, diu nescio ubi latitantem illum nefarium
homicidam, Georgium nomine, servitorem dni. Joannis Jordan, qui quod doctorem et plebanum Mislinicensem cum complicibus suis occidisse criminatus et repertus fuerit, jam non
est incognitum Mti. vrae. ex relatione factae inquisitionis per dnum, Choyenski, archidiaconum ecclesiae meae, et dnum. Maczieiowski, judicem Sandomiriensem. Quam ob
rem supplico Mti. vrae., ut illum dno. castellano Cracoviensi pro officio praefecturae
suae capi mandet et in carcere tantisper detineri, quoad rediens Mtas. vra. de ejus
audaci facinore cognoscere et justa animadversione illum punire dignabitur. Quo facile
justitiam suam claram et amplam apud omnes faciet Mtas. vestra serma. et ego id Mti.
vrae. officiorum sedulitate et servitute mea perpetuo promereri studebo. Cui hanc ean
dem servitutem et me ipsum diligentissime et enixe commendo, felicissimamque esse et
quam diutissime sospitem et incolumem cum omnibus liberis et serma. conjuge sua vehe
menter desidero. Dat. Cracoviae, etc.1)

T
r L
'
i
x *
Joanni Chojenski, archidiac., secretario.
K,od s *p x v t t foL l6 3-
Venerabilis dne. frater in Christo charissime. Accepimus praeteritis proximis diebus dnum.
Jacobum Schutz Viterbii in curia summi pontificis obiise, pro cujus sacerdotiis obtinendis,
quae in Gnesnensi et Posnanxensi diocesi habuit, in nostra enim nihil erat sui,
ad pontificem et sanctam sedem apostolicam mittere, volumus. Sed quia autoritate et
commendatione Mtis, regiae id nos celerius, quam sola petitione nostra, obtinere et
consequi speramus, conscripsimus Mtis. suae nomine et ad summum pontificem et ad
rnum. dnum. cardinalem sanctorum quatuor ea de re literas, quas vos subscribi manu
Mtis. suae et ad nos quam primum remittere curetis.
Ceterum scripsimus ad Mtem. suam, ut juberet capi illum Jurek, nefarium occisorem dni.
doctoris Myechovitae, qui nunc ad dnum. Jordan revertisse et cura eo esse dicitur.
Quare postulamus a vobis, ut mandatum de illo capiendo apud Mtem, suam manu Mtis.
suae subscriptum ita, uti petimus, obtineatis et ad nos per primum nuntium transmittatis.
Quod si facietis, plurimum nobis gratificabimini et nos vobis benevolentiores et amantiores facietis. Optime et felicissime valeatis. Datum.)
104. Sigismundus primus, re x Poloniae,

Clementi VII, pontifici maximo.
Sanctissime in Christo pater etc.
Accepi paucos ante dies Jacobum Schutz, subditum meum,

in
.*) List powyzszy, jakotez 6 nast^pnych nalez% do r, 1528 i powinny byly by6 umieszczone w X tomie. * Poniewaz jednak tamze pomini^te zostaly, umieszczamy je tutaj dia zwi^zku, jaki mafo z korespondency^ z r. 1529,
odnosz^c% sig do obsadzenia beneficyow po zmarlym Szuczu. 2) Z Krakowa r. 1528. Zob. nr. 103,
Kod' sp' xvn' w' 4'
96
in curia Sanctitatis vrae. suum diem obiise, qui istic propterea hoc tempore maxime
agebat, ut mea et subditorum meorum negotia curaret. Quare cum sit mihi exploratum,
Sanctitatem vram de sacerdotiis familiarium rmorum. dominorum sanctae Romanae eccle
siae cardinalium in curia sua decedentium ejusmodi gratiam facere solere, ut de illis pro
videre consueverit personis, quas ipsi rmi. domini cardinales nominaverint et delegerint
sibi gratos et acceptos, supplico vrae. Sanctitati, ut me hoc loco inferiorem praenominatis
rmis. dnis. cardinalibus et ceteris, quibus id liberaliter et pie concedere solet, apud se
esse non patiatur, verum hac eadem ratione providere dignetur de sacerdotiis subditi et
sollicitatoris mei Hs, quos meo nomine rmus. dnus. cardinalis sanctorum quatuor exponet
Sanctitati vrae. Qua re Sanctitas vra. observantiorem me sibi et studia mea in sanctam
istam sedem apostolicam auctiora reddet et ego me magnae pietatis et clementiae signi
ficationem consecutum existimabo. Quam una cum plurimis aliis beneficiis acceptis Sanc
titati vrae. omni cura, officio et observantia mea promereri studebo. Cui me regnumque
et dominia reliqua mea plurimum commendo illamque felicissimam esse et optime in multa
tempora incolumem vehementer desidero. Datum.

Kod. Sap X V II. fol. 164 r,
Cardinali protectori.
Rme. in Christo pater etc. Multis jam argumentis experti sumus, qua fide et diligentia
vra. Dtio. rma. res nostras apud summum pontificem curare soleat, quo nomine plurimum
nos illi debere scimus et magnas in praesentia agimus et habemus ei gratias cupimusque
dari nobis aliquam occasionem, qua hoc officium illi in referenda gratia rependere possimus.
Audimus jam e vivis indubie decessisse Jacobum Schutz, subditum et inservientem nostrum,
pro cujus sacerdotiis et ut de illis provideatur subditis et servitoribus de nobis bene
meritis supplicavimus per literas sanctissimo domino nostro, quam rem nos consecutum
iri nihil dubitamus, si Dominationis vrae. opera et solita in rebus nostris cura et dili
gentia accesserit. Quare rogamus vram. Dtionem. rmam., ut, quemadmodum in ceteris
rebus, in hoc etiam nobis impetrando et conficiendo deesse nolit. Eorum vero nomina,
quibus conferri cupimus sacerdotia vacantia, ex scheda praesentibus inclusa cognoscet,
ad cujus tenorem Dtio. vra. sacerdotiorum impetrationem et distributionem accomodare
velit. Quam operam nos cum ceteris Dtionis. vrae. rmae. in nos meritis gratificatione,
benevolentia et amicitia nra. referre illi curabimus, eamque felicem et incolumem esse
paceque tum et bona tranquillitate frui vehementer optamus. Dat.
106. P. Tomieki, epus. Crae., vieeeancellarius,

Kod. Sap. 35VII, fol. 169
Cardinali Ss. quatuor, protectori,

Rme. in Christo pater etc. Cum allatum esset in ducatum Lithuaniae, ubi Mtas. domini
mei nunc est, de obitu jacobi Schutz, qui Romae in curia sanctissimi domini mei multos
annos versabatur, scripsit ad me Mtas. sua literas jubens et mandans, quo Dtionem,
vram. rmam. meis hinc celeribus literis facerem certiorem, velle paulo post suam Mtem.
supplicare sanctissimo dno. nostro, ut sacerdotia ejusdem Jacobi defuncti eis, quos Mtas.
sua
97
sua nominaverit, conferantur, siquidem ille istic velut sollicitator et negotiorum gestor
Mtis. suae et subditorum ejus sit mortuus.
Sanctissimus vero dnus. soleat aeque gratiose de ejusmodi personarum sacerdotiis pro postu
latis prindpum, quorum subditi erant, providere et ex illorum sacerdotiis providet et cedit
ad optata rmorum. dnorum. cardinalium, qui sui familiares quandoque habebantur. Quare
ego Dtionem. vram. rmam. mandato domini mei ita de hac re certiorem facio et plurimum
rogo, ut interea, quod afferentur sanctissimo dno. et Dtioni. vrae. rmae. Mtis. suae
literae, rem hanc apud sanctissimum dominum curet et suspendat, ne de iis sacerdotiis,
si forte, cui nolit Mtas. sua, conferrentur, aliqua deinde contentio oriatur, tametsi contra
Mtis. suae voluntatem omnium conatus vanos et inutiles de hac re puto futuros. Dtio.
tamen vra. rma. regiae Mtis. voluntatem, prout alias optime et diligenter solet, tutari et
promovere dignabitur, quod proculdubio illius Mtas. benevolentissima sua regia gratifica
tione referet Dtioni. vrae. rmae., cujus ego benevolentiae et amori me plurimum com
mendo, felicissimamque esse et diutissime incolumem vehementer desidero. Datum.
107. Sigismundus
primus, rex Poloniae,
Kod. Sap. X V U . fol. tbj.
Cardinali protectori.
Rme. dne. etc. Scripsit ad nos reverendus dnus. epus. Cracoviensis, in brevi reservatorum
sibi sacerdotiorum deesse adhuc aliqua, quae addi cuperet et immutari. Quare rogamus
Dttonem. vram. rmam., ut illi in hoc nostra causa morem gerere illudque ipsum breve,
prout ipsi expediet, (scribet enim ea de re suas ad rmam. Dtionem. vram. literas) corrigi
vel emendari jubere non gravetur.
Ceterum et breve illud, quo nobis datur facultas nominandi denuo ad ecclesiam Cracoviensem
Joannem Sbqski, secretarium nostrum, cum joannes Szamboczki, qui ad eandem Cracoviensem
ecclesiam fuerat a nobis nominatus, prius quam esset aliquid adeptus, (sit) mortuus, emen
datione indiget.1) Nam id in eo videtur oberratum esse, quod scribit Sanctitas sanctis
simi domini nostri, se ipsam ab initio hanc. facultatem nominandi nobis concessisse, cum
tamen aliter se res habeat. Leo enim felicis recordationis pontifex eam facultatem nomi
nandi nobis concesserat et executorem ejus rei decreverat dominum Joannem, archiepiscopum Gnesnensem. Nos vero postulamus, esse nunc executorem ejus facultatis nominandi
joannem Zb^ski dominum episcopum Cracoviensem. Quare rogamus, ut Dtio. vra. rma.
faciat hoc, ut res videbitur postulare, immutari habita ratione personarum et concessionis
primae.
Nomina eorum, quibus de sacerdotiis Jacobi Schutz provideri cupimus, sunt haec:
Stanislaus Schlomowski, canonicus Cracoviensis, cui provideri cupimus de canonicatu et
praebenda ecclesiae metropolitanae Gnesnensis cum derogatione privilegii Leonis ponti
ficis maximi, quo incorporavit hunc ipsum et alium canonicatum et praebendam ejusdem
ecclesiae Gnesnensis duobus doctoribus, qui continue apud ecclesiam ipsam residerent,
in causis diffiniendis vicario in spiritualibus et officiali Gnesnensi assisterent et pauperi
bus consilia praeberent, quanquam. quidem hoc ipsum privilegium hactenus non fuit in
usu et in eo etiam excepta sit vacatio apud Sedem. Ejus autem canonicatus et prae
bendae Gnesnensis fructus annui quinque marcas argenti puri non excedunt.
Stanislaus
*) Cfc. A. Theiner, Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae, t. II, nr. 502, list papieza Klemensa VII z dnia
10 stycznia 1529.
Acta Toraiciana, Tomus X I.
*3
98
Stanislaus Hosius, clericus Cracoviensis diocesis, cui provideri optamus de praepositura

ecclesiae collegiatae Vielunensis, quae est principalis dignitas in eadem ecclesia et cujus
fructus annui quatuor marcas argenti puri non excedunt.
Andreas Przeczlawski, cui provideri cupimus de ecclesia parrochiali in Buk Posnaniensis
diocesis, cujus fructus annui sexaginta ducatos auri de camera secundum communem
aestimationem non excedunt.
Samuel Maczieiowski, cui de capellania seu altari Sanctae Trinitatis provideri cupimus, ejus
autem altaris valor annuus est quatuor marcarum argenti puri.
Bartholomaeus Gqthkowski, cui de ecclesia parrochiali in Parsnia Gnesnensis diocesis, cujus
fructus annui septuaginta ducatos auri de camera non excedunt, provideri optamus.
Petrus Porgpski, clericus Cracoviensis diocesis, cui provideri cupimus de canonicatu et prae
benda ecclesiae Landciensis, de quibus fuit provisum dicto Jacobo Schutz post mortem
Matthiae Rogalka, et quorum fructus annui decem et septem ducatos auri de camera
non excedunt.
Joannes Sbqszki, cui de aliis canonicatu et praebenda ecclesiae collegiatae Landciensis pro
videri optamus, et cujus fructus annui quadraquinta quinque ducatos auri de camera
non excedunt; eum autem canonicatum Lanciciensem fertur impetravisse dictus Matthias
Rogalka tanquam reservatum sub Coslovita doctore, de quo etiam Jacobo Schutz fuit post
mortem illius provisum.
Albertus Luboviczki, clericus Plocensis diocesis, cui de ecclesia parrochiali in Gluchow,
cujus fructus annui quatuor marcas argenti puri non excedunt, provideri optamus et
rogamus.
108. P. Toraicius, epus. Crac., vicecancellarius,

Cardinali s.s. quatuor, protectori.
Rme. in Christo pater etc. Literae Dtionis. vrae. rmae., quas ad me rediens attulit regiae
Mtis. tabellarius, qui paulo ante ad sanctissimum dominum nostrum et Dtionem. vestram
rmam. cum literis erat missus, fuerunt mihi gratae et perjucundae, perspexi enim ex illis,
non vulgarem esse in me Dtionis. vrae. rmae. benevolentiam et animi propensionem,
quam quidem et humaniter scribendo et diligenter ea, quae ad me attinent, curando
amplissime mihi et saepius declarare non dedignatur. Nunc tamen potissimum in brevibus
his ad me missis, altero reservatorum mihi nonnullorum sacerdotiorum, altero autem, quod
summe necessarium mihi fuerat, ut suffraganeus meus sacris episcopalibus initiari possit,
cumulatissime mihi satisfactum esse a Dtione. vra. rma. existimo, pro quibus omnibus
majores quas possum ago et habeo Dtioni. vrae. rmae. gratias et volo ea illi omni studio
et observantia mea, officiis denique iis, quibus in regno majoribus polleo, Dtioni. vrae.
rmae., uti meretur, accepta referre et promereri. Breve tamen observatorum mihi sacer
dotiorum non plane mihi satisfacit, cum in illo gratiis exspectativis ac omnibus et singulis
aliis mandatis et literis de providendo quibuscumque aliis personis quomodolibet concessis,
non fuerit derogatum, et alia, quae ego adscribi cupiebam, oblivione sunt praeterita.
Quare remitto illius exemplum ad Dtionem. vram. rmam. et enixe illam obsecro, ut et
addi faciat, quae opto, et diligenter atque nominatim omnibus, quae quandoque obesse
aliquid possit, caveri, nam ego id vehementer laboro, ut iis, quos nominare ad haec ipsa
sacerdotia mihi reservata voluero, possit esse ex omni parte prospectum. Suggeret
autem
99
autem Dtioni. vrae. rmae. nomine meo nobilis Bartholomaeus G^thkowski, quid ego in
brevi hoc addi cupiam, cui ego plenam omnium dedi instructionem. Dominatio tamen
vra. rma. pro singulari sua in me humanitate et benevolentia, quicquid propterea in rem
meam fore putaverit, et ut securitati et firmitati ipsius brevis quam optime consulatur,
arbitratu suo plura adscribere et brevis sententiam obfirmare dignabitur; et adscribi mihi
et reservari in brevi praenominato ego cupio canonicatum et praebendam ecclesiae
collegiatae Visliciensis et alterum etiam canonicatum et praebendam ecclesiae Vnyejoviensis, quas et quos obtinet venerabilis Nicolaus Bedlienski, scolasticus ecclesiae Crac.
et meus in spiritualibus vicarius, cum narratione, quod idem Nicolaus scolasticus fuerit
familiaris rmi. olim dni. cardinalis Capuani de Lupis, nam et de iis mihi una reservandis
a Mte. domini mei cupiebam ego apud sanctissimum dnum. nostrum commendari, sed
tunc, cum scriberentur literae et sacerdotiorum nomina notarentur, per imprudentiam et
mihi et illis, qui scribebant, e memoria exciderant.
Ceterum et hoc praetermissum esse a me animadverti, ut in eo altari, quod dnus. Petrus
Vapowski in ecclesia mea Crac. obtinet, clausula haec inseratur: non obstante scilicet
illius familiaritate, quam cum bonae memoriae rmo. domino Friderico, sanctae Romanae
ecclesiae in septem soliis presbitero cardinali, contraxerat. Quod ut etiam denuo emen
detur, plurimum rogo Dtionem. vram. rmam., nam ista, quae semel mihi sunt liberaliter
a Summo Pontifice concessa et a Dtione. vra. rma. impetrata, ita cuperem esse firma et
absoluta, ut in illis addubitare et haesitare amplius nihil oporteat.
Exemplum illud ad supplicationem Mtis. dni. mei factum, et quo jam literae ordinariis de
semestri conferendorum per vices in regno cum Summo Pontifice sacerdotiorum scribi
deberent, est adhuc penes Mtem. suam, sed et illud brevi ad Paternitatem vram. rmam.
mittetur et existimo, quod illud afferet cum ceteris rebus ille doctor Stanislaus, qui non
multo ante est in minorem poenitentiarum basilicae principis apostolorum de Urbe a Dtione.
vra. rma. susceptus.
Quod autem meminit rma. Dtio. vra., relatum sibi fuisse a Jacobo Schutz, cum adhuc in
humanis ageret, habere se in mandatis debuisse, ut Dtioni. vrae. rmae. aureos quadrin
gentos numeraret, cum de sacerdotiis Martini Rambieski fuisset provisum iis, quos regia
Mtas. per literas suas Dominationi vrae. rmae. fecerat commendatos, plane ego sum
inscius, unde hoc mandatum ipse Jacobus acceperit et quo pacto in ea re se demum
gesserit. Verum cum Dominatio vra. rma. bullas provisionis sacerdotiorum Martini Ram
bieski et Nicolai de Gamratis huc ad me per Joannem Lukomski misisset, et singulis
desuper suam aestimationem adscripsisset, miseram tum etiam singulas, .cui pertinebant,
et exegi ab omnibus aestimationem bullarum, prout desuper erat annotatum, et praeterea
etiam a dno. Petro de Gamratis, fratre defuncti Nicolai etiam de Gamratis, exegi annuatae
pecuniam; a reliquis duobus annuatae pecuniam nullam habui, illud autem totum, quod
exegi, faciebat summam ducentorum aureorum minus duobus, quos aureos tulit et nume
ravit Dtioni. vrae. rmae. regiae Mtis. tabellarius, qui istic paulo ante fuerat. Residuum,
. quod a duobus adhuc pro annuata debetur, hoc est a Loboczki, dni. archiepi. Gnesnensis
nepote, et a Benedicto, domini episcopi Posnaniensis fratre, ignoro quantum sit futurum,
quidcumque tamen juste debitum ab ipsis erit, curabo, ut exigatur et ad Dtionem. vram.
rmam. per occasionem mittatur.
De aureis ducentis, quos acceperat Jacobus Schutz in sumptus bullarum et literarum suffraganei mei et aliarum literarum, si opus fuisset, faciendos, audio ita accidisse, quod illos
in manibus domini Jacobi Cortesii reliquerit, idque coram secretario vrae. rmae. Dtionis.
dno. Motta et quodam publico notario palam ante mortem suam recognoverit, quos ab
eodem
13
*
100
eodem Cortesio, si hactenus non fecit, Dtio, vra. rma. recipere dignetur, nam ego ei,
quem pro expeditione bullarum suffraganei mei et unionis ecclesiae parrochialis in Wawrzinczicze aliarumque rerum brevi mittam, pecuniam aliam subministrabo.
Adolescens ille Stanislaus Podliodowski. qui nuper istic erat apud Dtionem. vram. rmam.,
supplicat sibi provideri de quadam parrochiali nuper in oppido Skzin vacante, cujus hoc
negotium Dtioni. vrae. rmae. plurimum commendo. Insinuabit autem et id et cetera
omnia, prout oportet, Dtioni. vrae. rmae. praenominatus Bartholomaeus Gqthkowski, modo
operam et autoritatem suam in iis Dtio. vra. rma. adhibere et praestare non dedignetur,
nam ego illam Dtioni. vrae. rmae. officiis omnibus et observantia mea diligenti optime
mereri curabo. E t quia intellexi, gratos fuisse Dtioni. vestrae rmae. crateres argenteos
per me illi dono missos, dabo adhuc operam, ut aliquot alia vascula argentea illi brevi
mittam. Quam interea. temporis felicissimam esse et optime incolumem vehementer desi
dero, illique me et studia mea iterum plurimum commendo. Datum Cracoviae, die X X V
Septembris anno etc. 1528.
Kod.,Sap. X V II. fol. I

Joanni Laski, arehiepiscopo Gnesnensi, primati.
Rme. in Christo pater et dne. major honorandissime. Cum allatum esset ad me de morte
Jacobi Schutz, supplicandum curaveram apud summum pontificem cum meis tum etiam
Mtis. regiae literis manu ipsius subscriptis, ut Sanctitas sua sacerdotia post mortem ejus
dem Jacobi vacantia- nonnullis scribis cancellariae regiae et servitoribus meis conferre
dignaretur, sciebam namque ea multis quidem aliis de causis ad jus et provisionem
Sanctitatis suae pertinere, sed maxime tamen propterea, quod apud sanctam Sedem
idem ipse Jacobus et in mense Sanctitatis suae e vita sit sublatus. Quare et ad postu
lata Mtis. regiae et ad meam humilem supplicationem dignata est Sanctitas sua sacer
dotia, quaecunque ex morte praenominati Jacobi vacabant, personis iis conferre, quas ego
et Mtas. regia literis nominatim descripseramus. Cujus quidem provisionis cum fuerit jam
una pars literarum allata, iique, ad quos pertinet, ad accipiendam possessionem sacerdo
tiorum quorundam se isthuc conferant, rogo plurimum vram. rmam. Dtionem., ut illis pro
jure et potestate sua pastorali tradi possessionem in sacerdotiis ad eos et alios perti
nentibus sine controversia faciat, quo et officio boni archipraesulis et legati apostolici
satisfaciet vra. rma. Dtio. et illos, quibus est provisum, majorem in modum sibi devinciet.
Cupio felicem esse et optime incolumem vram. rmam. Dtionem., cui me ex animo com
mendo. D a t Cracoviae.
Kod. Sap. XVIT, fot. if

doctori Rzeczyca, poenitentiario.
Venerabilis et egregie dne. frater in Christo charissime. Mittimus ad vos exemplum brevis
apostolici, quo reservatur nobis libera collatio nonnullorum beneficiorum, quod quia in calce
sui continet quendam scrupulum, qui posset posthac invalidare totam gratiam nobis con
cessam, rogamus vos plurimum, reformari illud et rescribi faciatis, ita ut postrema ejus
clausula non solum deroget gratiis quibuscumque et nominationibus etc., quo ad duos
canonicatus
101
canonicatus et praebendas, sed etiam ad omnia alia beneficia in corpore ejusdem brevis
expressa, sic quod illa conferre possimus, si in mense Papae vacaverint, non obstantibus
quibuscunque gratiis, exspectativis, reservationibus generalibus et specialibus, nominatio
nibus etc. Praeterea cum dnus. Felix Syrchowski bonae memoriae mortuus sit in mense
nostro nosque contulerimus canonicatum ecclesiae nostrae. Crac. per ejus mortem vacan
tem, ut scitis, Samueli Macziejowski, non videtur nobis, ut in eodem brevi, quod rescribi
optamus, scribatur is ipse canonicatus domini Syrchowski, cum jam . sublata sit illius
exspectatio. Non est etiam expressum in eodem brevi singillatim, quod canonicatus
ecclesiae Unyejoviensis, quem nunc obtinet dnus. Nicolaus Bedlienski, scholasticus ecclesiae
nostrae, sit Gnesnensis diocesis. Itaque haec omnia, quae reservationem indigent, refor
mari in eodem brevi faciatis, et unionem ecclesiae parrochialis in oppido nostro Wawrzinczicze suffraganeo nostro Crac. et pro tempore existentibus suffraganeis Crac. impe
trare et ita obfirmare curetis, ut deinceps futuris perpetuis temporibus eadem ipsa unio
sit firma et solida, et nullo unquam tempore violari et rescindi aut quibuscumque deroga
tionibus derogari illi possit. Id quod industriae vestrae et singulari favori et gratiae
rmi. dni. cardinalis sanctorum quatuor curandum et providendum committimus. Vellemus
enim, ut ea, quae pro bono ecclesiae nostrae petimus, ita nobis concedantur sicque pro
videantur, ut fiant in perpetuum firma et non mutabilia, nam mutationes concessionum
apostolicarum et rursus derogationes illarum, atque alia id genus excitarunt hoc aevo
nostro multas haereses magnumque tumultum in populo christiano. Sapienti satis. Bene
valete. Datum Cracoviae, ultima die Martii, anno dni. etc.

Bartholomaeo Gandkowski.
Honorabilis frater in Christo dilecte. Probamus consilium et factum tuum, quod literas ad
duos canonicatus et praebendas ecclesiae Lanciciensis et ad ecclesiam in Sandziejowicze
non expediveris, de quibus tametsi fuerit Jacobo Schutz provisum post mortem Mathiae
Rogalka, possessionem tamen illorum certo edocemur illum non solum non adiisse, sed
etiam omnia ejus ac praefati Mathiae Rogalka sacerdotia ex provisione domini archiepiscopi per alios occupata esse. Quia vero idem ipse Mathias Rogalka habuit, ut audimus,
unum canonicatum Lanciciensera pacificum, de quo Petro Por^bski, servitori nostro, est
nuper per sedem apostolicam provisum, volumus, ut ad eundem canonicatum literas expe
dias et ad nos quam primum mittas cum monitorio poenali, quod erit summe necessarium
ad ejiciendos violentos occupatores eorum sacerdotiorum, de quibus scribis cancellariae
nostrae est provisum. A d alium autem canonicatum Lanciciensem et ecclesiam in San
dziejowicze literas non expedias, quoad plene de eis informati faciemus te posthac de
mente et voluntate nostra certiorem. Ceterum facias omnem tuam operam una cum
domino doctore Rzeczicza, ut suffraganeo nostro CraC. et reliquis omnibus suffraganeis
Crac. pro tempore existentibus ecclesia parrochialis in Wawrzinczicze, quam nunc obti
net dominus Petrus Wapowski, uniatur, et ut ea ipsa unio fiat firma et nullo umquam
tempore mutans; curate, ut concedatur consistorialiter sicque obfirmetur, ut nunquam
postea invalidari aut illi quovis modo derogari possit Dedimus autem plures nostras
et regiae Mtis. literas pro impetranda eadem unione, hactenus tamen ne unum quidem
verbum rmus, d, cardinalis Sanctorum quatuor super illa nobis respondit, aliis forte gra
vioribus curis districtus. Non est adhuc redditum nobis diaciniton, cujus tres scatulas
seu cisticulas scribis te nobis misisse. Bene valete. Crac. Calend. Aprilis. Anno etc.
102
Archiwum biskupie we
Fiomborku. D. 80, fol.
29 (list oryginalny).
112. Jostus Ludovicus Decius

__
..
.
Ir
,
.
Mauritio, episcopo Varmiensi.
Hochwirdiger in godt vatter vnd her, gnediger herre, meyn diemuettig bereydtwillig dinst
e. hochn g. beuor. Mir ist vff 30 marcii e. g. schreyben dat. Heylsberg 13 desselben
zw kummen, hernoch annt.:
Das e. h. g. meyn schryflft an f. ir* verfertigt, hatt sein weg, ich habs recht vnnd gut
gemeynt, sein g. wurdt mir erst noch enntphanngen schaden glauben.
Mit dem ausruffen oder publiciren vnd das sich in Dantzk verfolgt, hat e. g. gutwissen.
Das aber die herrn von Dantzk, wie ich durch herrn Balinski bericht, sich myt einem
angeslagen zettl haben abschrecken vnd die alten heller wider gen lossen, setz ich e. g.
zw ermessen, mir ist gewis, das sich keiner zw dieser zettl bekent, es wirdt auch ein
gemeyn doselbst nymer gesten, das se. k. ml vnnd lants geboth verhinderten, kan derhalben nyt abnemen irers wandels vnd furcht vrsach, ist mir der author der zettl vast
verdacht, is ts nyt der gewin an hellern verhofft, so irre ich mich in gedanncken, die
seyndt zollfrey.
Das sich meins gesindts zw Thorn halben begeben, sol e. g. glauben, ich zall nicht noch
marg sonder gld. vnd gr., 30 gr. in 1 fl.1) habenn sie vorhin 15 gr. in die kost geben,
sagen die burger, machten 20 preusch, so sein dis auch preusch, also solt ir vnns auch
der 20 gr. geben, das hab ich thun mussen, hab ich das gesindt wellen behalten, ist
............ a) mir dieser mutwil gebraucht, ich hab wellen geben vng. zw 43, r. zw 30, die
horngld. zw 12 Va gr., auch polnisch halb oder gantz gr. geben, hat ais nyt wellen helffen,
wolten nur fl.1) vnd der 4 fur 1 gr. haben, domyt sie gein poln 3 fur 1 gr. geben,
den virten gewynnen mechten, aber die poln habens von in baldt gelert, wolten auch
4 fur 1 gr. haben, do suchten fischer,; becker vnd bierbreuer irn vorteyl on vffhoren
das getreydt recht in zw kauffen, aber das brot nicht recht zw backen, ich hab mich
erbotten 400 fl. darzwgeben, dem gemeynen man brot zw machen, das die 4 vorige nw
in 3 masse gedeylt, hab nichts erhalten, allein gemerckt, penes quos esset summa rei,
mag aber e. h. g. nit mer mit clagen beladen, wust wol ein gutten rath, wan meyn her
die muntz lies vnd die stedt muntzten, ob sie schon arger, so wer sie doch gut, _ der
verstandt wer bey allen wol, wan nur der wille gut wer.
Munntz hab ich gem Marienburg und Elbing verschafft zw senden, wurdt meyn schreyber
e. g. anzeigen, bey wem zw finden, es ist mir vnleydlich das geldt also aus zw breytten,
hab in 6000 fi: aus, man zalt mich nyt viel, alleyn was e. g. ist, der prob halben ist
wenig zw schreyben, wol ab zu nemenn, das ein lust denn andern bringt.
Das geldt ist gebotten in der mas zw nemen und auch bewilligt, alleyn begert in 4000 fl.
in den wexel, wer imant, der sie geb^ mir ists ytzt nyt eben. Geim Dantzk hab ich myt
geldt kein lust bey der vnbestendigkeyt, die ich nyt loben kan.
News hab ich gar nichts, her bischoff von Crac. ist hie vnd wolgesundt, hab im e. g.
grus gesagt, hat e. g. wider ser grussen lossen. hungerisch hendl wil got schreyb ich
in kurtzem etwas gewis. hiermyt e. g. godt vnd mich in e. g. gunst beuolhen. Dat.
Crac. prima aprilis 1529.
E. h. gnaden gantz dinstlicher
Jost L.
*) Skrocenie nie wyrazne, zdaje si? fl. *) Braknie jednego wyiazu z powodu dziury w papierze.
103

Sacra regia Mtas. dne. dne. clementissime. Post humilem servitutis et orationum mearum
commendationem. Nescio, quo infortunio quave inclementia temporum fiat, ut hic annus
totus, quo Mtas. vra. abest, mihi dolores, molestias, turbationes, afflictiones luctusque
varios pariat neque sinat me intervallis saltem aliquibus a tristitia et maerore respirare.
Nam equidem nondum aegritudo mea, quae me anno superiori satis longo tempore afflixit,
e memoria mihi exciderat, neque poenitudo mortis dni, Swidwa consanguinei mei satis
luctum remiserat, cum ecce novus dolor ex omnibus maximus et gravissimus nuper mihi
obtigit, dno. castellano Gnesnensi, fratre germano meo et sevitore Mtis. vrae., tam intem
pestive et in ipso fere aetatis suae robore ex humanis sublato. Cujus ego mortem plus
quam dici potest miserabili et moesto animo perfero desideriumque ipsius solis lacrimis
et languore mentis acerbissimo prosequor et quantum homini licet, fero patienter. Scio
enim mortalium omnium eam esse conditionem, ut, quemadmodum beneficio Dei et naturae
omnibus hic bonis et commodis fruantur, ita ad illorum quoque voluntatem vitae eorum
tempora subjecta et accomodata esse opportet. Quare et hanc fratris mei mortem tanto
aequiore ego animo fero, quanto hanc magis ex judicio Dei omnipotensis, non ex ulla
culpa vel temeritate illius accidisse ei certo scio. Verum hoc est, quod me plurimum
angit et cruciat, quod ego in vita manens suavissimi fratris societate et consuetudine
sim privatus unusque ipse cum solo tantummodo altero fratre veluti orbus et omnibus
solatiis exutus maneam. E t sane omne reliquum spei meae, quod superest, jam in solius
Mtis, vrae. gratia et hoc unico fratre meo Stanislao, castellano Calissiensi, est mihi positum.
Quem ut mihi ad consolationem reliquae vitae meae socium adjungere dignetur Mtas.
vra., obnixe illam rogo, Supplicoque illi, ut in iis capitaneatuum praefecturis, quas prae
mortuus frater meus obtinuit, illum collocare administrationemque eandem illi in eis dare
et committere et hac ratione fratri meo defuncto et mihi lugenti ac maesto pro regia
sua pietafe proque nostra omnium in se fide, integritate et observantia singulari aliquan
tulum doloris sublevare et adimere dignetur. E go vero eas praefecturas, ne quidpiam
illic distrahatur, interim provideri et custodiri curabo, misso illic gentili meo dno. Sebastiano Opalenski, custode Posnaniensi et canonico ecclesiae meae Cracoviensis. Ceterum
castellanatum Gnesnensem, quem ego fratri meo non multo ante impetraveram apud
Mtem. vram., rogo, ut Mtas. vra. dno. Andreae, mgci. dni Lucae de Gorka, castellani
Posnaniensis, filio conferre dignetur. Nam is quia et agnatus meus est et servitor Mtis.
vrae., poterit mihi vice exstincti fratris jucundiorem reddere vitam et Mti. vrae. officium
suum virtute clarum et illustre facere. Me servitutemque meam perpetuam in gratiam
Mtis. vrae. sermae. commendo. Quam felicissimam semper esse et in plurimos annos
cum serma. conjuge sua et liberis sospitem ac incolumem vehementer desidero. Dat.
Cracoviae, feria quinta Pascae, anno etc.1)
*) D. 1. 4. 1529. Na marginesie minuty dopisal G6rski: D e m o r t e d n i N i c o l a i , C r a c o v i a e u l t i m a

M a r t i i 1529 mylnie, bo Mikotaj Tomieki umarl 29 marca a czwartek po Wielkiejnocy przypadat na
1 kwietnia.
Teki G6rskiego, nr. J U i

Tomickiego).
104

Kod. Wojcz. ar. 341.

Joanni Chojenski, archidiac. Crac., secretario.
Venerabilis dne. frater in Christo charissime. Multae quidem et variae adversitates post
discessum vrum. nobis obtigerunt, quae acerbam et supra modum duram et anxiam facie
bant nobis vitam. Sed haec, quae nunc supervenit in nos calamitas, longe omnium tri
stior et magis lugubris nobis videtur, quod frater noster dnus. castellanus Gnesnensis
praeter tempus et in optimo fere firmissimoque aetatis humanae statu sit ita morte sub
latus, cujus nos vitam optimo suo merito ex omnibus charissimam jucundissimamque
semper habebamus, namque satis eramus experti, qua honestate, fide, qua denique ingenii
moderatione non modo principis et dni. sui officia sustinebat, sed omnium quoque ami
corum studia complectebatur et observabat. Tamen quia haec solius omnipotentis Dei
permissu, non cujuspiam alterius arbitratu, hominibus contingere solere intelligimus, et nos
quoque fratris nostri hunc casum mitiore et aequiore quam possumus animo ferimus.
Quia tamen exstincto illo potissima spei et exspectationis nrae. pars nobis concidit, fratrem
nostrum, qui unicus nobis adhuc superest, ab otio ad actiones excitare revocarequecupimus, ne id quoque, quod in illo nostrae restat oblectationis, cum silentio et negli*
gentia sua nobis evanescat. Quare mittimus hunc nuntium et servitorem nostrum Morawiecz ad regiam Mtem. cum literis, quibus supplicamus Mti. suae, ut praefecturas, quas
defunctus frater obtinuit, hoc est Costensem, Pisdrensem et Coninensem, fratri alteri meo
dno. Stanislao, castellano Calissiensi, in administrationem dare dignetur, qui et curam
illarum aeque ut primus me custodiente habebit et annuas pensionum praestationes tantas
dabit, quantae dari, a dno. Gnesnensi (defuncto fratre) consueverant. Vos etiam plurimum
rogamus, ut opera vra. desiderium petitionemque nostram adjuvetis neque sinatis nos
fratre orbatos et honoribus simul, quos gesserat, privatos esse.
Ceterum excessit nuper e vita dnus. Petrus Gunicki, canonicus Posnaniensis, ad cujus canonicatum regia Mtas. dudum nobis jus praesentandi suum liberaliter concessit literis suis
manu propria subscriptis, quarum vigore nos praesentavimus ad eundem canonicatum
Stanislaum Slomowski, canonicum et consanguineum nostrum. Ut autem praesentatio
nostra robur et firmitudinem suam obtineat, rogamus vos diligenter, id custodiatis et pro
majori securitate literas praesentationis Mtis, suae manu ejus propria subscriptas in per
sonam dicti Stanislai Slomowski nobis per hunc nuntium mittatis, et bene valete. Datum
Cracoviae, prima Aprilis.

Tomickiego).

Benedicto Isdbienski, canonico Cracoviensi,
ad regem in Lithuaniam misso.
Venerabilis domine, frater in Christo charissime. Rediit ad nos Alexius noster ad illud,
ipsum fere tempus, quo et nos ex morte fratris nostri domini Nicolai, castellani Gnesnensis,
in maximo luctu eramus constituti, et hic alter noster nuntius Morawiec esset isthuc
profecturus, quare pluribus vobiscum non egimus in praesentia, id solummodo vos igno
rare noluimus, nos ad Majestatem regiam cum literis exoratum misisse hunc servitorem
nostrum Morawiec, ut praefecturas seu capitaneatus, quos frater noster defunctus obtinuit,
fratri meo domino Stanislao, castellano Calissiensi, in administrationem dare dignetur,
et
105
et domino Andreae, filio domini castellani Posnaniensis, castellaneatus Gnesnensis digni

tatem, in quibus vos quoque, qua potestis opera et diligentia vestra, nobis inserviatis.
CeterumJ) sciatis, dominum Petrum Gunickis) diebus praeteritis etiam e vita excessisse, nosque
ad canonicatum Posnaniensem, quem ille obtinuit, Stanislaum Slomowski, canonicum et
consanguineum nostrum, vigore donationis juris patronatus per regiam Majestatem nobis
dudum factae, putasse; quare omnem operam vestram faciatis, ut jus nobis concessum
integrum nobis conservetur, et pro majori illius plenitudine literas putationis Majestatis
suae ad canonicatum praedictum in personam praenominati Slomowski expediatis easque
manu Majestatis suae subscribi curetis, et per Morawiec ad nos transmittatis. Confectis
autem negotiis omnibus, quae vobis curanda isthic commisimus, ad nos quam primum
redeatis et bene valete. Datum etc.8)

Lucae de Gorka, castell. Posn. et capit. Majoris Poloniae
generali.

Tomickiego).
Kod, Sap. V II (2) 70.
Kod. Wojcz, nr, 337.
Mgce. dne. et frater honorandissime. A d multas adversitates et casus acerbos, quibus non
mediocribus anno superiore sum afflictus, accessit nunc insuper mihi dolor omnium maxi
mus et supra modum gravis, frater namque meus dnus. Nicolaus, castellanus Gnesnensis,
praeter exspectationem meam praeterque opinionem medici, quem ei adhibueram, de vita
est sublatus, quem ego propter ejus modestiam et humanitatem singularem unice ex
omnibus diligebam, in cujusque prudentia et virtute omne reliquum spei meae collocaram.
A t ego hanc ipsius mortem, quod nemini sit evitabilis quodque Dei judicio tribuatur,
modestiore quo possum animo fero, desiderium tamen fratris amantissimi rationem hanc
vincit, moerorem frequenter mihi suscitat lacrimasque movet Cadaver autem ipsius pro
officio fraterno et debito charitatis ad majorum nostrorum penates bustaque parentum
vehi deportarique jussi, ut illic tanto commodius funeri et exsequiis celebrandis necesarii
omnium nostrum interesse possint Et quoniam illum, cum viveret, dilectum et charum
fuisse Mgciae vrae. scio, plurimum illam rogo, ut in extremo hoc funeris officio suam
in illum benevolentiam et amorem christiani hominis facto declarare suoque splendore
memoriam ipsius illustrare velit.
Quod ego vicissim omnibus officiis amicis et benevolentia fraterna Mgciae. vrae. cumulate
referre curabo. Quam felicissimam esse cum suis omnibus vehementer desidero. Dat.
Cracoviae, secunda Aprilis.
(wlasnor;czna minuta
Tomickiego).
.......................... . . . . * )
Generose domine amice charissime. Mittentes istuc venerabilem dnum. Sebastianum Opaleniczki, custodem Posnaniensem et canonicum ecclesiae nostrae Cracoviensis, ac nobilem
Andream
*} Caly ten ustgp koficowy dodal w minucie Tomieki w?asnorcznie. *) Tak w kodeksie Wojczynsktego;
w minude nazwisko niewyraine (G*iniczki). Korytkowski w dziele Kanonicy i praJacd katedry Gnienienskiej
(T. III, str. 544) nazywa go Piotrem Gnifiskim. ) G6rski dopisal: Cracoviae, ultima Martii 1529. Jak
w numerze 113, tak i w niniejszym dopisek G6rskiego niedokladny: 31 m a r c a zam. 1 k w i e t n ia. *) W minucie
na koficu listu: Hoc exemplo scribantur trinae literae: unae ad dnum. Albertum Chomanczki, burgrabium
Acta Tomiciana.
Tomus X I.
106
Andream Nyeschkowski, servitores nostros, cum corpore dilectissimi fratris nostri, dni.
Nicolai Thomiczki, castellani Gnesnensis, qui nuper est de vita sublatus, commisimus illis
vobis aliqua referre nomine nostro. Quare postulamus a vobis, ut illis in omnibus nostro
nomine referendis plenam ac indubiam fidem habere seque ita in his exhibere velitis,
prout humanitas, virtus et benevolentia vestra erga nos et fratrem nostrum defunctum
ac nostra rursus de vobis fiducia exigere videbitur. Bene valete. Dat.1)
Kod. Sap. V I I (2) 71.

118. Petr. Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,

Petro Kmitae de Wisnicze, castel. Vojnicensi, marsalco curiae
regiae, Scepusiensi, Premisliensi, Colensi capitaneo.
Mgce. dne. amice et affinis charissime ac honorandissime. Accepi literas vrae. Mgciae.,
quibus commemorat ea, quae prioribus literis meis illi significavi et quae etiam ipsa ab
aliis cognoverit, de variis scilicet
et multis difficultatibus, quae injectae erant ad pertur
bandum et dissuendum conventum Varsoviensem, de quibus plura nunc scribere non sinit
me novus maeror et luctus, qui me afflixit ex morte dilectissimi fratris mei dni. Nicolai,
castellani Gnesnensis, qui feria secunda praeterita) post multos cruciatus et dolores,
quos sustinuit in sua aegritudine, excessit e vita.
Quod autem attinet ad eas minas, quibus terrent cives Levczovienses et nobiles terrae
Scepusiensis subditos tredecim civitatum de Scepusio, curare velit vra. Mgcia., ut offi
ciales sui contineant se in pace et nihil adversus vicinos suos utcumque sibi male affec
tos inceptent conserventque se in omnibus juxta praeceptum regiae Mtis. Hic nihil rerum
novarum est in praesens. Valeat et sit felix vra. Mgcia. et me diligat.
Archivum biskupie
Fromborku (A I,
286).
119. lau ritiu s Ferber, epus. Varmiensis,

Laurentio Mi^dzyleski, epo. Cameneeensi.
Reverendissime domine, amice et frater in Christo carissime ac honorande! Quod per neu
trum nuntiorum meorum ad reverend. D. vestram literas dederim, id causae est: puer
domini Balinski, castellani Gdanensis, cui tum literas meas istuc perferendas tradideram,
nullum mihi a Dom. vestra reverendissima attulit responsum, sed eam ab aula sacrae
regiae Majestatis recessisse nec, ubi locorum esset, dixit. Quo factum est, ut existimarem,
eam Wilnae non esse, sed inde alicunde abiisse, fortasse nec redituram. Alioqui nequa
quam commisissem, quin literis meis eam invisissem. In eventum tamen, quo eam reperisset, commisi nuntio meo, ut vel verbo salutaret. Nunc autem ex literis cognoscens
reverendissimam Dom. vestram istic, esse,, non, scribere ad eam non potui significoque
me
Costensem, alterae &d dnum. Nicolaum Vylezimki, tertiae ad dnum. Florianum Kothficz, praepositum Pisdrensem,
cui scribatur titulus: Venerabilis dne. frater in Christo dilecte. Fonizej rfiwniez wlasnorgczna minuta Tomickiego
tej treki: S t e f a n o , b u r g r a b io S z a m o t u l i e n s i. Nobilis grate nobis dilecte. Commisimus venerabili
dno. Sebastiano Opaleniczki, custodi Posnaniensi et canonico ecclesiae nrae. Crac., ac nobili Andreae Nyeszkowski referre vobis nonnulla nomine nostro. Quare hortamur vos, ut illis in omnibus nostro nomine referendis
plenam ac indubiam fidem adhibeatis non secus ac nobis ipsis idque, quod commiserint vobis, nomine nostro,
diligenter exsequi curetis. Dat. Minuta ta w Tekach przekr@lona.
"*) G6rski zanotowal na margiiiesie minuty: Cracoviae: II aprilis 1529. 2) D .2 9 . 3. 1529.
107
me hactenus divino favore sanum esse. Ac, ut reverendissima Dom. vestra valetudinem
suam adversam (quam illibenter audivi) diligenter curet, velim. Verum quandoquidem
ex nimia muscatellae bibitione incensam se esse ac.ob id ictericiam, periculosam profecto
aegritudinem, incidisse scribit, optimo remedio erit in posterum sapientis hoc consilium:
. quod nimium est, fugito. Sed haec joco Fama hic jam dudum percrebuit, summum
pontificem mortem 16. Januarii oppetiisse. Id quod, cum se novitates temporis fluxu non
consequuntur, verumne sit an non, hactenus me fugit. Alia non habeo. Si quid novorum
ipsa habet, ut mecum communicet, rogo. E t cum his reverendissimam Dom. vestram
salvam et incolumem Christo commendatam esse cupio. E x Heilsberg in octava Paschae
anno 1529.1)

Joanni Chojeftski, archidiac. Craeov., secretario.
Reverendissime domine, amice et fautor carissime ac honorande. Tres ferme anni sunt,
quibus perpetua sollicitudine non sine corporum et sumptuum gravamine in monetaria re
laboramus. Volentes talem monetam in his Prussiae terris restituere, qualem et a multis
saeculis usus habuerat et per sacram Majestatem regiam, cum superioribus annis Gedani
versaretur, restituta ac restitui decreta fuerat et per multos conventus mandato sacrae
regiae Majestatis hinc inde celebratos, eo tandem in Elbingensi proximo conventu pro
dominica Invocavit celebrato promovimus, ut, antiquis denariis minutioribus ac omni exo
tica et improba moneta abrogatis, sola sacrae regiae Majestatis moneta nunc in officina
Thorunensi cusa et cudenda cum ea antiqua Pruthenica ac Polonica moneta, huic in pon
dere, grano et valore respondente, curreret. A d quae omnia cum civitates minores et
majores Prussiae velis et remis (quod dici solet) instarent ac consensui suo preces quo
que adderent, nunc, cum omnis, haec res monetaria feliciter ad umbilicum usque deducta
in omnibus nostris ac aliorum dominorum terrarum Prussiae dominiis dudum exspectatum
et satis expeditum cursum sortita fuisset, soli Gedanenses bene ordinatarum rerum ordi
nem interrumpentes omnia in praeposterum ordinem, proh dolor, redegerunt, quemad
modum ex literis ad sacram regiam Majestatem datas planius et fusius cognoscet reve
rendissima Dominatio vestra, quam rogamus, ut has annexas literas remotis arbitris sacrae
Majestati regiae praelegere, ac per immortalem Deum obtestamur, ut dominos terrarum
Prussiae consiliarios in his rei monetariae labyrinthis pene inextricabilibus laborantes suo
patrocinio et auctoritate regia, qua valet, adjuvare, dignetur. Nihil enim minus urgemur,
quam si publica hostilitate obsessi premeremur. Id quod precibus et necessitatibus nostris
inclinatam libenter et sedulo facturam indubitata fiducia nobis pollicemur de reveren
dissima Dtione. vestra. Scribimus quoque praesentibus applicatis literis sacrae regiae
Majestati consulentes, quo quendam insignem oratorem e regni proceribus in conventum
Marienburgensem ad festum Stanislai proximum mitteret etc. Quod licet libenter vide
remus, si modo quempiam Majestas sacra haberet secum, quem jam inde ex Wilna ab se
ablegare posset Marienburgi pro festo Stanislai mature appliciturum, id quod cum propter
temporis brevitatem et itinerum difficultatem vix fieri posse arbitremur, rogamus, et ita
nobis (salvo sacrae regiae Majestatis altissimo ac reverendissimae Dtionis. vestrae consilio)
visum est ut id munus oratoris vel in dominum Georgium de Baysen, palatinum Marien
burgensem,
*) D. 4. 4. 1529.
Archivum biskupie v e
Fromborku (A I, nr.
>7)
108
burgensem, vel dominum Nicolaum Dzialinski, castellanum Culmensem, vel dominum Achatium Zcema,. capitaneum Schluchoviensem, per sacram regiam Majestatem cum suae Maje
statis commissione transferatur. Valebit hoc, cum ut parcatur regiis sumptibus, tum ne
ullo pacto haec legatio admodum necessaria intermittatur. Praeterea reverendissimae
Dtioni. vestrae gratias agimus pro navata opera in causa Derschoviensis districtus. Nos
ita egimus jam cum heredibus fratris nostri Ebrehardi Ferber, ut quamprimum magnifico
domino Joanni Balinski, castellano Gedanensi, de originalibus inscriptionis literis fidem
faciant; quod ipsos sine mora facturos nihil dubitamus. Scripsimus etiam nuper reveren
dissimae Dtioni. vestrae de villa quadam Gremlin, quam pro Ebrehardo Ferber, filio
fratris nostri, impetrari petebamus. Id quod nunc iterum facimus diligenterque rogamus,
quatenus Dominatio vestra reverendissima velit sedulam operam suam in hoc collocare
ac patrocinio suo cooperari, quo praefata villa Gremlin (non magni alioqui ponderis,
quadringentis enim dumtaxat florenis impignorata existit) dicto Ebrehardo Ferber ad
vitam suam inscribatur. Quod ubi adjutorio reverendissimae Dominationis vestrae illi
obvenerit, magno nos beneficio affectos judicabimus, vidssim per nos grato et benefico
animo ac digna compensatione una cum praefato Ebrehardo promerendo erga reveren
dissimam Dominationem vestram, quam cum his feliciter valere optamus. Datum Heilsbergi, in octava Paschae, anno 1529.l)
Rogant Dominationem vestram reverendissimam domini consiliarii, ne literae eorum in alias,
quam sacrae Majestatis regiae et reverendissimae Dominationis vestrae manus, perveniant.
Sum profecto in magna rerum perturbatione eo, quod video, universam nobilitatem contra
Gdanenses valde et non immerito exacerbatam esse; cogito die noctuque, quibus modis
eam usque festum divi Stanislai pacatam teneam, et quod tunc auctoritate sacrae regiae
Majestatis haec dissensio per suae Majestatis oratorem dirimatur. Transferent Gdanenses
omnem culpam in plebem aggravabuntque factum, quod in causa Ferberiana et Lutherana
in tanto non fuerunt periculo; verum quidem, sed prima causa ex odio et rancore Ferberii, secunda ex persecutione ecclesiae et cleri orta fuerat, novissima autem tum propter
privatum commodum, tum jacturam et aerumnam omnium subditorum regni, ducatus Litu
aniae necnon harum terrarum Prussiae, universos tangit.

Tomickiego). Kod. Sap. V II (2) 72.

Lucae de Gorka, castellano Posnaniensi, Majoris Poloniae
capitaneo generali.
Mgce. dne. domine et frater honorandissime. Etsi jam aliis literis meis de morte fratris
mei dni. Nicolai, castell. Gnesnensis, scripserim, quia tamen custodem Opaleniczki,2) cui
ferendas tradidi, serius perventurum esse ad Mgciam. vram. sciebam, quam praesentem
nuntium, repeto illi hunc acerbum casum meum et dilectissimum fratrem praeter tempus
et exspectationem omnium mihi mortuum significo. Cujus quidem mors tanto gravior
acerbiorque mihi videtur ad ferendum, quanto ille mihi ex omnibus cum propter suam
virtutem, tum propter singularem modestiam fuerat charissimus. Et tametsi sane mihi
ratio indicet inanem esse et inutilem luctum eorum, quae non ullius aliqua culpa, sed
solius Dei providentia et judicio mortalibus contingant, tamen ferre nequit humanitas
mea,
l) D. 4. 4. 1529. 2) W minude bylo pierwotnie O p a ly e n s k i, co Tomieki zmienit na O p a le n ic z k i.
109
mea, quin interdum ex desiderio tam egregii atque dilecti fratris dolori me succumbere
oporteat invitum. Tempero tamen quantum maxime possum a lacrimis et.consolationibus
amicorum dolorem mihi lenio. Verum ne officium meum in fratrem exstinctum simul cum
illo esse videatur, ne me amici et agnati nostri fraterno funere fraudentur, jussi corpus
ejus isthuc ad paternos penates devehi, ipseque hic interea cum meorum sacerdotum
grege piam parentalium illi supplicationem peragam et justa persolvam.
Commendo me amori et benevolentiae fraternae Mgciae. vrae., quam felicissimam esse et
optime cum suis omnibus incolumem vehementer desidero. Dat.1)

Christ. Szydlowiecki, castell. Crac., cancellario.
Mgce. dne. domine et amice honorandissime. Nescio quo infortunio quave inclementia
temporis fiat, ut hic totus annus, quo regia Mtas. abest, mihi dolores, afflictiones, sugil
lationes, odia, inimicitiarum denuntiationes, molestias, turbationes luctusque varios pariat
neque sinat me intervallis saltem aliquibus a tristitia et maerore respirare. Nam equidem
nondum aegritudo mea, quae me satis longo tempore duriter afflixit, e memoria excide
rat, neque poenitudo minarum et diffidationum dni. Laski satis luctum et sollicitas cogi
tationes remiserat, cum ecce novus dolor ex omnibus maximus et gravissimus nuper
obtigit mihi, dno. castellano Gnesnensi, fratre germano meo, tam intempestive et in ipso
fere aetatis suae robore ex humanis sublato. Cujus ego mortem plus quam dolenti
animo fero, desideriumque ipsius solis lacrimis et languore mentis acerbissimo prosequor.
Fuit enim ille mihi ex omnibus cum propter suam virtutem et ingenii acumen tum propter
singularem modestiam charissimus, in ejusque prudentia et virtute reliquum spei meae et
familiae meae collocaram. Et tametsi sane ratio mihi indicet inanem esse atque inutilem
luctum eorum, quae non ullius aliqua culpa, sed solius Dei providentia et judicio morta
libus contingunt, scio enim eam esse nostrum omnium conditionem, ut quemadmodum
beneficio Dei et naturae omnibus hic bonis et commodis fruimur, ita ad illorum quoque
voluntatem vitae nostrae tempora subjecta et accommodata esse oportet, tamen ferre
nequit humanitas mea, quin interdum ex desiderio tam egregii atque dilecti fratris dolori
me succumbere oporteat invitum. Tempero tamen quam maxime possum a lacrimis et
consolationibus amicorum dolorem mihi lenio, hocque unum nunc curo et ago, ut cum
meorum sacerdotum grege piam parentalium et exequiarum supplicationem illi hic pera
gam justaque persolvam. A go autem et habeo magnas gratias vrae. Mgciae., quod per
dnum. Crassowski me in praesenti luctu meo solari voluerit, fratrisque mei mortem se
molesto atque aegro animo ferre declararit, gratissimum enim est mihi utrumque hoc
officium vrae. Mgciae., quod illi vicissim omnibus officiis amicis et benevolentia fraterna
cumulate referre curabo. Scribere nunc plura vrae. Mgciae. maeror non sinit. Com
mendo me amori et benevolentiae fraternae vrae. Mgciae. Cracoviae, die quinta aprilis.
a) Dopisek G6rskieg-o na marginesie: Nicolaus Tornicbi mortuas 29 Martii.
Dat. literarum V-ta Aprilis 1529.

(wlasnortjczna mirata
Tomickiego}.
Kod. Sap. V U (2) 73.
Kod. "Wojcz. or. 344.
110
(oryginaJ z wtasnorgcznytn podpisem).
123. Andreas Crieius, episcopus Ploeensis,

Petro Tomicio, epo. Crac., vieecaneellario.
Reverendissime in Christo pater et dne. domine mihi colendissime. Accepi literas vestrae
reverendissimae Dtionis. una cum exemplo literarum reverendissimi dni. cardinalis s. qua
tuor, ex quibus praesagium Erasmi de sarcienda per nos episcopos Romana calamitate
verum esse cognovi. Tamen, mi rme. dne., ego nihil metuo jacturam aliquam in ea re,
cum habeam syngrapham a Foccaris, illos ipsi reverendissimo dno. cardinali meam inte
gram pecuniam dedisse, duo videlicet milia aureorum, quae ad totalem meam expeditio
nem satis erant superque, cujus mitto exemplum vestrae rmae. Dtioni. Neque ego tenebar
ad expeditionem episcopatus Premisliensis neque hoc dnis. Foccaris commiseram, ut vel
ad alterius episcopatus expeditionem, vel alicui alteri pecunias ad manus darent, quam
procuratoribus nostris. Utcumque tamen factum est, certum est, rmum. dnum. cardinalem
meam pecuniam recepisse et proinde haec perire mihi nequaquam potest. Pecuniam vero
rmi. mei dni. Premisliensis constat Schucz recepisse. Sed ad quem usum illam conver
terit, nullis indiciis constat, quandoquidem rmus. do, cardinalis mea dumtaxat duo milia
receperit egoque cedulam meam non miseram in manus Schucz, sed in manus dni. olim
Gamrath. Nam sciens, quo pacto ille commodaverat vestrae rmae. Dominationi in expe
ditione episcopatus Premisliensis, nolui, ut pecuniam meam tractaret nisi simul cum dno.
Gamrath. Rmus. vero Premisliensis miserat cedulam suam in manus ipsius Schucz et
ipse melius scit, quid illi commiserit faciendum. Oro itaque vestram rmam. Dtionem., ut,
si olim d. Raphaglem epum. fortiter tutata sit, ne quid plus aequo emungeretur, tam
pensionis nomine, quam expeditionis etiam suae, me itidem, qui et propinquior illi sum et
addictior, non destituat patrocinio sub in re praesertim tam clara et justa, ut vel ipsius
pontificis vel totius rotae judicium aliter decernere non posset. Quod ad rmum. dnum.
cardinalem attinet, quia scribit se nihil pro munere suo recepisse et non ignoro, illum
esse observantissimum vestrae rmae. Dtioni. mihique libenter etiam gratificari, nihil gra
vabor illi muneris loco mittere id, quicquid vestrae rmae. Dtioni. visum fuerit. Verum
loco debiti alicujus ne assem quidem sum numeraturus illic in urbem, cum tantam sum
mam ad expeditionem meam miserim, quantam fortasse ante me nullus, et eam totam
ipse rmus. dnus. cardinalis accepit, qui etiam cum addat hoc in literis suis, quod expeditio
totalis cum retentione beneficiorum fieri non potuit hac sola pecunia, quam recepit, innuere
videtur retentionem beneficiorum magni constare, quod ad me nihil attinet. Nam ego
praeposituram s. Floriani ante reservatam habui cum omni alio episcopatu, et in summa
quicquid expeditum est nobis hactenus, non expeditum est nisi mea pecunia, quae per me
missa est ad unius tantum expeditionem. Neque dni. Foccari id aliter dicere poterunt,
quam se meam pecuniam dno. cardinali dedisse praeter quidem commisionem meam idque
post mortem domini Gamrath, qui cedulam meam habuit, et ipso etiam Ssucz inscio et
postea contradicente, ut ex literis ejus, quas multiplices habeo, clare constat. Supplico
itaque vestrae rmae. Dtioni., rescribere dignetur ipsi rmo. dno. protectori, nam ille ad
me de hac re nihil scripsit, quod ea pecunia, quam sua Dtio. rma. a Foccaris accepit,
videlicet duo milia aureorum, fuit pecunia mea missa pro expeditione episcopatus PIocensis, quae ad eam expeditionem potius superesse, quam deficere videbatur, et quamvis
commissum erat Foccaris, ut illam nemini darent, nisi dno. Gamrath procuratori meo,
tamen me id gratum et ratum habere, quod factum esset in illa tanta necessitate sermi.
dni. nostri, et proinde ut sua rma. Dtio. mittere nobis dignaretur notam aliquam, quantum
insumpserit
111
insumpserit ex praedicta pecunia mea ad expeditionem episcopatus mei Plocensis et
si quid defuerit ultra duo milia, me libenter suppleturum esse, quamvis nunquam plus
alias expeditio episcopatus Plocensis constabat, quam circiter mille et sexingentos aureos.
Mi rme. dne.,' commendo gratiae et patrocinio vestrae rmae. Dtionis. servito res meos, domi
num Kilowski et filium domini palatini Brzestensis, qui isthuc Cracoviam studii gratia
proficiscuntur. Nam ipse filius dni, palatini et mihi propinquus ex matre sua, sorore domi
norum Gorslsi, et gentilis est vestrae rmae. Dominationis habetque ingenii et acuminis tam
paterni, quam etiam avunculorum plus in recessu, quam in fronte demonstrat. Demum
me ipsum vestrae rmae. Dominationi, uti dno. et benefactori meo perpetuo, etiam atque
etiam ex corde commendo et illam felicissime valere desidero ac Deum precor. E x arce
mea Poltowiensi feria secunda post dominicam Conductus Paschae. M. D. XXIX.1)
Stor epus. Plocensis.
124. Andreas Cricius, episcopus Plocensis,

Petro Tomieki, epo. Cracoviensi, viceeancellario.
Teki GArskiego, nr. 1125

(list wlasnorczny),
Kod. K6micki piam
Krzyckiego nr. 204.
Reverendissime mi domine. De debito, quod dominus Gamrath tenetur Foccaris, agam

quidem, ut exsolvatur, verum ille instar domini Rambieski
plenus debitorum est, et mihi
pecuniae circiter mille florenos debet ex rationibus iconomatus sui, quos fortasse nunquam
recuperare potero. Anni praeteriti non nisi unam elavem conductam a me habuit et hanc
timens, ne quid magis deliguriret, evolvi. Habet mille et quadringentos florenos annui
proventus et nihil tamen habet, non incuria vel negligentia sua, sed infelicitate quadam,
ut nescio quo pacto evanescat subito, quicquid ad manus venit.
Mi reverendissime domine, quando mihi nuntiatum fuit Szucz obiisse et habebam tunc nun
tium Romam, suggessit mihi Carolus, ut in omnem eventum scriberem pro canonicatu
Gnesnensi nepoti meo Corczbok. Nunc rescripsit mihi dominus cardinalis, se ea sacer
dotia vrae. reverendissimae Dominationi contulisse, quod mihi aeque est gratum, ac si
mihi ipsi' essent collata, et quamvis optassem nepotem illum in vicina illa ecclesia, ad
quam semper suspirat, collocare, sciens tamen vram. rmam. Dtionem. habere innumeros
tales servitores, qui eas offas inhiant assidue, nolo de hac re vel hiscere. Commendo
me humiliter vrae. rmae. Dominationi. Ex arce mea Poltoviensi 6 Aprilis 1529.
Stor- epus. Plocensis.

Matthiae Drzewicki, epo. Wladislaviensi.
(Datae sunt ejusdem exempli literae ad episcopum et castellanum Cracoviensem).
Reverendissime etc. honorande! Non praeterit revendissimam Dominationem vestram, quan

tis laboribus diu multumque insumptis, quot sumptuum et corporum gravaminibus ac iti
nerum difficultatibus emensis per frequentes trium ferme annorum conventus ultro eitroque celebratos eo tandem monetaria res deducta fuerat, quo primum Thorunii monetaria
officina per sacram Majestatem regiam institueretur, moneta nova cum antiquae Pruthenicae
. tum
*) D. 5- 4 - 1529-
Archiwum biskupie e
Ftomborku. (A. I, nr.
288).
112
tum Polonicae in grano et valore respondens sub regiis et terrarum Prussiae insigniis
percuteretur, percussa deinde evulgaretur, paulo post in Graudenicensi conventu qualiter
cum nova vetus quoque una curreret, per dominos consiliarios Prussiae ordinaretur, et
demum in novissimo Elbingensi conventu pro dominica Invocavit proxima celebrato
omnes peregrinae exiles et exoticae monetae una cum veteribus minutis denariis abro
garentur, prohiberentur et exsibilarentur, quemadmodum consensu et unanimibus omnium
dominorum consiliariorum Prussiae, Josti praeterea Ludwici Decii sententiis abrogatae, pro
hibitae et exsibilatae sunt, civitatibus item Prussiae, Gedanensibus inprimis, id necessarium
esse omnino censentibus, p r e c e s q u o q u e , ut q u a m p r i m u m i d f i e r e t , s e n t e n t i i s
s u i s a d d e n t i b u s . Edita fuerunt super his omnibus edicta ac recessus quidam sigillo
harum terrarum sigillati ac in commune servandi ab omnibus promissi, sed multo secus,
quam speratum est, fideles ac diligentes conatus nostri ceciderunt. Cum enim omnes et
singuli nostrum ad dominia nostra applicuissemus, edicta communiter decreta pro dominica
Oculi (ita enim inter nos convenerat) publicassemus omnemque monetae rem multis alioquin tricis implicitam in optimum et apud subditos tranquillum statum posuissemus, ita
ut sine ulla controversia aut contradictione ea nova moneta cum illis, quibus aequiparata
est, passim transiret, tunc enim Gdanenses omnem bene dispositarum rerum ordinem
invertentes non pro dominica Oculi, ut debuerant, de moneta confectum edictum, sed vix
pro dominica Laetare i d q u e s a t i s f r i g i d e s e r o q u e n i m i s publicarunt, unde non
modica inter aliorum dominorum subditos orta est turbatio; verum multo turbulentiorem
p e s s i m a m rem facientes, cum vix octo dies eum monetae recenter et feliciter institutum
cursum durare sivissent, subodorantes fortasse quaestui et privato suo commodo nonnihil
decedere, praetextu cujusdam tumultus, r e a u t e m v e r a f o r t a s s e s u b o r n a t i v u l g i
c o n c u r s u s , omnem monetae ordinationem a dominis consiliariis pro honore et commodo
regiae Majestatis necnon totius Prussiae, incremento utiliter edictam p r o p r i a t e m e r i
t a t e resciderunt novamque Swidnicensem et omnium pessimam jam abolitam restituerunt
in omnium nostrum tam regni quam harum terrarum subditorum non modicam jacturam,
cum n o s t r a e i n u n i v e r s u m c o n t r a r i a m , t um o m n i b u s t a m r e g n i , d u c a
t uum L i t u a n i a e a c M a s o v i a e , q u a m t e r r a r u m P r u s s i a e p e r n i c i o s i s s i m a m
d a m n o s i s s i m a m q u e f e c e r u n t . A b o l e n t e s viginti grossorum et sexaginta soli
dorum marcam Pruthenicam a multis saeculis observatam, redegerunt eam ad quindecim
grossos et quadraginta quinque solidos. Eos etiam grossos, quos adhuc superiore anno
20 pro marca recipi dabatur, nunc quindecim dumtaxat in marcam recipiendos censuerunt.
Idque faciunt, ut s oli s sibi commod e nt , c e t e r i s omnibus nob is t e r r a
r um P r u s s i a e i n d i g e n i s ( n u l l i u s r a t i o n e h a b i t a ) i n c o m m o d e n t . Accedit
et aliud omnium multo ignominiosissimum, quod nunquam sine vehementi animi mei dolore
ob fidem et debitum meum in sacram Majestatem regiam referrre possum. Tres enim
novi regiae monetae denarii transfixi et filo suspensi, adpictis cruce, rota, gladio et virga,
in valvis ecclesiae reperti sunt; horrendum profecto spectaculum, sed auctore hactenus
incerto. Unde, quia reverendissima Dominatio vestra etiam proventus suos in partibus
Prussiae habet, rogatam eam habeo in majorem modum, ut etiam ipsa consiliarios hujus
terrae adjuvare, ipsis consilio et auxilio adesse velit, ne ejuscemodi labores eorum in
totum pereant, Gedanenses soli in sua privata dispositione crescant, omnes alii terrigenae
Prussiae, sive ii ecclesiastici sint, sive nobiles, sive cives et quidquid id genus hominum
est, in perpetuam perniciem decrescant. Quo fit, ut cum sciam reverendissimam Domi
nationem vestram magis publicum, quam privatum commodum spectare et optime reipublicae Prussianae affectam esse, certa mihi fiducia persuadeo, eandem consiliariis Prussiae
113
in his arduis monetae negotiis non defuturam, sed sedulam operam navaturam, quo auc
toritate sacrae regiae Majestatis et sua id, quod bene factum est, in suo robore manuteneatur et quod adhuc faciendum superest, feliciter absolvatur. Factura est in hoc
reverendissima Dominatio vestra rem Deo gratam, se dignam, omnibus denique omnium
locorum regiae Majestatis subditis utilem ac necessariam. E t eam reverendissimam Domi
nationem vestram, cui me commendo, Christus diu servet fortem et sanam.
Datum feria tertia post Quasimodogeniti, anno 1529.1)

(oryginat z wtasnor?cznym podpisem),
126. Andreas Grieius, epus. Plocensis,

Petro Tomieio, epo. Crac., viceeancellario.
Reverendissime in Chro. pater et dne. domine mi colendissime. Fuit hic apud me Lubowicki,
servitor vrae. rmae. Dtionis., hoc nomine gratissimus, per quem mitto illa, quae scribi
a me voluit, quae tametsi longe melius ipsa scribere potuisset, nolui tamen vel in his
minutis officiis mandatum ejus negligere, qui maxime quaeque illi debeam. Narravit
mihi idem Lubowicki appulisse isthuc Cracoviam rmum. meum dnum. Sirmiensem, sed
narrare nescivit, quo ventorum flatu appulit, Favoniine an immitis Boreae, legatusne an
privatus. Supplico itaque vrae. rmae. Dtioni., ut, si ita est, nam adduci adhuc non pos
sum, ut credam, cum neque ipsa rma. Dtio. vra. neque ille quicquam de hoc ad me
scripsit, me per occasionem reddere certiorem dignetur, utrum venerit necne et quid
rerum attulerit. Scripsit enim mihi dnus. Chojenski, oratorem sermi. regis Ferdinandi
terribilia quaedam privatim egisse et minitatum esse, ut plane videantur in portu navigare.
Dnum. Gamrath adegi, ut pollicitus mihi sit quamprimum syngrapham mittere Cracoviam,
qua se obstringat Foccaris de exsolvenda illis pecunia ad festum S. MichaSlis, neque
dubito, quin ita sit facturus.8)
Jam credo intellexit vra. rma. Dtio. mortem nostri Zambocii, quem profecto nobis sublatum
ex animo* doleo, nam mirifice me nunc observare et suas illas dissonas opiniones desti
tuere coeperat. Commendo me gratiae vrae. rmae. Dtionis., quam do. Deus servet sospi
tem semper et felicem. E x arce mea Poltowiensi die X aprilis M D. XXIX.
Stor- Epus. Plocensis.
127. Valdesius, Caroli caesaris secretarius,
Kod. b ib i K6rnickiej
II. 96.
Joanni Dantisco.
S. P. Omitto expostulationes, depono stomachum, neque enim libet cum quoque hominum
stomachari, ne videar tantum egomet mihi invidere gaudium, quo me tuis literis affecisti.
Redibis tandem ad nos, quod felix faustumque sit; vides, quam sit mihi gratior adventus,
quam abitio. Fuit hic diu famulus tuus, ut haberet literas, quibus tibi Hispaniam relin
quere liceret et vix atque aegre eas a nobis impetravit aut potius extorsit. Quis enim
non
J) D. 6. 4. 1529. *) Zdanie powyzsze w Tekach w oryginale
przekreslone, niezawodnie przez Gorskiego,
kt&ry nie umiesci! go w kodeksie Sapiezynskim.
Acta Tomiciana. Tomos X L
>5
114
non mallet te retinere, quam dimittere? A t ubi hic tuus tabellarius advenit, literas ad
veniendum huc petens, statim decretae, statim inscriptae, statim signatae atque expeditae
sunt; eas igitur ad te mitto, tu fac, quamprimum ad nos venias. Caesar ad diem Mer
curii hinc abiturus est, cancellarius manebit usque ad diem XIX hujus mensis. T u fac,
venias saltem ante abitionem cancellarii, ut tanto facilius ab his Arragonensibus te possis
explicare. Vale. Caesar Augustae X Aprilis 1529.
D. Bartholomaeus ceterique amici omnes plurimum te salvere jubent. Item vale.
Tuus Valdesius.

Ludovico Aliphio, Bonae reginae cancellario.
Magnifice domine, amice charissime ac honorande. Mortuo fratre meo domino Nicolao,
castellano Gnesnensi, in magnum maerorem et luctum sum hoc tempore conjectus. Quare
non possum satis pro desiderio et voluntate mea Dtioni. vrae. et ceteris amicis istuc
scribere, namque recordatio mortui fratris, quem in primis ante omnes diligebam, mentem
et cogitationem, a quibus potissimum omnis bona ratio et facultas scribendi proficiscitur,
mihi impedit. Nunc tamen, ut non omnino silere videar, has literas aegre ad Dtionem.
vestram exaravi, quibus illam viso et saluto, simulque rogo, ut me servitutemque meam
et regiae et reginali Mti. cum sermis. eorum liberis commendet ipsaque sit felix et diu
incolumis. Dat Cracoviae, die undecima Aprilis, anno dni. 1529.
P e t r u s , e p u s . C r a c . e t v i c e c a n c e l l a r i u s , s st.
Na odwrotnej stronie karty adres: Magnifico domino Ludovico Aliphio, juris utriusque doctori, cancellario reginalis
Majestatis et burgrabio Cracoviensi, amico charissimo ac honorando.

(list oryginalny z w2asnor^cznym podpisem).
Kod, K6m, pism Krzyckiego nr, 205.
Kod. Wojcz. nr, 346.
129. Andreas Cricius, epus. Plocensis,

Petro Tomicio, epo. Crac., vicecancellario.
Rme. in Christo pater et dne. domine mi colendissime. Hesterno die post absolutum
Luboviczki,1) servitorem vrae. r. Dtionis., rediit ad me meus Morawiecz et retulit mihi
dnum. Nicolaum Tomiczki, castelL Gnesnensem, avunculum meum longe charissimum, vita
esse functum et post hoc gravissimum vulnus, quod animo meo inflixit, addidit et aliud:
nempe rmam. D. vram., unicum solatium et praesidium nostrum, tanto dolore concussam
esse,- ut a gemitu et lacrimis temperare nequeat. Quare partim dolore, partim etiam
sollicitudine de vra. rma. D. vehementer consternatus misi e vestigio ad invisendam
illam hunc nuntium meum, et cuperem quidem vehementer movere illud pathos rethoricum
et consarcinare aliquas philosophorum sententias, quibus dolorem eis levare possem. Sed
quia et ipse lacrimis impedior et solent plerumque elaboratae hujusmodi consolatoriae
literae vulnus magis exasperare et refricare, quam obducere, cum rerum irrecuperabilium
summa
*) List przygotowany do wyslania, z wlasnorcznym podpisem Tomickiego. Na poez^tku po intytulacyi: M a g n i
fi c e d o m in e , a m ic e c h a r is s im e dopisal Tomieki: a c h o n o ra n d e , i dia tego dopisku musiat niezawodnie
sekretarz list ten przed wyslaniem raz jeszcze przepisad.
*) G&rski dopisal: Albertum.
115
summa felicitas sit oblivio, praetermissis omnibus hoc unicum a r. D. vra. orandum duxi,
ut pro sua summa sapientia meminisse velit conditionis humanae, nos videlicet ideo dici
mortales, quod moriendum sit omnibus; illum non fecisse aliud, nisi quod faciendum erat,
et quod nobis quoque faciendum restat, atque utinam liceat mihi defungi hoc postremo
munere, vita tam probe acta et fama inculpata relicta, sicut ille defunctus est Et pro
inde non est, quod oculos corrumpat et corpus animumque dejiciat, ne ad hoc malum
irreparabile aliquid aliud gravius, quod omen Deus avertat, accidat; unde non unius
hominis et praesulis tantum, sed etiam patris patriae si non vita deploranda, certe jactura
muneris ejus sustinenda esset aliquamdiu, ut contigit aliquoties cum maximo communi
omnium incommodo. Si vetuit Dominus illum, qui se sequi destinarat, sepelire patrem
suum, jubens mortuos sepelire mortuos suos, ne quid mundana isthaec ptetas remoraretur
vel impediret pietatem divinam et opus publicum: quid non imputari possit illi, qui non
solum in sortem Domini vocatus et in summa specula gregis positus est, sed etiam ex
cujus unius salute maxima pars salutis tam reipublicae quam ecclesiae dependet, si ob
mortuum fratrem, et mortuum hauddubie in Domino et proinde beatissimum, subito et
lacrimis et dolori adeo succumberet, ut non solum officium et munus suum intermitteret,
sed et oculos corrumperet et aegritudinem aliquam sibi consciret! Divus Martinus pro
necessitate populi nec mori timuit nec vivere recusavit. Nunc omnium in commune
poscit necessitas, ut vra. rma. Dtio. sit diutissime sospes et incolumis. Itaque supplico
illi impense, ut sepulto fratre desideratissimo sepeliat una et luctum ac dolorem suum
suaeque valetudini super omnia consulat, etiamsi coelum ruat. Scribo haec fortius, quam
praestare ipse possim, nam et ea dictans obruor lacrimis, sed tamen me praestare non
posse, quod scribo, doleo, tametsi parva est jactura mei, etiamsi totus fletu diffluam.
Vestra vero rma. Dtio., quae magis communi rei, quam sibi ipsi nata videtur, servet et
foveat sese et nobis et patriae quam diligentissime. Ego etiam interim justa optima
avunculo cum sacrificis et populo meo persolvam, et una pro incolumitate vrae. rmae.
Dominationis dominum Deum enixe precabor. Cujus gratiae me humiliter commendo.
E x arce mea Poltoviensi, die XIII Aprilis anno Domini M. D. XXIX.
Stor- Epus. Plocensis.

Tomickiego).
Kod. Sap. V II (2), 83.

Sacra regia Mtas. et dne. dne. dementissime. Post humilem servitutis et orationum mea
rum commendationem. Nuntiatum est mihi, dominam ducem Slucensem et dnum. Georgium,
filium ejus, actionem habere de quibusdam bonis per legitimam successionem ad se perti
nentibus, ex qua actione quia multum dicitur esse sollicitus illustris dux Constantinus
propter affinitatem, qua per matrimonium cum filia contractum duci Slucensi conjungitur,
supplico Mti. vrae. sermae., ut et ad aequitatem successionis legitimae attendere et meri
torum illustris duas Constantini in hac re dignam habere rationem dignetur. Nam et in
aequitate statuenda laudatissimum officium praestabit Mtas. vra, et ducem Constantinum,
qui maximam partem bene tuendae reipublicae sustinet, mirifice sibi devinciet. Commendo
me servitutemque meam in gratiam Mtis. vrae. sermae., quam felicissimam esse et diu
cum serma. conjuge sua et liberis incolumem vehementer desidero.
Datum Cracoviae, die XIII Aprilis anno dni. 1529.
is *


Sacra reginalis Mtas. et dna. domina clementissima. Post humilem servitutis et orationum
mearum commendationem. Tametsi merita ducis Constantini in regiam Mtem. non sint
obscura Mti. vrae. sermae. claraque sint officia et virtus ejus in tuenda bene republica
istius Magni ducatus Lithuaniae proptereaque sola et amicorum ejus negotia debeant
esse commendata Mti. vrae. sermae., quia tamen ego dominae ducis Slucensis nomine,
cujus filia nupsit illustri duci Constantino, sum rogatus, ut illius negotium et una filii ejus
Mti. vrae. commendarem, supplico eorum causa Mti. vrae. sermae., ut aequitatem eorum
in quibusdam bonis per legitimam successionem ad illos pertinentibus commendatione et
patrocinio suo adjuvare et promovere apud Mtem. suam regiam dignetur. Quod et illu
stris dux Constantinus cum familia sua et ego una omni genere servitutis mereri curabi
mus Mti. vrae. sermae,, cui ego me et studia mea omnia diligentissime commendo, et
quam felicissimam esse et in plurimos annos cum sermo, conjuge suo et liberis incolumem
vehementer desidero. Cracoviae, die XIII Aprilis 1529.
Teki Gorskiego, nr. I I 28

(wJasnoreczna minuta
Tomickiego).
132.
Petr. Tomicius, epus. Crac., vicecancellarius,
Constantino, duci in Ostrog, palatino Trocensi, exercituum

Magni ducatus Lithuaniae capitaneo.
Illustrissime princeps et dne. amice charissime ac honorandissime. Retulit mihi dnus. Silvester
Oiarowski, subcamerarius regiae Mtis., omnia, quae referenda mihi vra. illtas. commisit,
scripsique ego literas ad regiam Mtem., prout optavit vra. Illtas., commendans diligenter
Mtibus. suis causam et justitiam praeclarae dominae ducis Slucensis et ejus filii dni. ducis
Georgii et rogans, ut de hereditate et bonis, quae asserunt ad se jure optimo spectare,
debita illis justitia ministretur. Quas quidem literas mitto cum praesentibus ad vram.
Illtem., ut illis utatur reddique illas faciat pro arbitratu suo, quae ut tantum pondus obti
neant, quantum necessitas dnae. ducis Slucensis et ejus filii exposcit et quantum optat
vra. Illtas. in omnibus actionibus et negotiis suis et suorum, (quae) felicibus semper et
optatis successibus utatur. E go adhuc non sum omnino liber a dolore et luctu, quem
concepi ex obitu immaturo charissimi fratris mei dni. castellani Gnesnensis, boni servitoris
regiae Mtis. et vrae. Illtis., singulariter enim et unice illum diligebam e i omnibus propter
ejus modestiam et humanitatem singularem in ejusque virtute et prudentia omne reliquum
spei meae collocaram. Licet autem hanc illius mortem, quod nemini sit evitabilis, quodque
Dei judicio tribuatur, modestiore quo possum feram animo, desiderium tamen fratris amantissimi rationem hanc vincit, maeroremque interdum suscitat et lacrimas movet. Com
mendo me ex animo vrae. Illti. valereque illam cum suis omnibus felicissime desidero.
Dat. 13 Aprilis 1529.
11?

consiliariis terrarum Prussiae.
Kod. bibi. Zam.

(list oryginalny).
Sigismundus, Dei gratia rex Poloniae, Magnus dux Lithvaniae, Russiae totiusque Prussiae'
ac Masoviae dominus et heres.
Reverendi, magnifici et generosi, sincere et fideles dilecti. Molesto et indigno ferimus animo
eam perturbationem, quam inobedienta et contumacia quorundam subditorum nostrorum
ad impediendum communem usum novae nostrae monetae suscitare audet. Dabimus tamen
operam, ut illos aliquando facti poeniteat. Non solemus quidem praecipites esse adversus
subditorum nostrorum excessus, sed cum illos benignate nostra abuti cognoscimus, gravi
tate supplicii protervam mentem eorum compensamus de contumelia Majestati nostrae
illata. In civitate Gedanensi agemus ita, ut auctoritati et dignitati nostrae honestum et
conveniens putabimus. E t miramur, quod sint in illa civitate, qui tam duram cervicem
habeant, cum et novorum officialium suffectio et supposititiorum ac turbatorum punitio
adhuc satis recens sit et multis saeculis memoranda, sed dum isti nimium ad extremam
libertatem contendunt, servitutem istis facinoribus sibi facile asciscent. Quae tamen
fuerit mens nostra in hoc excessu Gedanensium, eam vobis ad conventum proximum
vestrum significabimus, forsan et addemus aliqua ad ea, quae nobis consulunt S. vestrae,
quarum fidem et diligentiam probamus plurimum et commendatam' habemus. Reliqua
accipient ex nuntio suo et bene valeant. Dat. Vilnae X IV aprilis anno domini MDXXIX.
Reverendis, magnificis e t generosis, episcopis,
palatinis et castellanis,
consiliariis nostris terrarum Prussiae, sincere
et fidelibus dilectis.
134.
Stanislao Radivilo, Uspolensi et Penanensi capitaneo.1)
Mgce. dne. fet amice honorandissime. Cum allatum huc ad nos esset de morte uxoris
Mgciae. vestrae, aegro et molesto admodum animo casum illius tulimus cum propterea,
quod neptis fuerat generosi dni. Boner defuncti et soror ejus, qui nunc est superstes
optimorum amicorum nostrorum, tum etiam propter Mgciam. vestram, cui illam charam
et dilectam esse sciebamus. In quo quidem dolore tametsi consolanda nunc nobis veniret
Dtio. vestra pro humanitatis et benevolentiae nostrae officio, quia tamen et ipsi nos ex
morte jucundissimi fratris nostri in gravi luctu constituti consolatione egeamus, silentio
praeterire magis volumus, quam ab hoc, quo ipsi laboramus, alterum dehortari debeamus.
Verum quia nos ipsi hanc rationem nobis potissimam consolationem delegimus, qua capi
mus et cognoscimus vanum in his esse dolorem, quae nullo hominum consilio devitari
possit, hanc etiam rationem levandi maeroris amplecti vellemus Mgciam. vestram, ut sci
licet illa id, quod in uxorem illius statuere divinae Majestati collibuit, ad solam ejus
voluntatem et arbitrium sine molestia deferret. Nam ista est omnibus nobis lex etiam
invitis subeunda. Ceterum quia mortua uxore Mgciae. vestrae dnus. Severinus Boner,
amicus noster, scit ex jure et pactorum obligatione pecunias et res omnes dotales sororis
suae ad se et fratres suos pertinere, rogavit nos, ut Mgciam. vestram pro amicitia, quae
nobis cum illa intercedit, hortaremur et rogaremus, ut illa omnia sine controversia resti
tuat. Nos vero tametsi non dubitemus Mgciam. vram. pro virtute et officio suo juri
communi
a) W kodeksie W ojczynskiego: p i n c e r n a e
L ith v a n ia e .
Teki Gorskiego, nr. IIJ3

Tomickiego).
Kod. Sap. V II (3) 6o.
communi et pactis initis non esse adversaturam, ne tamen amico petenti deesse vide
amur, Mgciam. vram. plurimum rogamus, ut ea, quae ad illum et fratres ejus legitime
pertinent, libere et sine impedimento illi restituere et tradere velit. Nam hoc et ad
aequitatem et dignitatem bonamque existimationem Mgciae. vestrae plurimum pertinet,
quibus ne quid detrahatur, generosi animi est providere. Cupio felicem esse Mgciam.
vestram et optime incolumem. Dat. Cracoviae.1)
Teki G6r*kiego, nr. 1277
(minuta 1 poprawkam
Tomickiego).
135.
Severino Boner, burgrabio, zuppario, magno procuratori Crac.
Generose dne. amice noster charissime. Allatae sunt nobis heri dominorum Radivilorum
literae, quibus nos iterum rogant, ut nostras partes interponeremus apud Dtionem.
vestram pro dno. Stanislao, fratre eorum et genero Dtionis. vrae., quo ex pecunia dotis
restituendae illi aliquid remittere velit. Namque scribunt illum omnem pecuniam et cetera,
quae in supellectili mundoque muliebri dotis nomine acceperat, procuratoribus Dtionis.
vrae. et reginali Mti. jam numerasse et restituisse, praeter quingentos aureos, quos neque
ipse haberet, neque apud ullum alium quaerere potuit. In quo tametsi nos exigere temere
vel incommode nihil velimus a Dtione. vestra, ne tamen videamur petentibus illis dominis
deesse officio nostro, Dtionem. vestram rogamus, ut negotio isti finem imponat et quod
difficulter vel per contentionem repetere cum multa molestia in posterum ab illis deberet,
nunc jam potius illi liberaliter dimittat, vel donet id, quod dimittendum illi videbitur.
Namque ista ratione et dominorum Radivilorum amicitiam sibi conciliabit Dtio. Vestra et
factum nomenque suum liberalitate singulari illustrabit. Cupimus felicem esse Dtionem.
vestram et in multos annos incolumem. Cui nos ex animo commendamus.
Teki G6rskigo, nr. 2948

Tomickiego).
136. P. Tomicius, epus. Crac., vicecancellarius,

Andreae Krzycki, epo. Plocensi.
Rme. in Christo pater et dne. nepos charissime. Heri huc venit Erasmus Gerlachowski,
sermi. regis Joannis nuntius, qui de felici successu regis sui multa retulit, quorum tamen
haec sunt praecipua, quod Transsilvanam provinciam in fidem suam reversam esse dixit
et quod imperator Turearum cum exercitu numeroso et apparatu bellico instructo jam
illi veniat in subsidium. Dnus. Laski etiam hodie huc advolavit iturusque est recta in
Lituaniam. Quid illic acturus, hactenus ignoro, si tamen cognovero, priusquam hinc
abeat, quo consilio ad regiam Mtem. proficiscatur, faciam de hoc Dtionem. vram. rmam.
primo quoque nuntio certiorem.
Ego commotus luctu et perturbatione mortis fraternae dolorem dentium in sinistra faciei
parte contraxi, quem nunc curo et depello medicorum consiliis et opera.2)
Nuntiorum, qui in Litvaniam ad regiam Mtem. sunt profecti, nemo adhuc rediit. Ego tamen
dnum. Isdbyenski spero propediem rediturum, qui isthac procul dubio iter faciet et
Dtionem. vram. rmam. de omnibus, quae illic acta sunt, plene edocebit. Ego quoque
hinc, quae occurrerent scitu digna, Dtioni. vrae. rmae. per occasionem scribam. Praeterea
vellem,
J) G irsk i zanotowal n a marginesie minuty dat$:
21 Aprilis, ale niezawodnie mylnie,
minuty zapisana wsp6kzenie jest d a ta : X V Aprilis.
gdyz na odwrotnej
z) Zdanie powyzsze w minucie przekreSlone.
stronie
119
vellem, ut me amet Dtio. vra. rma. et vinculum necessitudinis nostrae officiis amicitiae
fraternae augeat. Nam et ego id ago felicemque esse et bene incolumem Dtionem.
vram. rmam. vehementer desidero, cujus amori me ex animo commendo. Dat. Cracoviae,
18 Aprilis.
137.
Hieronimus iask i, palatinus Siradiensis,
Christoforo Szydlowiecki, castell. Crac., cancellario.
Arehiwum K r61ewieckie
(odpis wsp6tczesny).
Illustris ac magnifice domine, domine ceu pater mi colendissime. Quod incolumem esse
inteliigam vestram ill Dtionem. itaque esse in propinquo, laetor plurimum, nam si etiam
egisset et in Gostinin, nequaquam neglexissem illius invisere valitudinem, et nunc jam
diu ejus non caruissem praesentia, nisi mihi fuisset primum visenda serenissima princeps
Hedvigis, apud cujus Celsitudinem isto et crastino die, quicquid superest negotii, finiam
et demum ad vestram ill. Dominationem ibo, ubi et statum rerum Hungaricalium, tum
demum meam privatam causam vestrae ill. Dominationi aperiam. Interim hoc rogo, ut
veteri gratia ac amore suo me et negotia mea complecti dignetur, nam si est aliquis,
qui hoc tempore vivit vel vixit, certe est is vestra ill. Dominatio, quam observare uniceque amare volo ac volui semper. Cui me et servitia mea commendo. Cracoviae,
19
aprilis anno domini 1529. Hieronimus de Lasko etc. manu propria subscripsit
Adres: Sacrae regiae Poloniae Majestatis supremo et meritissimo domino, domino cancellario etc. ceu patri
coieadissimo.1)
138. Petrus Tomieki, epus. Crac., vicecancell.,

Andreae Cricio, episcopo Plocensi.
Rme. in Christo pater et dne. nepos charissime. Gratissimae mihi fuerunt Dtionis. vrae.
rmae. literae, quibus me et prudenter et docte monet, ne dolori, quem ex morte amantissimi fratris dni. castell. Gnesnensis recens accepi, nimium succumbam, Ob quod quidem
vrae. rmae. Dtionis. officium amicum et consolationem fraternam plurimas ago et habeo
illi gratias. E t sane si per humanitatem meam et desiderium tam optimi fratris mihi
liceret, obsecundarem libenter huic consilio et amantissimae admonitioni vrae. rmae. Dtionis.
Verum hoc in potestate mea non est, ut illum, quem ex omnibus habebam charissimum et
in quo reliquum spei meae collocaram, tam repente possim oblivisci neque amplius desi
derare. Do tamen operam quam possum maximam, ut et Dtioni. vrae. rmae. et ceteris
amicis luctum dissuadentibus obtemperare possim. Ceterum de parentalium supplicatione
facta et justis sacris defuncto persolutis ingentes ago Dtioni vrae. rmae. gratias. Unde
satis intelligo non minoris nunc esse Dtionem. vram. rmam. in mortuum pietatis, quam
fuerit in viventem benevolentiae et amoris. Interea illam sanam, felicem et incolumem
meique semper memorem vehementer desidero. D at Cracoviae, feria quarta proxima
ante festum sancti Adalberti, anno dni. 1529.*)
*) Odpis powyzszego listu dol^czony byl do listu K rzysitofa Szydlowieckiego, pisaaego do ks. Albrechta pruskiego
d, 28. 4 . 15 29 (zob, nr. 15 9).
) D- 2 1 . 4. 1529 .

(minuta * poprawkami
Tomickiego).
Kod, Wojcz, nr. 347,
120

(minat).*)

Christoforo Szydlowiecki, castell. Crac., cancell.
Magnifice dne. et dne. amice honorandissime. Heri ad multam noctem d. Nicolaus Philipowski, Mtis. regiae et Mgciae. vrae. servitor antiquus et fidus, est mortuus, per cujus
mortem quia vacat burgrabiatus officium, d. Miscowski, ecclesiae meae canonicus, posses
sionem illius capere voluit nomine fratris sui, dni. Vyelunensis, cui Mtas. regia ad primum
quodque ejusmodi officium vacaturum jus tribuere dignata est et Mgcia. vra. literas super
eo scribi et obsignari fecit. Dominus tamen vicecapitaneus Cracoviensis in possessionem
illum admittere noluit praeter mandatum Mgciae. vrae. Quare ego plurimum rogo Mgciam.
vram, ut secundum tenorem privilegii Mtis. suae, quod apud se est scriptum et obsigna
tum, dnum. Miscowski fratris sui nomine in possessionem admitti vacantis officii mandare
dignetur. In quo rem officii sui dignam et mihi vehementer gratam faciet Mgcia. vra.,
cui ego vicissim in omnibus obsequi et gratificari cupio et opto.1)
Teki Gorskiego, nr. l

(minuta).**)

Christ. Szydlowiecki, castell. Crac., cancell.
Dnus. Laski huc veniens, hortante sermo, rege Joanne per nuntium et monente coram
ipsa illma. dna. Hedvigi, Mtis. dni. nri. filia, item etiam amicis utrinque persuadentibus et
urgentibus, rediit mecum in gratiam, quod pro bono pacis publicae nostraque quiete et
commodo privato prosperet in nobis omnipotens Deus et faciat diuturnum ac firmum esse.
Explicare rem, ut erat gesta, longum nunc videtur, sed cum una congrediemur, uti futu
rum spero cito, ipse coram Mgciae. vrae. referam, cujus me interea benevolentiae et
amori fraterno commendo et felicissimam esse atque in multos annos cum suis omnibus
incolumem vehementer desidero. Dat.9)
*) M inuta w Tekach przekreslona; kodeksy listu tego liie zawieraj^.

c o list d o K rz. Szydtowieckiego z d. 2 1 kwietnia (nr. 139).
*) N a marginesie minuty dopisal G6rski dat?: 21 Aprilis 15 29 .
**) W Tekach minuta na tej samej k ard e,

a) W kodeksie Wojczyiiskiego pod nr. 361
i 362 znajduj^ si 2 listy Tomickiego tejze treSd, bez adresu a nastpuj^cego brzmienia:
Kod. Wojczyiiskiego nr. 360
(P. Tom idu s am ids suis) D e r e c o n c i l i a t a
g r a t i a (cu m
L a s k i) .
Dominus
L aski huc veniens reconciliatus est mihi, cum quo e t ego non invitus redii in gratiam e t publici commodi et
nostrae quietis privatae gratia, maxime tamen quod e t rex Joannes p er literas e t nuntiam id a m e contendit et
illustrissima domina Hedwigis, filia Majestatis domini nostri, m e coram multis verbis est hortata, necessarii vero
et almid persuasionibus adegerunt, de quo plura scribere literis supervacaneum esse videtur. Nam puto paulo
post multos, qui interfuerunt ei negotio, rem omnem copiose Dominationi vestrae exposituros esse.
Kod. Wojczynskiego nr. 361
(P. Tom idus) D e r e d i t u in g r a t i a m c u m L a s k i . Nudius quintus adveniens

huc dominus Laski, palatinus Siradiensis, reconciliatus est mihi et e g o vicissim sum factus amicus, cum propter
pacificandam quietem nostram privatam e t publicam, tum maxime, ut non contradicerem votis serenissimi Joannis
regis et illustrissimae dnae. filiae Majestati domini nostri, multorumque aliorum dominorum et amicorum meorum,
pacem et concordiam inter nos suadentium.
Namque rex Joannes per nuntiam et literas, illastrissima vero
domina Hedwigis coram ipsa verbis sunt m e diligentissime adhortati, am id autem sedulo obsecrarunt e t obtesta
bantur, u t redirem cum illo in gratiam ; fe d itaque, quod illis libuit e t facere erat mihi honestum; faxit Deus,
ut haee nostra reconciliatio firma sit e t diuturna, erit vero quod ad m e integra e t soiida, modo talem se erga
m e gerat, qualem se futurum promisit.
121

Cum huc venisset dominus Laski, serenissimi regis Joannis nuntius, ad me venit et plurimis
me est hortatus verbis, ut Majestatis suae causa in gratiam cum illo redirem; hoc idem
me monuit diligenter illustrissima domina Hedwigis, filia Majestatis vestrae serenissimae,
et amici studiose rogarunt. Quorum omnium causa et ut turbandae pacis publicae occa
sionem non praebeat dissensio nostra, suscepi hanc provinciam non invitus meque illi
reconciliavi pristina benevolentia et amore nostro, sicuti haec planius verbis Majestati
vestrae serenissimae dominus Oporowski') veniens exponet, qui omnibus his, cum acta
sunt, interfuit.


(minata).
Kod. Sap. V II (z) S5.
Venerabilis dne. frater in Christo charissime. Scripsimus Mti. regiae et reginali literas
nostras in commendationem negotii dni. Pauli Colaczkowski, qui cupit suffici in officium
notariatus terrae Sandomiriensis et est unus de quatuor electis per nobilitatem. Quod
quidem illius negotium ac desiderium etiam vobis commendamus; rogamus vos, ut opera
et diligentia vestra illud apud Mtem. regiam promoveatis, in quo rem et officio vestro
dignam et nobis plurimum gratam facietis. Felicissime valete. . Datum Cracoviae, die
S. Adalberti, anno dni. 1529.*)
143.
Christophoro de Szydlowiec, east. et capit. Crac., cancellario.
Magnifice domine, domine et amice honorandissime. Plurimas ago et habeo Mgciae. vrae.
gratias, quod me et literis et nuntio suo inviserit, quodque meam sibi salutem charam
et optatam esse declaraverit. Mihi quidem Mgciae. vrae. bona valetudo et prosperi
successus vicissim charissimi sunt et jucundi, propensio autem ista et significatio amoris
vehementer grata et quae non mihi modo e memoria excidet, verum ita haerebit semper,
ut non prius conquievisse satis animus videatur meus, nisi in omnibus officiis amidtiae
sit a me quoque Magnificentiae vestrae cumulate satisfactum.
Ceterum de exemplo legationis Caesaris ad conventum imperii Spirae habitum mihi misso
habeo et ago Mgciae. vrae. magnas gratias namque illud cum summa legi voluptate.
Dominus marsalcus magnus nudius tertius et supra quartum ejus diei diem in maximo vitae
discrimine positus erat, nunc tamen periculum evasit, nam dicitur esse meliusculus, quem
progressum secundet illi Deus et optimam usque spem valetudinis suae.
De officiis ejus nihil nunc scribo Mgciae. vestrae, quia quod ad ea attinet et quod etiam
mecum dominus palatinus Russiae, frater meus, de domini palatini Cracoviensis conque
stione, quod nullo officio sit provisus, est locutus, non est tutum committere literis. Cum
vero
*) T a k w kodeksie, zamiast Ozarowski.
Acta Tomiciana.
Tomus X I.
a) D. 23. 4. 529.
16

(minutaHaciejawsluego
122
vero Mgcia. vra. huc advenerit, coram illi exponam ipse libenter omnia De me et de
domino Laski, uti rediimus in gratiam et sumus nobis reconciliati, puto Mgciam. vestram
omnia ex domino Oiarowski intellexisse et aliis fortasse aliquibus, qui negotio interfuerunt,
prout ego praesenti Magnificentiae vestrae cum ceteris rebus exponam.
D e qua -quidem re priusquam aliquid adhuc coeptum erat.agi, volebam ego Mgciam. vestram
- certiorem facere et consilio ejus uti, sed tam subito precibus invaserunt me pacificatores
- omnes, abire hinc properantes, ut ipse meo consilio et voluntate uti non potuerim.
Quare si quid videbitur in hac parte a me praetermissum, necessitati potius Mgcia. vra.,
' quam culpae et ignorantiae meae,'attribuat, cetera enim omnia cum dignitate, ut existimo,
sunt transacta. Interea felicem esse Mgciam. vram. et optime cum suis omnibus incolu; mem vehementer opto, cujus me amori et benevolentiae fraternae plurimum commendo.1)

, (minuta z poprawkami
Tomickiego).
Kod. Sap. V H {2) 76.

rum commendationem. Ingentes ago et habeo Mti. vrae. sermae. gratias, quod meae cum
defuncto fratre servitutis rationem habens ad supplicationem nuper a me factam alteri
fratri meo, dno. castell. Calissiensi, binas praefecturas capitaneatuum suorum in admihistrationem 'et curam tradere sit dignata, quae equidem res non tam mihi chara est, quod
fratrem honore augeat, quam jucunda, quod tam liberalem et clementem in me esse
Mtem. vram. declaret. E t tametsi quidem ego non dubito fratrem meum sponte sua
Mti. vrae. sermae. pro tanto in se collato beneficio cumulatam suam facere et praestare
servitutem, tamen et ego monere et hortari eum non desinam, ut diligens sit et fidus in
munere atque officiis sibi commissis recte obeundis curandisque, ipse vero perpetua sedu
litate et observantia mea Mtem. vram. sermam. colam et venerabor semper eique hanc
gratiam fratri meo praestitam perpetua servitute mea demereri curabo. Verum ut haec
mea impetratio perfecta et absoluta fiat, Mti. vrae. sermae. supplico, ut eandem pensionem
redditus annui ab hoc superstite fratre meo suscipere dignetur, quam et a defuncto et
ab aliis anterioribus praefectis illorum locorum capere consueverat. Namque satis com
mode in ducentas quadraginta marcas descripta videtur. Ceterum mortuus est non multos
ante dies dnus. Joannes Buczinski, qui nomine hypothecae oppidum Grebow cum villis
Mtis. vrae. sermae. ad illud spectantibus tenebat. Quae bona quia jam ad eam libertatem
redierunt, ut vel Mtas. vra. ipsa vel quispiam alius ex consensu illius redimere ea ab
defuncti heredibus possit, supplico humiliter Mti. vrae. sermae., ut hanc facultatem redi
mendi dare et concedere dignetur Stanislao Pieni^2ek, servitori meo, adolescenti summe
ingenuo et modesto, quem ego propter ejus egregiam indolem de manu propinquorum
a puero acceptum apud me ad hanc usque aetatem fovi et educavi liberaliter non sine
magno meo et illius fructu. Nam quantum ille virtute et moribus simul cum aetate auctus
est, tantum mihi quoque ex illius justa et liberali servitute jucunditatis et oblectationis
accrevit. Qui quidem adolescens tanto charior ex recordatione mihi esse solet, quanto
illum spero aliquando Mti. vrae. et liberis illius augustissimis servitute sua futurum utilem
et gratum, et fortasse etiam charum, si hoc erit a Mte. vra. consecutus, pro quo nunc
illi
*) N a 4-tej stronie minuty powyzszego listu zanotowai Tom ieki wlasnorcznie: Minutae literarum, quae scriptae
sunt meo nomine de manu dni, Maczyeowski.
N a marginesie dopisal G 6rski: Crac. 1529 .
12:3
. illi, supplicat.. Namque provocatus-, hac Mtis. vrae. in se, liberali et regia clementia-jam
nunc inciperet suam servitutem ad dignitatem et splendorem Mtis. vrae. exercere, ut cum
. proxime posthac ad officia Mtis. vrae. accesserit, fiat ad illius jussa promptus et expeditus.
E g o etiam, si hoc impetro, servitute mea et omni officiorum genere bene mereri Curabo
Mti. vrae. sermae., cui me et servitutem meam rursus commendo diligenter, felicissimam, que esse et in plurimos, annos cum serma. conjuge:sua et liberis sanam, salvam et inco
lumem vehementer desidero. Dat Cracoviae.1)

Stanislao Tomieki, castell, Calissiensi.
Teki Gorskiego, nr. 1 134

Tomickiego).
Magce. dne. frater germane charissime. Impetravimus a Mte. regia, ut vos castris suis
Conin et Pisdri praeficeret capitaneumque in illis vos constitueret. Quam gratiam Mtis.
suae simul et operam et diligentiam nostram vos grato animo suscipiatis ac in administratione eorundem capitaneatuum its vos geratis, ut et gratiam Mtis,. suae demereri et
favorem hominum conciliare vobis possitis. Solvebat frater noster defunctus dnus. Castel
lanus Gnesnensis de proventibus eorundem castrorum et bonorum ad illa spectantium
Mti. suae quotannis ducentas quadraginta marcas pecuniarum. Quare, vos operam faciatis,
ut tantam summam pecuniae colligatis, de qua suo tempore M ti suae'respondere possitis.
Nos enim curabimus obtinere a Mte. sua, ut vos eam ipsam summam duntaxat, quam
frater noster solvere erat solitus, de proventibus dictorum castrorum quotannis.solvatis
et ad faciendam rationem non sitis obligatus. Rogamus autem vos, conservetis subditos
regios in juribus et libertatibus eorum eosque . non gravetis gravarique per quempiam
non permittatis et ab injuriis quibuscunque defendatis pro debito ac officio vestro.
Placeret autem nobis plurimum, uti officiales et ministros fratris nostri defuncti apud vos
relinqueretis, nam ille fidem et industriam illorum habuit satis longo tempore compro
batam, cumque illi cognoverint verum erga se favorem, tanto alacrius et fidelius vobis
servire commodaque regia et vestra augere curabunt.
Possessionem earundem praefecturarum et capitaneatuum dnus. Sebastianus Opaleniczki,
custos Posnaniensis et canonicus ecclesiae nostrae Cracoviensis, gentilis noster, vobis
nomine Mtis. regiae assignabit et ut vobis omnes subditi earundem praefecturarum obediant, pro suo quoque capitaneo vos habeant et honorent, illis praecipiet. Rogandus
vero erit dnus. deus, ut vos in his praefecturis in sua et regia gratia a c ' omnium homi
num benevolentia et amore diu sospitem et felicem conservet. Bene valete. Dat. etc.

Sebastiano Opalenieki, custodi Posn., canon. Crac.
Venerabilis dne. frater in Christo charissime. Sacra regia Mtas. habens benignam rationem
fidei servitutisque et precum nostrarum contulit gratiose fratri nostro dno. castellano
Calissiensi praefecturas castrorum suorum Conin et Pisdri, quae vacant per obitum alte
rius fratris nostri, dni. castellani Gnesnensis, vobisque commisit Mtas. sua, ut illi posses
sionem administrationis eorundem castrorum et bonorum ad illa spectantium assignetis,
prout
*) N a b fzegu minuty dopisai G6rski: Aprilis I 5 2 9 16*
Teki G6rskiego, nr. 3 4

(wlasnorgcina minuta
Tomickiego).
124
prout id ex literis Mtis. suae, quas cum praesentibus ad vos mittimus, plenius cognoscetis.
Vos igitur exequamini diligenter jussa Mtis. suae eundemque fratrem meum ad praefec
turas et capitaneatus praedictos nomine Mtis. suae intromittatis, juramentum de servandis
fideliter et administrandis hisdem castris juxta formulam in statutis regni contentam ab
eo suscipiatis, obedientiam illi percipiatis et res omnes in his ipsis castris, praediis ac
bonis ad illa spectantibus relictas conscribatis pro industria vestra et gratia regia.
Ceterum postulamus a vobis, inquiratis diligenter de literis, pecuniis et rebus quibuscun
que fratris nostri defuncti dni. castellani Gnesnensis, quas istic habuit, et eos ad nos addu
catis aut per Nyeszkowski mittatis.
Admonet nos frequenter dnus. castellanus Posnaniensis pro exsolvendis nescimus quibus
debitis subditis suis de Szamotuli, quae contraxisse apud illos dicitur dnus. olim Vincentius Swidwa, castellanus Gnesnensis. Quare inquiratis cum Nieszkowski, quae sint ea
debita, et de proventibus bonorum Schamotuli, quae exstant, exsolvi illa faciatis, illa
inquam, quae fuerint justa et liquida. Certo enim edocti sumus, esse et alia quoque non
pauca debita ejusdem olim dni. Swidwa, de quibus etiam Nyeszkowski non ignorat,
quae nos suo tempore exsolvere volumus de proventibus bonorum, quorum tutela nobis
et dno. palatino Cracoviensi est commissa, praesertim debita justa et quae debito modo
probari possunt.
Dnus. Hieronimus Laski, palatinus Siradiensis, reconciliatus est nobis, cum quo et nos non
inviti rediimus in gratiam et publici commodi et nostrae quietis privatae gratia, maxime
tamen, quod et rex Joannes per literas et nuntium suum id a nobis contendit et illma.
dna. Hedvigis, filia Mtis. dni, nostri, nos coram multis verbis est hortata, necessarii vero
et amid persuasionibus adegerant.
Nudius tertius dnus. Nicolaus Philipowski, burgrabius Cracoviensis, excessit e vita, qui ut
cum Zamboczki nostro plane consentiebat in vita et moribus, ita alter sine altero in
terris agere non potuit. Bene valete. Dat. Crac.
Teki G6rslsiego, nr. 1134

Tomickiego).

Andreae Nieszkowski.
Nobili Andreae Nieszkowski, servitori nostro grate dilecto,
Nieszkowski. Quemadmodum commisimus tibi, fac, ut una cum dno. Opaleniczki, custode
Posnaniensi, pecunias, literas ac res omnes fratris nostri defuncti, dni. castellani Gnesnensis,
diligenter istic perquiras et inventas ac collectas ad nos adducas. Praeterea quae debita
sunt justa et liquida, in quibus dnus. olim Vincentius Swidwa, castellanus Gnesnensis,
mansit subditis magci. dni. castellani Posnaniensis et civibus de Schamotuli obligatus, cura,
ut illa de proventibus Schamotuliensibus, quae sunt adhuc illic integri, persolvatis et
compositis istic ac in debito ordine constitutis negotiis vobis commissis ad nos redeas. Dat.
Kod. Sap. X V IL fo). igo.
148. Stanislaus Borek, canonicus Cracoviensis,

Joanni Easki, archiepiscopo Gnesnensi.
Narravi diligenter rmo. dno. meo episcopo Cracoviensi omnia, quae referre illi vestra rma.
Dfcio. mihi commisit, optassem vero ex animo, ut quisque alter hoc munus obivisset; ego
enim
125
enim non libens turbare volui ejusmodi rebus Dtionem. suam rmam. in hoc praesertim
ejus luctu et maerore, in quem ex obitu charissimi fratris sui domini Nicolai Tomiczki,
castellani Gnesnensis, est conjecta; parui tamen non gravatim mandatis vestrae rmae.
Dtionis. et plene omnia, quae illa voluit, rmae. Dtioni. suae exposui. Quae respondit
mirari se in primis, quod vestra rma. Dtio. revocat sibi ad injuriam, quod sua Dtio. rma.
curaverit impetrare sacerdotia Jacobi Schutz apud Sedem apostolicam, dicatque et scribat
illam id ex infenso et hostili erga se animo fecisse, cum tamen ipsa nihil unquam hostile
erga vestram rmam. Dtionem. asserat se commisisse, sed et eam quoque impetrationem
sacerdotiorum, quae vacaverunt apud Sedem et in mense sanctissimi domini nostri, juste
et sine ullius praejudicium facere se potuisse. Explorati namque juris est, quod nullus
ordinarius potest disponere de sacerdotiis vacantibus apud Sedem et in mensibus Romani
Pontificis, et quoniam quivis alter ea ipsa sacerdotia petere et impetrare jure potuit,
prout et vestra quoque rma. Dtio. pro illis licet sero diligenter supplicat per MichaSlem
Paczanow, putat sibi etiam id sua Dtio. rma. facere licuisse, alioqui non factura, si com
pertum habuisset per ejusmodi impetrationem suam juri vestrae rmae. Dtionis. aut cujusquam alterius ordinarii vel in minimo detrahi seu derogari debuisse. Cum igitur provisum
sit per Sedem apostolicam nonnullis consanguineis Dtionis. suae rmae. et scribis cancellariae regiae de eis ipsis sacerdotiis ex cessione rmi. dni. cardinalis sanctorum quatuor
coronatorum, qui illa et vacantia apud Sedem et in mense Summi Pontificis primus impe
traverat, non videtur Dtioni. suae rmae., ut provisionem apostolicam de beneficiis apud
illam et in mense ei reservato vacantibus et provisionem vestrae rmae. Do., utra sit
melior et validior, ad cujusquam arbitrium rejicere deberet, cum clarum et manifestum
sit, Dtionem. vestram rmam. de beneficiis illis disponere jure non potuisse, et non sit
etiam jam integrum Dtioni. suae rmae. de illis quicquid constituere, cum in eis sit jam
aliis jus quaesitum, quod illi pro arbitratu suo prosequentur et defendent justitia mediante.
Rogat autem Dtio. sua rma., ut cum viam justam (Dtio. vra. rma.) non habeat impugnandi
provisiones apostolicas praedictas, velit admittere servitores et consanguineos suos ad
possessionem beneficiorum, de quibus est illis provisum per Sedem apostolicam; cum enim
ipsa sit afchiepiscopus, primas et legatus natus, aequum esse censet Dtio. sua rma., ut vestra
rma. Dtio. pro sua prudentia proque officio ac debito suo custodiat jura et dignitatem
sanctae Sedis apostolicae literasque et provisiones illius manuteneat et executionem illarum
non impediat nec quovis modo suspendere contendat; si enim praelati ecclesiastici impe
dient prosecutionem literarum apostolicarum, facile homines saeculares illorum exemplo
sument audaciam longe majora contra illam sanctam Sedem tentandi et moliendi Quod
attinet ad canonicatum ecclesiae Gnesnensis, dixit Dtio. sua rma., se certo edoctam esse,
quod privilegium bonae memoriae Leonis decimi, Romani Pontificis, cujus meminit in suis
literis vestra rma. Dtio., non se extendit ad beneficia vacantia apud Sedem et propterea,
quod eidem privilegio sit jam aliquotiens derogatum. Nam Jacobus Schutz defunctus
neque fuit doctor neque unquam apud ecclesiam Gnesnensem residebat E t proinde
rogat Dtio. sua rma. vestram rmam. Dtionem., admittere velit consanguineum suum dnum.
Stanislaum Schlomowski ad prosecutionem provisionis de canonicatu Gnesnensi illi factae,
nam aeque servire ille poterit vestrae rmae. Dtioni. et ejus ecclesiae, ut dominus Lopateczki aut quivis alius.
1 26

{^(raianta v/lasnor^czca
Tomickiego).

Stanislao Stomowski, Gnesn., Crac. et Posnan. canonico.
Venerabilis dne. nepos noster dilecte. Quamvis non dubitemus, rmum. dnum. epum.!;Posna niensem non gravatim te instituisse ad canonicatum ecclesiae suae per mortem dni. Petri
. Guniczki vacantem, visis literis praesentationis nostrae, non enim erat incognitum ejus
rmae. Dtioni., nos jus praesentandi ad eundem Canonicatum dudum a regia Mte. impetra
visse et habuisse, in omnem tamen eventum mittimus tibi cum praesentibus literas prae. sentationis Mtis. suae ad eundem canonicatum, ne quid difficultatis in illo suboriri nunc
aut in posterum tibi possit. Scire vehementer optamus, quomodo successerit,tibi in ade
unda possessione canonicatus ecclesiae Gnesnensis, de quo curavimus tibi per Sedem
apostolicam provideri volumusque, ut nos de hoc edoceas et si quid impedimenti per
quempiam tibi injectum s it,, utaris jure tuo de consilio dni. doctoris Charbowski et ad
nos facta diligentia debita sine mora redeas et bene vale. Dat.
Teki Gorskiego nr. 1134

Tomickiego).

Andreae Przeelawski, notario.
Andreae Przecziawski, notario nro. grate dilecto.
Przeczlawski. Post tuum a rmo. dno. archiepiscopo discessura scripsit nobis ejus rma. Dtio.
'postulans, ut conditiones a se tibi cum aliis, quibus est de sacerdotiis, quae vacarunt
apud Sedem apostolicam per obitum Jacobi Schutz, provisum, propositas susciperemus et
in arbitrium et decisionem rmi. dni. cardinalis sanctorum quatuor coronatorum jus tuum
et aliorum servitorum nostrorum rejiceremus. Cui nos respondimus, quod cum tibi et
aliis ex cessione ejusdem rmi. dni. cardinalis de beneficiis Jacobi Schutz sit provisum
eademque beneficia apud Sedem apostolicam et in mense sanctissimi pontificis vacaverint,
nolle nos jus clarum et minus ambiguum revocare in dubium, praesertim vero cum sciamus
Dominationem suam nullo modo se ad ea ipsa beneficia intromittere neque de illis cuique
providere potuisse, nobisque integrum non esse jam de eis ipsis beneficiis quideunque
constituere, cum de illis sit servitoribus nostris provisum, qui jus suum procul dubio
defendere jure mediante curabunt. Quia vero certo edocemur, Dtionem. suam nescimus
quo consilio perstare in proposito, ut vos impediat in possessione beneficiorum, ad quae
jus clarum et plenum habetis, aequum et necessarium esse censemus, ut facta diligentia
debita. pro conservando et prosequendo jure vestro ad nos huc cum Schlomowski et
Lubowiczki redeatis, ut tempori nitamur in rebus commendandis vestris et provideamus,
ne quid illic contra vos per audientiam contradictorum in causa appellationum, quae vobis
sunt interpositae, attentetur. Priusquam tamen huc redeas, negotia tibi commissa bene
et solliciter curato ac in itinere descendas ad Vieluri et cum literis provisionis nostri
Stanislai Hosii debitam diligentiam facito.
Dat. Cracoviae, XXIV' aprilis.
127

Stanislao de Rzeezyca, poenitentiario.
Venerabilis et egregie dne. frater et amice in Christo charissime- Fecit nos nuper suis
literis certiores dnus. doctor Borek, diplomata seu bullas suffraganei nostri tandem per
banchum Focarorum esse allatas, non tamen sine magno dispendio et damno nostro,
constare enim illas scribit centum undecim aureos, prius autem dati et expositi sunt pro
eis ante direptionem urbis Romae ducenti viginti aurei. Miramur certe plurimum, quod,
nunc istic omnia negotia nra. et tarde nimis procedunt et non nisi magna pecunia redimi
et expediri possunt, et cum ita fiat, curabimus deinceps abstinere a petendis aliquibus
gratiis ab ista sancta Sede, cum in rebus justissimis et quae passim omnibus concedi
solent, tantas difficultates et impendia atque etiam moras sustineamus. Rogamus autem
vos, ut in his, quae curanda et agenda vobis commisimus, omnem operam et diligentiam
vestram adhibeatis, et quid de iis pro bono et stabilimento ecclesiae nostrae sperare
debeamus, nos quamprimum faciatis certiores; si enim nunc ea, quae justa petimus, non
impetraverimus, postea pro illis istam sanctam Sedem et ejus praesidentes importunis et
frequentioribus precibus nostris non-fatigabimus nec illi erimus molesti.
Ceterum credimus vos non ignorare, quod dominus olim Nicolaus Gamrath et Jacobus
Schutz habuerunt commissa sibi multa negotia nostra amicorumque atque servitorum nostro
rum, quorum scripturae cum facile istic reperiri possint et forte apud dominum Jacobum
Cortesium, rogamus vos, facite operam vestram, ut illas habere et revidere possitis, ut,
quae spectarent ad expedienda eadem ipsa negotia nostra, illis uti, et quae pro instruc
tione vestra habere possitis. Felicissime valete et nos diligite. Datum.

.
Kod. Sap. X V II, fol. 186 vi
Stanislao Rzeczicza, penitentiano.

Venerabilis et egregie dne. frater in Christo charissime. Mittimus s cedam praesentibus
inclusam, in qua descriptus est casus, qui accidit per ignorantiam Jacobo, clerico nostrae
Crac. diocesis. Mittimus et supplicationem originalem Petri Porqbski, servitoris nostri,
qua provisum est ei de canonicatu et praebenda ecclesiae collegiatae Lanciciensis, per
mortem Jacobi Schutz vacanti, et rogamus vos, ut literas dispensationis super irregularitate
jacobi praedicti per poenitentiarium et bullam provisionis Petri Por^bski expediatis et ad
nos quam primum transmittatis, beneque et feliciter valeatis. Dat.

Andreae Przeclawski, notario.
Nobilis, grate nobis dilecte. Miramur plurimum, quod dominus Charbowski sit adeo meticu
losus, ut etiam in re justa noluerit praestare tibi et Stanislao Hosio officium suum, quod
quivis alter absque omni controversia ac renitentia praestaret praestareque jure deberet;
et molestissimo animo ferimus, quod praelati ecclesiastici audent hoc turbulentissimo tem
pore
Kod, Sap. X V II, fol. 186.
128
pore deterrere minis suis alios inferiores, ne procedant ad executionem literarura aposto*
licarum. Quia vero Trojanus, qui se temere intrusit ad praeposituram Wyelunensem et
ecclesiam tuam in Parznio, interposuit appellationem ab intimatione literarum apostolicarum
sibi facta, non videtur nobis, ut opus sit aliquid agere contra illum coram subexecutoribus,
sed ut omnia jura vestra mittantur quamprimum ad urbem Romam, ubi facile huic tra
goediae imponetur finis debitus. Bene vale. Datum.
K od. Sap. XVIT. fol. l88

Stanislao Slomowski, Gnesn., Crac., Posn. canonico.
Venerabilis domine, nepos noster dilecte. Venit huc nuper doctor Bolanczki et tentavit
patrocinio nonnullorum dominorum impetrare a nobis hanc gratiam, ut eum in pacifica
possessione canonicatus Gnesnensis, quem post obitum jacobi Schutz vigore gratiae
exspectativae acceptaverat, quietum redderemus. Cum autem nos respondissemus illi,
quod impetraverimus eundem canonicatum Gnesnensem pro te apud Sedem apostolicam
et propterea non esse nobis jam integrum de illo quicque constituere, non comparuit
posthac apud nos nec scire possumus, quid facere intendat; putamns tamen illum non
initurum esse tecum litem pro eo ipso canonicatu, cum acceptare illum non potuerit
gratia sua exspectativa, quae ad beneficia vacantia apud Sedem se non extendit; volumus
vero, ut vigore literarum provisionis tuae facias te recipi ad ecclesiam Gnesnensem et
miramur, quod tamdiu id non feceris, cum receptio ipsa non modo non invalidabit, sed
etiam firmius reddet jus tuum, quod alioqui firmissimum est nec ullis cavillis infringi
unquam poterit. Bene vale. Datum.
Kod. Sap. X V II. fol 186

doetori Rzeczicza, penitentiario.
Venerabilis ac egregie dne. frater in Christo charissime. Cum venissent servi nostri ad
dominum archiepiscopum Gnesnensem cum literis provisionis suae et postulassent admitti
se ad possessionem beneficiorum, de quibus eis est provisum, parum humaniter ab illo
fuerunt excepti. Questus enim imprimis de nobis, quod sacerdotia in ejus diocesi impe
tra ssemus, respondit servos suos et se melius et potius jus habere ad eadem ipsa bene
ficia, quae vacarunt per mortem Jacobi Schutz, quam quempiam alium, et proinde noluit
votis servitorum meorum acquiescere, sed optavit ab eis, ut promitterent sistere se coram
rmo. cardinali sanctorum quatuor coronatorum prima die juridica post festum Sancti
Bartholomaei proxime venturum ea lege, quod, quidquam ille inter ipsos et servitores
suos super eis ipsis beneficiis simpliciter et de plano decerneret et diffiniret, id illi absque
ulla renitentia et provocatione susciperent. Cum autem servi nostri, nolentes jus suum
clarum revocare in dubium, conditionem sibi oblatam accipere noluissent, sed ad posses
sionem beneficiorum suorum admitti se petiissent, ille nihil facere voluit, sed instruxit
suos, ut mox appellationem interponerent ab intimatione literarum apostolicarum, id quod
illi alacri animo sunt exsecuti. Adhaec scripsit dno. episcopo Posnaniensi, interminando
dno. Joanni Charbowski, quem servi nostri subexeeutorem sibi delegerant, ut, si quas
censuras ille contra servitores suos decernere auderet, velle se hanc injuriam de eo
omnibus
129
omnibus modis ulcisci. E x hoc cognoscatis, quam.oboedientem se praestet praelatus ille

primus in regno, nempe archiepiscopus Gnesnensis, legatus natus et primas, ad exsequenda
mandata apostolica et dignitatem illius conservandam. Idem minatur se nullo modo pati
velle nepotem nostrum Stanislaum Sehlomowski in canonicatu Gnesnensi, de quo illi per
Sedem apostolicam est provisum, ait enim impetravisse se eum ipsum canonicatum apud
bonae memoriae Leonem pontificem decimum pro jurisperito et ob hoc jus . hoc suum et
ecclesiae suae omnino tueri contendit. Nos tametsi putemus eum non praevaliturum esse
adversus jus nepotis nostri, cui de canonicatu praedicto ex vacatione apud Sedem et
cessionem rmi. domini cardinalis protectoris est provisum, quia tamen ille procul dubio
pro peculiari et fatali quodam suo erga nos et omnes bonos odio turbare eum non desi
stet, rogamus vos, praemoneatis de hac re tempori et instruatis rmum. dnum. cardinalem
protectorem et cum opus fuerit, nepoti nro. et ejus justitiae adsitis consilio et patrocinio
vestro, pro vestra solita erga nos et nostros benevolentia et propensione. Nos vero
vicissim hanc vestram operam omni studio et gratificatione nostra vobis referemus.
Optamus vos bene ac feliciter valere. Datum.
156. Petrus Tomicius, epus. Crac., vicecancell.,

Lucae de Gorka, eastell. Posn., capit. Majoris Poloniae generali.
Mgce. dne. dne. et frater honorandissime. Cum frater meus dnus. castell. Gnesnensis sub
latus esset de vita, cura me ceperat alterius fratris, dni. castellani Calissiensis, quod unicum
mihi adhuc restat solatium, ut ab otio domestico, in quo desidet, ad civiles actiones tradu
ceretur utque me in exercendis muneribus publicis et procurandis officiis Mtis. regiae
adjuvaret. Quare miseram illico nuntium meum ad regiam Mtem. supplicatum, ut illum
alicui praefecturae ex his, quas praemortuus frater obtinebat, praeficere dignaretur.
In qua petitione mea cum Mtas. sua fidei et diligentis servitutis meae rationem habere
vellet, Pisdrensem et Coninensem praefecturam eidem fratri meo contulit, Costensi prae
fectura dno. Alberto Sampolenski, antiquo et bene merito militi aulae suae, relicta.
Supplicaveram etiam Mti. suae pro dno. Andrea, filio Mgciae.. vrae., ut illum ornare digna
retur castellanatus Gnesnensis dignitate, utcumque neque illius neque vrae. Mgciae.
voluntatem in ea re compertam habuerim. Verum audio Mtem. reginalem magno conatu
isti rei intercedere et contendere apud Mtem. suam, ut Gnesnensem castellanatum
d. Janussius Latalski assequatur, Landensem vero haberet d. Andreas, filius Mgciae. vrae.,
in qua re quia nihil adhuc erat constitutum, cum meus illinc discederet nuntius, exspec
tandus erit ipse d. Andreas, qui de toto negotio et progressu ejus nos faciet certiores.
Nudius quintus adveniens huc d. Laski, palatinus Siradiensis, reconciliatus est mihi, et ego
vicissim illi sum factus amicus, cum propter pacificandam quietem nram. privatam et publi
cam, tum maxime ut non contradicerem votis sermi. regis joannis e t illmae. dnae. Hedvigis, filiae Mtis. dni. nostri, multorumque aliorum dominorum et amicorum meorum, pacem
et concordiam inter nos suadentium. Namque rex Joannes per nuntium et literas, illma.
vero dna. Hedwigis coram ipsa verbis sunt me diligentissime adhortati, amici autem
sedulo obsecrarunt et obtestabantur, ut redirem cum illo in gratiam; feci itaque, quod
illis libuit et facere erat mihi honestum; faxit Deus, ut haec nostra reconciliatio firma
sit et diuturna, erit vero quod ad me integra et solida, modo ille talem se erga me gerat,
qualem se futurum promisit.
Dedi
Acta Tomiciana.
Tomus X I.
'7
Teki G6rsItiego, nr, 1136

Tomickiego).
Kod. Sap. VH (2) 81.
130
Dedi in mandatis servitoribus meis, quos misi isthuc cum corpore fratris mei defuncti, ut
ex proventibus pupillorum et liberorum domini olim Vincentii Swidwa, qui in tutela mea
sunt, subditis Mgciae. vrae. in Szamothuli dissolvant id, quod illis debetur, quod illos
procul dubio ita facturos esse scio.
Dominus Laski jara hinc discessit et ut mihi relatum est, in Germaniam proficiscitur, ut copias
illas regi suo Joanni, de quibus jamdudum audiebatur, comparet et educat. Alia hic non
sunt, quae scribi pro novis possint, si tamen interciderint, non patiar illa diu esse inco
gnita Mgciae, vrae. Cujus amori me et benevolentiae fraternae interea commendo, et eam
felicissimam esse atque cum omnibus suis diu sospitem ac incolumem vehementer desidero.
Datum Cracoviae, die S. Marci evangelistae anno dni. 1529.')
157. Hieroniraus Laski, palatinus Siradiensis,

Christ. Szydlowiecki, castell. Crac., cancellario.
Archiwutn Krdlewieckie,
(odpis wspfilczeany).
Illustris ac magnifice domine, domine ceu pater observandissime. Jam id, quod ex Tharnow
praescripseram, facio currenterque ad vestram ill. D. venio dicturus non solum ea, quae
a serenissimo domino meo in commissis tuli, sed etiam visurus sanitatem illius, quam
ei toto corde faveo. Quare rogo, significare dignetur, an hoc vestrae ilL M. non esse
molestum debeat. Intellexi enim dominum Sigismundum, Bofimiae regis oratorem, apud
illam esse, nec vellem vestrae ill. Dominationi suspicionem augere, cum forsitan illa carere
vix possit, itaque rescribat ea in re mihi vestra ill. D. manuque sua subscribat, an illuc
veniendum mihi sit, cujus praesentiam admodum cupio, et me illi ceu domino et patri
commendo. E x Oppatowiecz, 26 Aprilis anno 1529.
Hieronimus de Lasco etc. manu propria subscripsit
A d r e s : Suae illustr. Dominationi, domino dominoque meo, regni Poloniae cancellario dignissimo.9)
Archiwum K r61ewieckie
(list oiygin, wlasnorgczny).
158. Christophorus de Szydiowiec, castell. Crac., cancellarius,

Illustrissime princeps, domine et domine frater gratiose et honorandissime, post solitae ser
vitutis meae commendationem. Iterum redditae sunt mihi literae illustrissimae Domi
nationis vestrae ejusdem manu scriptae; eloqui non valeo, quomodo sunt mihi gratissimae,
quibus literis illis meis, quas nuper miseram illustrissimae Dominationi vestrae, eadem
dignatur mihi gratiose et amicissime respondere. In principio autem literarum suarum
cupit et precatur illustrissima Dominatio vestra mihi et uxori et etiam liberis meis salu
tem et omne bonum. A g o ex hoc et habeo illustrissimae Dominationi vestrae maximas
gratias, dominumque Deum omnipotentem precor, immo dando pauperibus elemosinam
imploro misericordiam suae divinae Majestatis, ut illustrissimam Dominationem vestram
pariter et illustrissimam principem dominam, conjugem illustrissimae Dominationis vestrae,
et prolem earundem conservare velit in annos plurimos. Quod autem illustrissima Domi
natio vestra pro sua illa bonitate et humanitate scribere dignetur, quomodo ei grata
sunt officia mea, est hoc mihi etiam longe gratissimum et credat mihi illustrissima Domi
natio
J) D . 25. 4. 1529 .
*) L ist pow yiszy dol^czony byt do listu
d. z8 . 4. 15 29 (zob. nr. 159).
K rz. Szydlowieckiego do ks. Albrechta pruskiego
131
natio vestra, quia omnia dicta et scripta mea bene convenient cum factis, quandocumque
ad hoc veniet. Agnosco etiam, quod gratum est istud illustrissimae Dominationi vestrae,
quia eidem manu mea scripsi, et laudat meam latinitatem; laus ista est mihi multum grata,
procedit enim ex animo et ex corde illustrissimae Dominationis vestrae. Tamen scio
ego, quod non sum bonus latinus, immo nullus sum latinus; libentissime tamen patiar me
ab illustrissima Dominatione vestra laudari, a tam optimo principe et fratre gratioso; et
si illustrissima Dominatio vestra libenter videt manum meam, ego certe ejus deosculor.
Optarem tamen, ut non defatigaret se illustrissima Dominatio vestra tam multa scriptione;
scribant hi, quibus est hoc munus commissum et qui libenter scribunt; satis mihi erit
videre duo verba in subscriptione manus illustrissimae Dominationis vestrae, nisi talia
forent negotia, quae deberent merito scribi manu propria.
Quod etiam antea scripsi offerens me, vitam meam, facultates meas, fratres, amicos, servitores et omnes subditos meos pro necessitate illustrissimae Dominationis vestrae, hoc
ipsum et nunc scribens repeto, nec sibi secus illustrissima Dominatio vestra dignetur
persuadere. Commendo me et servitia mea illustrissimae Dominationi vestrae cum filio
meo Cristofforo, quem ad hoc genui, ad hoc enutrio et servo, ut una mecum serviat
perpetuo illustrissimae Dominationi vestrae et ejus familiae clarissimae; et confirmet domi
nus Deus eam benedictionem, quam ei dedit illustrissima Dominatio vestra dicens, ut
videat filios filiorum suorum; et ego vicissim opto, ut idem dominus Deus dies in omnes
tribuat illustrissimae Dominationi vestrae omnia secundum cor et desiderium ejus. Datum
28 aprilis in arce Novae civitatis anno 1529.
Vestrae illustrissimae Dominationis sincerus servitor et frater
Cristoforus de S., castellanus et capitaneus Cracoviensis ac regni Poloniae cancellarius, manu sua.
Cetera ex literis secretarii mei manu scriptis intelliget illustrissima Dominatio vestra etc.
159. Christophorus de Szydlowiec, castell. Crac., cancellarius,

Illustrissime et excellentissime princeps et domine domine frater major gratiose ac hono
randissime. Post debitae ac constantissimae servitutis commendationem. A d vicesimam
secundam praesentis accurrit ad me is tabellarius cum literis illustrissimae Dominationis
vestrae, quem tabellarium simul et literas suscepi cum ea qua debeo alacritate, quibus
quidem literis quoniam illustrissima Dominatio vestra superioribus meis respondere per
humaniter dignetur, ago eidem ingentes gratias, amoque et deosculor eum amorem et
animi propensionem, quam illustrissima Dominatio vestra tot literis et significationibus
atque etiam effectu declarare dignatur; si quid etiam est in me virium et facultatum,
id totum volo esse semper in manu et potestate illustrissimae Dominationis vestrae, quae
meis servitiis ita uti dignetur, ut alicujus ex alumnis et aulicis suis, quibus vel prae
cipue fidit.
D e edicto caesareo contra illustrissimam Dominationem vestram edito, ut proxime senten
tiam meam illustrissimae Dominationi vestrae perscripsi et significavi, ita et nunc illud
ipsum sentio. Non est enim, cur formidem, dum sit fulmen illud. Commendo igitur
excelsum hunc illustrissimae Dominationis vestrae animum, cui, ut scripsi et illustrissima
Dominatio vestra credit, regnum Poloniae in hac re nullo modo est defuturum.
Etiam
17*
Arehiwum Krilewieckie
(list orygin. z wl&snorgCMiym podpisem),
132
Etiam hoc vehementer placet, quod illustrissima Dominatio vestra in his et aliis rebus ad
sacram Majestatem regiam, avunculum suum, dominum nostrum gratiosissimum, legatos
mittere dignata est. Opto, ut confectis ex sententia rebus laeti et felices ad illustrissimam
Dominationem vestram redeant.
Etiam hoc non modice commendo, quod dedit in mandatis legatis suis, agerent cum Maje
state regia de negotio auxilii contra Thureos ferendi, postquam obstant, ut prius scripsi,
indutiae recens erectae et factae.
Illud quoque gratissimum est, quod illustrissima Dominatio vestra injunxit agere legatis
suis de confirmanda authoritate imperiali concordia nova inter sacram Majestatem regiam
et illustrissimam Dominationem vestram facta, idque, ut fuerit medio serenissimi domini
regis Ferdinandi, etiam summe placet. Si enim concordia haec per caesarem approba*
retur, non possem istud nisi plurimum laudare. Attamen quicquid Majestas regia in hac
re renuntiabit illustrissimae Dominationi vestrae, rogo velit non contemnere, quanquam
me judice firmior caesaris confirmatio esset, quam si authoritate decem Pontificum Roma
norum (ut stant nunc res Romae) confirmata esset.
E t hoc, quod illustrissima Dominatio vestra dignata est mittere unum e suis consiliariis ad
dietam Spirensem in causa illustrissimi domini marchionis Georgii et occasione illius edicti
caesarei, item propter hoc, ut defenderet, si quid adversus Polonos ageretur etc.: quod
attinet res illustrissimi domini marchionis, misi ego literas commendatitias a sacra Maje
state regia in manus illustrissimae Dominationis suae hoc exemplo, sicut hic habet illu
strissima Dominatio vestra;x) opto, ut negotium hoc felicem accipiat finem secundum desi
derium illustrissimi domini Georgii marchionis. Quod autem postulat illustrissima Domi
natio vestra, ut Majestas regia mitteret Spiram nuntium suum, qui adesset illustrissimo
. domino Georgio marchioni, scribam in hac re Majestati regiae perlibenter; sed tamen,
quantum ego intelligo ex literis, quae domino Sigismundo ab Eberstayn huc allatae sunt,
quod conventus ille Spirensis solutus est in hunc diem et serenissimus dominus rex Ferdinandus hisce diebus in Lincz constitui debet; sed ut fusius de hoc cognoscat illustrissima
: Dominatio vestra, mitto ei exempla literarum huc praedicto domino Sigismundo allatarum.
Erat hic mecum triduo dominus Sigismundus rediens a Lituania, heri Cracoviam profectus
est. Dominus Laski ante non multos dies ex Hungaria rediit, qui scripsit cupere se velle
mecum convenire; ejus literarum exempla mitto illustrissimae Dominationi vestrae.2) Fuit
apud me dominus Laski die dominico proxime praeterito, convenit dominum Sigismundum
et coenaverunt pariter. E t dominus Laski pro salute serenissimi domini regis Ferdinandi
salutato domino Sigismundo sumpsit poculum et ebibit. Postero die fuerunt semotis
arbitris in cubiculo domini Sigismundi et locuti sunt ad duas horas. Mihi tamen non
constat, qui fuerunt sermones eorum. Nolui ego, ut veniret hic dominus Laski invito
domino Sigismundo; sed dominus Sigismundus libenter permisit, ut veniret, et sic acta
est haec fabula. Serenissimum regem Joannem dicit dominus Laski esse in arce Lippa
exspectareque Tureos, in quibus totam spem suam reposuerunt.
Mihi scribitur ex finibus regni et Moldaviae, quod Thureus deberet contra Zophi vires suas
convertere, nec se ex imperio Graeciae movere. Missurus tamen est partem gentium
in auxilium regis Joannis. Id si confirmabitur, scribam posthac illustrissimae Dominationi
vestrae, cui ut domino et fratri gratioso plurimum me commendo. E x arce Novae civitatis
Corczin die vicesima octava aprilis anno Domini millesimo quingentesimo vigesimo nono.
Christophorus de Schidlowyecz, castellanus et capitaneus Cracoviensis ac regni Poloniae
cancellarius etc., vestrae illustrissimae Dominationis totissimus servitor et frater, manu sua.
x) Cfr. nr. 97.
*) Cfr. nr. 137 i 157.
133
160. Christophorus Szydlowiecki, castell. Crac., cancellarius,

ArcMwum Wiedeiskie
(list oryginalny).
Serenissime rex et domine domine clementissime. Post perpetuae servitutis commendationem.

Etsi perspecta esse debeant sacrosanctae Majestati studia atque etiam sinceritas mea
in res et negotia ejusdem, tamen magnificus dominus Sigismundus, orator et consiliarius,
cum superabundanti dicet, quam alacri et fideli animo opto et precor quaeque summa
ac felicissima sacrosanctae Majestati vestrae, et praeterea quidquid auxilii Dominationi suae
magnificae in hoc itinere ad Lituaniam et apud Majestatem regiam domini mei a me
praestari potuit, praestitum ex corde, de quo ipsemet sacrosanctae Majestati vestrae (ut
spero) dicet. Dicet etiam, quam vehementer optarem pacem, sed tamen cum dignitate
et honore s. Majestatis vestrae, in cujus bonam gratiam me rursus et servitia mea dili
gentissime commendo. Quam optime ac felicissime valere et regnare opto. Datum in
Nova civitate, die 28 aprilis, anno domini 1529.
Ejusdem s. Majestatis vestrae humilis servitor
Cristoforus d. S., castellanus et capitaneus Cracoviensis ac regni Poloniae cancellarius, m. p.

Carolo, Duci Munsterburgensi, capitaneo Slesiae.
Illris. princeps et dne., dne. honorandissime. Perlatum est ad me recens Illtem. vram. pro
virtute et officio suo ducali cepisse hoc in sermi. regis sui et suis dominiis consilium,
ut per bonorum virorum praedicationem homines ab errore pravo ad sanam evangelicae
veritatis observationem reducantur. A d quod quidem munus quia intellexi Illtem. vram.
magistrum Martinum Dobrogost,) concionatorem antiquum ad aedem sacram Divae Mariae
in circo Cracoviensi et canonicum Wratislaviensem, advocare Glogowiam velle, quem ego
hic unicum ex omnibus in lingua Theutonica apud frequentissimum populum praedicatorem
habeo, magnopere eram ob id perturbatus; namque satis intelligebam eo homine hinc
avocato mentes Germanici hujus populi, quae alioqui per se ad perniciosam innovati
dogmatis haeresim sunt proclives, a nemine altero tam bene in officio christianae religionis
contineri posse. Quare consilium scribendi de hac re ad Illustritatem vram. cepi. Quam
summo studio et diligentia rogo, ut ab abducendo hinc hoc homine institutum suum revo
care dignetur et alterum aliquem inquiri jubere, qui Glogowiae praedicandi munere fun
gatur. Nam id facilius in SIesia et dominiis Illtis. vrae. praestari poterit, quam hic in
paucitate Germanicae linguae hominum, praesertim literatorum. In quo Illtas. vra. faciet
rem et populo huic salutarem et regiae Mti. dni. mei vehementer gratam, mihi vero, ad
quem pertinet summa omnium cura, magnopere nesessariam et utilem. Commendo me
ex animo vrae. Illti., quam dnus. Deus servet in sua gratia quam diutissime sospitem et
felicem. D a t Cracoviae, XXVIII aprilis.
) W kodeksach: Dobergast.
Teki Girsktego, ar. 2976

Tomickiego).
Kod. Kamk. X . 264.
Kod. Sap. V H (1) 257.
134
Teki G6rskiego, nr. II35

(minola z poprawkami
Tomickiego).*)

commendationem. Cum his diebus mortuus esset d. Nicolaus Philipowski, antiquus ser
vitor Mtis. vrae. sermae., rogavit me dnus. Czykowski, castellanus Sandecensis, etiam
vetus et emeritus apud Mtem. vram. servitor, ut pro se Mti. vrae. sermae. supplicaremus,
quo pensionem stationis, quae nunc per obitum ejusdem Nicolai Philipowski Scarbimiriae
vacat, illi gratiose dare et concedere dignaretur. Nam ex castellanatus sui Sandecensis
dignitate, qua paulo ante est ornatus per Mtem. vram. sermam,, nihil se emolumenti
capere dicit, oneris autem publici plurimum sibi imminere ex hoc loco non dubitat, cum
in causis ex commissionibus Mtis. vrae. recognoscendis, tum etiam in publicis conventibus
et ceteris actionibus obeundis per mandata vrae. Mtis. sermae. Quare ego honestam
hanc sui causam ratus supplico Mti. vrae. sermae., ut petitionem hanc suam clementer
ad animum admittere illique pro regia sua Hberalitate annuere dignetur. Namque ille
perpetua servitute sua et diligentissimis quibusque officiis bene mereri haec studebit
Mti. vrae. sermae. et ego illi me cum fidelitate quoque servitutis meae adjungam. Quam
nunc rursus in gratiam Mtis. vrae. sermae. cum omnibns officiis et observantia mea
diligentissime commendo felicissimamque Mtem, vram. et per multos annos cum serma.
conjuge sua et liberis incolumem vehementer desidero. Dat.
Teki G6tskiego, nr. 1135

(minnta z poprawkami
Tomickiego).*)

mearum commendationem. Supplicavi per literas Mti. regiae, dno. meo clementissimo,
ut pensionem stationis Scarbimiriensis, quae nunc per obitum Nicolai Philipowski vacat,
dno. Nicolao Czykowski, castellano Sandecensi, veteri jam et bene merito servitori suo,
tandem dare et concedere dignaretur, quoad aliqua alia dignitate vel officio per Mtem.
suam provideatur. Nam ex hac dignitate castellanatus Sandecensis, qua per Mtem.
regiam est paulo ante ornatus, nihil emolumenti habet, onus vero non modicum in publi
cis et privatis negotiis per commissiones Mtis. regiae, quae ad eum frequenter devol
vuntur, sustinet Quare Mti. vrae, sermae. illius causa etiam supplico, ut in hac petitione
me et illum patrocinio et gratia sua apud Mtem. regiam adjuvare dignetur et efficere,
ut ad onus dignitatis illius aliquid commodi adjiciatur. Nam si ille hoc impetrabit a Mte.
vra., perpetua servitute sua una mecum semper erit illi demeritus. Cui ego me servitutemque meam rursus diligenter commendo et felicissimam esse Mtem. vram. sermam.
atque diu cum sermo, conjuge suo et liberis incolumem vehementer desidero. Cracoviae,
XXIX aprilis.1)
* ) G6rski dopisal na marginesie minuty: n o n
s c r ib a tu r .
*) N a dolnym bizegu minuty zapisana d ata: Crac. X X V I, odnosi si alb o d o poprzedniego listu d o krola pisanego,
albo moze do dnia Smierri Filipowskiego.
135
164. Petrus Tomieki, epus. Crac., vieecancell.,

Lucae de Gorca, castell. Posn., ca p it Majoris Poloniae generali.
Mgce. dne. domine et frater honorandissime. Accepi literas Mgciae. vrae., quibus mortem
fratris mei, dni. castell. Gnesnensis, sibi acerbam et molestam esse declarat meque in
dolore meo prudenter et amice solatur. Ob quod officium et benevolentiam fraternam
magnas ago et habeo Mgciae. vrae. gratias, praecipue tamen quod funus illius tam huma
niter et officiose cum amicis obierit, praesentiaque sua honoratam multum ejus effecerit
sepulturam; mirifice enim me afficit et delectat hoc extremum Mgciae. vrae. erga fratrem
meum obsequium. Cui ego si possem, ut cupio, omnibus officiis et gratificatione amica
pro merito respondere, gratius equidem optatiusque nihil mihi contingere posset. Tamen
quantum in me est, dabo operam diligentem, ut ex meo vicissim officio, sicubi illi
in re aliqua ab hac dissimili opus fuerit, nunquam quicquam desideret Mgcia. vra.
Dnus. Andreas, filius Mgciae. vrae., venit huc non pridem, multaque est mecum locutus, prae
cipue tamen de repulsa, quam in castellanatus Gnesnensis petitione accepit, graviter mecum
expostulavit, ad animum, uti est generosus adolescens, plurima revocans et attollens
facti ejus indignitatem et dolorem adaugens suum, non ob repulsam rei petitae, sed ob
victoriam eorum, quos sibi addictos putabat Cujusmodi doloris ratio cum mihi jam
antea ex aliis satis perspecta esset et cognita, quantum periculum hominibus afferat,
praesertim iis, qui sibi moderari non possunt, majorem in modum me permovit illius causa.
Quare pro meo in illum officio et amore sum illum solatus diligenter suasique illi, quid
consilii in re tanti momenti et dolore suo gravi capere debeat Ceterum et in aliis,
quae ad augendam dignitatem suam pertinent, sententiam et consilium meum illi exposui,
operamque et studium omne meum sum illi pollicitus liberaliter, prout hoc ille copiosius
Mgciae. vrae. vel perscribet vel coram referet
Ceterum, quod ad me de dno. Alberto Chomqczki Mgcia. vra. scribit non recuso quidem
ego et Mgciae. vrae. et dni. Alberti Sampolenski causa. Verumtamen pro illa fide et
opera diligenti, quam fratri meo, cum viveret, circa administrationem rerum suarum prae
stitit vellem, ut etiamnum nepotum meorum hereditatem et fratris dnL Calissiensis prae
fecturas industria et consilio suo curandas susciperet. Quicquid tamen praeterea opera sua
Mgciae, vrae. vel dno. Alberto Sampolenski inservire posset, hoc .mihi dubitatione procul
charum fieret et gratum. Quare illi ego hac de re scribo literas et moneo illum, ut desi
derio Mgciae. vrae. pareat et obsequatur.
Ea, quae ad nos ex conventu Spirensi recens allata sunt mitto vrae. Mgciae., utcumque
sciam illi a mercatoribus istius civitatis, qui in Germania negotiantur, omnia haec melius
cognita et perspecta esse.
E x Ungaria vero constanter nuntiatur, quod Tureorum exercitus magno militum numero
et apparatu bellico instructus a tribus septimanis castra moverit et in Ungariam profici
scatur, prout id ex exemplo literarum BoSmicarum, quod etiam cum praesentibus mitto,
Mgcia. vra. plenius cognoscet. Alia, quae mihi posthac cognita erunt Mgciae. vrae. per
occasionem perscribam diligenter. Interea me amori et benevolentiae illius fraternae
plurimum commendo, eamque felicissimam esse et diutissime cum suis omnibus incolumem
vehementer desidero. D a t1)
2) Na marginesie minuty: Aprilis 15 2 9 , Cracoviae.
Teki Girakiego, nr. 1 138

Tomickiego).
K od. Sap. V II (2), 77.
Kod. Wojcz. nr. 34S.
136
Teki G6rsHego, nr. 1 139
Tomickiego).

commendationem. Decessit heri de vita sub instantem noctem dnus. Stanislaus de Chodecz,
marsalcus regni Mtis. vrae., homo sane probus et ex omni parte integer, quique Mti.
vrae. sermae. multos annos recte, fideliter et juste servierat. E x cujus morte quia nunc
vacat magni marsalcatus officium, negotiis et autoritate sublime, supplico Mti. vrae. sermae.,
ut illud dno. Petro Kmithae, in eodem genere officii plures annos in aula Mtis. vrae.
versato, conferre dignetur.
Namque ille pro fide et diligentia sua, quam plurimis jam argumentis Mti. vrae. declaravit,
poterit et Mti. vrae. magis, quam alius quispiam, satisfacere, et officium hoc cum summa
totius regni dignitate et ornamento sustinere. Mtas. autem v ra illum hac re sibi per
petua servitute devinciet et multorum hominum desideriis cumulate satisfaciet, tum denique
ego hanc clementiam Mtis. vrae. sermae. servitute mea promereri diligenter curabo, quam
iterum atque iterum in gratiam Mtis. vrae. sermae. suppliciter commendo, felicissimamaue
semper esse Mtem. vram. et cum serma. conjuge sua et liberis incolumem vehementer
desidero. Dat. Cracoviae, ultima Aprilis 1529.

Tomickiego).
166. P. Tomieki, epus. Crac., vieeeaneellarius,

mearum commendationem. Heri sub primam noctem de vita discessit dnus. Stanislaus
de Chodecz, marsalcus regni, probus, honestus, fidus et antiquus in publicis officiis exer
cendis Mtis. regiae consiliarius. In cujus locum, quia ad munus istud marsalcatus alterum
erit necesse sufficere, qui et dignitatem et fidem in se habeat singularem, Mtem. vram.
sermam. summis precibus rogo, ut autoritatem et promotionem suam interponere dignetur
ad regiam Mtem., quo ad officium istud praeficiatur dnus. Petrus Kmitha, aulae Mtis. suae
marsalcus, qui et fide et nobilitate, denique industria et corporis dignitate praestat ceteris
multis, estque jam in eodem officii genere multis annis apud Mtem. suam versatus.
Faciet Mtas. vra. serma. rem et suo splendore dignam et toti regno utilem atque hono
rificam, pro qua et dnus. marsalcus et ego servitutem nostram Mti. vrae. sermae. perpetuo
devinctam faciemus, quam ego rursus et una me ipsum in gratiam Mti. vrae. sermae.
plurimum commendo, felicissimamque esse Mtem. vram. et optime cum sermo, conjuge
suo et liberis incolumem vehementer desidero. Dat. Cracoviae, die ultima Aprilis anno
dni. 1529.

(wlasnor^cma minuta
Tomickiego).

Joanni Chojenski, archidiac. Cracoviensi.
Venerabilis dne. frater in Christo charissime. Hesterna vespera d. Stanislaus de Chodecz,
marschalcus regni, bonus et fidelis servitor Mtis. regiae et noster singularis ac charus
amicus, concessit ab humanis, per cujus obitum quum vacet marschalcatus regni, scripsimus
regiae
137
regiae et reginali Mti. commendantes dnum. marschalcum curiae et rogantes, ut ad offi

cium marschalcatus regni habita ratione virtutis, probitatis et meritorum suorum sufficiatur.
Vos etiam rogamus, adjuvetis in hac re preces nostras operamque vestram faciatis, ut
d. marschalcus curiae ei muneri praeficiatur, quod illi et virtutibus ejus dudum debetur
et quod ille cum summa dignitate Mtis. regiae et ornamento atque amplitudine totius
Reipublicae sciet et poterit sustinere. Facietis in hoc illi et nobis rem longe gratissimam.
Bene valete. Datum Cracoviae ultima die Aprilis anno domini 1529.

Petro Kmitae, castell. Vojnicensi, marsalco curiae, Scepusiensi,
Colensi, Premisliensi capitaneo.
Mgce. dne. amice et affinis charissime ac honorandissime. Heri circa vesperam d. marschal
cus regni, bonus ac integer amicus meus, concessit e vivis, cujus obitum ego magno pro
sequor dolore. Cognovi enim illum fuisse mihi amicissimum et regiae Mti. et reipublicae
fidum servitorum. Scripsi regiae et reginali Mti. commendans virtutes et merita vrae.
Mgciae. et supplicans, ut ad officium marschalcatus regni sufficere vram. Mgciam. digna
rentur. Et mitto cum praesentibus literas meas, quas scripsi ad Mtes. suas in ea re,
Mgciae. vrae., quae optime novit, quomodo res nunc procedunt in curia regia, et cujus
nutu et arbitrio diriguntur. Faciat diligentem operam pro se et honore atque exaltatione
sua et sibi ipsi non desit, et valeat felicissime vra. Mgcia. meque habeat sibi charum et
commendatum. Dat. Cracoviae, in vigilia sanctorum Philippi et Jacobi apostolorum
anno dni. 1529.1)

Venerabilis frater in Christo nobis dilecte. Cum Varschoviae in conventu publico nuper
essemus, maximorum virorum et procerum ducatus Mazoviae ordo et corona totius sena
tus nos precibus adorti sunt, ut pro nostro patrocinio, quo te prosecutos nos semper
intelligebant, tibi persuaderemus vel potius te adduceremus autoritate nostra, quam te
maximi facere putant, ut domino Golinski, adversario tuo, de jure canonicatus Plocensis,
quod per provisionem Sedis apostolicae post mortem dni. S^boczki aut Jacobi Schutz
obtines, cederes et cum alio istiusmodi lites exerceres, quam cum eo, qui hic et dno.
episcopo Plocensi charus esset et magnam necessitudinem cum primoribus ejus ducatus
haberet; in qua re cum nos diu illorum precibus reluctati essemus, rationem adducentes,
quod non liceret nobis jus alicujus invito ipso eripere, ferre tamen ad ultimum illorum
importunas preces nequivimus, quin polliceremur ipsis te adducturos nos esse, ut bona
conditione juri ei, quod obtines, cederes. E t equidem veniebat nobis tum in mentem
et cum domino Samuele Macziejowski, canonico ecclesiae nostrae, qui tuam causam tuta
batur, saepius conferebamus, te in magna invidia et pertinacia potentium et contentiosorum
hominum non posse satis jus tuum tutari. Quare ex re tua fore arbitrati concordiam
et
*) D . 30. 4. 1526.
Acta Toraiciana.
Tomus X I.

Tomickiego).
138
et contractum ejusmodi hic fecimus nomine tuo cum adversario, ut videlicet tu tenearis
juri, liti et causae concedere, ille tibi pendere debeat annuam pensionem viginti et sex
aureorum Hungaricalium, quos viginti1) aureos ita expeditos et praeter litem magis utiles
tibi futuros opinabamur, quam canonicatum ipsum, qui et litigiosus est et non ampliores
proventus, quam octo sexagenarum habet. Quare te hortamur, ut hunc contractum per
nos in commodum tuum factum grate suscipias et approbes cedasque, cum eris requisitus,
omni juri, quod ad dictum canonicatum habere te praetendis.
Ceterum agimus tibi gratias, quod literis tuis feceris nos certiores de allato istuc fasce
nostro cum regiis literis, quas Mtas. sua de reservandis et conferendis scribis cancellariae
suae sacerdotiis post mortem Jacobi Schutz vacantibus ad rmum. dnum. cardinalem Sanc
torum quatuor scribere dignata est, solliciti enim per multum tempus eramus, ne non
amissae vel aliquo pacto suppressae praenominatae literae fuissent. E t licet certo speremus,
rmum. dnum. cardinalem facturum esse omnia ex sententia et ad postulationem Mtis.
regiae, tu tamen cum dno. doctore Rzeczicza, quem istic jam esse credimus, dabis operam
diligentem, ut postulationi et desiderio Mtis. suae et nostro fiat satis. Bene vale etc.
Kod. Sap, V II (j) 13.

Kod. "Wojcz. nr. 45b.
170.
Petrus Tomicius, epus. Cracoviensis, vicecancellarius,
Christof. a Sidlowec, castell. Cracoviensi, cancellario,
et Nicolao a Sidlowec, castellano Sandomiriensi, thesaurario.
Magnifice domine, domine et amice honorandissime. Cum hic essent isti domini militum
in terris Russiae militantium praefecti, multa verba in hanc sententiam apud me fecerunt,
graviter conquerentes, quod non fuerint scilicet illorum emerita stipendia illis dissoluta,
cum tamen se dicant scire, publicis conventus decretis ita fuisse constitutum, ut milites
in Russia duas cum media anni partes servarentur et ex integro stipendium illis exsol
vatur, et praeterea dicant fore sibi exploratum, quod ab omnibus jam regni incolis con
tributio fuerit exacta. Cujus quidem rei ratio et ordo tametsi mihi non satis fuerit
explorata, ad eorum me tamen conquestionem et lamenta accomodans, repressi quantum
potui illorum animos incensos et exacerbatos verbis mitibus et lentis atque adeo sum
illos cohortatus, ut firmam spem solutionis habendae habeant, neque turbas eas, quas
verbis prae se ferebant, moliantur. Hoc idem ut illis. Magnificentia vestra, cum istic
apud eam erunt, persuadeat, plurimum illam rogo, et amplius etiam operam det, quanto
majorem poterit, ut eorum illis stipendia dissolvantur, ne et decreta publica videantur
pessumdata et neglecta et illi causam habeant alicujus motus et seditionis in regno exci
tandae. Quo faciet Magnificentia vestra rem et illis plurimum gratam et reipublicae
magnopere utilem. Cupio felicem esse et incolumem Magnificentiam vestram. Cujus
benevolentiae et fraterno amori me plurimum commendo. Cracoviae.

171.
Joanni de Tarnow, exercituum r. Poloniae capitaneo generali.
Magnifice domine, frater et consanguinee charissime ac honorandissime. Reddiderunt mihi
heri literas Magnificentiae vestrae nonnulli praefecti militum mercenariorum in terris
Russiae
x) T a k w kodeksie.
139
Russiae militantium, quibus declarat vestra Magnificentia, quantus motus sit inter eos
ortus et inter eorum commilitones ob nonnullorum ex iis missionem et quod aliter cum
illis ageretur, quam fuerit in publico conventu constitutum. Postulatque a me vestra
Magnificentia, ut, quae sit in ea illorum acerbitate sistenda mea sententia, eam illi signi
ficarem. E go certe non possum aliud consulere vestrae Magnificentiae, quam quod paulo
ante consului, ut videlicet satis fieret decretis generalis conventus et haberetur ratio
temporis praesentis et summae contributionum decretarum, quae si omnes editae et solutae
sunt, scire non possum; hoc vero affirmare possum, quod, prout e baccalario notario
magnifici domini thesaurarii cognovi, ne unus quidem grossus e publicis contributionibus
secundae et ultimae ratae in thesaurum regium est illatus. Spero tamen, quod brevi omnes
exactores pecuniam a se collectam huc afferent et transmittent, qua stipendia emerita
militibus istic militantibus exsolventur. Quod ut citra moram et ullam difficultatem fiat,
scripsi magnificis dominis, Cracoviensi et Sandomiriensi castellanis, eosque rogavi, ut ad
hoc curam et operam suam impendant. Id quod illos non ambigo diligenter esse facturos.
Commendo me ex animo vestrae Magnificentiae et valere illam felicissime desidero.
172. Andreas Crieius, epus. Plocensis,

P. Tomicio, epo. Crac., vicecancellario.
Rme. et colendissime mi domine. Cum nuntius iste in praecinctu esset, rediit a vra. rma.
Dtione. meus Glogowski, quo summam cepi consolationem, quod ex illo et literis, quas
attulit, cognovi vram. rmam. Dtionem. et salvam esse fortiterque ferre jacturam optimi
fratris et cum dno. palatino Siradiensi cum magna sua dignitate in gratiam rediisse, quod
omnino non adeo privata, quam publica res exigebat, et proinde multi hoc et probabunt
et laetabuntur, praeter eos, qni studio alunt discordiam senatorum, ut commodius ipsi
rerum omnium habenas sumant. ,
Dnus. Gorcensis1) est jam complures dies apud me saucius animo non ob repulsam rei
petitae,) sed ob victoriam eorum, quos sibi addictos putabat. Ego expertus, qualis sit
dolor hisce volatilibus posthaberi et quod remedium ei dolori conducat, solor illum et
reficio quantum possum. Nollem enim, ut juvenis ad omnia habilis et magni in regno
momenti aleret hoc vulnus in pectore et aliquid se indignum patraret, ut sunt multi, qui
ad seditiones animos hujusmodi patriciorum accendunt.
Scriptum est mihi ex Posnania dnum. castell. Posnaniensem cum multis proceribus et amicis
omnibus justa dno. olim castell. Gnesnensi officiosissime persolvisse.
Dnus. rmus. Posna
niensis8) invitatus*) magnis' precibus excusavit se nuptiis sui marsalci et invitatis hospi
tibus, nominatim vero dno. palatino Calissiensi. Sic alii tacitis senescimus annis, alii
rejuvenescimus et cum mundus deserendus esset vel flendum cum flentibus, ut jubet
apostolus, tum magis pergraecamur et tripudiamus. Commendo me gratiae vrae. rmae.
Dtionis., quam Do. Deus servet diutissime sospitem et felicem. Ex Plocko die S. Philippi
et Jacobi M. D. XXIX.5)
Stor- epus. Plocensis.
Mi rme. dne. Non puto esse necessarium constituere aliquid et consulere cum rmo. dno.
Premisliensi de responsione danda rmo. dno- cardinali protectori super pecuniis meis,
quas
G6rski w Zbiorze pism K rzyckiego dopisat na marginesie: Andreas de G orka. *) Gorski dopisat: marsalcatus.
8) Gorski dopisat: Jo. Latalski.
*)
D opisek G orskiego: ad exequias.
6) D. i , 5. 1529.
18*

(list wlasnorsczny).
Kod. K6rnicki pism
Krzyckiego nr. 207.
140
quas recepit, nam ipse rmus. d, Premisliensis scit, cui suas pecunias capiendas commisit
et quod ille eas accepit. E go meas commiseram dno. Gamrato defuncto, quo mortuo
accepit illas dnus, cardinalis absente Szucz. Merito mihi de illis calculus debetur a rmo.
dno, cardinali.1)
Tomickiego).*)

Sacra regia Mtas. et dne. dne. clementissime. Post humilem servitiorum et orationum mea. - rum commendationem. Erat hic nuper d. palatinus Podoliae,2) et is cum videret d. Sta-. nislaum de Chodecz, marsalcum, in extremis vitae laborare, petiit a me, ut, si illum con
tingeret mori,, se ad aliquod officium Mti. vrae. commendarem. E go vero, quia illius
fidem erga Mtem. vram. et officia diligentissimae. servitutis satis insignia novi, nam in illa
parte regni, ubi habitat, neque sumptibus neque labori parcit, ut Mti. vrae. et reipublicae
commodis inserviat, Mti. vrae. sermae. supplico, ut xn commutatione hac officiorum, quae
obtigit, illius servitutis et sumptuum, quos fecit in militia8) existens, benignam rationem
habere dignetur, nam et ille id meretur et Mtas. vra. non in ingratum beneficium conferet.
Scio enim illum servitute sua et officiis omnibus gratum hoc Mti. vrae. effecturum esse,
quod pro gratia et liberalitate sua regia in illum conferre dignabitur, ego vero ipse ser
vitute mea id Mti. vrae. sermae. bene mereri curabo, quam illi iterum atque iterum in
gratiam una mecum suppliciter commendo et felicissimam esse Mtem. vram. et in multos
annos cum serma. sua conjuge et liberis sospitem et incolumem vehementer desidero.
Dat. Cracoviae (1529).
Teki G6rskiego, nr, 1145

Tomickiego).**)

(
mearum commendationem. Cum mortuus esset dnus. Stanislaus de Chodecz, marsalcus
regni, officiaque, quae ille habuit et gessit, pro se quisque peteret apud regiam Mtem.,
ego cognitam habens fidem et virtutem dni. Martini de Camyenyecz, palatini Podoliae,
et sumptuum illius conscius, quos in militia reipublicae et serenissimae Mtis. suae regiae
non mediocres fecit, commendavi illum Mti. suae generatim per literas. Eumque etiam
et Mti. vrae. plurimum commendo et rogo, ut se pro illo apud regiam Mtem, interponere
dignetur, quo in commutatione ista officiorum servitutis ejus et sumptuum factorum
benigna ratio habeatur. Merebor hoc ego Mti. vrae. sermae. et ipse etiam Mti. vrae.
sermae. servitute sua et diligentissimis officiis optime mereri studebit. Commendo me
rursus servitutemque meam Mti. vrae. sermae., quam sanam, salvam et incolumem esse
cum sermo, conjuge suo et liberis vehementer desidero. Datum Cracoviae, prima die
Maji anno 1529.4)
* ) G6rski dopisal na minucie: n o n
s c r ib a tu r ,
mimo tego K od . Wojczyiiskiego ma list powyzszy.
**) Na
brzego minuty notatka: n o n s c r i b a t u r , K odeksy G6rskiego listu tego nie maj%.

2) Przypisek powyzszy przekreSlony w oryginale niezawodnie przez G6rskiego, kt6ry g o tez nie umiescil ani w Zbiorze
pism K rzyckiego ani w kodeksie Sapiezynskim.
4) D ata dopisana wlasnorjcznie przez. Tom ickiego.
s) Marcin Kamieniecki.
s) W K od . W ojcz.: i n a u l a ,
141
Tomickiego).
K od. Sap. V U (a) 98.
175. P. Tomieki, epus. Crac., vicecancellaFius,

Sigismundo primo, regi Poloniae,
mearum commendationem. Opinor jam perlatum esse ad Mtem. vram. de morte Stanislai
de Chodecz, marsalci regni Mtis vrae. sermae., ad quod officii munus ego jam aliis literis
dnum. Petrum Kmitha, affinem meum, Mti. vrae. commendavi. Verum quia et mgcus.
dnus. Andreas de Tanczin, palatinus Cracoviensis, mea opera in hac re et commendatione
uti voluit, has alias manu mea exaravi, ut iis animi mei sententiam liberius Mti. vrae.
explicarem. E t equidem de dni. palatini fide erga Mtem. vram. et in exercendis negotiis
publicis industria multa me commemorare non oportet, nam haec ipsi Mti. vrae. sunt
satis de illo cognita et perspecta. Verum quod ad rem attinet, Mtem. vram. plurimum
rogo, ut hoc officium marsalcatus regni sui illi conferre dignetur. Nam cum ille id expetit,
et aliud nullum hactenus cum palatinatus dignitate junctum officium habuit, uti ceteri
palatini Cracovienses antea habere erant soliti, satis dignum existimo, ut Mtas. vra. regia
per hanc occasionem illum desiderii sui compotem faciat eaque re illum sibi ad sua reique
publicae suae commoda devinciat Nam procul dubio hoc beneficio a Mte. vra. accepto,
ille erit rerum et utilitatis Mtis. vrae. observantissimus cura omni facultate et ingenio
suo, quo hic et in observatione juris et in gratia populari plurimum valet et potest.
In quo faciet Mtas. vra. rem equidem dignam sapientia sua et reipublicae suae plurimum
in modum utilem, mihi vero et multorum aliorum animis amplissime satisfaciet Mtas. vra.
Sed quoniam ego haec soli Mti. vrae. aperire volui, vehementer illam rogo, ut literas
lectas conscindi vel concremari faciat, ne quis judicii mei sententiam cognoscere possit.
Commendo me servitutemque meam Mti. vrae. sermae.1)

Joanni T^czynski, castellano Lublinensi.

Tomickiego).
Magnifice dne. amice mihi charissime. Accepi literas Dtionis. v rae, quibus agit mihi gratias,
quod illam per dnum. Isdbyenyski apud regiam et reginalem Mtem. commendaverim.8)
Quod quidem ego ob Dtionis. vrae. summa in regiam Mtem. merita amoremque ac pro
pensionem erga me singularem libenter et grato feci animo neque unquam alias facere
recuso, cum illam, quid vellet intellexero. Namque hoc charum mihi semper est et jucun
dum, quod pro augendo honore illius atque dignitate suscipio. Nunc etiam, prout voluit
Dtio. vra., scripsi in commendationem ejus literas ad regiam reginalemque Mtem., quas
nudius tertius dno. Osmolski tradidi, alias vero, quas dno. secretario Mtis. reginalis
scripsi, Giersdorff, cubiculario regio, ferendas dedi. Scribo autem diligenter dno. secretario,
ut Dtionem. vram. adjuvet sub hac honorum et officiorum vacatione opera et promotione
sua apud reginalem Mtem. Posthac si quid amplius potero facere in rem et commodum
Dtionis. vrae., non me pigebit. Nunc illam felicem esse et optime incolumem vehementer
desidero.- Dat. Cracoviae.8)
a) N a brzegu minuty: C r a c o v i a e , i S 2 9 -
fl) W m inude b ylo pierwotnie: e t
p ra e te re a
p e t iit,
nt
in
h a c h o n o r u m v a c a t i o n e d e n u o i l l a m p e r l i t e r a s c o m m e n d a r e m , lecz przekreslil to pisz^cy

minutg. 8) N a marginesie minuty dopisat G 6rski: M a j i p r i m a 15 2 9 , przekreSliwszy napisane poprzednio
M a r t i i a nastpnie p T i m a A p r i l i s .
142
Teki Gorskiego, nr. 1 147

(minuta).

Ludovico Aliphio, reginae secretario.
Magnifice dne. amice charissime ac honorande. Tametsi nihil dubito dnum. castellanum
Lublinensem pro summa illius virtute et humanitate in omnes singulari apud Dtionem.
vram. sponte sua charum esse, quia tamen commendatione mea se fore apud illam chariorem confidit, diligenter illum Dtioni. vrae. commendo et ne haec etiam opinio fallat,
illam magnopere rogo, ut in his, in quibus opera Dtionis. vrae. uti voluerit, accommodare
se illi mea causa non gravetur, ut cognoscat meam commendationem pondus habuisse
apud Dtionem. vram. E go vicissim, ubi erit opus, pari benevolentia et amicitiae officiis
gratificari semper Dtioni. vrae. curabo, quam felicem esse et semper incolumem vehe
menter desidero.
Teki Gorskiego, nt. S147

(minuta).

Joanni, episcopo Vilnensi.
Rme. in Christo pater et dne. frater et amice charissime et honorande. Magnas ago et
habeo gratias Dtioni. vrae. rmae., quod me et viserit suis literis et fecerit certiorem cum
de utriusque Mtis. tum dc liberorum illarum bona et felici valetudine, pro quo amico
officio ego parem illi semper referre benevolentia fraterna gratiam curabo. Novi hinc
nunc libenter aliquid scriberem Dtioni. vrae. rmae., verum ad praesens nihil scitu dignum
habeo, nisi quod de Tureis incessanter nuntiatur adventare illos scilicet magno numero
et instructos auxilii regi Joanni ferendi gratia. Ceterum quae nuper ex imperiali conventu
erant allata, jam puto esse Dtioni. vrae. cognita, scripta sunt enim a multis per nuntium
Mtis. reginalis, qui proxime praeteritis diebus isthuc est profectus. Cupio felicem esse
Dtionem. vram. rmam. et optime in multos annos incolumem, cui me ex animo commendo. Dat.

Tomickiego).
Kod. Sap. V n (2) 90.

mearum commendationem. Cum Varsoviae adhuc essemus, dnus. Marsalcus, qui nuper est
vita functus, jam tum languebat. Quare dubitans de vita ipse sua et frater ejus dnus.
palatinus Sandomiriensis postulaverunt a me et a domino castellano Cracoviensi, ut in
eventum mortis dni. Marsalci apud Mtem. vram. ageremus de deferendis capitaneatibus
dno. palatino Sandomiriensi, si frater ejus moriatur. Nos vero ad postulata ipsorum
dederamus negotium dno. castellano Lanciciensi, ut haec cum Mte. vra. tractaret nomine
nostro cum conditione ejusmodi, ut post mortem dni. palatini Sandomiriensis libera haberet
Mtas. vra. bona Halicz, quae ille in certa pecunia habet apud se hypothecata. De qua
re tractant aliquid nec ne dnus. castellanus Lanciciensis apud Mtem. vram., adhuc nobis
nihil constat. Quare ego hic iterum coram de hoc per dnum. palatinum Sandomiriensem
admonitus idem rursus ad Mtem. vram. scribo, ut illi satisfaciam. E t sane supplico ejus
causa Mti. vrae. sermae., ut ejus istius petitioniis benignam habere rationem et suis
simulque reipublicae suae ex proposita conditione commodis prospicere dignetur. Nam
factum
143
factum istud primum in magnam utilitatem Mtis. vrae. cedet, deinde etiam dnus. palatinus
Sandomiriensis et ego una officiosissima servitute et sedulitate nostra bene mereri cura; bimus, quam ego servitutem in gratiam Mtis. vrae. sermae. iterum atque iterum commendo,
felicissimamque esse Mtem. vram. et cum serma. conjuge et liberis in multos annos inco
lumem vehementer desidero. Dat. Cracoviae, 4-ta Maji anno 1529.
180. Christophorus Szydtowiecki, cast. Crac., eancell,,

Ferdinando, regi Bohemiae ei Ungariae.
Arehiwum wiedefiskie
(oryginat z w!asnorcznym podpisem).
Sacra Majestas regia et domine, domine clementissime. Post perpetuae servitutis commen
dationem. Post longam et gravem aegritudinem recuperata bona valetudine is generosus
dominus Hieronimus Lanczkorunski, sacrae Majestatis vestrae aulicus, redit tandem ad
curiam ac ad serviendum sacrosanctae Majestati vestrae. Qui perlibenter diu rediisset,
sed amici et consanguinei ejus atque etiam ego non suasimus adolescenti tam ingenti
aegritudine confecto, itineri et curis aulicis se committeret, sed potius valetudinem suam
curaret domi. Qui videns necessitatem s. Majestatis vestrae noluit in hoc obsequi votis et
consilio amicorum suorum, quam ut propensissimam servitutem suam rediens tandem
Majestati vestrae s. exhibeat. E t omnium primum supplicat et ego unacum supplico
s. Majestati vestrae, ignoscere dignetur, quod diu non redierit ad serviendum s. Majestati
vestrae. Deinde rogo humillime Majestatem vestram, dignetur hunc ipsum dominum
Hieronimum gratia et benignate sua prosequi. Est enim ex ea domo et familia, quae
est erga s. Majestatem vestram propensissima et sunt mihi amici non volgares, amant
me et ego illos dilectos habeo, hoc praecipue nomine, quod ex animo favent sacrae
Majestati (vestrae) omnes bonas fortunas et de hostibus triumphum. Commendo me rursus
et mea perpetua servitia s. Majestati vestrae, quam optime ac felicissime valere atque
regnare cupio. Datum in arce Novae civitatis Korczin, die quinta mensis Maji, anno
domini MDXXIX.
Ejusdem sacratissimae Majestatis vestrae humilis servitor
Cristoforus de S., castellanus et capitaneus Cracoviensis, R. P. cancellarius, manu sua.
181. Soliman Soltan, imperator Tureorum,

Dei gratia, cujus nomine nihil sublimius est. Post Deum autem hunc dominum recognosci
mus, qui venit a Deo in fide et scriptura vera in fine omnium sanctorum Dei, quem
Deus supra omnes sanctos constituit, cujus nomen est Machometus Mustafa. Insuper
et illorum nomina invocamus, qui a fide Christi recedentes illi adhaeserunt et secuti sunt
eum. Illorum nomina sunt Abubekier, Himer, Esman, Halii. Retribuat Deus illorum
omnium animabus.
E go caesar magnus, quo major in terris nullus est: Deus in coelo, ego autem in terris sum
umbra ejus, Albi maris et Nigri maris, Romaniae, Anathuliae, Carmaniae ultra mare etc.,
Africae, Europae, Siriae, Arabiae, Indiae, Cananeae, Galliciae, Phoeniciae, Alexandriae
et Aegypti, nec non magnae civitatis Alkairi, Aethiopiae, Mediae et Lamechiae, Libiae
et maris Indiaci Rubrique, regni Jerusalem, Samariae et maris TJberiadis, Damasci, Haliepl
magnae et Antiochiae, Mesopotamiae, Caldeae et magnae Babilonis cum majori et minori
Armenia,
Teki G6rskiego nr. 3403

(kopja wspfitczesna).
Kod. Sap. V II (2) IS6.,
Kod. Wojcz. ni. 427.
144
Armenia, Parthiae, Persiae, Hiberiae, Georginiae cum mari Caspio, Trapezunti, Tauriciae,
Cappadociae, Caesereae, Pamphiiiae, Ciliciae et Tarsiae, Amasiae, Paphlagoniae, Frigiae,
Bithiniae, Nicomediae et Calcedoniae, nec non universae Graeciae, Traciae, Macedoniae,
Thessaliae, Peloponnesi, Corinthi, Chaeronesi, Albaniae, Bosniae, Bulgariae, Valachiae,
Sdthiae, Tartariae, et multarum aliarum provinciarum, imperii regni nostri fortitudine,
armis, virtute bellica, per nros. praedecessores imperatores, patrem et avum, acquisitarum
et licet quaedam regna defecerunt, ego tamen gladio meo igneo illa recuperavi. E go
sum sultan Baiazit, filius sultani Seliman chan.
Tu es dominus magnus, quo in christianitate nihil majus, prudentius et felicius est. Sigismunde rex, significamus tibi, quemadmodum proxime misisti ad nos orationem tuam, nos
ita vobiscum conveneramus et conclusimus, amico vro. nos fore amicum, hosti hostem.
Cum vero alii principes christiani insurrexerunt in me hostiliter, qui a gladio meo auxiliante Deo perierunt, terras illorum vastavi, arces et civitates destruxi et illos ex illorum
terris in fugam converti. Sunt illi autem supra omnes bestias imprudentiores, quod te
regem prudentem obaudierunt, iidem et me et Deum etiam obaudierunt
Itaque ego auxilio Dei volo contra illos proficisci, frameam meam et ignem ardentem mit
tere, illosque pro talibus verbis et minis vehementer corrigere et illorum immunda corpora
destruere et Machometica mundissima fide illorum vires conterere. Exercitus autem mei
fortitudo est supra omnes vires et fortitudines bestiarum terrae.
Exercitus et vires meas de supra scriptis terris eductas firmamentum terrae sustinere non
poterit. Prae iisdem exercitibus et tormentis apparatuque bellico terra timebit et contre
miscet. Cum primo apparatu et exercitu praemittam unum dominum consilii mei prin
cipem, qui est gentis et nationis christianae, nomen illius Imbrahim Bassa, cui tribuat
Dominus longam vitam; hunc ego sequar cum omnibus viribus meis. Exercitus mei
similes erunt aquarum maris, in quibus tamen ego non repono spem, sed in Dei benignitae. Antehac ubicunque ambulavi, dominus adjutor fuit mihi.
Et in praesens omnem spem in potentiam et gratiam divinam repono, aut illos aut me Deus
juvabit Haec tuae Majestati, rex magne, significare voluimus. D at Constantinopoli
a morte Machometi novingentesimo tricesimo sexto.*)
Teki G6rskiego, nr. 1x49
(list oryginalny z wlasnorgcznym podpisem).

P. Tomieki, epo. Crac., vicecancellario.
Reverendissime in Christo pater et dne. dne. colendissime. Hesterno vesperi misit ad me
dnus. palatinus Siradiensis, rogans me summis et officiosissimis precibus, ut non gravarer
descendere ad villam quandam trans flumen, ubi me commodius convenire propter ingentes
quasdam occupationes suas et mecum de rebus quibusdam arduis colloqui posset. Nam
si id fieri non posset cogeretur me non viso iter suum, quod moram non patitur, pro
sequi. Ego valde cupidus cum videndi hominem, tum etiam cognoscendi summam ejus
negotii, quod nunc in ore totius mundi versatur, trajicio nunc flumen ad locum, quem
sibi delegit et quidquid mecum egerit et tractaverit, omnia vrae. rmae. Dtioni. per
primum nuntium describam, cujus bonae gratiae me ex corde commendo.
Ex Ploczko die XI. Maji anno M. D. XXIX.
g (or pjocensjs
Adres: Rm o. in Chro. patri e t dno. dno. Petro, dei gratia epo. Cracoviensi e t regni Poloniae vicecancellario, dno.
colendissimo.
) R . 15 29 d. ro maja wyruszyt Sultan na W ggry.
183. Mauritius Ferber, epus. Warmiensis,

Aichiwnm biskupie we
Fromborku (A i, nr.
290).
Post devotissimam obsequiorum meorum commendationem. Serenissima regina ac domina,

domina clementissima. Bis jam ad vota serenissimae reginalis Majestatis vestrae vene
rabili domino Joanni Flachsbinder possessio canonicatus et praebendae in ecclesia mea
Warmiensi data est. Semel superiori tempestate, ubi, si ita visum fuisset serenissimae
Majestati vestrae, quietum et pacificum possessorem agere potuisset. Nunc altera vice
id diligenter curavi, ut post obitum domini quondam Alberti Bischof per capitulum meum
in canonicum eligeretur, quemadmodum superioribus literis meis serenissimae Majestati
vestrae significaveramus, nec interim quiescens, donec illi realis quoque possessio ejusdem
canonicatus Warmiensis per capitulum daretur, sicut et data est. Consequenter serenis
simae Majestatis vestrae fuerit, id apud sedem apostolicam efficere, ne ipse dominus
Joannes Flachsbinder ab hujusmodi sibi data possessione deturbetur, sed in eventum,
quo hoc sacerdotium praefatae apostolicae sedi per continuam familiaritatem et servitium
defuncti affectum est, patrocinio et intercessione sacrae Majestatis vestrae liberum illi
ac pacificum reddatur. Id quod ei in gratiam Majestatis vestrae ac alias amore, quo
ipsum complector, ex animo faveo. Nihil enim mihi neque dulcius neque antiquius est,
quam pro debito et observantia mea morem gerere desideriis serenissimae Majestatis
vestrae ac fidem meam liberare apud eandem. Praeterea, quia fidelia'mea obsequia sere
nissimae Majestati vestrae perspecta esse confido nec incognitum arbitror eidem, quod
Derschoviensis districtus post mortem Ebrehardi Ferber, fratris mei germani, ad heredes
ipsius per triennium vigore regiae inscriptionis possidendus sit devolutus, serenissimam
reginalem Majestatem vestram in majorem modum rogo, dignetur me et nepotes meos,
heredes fratris mei praefati, solita sua gratia prosequi ac gratiose cooperari, ut ipsi in
hujusmodi triennali possessione pacifice et sine alicujus alterius interturbatione manere
possint et valeant, necnon interea temporis fidelium ipsius fratris mei praedefuncti, necnon
meorum et praeterea Joannis Ferber, etiam nepotis nostri, a secretis sacrae R. M. ac
canonici ecclesiae meae Warmiensis, cum praestitorum tum praestandorum servitiorum
gratiosam habere rationem ac id apud sacram regiam Majestatem, consortem et dominum
suum amantissimum, nobis vero clementissimum, re ipsa efficere, ut districtus Derscho
viensis eidem Joanni Ferber ad vitam suam regia munificentia donetur et tenendus
inscribatur. Id quod ego una cum ipso, quoad ejus fieri potest, omnibus obsequiis et
fortunis nostris ac illibata fidei sinceritate promereri inservireque studebimus erga sere
nissimam reginalem Majestatem vestram. Quam ut Christus Jesus diu florentem ac sanam
ad meam et ecclesiae meae peculiarem consolationem conservare atque in rebus omnibus
felicitare dignetur, precor, me gratiae illius diligentissime commendans.
Datum Marienburgi in octava Ascensionis Domini, anno I 5 2 9 -1)
184, Andreas Krzycki, epus. Plocensis,

Alberto, duci Prussiae,
Illustrissime princeps et domine observandissime. Fuit bic apud me dominus Narzymski
cum multis nqbilibus amicis suis, referens, quod per dominum capitaneum Olshtinensem
nescio
*) D . 13. 5. 1529 .
Acta Tomiciana.
Tomus X I.
Archiwnm Krdilewieckie
(list orygin. z wtasaor^cznym podpisem).
146
nescio quam ob causam sponsionis fide sit obstrictus, terminumque comparendi coram
illo habeat ad festum sancti Petri proximum, ad quod tempus cum ipse propter officium
dispensationis publicarum pecuniarum, quae in milites pro defensione regni exaranda est,
nequaquam comparere possit, petiit a me una cum ipsis amicis suis, ut pro illo ad vestram
. illustrem Dominationem intercederem, quo sibi ipsum terminum ad diem saltem sancti
Procopii prorogare dignaretur. E go vero, ne ipsius precibus deessem, homini praesertim
negotiis publicis occupato, plurimum rogo vestram Illustritatem, ut et meis et ipsius
subditi sui precibus annuere dignetur pro virtute sua et in subditos suos benignitate.
Cujus bonae gratiae me commendo. E x Ploczka, die XIII maji anno M. D. XXIX.
Vestrae illustrissimae Dominationis servitor
Andreas, episcopus Plocensis, manu mea.
185.
P. Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,
K od. Sap. X V II. fol, 166
Stanislao de Rzeczyca, juris utriusque doctori.

Venerabilis dne. frater in Christo charissime. Cum allata huc essent servitoribus nostris
diplomata seu bullae provisionum ad nonnulla sacerdotia post mortem Jacobi Schutz
vacantia, absque omni mora ad accipiendam possessionem quisque in locum suum erant
profecti. Sed tamen domini archiepiscopi Gnesnensis inhibitione et opera ac eorum, qui
sunt in singula sacerdotia intrusi, non sunt ad aliquot illorum admissi, appellationeque
omnibus insinuata Romam provocarunt. Quarum appellationum exempla nos vobis mitti
mus, mittimus etiam et mandata plura nostrorum servitorum, ut illorum nomine adveniente termino declarari faciatis istos temerarios occupatores et qui literarum Sedis
apostolicae authoritatem contempserunt.
Ceterum vellemus, ut expediantur literae provisionis nobili Petro Por^bski, servitori nostro,
optimo adolescenti, ad canonicatum et praebendam Lanciciensem et Nicolao Gorski ad
parrochialem in Sandziejovicze, simul et monitorium poenale contra intrusos. Sciatis
autem, quod canonicatum Lanciciensem occupavit Albertus Siemychowski, qui est Patavii,
post mortem Sthachlewo, et ecclesiam in Sandziejovicze Martinus Lopateczki, nepos
domini archiepiscopi. De Podliodowski vero servitore nostro vos plurimum rogamus,
ut consilio accepto ab aliquo jurisperito e t re cum Gqthkowski communicata, commissio
nem illi rursus commoda narratione obtineri curetis secundum ea, quae ex instructiuncula
in hac causa scripta et praesentibus allegata cognoscetis.
Alia, quae vobis commisimus, cum hinc discederetis, rogamus vos, curetis diligenter pro
officio et industria vestra et rmo. dno. cardinali sanctorum quatuor coronatorum nos et
servitia nostra commendetis referatisque ejus rmae. Dtioni. de hac difficultate, quam
facit dnus. archiepiscopus servitoribus nostris, et patrocinium ac consilium illius in ea re
imploretis provideatisque, ne adversarii nostri de sua malitia commodum aliquod reportent,
nos vero vicissim curabimus, ut pro officiis vestris bona gratia vobis referatur. Bene
valete et nos diligite.
147

Kod. Sap. X Y H . foL 167.
Honorabilis frater in Christo charissime. Scripsimus ad dnum. doctorem Stanislaum, quid

sit factum in sacerdotiis Jacobi Schutz et quomodo intrusi ad illa dati a dno. archiepi
scopo prohibuerint possessione servitores nostros, quibus est de illis provisum. Tibi
etiam eadem scripsissemus, sed nuntius properabat multum. Quare tu ex illius literis et
ex ceteris munimentis, quae ad illum misimus, re cognita adjuvabis illum ea curare et
facere, quae ad tuendum jus nostrorum pertinere fueris arbitratus, quicquid enim diligentiae
et operis in hoc praestiteris, nos benevolentia nostra tibi referre curabimus. Volumus
autem, ut expedias literas provisionis ad canonicatum Lanciciensem Petro Porqmbski
et ad ecclesiam parrochiaiem Sandziejovicze Nicolao Gorski, simul et monitorium poenale
contra intrusos ad ea beneficia, quod intimari cures imprimis Siemichowski, qui occupavit
canonicatum Lanciciensem, nam ille, ut scis, manet Patavii, et bene vale. D a t Cracoviae,
die X V Maji anno etc.1)
187. P. Tomicius, epus. Crae., vicecancellarius,

Cum rediisset istinc a Mte. vra. serma. dnus. Sigismundus de Herberstein, sermi. regis
Ferdinandi orator, commoratus est hic XV. vel amplius dies propterea fortasse, ut qui
busdam videtur, quod responsum in negotio nescio quo regis sui exspectavit. Heri jam
primum discessit, sed tamen per id tempus, quo hic erat, ad res, quae in Ungaria
geruntur, animadvertebat diligenter, et studia, quae in hominibus hujus regni essent,
circumspiciebat Mecum vero est locutus et longa oratione expostulavit, quod dnum.
Brodericum, epum. Sirmiensem, apud me foverem ad injuriam dignitatis regis sui et invi
diam officii mei singularem. Verum ego quia ingenia illorum novi esse ejusmodi, sive
quis officio .viri boni adductus et non contemptus vel contumeliae alicujus gratia exulem
Ungarum foveat, modo is suarum non sit partium, existiment sibi ex hoc grandem inferri
injuriam, respondi illius orationi commode et modeste explicavique rem, uti se habet in
veritate, me scilicet eum hominem pietatis solius causa et ex officio humanitatis suscepisse,
quem et calamitate oppressum videbam et satis sciebam non pulsum illum patria ob male
ficium aliquod esse, sed sponte sua propterea ad nos secessisse, ut a civilibus contro
versiis et armorum strepitu abesset vitaretque omnem factionis domesticae suspicationem.
Quod tametsi nesciam, uti ille a me suscepit miror tamen vehementer immodestiam ora
tionis illius, qua visus est expetere, ne nos in afflictos et exules homines officiosi simus
et hospitales; sed ipsi viderint, quod suum est, ego certe ab officio pietatis, maxime quod
sine injuria alicujus praestatur, non discedam, quoad ejus fieri poterit
Hodie mihi nuntiavit dnus. epus. Sirmiensis id, quod recens ex Ungaria scriptum accepit,
imperatorem Thureorum jam X X diebus loco se movisse et cum magnis copiis Ungariam
versus proficisci. Alia, quae hic circumferuntur, varia sunt et incerta, quare illa non
scribo Mti. vrae. Quidquid tamen ab aliquo certo et fide digno autore cognovero, non
negligam ad Mtem. vram. perscribere, cui me interea et servitutem meam suppliciter
commendo. Cracoviae die s. Pentecostes anno etc.4)
*) D.
15 . 5 . 15 2 9 *
*) D- l6 - 5-
15 29-
Telci G6rskiego, nr. 1150

(miauta * poprawkami
Tomickiego).
Kod. Sap. V II (2) 124.
148
188. P. Tomieki, epus. Crae., vicecancellarius.

Teki Gdrskiego, nr. US*

(minuta z poprawkami'
Tomickiego).*)
rum commendationem. Supplicaveram alias Mti. vrae. sermae. per literas, ut de pen
sione stationis remittere aliquid dno. abbati Clarae Tumbae dignaretur. Quod idem
nunc quoque repeto et rogo plurimum Mtem. vram., ut liberalitatem suam in illum isthanc
ob rem declarare dignetur, namque magnam in proventibus suis passus est jacturam ex
praeterito civitatis Cracoviensis incendio, sub quo aedificia multa, quae locare solebat,
sunt illi exusta et quae ille nunc magno sumptu restaurare cogitur. Faciet Mtas. vra.
rem pietate sua regia dignam et quam ipse cum fratribus suis precationibus sedulis ad
dnum. Deum Mti. vrae. optime mereri studebit. Commendo me rursus et servitutem
meam Mti. vrae. sermae., quam felicissimam esse et in plurimos annos cum serma. con
juge sua et liberis incolumem vehementer desidero. Dat. etc.1)


Tomickiego).**)
Sacra reia Mtas. etc. Immortales ago et habeo Mti. vrae. sermae. gratias, quod me et
literis suis invisere et per hunc servitorem suum salutem mihi mittere dignata sit. Est
enim haec pietas Mtis. vrae. sermae. mihi vehementer grata et quam ego illi omni ser
vitute et officio diligentissime mereri semper cupio, modo id, quod opto, praestare
valeam. Nova, quae hic habentur in praesentia, scribere ad Mtem. vram. non fuit mihi
visum, namque varia sunt multum et incerta. Id tamen ex dno. epo. Sirmiensi hodie
accepi, quod Tureus a viginti diebus castra moverit et ipsemet cum grandi respectu jam
Hungariam versus proficiscatur. Alia si quae acciderint posthac, quae me non lateant,
scribam sedulo Mti. vrae. sermae., cui me rursus et servitutem meam suppliciter com
mendo ac eam felicissimam esse et diu cum sermo, conjuge suo et literis suis incolumem
vehementer desidero. Dat. Cracoviae, die 16 maji anno dni. 15 29.)

(minata z poprawkami
Tomickiego).
Kod. Karnk. X . 120.
Kod. Sap. V II (1) 117.

Jo . Chojenski, secretario regio.
Venerabilis domine, frater in Christo charissime. Allatae sunt huc recens literae Venetiis
ab affine aromatarii Plocensis, quibus pro certo et explorato scribitur, nostros, qui in
Jerusalem voti solvendi causa erant profecti, die Sanctorum Innocentum in alto mari
prope Dyrrhachium naufragio periisse. Quorum omnium fortunae, quia probi erant homines,
nos plurimum dolet et miseret, praesertim tamen vladarii, servitoris nostri fidi, industrii
et continentis. Quia tamen hoc jam recuperari nequit, illorum infortunium ferimus eo animo,
quo debemus et deum precamur, ut illis sit propitius et misericors.
Mittimus ad vos cum praesentibus commissionem in causa sororis suffraganei nostri defuncti
scriptam, quae ex decreto quodam domini Czykowski, castellani Sandecensis, ob non
nulla
* ) N a b rzega minuty notatka G 6rskiego: non scribatur.
x)
Gorski dopisal na brzegu minuty d at:
16
Maji
**) G 6rski zanotowal n a minucie: non scribatur.
1529. *)
Miejsce i dat? dopisal Tom ieki wlasnorcznie.
149
nulla bona queritur se injuria esse affectam. Hanc commissionem, rogamus vos, obsi
gnetis et obsignatam rursus ad nos mittatis.
Ceterum majorem in modum dolemus, quod nonnulli malevoli vos istic criminentur et addu
cere in odium contendant Non miramur id tamen multum, cum experti simus, quantae
hominum invidiae et obtrectationi fiunt expositi ii, qui principum et publica tractant
negotia. A t et vos, qui consuetudinem aulae regiae tenetis, aequo animo hoc ferre et
dissimulando malevolentiam et invidiam malorum hominum contemnere debetis, nam cum
tempore ista omnia evanescunt, virtus vero vel vitium cujusque diu latere non potest
absconditum, et quisque mercedem et fructum operum suorum capiet pro merito.
D e nobis ipsis nihil in praesens commemoramus, cum nos dudum ejusmodi occultis et
falsis criminationibus assueti simus, dolemus tamen esse istic quosdam, qui nos novis calum
niis onerant et nunquam non aliquid labis nobis absentibus et immerentibus aspergunt
D e domino archiepiscopo vehementer miramur, quod tam intemperanter de nobis et absque
causa apud Mtem. regiam queratur. Nam nos nunquam illum injuria tali provocavimus,
quam ita, ut minatur, cum amicis in nobis vindicare deberet. Putamus causam illi queri
moniae dedisse sacerdotia, quae vacarunt post mortem Jacobi Schucz,3) et de quibus est
provisura servitoribus nostris, sed vos ipsi estis conscii, quomodo factum est et an impe
tratione hac jurisdictioni illius sit aliquid praejudicatum. Nos adversum illum amicos
nullos concitabimus, sed jus tamen persequi nostrum et servitoribus patrocinium ferre
propter minas illius non desistemus et ita id, quod ille molitur, facile declinabimus et
contemnemus. Nova, quae hic sunt ex literis Mtis. regiae intelligetis. Bene valete.
Datum Cracoviae, die sancto Pentecostes, anno domini etc.)

Ludovico
Bonae reginae secretario.

(wlasnor^czna minutu
Tomickiego).
Magnifice dne., amice charissime ac honorande. Tametsi non haberem, quod in praesen
tiarum Dtioni. vrae. scribam, nactus tamen nuntium hunc Mtis. regiae, qui et familiaris
et quasi domesticus est illius, nolui illum vacuum hinc meis literis dimittere. Quibus
viso et saluto Dtionem. vram. simulque illam rogo, ut me et servitutem meam utrique
Mti. et liberis illorum optatissimis in gratiam frequenter commendet ipsaque mei non
obliviscatur. Nam et ego hic illius nunquam obliviscor et cupio, ut sit sana, salva, inco
lumis et semper felix. Cui me ex animo commendo. D a t Cracoviae, die 16 Maji.

mearum commendationem. Cum rediisset nuper dnus. Jostus Ludovicus Decius, qui munus
monetarium, cui erat in Prussia praefectus, officiose et diligenter est exorsus, industrie
vero atque fideliter perfecit et instituit, multa mecum, quae ad hanc rem pertinent est
locutus, praecipue tamen hoc maximi momenti esse dixit et ad regni utilitatem Mtisque.
vrae.
a) Jak6b Szucz umarl w Rzym ie w r. 15 28 .
15 2 8 , wskutek czego i kodeksy j% powtorzyly.
*) D . 16 . 5. 15 2 9 .
N a minutie zanotowal G orski mylnie dat?

Tomickiego).
Kod. Sap. VII (a), 207.
15 0
vrae. commodum pertinere, ut, quemadmodum est curatum et decretum a Mte. vra.,
justam Polonae et Prutenicae monetae fieri aestimationem, ita daretur etiam ab illa
vicissim opera, ut ejus commercium et usus utrobique ex aequo feratur. Etenim retulit
praefectos et notarios camerae Bidgostiensis aliosque officiales et capitaneos Mtis. vrae.
incepisse illam reprobare, quo exemplo ceteri deterriti illius quoque usum et commercium
fugiunt non sine magno et hominum negotiatorum et illius rei nummariae detrimento.
Quare mittit isthuc ad Mtem. vram. cum literis ea de re nuntium, quibus etiam ego has
meas adjunxi, iisque ipsis Mtem. vram. plurimum rogo, ut pro sua regnique sui utilitate
autoritatem regiam interponere dignetur et edicere jubere, ut tam Polonam quam Prutenicam monetam omnes accipiant, cum valor seu aestimatio utriusque sit proba et justa.
Praecipue tamen domino thesaurario dare in mandatis velit Mtas. vra., ut praefectis
officiorum nominatim praecipiat et edicat, ut deinceps hanc monetam novam Prussiae
accipiant ac eam refutare non audeant, nam ab illorum autoritate et consuetudine tam
quam a ministris vrae. Mtis. ceterorum hominum pendet de hac re judicium. Hac autem
re Mtas. vra. serma. plurimum et sibi et dominiis suis proculdubio commodabit, cui ego
me et servitutem meam iterum commendo et felicissimam esse atque in multos annos
incolumem cum omnibus liberis et serma. sua conjuge vehementer desidero. Dat. Cracoviae.
Teki Gorskiego, nr- 1265

{minuta 2 poprawkami
Tomickiego).
Kod. Sap. V II (a) aio.
193. Petrus Tomicius, epus. Crac., vieeeaneell.,

Alberto, duci in Prussia.
Accepi literas Illtis. vrae., ex quibus sententiam et deliberationem illius de tota ratione rei
monetariae abunde perspexi simulque cognovi, quid ex Gedanensium circa rem hanc
novis conatibus animique impressione ad retractanda publica decreta auguretur, et pru
denter provideat Illtas. vra., in quibus tametsi recta omnia et e republica facile possunt
esse, quae sentit Illtas. vra., mihi tamen vel .sola vigilantia illius et sollicitudo communibus
de rebus vehementer satisfacit. E t Gedanensium quidem nuntii, sicuti scribit Illtas. vra.,
huc ad nos missi conati sunt nobis multis rationibus persuadere, constitutionem novae
monetae magno incommodo publicas et illorum et ceterorum illius provinciae hominum
rationes compressisse, maxime vero in eo, quod nova moneta eademque aestimatione
et pondere major sit veteri in numero et valore marcae coaequata, quam rem ipsis et in
commerciis et in praestatione popularium tributorum grandem perturbationem damnumque
non vulgare censent induxisse. Quae profecto illorum rationes et argumenta, tametsi
mihi ejusmodi considerationis ignaro et plane rudi, speciem quandam et verisimilitudinem
habere in se videbantur, persuadere tamen mihi nequaquam potuerunt, ut pro arbitrio
tantummodo Gedanensium ea abroganda esse vel ipse censerem, vel sua derem Mti. regiae,
quae communi deliberatione omnium ordinum Prussiae et imprimis Illtis. vrae. consensu
publice fuerant decreta, autoritateque Mtis. regiae confirmata. Quare scripsi diligenter
ea de re ad suam Mtem., ut in his, quae ad publica commoda necessitatesque communes
pertinent, nihil innovare dignetur, nisi prius sententiam consiliariorum suorum illius pro
vinciae et Bitis, vrae. judicium et assensum poscat et requirat. A d quorum omnium
consultationem publicam etiam ea, quae et Gedanenses nuper ad nos retulerunt, rejicienda
esse censui et suasi. Puto enim, ea recta, utilia firmaque semper fore in omni republica,
quae communi deliberatione et consensu fiunt et decernuntur. Illo autem tempore cum
id in consultationem Illtis. vrae. referet Mtas. regia, dignabitur Illtas. vra. pro sua singulari
prudentia
151
prudentia simul ea velle et suadere, quae vel ad constituenda publica commoda vel ad
tuendam Mtis. regiae autoritatem pertinere necessario videbuntur. Interea me gratia et
benevolentia sua complecti dignetur, ego enim ad illius voluntatem cum omni officio et
animo obsequenti praesto sum semper futurus. Cupio felicissimam esse Illtem. vram.
et cum suis omnibus quam diutissime salvam et incolumem, cui me ex animo commendo.
D a t Crac.

Mauritio, epo. Varmiensi.
Teki G6rekiego, Hr. 1153

Tomickiego).
Kod. Sap. V II (a) 209.
Rme. in Chro. pater et dne. frater et amice charissime ac honorandissime. Accepi literas
Dtionis. vrae. rmae., quibus declarat cum magno hominum fieri incommodo et detrimento
publico, quod moneta per Mtem. regiam et totum istius provinciae vrae. senatum isthic
instituta a Gedanensibus nunc reprobetur. Quam rem equidem ego gravi et molesto
fero animo et miror vehementer, quod Gedanenses compendii vel emolumenti sui privati
causa monetae aestimationem, quam Mtas. regia cum consiliariis publici commodi causa
decrevit, temere ausint immutare. Puto enim Mtem. regiam indigne hoc illorum factum
laturam esse. E t ego ipse, prout est aequum, adnitar diligenter apud Mtem. suam, ut
illos non patiatur tam audentes esse deinceps in publicis decretis arbitratu suo abrogan
dis, si modo hoc jam illis per nuntium, quem nuper Vilnam ad Mtem. suam miserant,
non est imperatum. Audio enim illum non cum gratia Mtis. suae illinc dimissum esse
ac uti jam dixi, ego dabo operam, quantum in me erit ut Mtas. sua rata et firma esse
jubeat communia decreta. Vestrae quoque Dtiones., quarum interest pro officio quisque
suo, commoda et utilitatem publicam tuebuntur. Cupio felicem esse D. vram. et in
multos annos incolumem, ejusque amori et benevolentiae me ex animo commendo. D a t
Cracoviae X X Maji.
195. Mathias Drzewicki, epus. Cujaviensis,

Mauritio Ferbero, epo. Varmiensi.
Ume. in Chro. pr, et dne. amice et frater in Chro. carissime et plurimum honorande. Non
credebam vram. r. D. ad conventum venire debuisse, igitur vrae. r. D. nihil scripsi,
debui saltem literis vrae. r. D. respondere de negotio monetae ad me scriptis. Quia
tamen credo vras. D. istum conventum celebrasse et impensam impensis prioribus addi
disse, ut tandem determinatio de ejus usu et valore decerneretur, non sine enim indi
gnitate sacrae Mtis. regiae et vrarum. D. est quod decreta arbitrio civitatum variantur,
dampnum vero omnium commune quis aestimare poterit? , scripseram ego sacrae Mti.
regiae, motus vrae. r. D. optima ratione, et stimulum adjeci, ne sua Mtas. honorem suum
et commodum negligeret, ne vero dissimulatione clementi communem utilitatem prosti
tueret. Credo itaque suam Mtem. aliquid fecisse in emendationem ejus erroris et vris.
D. ad istum conventum significasse. Sed nec dubito vras. D. communi consilio provi
disse, ne decreta conventuum vrarum. D. ludibrio habeantur; equidem etiam patior damp
num, nam nec hactenus ob istam variationem meos istinc proventus habere possum, cum
non parvo incommodo meo. Episcopalia etiam mihi non solvuntur, dampnificatus enim
sum
Kod. bibi. K s, Cxartor.

nr. 349, p. 79.
152
suro ab initio Lutherismi in episcopalibus non solutis ultra duo milia florenorum et ex
eis paene tertiam partem meorum proventuum habere debeo. Juvet itaque vra. r. D.,
ut mihi solvatur. Nam et villae quaedam tenutae olim fratris vrae. D. detinent et cen
suras tolerant, nec dubito, quod vra. r, D. suis imperare poterit, ut subditos suae tenutae
compellant ad solvendum, ne mihi sit opus rem deferre ad Mtem. regiam. Dilexi enim
fratrem vrae. r. D., igitur nunquam volui deferre ejus immobilitatem Mti. regiae, v r a .
itaque r. D. hunc casum emendari faciat.
Nova hic nobiscum nulla sunt alia, nisi quod dominus Siradiensis pridie hic in Brzescze
fuerit una cum consorte apud dominum Calissiensem palatinum; abinde vero uxore relicta
subito discessit, alii enim dicunt ipsum profectum esse, ut cum Mynczywicz1) conveniat,
habens spem, quod exercitum dudum exspectatum in usum regis Janussii conducere
posset, alii vero dicunt ipsum velle in Daniam penetrare ad tollendum centum milia florenorum, per regem Gallorum illic depositorum in subsidium regis Johannis. Sed haec
secretius, et non a me dicta habeantur. Terribilia siquidem de Tureo depromit dominus
Siradiensis palatinus, uti dicitur. Sed aliunde scribitur, quod Tureus nequaquam Hungariam hoc anno adorietur, nam regem Persarum Zophim a tergo habet sibi insidiantem.
Vellem, ut haec tragoedia inter reges dissidentes aborta receptui caneret. E t tunc
sperari posset, quod res christiana a Turearum tyrannide posset esse secura, certum
siquidem est, quod Tureus habeat paratum potentissimum exercitura, quo posset, dissi
dentibus christianae reipublicae capitibus, rem publicam christianam opprimere. Sed Deus
curam adhuc nostri gerit, tantum hostem a tergo retrahendo. Rma. vra. D. velit esse
memor mei et mihi frequentius scribere et me amare, nam ego sum semper in ejus vota
paratus, et feliciter valeat. E x Vladislavia 20 Maji 1529. Vrae. r. D. bonus frater
Matthias, dei gratia epus. Cujaviensis et Pomeraniensis.
Rmo. in Chro. pri. e t duo. Mauritio, dei
gratia episcopo 'sanctae ecclesiae Varmiensis, dno. amico e t fri. in Chro.
carissimo e t honorando.

(m to f).
Kod. Sap. VEi (a) 66.
K od. Wojcz. ni. 367.

Joanni Laski, archiepo, Gnesnensi, primati.
Rme. in Christo pater et dne. major honorande et dne. colendissime. Accepimus literas
Paternitatis vrae. rmae., quibus declarat Mtem. regiam se adhortatam esse per literas,
quarum exemplum Ptas. vra. rma. ad nos misit, ut scilicet synodum contributionis decer
nendae gratia convocet et agat. In qua re quia nihil statuere voluit Ptas. vra. rma.
nobis inconsultis, agimus et habemus illi ob hanc humanitatem plurimas gratias sententiamque illius, quam ad nos de hac re perscripsit, approbamus, namque et nobis eadem
ratione, qua et Pti. vrae. rmae., synodi congregatio necessaria hoc tempore non videtur.
Verum si alii dni. episcopi et ordines canonicorum, ad quos etiam credimus Paternitatem
vram. rmam. hoc negotium retulisse, contrarium suadent et Ptas. vra. rma. illis assentietur, nos quoque ad illorum sententiam libenter accedemus et quocumque et vrae.
rmae. Pti. et illis fuerit visum, ad consultationem synodalem non inviti veniemus. Interea
Ptem. vram. rmam. esse felicissimam et quam diutissime incolumem vehementer optamusCracoviae, X X Maji 1529.
J) Minkwicz Nicolaus.
Cfr. A cta Tom ic. t. X , pag. 432.
153

P. Tomicio, epo. C ra c.,. vicecancellario.
Rme. et colendissime mi domine. Abeunte hoc magistro ex improviso et me hospitibus
multiplicibus occupato non potui nisi haec tumultuarie scribere. Conveneram cum dno.
palatino Siradiensi; narravit mihi secretissima quaeque, quorum vel majorem partem vel
omnia retulit etiam vrae. rmae. Dominationi. Postrema ejus oratio fuit de mutuanda
pecunia vel addenda ad illud vasculum. Respondi, quod res est, me non habere, neque
vasculum pluris valere, quod jam alioquin esset totum in potestate creditorum juxta
obligationem dni. Rinkonis; qua visa conquievit et cura summis commendationibus a me
discessit. Non placent mihi spes et negotiationes ejus, neque video bonum exitum; *)
utinam fallax.
Narravit inter cetera secreto non alio inductum dnum. palatinum Cracoviensem ad conci
liandam sibi vram. rmam. Dtionem., quam ambitu marsalcatus, ne quid illi obsisteret, quod
mihi incredibile videtur. Dtio. vra. rma. non deserat consanguineum suum dnum. marsalcum
curiae et dnum. Andream Gorcensem, quantum fieri potest.
Existente hic apud me dno, Petro Opaleniczki, misit illi Mtas. reginalis castellaniam Lendensem; a Mte. regia ne verbum quidem; sic nunc vadit mundus.*) Mi rme. dne., cognovi
his diebus mirabiles quasdam et perniciosissimas hominum cogitationes, neque aliud ad
eas perficiendas exspectari, nisi mortem principis.8) Dominus sit nobiscum. Me rmae.
Dtionis. vrae. gratiae unice commendo. E x Ploczko 20 Maji 1529.
Stor- Plocensis sst.
198. Andreas Crieius, epus. Ploeensis,

Rme. et colendissime mi dne. Inter alia, quae mecum locutus fuit dnus. palatinus Siradiensis,
rogavit me impense, ut darem operam pro virili mea, quo haec reconciliatio et bene
volentia inter vram. rmam. Dtionem. et eum inita sit firma et integra cum his pariter,
qui necessarii sunt, et nominatim petiit, ne quid fieret adversus dnum. archiepiscopum,
quem patris loco habeat, eique adhaerere teneatur. Petiit etiam pro domino Grzimultowski,
ne dnus. Posnaniensis illum opprimeret. E go pro re, ut est, multa respondi pro Dtione.
vra. rma. et quod illa nunquam solita sit ullum laedere vel justam inimicitiae causam
ex se praebere, dixique nonnulla de studio et consuetudine rmi. dni. archiepiscopi, quae
ab omni amicitia ac etiam plerumque ab honestate dissidere solent, quod ne amplius
fieret, itidem postulavi. E t proinde, mi rme. domine, ut summopere probo hanc reconci
liationem cum ipso dno. palatino Siradiensi, ita plurimum illam rogo, declarare dignetur
erga illum et erga illius necessarios, praesertim erga dnum archiepiscopum, qualis qualis
est, integritatem animi sui, quandoquidem et professio nostra ecclesiastica et reipublicae
salus id exigit. Cetera dicet iste Erasmus. Me eidem vrae. rmae. Dtioni. unice com
mendo, quam Dominus Deus servet semper sospitem et felicem. E x Ploczko 21 Maji 1529.
Stor- eps. Plocensis.
*) W kodeksie Sapiezynskim dopisal G6rski n a marginesie: idem Tom icius epus. saepe dicebat.
*) W Zbiorze
pism K rzyckiego dopisal G6rski: quem mulieres ieg u n t.
8) D opisek G 6rskiego w Zbiorze pism K rzyckiego:
regis nostri senioris Sigismundi.
Acta Tomiciana. Tomus X I.
20
Teki Girskiego, nr. I5S

(list oryginalny wlasnor?czny).
Kod. K6m. pism Krzy
ckiego nr. 208.

(list oryginalny wlasaorfczny).
Kod. K6rn. pism Krzy
ckiego nr. 210.
Kod. Sap. V H (2) 88.
154
(minuta g poprawkami
Tomickiego).
199.
Petrus Tomieius, epus. Crac., vicecancellarius,
Lucae de Gorca, castell. Posnaniensi, capitaneo Majoris
Poloniae generali.
Mgce. dne. domine e frater honorandissime. Redditae sunt mihi literae Mgciae. vrae.,
quibus requirit consilium meum et sententiam meam, debeatne apud regiam Mtem. agere,
prout amici ejus suadent et hortantur, ut dnus. Andreas, filius suus, in marsalcatum curiae,
quem gener Mgciae. vrae., dnus. Petrus Kmitha nunc obtinet, sufficiatur, si forte, uti spes
est, ille ad majorem sublatus fuerit et promotus. E go vero, quia hoc ad honoris et digni
tatis cum Mgciae. vrae. tum filii ipsius accessionem pertinere arbitror, sentio esse omni
mora et cunctatione procul faciendum. Verum quia ultra haec, quae ad me scripsit Mgcia.
vra., dnus. Andreas nomine Mgciae. vrae. a me petiit, ut literas in commendationem
suam scriberem regiae et reginali Mti. nuntiumque meum jam recta cum illis hinc in
Lithuaniam mitterem, scribi feci ita, ut optabat, literas ad utramque Mtem. et dominum
Chojenski, qui illis negotiis curandis praeest, quas ad Mgciam. vram, isthuc mitto, ut,
si eandem sententiam supplicandi pro filio obtineat, quam ego amplectendam esse censeo
et consulo, in promptu meae quoque commendationis literas habere possit, quas simul
cum suis et amicorum suorum literis vel ipse mittat, vel huc ad me remittat, ut nuntius
meus, si ita Mgciae. vrae. visum fuerit, eas ferat ad regiam Mtem. Faciam enim ego
hoc non invitus causa Mgciae. vrae., sicuti et cetera omnia semper feci, quae ad hono
rem et dignitatem Mgciae. vrae. et suorum omnium pertinere fui arbitratus.
Scripsi alias Mgciae. vrae., dnum. Andream nimis acerbo et molesto animo esse querique
vehementer, quod petitionis suae nuper repulsam tulerit, quod nunc in ipso etiam fixum
esse et penitus radicatum video, namque mecum de hoc expostulat saepius et qtoeritur.
Ego tamen moderor atque consolatione lenio, quantum possum, illius dolorem. Scio enim,
quam haec turbatio cordis et animi soleat plerumque hominibus periculi afferre. Nova
hic ad praesens nulla sunt, si tamen aliquid scitu dignum contigerit, non patiar esse
incognitum Mgciae. vrae., cujus me amori interim et benevolentiae fraternae plurimum
commendo, et eam felicissimam esse atque in multos annos cum omnibus suis bene inco
lumem vehementer desidero. Dat.1)
Teki G6rskiego, nr. I f SI

Tomickiego).
Kod, Wojcz. or. 365.
2 0 0 . P. Tomieius, epus. Crac., vicecancellarius,

Sacra regia Mtas. et dne. domine clementissime. Post humilem servitutis meae et orationum
mearum commendationem. Tametsi ego non ignorem, qua clementia et aequitate jura
subditorum suorum Mtas. vestra prosequi et conservare soleat, quodque nemini quicquam
nisi juste et causa data adimi amoverique permittat, quia tamen huc ad me scripsit
mgeus. d. Georgius Radivil, castellanus Vilnensis, marschalcus curiae Mtis. vrae. et capi
taneus Grodnensis, nepotes suos et filios dni olim Nicolai Radivil, palatini Vilnensis,
adversariorum suorum inimicitiis et odio eo adductos esse apud Mtem vram., ut dubitet,
ne illi de bonis Goni^dz decedere cogantur, Mti. vrae. supplicandum duxi, ut merita
majorum dominorum Radivilorum et officia, quae pater illorum d. palatinus Vilnensis cum
summa
*) G6rski p oloiyl na marginesie dat?: Cracoviae, 2 1 Maji 1529 .
155
summa fide et animi affectu erga Mtem. vram. semper praestitit, in memoriam revocare,
eosque nunc et ab oppressione inimicorum tueri et possessionem bonorum Goniqdz obti
nere sinere dignetur, quae bona patri illorum pro justa servitute et observantiae studio
a Mte. vra. liberaliter sunt in usum concessa et tradita. E st enim haec res digna non
solum aequitate Mtis. vrae. sermae., verum etiam animi cujusque gratitudine et pietate,
ut hoc, quod dominis Radivilis loco beneficii et muneris ob majorum suorum merita
a Mte. vra. serma. datum est, ab illis nunc sine aliqua causa non auferatur. Quare
iterum atque iterum hoc a Mte. vra. rogo et enixe precor, ne simultate et invidia
adversariorum dominos Radivilos de jure suo detrudi patiatur neve sinat eosdem eorum
adversarios cum illorum jactura locupletari. Cedet hoc in summam laudem et gloriam
Mtis. vrae. sermae. et domini Radi vili una mecum perpetua servitute sua hoc Mti. vrae.
sermae. bene mereri curabunt. Quam ego servitutem et me ipsum una rursus in gratiam
Mtis. vrae. sermae. suppliciter commendo et felicissimam esse Mtem. vram. diuque cum
serma. conjuge sua ac liberis sospitem ac incolumem vehementer desidero. Datum
Cracoviae, die sanctae Trinitatis.1)

Teki Grdrskiego, nr. t l j [

Tomickiego).
mearum commendationem. Quamvis ego intelligam non satis mihi convenire, ut me contro
versiis aliquibus Lithuanicis interponere debeam, cum et ego isthme absim et Mtas. regia
cum vra. Mte. sunt praesentes, quae pro summa sua sapientia et aequitate subditorum
suorum negotia et causas tenere et dignoscere per se facile possunt, quia tamen scripsit
ad me mgeus. d. Georgius Radivil, castellanus Vilnensis et capitaneus Grodnensis, ut
commendatione mea apud regiam et vestram Mtem. negotium nepotum suorum adjuvarem,
quod illis de quibusdam bonis, Goniqdz nuncupatis, adversarii eorum sine causa nuper
facesserunt, Mti. vrae. sermae- supplico, ut et dominos Radivilos et causam illorum com
mendatam habere dignetur neque permittere, ut conatu et opera aliquorum ex praeno
minatis bonis excludi vel ejici debeant, quae ipsis ob majorum suorum merita et fidem
ac officia patris sui, integerrime et cum summa diligentia non solum in necessitate, sed
per totum vitae tempus Mti. regiae praestita, in usum sunt a Mte. sua data et concessa.
Namque hoc pietas et aequitas suadet, ne sine causa beneficio quis privetur, quod semel
est pro virtute et merito suo consecutus. Faciet Mtas. vra. rem clementia et aequitate
sua dignam et quam illi cum omnibus amicis simulque etiam mecum Mti. vrae. sermae.
perpetuo bene mereri curabunt. Commendo me rursus et servitutem meam Mti. vrae.
sermae., quam sanam, salvam et cum sermo, conjuge liberisque suis incolumem et felicis
simam esse vehementer desidero. Datum Cracoviae, 23 Maji, anno M. D. XXIX.
20 2 . P. Tomieki, epus. Crac., vieeeaneellarius,

Christ Szydlowieeki, cast. Crac., cancellario.
Mgce. dne. dne. et amice honorandissime.
Vellem quidem, si fieri posset, liberare me et

(wlasnorgczna minuta
Tomickiego).
156
vum pondus apud utramque Mtem. habeant parumque prosunt illis, pro quibus scribo
et intercedo. Volens tamen satisfacere voluntati vrae. Mgciae. et desiderio dni. Georgii
Radivili, castellani Vilnensis et capitanei Grodnensis, scripsi literas in commendationem
filiorum domini olim Nicolai Radivili, palatini Vilnensis, quas una cum earum exemplis
mitto cum praesentibus ad vram. Mgciam. optoque ex animo, ut tantum prosint rebus
et fortunis dominorum Radivilorum, quantum illi desiderant. Commendo me ex animo
vrae. Mgciae., quas dominus Deus cum suis omnibus prosperet sanamque et felicem diu
tissime conservet in sua gratia. Datum Cracoviae 24 Maji 1529.
Kod. 'Wojcz, nr. 357.
20 3 . Andreas Crieius, episcopus Plocensis,

Reverendissime in Christo pater et domine mi colendissime. Addixit se non pridem mihi
dominus Joannes Wierzphowski, vicarius in arce Cracoviensi, et timens vel vicariatum
suum per absentiam in discrimen ponere et servitium apud me per abitionem negligere,
rogavit me, ut eum in hoc negotio vestrae reverendissimae Dtioni. commendarem. Ego,
quia sacerdos idoneus est et quendam singularem ad serviendum mihi affectum habet,
oro plurimum vram. rmam. Dtionem., efficere dignetur gratia et autoritate sua, ut ad
aliquod tempus licentiam habeat absentiae suae, intra quod de ipso vicariatu commodius
ex usu tam suo, quam ecclesiastico disponere posset. E t si vra. rma. Dominatio habere*)
dignaretur pro aliquo vel sacerdote vel servitore idoneo, faciam, ut mox de illo cedat
pro ea contentatione, quam benignitas vrae. rmae. Dominationis illi offerre dignaretur.
Commendo itaque hoc totum negotium gratiae ejusdem vrae. rmae. Dtionis. et rogo plu
rimum, ut super eo respondere dignetur. Quae felicissime valeat, meque gratia sua
complectatur. Datum in Plock, die XXIV. Maji, anno Domini M. D. XXIX.

Tomickiego).
Kod. Karnk. X . 265.
Kod. s*p.
vn <i) 258.
2 04. P. Tomieius, epus. Crac., vicecancellarius,

Janussio, duci Opoliensi.
7
Illustrissime princeps et dne. mihi plurimum observande. Intellexi ex superioribus literis

vrae. Illtis. simulque etiam ex his, quas proxime accepi, illam constanti animo et volun
tate esse, ut dnum. Martinum Dobrogost, concionatorem veterem Cracoviensis civitatis,
ad se advocet illoque in reducendis ad religionem civium Majoris Glogoviae erroribus
utatur. Quod quidem studium Illtis. vrae. etsi pium est et ad augendam religionem maxime
accommodatum, mihi tamen nonnihil propterea incommodum videtur, quod ad injuriam
meam et hominum ac civium diocesis meae periculum non vulgare pertineat; etenim, sicut
et antea scripsi, amisso hoc homine jacturam me simul multorum facere oporteret, quos
ille hactenus et vitae suae instituto et praedicationis doctrina atque autoritate ab omni
labe praevaricationis servavit incolumes, in quibus equidem deserendis non minus detri
menti capere posset religio, quam in reducendis ab errore civibus Glogoviensibus fructus
et emolumenti. Sed utcumque haec res mihi plus oneris et negotii, quam Illti. vrae.,
si hoc homine careat, afferre posset, cum ego Germanicae linguae tam peritum hominem
alium non ita facile hic reperire possem, ut illa in ducatus Slesiae provincia, facere tamen
non possem, quin in dimittendo illo voluntati et postulatis vrae. Illtis. obsequerer, si id
citra indignationem Mtis. sermi, regis et dni. mei facere mihi liceret. Namque cum
interea,
*) Scii, vicariatum illum-
15T
interea, dum ad meas mihi Hltas. vra. responderet literas, cives Cracovienses rem hanc
ad Mtem. suam detulissent, mandare mihi dignata est Mtas. sua, ne dnum. Martinum
Dobrogost quocunque hinc dimitterem, puto ob eam causam, quod confidat Mtas. sua
et apud vram. Illtem. et apud illum efficere posse, ne se ab hac civitate separet, et dis
jungat; in qua ille tam multo tempore cum summa laude est versatus et alitus et a quo
sine civium et plebani sui venia et voluntate alteri servitio se addicere non potuit.
Quare plurimum rogo Illtem. vram., ut domini Martini absentiam aequo animo ferre
et mihi, si quid culpae in retinendo illo committo, veniam dare dignetur. Nam profecto,
ut id faciam, et summa mea et populi mihi commissi necessitas et prohibitio Mtis. regiae
me compellit. Commendo me benevolentiae et amori Illtis. vrae., quam felicissimam
esse et in multos annos incolumem vehementer desidero. Datum Cracoviae, die X X V
Maji 1529.
2 0 5 . P. Tomicius, epus. Crac., vicecancellarius,

Friderico, duci Lignicensi et Brigensi.

(minataMaciejowskiego
Kod. Karak. X , 266.
Kod. Sap. V II (1) 259.
Illustrissime princeps et dne., dne. observande. Post observantiae et officii mei commen
dationem. Retulit mihi magister Martinus Dobrogost, concionator Germanicus Craco
viensis civitatis, nonnullos ex subditis Illtis. vrae. censum ratione sacerdotii sui debitum
solvere sibi nolle, quae res non tantum illum injuria afficit, verum etiam ob vim et ini
quitatem praestationis apud omnes. male audit. Quare rogat ab Illte. vra. egoque ejus
causa diligenter rogo, ut pro sua prudentia et aequitate singulari mandare subditis suis
uti christianus princeps dignetur, quo de hoc, quod tenentur ad quodque sunt jure obli
gati, ipsi domino magistro Martino satisfaciant. In quo faciet Illtas. vra. rem pietate
sua christianoque officio dignam et quam ego una cum magistro Martino Dobrogost bene
mereri illi semper curabimus.
2 0 6 . P. Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,

Sacra regia Mtas., domine clementissime. Post humilem servitutis et orationum mearum
commendationem. Multa quidem hic gravia et indigna propter absentiam Mtis. vrae.
committuntur ac fiunt, et quae in maximum cum Mtis. vrae., tum universae reipublicae
regni sui vergunt incommodum. Verum tamen hoc praecipui momenti mihi esse videtur,
quod plurimi homines et status, partim in Slesia, partim in Hungaria, partim vero etiam
in Valachia, monetam suam ad instar monetae Mtis. vrae. et sub eodem signo cudant.
F it enim hoc. cum non mediocri et Mtis. vrae. et subditorum omnium suorum injuria
ac detrimento. In qua re quod Mtas. vra. locorum praefectis et magistratibus civitatum
mandare dignata est, ne ullo ex loco falsam monetam in regnum et dominia sua impor
tari patiantur, magnopere mihi utile, praesens et necessarium videtur consilium. Verum
hoc etiam necessarium et ad rem magis accomodatum videretur, si Mtas. vra. literis datis
ad vojevodam Moldaviensem, ad principes Slesiae ac ordines quosque, ad quorum scien
tiam haec injuria Mtis. vrae. pertinet, expostulet graviter cum illis de hoc atque illos
adhortetur, ne in praejudicium Mtis. vrae. et regni sui universi monetam falsam vel ipsi
cudant

Tomickiego).
Kod. Sap. V n (2) X83,
158
cudant vel suis cudere permittant A d sermum. tamen dominum regem Ferdinandum
praecipue in hanc sententiam necessario scribendum fore putarem, ut omnes quidem, qui
sub ejus ditione talia committunt in Mtem. vestram, edicto suo regio cohibeat, sed prae
sertim tamen Wratislaviensibus interdicat et interminetur severius, qui aemulatione quadam
et invidia ducti regno Mtis. vrae. insignia semper incommoda struunt et moliuntur,
ut suam ipsorum urbem cum injuria Mtis. vrae. ditem et locupletem faciant. E t ista,
quidem ratione arbitror aliquid profici posse, ne tam audentes fiant falsificatores mone
tarum Mtis. vrae. interea, dum huc ad nos illa felix revertetur. Nam cum venerit, puto
fore facilius, ut tantae rei commode et cum omnium consilio intercedatur et provideatur.
Ceterum illustris dominus dux Carolus et d. Wratislaviensis episcopus repetitis vicibus apud
me instant, ut magistrum Martinum Dobrogost, concionatorem veterem apud ecclesiam
divae Mariae Crac. illis mittam, cujus opera uti vellent in revocandis ad religionem vera
evangelii praedicatione provinciae suae hominibus; iis ego cum me semel excusarem,,
ob multas rationes me id non posse facere, ut eum hominem dimitttam, quin etiam rogavi,
ne illum ex hac civitate avocent, in qua ille majorem partem aetatis suae cum magna,
sua laude et publico omnium fructu consumpsit, efficere tamen non potui, ne iterum ob
illum me sollicitent et urgeant. Quare nunc extremum cepi consilium et rescripsi illis,
Mtem. vram. supplicationibus civium Cracoviensium adductam mihi mandasse, ne eum
concionatorem, qui tot annos hic exegit, quique sua consuetudine et mora diuturna civium
in se studia et animos ita convertit, ut praeter se alium nunquam ad id munus quaerere
cogitarent, spe tota in ejus hominis perseveratione collocata, (dimitterem). Quia autem verebar
ego, ne vel dux Carolus vel d. episcopus Wratislaviensis Mtem. vram. denuo hac de causa
aggrediantur interpellare, perscribere id mature Mti. vrae. volui, quam enixe rogo, ut si
aliquis horum per literas hanc rem agere instituet, dignetur id mandatum suum fuisse
agnoscere et confiteri, meque et concionatorem tueri, ne ex mea diocesi abducatur.
Ille enim solus efficit partim autoritate et innocentia vitae suae laudata, partim praedica
tione docta et vere Christiana, quod populus is in tanta advenarum frequentia et eorum
maxime, qui ad sectam novae haeresis sunt proni et acclinati, sit hactenus ab omni mala
contagione servatus incolumis, et si hinc, quod absit, abduceretur, metuerem equidem,
ne exorirentur hic quoque aliquae in populo perniciosae et diu damnatae haereses.
Difficile enim foret, alium hominem Germanum reperire, qui et ita doctus in religione
et apud populum gratus existat et acceptus. Faciet Mtas. vra. rem se dignam et reli
gionis nostrae professoribus vehementer gratam et utilem. Ego vero id perpetua fide
et servitute mea illi demereri curabo, quam nunc una mecum rursus in gratiam Mtis. vraesermae. suppliciter commendo, felicissimamque esse et in multos annos incolumem cum
serma. conjuge sua et liberis vehementer desidero.1)
Teki G6iskiego nr, 1160

Tomickiego).

Nicolao Wolski, magistro euriae reginalis.
Mgce. dne. amice charissime. Accepi literas Dtionis. vrae., quibus me facit certiorem, sibi
meas literas fuisse redditas, quas ad illam in negotio dni. judicis Sandomiriensis *) et ejus
filii scripseram, quibus quidem ego id, quod mihi aequum et rectum videbatur, Dtioni. vrae.
propterea explicavi, quod existimabam fore officii mei, ut cum amico id, quod sentirem,
aperte
*) N a marginesie minuty: Crac. 1529 .
2) Bem at Maciejowski.
159
aperte et absque fuco convenirem. Quare boni consulat Dtio. vra. id, quod a me con
fidenter et pro benevolentiae affectu quandoquidem scribitur. Confido dnum. judicem,
cum istuc perveniet, cum Mgcia. vra. de omnibus, quae inter se habent, transacturum,
Mgcia. vra. etiam faciet id, quod bono viro et homini prudenti convenerit Opto felicem
esse Mgciam. vram. et optime diuque incolumem. D a t Cracoviae, XXV I Maji 1529.
A dres
Tom ickiego: Magnifico dno. Nicolao Wolski, castellano Sochaczeviensi, magistro curiae reginalis Mtis.
e t Vunensi, Lomsensi e t Lanczkoroniensi capitaneo, amico carissimo.
20 8 . P. Tomieki, epus. Crae., vicecancellarius,

Mathiae Drzewieki, epo. Vladislaviensi.
Rme. in Christo pater et dne. frater et amice charissime ac honorandissime. Plurimos ago
et habeo gratias vrae. rmae. Dtioni., quod literis et nuntio suo me inviserit quodque
me in praesenti luctu meo solatur. Gratissimum enim est mihi utrumque hoc officium
vrae. rmae. Dtionis. et equidem prudenti admonitioni vrae. rmae. Dtionis. de moderando
luctu meo obtemperarem libenter, si modo vires vel ratio desiderium tam optimi et arnantissimi fratris vincere valeat, tamen quantum humanitas licebit, aequo animo feram et com
primam dolorem. Vestram autem rmam. Dtionem. vicissim pro his amicitiae officiis bene
volentia et amore fraterno diligenter prosequi curabo.
Veniens huc dnus. Laski, palatinus Siradiensis, ante aliquot septimanas reconciliatus est
mihi et ego illi vicissim sum factus amicus cum propter pacificandam quietem nostram
privatam et publicam, tum maxime ut non contradicerem votis sermi dni. regis Joannis
et illmae. dnae. Hedvigis, filiae Mtis. dni. nostri, multorumque aliorum dominorum et ami
corum meorum, pacem et concordiam inter nos suadentium. Namque rex joannes per
nuntium et literas, illma. vero dna. Hedvigis coram verbis sunt me diligentissime adhor
tati, amici autem sedulo obsecrarunt et obtestabantur, ut cum illo in gratiam redirem,
feci itaque, quod illis libuit et facere mihi erat honestum: faxit Deus, ut haec nostra
reconciliatio firma sit et diuturna, erit vero quod ad me integra et solida, modo ille talem
se erga me gerat qualem se futurum promisit Volebam autem ego de ea re, priusquam
aliquid adhuc de illa erat agi coeptum, vram. rmam. Dtionem. et alios amicos meos facere
certiores et consilio illorum uti, sed tam subito me precibus invaserunt pacificatores
omnes, abire hinc properantes, ut ipse meo consilio et voluntate uti non potuerim.
Quare si quid videbitur in hac parte a me praetermissum, necessitati potius vra. rma.
Dtio., quam culpae et ignorantiae meae attribuat. Cetera enim omnia cum dignitate,
ut existimo, sunt transacta.
Cum primum instructa erit causa matrimonialis neptis vrae. rmae. Dtionis., faciam omnem
operam, ut in ea id, quod aequum et justum esse videbitur, pronuntietur.
Mitto vrae. rmae. Dtioni. nova, quae allata sunt nobis ex conventu imperii Spirensi, nam
decreta ejusdem conventus mittere nunc non potui, cum non habuerim scribam germani'Cum, qui illa tam subito exscriberet
Commendo me ex animo vrae. rmae. Dtioni., quam dnus. Deus servet quam diutissime
sospitem et felicem. D a t Cracoviae, die Corporis Christi anno etc.1)
*) D. 27. 5. 1529.
G6rski mylnie ranotowal 26 Maji 1529.
Teki Girskiego, nr. X161

(wlasnorjczna minut
Tomickiego).
160
Teki Gfirskiego nr. tl62
Tomickiego).
Kod. Sap. V H (*) 67.
20 9 . P. Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,

mearum commendationem. Non existimabam quidem Mtem. vram. cum sermo, dno. nostro
tam diu a nobis abesse debere, quia tamen nobis ita accidit et Mtibus. vris. est collibitum, boni et aequi hanc earum absentiam consulimus omnes precamurque, ut sit mora
ista illis felix semper et fausta. Verum quia hic multa indigna et maximi momenti faci
nora propter absentiam Mtum. vrarum. committuntur, enixe rogo Mtem. vram., ut et ipsa
sibi in animum inducere et regiae Mti. persuadere dignetur, quo ad nos quam primum
revertatur et non patiatur nos tanto desiderio sui et Mtis. vrae. angi, facile enim id prae
stare poterit Mtas. vra., cum ducatus istius negotia in ordinem erunt redacta et absoluta.
Faciet Mtas. vra. rem subditis omnibus charam et jucundam, reipublicae hujus regni utilem
et necessariam, mihi vero imprimis optatam, qui Mtem. regiam Mtemque. vram. et com
munes ac dulces illorum liberos semper videre et intueri gestio. Commendo me rursus
servitutemque meam Mti. vrae. sermae., quam diu sanam, salvam incolumemque et cum
sermo, conjuge suo et liberis felicem semper et sospitem esse vehementer desidero.
Datum Cracoviae die XXVIII. Maji, anno dni. 1529.
Kod. bibi. Zamoyskich

(list oryginalny).*)
210. Sigismundi regis edictum de moneta in terris Prussiae.

Universis et singulis principibus tam spiritualibus quam saecularibus, reverendis in Cristo
patribus episcopis nec non magnificis, generosis, nobilibus, famatis, providis, palatinis,
castellanis, capitaneis, tenutariis, terrigenis et quibusvis aliis dignitariis, officialibus et eorum
vicesgerentibus, heredibus, advocatis, scultetis, civitatumque et oppidorum nostrorum
et quorumcunque subditorum nostrorum magistris civium consulibusque ac comitatibus
et generaliter omnibus subditis nostris cujuscunque conditionis et praeeminentiae existen
tibus, ad quos praesentes literae nostrae pervenerint et ad quorum notitiam verisimiliter
infrascriptum edictum et mandatum nostrum perlatum fuerit, sincere et fidelibus dilectis
gratiam nostram regiam. Sincere et fideles dilecti. Jam alias declaravimus vobis, quam
ob rem et exoticas variasque externas monetas in dominiis nostris capi easque in usu
esse prohibuimus et nostram novam Torunii cudere instituimus, prout non sine magno
impendio ad utilitatem subditorum nostrorum in praesentiarum eam cudi facimus.
Ad cujus quidem monetae externae exstirpationem et nostrae usum aliquoties jam quae
dam salubres constitutiones et ordinationes a consiliariis nostris terrarum Prussiae factae
et per nos approbatae et provulgatae hactenus suum debitum effectum ex integro sortitae
non sunt. Unde nobis et nostris subditis incommoda et damna non pauca accreverunt,,
quibus nos occurrere volentes et providere, ne deinceps aliquis ex subditis nostris igno
rantiam praetexens contra institutiones et decreta nostra nobis ac reipublicae incommoda
et damna subministrare audeat aliaque moneta, quam admissa, uti quovis modo aut illam
in usum hominum inducere praesumat, vobis omnibus et singulis supradictis cujuscunque
ordinis et conditionis existentibus strictissime mandamus, ut praesentem nostram ordina
tionem et institutionem ac inhibitionem firmissime observetis atque ab omnibus subditis'
vestris ubilibet observari diligenter curetis et faciatis. Imprimis autem omnem monetam
adulterinam,.
*) W kod. bibi. Zam. list adresowany: ad episcopum Varmiensera.
161
adulterinam, peregrinam et exoticam, in qua Swidmcensis primas tenet et cujus nos dudum
usum prohibuimus, denarios praeterea Prutenicos, antiquos grossos quoque, quos germanice d i p p e l g r o s c h e n vocant, et solidos Gedani novissime excussos abrogatos et abo
litos esse ac ab illorum usu per omnia prorsus in terris Prussiae abstineri volumus
et mandamus. Et neque quispiam ex subditis nostris aut etiam advena in terris nostris
Prussiae alia moneta, quam nostra, quae in officinis nostris Cracoviae et Torunii aequalis
in valore excuditur, grossis praeterea et solidis antiquis Prutenicis uti tam in emptionis
quam venditionis contractibus audeat sub poenis inferius descriptis. Volumus autem
et distincte percipientes mandamus, quatenus juxta veterem terrarum praefatarum usum
et consuetudines omnes et singuli earundem terrarum incolae numerum veteris marcae
observent et teneant, ut in emptione et venditione aliisque contractibus in marcam Pru*
tenicam viginti novi vel antiqui sexaginta computentur et numerentur. Grossum vero
praefatum tres solidi, et solidum sex denarii novi constituant. Grossi autem singulariter
illustrium olim Frederici ac moderni ducum per decem septem denarios novos capiantur.
Idque ab omnibus et singulis subditis nostris, cujuscunque gradus, status et conditionis
existant, inviolabiliter teneri et observari volumus et mandamus gravi sub indignatione
nostra, merciumque denique et pecuniarum sub amissione. Proinde vobis locorum capitaneis ac proconsulibus, consulibus aliisque civitatum et oppidorum praefectis, in terris
nostris Prussiae ubilibet constitutis, severe praecipimus, ut hoc nostrum decretum, man
datum ac edictum in omnibus locis publicis, ad quae homines frequenter convenire solent,
denuntiari, proclamari et publicari faciatis, ne aliquis ignorantiam praetendens aliquid
contra eam constitutionem nostram committat et poenas suprascriptas incurrat. Vos vero
capitanei in custodiendo praefato mandato nostro et pervestigandis locis omnibus, ne quis
eandem prohibitionem et edictum nostrum transgrediatur, curam et diligentiam omnem
adhibeatis et quoscunque offenderitis vel deprehenderitis in minima quaque re contra
hanc prohibitionem et ordinationem nostram excessisse, illius res juxta praescriptum modum
capiatis et usque ad instructionem et documentum nostrum detineatis sub poena centum
florenorum auri boni et justi ponderis, totiens quotiens convicti fueritis hujusmodi man
datum nostrum transgressi esse, fisco nostro persolvendorum, et pro gratia nostra facturi.
Datum Vilnae, sabbato infra octavas Corporis Cristi, anno Domini MDXXIX, regni vero
nostri anno XXIII.)
A d mandatum regiae Mtis. proprium.


Tomickiego).
Kod. Sap. V II (*) 69.
mearum commendationem. Non est incognitum Mti. vrae. sermae., quam fidam quamque
diligentem et liberali homine dignam servitutem praestiterit semper nobilis d. Joannes
Szamboczki, nuper vita defunctus, partim ipsi Mti. vrae., partim majoribus antecessoribusque
illius. Quam quidem servitutem cum testatam et amplam apud animum Mtis. vrae. relin
quere moriens voluisset, non alium heredem post se cum in ceteris bonis, tum maxime
in supellectili militari et aulica relinquere curavit, quam Policki, nepotem ex sorore suum,
quem et in officiis aulicae disciplinae et in amplificanda in se gratia et pietate Mtis. vrae.
sermae.
>) D . 29. 5. 1529 .
21
162
sermae. nomen et famam suam illustraturum confidebat. Et ad eum sensum consiliumque

avunculi sui cum se accomodare sedulo et amanter is Policki cuperet, contulit se isthuc
hoc tempore ad Mtem. vram. sermam., ut et numero equorum et stipendio ac aere eodem,
quo avunculus, in aula Mtis. vrae. mereret, si id cum gratia Mtis. vrae. assequi posset.
In qua re quia a me commendari apud Mtem. vram. postulavit, sperans meam commen
dationem magno sibi fore adjumento, ego partim illius precibus, partim recordatione
virtutis et meritorum avunculi illius permotus qua majore possum diligentia illum Mti.
vrae. sermae. commendo. Supplicoque illi, ut et cum numero equorum avunculi in nume
rum aulicorum suorum illum recipere et clementia regia prosequi et complecti dignetur.
Quod ille et ego una perpetua servitute nra. bene mereri Mti. vrae. curabimus. Cui ego
rursus me et parvitatem meam suppliciter commendo eamque felicissimam esse semper
et quam diutissime cum serma. conjuge sua et liberis incolumem vehementer desidero.
Datum Cracoviae.

Tomickiego),

Andreae Krzyeki, epo. Plocensi.
Rme. in Christo pater et dne. nepos charissime. Policzki, nepos ex sorore amici nostri
communis, nuper e vita sublati dni. Joannis Zamboczki, quum nactus esset in dioecesi
Dtionis. vrae. rmae. hereditatem istueque se hoc tempore ideo conferret, cupiebat esse
. literis meis Dtioni. vrae. rmae. commendatus. Quem tametsi ego pro virtute sua et pro
avunculi sui in rmam. Dominationem vram. observantia et meritis gratum illi sponte sua
futurum confidam, ne tamen petenti officio desim, majorem in modum illum et cum here
ditate commendo rmae. Dtioni. vrae. Quam rogo, ut et illum et id, quod istic habet,
in benevolentia et tutela sua conservare velit, nam ille quidquid beneficii et liberalitatis
a Dtione. vra. rma. consequetur, id diligentissima servitute sua illi bene mereri curabit.
Exterriti paulo ante hic fueramus omnes subito quodam nuntio a dno. joanne de. Tarnow,
palatino Russiae, de multorum nostrorum insignium militum, internecione accepto, nunc
tamen eadem fama in melius connotata rursus recreati sumus et in bonam spem non
futurae hoc anno hostilis in regnum irruptionis erecti. Nam rediens hic ad nos a dno.
palatino Russiae nuntius dni. palatini Cracoviensis optata nobis magis, quam ante, tametsi
non integra nuntiavit.
Cum hinc vocatus a sermo, rege Joanne dnus. epus. Sirmiensis discederet, reliquit apud
me literas, quas Dtioni. vrae. rmae. transmitterem. Quare illas cum praesentibus mitto
et non dubito, quod Dtio. vra. rma. ex illis omnia, quae ad Pannoniam attinent, amplis
sime cognoscat Si quae tamen in illis desiderabit, Policzki coram illi verbis exponet,
quae hic in vulgo circumferri accepit. Cupio felicem esse Dtionem. vram, rmam. et optime
semper incolumem, cujus amori me commendo. D a t

* popr. Tomickiego),
Kod. Sap. V II (2) 131.

Christ Szydlowiecki, castell. Crac., cancellario.
Mgce. dne. et amice honorandissime.
Hodie sunt allatae ad me literae dni. Kmitae, marsalci,
salci,) cum literis etiam ab ipso ad Mgciam. vram. scriptis et nonnullis exemplis litera
rum, quas scripsisse dicitur dnus. Cacianer, capitaneus exercitus sermi. dni. regis Ferdi
nandi, ad praefectum Scepusiensem et is deinde ad Lubaviensem vicecapitaneum. Quas
ego literas et praenominata exempla Mgciae. vrae. mitto, ex quibus cum intelliget, quid
nunc illic agatur, rescribet dno. marsalco, quid ad hanc rem facto opus esse existimaverit
E t quidem quantum ego conjectura et opinione assequi possum, istiusmodi comminationes
et mandata, quae in exemplis leguntur, non sunt a dno. Cacianer, exercitus imperatore,
ad Mtis. regiae subditos directe scripta, sed ab eo, cui ille scripsit, hoc est a capitaneo
et nobilibus comitatus Scepusiensis, per invidiam ad eosdem subditos detorta. Etenim
ego domini Cacianer prudentiae et animi magnitudini tantum tribuo, ut nihil diffidam,
eum potius, si haec ab alio fierent prohibiturum esse, quam quod ipse sponte sua et
consulto ejusmodi injuriosas denuntiationes committere deberet.
214. Rationes Gastoldi, cur judices in Lithuania

non sint constituendi, ut in Polonia.
Regina, Bona Sphortia, volebat in omnibus Lithuaniae palatinatibus judices instituere ordinarios e x hominibus equestris
ordinis instar regni Poloniae propter expeditiorem administrandae justitiae rationem.
A lbertns*) Gastoldus,
palatinus Vilnensis, ne e a novatio rerum ia Lithuania fieret, obstitit e t rationes d e eo suas explicavit, quae
sequuntur;8)
Rationes Alberti Gastoldi, cur judices ex equestri ordine non sint in Lithuania instar regni
Poloniae constituendi.
1. Hoc primum, quod ego non propter auctoritatem officii mei, nec propter commodum
privatum, sed propter commodum publicum et dominorum nostrorum perducor ad hanc
sententiam, ut non videatur mihi esse ex re Mtum. suarum haec mutatio judicii, ut scilicet
ordinentur per districtus judices ad morem et consuetudinem regni Poloniae. Video enim
me dumtaxat unicum habere filium, qui an habebit etiam successores, incertum est. Sed
et hoc non minus incertum, an aliquando ad hanc perveniret palatinatus dignitatem, cum
hoc in gratia Mtis. suae et etiam meritis suis consistet. Sed utcumque sit, poterit et
filius meus tot habere filios, et successive etiam et nepotes, deinde et pronepotes, ut
propter multiplicationem eorum bona, quae filio relicturus sum, eis non sufficerent et inter
alios nobiles pares eis computarentur. Non privato ergo, sed publico ad hanc sententiam
astringor commodo et juramento fidelitatis, quo Mtibus. suis teneor.
2. Cum enim alia ordinatio4) sit regni Poloniae, alia Magni ducatus Lithuaniae, ideo diversae
consuetudinis diversae observationes necesse est, ut fiant. Regnum siquidem liberam
habet regis electionem, ut quemcumque voluerit eligere sibi possit regem, Lithuania autem
communis est omnium filiorum regis patria.
Item regnum omni fere ex parte vicinos habet christianos, qui non nisi ex magna aliqua
causa bellum indicunt regno et hoc tamen rarissime. E x una dumtaxat parte Valachum
habent hostem, utique regno viribus imparem et quem faciliter debellare poterint et Tar
taros communes tam regno quam etiam nobis hostes. Nobis contra continuo Mosci imminent,
*) W minud e b yio pierwotnie marsaici c u r i a e , leez pisz^cy przekreslil vryraz c u r i a e , z czego w nosii m oina,
z e list pisany b yl Swiezo p o nominacyi marszalka nadwomego K m ity na marszaika wielkiego koronnego, kt6ra
nastqpita w maju.
Mardna.
fu n d a tio .
*) K od . Sap. m a m ylnie; M a r t i n u s .
Wojewod% Wilenskim byl Olbracht Gasztold, syn
8) W st?p powyzszy, wzigty z kodeksu SapiezyAskiego, pochodzi od G6rskiego.
4) K od . W ojcz.:

(odpie wspfilczesny
z popr. G6rskiego )
Kod. Sap. V H (z), 160,
164
nent, quibus vix resistere poterimus, atque ideo continuo et armatos nos esse oportet
nec exspectare, ut nobiscum Mtas. regia ad bellum proficiscatur, sicut domini Poloni faciunt.
E t commemorabat expeditiones plerasque, quas sine rege faciebant, veluti illam circa
Klecko jam moribundo Alexandro rege, et illam aliam in campis Sciticis tempore jam
Mtis. suae, ubi duce Constantino profligaverunt Tartaros, et alias expeditiones.
3. Item quoties pro defensione regni contributionem aliquam habere necesse est, convo
cantur omnes consiliarii, vocantur etiam totius nobilitatis nuntii, sine quorum assensu
et voluntate nulla fieri poterit contributio, immo multoties ipsi domini nuntios nobilitatis
subordinant, ne ad aliquam contributionem consentiant. Regia vero Mtas. etiamsi id
sciat, dominis tamen hoc imputare non poterit, cum omnem in nuntios culpam retorquent.
Nostrae longe aliter absolvuntur conventiones, et quidquid per Mtem. regiam concluditur
et dominos, nobilitas hic nra. exsequatur necesse est. Vocamus quidem ad nostros con
ventus etiam nobilitatem, tanquam honoris gratia, revera autem, ut singulis palam sit,
quidquid concluserimus.
4. E t quemadmodum circa defensionem, ita etiam in dicendo jure, alia dominis Polonis,
alia nobis est ratio. Domini Poloni villas suas habent in unum conjunctas et ab aliis
vicinis dislimitatas, nostri villani invicem permixti et confusi sunt cum suis agris, pratis
et campis, atque ideo differentiae, quae inter eos oboriuntur, si juxta consuetudinem juris
Polonici dirimi et sopiri deberent, major esset intricatio et confusio, quam litis diremptio.
Non sine magna ratione ita usus et consuetudo obtinuit, ut singula regna et dominia,
immo etiam singulae civitates suam peculiarem habent dicendi juris observantiam, ut aliter
Romae, aliter Venetiis, aliter observetur Florentiae, praeterea aliter in Germania, aliter
in Hispania, Gallia habet suum parlamentum, item aliter in BoSmia, aliter in Ungaria,
in SIesia, in Prussia, in Masovia; aliter hic in Lithuania, jam etiam longe aliter in Moscovia. Singula haec dominia suos habent peculiares ritus, etiam judiciorum observantiam,
moribus hominum et situi regionum accomodatam.
5. Quaerat Mtas. reginalis a Mte. regia, quanta quotidie temeritate et impudentia hi domini
nostrates Lithuani, qui cum Mte. regia judicio praesident, sua et suorum tutantur negotia
et qui consultores Mti. suae adesse deberent pro justitia decernenda, patronos se et
defensores statuunt. Si haec in praesentia Mtis. suae fiant, quod futurum est in absentia
ab his judicibus, ex medio nobilitatis eligendis? Credo v ix aliquam futuram ab eis sen
tentiam, quae propter iniquitatem suam ad Mtem. regiam per appellationem non devol
vetur, ita quod et Mtas. regia magis habebit occupationis et molestiae et ipsi litigantes
tardius et vix aliquando justitiam suam consequi poterint.
6. Neque credat Mtas. sua omnes istam judiciorum mutationem appetere, quod Paulus cum
Nicodemo illam petunt, qui nunquam contra se evaginatum viderunt ensem, et vixillifer
de Upita, qui antea in maleficio deprehensus et ob id in carceres fuit conjectus, et qui
eis assistebant, vix decem. Non ad hunc numerum et hos duces et consultores redacta
est nobilitas et militia Lithuana. Si idem cum istis duces et patricii istius ducatus sen
tirent, utique eis assisterent.
7. Quod si etiam ab ipsis Drohicensibus et Bielscensibus quaeratur optio, quo jure potius
uti vellent, credo potius Lithuanicum, quam Polonicum eligerent, cujus vix aliquando
finis est, adeo ut, quisquis abundat pecuniis, poterit illud in infinitum protrahere.
8. Animadvertat etiam Mtas. sua, quid sibi velit haec tanta, quae modo coepit, inter sub
ditos istius ducatus inoboedientia, quam modo praesente etiam Mte. sua experti sumus
et oculis vidimus, Jussit Mtas, sua omnes pro expeditione bellica convenire, multi eorum
venire contempserunt, et quia eorum inoboedientia mansit impunita, pro secunda expeditione
plures
165
plures venire neglexerunt, immo paucissimi convenerant, ubi agebatur quasi de summa
rerum, cum hostis Moscus jam jam instabat et sedi hujus ducatus appropinquabat, qui
si progressus fuisset ulterius, nihil aliud restabat, nisi discessio et fuga Mtis. suae cum
filio et Mte. vra in magnam levitatem et ignominiam.
9. Lithuanos ergo Lithuanico more servandos censeo, Polonos Polonico, neque id ex re
mea privata, sed ex re publica fieri judico. Non sine causa rex Casimirus nunquam
passus fuit vel nominari, aliquam mutationem fieri in isto ducatu, sed juxta antiquum
morem et consuetudinem manere volebat, in quo tot saeculis permanentes, a temporibus
scilicet Attilae regis, non solum suos fines ab omnibus hostibus tutabantur, sed etiam eos
augebant et dilatabant. Ita Mtas. sua bene deliberet, antequam hanc mutationem judi
ciorum Mti. regiae persuadeat, quam successu temporis Mtas. sua mutare et abolere
cuperet et non poterit.
10. Praeterea habemus jam a Mte. sua etiam istorum judiciorum ordinationem privilegio
et juramento a Mte. sua roboratam et confirmatam, quae nescio an quo pacto vel modo
aboleri posset vel infringi.
215. Responsum Joannis Chojenski, contra rationes Gastoldi,

pro judicibus in Lithuania in equestri ordine instituendis.1
Ad rationes, quibus contendit dnus. palatinus Vilnensis persuadere, non esse ex re principum et hujus ducatus, quod in Lithuania constituantur judices per districtus, ut est in
regno Poloniae, tametsi multa et dici et ostendi possunt, paucis tamen indicabo, non
habere efficaciam rationes istas dni. palatini, immo pugnare cum ratione naturali, tum
demum cum moribus receptissimis apud quaslibet Christianas et paganas nationes.
1. Imprimis credibile est, ita se rem habere, sicut in primo articulo deducit dnus. palatinus,
quod sic censet consultius futurum ex bono publico, sicut consulit. Verum illud adver
tere deberet, se hominem esse, labi et errare posse; forsan et ipse vincitur aliquo affectu,
fidit proprio ingenio, quae res plurimos deduxit ad praecipitium, quod vel inde facile
colligi potest, quia tutatur eam rem, quam innumeri dicunt esse causam ruinae istius duca
tus, idque argumentis sane frigidis; nec mirum, quia non scrutatur scripturas, cum aliis
de hoc non consultat, aliarum gentium mores non investigat, quod apparet ex infrascriptis.
2. Nam quod in secundo articulo dicit, aliam esse fundationem regni Poloniae, aliam duca
tus Lithuaniae, non omnino certum est. Nam et in Polonia ab initio ex unius arbitrio,
nempe principis, omnia dependebant, mullae leges erant, imperio principis res gerebantur,
sicuti et in Lithuania olim fuit; et quaelibet provincia ab origine rudibus moribus semper
vixit, successu tamen temporis, crescentibus ad numerum magnum hominibus, coeperunt
constituere urbes, commercia habere cum vicinis primum et demum cum remotioribus
populis, ita ut alteri alterorum mores, quos et politiores et ad virtutes proximiores cogno
verunt, usurparent. Et ideo quia Lithuani principem non eligunt, sed natum habent, nihil
hoc impedit, quominus judicess) et justitia fiat. Sunt innumerae provinciae, quibus nascun
tur
*) W Tekach i K odeksie SapiezyAskim Chojefiskiemu nadany jest tytu l e p i . P l o c e n s i s . W edle tegopochodziJby
tak dokument ten, ja k poprzedni (Rationes Gastoldi) z okresu !at 15 3 5 a 15 38 , w kt6rym O lbracht Gasztold
byt wojewod% W ileisk im a Chojenski biskupem Ptockim .
Zgodnie atoli z pomieszczeniem tych dokument6w
w kodeksach pod r. 15 29 przypulci6 nalezy, ze pochodzq otie rzeczywilcie z tego roku, a ze tytul e p i . P l o
c e n s i s przypisany byt Chojefiskiemu przez G 6rskiego przy ukladaniu T e k w czasie, gdy ChojeAski byl biskupem Ptockim . Takie anachronizmy w tytulach napotykaj^ si<j w kodeksach czqSciej. *) Scii, i n s t i t u a n t u r .
Teki Gdrsldego, nr. 3649

(odpis wspfitczesny).
Kod, "Wojcz. nr, 432.
166
tur et reges et principes, tamen in omnibus provisum est, ut omnes ex aequo citoque
justitiam assequantur.
Neque hostes quamtumlibet potentes et vicini impedire deberent constituendos judices, immo
quanto nequiores habet vicinos aliqua provincia, tanto magis curandum, ut domi quisque
celerem assequatur justitiam, quo alacrius pro patria, pro posteris contra vicinos pugnet
et se opponat Facilis enim et dta justitiae ministratio parit quietem domesticam et inter
nam, quae adeo dulcis est, ut nihili pendatur adversitas ab hostibus exhibita. Sed quando
domi opprimuntur homines, bona eis per vim et potentiam adimuntur, neque pro injuriis,
quas sustinent, justitiam accipere possunt, friget animus, nec habet, cur adversus externos
hostes pugnet, cum domi habeat majores vel certe pares et plerumque atrociores inimicos.
3. Sed ad quid allegatur mos Polonorum in tertio articuli de contributionum difficultate,
quasi morem judicum per districtus constituendorum necessario sequi debeant aliae con
suetudines, quod tamen nemo prudens dicet? Apud Polonos receptus est mos in quibus
dam ab Italis, in quibusdam ab Almanis, et tamen multa sunt alia in illis regionibus,
quae in Polonia neque servantur neque noscuntur. E x multis optima diligenda sunt
Si tamen non placeant judices ad instar Polonorum, inveniatur modus, per quem quisque
assequatur justitiam et cito et sine tantis spoliis, sicut hic fit; hoc tamen certum est,
quod hoc modo, dum soli tres domini totum ducatum Lithuaniae judicant justitia bene
ministrari non potest, ut rationabiliter deducit nobilitas.
4. Minus etiam excludit petitionem nobilitatis, quod allegatur in quarto articulo, nempe,
quod alia sit ratio Polonis et aliis nationibus in defensione facienda et jure dicendo.
Neque enim nobilitas cupit, ut in omnibus judicia habeant paria Polonis, tantum, ut jura
eorum, quae eis data sunt a Mte. regia, et completa habeant et judices illis constituantur.
Judices enim Lithuanici non Polonico, sed Lithuanico jure judicaturi sunt, consuetudines
et mores in judiciis suis, vel antiquos vel si novi instituentur, observabunt.
5. De his, qui tutantur in judicio regio negotia sua et suorum, vetus est querela, sicut
habet quintus articulus; immo jam evenit, quod habet vetus proverbium: mul i mu t u u m
s c a b u n t , consiliarii consiliariis adhaerent si cuipiam ipsorum est actio cum inferiore
adeo, ut, nisi prudentia obstet principis, nullus inferiorum esset reportaturus sententiam
ex judicio, et ideo petuntur judices. Nam si dnus. palatinus fert sententiam, a qua appel
latur, alter propter se curans, ne ipsius quoque sententia reprobetur, dat operam, ut salva
maneat quantumlibet iniqua sententia, a qua appellatum est.
Verum quod allegatur de judicibus, quod propter importunam temeritatem quorundam nul
lam possent ferre sententiam maxime in absentia regiae Mtis., ad hoc facile remedium
inveniri potest non unum. Nam jurejurando posset judex astringi ad ferendam justam
sententiam. Deinde caveretur parti appellanti adversus judicem, quod poenam certam
cogatur solvere, ubi regia Mtas. ipsius sententiam reprobaret, similiter et alia possunt
inveniri, per quae et judices non reformidarent divitum potentiam et justitiae essent
custodes diligentes.
6. Neque solius Pauli et Nicodemi haec est petitio de constituendis judicibus, sed univer
sae nobilitatis, quae jam ab octo annis precibus et lacrimis sollicitat de hoc regiam Mtem.,
sed quia vident potentiam, non justitiam hic dominari, timent sibi a dominis palatinis,
in quorum jurisdictione sunt, nec audent propalam petere, quod tot effusis precibus fru
strati dubitant se impetrare posse, dominis palatinis resistentibus.
.7. Et Drohicenses cum Bielscensibus plurimum laetantur de jure: Polonico, sed queruntur,
quod eis non servatur, quia in appellationibus domini consiliarii Lithuaniae secundum jus
suum eos judicant. De eo vero, quod dicitur, in jure Polonico posse causas protrahi
.in
16T
in longum tempus, si litigans est dives, hoc se aliter habet. Nam in Polonia non adeo
... carus est nummus, ut propter eum passim justitia negligatur, et etiam causae per appel
lationem devolvuntur ad regiam Mtem., a quo non appellatur, sed ibi quisque finem
causae suae sumit.
8. Quod allegatur in octavo articulo de inoboedientia subditorum regiorum in ducatu, quae
apparuit in duplici expeditione bellica, haec facilius castigari posset constitutis judicibus
et statuta poena, ut praesentes in bello absentium bona impetrare possent, et demum
prosequi posset impetrans actionem coram, judice, quam non esset tutum prosequi apud
dominos. Nam domini, ut fama habet, dederunt ansam huic inoboedientiae subtrahendi
se a bello inferioribus, qui vident, quomodo primates istius ducatus, mox postquam acies
ordinatae et exercitus lustratus et ad ordinem redactus est, remittunt famulos suos non
paucos cum equis potioribus ad domos suas et ideo, quod ab illis vident, putant sibi
quoque licere, qui majori necessitate vel inopia ipsa premuntur; quomodo ergo illi casti
gandi sunt et primores impune dimittendi, non hoc suadet certe justitia.
9. Neque obstat aut impedit, ut jure Lithuanico et moribus utantur, modo justitia et cele
rius et rectius unicuique, sicut magno ita parvo, ministretur, quod fieri non potest; nisi
in tam spatioso et largo ducatu plures judices constituantur, qui tamen jure et moribus
suis judicia exercere possunt.
Mutare autem jura et consuetudines in omnibus in Lithuania nemo forte vel optat vel con
sulit, sicut nemo prudens non optat vel consulit unam aliquam, quam perniciosam censet,
consuetudinem mutare in meliorem. Nam qui domum habet antiquam, uno angulo ruinam
minantem, alioqui durabilem, utique illum angulum curat, ne totam amittat domum,; neque
. hoc novum est et inusitatum, quod non solum vicini a vicinis, sed gentes a gentibus,
nationes a nationibus usurpant et accipiunt et mores et leges; olim a Graecis acceperunt
leges Romani, a Romanis ferme totus orbis christianus, et vix una natio in orbe invenia
tur, quae non habeat aliquid alienorum vel morum vel legum admixtum.
Non frustra est, quod ab antiquis usurpatum esse scimus, nempe quod homo homini sit
Deus. Nam ut homo, insignis dotibus animae et corporis, pluribus est auxilio, consilio
et exemplo, ut se alii ad instar illius virtutibus adornent, ita etiam provincia non solum
rebus, sed etiam legibus aut moribus alit provinciam.
10. De privilegio et juramento, quod ultimo allegatur, nihil habet solidi. Nam a privilegio
subditi, in eorum favorem concesso, recedere unanimi voto possunt, et si ipsi recedunt
et aliud petunt, ipsi, non principes abrogant, tametsi possibile non sit tale. privilegium
haberi, quod prohibeat novas ordinationes de consensu omnium ordinum fieri, et quod
attinet palatinos, si non habent speciale privilegium in communi, non possunt se tueri,
quia major pars vincit minorem.
Possent adduci alia multa, sed haec sufficiant prudenti et bonis rebus facile assentienti.
Illud addendum censui, ducatum Lithuaniae jam dudum accepisse et moros aliarum nationum
et jura etiam, et si voluerit examinare per singula, in nullo melius valent Lithuani, quam
in his, in quibus desciverunt ab antiqua illa ruditate sua. Nam ex paganis primum facti
sunt christiani, ex idolorum cultoribus filii lucis aeternae, ex ignobilibus nobiles, prius
enim non erat discrimen inter nobilem et ignobilem, et ideo non tantus virtutis amor
et custodia. Jam in oeconomia, in rebus domesticis, nonne quotidie assuescunt alienis
moribus ? An est verecundia, quod Poloni assuescunt Italicis moribus et victui, aut Ger
manorum mercimoniis? Quis bonus non optat suos videre esseque similes quibuslibet
nationibus, praesertim in his, quae ad bonum ordinem et justitiae ministrationem pertinent?
Vellent Poloni habere ad instar parlamenti judices Cracoviae, sed adhuc non reperiunt pro
ventus, quibus sustentari possent Quare etiam dni. Lithuani hoc idem non faciant?
168
Kod. Sap X V II, fol, 173 *

Stanislao de Rzeczyca, custodi Scarbimiriensi, basilicae S. Petri
in Urbe Slavonieo poenitentiario.
Venerabilis domine frater in Christo charissime. Non multo ante tempore Aquila attulit
nobis literas vestras, quibus magnopere fuimus consolati, quod vos incolumem et felicem
istuc pervenisse intelleximus, favemus enim vobis et salutis bonae incolumitatem et fruc
tum secundi cujusque successus. Nihil quidem dubitamus vos pro vestra prudentia
et virtute negotia omnia, quae et Mtis. regiae et meo nomine apud istam Sanctam Sedem
curanda suscepistis, diligenter esse procuraturos, nunc tamen iterum vobis omnia haec
diligenter et ex animo commendamus et rogamus a vobis plurimum, ut ita, quemadmodum
hinc abeuntes recepistis et prout postea vobis scripsimus et commisimus, singula confi
cienda curetis detisque operam, ut in omnibus desiderio nostro satisfiat. Jam aliis literis
nostris vobis scripsimus Paulum de Chodow attulisse nobis illas literas provisionum
de sacerdotiis Jacobi Schutz factas cum multis aliis brevibus ad nos pertinentibus, sed
tum servitores nostri, quibus de hiisdem sacerdotiis est provisum, non sunt hactenus
ad possessionem ullius admissi, cooperante hoc dno. archiepo. Gnesnensi et iis, quos
ad singula sacerdotia intrusos dedit et collocavit. Intrusi enim et occupatores sacerdo
tiorum violenti ab intimatione literarum a servitoribus nostris sibi facta appellationem
interposuerunt et Romam provocarunt termino sexagesimo die praefinito. Nos vero
etsi terminum hunc observare vobis aliis literis commisimus servitorum nostrorum nomine,
nihilominus tamen monitorium poenale contra contumaces hic extendi nuper fecimus.
Quare nos ea, quae ad rem juris pertinere videbuntur, hic observabimus, vos vero istic
curetis, ut in termino pro contumacia et audacia sua intrusi declarentur.
Ceterum scribit Mtas. regia ad rmum, dnum. cardinalem protectorem regni sui literas
ut unionem perpetuam parrochialis (ecclesiae) in Wawrzinczicze suffraganeatui Crac. impetret
et item etiam, ut jus patronatus praepositurae Ilzensis, quam Michafil obtinet, ad capitaneum castri Ilzensis praesentem, et qui pro tempore illic erit, transferri autoritate Sedis
apostolicae curet et obtineat, quod utrumque negotium nos vobis commendamus et sollici
tandum apud rmum. dnum. cardinalem diligenter committimus, nam utraque haec res
in episcopatu nostro summe nobis videtur esse necessaria.
Commendamus plurimum diligentiam vestram, quam in negotio domini Izdbienski praestitistis
et quod adversum Michaelis rationes, quibus in suam opinionem pertrahere rmum. dnum.
cardinalem conatus est, argumentis iis usi fueritis, quae nobis literis perscripsistis, namque
verum est dubio procul singulas provincias privatas suas habere leges, quas tenent
et observant communiter, itaque illis utuntur, ut in aliquo ab illis discedere nefas et pia
culum ducant esse maximum; ita et nostrum hoc regnum privilegio in omnibus cathedra libus isto hactenus est usum, ut nemo plebejus canonicatum vel dignitatem obtinere vale
ret, quod Michagl nullis suis conatibus violare vel infringere unquam poterit, nam et alii
viri insignes memoria nostra idem sunt conati, tamen nihil obtinere contra prvilegium
et consuetudinem in regno diu servatam potuerunt. A gat tum quidquam velit Michagl,
privilegii certe nostri et consuetudinis diuturno usu firmatae rationem nunquam immutabit.
Vos modo, quantum in vobis est, detis operam, ne quid ille in praejudicium domini
Izdbienski impetret, neve dno. cardinali quid a veritate alienum persuadeat.
Cum missus istuc esset ante annum, uti scitis, Andreas, tabellarius regius, vivente adhuc
Jacobo Schutz, ducentos aureos, quos rmo. dno. cardinali protectori dare debebat,
Jacobo
169
Jacobo Schutz per errorem numerari fecit, quos nunc ducentos a nobis ipse dnus. cardi
nalis repetit. Nos autem rescribimus praesentibus Dtioni. suae rmae., errorem commissum
esse in reddendis aureis praenominatis, et rogamus, ut Dtio. sua rma. autoritatem suam
in illis recuperandis interponat, moriens enim Schutz domino Jacobo Cortesio et dno.
Paulo de Capisucis, auditori rotae, ducentos supradictos vel in mutuum vel in depositum
dederat, vos etiam rogamus, ut ab eisdem ducentorum aureorum summam nomine nostro
et serenissimi domini regis nri., si fuerit opus, repetatis reverendissimoque dno. cardinali
illos restituatis. Namque hic a heredibus Jacobi nihil exigi poterit, cum sint inopes et
miseri. Reliqua item negotia vobis commissa exsequi diligenter curetis pro vestra solita
erga nos benevolentia et propensione, et felicissime valeatis. Datum.

Cardinali Ss. quatuor, protectori.
Rme. in Christo pater et dne. dne. colendissime. Scripsi quidem jam alias vrae. rmae.
Dominationi, redditas mihi esse bullas suffraganei mei cum brevibus aliis et provisionum
literis, quas super sacerdotiis post mortem Jacobi Schutz vacantibus Dtio. vra. rma. dari
et concedi apud sanctam Sedem curavit iis, quos et Mtas. regia et ego per literas com
mendaveramus, egique tum vestrae rmae. Dtioni. ingentes ob humanitatem et benevo
lentiam illius gratias, qua me istic meaque negotia prosequi et promovere amanter ac pie
dignatur. Nunc tamen rursus hanc occasionem scribendi nactus pro iisdem beneficiis
vestrae rmae. Dtionis. et opera in petitionibus meis praestita auctiores adhuc multoque
cumulatiores illi ago et habeo gratias polliceorque me mea vicissim servitute et omni
genere officiorum summam istam illius in me benevolentiam optime esse semper meriturum.
Intellexi rmum. dnum. archiepiscopum Gnesnensem moleste admodum et indigne ferre, quod
ego et Mtis. regiae patrocinio et diligentia mea illum praevenirem in impetrandis apud
sanctissimum dominum nostrum sacerdotiis post mortem Jacobi praenominati vacantibus.
Eamque rem cum in me ulcisci vellet, intrusos ad singula sacerdotia dedit, a quibus
nunc scribae cancellariae regiae et servitores mei, quibus est de sacerdotiis provisum,
possessione pelluntur contra omnem juris et aequitatis rationem; etenim cum servitores
mei ad loca sacerdotiorum adeundae possessionis gratia accesserant, sunt ab illis prohibiti,
ubi etiam ab intimatione literarum ab illis sibi facta appellationem intrusi interposuerunt
sola hac fortasse de causa, ut mihi et meis negotium facesserent, nam hoc' scitum et
exploratum est apud omnes, juris nihil alicui in hujusmodi sacerdotiis competere posse,
quae in curia et in mense sanctissimi dni. nostri vacare solent. Utcumque tamen ego
mecum et cum meis temere agi viderem, ab juris forma illos digredi non sum passus,
sed suasi illis, ut ad terminum appellationis interpositae Romae se sisterent et illic jus
suum prosequerentur. Quam quidem illorum causam quia ego cum scientia vrae. rmae.
Dtionis. agi istic debere certo scio, plurimum illam rogo, ut jus Mtis. regiae scribarum
et servitorum meorum pro prudentia et aequitate sua tueri et defendere dignetur declarareque illis occupatoribus sacerdotiorum et intrusis datis, quam indignum factu videatur
Dtioni. vrae. rmae., quod dnus. archiepus., primatus et legationis locum in hoc regno
obtinens, Sedi apostolicae, quam merito debet, oboedientiam praestare non curet. Nam
equidem res est admiratione digna et pessimi apud nos exempli, quod supremae autoritatis
antistes tam audenter literis apostolicis abutatur neque jussis illius obtemperet.
Supplicationem
Acta Tomiei&na.
Tomus X L
22
170
Supplicationem indulti apostolici ordinariis regni nostri concessi remisi Dtioni. vrae. rmae
per dominum doctorem Stanislaum poenitentiarium, quam in manus Dtionis. vrae. rmae.
jamdudum pervenisse nihil dubito. Ea autem et mihi et ceteris ordinariis, qui illam
videre potuerunt, vehementer satisfacit et probatur. Quare ego Dtionem. vestram rmam.
omnium nomine plurimum rogo, ut in illa verba et formam confici jam et scribi diplomata
faciat, et si quid adhuc ad rem nostram pertinere magis arbitratur, adscribere pro sua
benignitate dignetur, ut valida, firma perpetuaque nobis haec impetratio Dtionis. vrae.
rmae. esse valeat nosque possimus libere et absque litium involucris personas nobiles
virtute et doctrina praeditas in sacerdotiis cuique convenientibus collocare. Namque
ex hac causa potissimum ordo nobilium in nos fremebat et concitabatur semper, quod
infimum quemque hominem sibi in obtinendis sacerdotiis praeferri videbant, cum nos ad
impetrationem cujusquam apud Sedem factam non ad conditionem personae spectare
et sacerdotiorum possessionem illis tribuere cogebamur.
De ducentis aureis, qui Dtioni. vestrae rmae. debebantur, non recte accidit, tabellarius enim
regius, qui ad Jacobum Schutz illos pertinere debere dixit, cum illos vrae. rmae. Dtioni.
tradebat, magnopere erravit, nam neque aurei illi Jacobi fuerant, neque tabellario hoc
erat commissum, ut diceret, eos illius esse debere; hoc enim ego ab iis cognovi, qui, cum
tabellarius hinc mitteretur, et aureos et literas illi ferendas dederant, nam tum ego ipse
Cracovia aberam et ex mala valetudine plurimum languebam ob eamque ipsam causam
tum Dtioni. vrae. rmae. de his ducentis aureis nihil scripseram, scire enim non poteram,
quantum esset pecuniae huc Cracoviam ab iis comportatum, qui Dtioni. vrae. rmae. pro
literarum suarum expeditione illam debebant; nunc tamen a procuratoribus, qui hoc nego
tium curabant, probe didici, ducentos illos, qui in manus Jacobi Schutz pervenerant,
a dno. Petro Gamrath et aliis debitoribus Dtionis. vrae. rmae. collectos fuisse et per
tabellarium regium ita missos esse, ut soli Dtioni. vrae. rmae. traderentur, cujus solius
erant proprii. A t ille nescio quo errore quave ignavia ductus in referendo exequendoque
mandato est hallucinatus. Quare ego plurimum rogo Dtionem. vestram rmam., ut operam
et autoritatem suam interponere dignetur in repetendis aureis praenominatis, qui post
mortem Jacobi Schutz apud dnum. Jacobum Cortesium et dnum.. Paulum de Capisucis,
auditorem rotae, remanserant. Verba enim testamenti a Jacobo facti aperte declarant
datos illis esse eosdem aureos, et tabellarius regius refert, qui tempore facti testamenti
Viterbii adhuc erat praesens, se audisse a Jacobo tum adhuc vivente, quod hos ducentos
in manus dni. Jacobi Cortesii tradiderit. Commisi ego doctori Stanislao poenitentiario,
ut hanc causam istic agat et repetat aureos, qui Dtioni. vrae. rmae. dari debent, cum
modo vestra rma. Dtio. consilio et autoritate sua adjuvare dignetur, nam ab illis pecuniam
Dtioni. vrae. rmae. consultius est repetere, penes quos relictam esse indubitate constat,
quam ab heredibus Jacobi, qui ita sunt inopes, ut vix habeant, quo vitam suam susten
tare possint.
Retuli ad dnos. Plocensem et Premisliensem epos., quod Dtio. vra. rma. ad me scribit, non
receptum videlicet fuissse amplius ad utriusque episcopatus expeditionem, quam duo milia
aureorum, cum tamen multo majorem pecuniam haec expeditio episcopatuum et sacerdo
tiorum retentio exigebat. A quibus rursus ejusmodi accepi responsum. Nepos meus
dnus. episcopus Plocensis primum scripsit haec duo milia aureorum suo nomine istic
numerata , esse, quae ipse ad solius episcopatus expeditionem sufficere debere existimabat,
cum sacerdotii reservatio nulla esset illi adjuncta; si quid tamen ultra duorum milium
summam adhuc expeditioni deberetur, quod ipse non credit, se non recusare illud solvere,
propinae autem Dtionis. vrae. rmae. se rationem dignam velle habere promisit. Dnus. vero
Premisliensis
171
Premisliensis epus., cum quo in os sum locutus, noningentos aureos suo nomine istic
ad expeditionem episcopatus et sacerdotiorum reservationem numeratos esse respondit,
quod partim Jacobi Schutz, partim etiam Focarorum chirographis probat; literas vero
Jacobi habet, in quibus ita est scriptum, quod hi aurei noningenti ad expeditionem epi
scopatus Premisliensis cum scientia et voluntate Dtionis. vrae. rmae. fuerint omnes erogati.
Quare et dnus. epus. Premisliensis pollicetur se resarciturum esse, quod ultra hos nonin
gentos expeditioni suae debebitur, vestra itaque Dtio. rma. dignabitur me facere certiorem
id, quod supra duo milia et noningentos aureos restat solvendum.
Quod de Michaele Paczanow ad me scripsit vestra rma. Dtio., non esse illum hinc a regno
legitime proscriptum et quod autores illius proscriptionis censuris apostolicis innodati
esse debeant, leges patriae hujus et consuetudo per multas aetates hic in regno sancte
observata id, quod contra illum decretum est, exposcere videbatur, namque ut multoties
Dtioni. vestrae rmae. scripsi, firmissime hoc ab omnibus regni ordinibus observatum erat
semper, ut ii, qui constitutionibus publicis parere et obtemperare nollent vel contra edictum
regium quidpiam temere molirentur et attentarent, poenam proscriptionis et bonorum
publicationis sustinerent; quam quidem poenam Michal non uno, sed infinitis audaciae et
temeritatis suae excessibus incurrit. Nam non est tam insigne nomen cujusquam in hoc
regno ex praeclare gestis, quam notus est MichaSl ex turpi acta vita sua et flagitiis
dolisque multis cum injuria hominum perpetratis. Quare ego vehementer admiror tantam
esse stoliditatem et impudentiam hominis, quod contra omnem rationem contraque volun
tatem regis et qui a rege sunt primi, item etiam contra leges patriae et privilegia cathedralium regni, se ad ecclesiam meam Crac. insinuare conetur, cum tamen hoc nunquam
viri insignes virtute, meritis et doctrina assequi potuerunt, privilegio communi omnium
cathedralium per Sedem apostolicam confirmato impediente, quo expresse et nominatim
cavetur, ne aliquis ad canonicatus vel dignitates obtinendas admittatur, nisi qui familia
nobili ortus et utroque etiam nobili parente natus esset. MichaSl vero nedum quod
obscuris et plebeis parentibus sit natus, verum etiam moribus vitaque tota sua ita depra
vatus existit, ut etiam si privilegium hoc non esset, quod plebejs non admittit, ipse
non videretur dignus, ut in proborum hominum consortium et societatem recipi debeat;
ac ego quidem illum, amplius quid agat, non observo, scio enim illum nunquam tanti
futurum cum auxiliatoribus suis, ut contra privilegia et constitutiones regni communes
quicquam hic assequi vel obtinere valeat Verum a Dtione. vestra rma. hoc majorem
in modum rogo, ut ad praesentis temporis conditionem et statum intueri dignetur dili
genter, coercereque non MichaSlem solum, sed et omnis ejus generis rabulas, qui odiosis
litibus homines quietos et pacis otiique amatores turbant et exagitant Namque nos
eorum hac effrenata libidine et temeraria cupiditate in magnam invidiam saecularium et
praesertim nobilium adducimur, ordoque omnes ecclesiasticus propter paucorum inordi
natam honorum et sacerdotiorum ambitionem multa opprobria ac maledicta sustinet
Scribit Mtas. regia ad Dtionem, vram. rmam., quod antea etiam scripsit, ut unionem per
petuam ecclesiae parrochialis in Wawrzinczicze suffraganeatui Crac, et jus patronatus
et conferendae praepositurae Islzensis capitaneo illic pro tempore exsistenti impetrare
et obtinere apud sanctissimum dnum. nostrum dignetur. Quod ego etiam utrumque
a Dtione. vra. majorem in modum rogo. Est enim utraque haec res in episcopatu meo
summe necessaria, cum et suffraganeus nihil hic certi habeat quo se conditionemque suam
sustineat, et praepositura Islzensis ab ejusmodi hominibus semper fuit possessa (uti et nunc
a Michaele possidetur), qui cura templi derelicta vagari malunt foris, quam officia ad se
pertinentia exercere, unde occasionem nobis omnibus obtrectandi capiunt saeculares et in
V
episcopos
172
episcopos negligentiae atque male cogrtionis culpam rejiciunt. Haec autem omnia, quae
ego scribo, suggeret vestrae rmae. Dtioni. doctor Stanislaus poenitentiarius, cui ego singula
copiose scripsi et commisi, ut apud Dtionem. vram. rmam, sollicitaret, modo in his illa
favorem et operam suam benevolentem mihi praestare dignetur, nam ego me omnia, quae
cupio, facile consecuturum arbitror, ubi voluntas et opera Dtionis. vrae. rmae. ad haec
accedet et erit adhibita, ob quod ego illam etiam atque etiam rogo; quidquid autem
ex illius benefica opera consecutus fuero, servitute mea diligenti et officiorum omnium
sedulitate referre et bene mereri illi curabo. Commendo me rursus observantiamque
meam Dtioni. vrae. rmae., quam sanam, salvam et in multos annos felicem ac incolumem
esse vehementer desidero. Datum Crac. secunda die Junii, anno domini 1529.
Kod. Sap. X V II, fol. 171.

Nicolao de Nisczice, castell. Sieprcensi.
Generose dne. amice charissime. Petiit a nobis vestro nomine dnus. Samuel Maczieiowski,
ut in commendationem fratris vestri regias literas ad rmum. dnum. cardinalem Sanctorum
quatuor scribi faceremus, quod nobis visum non est factu necessarium, quando jam
semel a principio commendatus illi fuit et non multum adhuc praeteriit tempus, ut illius
Dtioni. rmae. se in familiaritatem addixit, sed et commendationem interdum repetere
non noceret, si mores fratris vestri ad dignitatem commendationis regiae, ut decet, con
sentirent. Verum, ut nobis ex Urbe scribitur, longe moribus ab officio et decoro sui
generis abscedit, nam praeter hoc, quod familiaritate sollicitatoris regiae Mtis. et nostri
spreta in societatem infamis et improbi hominis Michaelis de Paczanow aliorumque nebu
lonum se tradiderit, certo edocti sumus etiam contractus quosdam de pensione super
episcopatu Plocensi reservata cum cardinali Gaietano illum facere. Quae res cum ad
offensionem domini episcopi et Mtis. regiae spectet, facile illi invidiam et vestrae toti
familiae difficile aliquod negotium exhibere possit. Quare vos hortamur et rogamus, ut,
si consultum esse famae fratris vestri velitis, moneatis illum, ne commendatione Mtis.
regiae et officio suo illic manens abutatur, vestra enim omnium interest, illum Romae
. honeste et quiete vivere, ac in laude, quae nobilem adolescentem decet, versari.
Ceterum postulavit a nobis rmus. dnus. cardinalis sanctorum quatuor, ut ei aliquem pulchrum
equum gradarium mitteremus, id quod nos libentissimo animo facere volumus; verum
' hactenus habere hic non potuimus talem equum, qui nobis placeret, qui tanto praelato
, cum dignitate nra. mitti possit. Rogamus vos plurimum, si istuc est apud vos aliquis
bonus et pulcher equus gradarius, eum ematis et ad nos mittatis, nos vero pecuniam,
quam pro illo expendetis, vobis numerabimus, et officium hoc vestrum omni benevolentia
et gratitudine nra. vobis per omnem occasionem referre curabimus. Bene valete et nos
diligite.
Teki G6rsltiego, nr. 2946

(rainutaMaciejowskiego
z popr. Tomickiego),*)

Andreae Cricio, epo. Plocensi.
Rme. etc. Mortuo nuper dno. marsalco regni scripseram ad utramque Mtem. literas, ut
marsalcatus regni officio dnum. Petrum Kmita, amicum et affinem nostrum, ornare digna
rentur,
* ) N a marginesie minuty zanotowal G orski: n o n s c r i b a t u r .
rentur, quod Deo gratia ita, ut cupiebam, successit. Namque hodie accepi literas a dno.
Chojenski, quibus mihi declaravit, Mtem. regiam marsalcatus magni dignitatem in illum
contulisse, de altero vero, quem ipse dnus. Kmita obtinet, hactenus deliberare. A c ego
quidem a dno. castellano Posnaniensis et filio ejus admonitus mitto nunc rursus meum
nuntium ad regias Majestates supplicatum, ut dnum. Andream ista altera marsalcatus
. dignitate exornare dignaretur, quod desiderium operamque meam deus fortunet.
Decreta, quae sunt in conventu Spirensi facta, Dtioni. vrae. rmae. mitto, nam alia nunc,
quae mittam vel scribam, nulla habeo. Opto felicem esse Dtionem. vram. rmam. et in.
multos annos incolumem, cujus amori me commendo. Cracoviae etc.
2 2 0 . Petrus Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,

Lucae de Gorca, castellano Posnaniensi et capitaneo Majoris
Poloniae generali.
Magnifice domine, domine et frater honorandissime. Accepi literas Mgciae. vrae., e quibus
velle Mgciam. vram. intellexi, ut nuntius meus literas in causa filii sui domini Andreae
scriptas in Lithwaniam ferret, quare e vestigio unum misi, literasque. accuratius quam
excogitari poterant scripsi. Fortunet Deus hanc missionem meam, ut et nuntius mature
illuc perveniat et nos, quod cupimus, assequeremur.
Pridie sunt mihi redditae a domino Chojenski literae, quibus scribit marsalcatus magni
officio et dignitate dominum Petrum Kmitha, generum Mgciae. vrae., ornatum esse, ob
quod ego vehementer sum laetatus, Mgciam. vero vram. exinde etiam non mediocrem
consolationem capturam esse certo scio.
D e altero marsalcatu scribit dominus Choyenski, Mtem. regiam adhuc deliberare, esse tamen
plurimos, qui in petendo illo non desint sibi ipsis.
Quod attinet ad debita subditorum Mgciae. vrae., non existimabam equidem in tantam
summam pefiuniae excedere illa debuisse, uti nunc ex servitorum meorum literis intellexi.
Quare retuli hoc ad dominum palatinum Cracoviensem, contutorem meum, et collato con
silio ita de illis constituimus, ut debitorum, quae vera, legitima probabiliaque esse possent,
pars ad praesens solveretur, reliqua vero pars posthac ex proventibus bonorum Samothuli
numeraretur omnibus creditoribus. Probationem autem cujusque debiti tametsi sciamus
ex legitimis testibus, hoc est jurejurando creditoris cum sex aliis fide dignis ejusdem
civitatis possessionatis hominibus, constitui debere, aequitatis tamen servandae causa ejus
modi nos esse debere illam decrevimus, ut debita cujusque, quae decem marcas pecuniae
non excederent, quaeque servitoribus bonae memoriae domini Swidwa cognita essent,
per creditores solos, qui pro illis agent, jurejurando comprobentur, ita ut singuli in id,
quod sibi debetur, ipsi jurent. Debita vero, quae summam decem marcarum excedunt
quaeque et vetera sunt et non ita liquida, ut alicui ex servitoribus defuncti cognita fiant,
singuli creditores cum sex sibi adjunctis suae civitatis hominibus bene possessionatis
et probatae fidei viris juramento comprobare debebunt. Atqui ea omnia, quae ita probata
erunt, suscipere servitoribus nostris in obligationem fecimus et partem eorum praesenti
pecunia
*) N a marginesie minuty przypisek G 6rskiego: n o n s c r i b a t u r .
listu a i do a s s e q u e r e m u r .
W minude samej przekreSlony pierwszy ust*p
Mimo tego caiy list umieszczony w kodeksie W ojczynskiego, w kodeksie zaS
SapiezyAskim poczq,wszy od s?6w: Pridie sunt mihi redditae.

Tomickiego).*)
174
pecunia dissolvere,. partem vero prorogare et differre ad insequentium annorum tempus,

cum. pecunia ex proventibus comparabitur et colligetur. Nam pecunia tanta nunc pupillorum
non est, qua omnibus creditoribus ex omni suo aere satis fieri posset. Debetur enim
non solum subditis Mgciae. vrae. pecunia, verum et subditis pupillorum in Szamotuli
et mercatoribus nonnullis Posnaniensibus et aliis plerisque. Id itaque, quod invicem cum
domino palatino Cracoviensi aequum et justum mihi est visum, boni consulat Mgcia. vra.,
nam hoc ad officium nostrum pertinet curare, ne pupilli jacturam et detrimentum aliquod
patiantur, neve plus justo alicui dent vel solvant, praesertim cum pater illorum sit mor
tuus, qui solus sciebat, cui quid juste solvere debebat et creditoribus, qui debita sua
repetunt, non adsint legitimae probationes et documenta.
Commendo me amori et benevolentiae fraternae Mgciae. vrae., quam salvam, sanam et cum
suis omnibus diu incolumem et felicem esse vehementer desidero. Datum Cracoviae,
tertia Junii anno Domini M. D. XXIX.
Teki G6rskiego nr, 1166

(list do wysTania przygotowany, lecz przepisany dia popiawki To
mickiego).
K od. Sap. V H (2) 94.

rum commendationem. Nihil dubito ex multorum literis et nuntiis jam satis cognitum
esse Mti. vrae. sermae., quod dnus. marschalcus magnus sit hic Cracoviae vita functus,
nam et. ego id literis meis me scripsisse memini, quibus supplicavi apud Mtem. vram.
sermam., ut in locum demortui dni. marschald sufficere dignaretur dnum. Petrum Kmitha
de Vischnicze, servitorem et marschalcum curiae suae, dignum equidem tali honore virum
et ejusmodi fide et observantia erga Mtem. vram. praeditum, ut neminem esse alium
crediderim, qui vel superare vel aequare illum in hac parte valeat. Quare ego nunc
haec neque nuntio, neque commendatione itero Mti. vrae. sermae. Confido enim Mtem.
vram. pro summa sua sapientia et officii dignitate, tum denique pro bene meritis dni. Petri
Kmithae, dignam rationem et meae commendationis et petitionis illius esse habituram.
Verum quia nunc demum venit mihi in mentem, fore utile et necessarium, ut, cum majore
honore marschalcatus honoratus fuerit dnus. Kmitha, in hunc etiam secundum locum et
marschalcatum curiae, quem nunc ipse gerit cum dignitate, honestus quoque aliquis et
virtute moribusque insignis a Mte. vra. serma. collocetur, etenim non minoris esse
momenti illud existimo, ut domino Kmithae in munus non inferior genere et industria
succedat, quam id, ne ad illud officium majus, quod vacat, alius aliquis dno. Kmithae
praeferatur, quem ipsa rei bene gerendae experientia omnibus sibi similibus longo inter
vallo praetulit et superiorem effecit, ac quia inquam venit hoc mihi nunc in mentem,
Mti. vrae. sermae. supplico humiliter, ut ad dnum. Andream, dni. castellani Posnaniensis
filium, mentem et animum suum clementissimum adjicere eumque hoc secundi loci marschalcatu ornare et honestare dignetur. Namque cum sit adolescens nobilis gente, clarus
parentibus in hoc regno facile primis et laudatis, ipse suo valens ingenio et praestans,
tum vero, quod non est in hac re postremum, elegantis habitudinis et formae adolescens
et opibus atque omni facultate abundans, poterit hoc munus cum summa sua laude et
Mtis. vrae. dignitate sustinere. Ego vero et amici ipsius una cum ipso perpetua servitute
et officiis nostris hoc. Mti. vrae. sermae. bene mereri curabimus, cujus ego me gratiae
-.".et servitutem meam rursus humiliter commendo, felicissimamque esse et in multos annos
'
;
- cum
175
cum serma. conjuge sua et liberis incolumem vehementer desidero. Dat. Cracoviae,
feria sexta proxima post octavam corporis Christi anno Domini M. D. XXIX.1)
Ejusdem vestrae sacratissimae Majestatis humilis servitor et capellanus Petrus, episcopus
Cracoviensis et vicecancellarius, subscripsit*)
2 22. P. Tomieki, epus. Crae., vicecancellarius,

Sacra reginalis Majestas et domina domina clementissima. Post humilem servitutis et ora
tionum mearum commendationem. Cum post mortem fratris mei dni. castellani Gnesnensis
nuntium meum istuc cum literis misissem, supplicaveram tum Mti. regiae, ut dnum. Andream,
filium dni. castellani Posnaniensis, Gnesnensis castellanatus dignitate ornare et augere
dignaretur. Namque mihi illo dignus et ad eum gerendum bene aptus videbatur, Mti.
autem vrae., etsi maxime cupiebam, per oblivionem de hoc nihil scripseram. Subito enim
et tumultuanter omnia tum scribebam et luctu ac maerore gravi oppressus animadvertere
ad singula non poteram. Quoniam autem eam dignitatem arbitratu suo in alium, quam
ego supplicaveram, Mtes. vrae. conferre et collocare dignatae sunt ego in hoc con
quiesco, et preces meas non admissas modesto fero animo. A c nunc denuo mortuo dno.
marschalco regni, scripsi ad regiam et vram. Mtem. literas in commendationem domini
Petri Kmithae, curiae marschalci, hominis mea sententia singularis et ad sustinendam
in quoque officio dignitatem egregie apti, ut pro ejus meritis et fide, quam in sustinendo
munere suo semper praestitit, auctiorem hunc illi et auctoritate superiorem locum marschalcatus regni favere et conferre dignarentur. Quod sane et Mtem. regiam et Mtem.
vram. facturam esse nihil dubito, cum ipsae Mtes. vrae. per se satis noscant et perspiciant illum ex omnibus ad id dignum atque idoneum esse. Verum cum ille erit, uti spero,
ex hoc loco, quem nunc obtinet, sublatus in alium, videor mihi multos sine discrimine
ad eum secundum locum aspirare et contendere pro se quemque, ut illum quovis modo
assequantur, .apti ad id fiant nec ne, hoc minime considerantes, modo habeant quod
cupiunt Confido tamen Mtes. vras. pro summa sua sapientia in talem esse hoc munus
collaturas, qualis et sibi et reipublicae suae utilis et pro honore esse possit. E go equi
dem, qui officii mei esse scio, ut insinuem atque indicem Mti. regiae et vrae. Mti., quem
ad aliquod munus sustinendum idoneum dignumque judicem, proponendum nunc duxi
Mti. vrae. dnum. Andream, filium dni. castellani Posnaniensis, quem praeter id, quod est
adolescens nobilis et claris parentibus ortus, scio esse ingenio prudentiaque acutum,
moribus gravem, aetate non magis florentem, quam opibus auctum et insignem. E t eum
equidem Mti. vrae. sermae. diligentissime commendo, majoribusque quam possum precibus
illam rogo et obsecro, ut hac oblata occasione in familiam meam clementer aspicere dignetur
et efficere suo apud Mtem. regiam patrocinio et autoritate, ne quis domino Andreae in hoc
secundi loci marschalcatu obtinendo praeferatur. Namque ille sicuti est adolescens industria
et judicio optimo praeditus, geret hoc munus non tam pro laude et gloria sua, quam pro
dignitate et splendore cum vestrarum Mtum., tum etiam regni sui universi. Pater autem
' ejus
*) Pierwotnie byla d ata:
feria sexta proxim a ante festum sanctissimae Trinitatis (2 4 maja), co Tom ieki poprawi?
na : feria sexta' post octavam Corporis Christi (4. 6 . 15 29 ). Cfr. list Tom ickiego do tu k a sz a G i r k i z d . 2 1 maja,
nr. 19 9 i list d o G 6rki z d. 3 czerwca, nr. 220. Podpada fakt, z e d. 4 czerwca wstawia ai? Tomieki
za Kmit% i Jgdrzejem Gork% do kr61a
wielkiego koronnego wiedzia!
juS d .
a- z nr. 2 20 wynika, ze o aom inacyi K m ity na godno6 marszalka
3 czerwca.
a)' ZakoAczenie
listu i podpis potozyl Tom ieki wlasnor$cznie.
Teki G6rskiego nr. 116$

(list do wystama przygotowany, lecz
dia
zmienionej daty przepisany).
Kod. Sap. V II (S) 96.
176
ejus et ego una cum familia nostra perpetua servitute et officiis cumulatis hoc et regiae
et vrae. Mti. bene mereri studebimus. Cui quidem Mti. vrae. ego, quemadmodum soleo,
me et servitutem meam rursus suppliciter commendo, eamque felicissimam esse atque in
multos annos cum sermo, conjuge suo et literis sospitem ac incolumem vehementer
desidero. Dat. Cracoviae die IV Junii, anno Domini M. D. XXIX.1)
Ejusdem sanctissimae Mtis. vrae. perpetuus servitor et capellanus Petrus, epus. Crac.
et vicecancell. s$t.%
)
Teki Gdrakiego, nr. 1150

(list przygotowany do
przepisany dia
diobnycli poprawek
Tomickiego i zmiany
daty).
Kqd. Sap. V II (2) 97.
22 3 . Petr. Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,

Joanni Chojenski, archidiac. Crac., secretario.
Venerabilis domine frater in Christo charissime. Cum rediens ex Lithuania dnus. Andreas,
dni. castellani Posnaniensis filius, huc ad nos venisset, declaravit nobis, quod aegro molestoque ferret animo repulsam, quam in petitione Gnesnensis castellanatus istic nuper
accepit, multa commemorans8) et expendens, per quae sibi et suae parentumque suorum
autoritati plurimum detractum esse existimet. A t nos, qui in hoc genere affectuum
et cupiditatum humanarum *) plane occaluimus, solati sumus illum et admonuimus diligenter,
ne tam turbato fiat corde et animo, cum occasio altera haec sarcire illi et compensare
possit Explorataque illius et parentis sui voluntate communicatoque consilio, scripsimus
ad regiam et reginalem Mtem., ut ad munus marschalcatus curiae, quod dnus. Petrus
Kmitha obtinet, deligere et collocare illum dignarentur, si, quod non diffido, dnus. Kmitha
ad marschalcatum regni accitus fiat et promotus. Nam equidem adolescens est egregiae
indolis et plane nobili et generoso animo praeditus, abundans opibus et amicis, valens
ingenio et forma, habitudineque corporis ad munus quodque regium sustinendum decentissimus. Quare et vos rogamus diligentissime, ut opera vestra desiderium et petitionem
hanc nostram sedulo et officiose adjuvetis. Namque res haec periculo carere non
posset, prout et vos animadvertere potestis, si tam crebro nobilissimi ejus adolescentis
et facile in hoc regno primi preces rejiciantur. Exacerbati enim cum fiunt viri insignes
repulsa accepta alicujus suae honestae petitionis, difficillimas tum in republica actiones
et impedita hominum studia reddunt et conciliant. Tametsi haec considerare non debeat
princeps, qui ad honores sustinendos et gerendos magistratus viros sibi quaerit et diligit,
idoneum namque arbitratu suo et virtute praeditum repugnantibus etiam ceteris optare
debet et adhibere, tamen cum dnus. Andreas non modo comparandus in virtute ceteris
esse possit, verum etiam praeferendus multis, suadere hoc audemus et contendere apud
regiam Mtem., ut illi alterum in hac petitione marschalcatus curiae suae neminem praeferat.
Etenim magno cum decore Mtis. suae et totius regni dignitate ac commodo poterit hoc
munus exercere, suamque gentem accurata administratione honoris sibi commissi claram
efficere et insignem. Cujus rei si ita, ut cupimus, auctor fiat Mtas. regia et dnum. castel
lanum Posnaniensem et omnem familiam illius facile sibi devinctam efficiet et ad omnia
propensam atque studiosam reddet. Cupimus vos felicissime valere. Dat. Cracoviae
die IV mensis Junii anno Domini M D . XXIX.5)
Petrus epus. Crac. et vicecancell. sst.8)
Pierwotnie b yla data: X X I Maji, co Tom ieki zmienit na I V Junii.
Tomieki wiasnor^cznie.
4) Pierwotnie: h o m i n u m
*_) Pierwotnie: c o m m i n i s c e n s ,
zmienif Tom ieki na humanarum.
co Tom ieki poprawil na: die I V Junii.
*) W yrazy drukowane kursywq, napisal
co Tom ieki poprawit na c o m m e m o r a n s .
6) Pierwotnie byla data:
8) Podpis Tom ickiego wlasnorgczny.
X X I mensis Maji,
2 24. P. Tomieki, epus. Crae., vicecancellarius,

Ludovieo Aliphio, reginae secretario.
Teki Gfirekiego, nr. 2950

(minutaMaciejowskisgo
z popr. Tomickiego*).
Mittimus hunc nuntium meum ) cum literis ad regiam reginalemque Mtem. supplicatum, ut dno.
Andreae, dni. castellani Posnaniensis filio, marsalcatus minoris officium tribuere et deferre
dignarentur, si, ut confido, majore marsalcatu, qui nunc vacat, dnus. Petrus Kmyta fuerit
ornatus. Quare et Dtionem. vram. plurimum rogo, ut hanc supplicationem meam apud
utramque Mtem. opera et patrocinio suo adjuvare velit, quo et ego et dnus. Andreas
desiderii ac voti nostri fiamus compotes. Referam ego hoc vicissim Mgciae. vrae. omni
benevolentia et gratificatione mea. Optime valeat Mgcia. vra. sitque diu felix et inco
lumis et me diligat Datum.
225. Petrus Tomieki, epus. Crae., vieecancell.,

Petro Kmitae de Vissnicze, castell. Wojnicensi, marsalco
regni Poloniae.

Mgce. dne. amice et affinis charissime ac honorandissime. Cognovi ex Uteris dni. Choyenski,
quae mihi nudius tertius sunt redditae, ornatam esse Mgciam. vram. a Mte. regia officio
marsalcatus regni, ob quod ego vehementer eram consolatus. Nunc etiam plurimum
gaudeo, magnopere enim me delectat, quod major ratio virtutis et optimorum merito
rum Mgciae. vrae., quam alterius cujusquam ambitionis sit habita. Quare majorem in
modum isti illius tantae tamque insigni provectioni ego gratulor optoque ex animo, ut
haec dignitas et diuturna illi esse et in summam laudem illam suosque omnes evehere
possit, quod facile futurum arbitror, si hanc, qua dudum usa est Mgcia. vra, prudentiam
consiliumque suum ad hoc sibi delatum munus accommodare voluerit. Cupio felicem esse
Mgciam. vram. et diu cum suis omnibus sospitem ac incolumem. D a t Cracoviae, quarta
Junii 1529.
2 26. Andreas Crieius, epus. Plocensis,

Rme. in Christo pater et domine mi colendissime. Non est, quod hinc ad praesens scribam
vrae. rmae. Dtioni., neque si esset, prae nimio dolore capitis et febricula possum. Causam
nostrorum Podlodoviensium juvi hic, quantum potui, et juvabo in posterum, licet jam
tonet in me et queratur dnus. Narqmpinski, invictissimus litigator.
Cothwicz, bonus servitor defuncti olim dni. castellani Gnesnensis, haeret adhuc in stabulo
regio, licet oppugnetur acriter, quem pro eo, quod gentilis meus est et magna virtute
praeditus, commendavi ut potui utrique Mti. et amicis aulicis, sed proletaria et infirma
erit commendatio mea, nisi adsit gratia et favor vrae. rmae. Dominationis. Itaque oro
illam plurimum, non desit ope et patrocinio suo servitori fraterno et bene merito. Sole
bant enim apud majores Mtis. regiae non majoris aestimationis homines hunc gerere'
stabularium
* ) Na marginesie minuty uw aga G 6rskiego: n o n s c r i b a t u r .
J) W m inude: n o s t r u m
Act* Tomiciana.
poprawil Tomieki na: m e u m , pozostawiaj^c m i t t i m u s zam., m i t t o .
Tomus X I.
23
Teki Gdrskiego, nr, 1167

(list orygin. z wlasnor^cznym podpisem).
Kod. Sap. V H (2) 109,
Kod. K6m. pism Krzy
ckiego nr. 211,
178
stabularium magistratum. Quando meus iste rabula rursus huc rediturus erit, non dedignetur vra. rma. Dtio. me aliquibus rebus novis impartiri.
Ostendit mihi dnus. praepositus Gnesnensis1) literas fratris sui, dni. palatini Siradiensis,
quibus ille scribit se jam convenisse cum militibus Germanicis, quos in Ungariam ductu* rus est, speratque se pro festo S. Joannis illuc cum eis venturum. Scribit numerum
eorum X V milia, conducta quinquaginta quatuor milibus aureorum menstruis. Non grande
quidem stipendium juxta morem Germanicum, sed nescio, quam praestabile. Dominus
Deus bene omnia vertat. Commendo me et servitia mea vrae. rmae. Dtioni., quam Dnus.
Deus servet semper sospitem et felicem. E x Ploczka, die V Junii anno dni. 1529.

(list orygin. z wlasnor$cinym podpisem).
Erasmi Epistolarum opus,
Basileae, 1538, pag,8l7.
227.
Erasmus Roterodamus
Petro Tomieki, epo. Crae., r. P. vicecancellario.

S. P. Accepi Celsitudinis tuae literas vigesimo die Aprilis scriptas, ex quibus intelligo,
nec postremas literas meas, nec Senecam esse redditum. Nunc tamen id factum opinor,
nam duobus commisi: alteri in nundinis Francfordiensibus, alteri per Viennam isthuc pro
fecturo. Dici vix possit, quantopere me tibi devinxeris ista singulari benignitate, qua
nostro Antonino in sua miserabili calamitate constanter adfuisti Reponat tibi mercedem,
qui multo cum foenore pensat omnia benefacta piorum omnium. Quo magis confido tuum
istum in me favorem fore perpetuum, ego grati hominis laudem non postulo, abunde est,
jf. - si tuo judicio videor ingratitudinis notam effugisse. Agnatus_ tuus sub hiemem proxi""m a ra adiit Lutetiam, me nec suadente nec dissuadente. Quanquam ille jam per aurigam
sarcinulas emiserat, priusquam me consuleret, tametsi jam diu divinabam, illum aut hoc
aut simile quippiam moliri. Ea res ad morum civilitatem nonnihil contulerit, nam et regem
salutavit et cum eruditis compluribus congressus est. Cum hirundine revolavit ad nos,
pristina mecum usurus consuetudine; verum quum hic magni rerum motus viderentur
imminere et forte nactus esset commodum itineris comitem, quicum apud me mensam
habuerat communem, Venetiam proficisci maluit. Nec dubito, quin eo pervenerit incolumis.
Opto, ut, quod ille maluit, sit ipsi felicius. Quod per me praestari potuit, nunquam erat
ei defuturum. Nos mense Aprili toti commigravimus Friburgum Brisgoae, oppidum
ditionis Ferdinandicae. Eo tum rerum status compulit, tum inclyti regis Ferdinandi
voluntas invitavit Felicius cecidit mutasse nidum, quam exspectaram, et hoc coelum
experior meo corpusculo multo amicius. E t arbitror me,hic aliquanto tutius agere, nisi
si qua bellorum procella subito exorta permisceat omnia, quod ego misere metuo. Jam
rumor est, Tigurinos esse in armis et ea pars Helvetiorum, quae pristinam religionem
mutare non vult, dicitur iniisse foedus cum rege Ferdinando. Quid ais, eximie vir? Egone
possim meum in te mutare animum? Tum vero sim homo feris omnibus efferatior.
Mutabo, sed in melius, si queam. Opto tuam Celsitudinem quam diutissime incolumem
tum isti regno, tum ecclesiae Christianae.
Datum Friburgi Brisgoae, 6 Idus Jun. anno MDXXIX.3)
Erasm us R ot tuus mea manu subscripsi.
Georgius, qui literas vestras pertulit, isthic, ut audio, jactat se esse famulum Erasmi,
ut extorqueat nummos et huc reversus a me petit.
Ita meus est, ut, si forte
occurrerem
*) Dopisek G6*skiego: J o a n n e s L a s k i. ) D. 8. 6. 1529.
179
occurrerem in via, ego vix agnoscerem, ille non dignaretur operire caput. Nihil eo
procacius. Non invideo illi vestram benignitatem. Hoc tamen non passus sum vos
diutius nescire.1)
A d res: R . D . Petro Tom icio, epo. Cracoviensi e t R . P . vicecancellario, Cracoviae.
22 8 . P. Tomieki, epus. Crae., vicecancellarius,

Sacra regia Mtas. dne. dne. clementissime. Post humilem servitutis et orationum mearum com
mendationem. Cum nuper nobis fuisset declaratum, quod impedientibus civitatibus terra
rum Prussiae, praesertim vero Gdanensi, usus monetae, quae omnium ordinum consensu
coepta est cudi Thorunii, cessaret idque videretur nobis non modo ad publicum detrimen
tum pertinere, verum etiam contemptam in autoritate Mtis. vrae. et decretis publicis
inducere, scripseramus tum ad cives Gdanenses et Thorunenses, illos amice cohortantes,
ne in impediendo monetae ejus novae cursu decreta publica laedant et in autoritatem
Mtis. vrae. committant. A quibus rursus in eam fere sententiam est nobis rescriptum,
ut et Mti. vrae. est non multo ante per nuntium civium Gdanensium significatum, nonnullaeque rationes adductae, propter quas ad usum publicum monetam perducere se non posse
affirmarent. E x quibus ea nobis non postrema neque minoris momenti visa est, quod
illustris dominus dux Prussiae neque ipse aequivalentem cudat monetam, neque hanc, quae
cuditur in dominiis Mtis. vrae., in usum suorum deducere curet Quare nos et publici
commodi studio et causis ipsis a Gedanensibus propositis permoti, contulimus inter nos,
quid in hac re Mti. vrae. suggerendum suadendumque foret, ac cum diu causarum varie
tas, quae in monetario hoc negotio contingunt dubium nobis faceret animum, tandem
unum hoc utilissimum visura est nobis consilium, ut conventus in terris Prussiae a Mte.
vra. indicatur in Marienburgk aut Graudentz, et severe praecipiatur omnibus ordinibus
earundem terrarum Prussiae, ut ad eum venire non negligant, nuntiique aliCujus autori*
tatis per Mtem. vram. ad illum mittantur, et praesertim rmus. d. epus. Wladislaviensis *)
et d. Petrus Sluiewski, castellanus Juniwladislaviensis et capitaneus Diboviensis. Sed
et ill. dominus dux Prussiae vocandus necessario nobis videtur, ut vel ipse veniat, vel
nuntios mittat cum plena facultate suscipiendi approbandique ea, quae omnium ordinum
consensu decernentur, nam si ille non praestabit quae instituentur, frustra ceteri haec
conabuntur retinere. Quia vero ipse d. dux Prussiae jam dudum postulavit, dari sibi
mutuo aliquam summam argenti pro operis initio, censemus et consulimus illum exaudien
dum esse in parte, ut negotium proficiat citius et alii subditi Mtis. vrae. non habeant
occasionem transferendi causam in ipsum. Ubi enim ille negotium posuerit in exeeutionem, certissimum e s t reliquos minus posse refragari, qui hinc sumunt excusationem, quod
moneta nova in terris domini ducis non recipitur.
Ceterum de conventu celebrando maturo consilio videtur opus esse, ut pro festo Sancti
Jacobi8) indicatur, propter has causas subsequentes: primum quod consules Thorunensis
civitatis interesse nolunt aestimationi seu probae monetariae cum absque illis, uti prae
sidentibus
J) Przypisek powyzszy skreSlony by? wlasnorgcznie
listow Erazma nie zawiera g o .
przez Erazm a na kartee w list wlozonej.
W E p is to la r u m
opus
znajduje
D rukow any zbi6r
si pr6cz pow yiszego list Erazm a do
biskupa K rzyckiego z d. 8 czerwca (str. 8 1 7 ) i list d o Krzysztofa Szydfowieckiego z d. 9 czerwca (str, 8 19).
*) Pierwotnie b yio:
a d ju n c to
ei
e t d. P e t r u s S l u z e w s k i , e t c .
d n i.
J o sto
L u d o v ic o
D e c io ,
co
przekrellil Tom ieki a dod al:
*) D . 25 Julii.
23*

(Hat przygotowany do
wystania, lecz przeplsany dia 2 poprawek
Tomickiego).
Kod. RadziwttI. nr. 186.
180
sidentibus et ad hoc munus cum domino palatino Pomeraniae designatis, periculosum sit
aestimare aut probare monetam (licet notum sit illam probam et bonam esse), pateret
enim semper calumniae locus, si hi, ad quos pertinet, praesentes non essent aestimationi.
Secundo quod Gdanenses feriae seu nundinae instant pro die S. Dominici,1) quo tempore
multi indigenae et externi illuc confluunt A c nisi tollatur prius error monetae novae expo
nendae, metuendum foret, ne hominum commercia negotiorumque transigendorum rationes
confundantur. Tertio quod stantibus sic rebus moneta nova foris exportatur, error in
populo crescit et contemptus occasio praebetur. Quarto quod publicato sic undique
errore isto futurum est, quod haec nova moneta spernatur et novus error sit in solvendis
censibus commerciisque hominum exercendis cum non mediocri eorum jactura, qui hactenus
decreta publica observaverunt. Sed haec et alia huc pertinentia perscripsit dnus. Jostus
Ludovicus Mti. vrae., cujus literas, si quid amplius cognoscere in hac re dignabitur,
relegere apud se mandabit Verum indictio conventus isthinc erit necessario declaranda
missis recta ad illustrem d. ducem et omnes ordines terrarum Prussiae tabellariis cum literis
Mtis. vrae. Instructio vero ad eundem conventum huc ad nos mittatur et nuntii desi
gnentur, idque absque mora, quia eo processit negotium, ut periculum sit in mora minime
contemnendum. Haec nos scripsimus pro officio et fide nra., quam et Mti. vrae. et rei
publicae debemus. Quare illam rogamus, ut animadvertere ad commodum suum et suae
reipublicae dignetur et id circa hoc monetarium negotium constituere, quod magis utile
et diuturnum esse possit Commendamus nos rursus et servitutem nram. in gratiam Mtis.
vrae. sermae., quam felicissimam esse et in plurimos annos cum serenissima conjuge
et Uberis incolumem vehementer desideramus. Dat. Cracoviae nona die Junii a. dni. MDXXIX.

Tomickiego).
2 29 . Petrus Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,

Joanni Chojefiski, praep. Posn., secret. regio.
Venerabilis domine, frater in Christo charissime. Scriptis jam omnibus literis, quas isthuc
ad vos Gersdorff laturus erat, redditae sunt nobis 'literae vestrae per Hamerlam, nuntium
domini castellani Cracoviensis, quibus nos simul de aegritudine vestra et de morte domini
episcopi Camenecensis8) facitis certiores, quae utraque res non mediocrem dolorem nobis
attulit. Nam et vobis optimam ac . inoffensam valetudinem favemus, et illi vitam nunquam
invidebamus. De vobis autem nihil miramur, quod ita in aegritudinem incidistis, cum
intelligimus, quantos labores vigiliasque in negotiis Mtis. regiae sustineatis, speramus tamen
vos pristinam vestram cito recuperaturum iri sanitatem, si modo et vram. curam et medi
corum operam, quemadmodum expedit, adhibueritis, ob quod vos plurimum rogamus
et hortamur. Nam si ita facietis et in laboribus vestris modum tenebitis, facile valetudini
vrae. consuletis.
D e sacerdotiis domini episcopi Camenecensis, quae adhuc vacant cui erit provisum, facietis
nos certiores. Cupimus enim intelligere, in quem episcopatus vacantis dignitas erit
collata. Vos bene valeatis, et valetudinem vestram curate diligenter. Datum.8)
*) D . 4 Augusti.
) W awrzyn Miedzyleski, biskup kamieniecki, um arl' 13 m aja' 15 2 9 .
minuty: Cracoviae, Junii 1529.
8) N a marginesie
181
2 3 0 . Mauritius Ferber, epus. Warmiensis,

Sacratissime ac potentissime rex et domine, domine clementissime! Post humillimam fidelium
devotissimorumque servitiorum meorum commendationem. Ebrehardus Ferber, frater
meus, in Christo defunctus, hereditatem satis honestam post se reliquit, quam condito
bono zelo testamento heredibus suis dimisit. Inter quos, cum sint duplices, videlicet
primi ex prima, alteri ex superstite uxore, non ex omni parte super hujusmodi testamento
ac bonorum divisione convenit. Id quod ego considerans timensque, ne exulceratis
utrinque animis ea causa ad lites tum rixosas tum civitati Gedanensi perniciosas perve
niret, assumpsi mihi Joannem de Werden, praeconsulem Gedanensem, denominatum mecum
cogxecutorem testamenti praefati ac relictae Ebrehardi Ferber praefati liberorumque
ejusdem contutorem, Derschoviaeque convenimus, ubi convocatis partibus ita eam rem
non sine magno negotio, Deo tamen adjutore, temperavimus, ut partium animos, alioqui
satis commotos, optime tranquillos redderemus causamque amicabili transactione compo
neremus, in et ad omnia partium et heredum consensu accedente, quemadmodum ex trans
actionis processu, quem in latinum versum pariter cum originali ipso mitto, luce clarius
sacratissima Majestas vestra cognoscere dignabitur. Sed volentes interim futuram litium
ansam praecidere nostraeque ac partium futurarum nec non Gedanensis reipublicae tran
quillitati consulere, eum totum processum ad sacram Majestatem vestram, dominum
nostrum clementissimum, mittimus, suppliciter et obnixe precantes, quatenus dignetur piis
laboribus nostris patrocinio suo adesse, justis praeterea juxta ac honestis precibus aurem
benignam inclinare eumque processum et amicam transactionem per partes ipsas consen
sam ac subscriptam gratiose confirmare roburque illi auctoritatis suae regiae addere.
Factura est in hoc rem sua Majestate dignam, Deo pacis et tranquillitatis gratam, nobis
una cum saepedictis partibus ac heredibus fratris mei perpetuis servitiis inserviendam,
civitati denique suae Gedanensi admodum necessariam.
Ceterum, sacratissime rex, quamquam regia vestra clementia dignata est heredes Ebrehardi
Ferber, fratris mei defuncti, in pacifica triennali possessione, qua illis districtus Derschoviensis inscriptus est, gratiose conservare, consequenter obnixissime ac. devotissime sacram
Majestatem vestram rogo, quatenus attentis fidelibus ipsius fratris mei defuncti, meis
praeterea ac nepotum meorum servitiis cum praestitis tum in posterum fideliter et sedulo
praestandis dignetur eam regiam clementiam in dominum joannem Ferber, secretarium
Majestatis suae ac decanum et canonicum Warmiensem, necnon Ebrehardum Ferber,
fratrem ejus germanum, nepotes meos, extendere atque illis conjunctim Derschoviensem
districtum post illius triennalis possessionis exspirationem in aliud proxime sequens trien
nium gratiose inscribere. Audeo ego et possum bona fide, qua Majestati vestrae sacrae
afficior, dicere et polliceri, ipsum Ebrehardum Ferber, nepotem meum praefatum, quae
est illi virtutum non vulgarium indoles et dexteritas spectata, sacrae regiae Majestatis
vestrae fidelem et commodum nec non illi districtui gubernando non inutilem capitaneum
praestaturum. In quo si quid deesse posset, ipsum pro virili mea juvabo ac ad hoc
tenere non omittam. Cum his me, ecclesiam meam et hanc nepotum meorum causam
diligentissime in gratiam sacratissimae Majestatis vestrae commendo, quam ut Christus
Jesus diutissime felicem et bene florentem conservare dignetur, sedulo precor.
E x arce Wartenberg, 10. die mensis Junii, anno 1529.
Archiwiun, "biskupie . wo
Frombotlcu (A X, nr,
304 ).
182
Fromborka. (A. I, nr.
303).

Illustrissima princeps, serenissima regina ac domina, domina clementissima!
Post fidelem et debitam obsequiorum meorum exhibitionem. Superioribus literis meis indi
caveram serenissimae Majestati vestrae, quomodo diligentia et opera mea id curassem,
quod dominus Joannes Flachsbinder non solum in canonicum ecclesiae Warmiensis elige
retur, verum etiam corporalis illi possessio daretur. Quod superest, non dubito serenissi
mam Majestatem vestram ita apud sedem apostolicam effecturam, ut sacerdotium hoc
ipsi domino Joanni pacificum reddatur. Rogaram insuper serenissimam Majestatem vestram,
quo reginalem gratiam suam domino Joanni Ferber, secretario regio, decano et canonico
Warmiensi, facere atque pro ipso apud sacram regiam Majestatem, dominum meum, clementissimum, intercedere dignaretur, ut ipsi Derschoviensis districtus post triennalem
heredum Ebrehardi Ferber, fratris mei defuncti, possessionem ad vitam suam inscriberetur.
Id quod ut adhuc fiat, diligenter rogo. Sin vero sacra regia Majestas fortasse ad hoc
difficilis foret, eo quod ipse dominus Joannes ecclesiastica persona sit, in maximum modum
ac devotissime Majestati vestrae serenissimae supplico, dignetur fidelium servitiorum
fratris mei, meorum praeterea ac nepotum meorum cum praestitorum tum in posterum
praestandorum gratiosam habere rationem ac efficacissime serenissimae Majestatis suae
patrocinio et interventu apud ipsam sacram regiam Majestatem impetrare, ut praefata
Derschoviensis districtus inscriptio in ipsum dominum Joannem Ferber ac Ebrehardum,
fratrem ejus germanum, transfundatur fiatque illis conjunctim seque in aliud proxime
sequens triennium extendat. E st profecto ipse Ebrehardus (bona fide, qua serenissimae
Majestati vestrae afficior, scribo) vir probata virtute ac dexteritate spectata praebebitque
se tam regiae quam reginali Majestatibus fidelem et officiosum subditum, nec non illi
districtui dirigendo non inutilem capitaneum. Ad quae omnia obtinenda ut serenissima
Majestas vestra pia mediatrix sit facilesque aures alioqui ad subditorum suorum implora
tionem audiendam propensissimas inclinare dignetur, iterum ac diligentissime oro, ut sentire
possint nepotes mei praefati, has meas literas et preces magno sibi apud serenissimam
Majestatem vestram usui et adjumento fuisse. Id ego cum ipsis perpetuis obsequiis
promereri ac inservire studebo erga serenissimam Majestatem vestram, quam in plurimos
vitae annos vivere ac salvam et felicem esse faciat Christus, vita et salus nostra, precor,
me fortunasque meas et hanc nepotum meorum causam diligentissime in gratiam ipsius
commendans. E x arce mea Wartenberg, decima die mensis Junii, anno 1529.
Fromborku (A I, nr.
305).

Reverende domine, amice carissime ac honorande. Cum considerarem planeque cogno
scerem, quod inter heredes domini quondam Ebrehardi Ferber, fratris mei in Christo
defuncti, obliqua quaedam cogitatio animorumque acerbitas occasione testamenti per ipsum
conditi , ac etiam bonorum relictorum oriri inciperet, verererque, . ne ea causa ad lites,
cum partibus utrinque et opibus et amicis valentibus damnosas tum civitati Gedanensi
perniciosas, devolveretur, inde est, quod una cum domino Joanne de Werden, praeconsule
Gedanensi, Derschoviae convenerimus partibusque ad nos vocatis eo tandem rem non
sine
183
sine magno negotio et fatigis nostris deduxerimus, ut ipsarum partium animos optime
tranquillos redderemus eamque causam amica transactione componeremus, earundem par
tium consensu immo et precatu interveniente, quemadmodum ex concordiae et trans
actionis processu, quem pariter mittimus et latinum fieri fecimus, latius et planius reve
renda Dominatio vestra cognoscet Volentes itaque futurarum litium seminaria amputare
et tum nostrae tum partium tum denique Gedanensis reipublicae tranquillitati consulere,
eum totum processum ad sacram Majestatem regiam, dominum nostrum clementissimum,
pro ipsius confirmatione mittimus. Et quamquam certa nobis fiducia polliceamur, Maje
statem suam justa praesertim et honesta petentibus assensum suum non denegaturam,
non tamen possumus reverendam Dominationem vestram non rogare, quo et ipsa patro
cinium suum interponere ac sacram suam regiam Majestatem rogare non gravetur, ut his
nostris precibus pro tranquillitate et pace subditorum suorum fusis inclinata eum proces
sum et amicam transactionem per partes consensam et subscriptam gratiose confirmare
roburque illi auctoritatis suae regiae apponere dignetur. Id quod ut reverenda Dominatio
vestra facere velit, iterum ac iterum rogo. E go vicissim, si quid est, in quo eidem gra
tificari possum aut unquam potero, nihil non, quod ad commodi et honoris cumulum
accedere possit libentissime sum facturus.
Monetarium negotium necdum satis feliciter procedit. In causa est, quod illustr. dominus
Prussiae parce in hunc diem monetam cudit et quod civitatibus privilegiatis cudere hac
tenus regio favore permissum non s it Inde est, quod in antiqui denarii abdicatione
Illustritas sua tantisper supersedere cogatur, donec major. novorum cumulus in officina
sua Konigsbergensi excudatur. Quantis ego studiis operis, impensis in hanc monetariam
rem pro honore et commodo sacrae regiae Majestatis incubuerim, testentur illi, qui mecum
hoc negotium sollicitarunt Hoc unum efficere dignabitur sacra regia Majestas, nempe
ut cursus istius novae monetae per ducatum Masoviae promoveatur. Id fiet, meo quidem
judicio, si Swidnicensis moneta et antiqui denarii Pruthenici penitus et omnino prohibiti
: illic non recipiantur et si regia Majestas per dominum Jostum Ludovicum curaverit illi
: ducatui, quemadmodum in Majoris Poloniae partibus factum est aliquam bonam summam
ejus novae monetae mutuo dari, mandeturque Masovitis, ut tam in ducatu illo suo Masoviae
quam in his terris Prussiae eam irrecuse recipiant, quod propter locorum vicinitatem
et contiguitatem merces et frumenta sua huc convehentes facere recusant
Praeterea reverendae Dominationi vestrae in memoria esse non dubito, quomodo anno
superiore regia Majestas dederat mandatum ad Elbingenses contra Bartholomaeum V oigt
haereticum et seditiosum alioqui hominem, ut aut constitutionibus regiis oboediens ac
monitis meis parens Elbingensis civitatis incolis in eucharistiae sumptione se conformaret
aliaque faceret, quae ad Christianam religionem ac constitutiones regias pertinent, aut
a civitate Elbingensi abstinens ad suae farinae homines transmigraret Quod licet in
Konigsberg transmigrando fecerit, nihilominus tamen in hunc usque diem, ubi et quoties
illi libet, non solum Elbingum civitatem, verum etiam ecclesiam ipsam excommunicatus'
alioqui ingredi, inibi versari, etiam passim haereticas suas doctrinas disseminare aliaque
nonnulla, quae ejusdem civitatis pacem et tranquillitatem turbant ac contra ecclesiae
sanctae instituta nec non regias constitutiones sunt, perpetrare non veretur. Quare ad
conservandam subditorum regiae Majestatis tranquillitatem apprime necessarium arbitror
diligenterque consulo, quod idem Bartholomaeus Vogt novo mandato ad Elbingenses
misso penitus ab ea civitate ejusque ingressu proscribatur. Et si super hoc eam ingredi
praesumpserit, per magistratum captivetur, incarceretur nec inde omittatur, donec per
Majestatem regiam fuerit relaxatus.
Ceterum
184
Ceterum superioribus literis rogaveram, quatenus reverenda Dominatio vestra patrocinium

suum interponere dignaretur, ut Derschoviensis districtus post triennalis possesionis, qua
.. heredibus fratris mei Ebrehardi post mortem ejus inscriptus est, exspirationem venerabili
domino Joanni Ferber, secretario regiae Majestatis ac decano et canonico Warmiensi,
inscriberetur. Id quod ut adhuc fiat, rogo. Sin vero regia Majestas difficilem se fortasse
ad hoc redderet eo, quod ipse dominus Joannes Ferber ecclesiastica persona sit, ut hujus
modi inscriptio in ipsum dominum Joannem ac Ebrehardum Ferber, fratres germanos,
conjunctim fieret seque ad aliud triennium extenderet. Certo enim mihi persuadeo ipsum
Ebrehardum Ferber, nepotem meum, cum egregiarum virtutum specimen prae se ferat,
regiae Majestati fidelem ac illi districtui utilem capitaneum se praestaturum. In quo
ipsum juvare et ad hoc tenere non negligam. Demum cum praesenti nuntio unum stamen
panni Londensis pro inscriptione villae Gremii Ebrehardo, nepoti meo praefato, facta,
insuper etiam pro praesentis transactionis confirmatione ac item pro laboribus, quos in
causae fratris mei Ebrehardi defuncti sollicitatione Cracoviae alioquin insumpsit, decem
nobiliones auri, grati erga reverendam Dominationem vestram animi testes, mitto ac, ut
in haec negotia operam suam apud sacram regiam Majestatem collocare velit, peto, ean
dem bene faustiterque valere cupiens.
E x arce Wartenberg, decima die mensis Junii, anno 1529.
C h a rta
lite r is
in d it a .
U t reverenda Dominatio vestra hujus transactionis originales sigillatas literas mihi remitti curet, cupio.
Q uod ad causam Tilm anni Hersfeldt attinet, diligenter admonitam volo reverendam Dominationem vestram, optime
cognita est sacrae regiae Majestati.
Consensa enim Majestatis suae jamdudum per compromissum ad Magde-
burgensis civitatis jus devoluta fuit, ubi et sententia pro Ebrehardo F erber lata e t a regia Majestate confirmata
in rem transivit judicatam.
Subinde executoriales contra Tilmannum Hersfeldt datae, ut ad paritionem senten
tiae, satisfactionem debitorum , comprehensus etiam compelleretur.
Q u i sibi tunc fuga consulens, diversas nunc
vias innovandae causae quaerit, cum d e ju re nullas habere possit; unde, cum nihil, vivente ipso Ebrehardo F erber,
quod juri consonum esset, attentare v e l potuit vel ausus fuit, timemus,, n e quid istic apud sacram Majestatem
regiam ipso defuncto contra heredes ipsius moliatur.
Id quod ne fiat,, reverendae Dominationi vestrae fuerit
impedire et ju s Ebrehardi F e rb e r quaesitum tueri et contra ipsum Tilm annum Hersfeldt manutenere dignetur etc.
Teki G6rskiego,nr. 1172

(odpis wsp6Iczesny).
Kod. Sap. V II (2) 106.
Kod. 'Wojci. ut 378.
233.

proceribus Bohemis.
Spectabilis et mgce. dne., amice charissime ac honorande. Judaei civitatem hanc Cracovien
sem incolentes magno lamento et obortis passim lacrimis ad me accurrerunt detuleruntque
mihi, affines suos et amicos Judaeos, qui ad bona spectabilium dominorum de Pesink1)
commigraverant, magnam cladem et oppresionem cum in fortunis tum in vita quoque sua
nuper suscepisse. Ajunt enim illos falso et per calumniam apud spectabiles dominos
de Pesink ob raptum et occisionem clandestinam infantis cujusdam christiani accusatos,
igni datos concremandos. Quibus tamen illi existimant causam mortis non praebuisse
delictum, ob quod insimulati feruntur esse, verum peculium eorum amplum et suppellectilem copiosam, quam secum attulerant. Etenim non prius in illos crimen occisionis pueri
est causatum, quam illi abire alio et fortunas suas ex bonis dominorum de Pesink expor
tare velle sunt auditi, quarum fortunarum occupandi cupiditas calumniae faciendae occa
sionem in Judaeos praebuit iis, qui sunt illos criminati. Cum autem multa in eam sen
tentiam apud me commemorarent et acerbe fortunam suorum cognatorum et affinium
deplorarent,
J) Kod. Wojcz.: Pesznik,
185
deplorarent, rogarunt tandem a me, ut apud Magnificentias vras. meas interponerem par
tes et negotium hoc illorum, de quo conqueri apud sermum. dnum. regem Ferdinandum
volunt, patrocinio illius commendarem. E go vero tametsi non ignorem, veterem hanc
esse apud christianos suspicionem de Judaeis, quod pueros religionis nostrae rapiant illorumque justo et innocenti sanguine abutantur, quia tamen multoties ex invidia quoque
hominum ob id criminatos illos esse sum expertus, prout ipsi nunc in affines suos factum
esse adjurant, rogo plurimum. vram. Mgciam., ut pro aequitate sua causam illorum tueri
et promovere apud Mtem. dni. sui velit et efficere quantum in se est, ut agendi contra
dominos de Pesink. facultas illis detur et justitiae consequendae tribuatur potestas. Nam
eadem ratione nos pios et justos convenit esse in Judaeos, uti in alios quoscunque homi
nes, cum quibus bona fide agere ex officio pietatis Christianae tenemur. Cedet hoc
in honorem vrae. Mgciae. et in summam laudem ac gloriam sermi. regis ac dni. sui,
cujus nominis et gloriae et ego et Judaei nri. praecones erunt atque testes, si a justitia,
quae jure publico cuivis debetur, non excludentur. Commendo me amori et benevolentiae
vrae. Mgciae., quam diutissime sanam et felicem esse vehementer desidero. D a t Cra coviae XI. Junii, 1529.
Teki Gorskiego, nr, 2949
Kod. Sap. V H (3) 107.

Sacra regia Mtas. et dne. domine clementissime. Memini crebro sollicitatam esse Mtem.
vram. a pluribus regni incolis et a publicis terrarum nuntiis, ut curare dignaretur con
jungi ducatus Lithuaniae et regni publicas ad resistendum Tartaris praestationes et copias,
idque certa ratione et necessario consilio illos fecisse scio. Nam cum eorundem hostium
vis et hostilitas pariter Lithuaniam et regnum infestet et quivis judicare possit, hosti
tunc maxime resisti illumque arceri posse, cum animorum, sumptuum, et copiarum in regno
sit facta et ducatu conjunctio atque unitas, videbantur sibi ex commodo et utilitate regni
facturi, si id a Mte. vra. impetrarent. Quam quidem petitionem cum ego sperem illos
repetitis viribus quandoque adhuc iteraturos, ad officium meum pertinere sum arbitratus,
ut Mti. vrae. hoc in memoriam, dum isthic adhuc est reducerem, quo postmodum illa
et subditorum suorum istius modi flagitationes expendens et utilitati dominiorum suorum
consulens ejus quoque rei nunc cum consiliariis ducatus istius inter ceteras de publicis
commodis disceptationes mentionem facere possit, et eo ipso tam subditorum suorum
desiderio, quam utriusque reipublicae saluti et commoditati satisfacere. Cupio Mtem.
vram. sermam. semper esse felicissimam et cum serma. conjuge suavissimisque liberis suis
quam diutissime sospitem et incolumem, cui et me et servitutem meam rursus humiliter
commendo. D at 1529.
235. P. Tomieki, epus. Crac., vicecancell.,

Joanni Chojenski, arehidiacono Crac., secretario.
Venerabilis dne. frater in Christo charissime. Scripsimus literas nostras ad Mtem. regiam
in commendationem negotii uxoris Nicolai1) Salomonis defuncti. Quod ipsius negotium
vobis
i) W minucie byfo pierwotnie: N ., to przekreslil Tom ieki i poprawil na A n d r e a e , co jednakze zmienif na N i c o l a i ,
2+
Teki Gfirskiego, nr. II73

Tomickiego).
Kod. Sap. V II (2) 108.
Kod. Wojcz. ni, 383.
186
vobis quoque commendamus et rogamus a vobis plurimum, ut Mtis- suae regiae animum
ad causae aequitatem et petitiones nostras inclinetis, quas ex his literis perspicietis, quas de
hac re ad Mtem. suam scripsimus.1) Ceterum rogamus vos, ut animadvertatis et observetis
diligenter circum regiam et reginalem Mtem-, si quid de nobis ab Josto Ludovico scrip
tum isthuc erit. Namque adversum nos irritato et acerbo existit animo propter patroci
nium et operam, quam in vindicanda injuria sex sacerdotum et cantoris ecclesiae nrae.,
qui tempore illius proconsulatus capti et in carcerem civilem conjecti fuerant, pro officio
et debito nostro praestamus. Instituimus enim hanc insignem injuriam sacerdotum nostro
rum impunitam non relinquere et eam rationem vindictae in eum pro violata libertate
ecclesiastica et jurisdictione nra. exercere, quae nobis de jure communi et provincialibus
statutis concessa est, maxime cum id suscipere detrectavit, quod jam nos in satisfactio
nem tanti admissi amice et favorabiliter cum capitulo nostro illi praescripseramus. Jactat
autem se regia negotia intermissurum, si a nobis quicquam erga se, quod displiceat, fuerit
attentatum. A t nos neque verbis illius profecto neque ullo alio conatu abduci vel deter
reri nos patiemur, quin id, quod est officii et jurisdictionis nostrae, in eum exsequamur,
qui nos et libertatem ecclesiasticam non leviter laesit et offendit. Vos tamen, si quae
inciderit mentio de hoc apud Mtem. regiam, causam nostram, uti debetis, pro officio vro.
defendatis et excusetis, quod potestis, et bene valeatis. Dat. Cracoviae XII. Junii 1529.
Teki Gtakiego, nr. 1174

Tomickiego).
236.
Stanislao Radivilo, Uspolensi et Pienianensi capitaneo.
Mgce. dne. amice charissime. Cum allatum esset ad nos, uxorem Dtionis. vestrae ab humanis
sublatam, acerbe tulimus et illius mortem et luctum Dtionis. vestrae, quem ex jactura
uxoris charissimae suscepisse illam credebamus. Verum quia hos casus humanos inevita
biles esse sciebamus, et qui non arbitrio nostro, sed divina providentia inter nos contin
gunt, solati eramus in hoc luctu Dtionem. vestram prioribus nostris literis, quas non multo
ante tempore ad illam scripseramus. Quod ipsum etiam nunc facimus et rogamus, ut
a maerore temperare velit neque in hoc, quod in uxore sua contigit, divinae voluntati
resistere. Nam haec, quae adversus judicium Dei tentantur, frustra fiunt et praeter
hominis christiani officium.
Sumus locuti et egimus diligenter cum dno. Severino Boner, zuppario et magno procuratore
Cracoviensi, ut in repetenda dote post mortem sororis suae et uxoris Dtionis. vestrae
defunctae, amice cum illa agat habeatque aequam rationem sumptuum Dtionis. vestrae,
quos in convenienda huc et illuc, item traducenda sorore illius grandes se fecisse scribit
Verum proficere parum potuimus. Respondit enim, rationem hanc repetendae dotis non
uni sibi tantum competere, sed communem esse cum aliis fratribus sororibusque suis, quo
rum se ad praesens copiam hic habere non posse dicebat. Ceterum etiam addidit, se
mirari plurimum, quod sumptus suos in habito itinere factos Dtio. vestra compensare
cupiat, cum hoc a nemine unquam fieri est auditum neque ipse facere se in pactis de hoc
solemniter initis obligavit Ait enim pacti conventi literas se habere, a quibus discedere
non putat sibi esse integrum. Nam illas et secundum formam juris communis et cum
consensu mutuo scriptas esse affirmat. Nos autem contra has ipsius rationes contendere
nesciebamus,
*) U stgp powyzszy w minude przekrelony, prawdopodobnie przez G6rskiego, ktory nie uraiestit g o tez
Sapiezyfiskim, gdzie rozpocz^Mist od slow : ( C e t e r u m ) rogamus etc.
kod.
187
nesciebamus, cum praesertim haberemus incognitum, quantum sibi ex summa dotalis pecuniae
remitti cuperet Dtio. vestra. Nam si non multum aliquid postularet, speramus illum
inclinari posse ad transactionem amicam. Verum tamen tum id ab illo petendum judica
verimus, cum restitutio dotis fieri inciperet. Quare Mgciam. vestram rogo, ut hoc, quod
a nobis in hac re praestari potuit, boni consulere velit et cum dno. Boner ita agere, ut
ex pacto inter se et illum convenit. Nam facilius erit ab illo aliquid impetrare, cum
amice negotium agetur, quam si juris ratio in hoc teneatur. Bene valeat Mgcia. vestra
et sit diu incolumis et felix. Datum Cracoviae, XIII Junii 1529.
237.
Alberto Gastold, palatino Vilnensi, cancellario Lithuaniae.
Teki Gorskiego nr. H 7S

Tomickiego).
Kod. Wojcs. nr. 379.
Magnifice domine, amice charissime ac honorandissime. Contuli et egi diligenter cum domino
Severino Boner, zuppario et magno procuratore Cracoviensi, quod me per literas Mgcia.
vra. rogaverit, ut scilicet de dote, quam post mortem sororis suae a domino Stanislao
Radivilo, illius marito, repetit, aliquid remittat, sumptuumque ejus, quos in convenienda
traducendaque uxore magnos fecerat, benignam habere vellet rationem. Verum tamen
proficere in hoc parum aut nihil potui. Nam ille respondit non habere se hoc in pote
state sua, cum ea non ad se tantum, sed ad alios fratres et sorores pertineat, quorum ille
ad praesens copiam hic habere non potuit, ut cum illis de hac re consulat. Ceterum
etiam dixit, sibi hoc videre novum et praeter aequitatem, ut sumptus facti itineris refun
dere vel compensare ex hac dote debeat, quae jam jure publico et ex pacto literarum
tota reverti ad se et fratres suos sororesque debet; ait se literas pacti initi et firmati
habere iisque uti velle ad repetendam a domino Stanislao pecuniam, quam dotis nomine
cum sorore sua acceperat. Quare ego Mgciam. vram. rogo, ut haec, uti sunt, domino
Stanislao referre dignetur bonique ipsi consulere, quod accidit, et dominum Stanislaum
inducere, qucf id, quod debet, sine controversia domino Boner et ejus fratribus restituat.
Nam si in restituendo difficilem se non praestabit, poterit et dominum Boner in remittenda
aliquantula dotis parte facilem agnoscere. Commendo me amori et benevolentiae Mgciae.
vrae., quam sanam, salvam et incolumem esse vehementer desidero. Datum Cracoviae.1)
238. Ferdinandi, regis Bohemiae et Ungariae,

mandatum pro rege Poloniae.
Archivum Wiedeiljkie
(koncept).
Ferdinandus etc. Recognoscimus et notum facimus tenore praesentium universis, quod licet
intellecto apparatu expeditioneque bellica Turearum caesaris contra nos ac sacram regni
nostri Hungariae coronam suscepta, nos quoque terra et aqua cum omnibus viribus
et copiis tam nostris quam aliorum regum, principum et potentatum Christianorum adjunctis
instruxerimus animo ipsi occurrendi nosque et subditos nostros ab insultu et invasione
illa defendendi et tuendi, nihilominus autem, ne quid adhuc in mente et voluntate nostra,
quae alioqui semper pacis quam belli cupidior est, deesset, sed sano aliorum nobis
et sanguine et affinitate junctorum regum et principum consiliis et piis monitis acquie
scentes, et ne ipsa Christianitas aliquod discrimen incurrat, sed potius ea indutiarum media
et
J) G6rski dopisal na brzegu minuty dat: XIII Junii 1529.
24*
188
et fundamenta ponantur, quibus in posterum saluti et incolumitati publicae ac universorum

christifidelium quieti et tranquillitati a nobis consultum et prospectum esse videatur, nos
itaque de fide, benevolentia animique synceri candore et bonitate multiplicique rerum
experientia serenissimi principis domini Sigismundi, regis Poloniae, Magni ducis Lituaniae
ac Russiae Prussiaeque, fratris et sororii nostri charissimi, certam et omnimodam fiduciam
gerentes ac de ejus, uti regis et principis sapientissimi et catholici rectitudine et in commune
. christianitatis bonum et beneficium studio singulari plene persuasi, sponte et ex certa
nostra scientia animoque bene deliberato omnibusque melioribus modo, via, jure, causa
et forma, quibus melius, validius, efficacius de jure potuimus et debuimus ac possumus
et debemus, praelibatum serenissimum dominum regem, fratrem et sororium nostrum
charissimum, mandatarium, actorem et factorem nostrum negotiique infrascripti gestorem
specialem et generalem, ita tamen quod specialitas generalitati non deroget, nec e contra,
elegimus, nominavimus, fecimus et constituimus, prout eligimus, nominamus, facimus et con
stituimus per praesentes, dantes et concedentes Serenitati suae plenam et indubitatam
auctoritatem, facultatem et potestatem cum praefato Turearum caesare vel agentibus aut
commissariis suis ad hoc eligendis et deputandis ab eo conjunctim vel divisim ac in soli
dum indutias et treugas ad tempus et tempora ac sub modis, formis et conditionibus
. Serenitati suae per nobilem fidelem nobis dilectum, Sigismundum ab Herberstein, consilia
rium et oratorem nostrum, nomine et loco nostro significandis et liquidandis, proloquendi,
ineundi, acceptandi, concludendi, paciscendi et firmandi et superinde pro nobis pollicendi,
promittendi aliaque agendi, tractandi et faciendi, quae nosmet, si personaliter et praesen
tes interessemus, agere, tractare et facere possemus, etiam si talia forent, quae mandatum
exigerent magis speciale, quam praesentibus est expressum, ponentes idcirco eandem
Serenitatem suam in locum et vicem personae nostrae. Promittentes item et in verbo
nostro regio pollicentes, nos habituros ratum et gratum, quicquid per Serenitatem suam
circa praemissa et eorum occasione quomodolibet actum, factum, tractatum, prolocutum,
acceptatum, conclusum, pactum, confirmatum fuerit, neque aliquid nos contra ea aut eorum
aliquod vel per nosmet ipsos vel interpositas personas ullo unquam tempore quavis via,
occasione vel modo attentaturos. Harum testimonio literarum sigilli nostri appensione
munitarum. Datum Lintij 13. Junii 1529.
Teki Girskiego nr, 1176

(wlasnor^czna. minuta
Tomickiego).
Kod, Sap. V n (2) i l l .
Kod, Wojcz, nr. 385.
239. Petr. Tomieki, epus. Crae., vicecancell.,

Ottoni de Chodecz, palatino Sandomiriensi, Haliciensi,
Colomiensi et Sniatinensi capitaneo.
Mgce. dne., amice charissime ac honorandissime. Paulo antequam redditae mihi essent
literae vrae. Mgciae., vidi et legi literas apud dnum. epum. Sirmiensem scriptas illi
ex Hungaria, quibus significatur illi et de adventu imperatoris Thureorum cum magnis copiis
in Hungariam et de Moldaviensi et Transalpino vojevodis, qui ire debent cum gentibus
suis contra Transsilvaniam, id quod literae etiam Mgciae. vrae. indicant, quae quod ea,
quae habuit de iis rebus explorata, ad me perscripserit, magnas illi ago et habeo gratias.
In negotio vrae. Mgciae. nullum accepi resposum a Mte. regia. Scripsit vero mihi dnus.
Chojenski, Mtem. suam propensam esse ad satisfaciendum votis et desideriis vrae. Mgciae.,
modo illa praestet ea, quae promisit. Ego bene recordor, quibus conditionibus petiit
vra. Mgcia., concedi sibi in administrationem capitaneatum Leopoliensem. Promittebat
enim,
189
enim, remissuram se Mti, regiae post mortem suam omnes pecuniarum summas, quas
habet asscriptas sibi in castro et civitate Halicz et nonnullis villis prope Rohatin, reser
vatis dumtaxat ex illis liberae dispositioni mille florenis seu marcis pecuniarum. Capita
neatum. vero ipsum Leopoliensem offerebat se vra. Mgcia. ita administraturam tantumque
de proventibus illius quotannis soluturam esse, quantum quisque capitaneus solvere posset
et deberet. Si igitur has aut alias conditiones proposuit vra. Mgcia., per suas literas
et nuntium eas Mti. regiae significare velit et certo speret, quod Mtas. sua non gravabit
vram. Mgciam. nec cupiet ab ea id, quod ipsa cum bona gratia consanguineorum suorum
praestare non posset.
Heri accurrit hic cubicularius regius ex Vilna cum literis, quibus declaratur nobis, Mtem.
regiam die penultima Maji in'gravem aegritudinem febrilem incidisse. Hi tamen, qui
ad me scripserunt, cum jam idem cubicularius inde discessurus esset, nuntiarunt mihi
positis schedulis in literas suas, quod Mtas. sua post diem criticam longe melius habere
coepit, nam et dormivit somno naturali et cibum cum appetitu sumpsit, et cum in urinis
tum in pulsu dedit signa bonae valetudinis. Puto autem, quod reginalis Mtas. declarabit
id quoque suis literis vrae. Mgciae., quam ego cupio sanam et felicem esse in multos
annos ejusque fraternae benevolentiae me commendo. Dat. Cracoviae, die XVI. Junii
anno dni. 1529.
240. Petrus Tomieki, epus. Crae., vicecaneell.,

Mathiae Drzewicki, epo. Wladislaviensi.
Teki G6rskiego, nr, 1 177

Tomickiego).*)
Kod. Sap. V I I (2)( 110,
Rme. in Christo pater et dne. amice charissime et honorandissime. Plurimas ago et habeo
Dtioni. vrae. rmae. gratias, quod me per suum servitorera inviserit atque amanter et fra
terne salutaverit, quod ego officium amicum, prout debeo, Dtioni. vrae. rmae. vicissim
omni gratitudine animi et benevolentia fraterna referre curabo.
Novi hic in. praesentia nihil habemus, nisi quod ex dni Olomucensis literis nuper ad dnum.
Boner allatis cognovimus, haberi pro re certa et explorata, quod Carolus imperator cum
magna classe in Italiam descenderit, quodque portum Genuae et urbem ipsam teneat
Ceterum etiam de imperatore Turearum ex amicorum literis ego accepi et fama etiam haec
publica esse dicitur, quod cum validissimo jam exercitu apud Nandoralbam castra habeat.
D e statu Mtis. regiae tristis quidam nobis allatus est nuntius, quod febri continua laboret
Verum tamen eorum scripta nos in bonam spem erexerunt, qui discedente cubiculario
Mtis. regiae in schedis annotarunt, Mtem. suam pulsum, urinas, appetitum sani hominis
recuperasse, esseque jam extra omne vitae periculum, ob quod laudetur Deus omnipotens
et nos illi gratias agamus immortales cum coetu nostrorum sacerdotum. Cupio felicem
esse Dtionem. vram. rmam. et in multos annos sanam salvamque atque bene incolumem,
cujus fraternae benevolentiae me ex animo commendo. Datum Cracoviae XVII Junii.

Christ Szydlowiecki, castell. Crac., cancellario.
Mgce. dne, dne. et amice honorandissime.
Dnus. Joannes Radivilus, pincerna Magni ducatus

Lithuaniae,
* ) N a marginesie m inuty notatka G 6rskiego: n o n s c r i b a t u r ; mimo teg o list umieszczony w kodeksie Sapiez.

Tomickiego),
Kod, Sap. V n (2) 65.
190
Lithuaniae, postridie sui huc adventus privatim me convenit et gravi expostulatione

verborum suam fratrumque suorum animi perturbationem, in quam inimicorum suorum
odio vel invidia sunt adducti, mihi declaravit. Cui quidem ego perturbationi suae, cum
humaniter, uti decebat, indoluissem, solatus sum illum verbis amicis et sincera voluntate,
quod in hac re sentiebam, illi suasi, monens illum atque exhortans, ut, quid agat, diligenter
consideret neve voluntatem e t auctoritatem principis ac dni. sui necessitati suae anteponat,1)
verum modestiam amplectatur gratiamque potius in causa sua Mtis. regiae quaerat, quam
judicium aliquod persequatur. D e procuratore etiam hinc in Lithuaniam ducendo multis
rationibus, quae me movebant, illi dissuadebam. Cum tamen illum in meam sententiam
adducere non potui propter amicos, quibus ille discedens de causidico advehendo fidem
se dedisse dixit, suasi illi, ut nullo modo hominem externum secum illuc ducat, sed si
utique procuratorem habere vellet, eum hinc e regno sibi deligeret. Inter alios autem
nominavi et consului illi, ut dnum. subjudicem Cracoviensem aut dnum. Nassilowski secum
ducat, qui mihi causarum actores inter alios domesticos sollertes et prudentes esse videntur,
propterque modestiam orationis regiae et reginali Mti. grati plurimum. In qua re quid
ille cum Mgcia. vra. constituet, erit in illius et vrae. Mgciae. studio et judicio, cuperem
tamen, ut, quod ille aget, bene illi vertat
In eo, quod visum est Mgciae. vrae., ut dnus. Martinus Sborowski, pocillator regius, nego
tium dnorum. Radivilorum curet et commendet Mti. regiae nomine nostro, ego et dnus.
thesaurarius illi assentimur, modo id modeste et prudenter faciat utque nostra conditio
in re tanta apud Mtem. regiam dnum. nostrum admittere videbitur. Namque cavendum
est diligenter, ne ob rem eam vel regiae vel reginalis Mtis. animus per nos offendatur.
Praeter haec nihil habeo, quae scribam Mgciae. vrae. Quare me amori et benevolentiae
illius fraternae commendo optoque, ut sit semper felicissima et cum suis omnibus diu
salva et incolumis. Datum Cracoviae XVII Junii anno M. D. XXIX.
Archiwum wiedenskie
(koncept).
242. Ferdinandus, rex Bohemiae et Ungariae,

Ferdinandus etc. Serenissimo etc. Proficiscitur in praesentiarum de mandato nostro ad
serenissimum principem dominum Basilium, totius Russiae dominatorem ac Magnum ducem
Volodimeriae, Moscoviae et Novogardiae etc., fratrem nostrum charissimum, egregius,
fidelis, nobis dilectus Stephanus Ciintschitz, nuntius noster, praesentium exhibitor, quem
cum eo secure pervenire cupiamus, idcirco Serenitatem vestram fraterne hortamur et roga
mus, ut praefato nuntio nostro literas salvi conductus et passus ad hoc iter institutum
necessarias et opportunas dare et expediri jubere eumque in obeunda et prosequenda
hac profectione sua et quo tuto ad dominia et terras praefati ducis Moscoviae pervenire
possit, nostri intuitu omni favore, auxilio et assistentia sua juvare et promovere velit,
idque per subditos sibi ministros et officiales pariter fieri curare non gravetur, prout
eandem Serenitatem vestram pro solita sua in nos benevolentia et affectione mutua factu
ram esse confidimus, id quod erga eam pari officio, dum dabitur occasio, promerebimur.
Quae feliciter valeat. Datum Lintii, 17 Junii 1529.
J) T a k w kodeksach, zamiast: p o s t p o n a t
191
243. P. Tomieki, epus. Crae., viceeancellarius,

Telci GArskiego nr. 1180

Tomickiego).
Venerabilis dne. frater in Christo charissime. Veniens huc ad nos d. Joannes Radtvilus,
pincerna ducatus istius Lithuaniae, rogavit nos, ut causam suam et fratrum suorum, quam
de bonis regiis est istic cito habiturus, vobis commendaremus. Quare nos adducti rogatu
illius plurimum a vobis rogamus, ut operam et patrocinium vestrum, quantum justum et
honestum erit, illi et ejus fratribus aceomodetis juvetisque illos, ne ab inimicis suis oppri
mantur. Nam quod ad Mtem. regiam attinet, recto videmus, nihil illam adversus aequi
tatem et justitiam decreturam esse. Felicissime valete. Datum.)

Georgio Radivilo, castell. Wilnensi et capit. Grodnensi.
Teki Gdrskiego, nr. ri8o

(minuta t poprawkami
Tomickiego).
Mgce. dne. amice charissime et honorandissime. Tametsi jam alias per literas meas causam
dnorum. Radivilorum Mti. regiae diligenter commendaveramus, nunc tamen rursus dno.
Joanne Radivilo, pincerna istius Magni ducatus Lithuaniae, postulante, per internuntium
dnum. Sborowski eos et causam ipsorum Mti. suae commendare commisimus rogareque
a Mte. sua, ut ipsorum dnorum. Radivilorum et justitiae eorum aequam habere rationem
dignetur. Nam ego ex eo sum vehementer perturbatus doleoque plurimum, quod per
odium atque invidias inimicorum tantum nunc negotium illis facessatur. Spero tamen, quod
Mtas. regia justam et piam se in ea re praestare dignabitur, cui ego, quae sensi, dili
genter omnia et antea scripsi et nunc simul cum aliis dominis per dnum. Sborowski
nuntiavi, idem etiam vel amplius facturus posthac, si forte negotium et res postulare
videatur. Nam nihil est, quod ego causa Mgciae. vrae. et dominorum Radivilorum non
libenter praestarem, modo id vel liceat yel sit honestum. Cupio felicem esse Mgciam.
vram. et diu cum suis omnibus incolumem, cui me ex animo commendo. Datum (Cra
coviae, XVIII Junii).


Tomickiego).*)
Rme. in Christo pater et dne. nepos charissime. Reddidit mihi literas Dtionis. vrae. rmae.
Andreas Podlodowski, illius quondam cubicularius, quibus quod scribit Dtio. vra. rma.,
se ex dolore capitis et febre aliquantulum languere, magnopere mihi erat et est molestum,
illius
*) L ist tejie
treSci wyslany zostat takze
do
nast<puj^cych os6b, k tirych adresy dopisat na minude
Tom ieki
w lasnoiscznie:
dno. Joanni, conriti in Thanczin, ca ste ll Lublinensi,
dno. Nicolao V olski, castell. Sochaczeviensi,
dno. Stanislao Oleszniczki, cantori Gneznensi e t canonico ecclesiae nrae. Crac. e t secretario regio,
O p r ic z pow yiszych b y i takze adres: dno. Joanni Choienski, praepos. Posnan,, archidiacono eccl. nrae. C rac. e t regio
secretario,
lecz zostat przekreslony, b o do niego odnosit sig ju z pierwszy koncept minuty.
N a breegu minuty d ata: 18 Janii 15 2 9 .

* ) G6rski dopisat n a marginesie: n o n s c r i b a t u r .
192
illius enim adversa valetudo aeque me dolore afficit, ac mea propria. Non puto autem
fore, ut haec aegritudo diuturna esse possit, si et consilium medici et opera Dtionis. vrae.
rmae. ad curam accesserint Quare illam plurimum rogo, ut praetermissis omnibus valetudinem suam curet diligenter et tam medici officium, quam suum etiam studium ad cura
tionem accomodet.
Scripsi ad dnum. Choyenski satis diligenter in negotio Augustini Cothwycz, ut illum et meo
nomine et opera patrocinioque suo adjuvaret, quo ab eo praefectura stabuli regii non
auferatur. E t sane ego spero id facturam esse Mtem. regiam, cum hactenus ambientibus
mille et insignibus viris in hoc assentiri noluerit, ut aliquis praeter Augustinum Cothwycz
munus stabuli sui administret.
De dno. Nyeschkowski, vicario ecclesiae meae Cracoviensis, tametsi non est meum quid
quam statuere, cum et ipse sit in potestate canonici sui, ut reliqui canonicorum vicarii,
et collegium omne vicariorum statuta sua privata contra absentes habeat, quae ego immu
tare non possum, tamen autoritatem meam interponam Dtionis. vrae. rmae. causa, ut et
a vicariis et a dno. doctore Crzyeschowo, cujus est vicarius, absentia illius ad festum
S. MichaSlis proximum toleretur. Interea autem ille rem suam agat, ut aliquem alium
virum idoneum cum aliquo suo emolumento in loco, quem optaret, collocare possit. Nam
vicarii in absentes multum queruntur et fremunt, quod scilicet cantandi munus paucis
propter absentiam senectutemque et adversam valetudinem aliquorum grave admodum
videatur.
De aegritudine Mtis. regiae, qua Mtas. sua intra octavam Corporis Christi graviter et peri
culose laborare coepit, puto vram. rmam. Dtionem. jam intellexisse. Venerunt tamen
postea huc nuntii, qui referunt de meliori statu valetudinis Mtis. suae, id quod mihi
quoque scribunt nonnulli amici. Sperare itaque optime et dnum. deum orare cupimus,
ut nobis Mtem. suam cito ad pristinam valetudinem reducat et quam diutissime servet
incolumem et felicem.
Commendo vrae. rmae. Dtioni. negotia hujus Erasmi Gerlachowski, quae qualia sunt ipse
potius referet.
Novi hic nihil habemus in praesentia, neque enim dno. epo. Sirmiensi quidquam alicunde
nuntiatur neque mihi. Hic vero in urbe aliud audiri non potest, quam quod dudum
de adventu Tureorum in Hungariam dici coeptum erat. Ajunt enim illos magno apparatu
jam in Hungariam discendisse, quod si verum est celari diu non potest et cum ad me
certo aliquo nuntio perferetur, non patiar id incognitum esse vrae. rmae. Dtioni, cui
me ex animo commendo et quam sanam, felicem atque diu incolumem esse vehementer
desidero. Datum Cracoviae, XIX Junii.

Tomickiego).
Kod. "Wojcz. nr. 3873.

Sacra regia Majestas et domine, domine clementissime. Post humilem servitutis et ora
tionum mearum commendationem. Vehementi me et omnes in hOc regno subditos Mtis.
vrae. dolore atque perturbatione affecit nuntius, quem nuper de adversa valetudine Mtis,
vrae. accepimus. Namque et nobis omnibus et toti Christianae reipublicae bona salus Mtis.
vrae. sermae. summe est chara, utilis ac necessaria, pro qua ego indignus Cum omnium
meorum sacerdotum coetu assidue Deum Omnipotentem oro; et confido equidem, quod
DominuS'
193
Dominus Deus pro sua benignitate et clementia Mtem. vram. nobis et pristinae sanitati
restituet et diu servabit incolumem et felicem. Verum cum Mtas. vra. valetudinem pri
stinam recuperabit, prout ego futurum cito spero, suppliciter ab illa rogo, ut quam
primum ad nos cum serenissima conjuge sua et liberis reverti dignetur et illius Lithuanici coeli inclementiam mature devitare, cujus solius causa jam bis in bona valetudine
sua Majestas vestra est offensa; hic enim rediens Mtas. vra et aeris salubritate meliore
et rerum omnium ad usum pertinentium commoditate et copia majore feliciter frui poterit.
Quod ut facere velit Mtas. vra., iterum atque iterum illam rogo. Eique me et servitutem
meam rursus commendo perpetuo, et felicissimam esse Mtem. vram. ac diutissime cum
serenissima conjuge sua et liberis incolumem vehementer desidero. Datum Cracoviae,
vigesima Junii anno Domini M. D. XXIX.
T e li G6rskiego, nr. 1182
Tomickiego).
Kod. Sap. V II (2) 112.

mearum commendationem. Ingentem mihi dolorem et anjmi perturbationem attulerunt
literae vrae. Mtis., quibus me de aegritudine Mtis. regiae facere certiorem dignata estSicuti enim salus et valetudo bona suae Mtis. prae omnibus rebus semper charissima
mihi exstitit et optata, ita rursus ut minima ejus sanitatis offensio tristitiam mihi affert
et mirifica molestia atque luctu animum meum afficit E t equidem nisi me aliquantum
in bonam spem posteriores amicorum literae erexissent, quibus scriptum erat, Mtem. suam
regiam die mensis praesentis octavo ad meliorem cum animi tum corporis habitudinem
rediisse, vix pro molestia et pondere sollicitudinis ipse quoque consistere potuissem inco
lumis. Quare hac spe recreatus alacriore animo supplicationem in omni clero meae diocesis decrevi ipseque oravi indignus et assidue oro, ut Deus omnipotens Mtem. suam
restituat et servet incolumem.
Mti. autem vrae. supplico et obnixe illam rogo atque obtestor, ut opera et persuasione sua
apud Mtem. suam regiam operari et efficere dignetur, quo huc ad nos, simulatque ad
pristinam valetudinem erit restituta, revertatur seque ex tam magnis vitae suae periculis,
quae ob coeli istius inclementiam crebro incurrere solet, expediat atque eruat Hic
enim apud nos melior est temperies coeli, aura salubrior, omnium rerum commoditas
et copia major, quae ad usum cotidianum et servandam bonam valetudinem pertinent.
Alioqui neque nos metu, neque Mtas. sua periculo malae valetudinis contrahendae liberari
poterit. Ceterum vram. etiam Mtem. plurimum rogo, ut me crebro de Mtis. suae atque
sua bona valetudine certiorem facere dignetur. Ego vero hoc perpetua mea servitute
et omni officiorum genere bene mereri illi semper studebo. Cui me et hanc ipsam ser
vitutem meam rursus suppliciter commendo, felicissimamque esse Mtem. vestram et per
multa tempora cum sermo, conjuge suo et liberis incolumem vehementer desidero. Dat.
Cracoviae X X Junii 1529*

Venerabilis dne frater in Christo charissime. Tametsi id, quod de mala valetudine Mtis.
regiae mihi scripsistis, nimium in se doloris atque sollicitudinis contineat, vestrum tamen
officium
Acta Tomiciana.
Tomus X I.
25
Teki G6rskiego, ar. 1185

Tomickiego).
Kod, Sap. V H () 113.
194
officium et diligentia singularis, quam in perscribendis singulis Mtis. suae accidentibus

. praestitistis, summopere nos delectat ob eamque vobis magnas habemus et agimus gratias,
praesertim tamen ob id, quod in scheda literis inclusa de allevata Mtis. suae aegritudine
adscripsistis, hoc enim solum nos ingenti molestia levavit et ingenti spe valetudinis
recuperandae constituit, tametsi et astrologorum judicia nihil periculi hoc anno in vita
Mtis. suae ostendebant. Quare nos inter hanc spem et metum constituti, supplicari, orari
et instare precationibus apud divinam clementiam ubique mandavimus nosque ipsi assidue
dnum. Deum indigni oramus, ut nobis Mtem- suam servet quam diutissime incolumem
: et felicem reducemque cito faciat.
Vos autem majorem in modum rogamus, ut omne studium et operam vram, impendatis, quo
Mtas. sua cito curari possit, cumque erit in pristinam valetudinem restituta, ut huc ad
nos revertatur. Nam sub coelo isto non bene succedit, ut videtis, Mti. suae, hic vero
semper bono animo sanoque corpore esse solet. Ceterum etiam a vobis rogamus, ut nos
crebro de statu Mtis. suae faciatis certiores et literas Janussii, aurificis Cracoviensis, qui
parvam admodum advocatiam emit in villa Bandzin spectante estque bonus ac utilis
servitor Mtis. regiae et reipublicae, obsignetis annulo Mtis. suae et ad nos remittatis,
beneque ac feliciter valeatis. Dat. Cracoviae 1529.1)'
Teki GirskiegO, nr. 1 184

Tomickiego).
Kod. Sap. V II (2) 116.
249.
P. Tomieki, epus. Crae., viceeaneellarius,

mearum commendationem. Cumulato nos gaudio et laetitia affecit is Mtis. regiae cubi
cularius, qui certum nobis primum nuntium de recuperata valetudine Mtis. regiae attulit,
de quo nos suspenso et sollicito animo tenebamur, Dominumque Deum supplicationibus
piis et votis factis assidue precabamur. Quare nunc agimus divinae clementiae ob Mtem.
. suam restitutam immortales gratias et vota promissa alacriter solvimus, M ti vero suae
omnes unanimi consensu gratulamur. E go tamen praesertim exsulto et plaudo, qui suae
Mti., plusquam dici queat, omnem felicitatem et valetudinem juste faveo seduloque semper
precor, ut viribus pristinis bene conservetur Mtas. sua serma. et ad nos quam primum
incolumis cum Mte. vra. serma. et liberis omnibus revertatur.
^Supplicavi Mti. regiae, ut ad notariatum Plocensem nominare dignaretur Joannem Osnyczki,
aulicum suum, qui inter quatuor electos de more in terra Plocensi optatos est Mti. suae
ad deligendum oblatus. Ejus causa etiam Mti. vrae. supplico illamque rogo, ut petitionem
illius et meam apud Mtem. suam regiam promovere dignetur. Dignum est enim, ut aulici
Mtis. suae in petitione pari ceteris extraneis et ignotis praeferantur. Quod ille una
mecum Mti. vrae. sermae. perpetua servitute mereri curabit. Quam servitutem ego rursus
et me ipsum una Mti. vrae. sermae. suppliciter commendo, felicissimamque esse et quam
diutissime cum sermo, conjuge suo et liberis incolumem vehementer desidero. Dat.8)
') N a marginesie minuty data: X X Junii 15 29 .

z dopiskiem G 6 rskiego: n o n s c r i b a t u r .
nesie minuty d ata: X X Junii 1529.
9) Caty nastgpny ustgp az do konca w minutie przekreslony
W K odeksie Sapiezyriskim ust<jp ten opuszczony. - 8) N a margi
195
2 50. P, Tomieki, epus. Crae., vicecancellarius,

Joanni Chojefiski, secretario regio.
Teki G6rskiego, r. 1183

(minuta t poprawkami
Tomickiego).*)
Venerabilis dne. frater in Christo charissime. Dici nequit, quantum nobis gaudii quantumque
laetitiae attulerit Petrus Starski, regiae Mtis. cubicularius, qui primus et nuntium indubi
tatum et literas vestras de recuperata valetudine Mtis. suae nobis attulit 'Optamus
equidem, ut hoc commune omnium vestrumque gaudium secundet Deus et cumulet Majestatemque regiam et sanam diutissime nobis servet et huc in regnum cito reducem sinat.
Scripsimus in commendationem Joannis Osniczki, aulici Mtis. regiae, ad suam Mtem., ut
notariatus Plocensis officium illi tribuere dignaretur, quod illius negotium etiam operae
et diligentiae vestrae commendamus, rogamusque, ut id nomine nostro et una vestro
item etiam Mtis. reginalis auxilio, ad quam etiam ob id scripsimus, obtinere curetis.
Ceterum supplicavimus Mti. regiae, ut Joanni Rokiczki, scribae meo, literas dare dignetur
ad obtinendam mansionariam Varsoviae, quae primo vacaverit, quas literas jam scriptas
vobis mittimus rogamusque a vobis, ut illas obsignetis et subscribi a Mte. regia curetis.
Communitas sacerdotum terrae Zatoriensis habet jus eligendi altaristas............................x)
Quare nunc post mortem Pauli, plebani Zatoriensis, qui altaris unius erat possessor, ele
gerunt communi consensu altaristam novum, quem Mti. regiae nunc promovent et offerunt,
ut illa mihi rursus illum praesentet. Quare scribi fecimus praesentationem suae regiae
Mtis. in modum consensus dati ad hunc sacerdotem electum insolvendum (!), quam ad vos
quoque isthuc mittimus et rogamus, ut illam obsignetis ad nosque cum ceteris literis
mittatis.
Dnus. Camenecensis episcopus, soluto illo celebri regum et imperatoris Maximiliani conventu
Viennensi, cum a dno. Nicolao Radivilo, felicis recordationis palatino Vilnensi, sublegatus
erat, ut literas illi imperiales super cognomine et titulo ducali obtineret, sollicitatore tum
utebatur Jacobo Schpigel, secretario imperatoris, cui pro illius opera centum aureos loco
muneris fidejussoribus datis daturum se promiserat; cum vero acceptis literis diutius
promissam solvere neglexisset, fidejussores (Marcus bibliopola erat et affines vel agnati
ejusque vicini) . ............... .*) illi ex forma obligationis, solverunt Qui nunc accepto
de morte dni. episcopi nuntio a nobis rogarunt, ut in recuperanda sua pecunia illos adju
varemus. Nos vero illis commodare in hoc cupientes plurimum a vobis rogamus, ut cum
iis, qui pecuniae et supellectilis dni. episcopi relictae curam habent agatis, quo istius
quoque debiti rationem habeant
Nova, quae hic habentur, ex literis ad regiam Mtem. datis recognoscetis. Bene valeatis
et felix sitis. Datum.8)

mearum commendationem. Joannes Dantiscus mittens isthuc ad Mtem. vram. fratrem
hunc suum, scripsit mihi, quod accepto mandato Mtis. vrae. de reversione sua curavit
quidem
* ) N a marginesie minuty dopisek: n o n
*) W minucie i n
debebant?)
s a lv e ;
s c r ib a tu r .
nie umiem objasnifi, co to m a oznaczac.
*_) Dwa
niezrozumiale w yrazy
J N a marginesie m inuty: X X Junii 1529 .

25"
(quod
Teki G6rskiego, nr. X189

Tomickiego).
Kod. Wojcz. nr. 387^
196
quidem se ab imperatore absolvi et iter Poloniam versus suscipere. Verum quia ab illius
Mte., cum jam discessisset et per regnum Galliae transire deberet, rursus erat ex itinere
nuntio et literis revocatus, coactus est et reditum suum in aliud tempus differre et iter
diversum a regno Franciae instituere. Namque scribit imperatorem classe in Italiam
contendere debere seque in comitatu suo habere velle. D e qua re cum esset sollicitus
multum, ne forte id praeter voluntatem Mtis. vrae. faciat, misit fratrem cum Uteris
ad vram. Mtem., quibus se de mora excusat et supplicat illi, ut fratrem suum rursus ad
se mature remittere dignetur, et eo internuntio sibi mandare, si quid cum imperatore
nomine Mtis. vrae., priusquam illinc discedat, tractare adhuc debeat. Quare cum isthuc
perveniet frater Dantisci praenominatus, Mtem. vram. plurimum rogo, ut illum et clementer
audire et viatico provisum cito absolvi dignetur. Dum haec scriberem, nuntius meus mihi
isthinc ex Vilna rediit, attulitque cum a Mte. vra. tum ab aliis plerisque dominis et amicis
meis literas, quae me mirifico ac jucundo gaudio laetitiaque affecerunt. Perspexi enim
ex illis Mtem. vram. periculo aegritudinis suae superato ad pristinam suam valetudinem
rediisse et vires recuperare incepisse, quare nihil charius vel optatum magis mihi contin
gere potuit, cum hoc solum mihi jucundissimum et praestantissimum in vita videatur, ut
Mtas. vra. diutissime sit salva et incolumis, pro cujus quidem ego salute cum omni meo
rum sacerdotum ordine apud divinam clementiam preces obtuli et oravi assidue, oraboque
deinceps incessanter. Cum autem, ut video* exauditi sumus et de valetudine Mtis. vrae.
consolati, vehementer ego illi supplico, ut huc ad nos cito reverti cum serma. conjuge
sua et liberis dignetur istudque coelum, quod illi et iis, qui eam isthuc comitati sunt,
est infestum, propere relinquere. Nam quanto celerius id declinarit Mtas. vra., tanto
plus et valetudini et commoditati suae suorumque omnium consulet, nobis vero omnibus
rem longe jucundissimam faciet Commendo me rursus et servitutem meam Mti. vrae.
sermae., quam felicissimam esse et cum serma. conjuge sua ac liberis bene incolumem
vehementer desidero. Dat. Cracoviae die s. Joannis Baptistae.1)

Tomickiego).
252. P. Tomieius, epus. Crac., vicecancell.,

Sacra regia Majestas et domina, domina clementissima. Post humilem servitutis et orationum
mearum commendationem. Is, qui meas reddet literas Mti. vrae. sermae., Dantisci frater
est, missus ab illo ex Hispaniis ad vestram Mtem., puto propterea, ut se de mora reditus
sui excusaret utque certiorem faceret Mtem. vram., quod acceptis literis Mtis. vrae. et
mandato reversionis, se illinc absolverit et quod rursus ex itinere nuntio misso sit ab
imperatore hac de causa revocatus, ut secum in Italiam proficiscatur, prout hoc frater
ejus Mti. vrae. explicabit. E go vero, quia me per literas quoque ob id rogavit, Mti.
vrae, supplico, ut eundem ejus fratrem clementer in omnibus audire et cito rursus ad se
cum bona gratia remittere dignetur. Scribenti haec mihi nuntius meus, qui isthinc rediit,
literas Mtis. regiae et vrae. Mtis. reddidit, quae me summo gaudio et consolatione affe
cerunt, cum propter Mtis. regiae valetudinem recuperatam, tum propter spem, quam mihi
de celeri ad nos reditu illius et vrae. Mtis. dare visae sunt ob quod ego ingentes Mti.
vrae. serenissimae ago gratias, illamque summis oro precibus, ut perseverare in hac sen
tentia dignaretur, et curare apud Mtem. suam, ut quam celerrime se ad nos conferat,
locumque
*) D. 24. 6. 1529.
197
locumque istum, sibi generique suo et suis aulicis infestum, relinquat Nam ista ratione
et suae Mtis. saluti et necessitati multorum consulere poterit Majestas vestra, mihique
vero et omnibus regni hujus incolis rem longe charissimam et gratissimam praestabit.
Quam illi ego perpetua servitute mea bene mereri curabo. Commendo me servitutemque
meam diligentem in gratiam Mtis. vrae. sermae., quam sanam, salvam et semper cum
sermo, conjuge suo et liberis felicissimam esse vehementer opto. Datum Cracoviae, die
vigesima quarta Junii anno Domini M. D. XXIX.
2 53. Petrus Tomieius, epus. Crae., vicecancell.,

Joanni Chojenski, archidiac. Crac., secretario regio.
Heri reversus isthinc Jarosschik, nuntius noster, regiae et reginalis Mtis., item et vras. literas
nobis reddidit, quibus est animus noster non mediocriter exhilaratus. Nam ex illis per
speximus Mtem. regiam ad priorem valetudinem jam prope restitutam esse, viribusque
confirmatiorem in dies existere, ob quod sit D. Deus semper benedictus. Aegritudo
enim Mtis. regiae acerbissimo perculerat nos omnes dolore et sollicitudine tenebat mole
stissima. Nunc vero isto accepto nuntio recreati rursus omnes sumus et exsultamus laetitia.
Scribemus mgco. dno. castellano Posnaniensi, fratri nostro, haec, quae et Mtas. regia et vos <
nobis de officio marschalcatus curiae regiae vacante scripsistis. Dolemus vero magno
pere, quod dnum. Andream, adolescentem summe nobilem, nulla in re opera et commen
datione nostra juvare potuerimus. Verum quia ita visum est Mti. regiae, dno. nostro
clementissimo, aequi bonique id consulimus et aliud aliquod tempus exspectabimus, quo
fortunatior in promovendo illo opera nostra esse possit, tametsi vereamur, ne non ita
semper vel aetas immatura illi objiciatur vel mentalis alterius obsit designatio.
Priusquam hinc abiisset Mtas. regia, constituere mecum dignata erat, ut illmi. principis filii
sui institutionem vir aliquis probus et moribus vitaque integer adhiberetur. Nunc vos
scripsistis, dqctorem Siculum ei provinciae et praeceptioni praefectum esse, quod probare
non possumus. Nam et Siculi vita est nobis optime cognita et hoc quoque perspectum,
quod principis christiani educatio, qui multis populis praeesse et imperare debet, duce
probo et non contaminatae vitae indiget, quique inter prima rudimenta et aetatem teneram
praecepta religionis instituat. Bene valete. Dat. Cracoviae, X XIV Junii 1529.

Andreae de Gorka, capitaneo Vielunensi.
Generose dne. nepos charissime. Heri reversus ex Lituania servitor noster, quem in negotio
vestro illic miseramus, attulit nobis ab regia et reginali Mte. literas, quarum exemplum
vobis cum praesentibus mittimus, ut videatis, quo pacto Mtes. suae scripserint et quid
deinceps polliceantur. Quare vellemus vos esse bono animo firmamque spem habere,
quod propediem honorem aliquem vestra virtute dignum consequemini, modo salvae et
incolumes ex Lituania Mtes. suae ad nos revertantur. Bene valete. Datum Cracoviae
die S. Joannis Baptistae anno etc.1)
Generoso dno. Andreae d e G orka, capitaneo Vielunensi, nepoti charissimo.
*)
N a marginesie minuty: n o n s c r i b a t u r .
n D . 24. 6 . 15 2 9 . D atg i adres dopisal Tom ieki wlasnorgcznie. D ata 17 Junii 15 2 9 u go ry minuty pochodzi
niezawodnie od sekretarza, pisz^cego minuty.
Xeki Girskiego, nr. 1187

Tomickiego).
Kod. Sap. V II (2) 101.

Tomickiego).*)
198

Lucae de Gorka, castell. Posnaniensi.
Mgce. domine, domine et frater honorandissime. Heri rediit servitor meus ex Lituania,
quem ego illuc in negotio dni. Andreae, filii vrae. Mgciae., miseram, et attulit mihi cum
regiae tum reginalis Mtis. responsum, quod ex exemplis literarum suarum Mtum. Mgcia.
vra. cognoscet, quae ego illi praesentibus inclusa mitto. Videntur autem mihi Mtes. suae
rationem non admissae petitionis meae afferre, quod prius, quam nuntius meus advenisset,
constitutum in animo haberent, qui in officio marschalcatus nunc vacante collocari debeat.
Quam excusationem necesse est quidem nos boni et aequi consulere, praesertim cum ad
primam quamque occasionem dignam rationem se habere velle dni. Andreae Mtes. suae
polliceantur. E g o t a m e n m a g n o p e r e d o le o , q u o d illu m n u l la in r e n u n c
c o m m e n d a t io n e m e a j u v a r e p o t u e r im .1) Nova extera pauca hic audiuntur,
ego tamen legi literas, quae recens ex Ungaria ad dnum. epum. Sirmiensem allatae sunt
In quibus scribitur, imperatorem Thureorum cum magno exercitu et bellico apparatu
apud Nandor albam jam in praesens esse, et recta in Austriam proficisci velle. D e aliis
dubia fama est, cum tamen aliquid certi se ostenderit scribere id non negligam Mgciae.
vrae., cujus me interea amori et benevolentiae fraternae commendo felicissimamque illam
esse et bene cum omnibus suis incolumem vehementer desidero. Datum Cracoviae die
Sancti Joannis Baptistae. Anno Domini M. D. XXIX.2)
Ejusdem vrae. Magnificentiae Petrus, epus. Crac. et vicecancellarius, sst
A dres: Magnifico domino, domino Ln cae de G orka, castellano Posnaniensi et capitaneo Majoris Poloniae generali,
domino e t fratri honorandissimo.
Arehiwum biskupie
Fromborku. D. 89, f
105, odpis).

consiliariis terrarum Prussiae.
Sigismundus, Dei gratia rex Poloniae, magnus dux Litwaniae, Russiae, totiusque Prussiae
et Masoviae etc. dominus et heres.
Reverendi, magnifici e t generosi, sincere et fideles dilecti. Illustris princeps d. Albertus,
in Prussia dux, nepos noster charissimus, significavit nobis, quemadmodum edixerit in
ducatu suo de usu novae monetae non difformi mandato, quam fuerit sancitum in con
ventu Marienburgensi, obmisso duntaxat articulo, qui de contractibus nova moneta et
numero conficiendis praescribit, quem sua ill. Dtio. reputat parum reipublicae proficuum,
nisi prius publicis legibus in terris Prussiae fuerit sancitum de famulitii salario, de obso
niorum pretio deque artificum communium mercede. Quod equidem jam olim tentatum
quidem intelleximus, sed infecto negotio vel solis civitatibus reluctantibus discessum esse.
E t illustris dominus dux non abnuit hunc quoque articulum suis communem mandato
facere, modo uniformi constitutione in omnibus terris Prussiae contractus observentur
et conficiantur. Quod nobis quoque videtur non absque magno commodo publico
terrarum
*) List przygotowany juz do wyslania i podpisany przez Tom ickiego, lecz dia jednej poprawki niezawodriie na nowo
przed wyslaniem przepisany.
listu teg o nie majij.
N a brzegu. minuty uw aga G orskiego: n o n
J) Zdanie rozstawionemi czdonkam i drukowane dopisal sam Tomieki.
s c r ib a tu r ,
dlatego kodeksy
Pierwotnie bylo w minucie: quod ego cito
fore confido, modo salvae et incolumes illinc Mtes. suae revertantur.
*) D. 24. 6. 15 2 9 ..
199
terrarum nostrarum Prussiae futurum. E t proinde amplectendum censemus vobisque

injungimus, ut in sanciendis ipsis legibus cum illustri d. duce se conformare non renuatis,
quando praesertim juribus publicis et municipalibus nullum inde incommodum sit exoriturum. Atque ideo secus. non facturi pro officio suo et gratia nostra. Datum Vilnae
X XIV Junii anno domini M D X X IX 1)
Reverendis, magnificis e t generosis dominis episcopis, palatinis e t castellanis terrarum Prussiae, consiliariis nostris
sincere e t fidelibus dilectis.
257. Querela Ungariae

de Austria.
.
_
P e r M icto a elem W r a n tla m D a lm a ta m , a d o le s ce n te m a n o o s X V . n a tu m , S t a n is la i H o s ti

p a la m , C ra c o v ia e a n n o d n i. 1 5 2 9 s c r ip ta a n te T u r e o r u m In A u stria a d v e n ta m i s M lc h a e l n e p o s e x s o r o r e S t a t ili i, e p i. T r a n s s llv a n e n s ls , h o m in is In d ic e n d o
a c m o r d a c is s im i: id e m S t a n is la i H o s il d la d p n lo s I n te r p u e r o s f ilio s p r o c e r a m ,
T o m id u s in c u r ia s u a a le b a t, lit e r i s o p e r a m d a b a t.
Kod t m <*>I76-
tlls c lE rat
a c a ti
quos
Dic age, crudelis cur optas Austria toto

Pectore, nostra tuo subdere colla jugo?
Quis Deus hoc ferret? quae coeli tanta fuisset
Impietas? tantum D i prohibete nefas.
Scis bene, quod nunquam dominae sum passa superbae
Imperium, scis te saepe fuisse meam.
Tempore Corvini, scis, quando laeta triumphum
Egi, fracta meo cum fueras populo.
Maesta triumphales tunc cum procedere currus
jussa, orbi toto ludibrio fueras.
Tempore Joannis longe pejora videbis,
Jam poenas sceleris, jam scelerata dabis.
Improba captivam speras me reddere posse,
Undique desertam cum modo me esse vides,
Cum juvenum vires fractas, qui sanguine pro te
Complerunt campos prataaue ubique mea,
Cumque vides segetes contritas (vota colonum)
Occisos proceres, magnanimosque duces,
Incensas urbes, direptaque 'fana Deorum,
Desertas villas, nobiliumque domos,
T ot viduas, orbosque senes totque orba parente
Pignora, totque pati barbara vincla simul.
Haec tu cuncta videns, facile jam posse putabas
Indigne vinclis nectere colla mea.
Nec satis hoc fuerat, nisi et atro gramine Circes
Pelliceres ad te pignora chara mea,
Pellecta et matris lacerarier usque juberes
Viscera; vae, miseram nunc peperisse pudet.
O utinam matris gravidae cum ventre jacerent
Clausa, potens uteri diva necasset ea,
Nam mihi (parva licet) natorum plus doluere
...........Vulnera, quam Tureae plurima facta manu.
Sed
i) ponizej dopisek p6zniejszy: de bono ordine factum postulatum 1529 , V I I I Julii.

Kod. bibL K s. Czaitor.
, 2g4) fo]
20 0
Sed jam, jam poenas scelerata venefica sumam

D e te, quae Circen Colchidaque superas.
Nam si nulla mei miseratio tanget amicos
Nec mihi suppetias, qui daret, ullus erit,
Hostes magna tamen tanget miseratio nostri
E t caput hoc mergi non patientur aquis.
Thelephus ut vulnus suscepit cuspide Achillis,
Ejusdem post hac sensit et auxilium.
Sic mihi qui nocuit, nunc idem proteget ipse.
Hostis qui fuerat, summus amicus erit.
Oblita es, quantos ego sum perpessa labores,
Improba, jam a longo tempore, vel simulas?
Cum daret assiduos ictus meus aereus umbo,
Tam te, quam Christi populum, dum tueor,
Tu laetas choreas ducebas juncta puellis,
Ast ego ducebam corpora ad arma mea;
T e curis vacuam securus somnus habebat,
Tradentem molli pinguia membra thoro.
Ipsa sed insomnes ducebam languida noctes
Intenta excubiis, non nisi strata solo,
Tu instructas epulis mensas celebrare solebas
Curabasque cutim dulcia vina bibens.
Corpore pascebam volucres ego sanguine nostro,
In mare purpureas Hyster agebat aquas.
Quis verbis opus est? tu nullo fracta labore,
Contra ego non parvis obruta semper eram.
Intererea nostris tu dives facta metallis
Pinguibus et bobus jam saturata meis
Attollis cristas, fastuque inflata superbis
Improba, quod vix te jam tua terra capit
Non satis est gurges, quod nostra Bohemia quondam
Accessit titulis paene coacta tuis,
Sed nobis etiam minitaris freta leone,
Quoque greges nostros spargere posse putas.
Est lupus, est nostris in ovilibus, impia, qui jam
Teque gregesque tuos cumque leone feret.
Quo duce longinquos possem vel tendere ad Indos
Indomitosque Scytas Aethiopesque nigros,
Hoc duce, quos hostes habui, nunc utor amicis
Juncta, quibus memo est qui mea regna petat,
Hoc duce tu nostrum decorabis maesta triumphum,
Nam nullo pacto potes jam effugere.
Tu modo, qui nutu terrarum concutis orbem,
U t mea fortunes haec bene coepta, precor.
C u m a u te m H o stu s p r a e c e p to r d isc ip u lu m M lc h a e le m d u r a e a c im p ia e s c r ip tio n is a r g u e r e t*
h o r ta t o q u e e u m e a s e t , u t m itio r e s tilo id e m a r g u m e n tu m tr a c ta r e t, M ic lta e l fe cit
u t s e q u itu r .1)
J) D opisek G6rskiego.
201
258. Alia querela Ungariae adversus Austriam.

O coelum, o terra, o fulgentia lumina solis,
O Phoebe, o celsi sidera clara poli,
Cum vestrae tot jam ducuntur saecula vitae
A nati mundi principio aque Chao,
Ecquem vidistis tam longo tempore tantis
Cladibus oppressum seditione sinum,
Ecquem tot quondam populis opibusque superbum
(Hei mihi!) vidistis tam subito ruere?
Si mihi causa mali tanti foret advena quisquam,
Leniri posset forsitan iste dolor.
Nunc cum consumunt heu me mea viscera, quaenam,
Quae lachrimis nostris esse medela potest?
Nam quod quaeso malum, quod non sum experta? bonum, quod
E x tantis quod non perdiderim, superi?
Clara viris, armisque potens, opibusque beata,
Consiliisque fui tuta feraxque solo.
Nunc horum jam ne ipsa quidem vestigia restant,
Omnia perdidimus sorte novante fidem,
Quoque magis doleam, jam vulgi fabula dicor,
Exemplum cunctis jam mea vita dedit.
A d quae me fortuna potens majora reservas?
Cuive foves tandem me miseram exitio?
Non semel hostiles acies vidi ignibus atque
Bacchatas fero per mea regna truci,
Funera tot vidi campis heu strata meorum,
Direpta et vidi templa domosque deum,
Visa (nefas) etiam mihi sunt mea signa per agros
Inter se nostros Marte coire gravi
E t toties nostros nostro quoque sanguine vultus
Conspersos vidi: quicquid erat miserum,
Nil grave tam posset fieri, nil denique triste,
Cui non succubuit jam mea vita malo.
Sed quae tanta fuit tantae mihi causa ruinae,
O superi? tantum cur merui exitium?
Quo tandem vestras laesi pia numina mentes?
Quod nostrum offendit pectora vestra scelus?
Sexcenta in nostris regnis immania templa
Exstant, quae vestris laudibus usque tonant:
Non ego vos templis pepuli, vestrasve figuras
Direptas aris ignibus imposui.
Connubia in nostris nullus scelerata sacerdos
Exercet regnis, nullaque virgo sacra,
Non pietas in vos vel honor, reverentia nulla,
Religio aut pulsa est finibus ulla meis,
Acta Tomiciana,
Tomus XI.
26
Kod. Sap. V II (i), 177,

K od. Wojcz, nr, 448,
Kod. bibi, K s, Czartor.
(284).
202
Non ego vicinis indicere bella cupivi,

Oppressis magnis cladibus ante satis,
Non ego vicinum regem detrudere regnis
Optavi contra fasque nefasque suis,
Non ego germanos armavi in proelia fratres,
Non suasi, ut bellet cum genero ipse socer.
Haec nunc pro tali pietate reponitis? hisne
Immeritam placuit fluctibus obruere?
Quis me pro Christo est majora pericula passus?
Aut cujus toties imbuit arva eruor?
Thurcicus ille furor, cum jam sua sub juga tantos
Misisset populos, servitio et premeret
In me, quae quantum restabam sola, ruebat
Faucibus et nostris ponere frena volens.
Obstiti et opposui tanquam mea tergora murum
Nec sivi rabiem longius ire suam,
A qua tot jam sum misere vexata per annos,
Nec data pax ulla est, nec mora, nec requies.
Utque Atlas coelum valida cervice ferebat,
Sic ego perpetuo barbara tela tuli.
Nec fuit inventus, qui pro me hoc munus obiret
Alcides, nec qui fasce levaret eo.
Sola repugnabam, traxi tot sola labores,
Sed victa non (mihi credite) cadam sola.
Pascere crudelis parto fortuna triumpho,
Pascere, nec telis perfida parce tuis.
Vicisti (fateor), vicisti, quid mea cessat
Tertia Parcarum rumpere fila soror?
V el potius, si rursus habes, o Diva, regressus
(Ut perhibent), si nec perpetuo una manes,
Respice nos alacri vultu risuque benigno,
Omnipotens, mersae porrige, quaeso, manum.
Sola homines summo deturbas culmine rerum,
In solio rursus sola locare potes.
Sed quid ego incassum Fortunae accepta potenti
Haec refero? vel quo denique vana feror?
Vos, o vos proceres, (nequeo jam vera tacere)
Hujus vos estis causa caputque mali,
Vestra meos manibus lacerat discordia vultus,
E t mihi jam toties vestra soluta fides.
Huc dudum proceres video vos tendere cunctos,
Una ut vobiscum funditus inteream.
Nec vos clara movent majorum facta parentum,
Nec vos nobilitas, nec movet ipse pudor,
Jam vos nec superos ullos credo esse putatis,
Infera nec Ditis credere regna fore.
O divum decorisque sui decorisque suorum
Obliti, o famae gens inimica suae,
Quae
Quae Furiae tanto vel quae vos turbine Dirae

Transversos agunt in mea damna, duces?
Quo pietas in nos, quo nostri cura recessit?
Quis per vos linquor praeda cibusque feris ?
Quae mea vel mi vos injuria fecit iniquos?
Cur tantis vestris distrahor aut odiis?
In quo me tandem sensistis dicite avaram ?
Aut potius quid non largiter exhibui?
Non vobis auri, non vobis copia deerat
Argenti, pinguis fertilitasque soli.
Vos nec equos estis peregrinis ducere regnis
Assueti, aut validos vestra ad aratra boves,
Vos fontes gelidos habuistis, flumina, montes,
Planicies, silvas, oppida, castra, lacus.
Cum vobis nil deest. vos vobis (hei mihi) deestis,
Vos vestri gladii vestraque dextra necat.
Nam quae tanta fuit vobis heu dira cupido
Nostra peregrino subdere colla duci?
Matthias quicquid magno sudore recepit,
Externos vidi perdere id omne duces.
Mathiae similem, Matthiam reddere qui scit,
Quaerite, vel bello consilio ve gravi.
Quaerere non opus est longe. R ex ipse Joannes,
Quem vos deseritis, credite, talis erit.
Cui si depones nomen venerabile Jani,
Mathias proles ipse erit Uniadis,
E t bene si memini, talis fortuna secuta est
Illum, ut post magnum referat imperium.
Sic spero exhaustis post tandem mille periclis,
Hostibus hic victis, Ungara sceptra reget.
Hunc mea progenies, hunc vobis sumito regem,
Desere vicini tecta cruenta ducis.
Hic libertati vos optat reddere, at ille
Vestra in servili ponere colla jugo,
Hic vobis parcens externo milite bellat,
Vos ille inter vos stringere tela jubet.
Ne vestras in vos assuescite vertere vires.
Projice tela manu mox mea progenies
E t venias veniam peccati exposcere tanti,
(Rex est hic mitis), ne dubita, dabitur.
Mitte meos ad me, Fernande, remitte volentes,
Cur retines nugis viscera nostra tuis?
N 51 agis, invite qui frena imponere tentas,
Altera jam quaeras, altera regna tibi.
Desine jam tandem, jam desine velle, quod optas,
Nil agis invite, quod petis, alter habet
204
259. Ferdinandus, re x Bohemiae et Ungariae,

Alberto Gasztoldo, palatino Vilnensi.1)
Spectabilis et magnifice, syncere dilecte* Cum nobilis fidelis nobis dilectus Sigismundus
ab Herberstein, consiliarius et orator noster, a regno Poloniae ad nos rediisset, inter
alia nobis retulit, quo honore illum nostri intuitu prosecuti fu e r itis et2) quanto studio
animique propensitate res nostras apud serenissimum principem dominum Sigismundum,
regem Poloniae, magnum ducem Lituaniae ac Russiae Prussiaeque, fratrem et sororium
nostrum charissimum, ac regni et magni ducatus illius optimates promoveritis, quod etsi
saepius ad nos antea ex aliorum nuntiorum et oratorum nostrorum relatione nobis inno
tuerit, hujus tamen relatu non potuit nobis non esse gratissimum. Vobisque superinde
meritas agimus et habemus gratias, eo quidem nomine, quod has aliquando, si offeratur
occasio, referre nihil addubitare velimus, proinde etiam vos affectuose hortantes, ut in
coepto pro nobis officio perseverare ac res nostras, ut hactenus soletis, ubi expedire
et operae pretium esse videatur, tueri et promovere velitis, quod et nos erga vos
accumulate quandoque*) recognoscemus. Datum Ratisponae, 27 Junii 1529.
arcbiwum
Wiedenskie
2 6 0 . Ferdinandus, re x Bohemiae et Ungariae,

..................TQCzynski.'1
Ferdinandus etc. Magnifice, syncere dilecte. Delatum est denuo ad nos creditum vestrum,
in quo vobis reverendissimum dominum Paulum de Warda, archiepiscopum Strigoniensem,
obligari audimus. Super quod magnifico fideli nobis dilecto Nicolao, Turotzi, regni nostri
Hungariae curiae magistro, alias commiseramus, ut nostro nomine tantum cum praefato
archiepiscopo ageret, ut vos de summa vobis debita contentaret Verum ubi nobilis
fidelis nobis dilectus Sigismundus de Herberstain, consiliarius et orator noster ad regnum
istud destinatus, abesset reique sollicitandae incumbere nequiret, negotium in suspenso
relictum est, nihilque amplius ad nos relatum est. Quicquid autem id promotione ejusdem,
si denuo ad nos deductum fuerit, pro bono vestro facere poterimus, nihil non clementi
et propenso animo faciemus propter vestra in nos officia, quorum digne ac semper erimus
memores. D e quo vos admonitos esse volebamus. Datum ut supra.)
xcniwum
(kocept)
Wiedenskie

o
7
Ferdinandus etc. Serenissimo etc. Cum intelligamus, magnificum syncere nobis dilectum
Johannem Bohusch, magnifici Boguslai N.,fl) Serenitatis vestrae in Magno ducatu praefato
thesaurarii
*) L ist ten wyslany b yl d o 3 os6b, ja k si$ okazuje
notatki kancelaryjnej n a
k o n c ep d e :
Magnifice syncere
dilecte fiant binae , item aliae unae cura h oc titulo: Reverende syncere dilecte . s) D opisek bancelaiyjny
d o s!6w kursyw^ drukowanych, iz w innych dw6ch ekspedycyach m a sig te w yrazy opuScii. s) Dopisek kancelaryjny do slow drukowanych kursyw^, iz w innych d w ic h ekspedycyach nalezy ztnieaii j e n a : p e c u l i a r i
g r a t i a n o s t r a . * ) N a koncepde tylko: T a n t s c h i n , prawdopodobnie do J^drzeja T^czynskiego,
wojewody K iakow skiego.
Bohusz.
8) Ratisbonae,
2 7 Junii 15 2 9 .
8) Podskarbim litewskim b yl Bohowitynowicz
205
thesaurarii fratrem, divo quondam caesari MaximiHano, domino et avo nostro charissimo,
a puero quidem ea exhibuisse servitia, propter quae nostra etiam commendatione et bene
ficentia merito sit adjuvandus, eapropter eundem Johannem Serenitati vestrae magnopere
commendamus, quem nostri intuitu ac circa ea, ad quae utilis et idoneus esse quaeque
sibi commendari possint, prae ceteris respicere et commendatiorem habere velit, ut et
ipse johannes quandoque sentire valeat, hanc nostram intercessionem sibi profuisse, quod
erga eandem Serenitatem vestram fraterne ac pari officio, dum dabitur occasio, prome
rebimur, quae feliciter valeat. Datum, ut supra.1)
226. Ferdinandus, re x Bohemiae et Ungariae,

Archiwum 'Wiedefiskie
(koncept).
Ferdinandus etc. Serenissimae etc. Cum nobilis fidelis nobis dilectus Sigismundus ab Herberstein, consiliarius et orator noster, a Serenitate vestra ad nos rediisset, inter alia
nobis exposuit, Serenitatem vestram cupere, ut negotia sua, que in regno Neapolitano
habet, apud sacram caesaream et catholicam Majestatem, dominum et fratrem nostrum charissimum, promovere et bene commendata habere vdimus. Quae quidem petitio cum
per se sit honestissima et votis omnibus admittenda, vel ob id maxime, quod benevolen
tiam et affectionem, qua nos Serenitas vestra prosequitur, jure optime postulare videamus,
non hanc solummodo commendationem, verum alia quaeque praeclara et syncera officia
nostra et qualia a Serenitate vestra liquido satis hactenus deprehendere licuit, idcirco
eidem Serenitati vestrae significandum duximus, nos in promovendis et conservandis rebus
suis in praefato regno eo apud praelibatam Majestatem caesaream studio intercessuros,
ut nostro erga Serenitatem vestram amori et affectui plane nihil addi posse videatur.
Quoniam verp accepimus, magnificum olim Stanislaum Chodeczki, regni sui Poloniae
mareschalcum, suum, sicut Altissimo placuit, diem obiisse, cujus officia nunc vacant,
eapropter Serenitatem vestram magnopere hortamur, ut, quum illa distribui debebunt
nostri contemplatione omnem eam adhibere curam velit, ut illa iis, qui nobis quoquo
modo adversantur, minime conferantur, cum non defore arbitremur coronae istius incolas
fide et meritis claros nostrisque etiam rebus faventes, quibus illa merito consignari possint,
sicut eandem Serenitatem vestram pro solita sua in nos affectione facturam esse nobis
persuademus, adeo quod in hoc etiam cognoscere valeamus petitionem nostram dignum
apud Serenitatem vestram locum habuisse, quae feliciter valeat Datum Ratisponae,
27 Junii 1529.
263. Andreas Krzycki, epus. Plocensis,

Illustrissime princeps et domine mi observandissime. A g o immensas gratias vestrae illustris
simae Dominationi, quod et terminum se sistendi generoso domino Jacobo Bartniczki,
subdito
*) Ratisbonae, d. 27. 6. 15 2 9 .
K oncept powyzszy na tej samej k arde, co poprzedni list d o Gasztolda.
Arehiwum Krdlewieckie
(list oryginalny z wlasnor^cznym podpisem).
206
subdito suo, ad intercessionem meam prorogare et suam bonam gratiam erga me literis
suis testari dignata est, quam quidem gratiam omnibus obsequiis meis quibuscunque potero
erga vestram illustrissimam Dominationem semper demereri curabo.. Verum quia rursus
amici ipsius domini Bartniczki me impense rogarunt, ut intercederem ad vestram illustrissimam Dominationem, quo illi justitiam cum capitaneo suo facere dignaretur, qui eum
minus debite, ut asserit, sponsione fidei obstrinxit, cum tantam ignominiam propter exces
sum subditi vel servi sui sustinere non teneatur, oro plurimum vestram illustrissimam
Dominationem, ut se in ea re juste et aequanimiter, uti benignum et Christianum principem
decet, conservare dignetur pro virtute sua, cujus bonae gratiae me ex corde commendo.
Ex arce mea Polthoviensi die sanctorum Petri et Pauli apostolorum anno Domini MDXXIX.
Vestrae illustrissimae Dominationis bonus servitor
episcopus Plocensis manu sua.

Tomickiego).

patri eommissario.
Reverende pater in Cristo charissime. Custos frater vester existimans id rationibus suis
magis conducere, ad vos est profectus, qui, quo in statu res plebanatus vestri sunt positae,
coram verbis vobis referet, nam illic fuit praesens et vidit singula. Nos ad vestrum
huc usque adventum integra omnia illic esse jubebimus moverique nihil interea faciemus,
dum vos redibitis, redeatis modo salvi omnes et quam primum cum regia et reginali
Majestate liberisque earum felicissimis et bene sanis. Quod .de mille quingentis florenis,
quos in pecunia, moneta et alia supellectili reliquit dnus. epus. Camenecensis, ad nos
scripsistis, grato legimus animo. Nam exinde arbitramur aes alienum ipsius dissolvi
et animae illius, quae ob illud non solutum poenam sustinere deberet, plurimum consuli
posse. Hic est Benigna quaedam, consularis servitia uxor dni. Stanislai Pastrigam, civis
et consulis Cracoviensis, cui debebantur a dno. episcopo defuncto quingenti floreni nume
ratae pecuniae. In cujus rei fidem et ipsa chirographum illius profert, et testes fide
dignos, qui pecuniae ejus partem ad illum detulerunt, habet. Ei vos pro eo, quod est
honesta mulier et probi mariti uxor, consultum de solutione suae pecuniae creditae cupi
mus, et proinde vos plurimum rogamus, ut opera vestra illam in hac parte adjuvetis.
Namque est debitum liquidum et dictis testibus atque duabus sententiis comprobatum.
Speramus enim dnum. episcopum apud vos ejus quoque debiti mentionem fecisse inter
cetera, de quibus moriens vobiscum sermonem habuit et est familiariter collocutus. Quod
si vero neque id fecerit, videtur tamen justum et aequum esse, ut aes alienum, quod
probari et liquidum apparere possit, ante omnia dissolvatur. Quidquid autem hac in re
Benignae praenominatae patrocinii et adjumenti adhiberetis, hoc nos vicissim vobis bene
volentia et gratificatione nostra cumulate referre curabimus. Bene valeatis felixque sitis
et nos in vestris et fratrum vestrorum orationibus habeatis commendatos. Datum, Cra
coviae XXIX Junii 1529.
207
265. P. Tomieki, epus. Crae., vieecancellarius,

Christophorus de Szydlowiec, castell. Crac., cancell.,
Nicolaus de Szydlowiec, castell. Sandomir., thesaurarius,
Teki Gfirskiego, nr. I26o

Tomickiego).
Kod. Sap. V II (*) 138.
Kod. 'Wojcz, nr. 411.
Sigismundo primo, regi Poloniae.1

Accepimus literas Mtis. vrae. sermae., ex quibus cognovimus reversum dnum. Iskrzycki
a wojewoda Valachiae responsum attulisse Mti. vrae., quod de damnis et injuriis ultro
citroque inter confines subditos illius et Mtis. vrae. illatis justitiam mutuam ministrare
velit, dummodo duobus diebus cis, tertio vero ultra fluvium sub Chocin jus utrimque
dicatur. In qua re quid ad statuendum optimum factu censeamus, Mtas. vra. a nobis
requirit. Nos vero tametsi meminerimus wojewodam id multoties conatum fuisse, ut in
altera parte fluvii Niestr ex aequo, ut in hac, jus dicatur, quia tamen certo scimus in
literis foederum, quae cum Mte. vra. inivit et firmavit, contineri, ut de administranda
justitia injuriarum vel damnorum utrimque a confinibus subditis sibi invicem illatorum mos
et consuetudo vetus teneatur atque observetur, existimamus ad dignitatem et commodum
Mtis, vrae. et totius regni pertinere, ut Mtas. vra. a foederum ratione et consuetudine
veteri non discedere, sed in hac parte fluvii in locis consuetis de omnibus injuriis postu
lare decerni dignetur. Alioquin enim et Mtis. vrae. autoritati detractum multum putare
mus, et veremur, ne non committantur periculo ii, qui juris dicendi causa in alteram partem
fluvii trajicerent. Haec nos pro officio nro. et mandato Mtis. vrae. communi consensu
significandum censuimus. Mtas. tamen vra. visis et inspectis literis foederum, quarum
exemplum cum praesentibus illi mittimus, pro summa sua sapientia et autoritate, quod
sibi suisque subditis de terra Podoliae magis utile magisque gratum ac honorificum existi
maverit, statuere dignabitur, cui nos rursus servitutemque nram. et nosmet ipsos dili
gentissime commendamus, felicissimamque Mtem. vram, et in multos annos cum serma.
conjuge sua ac liberis sanam salvam et incolumem vehementer optamus. 1529.
2 66. Petrus Tomieki, epus. Crac., vicecancell.,

Sacra regia Mtas. et domine dne. clementissime. Post humilem servitutis et orationum
mearum commendationem. Sicuti communi consensu ego cum dno. castellano Cracoviensi
et dno. thesaurario, illius fratre, perscripsimus sententiam nram. Mti. vrae. de ratione
agendi conventus cum Valaehis, ita ego etiam ipse id illi nunc repeto, me scilicet recenti
memoria tenere (quantum retroacti temporis recordatio mea assequi potest) eum morem
et consuetudinem servatam esse semper, ut non in illa, sed in hac parte fluminis Dniestr,
jus de injuriis et damnis a confinibus mutuo illatis diceretur, nominatim in villa Chodorcowcze aut Haworilowcze, quam rem puto descriptam esse in pactionibus, quas post
novissimum bellum Valachicum consiliarii Mtis. vrae. cum consiliariis Bohdani, wojewodae
quondam Moldaviensis, in Camieniec confecerant, ubi procul dubio illarum scripta in hoc
tempus
i ) C fr. nr. 59 , p a g , 5 5 . MoMiw^ jest rzecz%, ze list ten pisany b yl jeszcze se sejmu warszawskiego, w takim
razie powinien byl wczeSniej b y t amieszczony.

(minata 1 poprawkami
Tomickiego).
Kod. Sap. V II (2) 139.
Kod. "Wojcz, nr. 412.
208
tempus exstant et servantur. Quare si necesse fiat illas consuli, reducere de his in
memoriam Mti. vrae. sermae. officii mei esse putavi.
Ceterum literas, quae sunt recens ex Italia allatae, Mti. vrae. serenissimae mitto, quam feli
cissimam esse semper et cum serma. conjuge sua et liberis bene sanam, salvam et inco
lumem vehementer desidero. Datum Cracoviae, 1529.
ArcMwum biskupie we
Fromborku (A I, nr.
314)-

Illustrissime princeps, serenissime rex et domine, domine clementissime. Post humillimam
servitiorum ac fidei meae exhibitionem. Scire dignetur serenissima Majestas vestra, quod
quemadmodum ex Grudentino et Marienburgensi aliisque conventibus per dominos harum
terrarum consiliarios sollicitata et rogata est serenissima Majestas vestra, quo illustrissi
mum dominum Prussiae ducem inducere adhortarique dignaretur, ut se ipsis in receptione
et expositione monetae Majestati vestrae conformando Grudentinum edictum publicaret,
id quod cum superioribus paucis diebus elapsis fecisset praefatumque Grudentinum edictum
publicasset, non longe post dedit ad dominos consiliarios literas, quas ego eorum nomine
et jussu aperui, in effectu continentes, quod monetae recens restitutae cursum usumque
non satis commodum ac utilem omnibus fore judicaret, nisi constitutiones quaedam pro
vinciales per totam Prussiam communiter servandae quamprimum et citra moram confice
rentur. A d quas bene conficiendas necessarius esset conventus generalis, in quem
et Illustritas sua etiam consiliarios suos mittere gravata esse nollet, si modo in tempore
de hoc per consiliarios sacrae Majestatis vestrae certior reddita fuerit. Cupiens itaque
ego super hoc mentem et sententiam aliorum dominorum Majestatis vestrae consiliariorum
experiri, transsumptas Illustritatis ejus literas ipsis transmisi, vota eorum colligere volens.
Qui rescribentes in votis suis variabant, partim asserentes tempus messis, quo quisque
apud suos esse privatxsque negotiis vacare debeat, instare, ob id ante festum divi
Michaelis conventum fieri non posse, partim e diverso aliis rationibus adducti, quod ante
festum Michaelis conveniatur, consulunt ob eam maxime causam, quia pro festo Michaelis
ut communiter cujuslibet familiae conductio fieri consuerit. Ego vero, quandoquidem
ex varietate votorum nihil satis certum elicere possum, necessarium esse duxi (illustrissimo
quoque domino duce et nonnullis consiliariis Majestatis vestrae ita mecum sentientibus
ac fieri petentibus) de universa hac re ad sacram Majestatem vestram referre ac humil
lime precari, quo huic votorum diversitati se mediam interponendo ac monetariae rei
difficultatibus consulendo dignetur eum conventum, qui alias annua revolutione pro festo
divi Michaelis in Grudentino celebratur, anticipare et vel in Marienburgum vel in Elbingum
(haec enim loca illustrissimo domino duci, quod non nimis longe a Konigsberg absunt,
magis placent et ea petit) transponere ac pro die divi Aegidii, quae est prima Septembris,
quando messis propemodum finem habet, in alterutro dictorum locorum celebrandum
mandare. Mihi tamen videtur Marienburgum, quod in medio omnium situm ac nulli visi
tatu grave est, huic conventui celebrando convenientissimum locum esse. A t quoniam
tam monetarium negotium quam provincialium constitutionum ordinatio ad universos terra
rum Prussiae incolas in commune spectare videtur, dignabitur serenissima Majestas vestra
illustrissimum dominum ducem Prussiae, quod desiderare videtur, ac consiliarios, capitaneos
ac tenutarios, reliquam praeterea militaris ordinis nobilitatem, parvas denique civitates
ditionis sacrae Majestatis vestrae in eum conventum literis suis per proprium suum cubicularium
209
cularium missis evocare. Si enim per dominos consiliarios vocantur, non omnino debitam
eis oboedientiam in conveniendo praestant, ita ut necessarium sit, quod sacra Majestas
vestra auctoritatem suam interponat, quo semel jam tandem Christo ac serenissima Maje
state vestra adjutoribus hae monetae difficultates absolvi et ad optatum finem perduci
possint Unde iterum ac diligentissime oro, serenissima Majestas vestra dignetur mihi
cum praesenti meo nuntio, quidquid de his omnibus rebus in oculis suis bonum ac reipu
blicae suae Prussianae conducibile visum fuerit, gratiose significare. Eandem serenissimam
Majestatem vestram, cui me meaque omnia ac ecclesiam meam devotissime commendo,
quam felicissime vivere ac victoriosissime regnare faciat Christus, sine intermissione precor.
E x Heilsberg, 2 Julii, anno 1:529.
Sch eda
r e g iis
lite r is
in d ita .
Non ambigo istic apud sacram Majestatem vestram eam famam percrebuisse, videlicet illustri
domino Prussiae duci cum civitatibus et subditis suis male convenire. Speratum tamen
est, quod, quidquid displicentiae inter eos fuerat, post excessum e vivis Joannis Besenrade,
burgrabii in Konigsberg, pacatis animis esset conquieturum. Sed fefellit me hactenus
spes mea. A t cum sacra regia Majestas vestra pro ingenii regii facilitate et longi tem
poris usu experta didicit prudenterque emetiri potest, quae mala secum trahant, ubi vel
subditi contra principem suum, vel vicissim princeps contra subditos nescio quid oppres
sionis molitur, visum est mihi pro meo in sacram Majestatem vestram debito haec silentio
non praeterire, sed diligenter sub fide consulere, ut ipsa bonam hujus dissidii rationem
habere ac vel per literas, vel per nuntium quempiam suum, vel per alia bona remedia
prospicere dignetur, quatenus conciliatis utrimque animis opera sacrae regiae Majestatis
vestrae1) et subditos illius sarciri possit, ne deterius quid inde emergat.

Arcbiwnn> biskupie we
Frombcirltu (A I, nr.
3*5).
Post devotissimam obsequiorum meorum commendationem. Serenissima regina et domina,

domina mi clementissima. Accepi literas serenissimae Majestatis vestrae datas Vilnae
septima Junii, quibus significavit sacram regiam Majestatem, dominum meum clementissimum, periculosissime febribus acutis et continuis vexatam esse et vexari. Quo nuntio
nihil unquam mihi neque tristius nuntiari neque quod cordi meo majorem maestitudinem
generarit, a me audiri potuit. Mallem hoc meum caput fatis devotum esse ac morte
mea vitam sacrae illius Majestatis, illius inquam, quae hoc turbulentissimo totius christianae
reipublicae tempore unicum religionis columem existit et in cujus vita pax mea consistit,
redemptam iri. Sed ut luctuosissimum fuerat de mata sacrae regiae Majestatis valetudine
audiisse, ita neque laetius quidquam neque quod unquam spiritum meum exhilarant magis,
audire datum est, quam quod scheda epistolae indita continebat, sacram Majestatem
regiam melius habere ac non nisi optimam spem recuperandae sanitatis existere. Ceterum
quoniam serenissima Majestas vestra subindicarat, velle indies me de futuris successibus
certiorem facere, id quod cum non sit factum, certissima conjectura ducor optatissimaque
spe foveor, sacram suam Majestatem integre restitutam esse sanitati, pro qua perpetuas
Deo optimo maximo jugiter cum clero meo gratias ago. Utcumque tamen Deo visum
fuisset et casus adversus tulisset tuleritque, ita sibi serenissima Majestas vestra persua
deat velim, me cum omnibus fortunis meis non secus, ac fidelem servitorem et devotis
simum
*) U zupetnii nalezy: d i s s i d i u m
Aci Tomiciana.
Tomus X I.
in te r
d u cem ,
lub podobnie.
27
210
simum capellanum decet, erga ipsam ac illustrissimos liberos ipsius exhibiturum idque
pro virili mea, quod cupit, praestaturum, cum quibus eandem serenissimam Majestatem
vestram felicissime viventem ac diutissime regnantem Christus conservare dignabitur,
me meaque omnia ac nepotum meorum causam iterum ac diligentissime in gratiam com
mendans. Datum, Heilsbergae, 2. Julii, anno 1529.

Tomickiego).*)
Kod, Wojcz. nr, 400,

Antonio Rinconi, oratori regis Galliae.
Magnifice domine, amice charissime ac honorande. Gratulor plurimum salvam et incolumem
Mgciam. vram. ad nos rediisse, quodque me suis literis inviserit, magnas illi ago et habeo
gratias, utraque enim haec res ob amorem, quo complector Magnificentiam vram., est
mihi charissima et jucunda. Ceterum aegritudo illius, in quam se incidisse scribit, magnam
mihi molestiam et sollicitudinem attulit, vel propterea solum, quod congressum nostrum
est remorata. De periculo enim aliquo vitae illius, quid metuere debeam, non video,
cum id morbi genus ex molestia longi itineris illi obtigisse, plane confidam, quod procul
dubio diuturnum esse non poterit. A c ego quidem, qui desiderio videndae Mgciae. vrae.
teneor, Deum orabo, ut illam pristinae sanitati restituat, quo ad nos propediem venire
possit. Commendo me ex animo vrae, Mgciae., quam Dominus Deus diu servet sospitem
et felicem. Datum Cracoviae, quinta Julii, anno Domini 1529.
Magnifico dno. Antonio Rinconi, chmtianissimi d n i regis G alliae consiliario e t oiatori, am ico charissimo ac honoiando.
Arehiwum biskupie w<

Fiomborku. (A, I, nr
333)-

Laurentio Prazmowski, palatino Masoviae.
Magnifice et generose domine, amice carissime et honorande. Salutem et omnis boni incre
mentum. Nolumus latere Magnificentiam vestram, nos mandatum sacrae regiae Majestatis,
domini nostri clementissimi, accepisse et habere, quod neque quispiam ex subditis Maje
statis suae aut etiam advena in terris suis Prussiae alia moneta, quam ea, quae in officinis
suis Cracoviae et Thoruniae aequalis in valore excuditur, grossis praeterea et solidis
antiquis Pruthenicis uti tam in emptionis quam venditionis contractibus audeat sub gravi
indignatione regia, mercium denique et pecuniarum amissionis poena. Certo autem edo
cemur, quod subditi ducatus Masoviae ac etiam palatinatus Magnificentiae vestrae huc
merces et frumenta sua convehentes recusant eam monetam regiam Cracoviae et Tho
runiae excusam recipere. Quo fit, ut cum nolimus, subditos illius ducatus ac etiam Magni
ficentiae vestrae in damnum aliquod incurrere, duximus super his eandem Magnificentiam
vestram avisandam, quemadmodum et avisamus per praesentes, quatenus consequenter
et ipsa Magnificentia vestra subditos illius ducatus ac etiam suos in tempore avisare
valeat. Haec amore, quo ipsam prosequimur, non scribere non potuimus eidem Magni
ficentiae vestrae, quam feliciter valere optamus. Datum Heilsbergae, 6. Julii, anno 1529.
*) Na marginesie minuty uw aga G 6rskiego: n o n s c r i b a t o r , mimo teg o je s t w kodeksie W ojczynskiego.
211
271. Joannes Balinski, castellanus Gdanensis,

Kod. bibi. K s. Ciartor.

Nr. 1597, nr. 60, p. 225.
Rme. in Chro. pater et dne. dne. colendissime. Post servitiorum meorum recommendationem.
Quod attinet receptionem novae monetae ex axisa in civitatibus episcopatus rmae.
D. vrae., ut in usum hominum tanto efficacius dirigi possit, hoc rma. D. vra. optime
facere poterit, dummodo alia vetus moneta Prutenica aequivalens pro ea imponatur.
Consultius enim atque utilius est, ut in usum reipublicae prodeat et radices hic figat,
quam ut in marsubiis occultetur et tandem in regnum evehatur. Abolitionem veteris
denarii et ego hic conniventer aliquamdiu ducere cogor, quamvis novos denarios inter
plebem omni studio in bona copia spargo. Sed de aliis prohibitis monetis et de marcharum numero mandatum Mtis. regiae sermae. pro posse manuteneo.
Probo plurimum, quod rma. D. vra. pro indicendo conventu generali ad primam Septembris
in Marienburgo Mti. regiae sermae. scripsit, si enim conclusio provincialium constitutionum
conclusionem monetariam non subsequeretur, sic in labirintho difficultatum incommodorum*
que nostrorum perpetuo erraremus. Si dnus. Jostus ad rmam. D. vram. invisendam venerit,
operae pretium e mea sententia foret, quod rma. D. vra. cum ipso hoc negotium mone
tarium gravatim pertractare dignaretur. Gravamur enim omnes admodum vehementer
ab administratoribus regiae officinae, inprimis in eo, quod Mtas. regia sacra cum senatu
regni primis consiliis mediantes Swydnicenses ad monetarias officinas Cracovienses
et Thorunenses per octo denarios novos comportandos publico decreto decreverat. Quod
postea per officiales hujus monetariae variatum et inmutatum est, namque valor nummi
Swydnicensis deminutus est. De post octo antiqui grossi antiqui Prutenid pro sex
novis aestimati fuere et tandem novem pro sex numero adaucti sunt. Ceterum aurum
horaense medio tredecimo grosso in monetaria cambire officiales respuunt, et consequenter
omne auri genus ultramarini, quod In hac provincia propter Gdanensem portum usuale
est, despiciunt, et sic alias monetas. E x quibus causis moneta regia nova Prutenica tota
extra provinciam effertur, et nos hic ejus penuria premimur. Quod omnes passim homines
non solummodo obmurmurant, sed ore rotundo declamant. Libenter homines aurum pro
moneta cambirent, si ad id haud molestus ipsis praebeatur accessus. Si etiam de hac
pecunia axisae futura aliquam mentionem dnus. Jostus coram rma. D. vra. habuerat,
praecipue ad thezaurum regni deportanda, consultum esse videretur, ut rma. D. vra. hoc
obaudire dignaretur, quia fortasse offerent se in proximo conventu aliquae conditiones,
Mti. regiae et huic Reipublicae. utiles, quorsum haec ultima contributio convertenda Mti.
regiae persuaderi poterit; sed haec sub fide. Commendo me cum hiis in favorem rmae.
D. vrae., quam felicissime valere cupio. Raptissime. Marienburgi dominica ante Margarethae 1529.1)
Ejusdem rmae. D. vrae. obsequentissimus Joannes Balynski, sst.
Rm o. in Chro. pri. e t dno. dno. Mauritio, dei gratia epo. Varmiensi, dno. su o colendissimo.

Joanni Karnkowski, episcopo Premisliensi.
Reverendissime in Christo pater et domine frater et amice charissime ac honorandissime.
Gratissimae mihi fuerunt Dominationis vrae. reverendissimae literae cum propter alia multa,
quae
*) D. 11. 7. 1529. *) Na marginesie minuty dopisek Gorskiego: n o n s c r i b a t u r .
27*

Tomickiego).*)
Kod. Wojcz. nr. 40*.
212
quae summam illius erga me humanitatem declarabant, tum maxime quod ex illis perspexi
Dtionem. vram. rmam. recte salvam et incolumem esse, quo equidem nihil mihi charius
aut magis gratum istinc nuntiari potuit, optarem autem, ut eadem bona valetudine Dtio.
vra. rma. et istic suo modo et voto vivat et. ad nos felix et sospes cito revertatur.
. Venerunt h ic . eodem ferme tempore dominus Antonius Rxncon, christianissimi regis
Galliae, et dominus Sigismundus Herberstein, sermi. domini Ferdinandi regis oratores;
quid afferant et an ad regiam Majestatem mandata habeant, nondum est mihi cognitum,
spero tamen, illos mihi communicaturos esse, cum liberius cum illis congredi et loqui
incipiam. Dominum Rinconem audivi hoc potissimum nomine iterum huc a christianissimo
rege Galliae missum esse, ut inter hos duos reges vicinos de regno Hungariae decer
nentes pacem suadeat, regem vero Joannem contineat, ne auxiliis Tureorum in potiendo
regno utatur. Quorum jam magnae copiae in finibus Hungariae castra habere dicuntur.
Nudius tertius huc etiam venit dominus castellanus Cracoviensis cum uxore et liberis sanis,
cum omnibus ipse recte valens. Aliud quod scribam Dominationi vrae. reverendissimae,
habeo nihil, nisi quod illam felicem, salvam et incolumem recte esse vehementer opto.
Ejusque fraternae benevolentiae me ex animo commendo.
Datum Cracoviae, undecima Julii 1529.
Teki Gorskiego, nr. 1194.

Tomickiego).
Kod. Sap. V ir (2) 118.
273.
Petrus Tomieki, epus. Crae., vieeeaneell.,
Stanislao de Coseielec, palatino Posnaniensi, Marienburgensi,
Stumensi, Tueholiensi capitaneo.
Mgce. dne. amice charissime ac honorande. Accepi literas Mgciae. vrae., quibus mihi
declarat filium suum dnum. castellanum Lanciciensem nuper, cum in Lithuania publicum
ageret nuntium, a Mte. regia et reginali rogasse, ut faventibus illis capitaneatum Slochoviensem adipisci posset. In qua re gratum illi quidem et benignum vultum utramque
Mtem. exhibuisse scribit, sed praesertim tamen reginalem Mtem. ex professo impetraturam
se id illi promisisse, si mea et domini castellani Cracoviensis literarum commendatio ad id
accederet, quas literas a me jam in praesens Mgcia. vra. postulat habere. In quo tametsi
ego vellem desiderio libenter illius satisfacere, prohibente tamen priore tractatione, quam
cum Mte. regia de eodem ipso capitaneatu hortatu Mgciae. vrae. in contrarium per
literas habui, committere id non audeo, ne quid temere contra dignitatem professionis
meae egisse videar, malamque mihi opinionem apud Mtem. regiam parem. E t equidem
arbitror id Mgciam. vram. recenti memoria adhuc tenere, quod dum Varssoviae una esse
mus, ego quaerenti Mgciae. vrae. communicaveram dominum Achatium Czema mihi scri
psisse, quod haberet in animo abdicare se capitaneatu Slochoviensi, si Stumensem capita
neatum consequi a regia Mte. cum consensu et bona gratia Mgciae. vrae. posset, ad quam
permutationem cum Mgcia. vra. deliberaturam se respondisset, postularat tum a me, ut
agerem per literas apud regiam Mtem., ne quid de capitaneatu Slochoviensi, priusquam
huc ad nos rediret, statuere dignaretur. Ego vero nihil prorsus cunctatus extemplo id,
quod optabat Mgcia. vra., ad suam Mtem. per literas retuli facileque, quod rogabam,
impetravi. Rescripsit enim ad me $ua Mtas., se omnem ejus negotii rationem in adven
tum huc ad nos suum differre velle, quare ego et hac priorum scriptorum recordatione
admonitus et integritatis officiique mei memor (quod me monet, ne de auferenda cuipiam
dignitate vel honore consilium seu operam meam accommodem, sicuti hoc constanter non
sine
213
sine magna multorum invidia in persona Mgciae, vrae. sustinui) consultissimum fore putavi,
' ne quid iri praesens ad Mtem. regiam isthac de re scriberem, sed reditum huc suae
Mtis. exspectarem, quo tempore et facilius et cum majore omnium nostrum dignitate res
agi et transigi' poterit. Magnificentiam autem vram. rogo, ut haec, quae scribo, boni
consulat et non putet moram hanc incommodam aut periculosam filio vrae. Mgcjae. esse,
quae, ut servetur dignitas et honestas utque praebeatur major opportunitas obtinendi
id, quod optamus, committitur. Nam certo nobis persuademus, quod Mtas. regia nihil
constituet de capitaneatu Slochoviensi, nisi cum huc ad nos feliciter revertetur.1)
Cum venisset huc dnus. Laski, palatinus Siradiensis, et sermus. dnus. rex Joannes per literas
suas et nuntium a me contenderet, illustrissimaque dna, Hedwigis, filia Mtis. dni. nostri,
multis verbis hortaretur, necessarii vero et amici diligentissime persuaderent, ut cum eo
in gratiam redirem, feci, quod illis libuit et facere mihi erat honestum, meque dno. Laski
reconciliavi et publici commodi et nostrae quietis privatae gratia. Faxit Deus, ut haec
nostra reconciliatio firma sit ac diuturna.
Nova in praesens neque ex Ungaria neque aUunde ulla afferuntur, nisi quod Thurearum
imperatorem cum validissimo exercitu jam in finibus Ungariae esse praedicant. Cupio
felicem esse Mgciam. vram. et cum suis omnibus diu salvam atque incolumem, cujus
amori et benevolentiae fraternae me ex animo commendo. Dat. Cracoviae, XI Julii 1529.

Joanni de Koscielec, castell. Lanciciensi et capit. Tucholiensi.
Mgce. dne. frater et amice charissime. Accepimus literas Dtionis. vestrae, quibus nos
amice et amicabiliter visit et salutat, ob quod nos illi magnas agimus et habemus gratias.
Ceterum quod ad nos de capitaneatu Schlochoviensi scribit, visum est nobis consultum,
ne quid apud Mtem. regiam de hoc per literas agamus, cum ex certis rationibus utilius
et magis necessarium videatur coram et praesenti Mte. regia id curare, sicuti de hoc
dno. palatino, parenti Dtionis. vrae., copiosius scripsimus. Quare non gravabitur Dtiovra, causa opportunitatis adventum Mtis. regiae cum hoc negotio praestolari, tum enim
liberius et magis commode, quod in rem Dtionis. vrae. expediet, invicem agemus. Interea
sit boni animi bonaque speret, periculum in mora est nullum. Bene valeat Dtio. vra.
et sit diutissime felix et incolumis. D at Cracoviae, XI Julii-2)
275. P. Tomieki, episcopus Crac., vicecancellarius,

Joanni Chojenski, archidiacono Crac., secretario regio.
Venerabilis domine, frater in Christo charissime. Sunt hic in praesens dominus Antonius
Rincon Galliae et dominus Sigismundus Ferdinandi regis oratores; ii qua de causa huc
sunt missi, partim ex meis, partim ex illorum et domini castellani Cracoviensis literis
ad regiam Mtem. datis intelligetis. Nam quaecumque mandata habent, literis suis Mti.
regiae exponunt. Novi hic hactenus nihil, nisi quod Tureorum exercitum in finibus Hungariae
Odt^d minuta przez Tom ickiego wlasnor^czaie dokoAczona.
Gorski na marginesie minuty zapisal myln^ dat?: 9 Julii.
* ) N a marginesie minuty uw aga:
non
s c r ib a tu r .
*) Powyzsza data na odwrotnej stronie listu;
Teki G6xsbiego, nr. 1193

214
gariae esse multi constanter ex uno ore praedicant Nos de recuperata Mtis. regiae
valetudine plurimum laetamur et vobis, quod sani estis, magnopere gratulamur. Optamus
vero, ut deinceps bene valeatis et felix sitis. Cracoviae, undecima Julii.
Facta est hodie magna injuria et contumelia oratori sermi. domini regis Galliae. Dominus
enim Joannes Mieliecki ingressus cum famulis suis in domum domini Petri Kmitae, marsalci,
in qua ille hospitatus est, aCcepit ei unum juvenem aurigam, quem habuit commodatum
sibi in Lowicz una cum equis et curru a domino Joanne Laski, praeposito Gnesnensi,
qua de re turbatus est plurimum orator et nos cum eo; est autem ille Mieliecki, qui ante
aliquot annos occidit servum nostrum Grabski sub castro Cracoviensi et curia regiae
Mtis., quod facinus quia tum abiit impunitum, ecce aliud iterum subsecutum est, verendumque est, ne et alia graviora eveniant, nisi hominum audacia severa animadversione
et poena coerceatur.
Teki CWnkiego, nr. 1196

Tomickiego').

Sacra regia Mtas. et domine dne. clementissime. Post humilem servitutis et orationum
mearum commendationem. Dominus Sigismundus, orator sermi. regis Ferdinandi, qui huc
in id tempus venit, quo etiam dnus. Antonius Rincon, christianissimi regis orator, appli
cuit, multis apud me verbis contendit, ut meas apud Mtem. vram. interponeram partes,
quo aliquam pecuniae summam, in expeditionem contra Tureos faciendam, mutuari regi
suo dignaretur. In qua pecunia dixit illum obligare velle Mti. vrae. arcem aliquam in
Ungaria seu Slesia. Cui ego cum, quantum scirem, respondissem, Mtem. vram. copiam
pecuniae coactae et repositae non habere, rursus ita me aggressus est, ut suaderem Mti.
vrae., ut mutuam sumeret a Foccaris, quos certo existimat illam non gravatim Mti. vrae.
esse daturos. In quo tametsi ego etiam, quod verisimile accommodatum mihi videbatur,
illi respondi, negare nihilo magis, ne scriberem ob id Mti. vrae., non potui. Quare haec,
ut sunt ab ipso proposita, Mti. vrae. praesentibus declaro et ab illa multum rogo, ut haec
apud se diligenter expendere dignetur talemque se in his regi Ferdinando praebere,
qualem et conjunctio fraterna et vicinitatis ac amicitiae officia maxime exposcunt. Cetera
mandata, quae nomine regis sui habet, ad Mtem. vestram sermam. ipse et dnus. castell.
Cracoviensis suis literis perscribent. Dominus Rincon etiam dicit se habere mandata ad
Mtem. vram., quae literis quoque suis declarat, quas mitto cum praesentibus Mti. vrae.
A c ego quidem, quantum ex illo cognoscere potui, puto illum hac de causa potissimum
huc remissum esse, ut inter regem Ferdinandum et regem Joannem pacem et concordiam
suadeat. Nam Tureorum auxilia ad controversiam illorum advocata rex Christianissimus
non arbitratur professioni Christianae convenire. Alia hic ad praesens non sunt, quae
a me ad Mtem. vram. scribi possent, nisi quod ex convalescentia Mtis. vrae. majorem
in modum omnes laetamur et Mtis. vrae. reditum plurimo cum desiderio exspectamus.
Speramus enim Mtem. vram., simulatque confirmatior erit vel ad pristinum virium robur
redierit, ad nos iri reversuram. Commendo me rursus et servitutem meam in gratiam
Mtis. vrae. sermae., quam felicissimam esse et diu recte cum serma. conjuge et liberis
suis sanam et incolumem vehementer desidero. Dat. Cracoviae, XII Julii.
21 5

Joanni Dantiseo.
Kod. bibi, K s. Czartor.
a.
Sigismundus, Det gratia rex Poloniae, magnus dux Litvaniae, Russiae totiusque Prussiae
ac Masoviae etc. dominus et heres.
Magnifice sincere nobis dilecte. Ubi serma. Mtas. caesarea trajecerit in Italiam, quemad
modum hic fama fert et S. tuae literae pollicentur trajecturam, aget S. tua cum Mte.
caesarea nomine nostro ita, ut ex instructione sermae. et amantissimae conjugis nostrae
accipiet, et si secus contigerit et fatis aliquibus Mtas. caesarea a profectione ista fuerit
impedita, dum aliud non sit, quod agat, illinc reditum suum ad nos maturet, et bene valeat.
D a t Vilnae,- XII. Julii. Anno domini M DXXIX
Sigismundus rex sst
MagniSco Joanni Dantiseo, apud caesaream e t catholicam Mtem. nuntio e t oratori nostro, sincere nobis dilecto.
278. Joannes Chojenski, seeretarius regius,
Joanni Dantiseo.
Magnifice domine, amice carissime et honorande. Redditae mihi literae v. D. declararunt,
et illam bene valere et me non deletum esse de mente ejus et amicitia, quae duae res
me oblectarunt plurimum. Faveo enim v. D. salutem ac quosque felices successus,
et me ab ea amari plurimum desidero. Quod autem hactenus ei scripserim nihil, in causa
fuit, nolui enim gravare eam labore rescribendi, cujus legendis literis vel libris potius,
ad utramque Mtem. principum nostrorum datis, non semel os et oculos defatigaverim,
unde metiebar, impie et impudenter me facturum, si ineptis incultisque literis meis auribus
ejus oggannirem et manus ipsius, tanta scriptione alio quin lassatas, ad rescribendum pro
vocarem et, quanta est ejus humanitas, cogerem. Nullam tamen praetermisi occasionem,
ubi res v. D. postulare videbantur, quominus opellam meam diligenter impendissem.
Verum perculerat animum meum catalogus ille domino Cornelio Scepero, oratori caesareo,
adolescenti omnibus nobis commendatissimo, datus, in quo v. D. descripserat amicos suos
in aula sermi. principis nostri, quorum consuetudine homo suavis ille et paene literarum
ipsae deliciae ex praescripto v. D. uteretur, et dum me farragini illi adseriptum non compererim, plurimum indolui et frequentibus suspiriis deploravi, quod me tam infelicem
viderem, ut albo amicorum vestrorum putarer indignus. Cornelius, ut nusquam se sibi
dissimilem non exhibuit, ut qui humanus, prudens et eruditus, non est aspernatus, sed
amori vestro fidens, me quoque catalogo addere, agitque etiamnum mecum per literas.
Cui ego quoque respondeo, sed amoris puritate et vehementia, non literarum elegantia
et lepore, mittoque literas ipsas ad manus v. D., quam rogo, curet pro utriusque nostrum
amore, ut ad eum, ubi ubi ille fuerit, perferantur. E t deinceps v. D. suis me amicis seu
amatoribus adnumerare non dedignetur, qui si minus possum, at non minus cupio tibi
et tuis. Vale vir optime, meque, quod cupio, amare non abnuas. Dat. Vilnae XII. Julii.
Anno domini MDXXIX.
V . m. D. fr. Joannes Choienski, archidiaconus Crac., manu sua s.
Magnifico domino Joanni Dantiseo, apud
e t observando.1)
caesaream
Majestatem
*) Pod adresem: D atum Vilnae 12 Julii, redd. Genuae 1 Sept.
regio
oratori e t consiliario, aroico carissimo
Kod. bibi. K s. Czartor.
216
Kod. bibL Ks. Czartor.

nr. lS95,nr.8, pag. 2r.
279. Joannes, episcopus Vilnensis,

Joanni Dantisco.
Magnifice domine, amice charissime et plurimum honorande. Salutem et prosperos ad vota
successus. E x plurimorum relatione et scriptis accepi, generosum dominum Stanislaum
Chwalczewski, natum de regno Majoris Poloniae, addictum servitiis et in aula caesareae
Mtis. militasse. Laudo profecto boni et nobilis juvenis institutum, pro quo magnopere
rogo magnificam Dominationem vestram, ut ob parem meam illi gratificationem dignetur
eundem juvenem apud se habere commendatum, ac ut vere sdo, vram. Magnificentiam
ob praeclara ejus facta plurimum posse et valere apud caesaream Majestatem, apud quam
oratorem regium agit, dignetur eundem quocunque facere celsae imperiali Mti. ac amicis
suis commendatum. Credo enim hunc nobilem a tramite bonorum et parentum ejus non
degenerasse. Nec aliter rem pro eo per Magnificentiam vestram factam, aeque mihi ipsi,
putabo. Cum Magnificentia vra. literas suas ad serenissimum principem et regem nostrum,
vel ad amicos ad has oras scribit, non gravetur aliquando mihi novitates illarum partium
scribere, certo habens talem fatigam non pro ingrato amico subire. Commendo me
Magnificentiae vestrae, quam felicem et incolumem ad nos redire opto. E x Vilna, die
XIII. mensis Julii. Anno domini MDXXIX.
Bonus amicus vrae. Dtionis. Joannes, epus. Vilnensis.
Magnifico domino Joanni Dantisco, a secretis et oratori serenissimi Sigismundi, regis Poloniae, apud invictissimum
caesarern Caroiura etc., amico charissimo e t honorando.1)
Kod. bibi. Zamoyskich

(list oryginalny).
2 8 0 . Sigismundus primus, rex Poloniae,

Sigismundus, Dei gratia rex Poloniae, Magnus dux Lytwaniae, Russiae totiusque Prussiae
et Masoviae etc. dominus et heres.
Reverende in Christo pater, sincere nobis dilecte. Gratum nobis est atque plurimum com
mendatum studium Ptis. tuae, quod in promovendo negotio monetario impendere non
negligit. Faciemus, ut eam operae non poeniteat, mittemusque mandata nostra, quibus
cogere non differemus subditos nostros convenire in Marienburgum pro festo S. MichaSlis.
Citius enim statuere conventum ipsum non videbatur, cum res familiaris et messium interim
sit potissimum omnibus curanda cumque etiam illustris dnus. dux Prussiae postulare visus
est, ut aliquot hebdomades post sacrum sancti MichaSlis dies conventus per nos fuisset
institutus; mediam itaque viam elegimus et veterem morem conservare yoluimus, neque
enim ante illud tempus potuissent subditi omnes illarum terrarum tempestive praemoneri
de ipso conventu. Scribemus et illri. dno. duci, ut et nuntios mittat et alia faciat,
de quibus scripsit tuae Paternitati, quae bene valeat. Datum Vilnae X V Julii anno
dni. MDXXIX.
Reverendo in Cristo patri domino Mauricio, episcopo Varmiensi, sincere nobis dilecto.)
*) Pod adresem: Dat. Vilnae
13
mensis Julii,
redd. Genuae
15 2 9 , 26 J u l i i oznacza niezawodnie dzieiJ odebrania listu.
1 Septembris.
N a oiyginale dopisana data:
217
281. Joannes Chojenski, secretarius regius,

Fromborku (D, 66, fol.
Rme. in Cristo pater, domine domine observandissime. Post sui commendationem. Redditae
sunt mihi literae v. r. P., reddita et munera ab ea ejusque nepotibus missa, testantia non
vulgarem vestrae P. erga me gratiam et amorem, quo apud me carius antiquiusque nihil.
Et proinde immortales gratias ago vestrae Pti. rmae. referreque non negligam obsequiis
meis, ubi occasio se obtulerit. Mitto vestrae rmae. Pti. literas confirmationis super con
cordia et divisione inter successores domini olim Ebrehardi, fratris vestrae rmae. Ptis.,
facta, simul et originales. D e confirmandis vero nepotibus in possessione Derschoviae
ad ultimum vitae diem egi cum Majestate regia, quae flecti se non permisit nunc, quod
ab officialibus fuerit sollicitata, ut oppidum illud jungat arci Mariemburgensi, unde multa
commoda futura pollicentur ipsi. Supplicatum est et pro domino Joanne de Verden,
ut Mtas. regia admitteret illi redimere Derschoviam, sed et ille passus est repulsam.
Ceterum super instituendo conventu Mariemburgi pro festo S. Michaelis mittentur literae
ad incolas terrarum Prussiae, ut ex literis regiis intellexit vra. rma. Ptas. Cujus gratiae
me plurimum commendo eamque felicem et incolumem esse cupio. Datum Vilnae XVI Julii
anno domini MDXXIX.
V . r. Ptis. obsequens -Jo. Choienski, archidiaconus Crac.
Reverendissimo in Cristo patri, domino domino M aurido, dei gratia episcopo Varmiensi, domino domino observandissimo,
2 82. Sigismundus primus, rex Poloniae,

Kod. bibi, Zam.

(Jist oryginalny).
Sigismundus, Dei gratia rex Poloniae, Magnus dux Litwaniae, Russiae, Prussiae ac Masoviae etc.
dominus et heres.
Reverende in Cristo pater, sincere nobis dilecte. Quia negotium monetae novae nostrae
dispendium sustinet in terris Prussiae idque ob quorundam subditorum nostrorum partim
pervicaciam partim negligentiam, quibus providere et occurrere cupientes conventum, qui
pro die sacro S. Michaelis in Grudencz celebrari sit solitus, in Mariemburgum pro die
praedicto proxime venturo transferimus, ut locus universis sit et vicinior et commodior.
A d quem tam illrem. dnum. ducem Prussiae quam reliquos omnes subditos nostros ex terris
Prussiae vocamus, quo simul pro die et loco praescripto convenientes mutuo consulant
tam de negotio monetario quam ut publicis et uniformibus institutis caveatur de famulitii
solario, de obseniorum pretio deque artificum communium mercede ac de aliis, quae ad
bonum publicum spectare videbuntur. E t proinde hortamur Paternitatem tuam, ut ad diem
et locum designatum venire non negligat illicque de praescriptis negotiis diligenter con
sulat, pro fide et debito suo factura. Datum Vilnae XVII Julii anno dni. MDXXIX.
Rm o. in Cristo patri domino M aurido, episcopo Varm iensi, sincere nobis dilecto.

mearum commendationem. Mirifico nos gaudio et laetitia affecit is Mtis. vrae. sermae.
cubicularius,
Acta Tomiciana, Tomus XI.
28
Xeki G6rskiego, nr. 1197

i 1207
Tomickiego).
Kod. Sap. V H (2) 115,
cubicularius, qui primum de plene recuperata valetudine Mtis. vrae. nobis nuntiavit, pro
qua nos omnipotenti Deo assidue hic supplicavimus et vota pia fecimus. Quare ob hanc
ipsam valetudinem restitutam ego toto pectore et animo vehementer gratulor Mti. vrae.
sermae. optoque, ut prioris sanitatis suae firmitudine accepta diutissime vivat felix et inco
lumis ad nosque salva et optime laeta cito revertatur.
Quod indictio conventus in Prussia Mti. vrae. sermae. necessaria non videbatur, mihi nunc
quoque ea res satisfacit. Namque intelligo Mtem. vram. prudentissimo consilio animad
vertisse fore melius, ne conventus illic habeatur. Quare acquiesco ei voluntati Mtis.
vrae. illamque probo.
Cum intellexissent quidam theloneatores, quibus est cura exigendorum vectigalium Mtis. vrae.
commissa, quod sermus. rex Ferdinandus petat a Mte. vra., edictum de non exercendis
jn SIesia commerciis factum tolli et abrogari, admonuerunt me, ut referrem Mti. vrae.,
quod illis haec res non aliena a commodis Mtis. vrae. videretur, si cum conditione hoc
Mtas. vra. facere dignaretur, videlicet ut quicumque libertate hac negotiandi in Silesia
uti voluerit, theloneum et vectigal Mti. vrae. solvat, sive is fuerit, qui privilegium immu
nitatis de non solvendis antehac vectigalibus habeat. Nam ea ratione et Mtis. vrae.
reditus augeri et neminem injuria affici posse putant, quippe quod in arbitrio cujusque
erit uti, qua volet, libertate. Quare hoc ego hortatu illorum et pro officio meo Mti, vrae.
sermae. significo illamque rogo, ut, si sermi. regis Ferdinandi petitionem admittere edic*
tumque abrogare dignabitur, commodorum quoque rationem hanc habere dignetur, quam
theloneatores recto consilio Mti. vrae. insinuant et suadent.
Notarius terrestris Plocensis ob aetatis fastidium et gravitatem officio notariatus se abdicavit.
In cujus locum de more ad diligendum Mti. vrae. sermae. dnus. palatinus cum ceteris,
ad quos ea res pertinet, eligere debent, vel jam forte elegerunt, quatuor viros honestos
et ad sustinendum officium idoneos, in quorum quidem numero, quia ego confido futurum
electum Joannem Osniczki, aulicum Mtis. vrae. sermae., supplico illi humiliter et diligenter,
ut illi hunc honorem donare et tribuere ad officiumque notariatus Plocensis illum nominare
dignetur. . Nam convenit hoc clementiae Mtis. vrae., ut servitores et aulicos suos in pari
bus petitionibus iis praeferat, quos neque novit fortasse neque est in aliquo munere
experta unquam. Ille autem hoc, sicuti est probus homo et modestus, Mti. vrae. sermae.
servitute sua optime mereri curabit
Ceterum est apud me Joannes Rokiczki, qui in aula quondam ducum Masoviae munus ama
nuensis scribae exercebat. Is quia habet literas, a ducibus concessas super duabus parochialibus, quae primo vacarent, obtinendis, quas non putat apud Mtem. vram. robur habi
turas, supplicat Mti. vrae. et ego pro illo supplico, ut illi vice istius donationis et privilegii
a ducibus concessi dare literas exspectativas ad mansionariam Varssoviensem primo
vacantem dignetur, qua ille contentus vult esse, et pro Mtis. vrae. bona valetudine illic
assidue, dum eam habebit Do. Deum orare. Constituit enim propediem sacerdotale munus
suscipere et in ecclesia Dei laborare.1)
Nudius tertius nuntius dni. epi, Sirmiensis ex Lipa a rege Joanne rediens attulit dno. epi
scopo literas, quibus scribitur, quod vojevoda Valachiae Valentinum Thurek cum non
modicis Transsilvanorum copiis profligarit quodque Tureus cum magno exercitu ad initium
praesentis mensis Julii ad Nandoralbam applicaverit. Alia, quae aliunde afferuntur,
variant multum, quare illa non scribo Mti. vrae. sermae., sed si aliquid constans
et
*) DotJjd w T ek ach w numurze 1 19 7,
zakonczenie w numerze 1207.
219
et verisimile fuero nactus, Mti. vrae, perscribere non negligam. Interea illam felicissimam
esse et in multos annos sanam, salvam et incolumem cum serma. conjuge sua et liberis
vehementer desidero, cui me rursus et servitutem meam perpetuam suppliciter commendo.
Datum Cracoviae, die dominico proximo ante festum Mariae Magdalenae 1529.')
284. Petrus Tomieius, epus. Crac., vicecancellarius,

Petro Kmitae, castell. Wojnicensi, marsalco regni.
Teki 66rskiego, ur. Iioo

Tomickiego).
Kod. Sap. V II (2) 137.
Mgce. dne. amice et affinis charissime et honorande. Tametsi nihil dubitarem d. judicem
Cracoviensem omnia, quae hic aguntur, Mgciae. vrae. narraturum esse, proficiscentem
tamen istuc ad illam vacuum meis literis dimittere nolui, quibus Mgciam. vram. viso
plurimamque illi salutem nuntio, eam etenim illi aeque ac ipsi mihi faveo et cupio.
Summa haec est eorum, quae ex Pannonia sunt allata. Vojevoda Moldaviensis Transsilvanos, qui adversum regem Joannem faciebant, dicitur omnes profligasse et plurimos
ex illis occidisse et cepisse. Tureorum etiam imperator fertur cum validissimo suorum
exercitu ad fines Hungariae accessisse, castraque apud Nandoralbam habere.
Hic apud nos sunt ad praesens oratores duo: alter christianissimi d. regis Galliae d. Anto
nius Rincon, alter vero sermi. regis Ferdinandi d. Sigismundus de Herberstein. Mandata,
quae huc a regibus suis attulerunt, literis suis ad Mtem, domini nri, nuper missis decla
rarunt. Cetera d. judex verbis exponet Mgciae. vrae., cujus ego amori et benevolentiae
fraternae me commendo et felicem illam esse ac diu cum suis omnibus incolumem vehe
menter desidero. Dat. Crac. 19 Julii 1529.

. Sigismundo primo, regi Poloniae.
Sacratissime ac invictissime rex et domine, domine clementissime. Post humillimam fidei
ac officiorum meorum commendationem. Scire precor sacram Majestatem vestram regiam,
quomodo his diebus miserunt ad me magnifici domini Georgius a Baysen, palatinus
Marienburgensis etc. et Joannes Balinski, castellanus Gedanensis etc., oratores Majestatis
vestrae, legationem ad magistratum Gedanensem, necnon responsionem ipsius ad eandem.
Quibus revisis in responsionibus alioqui satis superque acerbe datis invento, quod non
tam se defendunt, quam omnes, supremos etiam ordines et status accusant, edicta super
monetae usu non modo non servasse, sed ne minimo quidem digitulo attigisse. Id quod
quoniam et personam meam contingere videtur, indefensum relinquere mihi visum non est.
Sinistram enim tanta veritate narrationem texunt. E go enim universa edicta et senatus
consulta regiae Majestatis vestrae et dominorum hujus terrae consiliariorum ab ipso usque
festo divae Luciae, ubi Grudentinum edictum alioqui male intellectum renovatum et decla
ratum fuerat, ita ad amussim non sine murmuratione et reclamatione subditorum meorum
observavi, ut ne digito quidem transverso (quod dici solet) ab eis recesserim. Si vero
super quoquam horum tamquam transgressor apud Majestatem vestram sacram accusatus
fuero, ita me responsurum ac innocentiam meam in lucem deducturum offero, ut certo
certius sacra Majestas vestra cognoscet, suppressa veritate de me locutos fuisse. Interim
ut
J) D. 18. 7. 1529.
Data dopisana przez Tomickiego.
Archiwum biskupie w t
Fromborku. (A , I, nr.
347)-
22 0
ut me ab hujusmodi hominum sinistra machinatione defensatum habeat, precor eandem

sacram Majestatem vestram. A t quoniam magistratus Gedanensis in responsione sua
jacticat, se Majestatis vestrae sacrae oboedientiam illibatam praestitisse ac dominorum
consiliariorum edicta inviolabiter semper observasse in usumque hominum perduxisse, non
ab re fore arbitror, quod sacra regia Majestas vestra injungat illis, ut doceant vel unum
hujusmodi ad monetae negotium pertinens edictum servasse, quod profecto facere non
poterunt. Contrarium autem indifficulter probari potest. Hoc siquidem verum esse non
eo infitias, quod receperunt et recipi mandaverunt novum vel antiquum solidum per octo
antiquos denarios, qui octo denarii juxta edictum Grudentinum facere deberent unum
solidum vel sex novos denarios, sed apud eos non faciebant solidum vel sex novos
denarios, sed contra mentem illius edicti ac omnium nostrum unum solidum et duos
denarios. E x quo secutum est, ut non sexaginta solidi, sed quadraginta quinque in marcam
computarentur. Nullum itaque edictorum per ipsorum nuntios assensorum et sigillo terra
rum Prussiae in majus firmitatis robur sigillatorum servaverunt, immo de marca viginti
grossorum et sexaginta solidorum fecerunt marcam quindecim grossorum et 45. solidorum
et eam sic accipiendam cives poena et carcere, uti fertur, arctarunt ac hodie usque dant
et recipiunt contra omnia senatusconsulta et praesertim mandatum sacrae Majestatis
vestrae regiae universale. Insuper, quandoquidem ex legationis serie colligitur, id quod
ad suspensionem novorum denariorum attinet, non ad magistratum Gedanensem neque
ad ejusdem singulares personas, quae de hoc inculpatae non sunt, sed ad universos
incolas civitatis Gedanensis, quoniam execrabile illud factum incerto auctore perpetratum
negari non possit, in genere sonare. Quo fit, ut nullam tam invide in eos, qui hoc
facinus tamquam laesae majestatis pro ipsius honore, ut fideles subditos decet, tuendo et,
quo ad cetera, pro totius reipublicae bono promovendo insinuarunt, occasionem invehendi
habeant nec tantam criminandi licentiam sumere debuissent Quod quale sit, sacrae
regiae Majestati vestrae, ut domino meo clementissimo, quod est altissimum illi prudentiae
et consilii acumen, dijudicandum et expendendum relinquo ac in arbitrium ejusdem,
ut vel adhuc mandatis Majestatis vestrae pareant, coercendum repono, quam in plurimos
et pacificos annos salvam et felicissime valentem custodiat Jesus Christus. E x Heilsberg,
23. Julii, anno 1529.
Fromborku. (A . I, nr.
346.)
2 86. M. Ferber, epus. Varmiensis,

Reverende domine, amice carissime et honorande. Gratias ago reverendae Dominationi
vestrae pro opera et studio suo impensis in impetranda et obtinenda confirmatione illius
concordiae, quae est inter heredes olim domini Ebrehardi Ferber, fratris mei, super divi
sione hereditatis per ipsum relictae. Si quid vicissim foret, in quo gratitudinis meae
beneficium reddendi occasio daretur, id ita praestarem, ut palam cognoscere posset, in me
nihil desiderari, quod ad amici officium pertinet Ceterum Ebrehardus, frater meus prae
fatus, quamdiu esset in humanis, meruit et potuit a sacra regia Majestate pro se nec non
post excessum e vivis pro heredibus suis ad triennium Derschoviensem districtum, ne eum
sacra regia Majestas nec ipsius Majestatis successores eximerent, obtinere. E go vero,
cum in nullo servitia mea minora neque minus fidelia hactenus in sacram regiam Maje
statem, dominum alioqui meum clementissimum, fuerint sintque Christo adjutore, donec
vitali pascar aura, in dies majora futura, non potui precibus meis villulam Gremelin, quam
etiam
221
etiam frater meus praefata conditione, ne a sacra regia Majestate et successoribus ipso
vivente eximeretur, adjecta tenuit, pro nepote meo Ebrehardo pari gratificatione impe
trare, nam sacra regia Majestas et ipsius successores, quando opportunum ipsis visum
fuerit, eum eximere possunt, sic nullum securum nepos meus vita comite habet diem.
Id quod quoniam suae regiae Majestati ita visum est, boni consulere oportet, rogamus
tamen adhuc vestram reverendam Dominationem, quoniam villula illa modicae aestimationis
est, apud sacram regiam Majestatem instare velit, ut nepos meus ea securitate et inscrip
tione, quemadmodum frater meus eam inscriptam habuit, etiam habere valeat, quod debita
gratitudine erga Paternitatem vestram promereri studebo, quam incolumem et prolixa
aetate pro augmento honoris florentem esse cupio. E x Heilsberg, 23. Julii, anno 1529.
287. Christoph. Szydlowiecki, castell. Crac., cancellarius,

Joanni Dantiseo.
Kod, bibL K s. Czartor.

Nr. 1595, nr. 9, pag. 25.
Magnifice et reverende domine, amice charissime. Salutem. Reddita est mihi epistola
Dtionis. tuae, sed admodum brevis. Mittit enim me suo more eadem Dtio. tua ad literas,
quas sacrae regiae et reginali Mtibus. scribit. Sciat autem, quod principes nostri Vylnae
sunt, ego autem Cracoviae. Ideo scripsit mihi Dtio. tua, proinde ac nihil scripsisset.
Nam ex literis regiis, ad quas transmittor, nihil accepi. Utcumque tamen est, mihi gra
tissima est diligentia et studium Dtionis. tuae. Cui omnia precor faustissima et felicissima.
D e valetudine regia deque aliis rebus accipiet, ut spero, ex literis principum nostrorum.
Opto Dtionem. tuam feliciter valere, cui me quoque commendo. E x arce Cracoviensi,
die vigesima tertia Julii, anno domini MDXXIX.
Christophorus de Schidlowiecz, castellanus et capitaneus Cracov., generalis regni Poloniae
cancellarius, vester bonus amicus, manu sua.
Mi domine Joannes. Audio advenisse ad aulam caesaris Indos ex insula, quam Ferdinandus
Corthesius reperit; si commode facere poterit Dtio. tua, adducat unum secum ad nos,
quem mihi dono daret, gratius munus mihi hoc tempore dare nemo poterit. Vale.
Idem Christophorus sst.
Magnifico e t reverendo dno. Joanni D antiseo, canonico Varm iensi, sacrae regiae Mtis. Poloniae secretario e t oratori,
amico uti fratri charissimo. )
2 88. Sigismundus primus, rex Poloniae,

P. Tomicio, epo. Crac., vicecancellario,
Christofero Szidlovieio, castell. Cracoviensi, r. P. cancellario.
Sigismundus, dei gratia rex Poloniae, Magnus dux Litvaniae, Russiae, Prussiae ac Masoviae
etc. dominus et heres. Reverendissime, spectabilis et mgee., sincere nobis dilecti. Quod
serenissimorum regum Franciae et Ferdinandi oratores S. vris. communicarunt ea, de quibus
jussu principum suorum nobiscum per literas agunt, gratum nobis est, sed acceptius fuisset,
si vrae. S. consilium suum nobis etiam perscripsissent, in his praesertim, quae sermus.
rex Ferdinandus a nobis postulare videtur, licet jam ad quaedam nos quidem, dum hic
coram egisset d. Sigismundus, responderimus. E t eadem ferme etiam nunc repetenda
erunt,
*) Notatka D antyszka: D atum Cracoviae 23 Julii, redd. G enuae 1 Septembr.
Teki G6rskiego nr. 1 f 68

(list orygin. z wiasno
r^cznym podpisem).
Kod. Sap, V II (a) 133Kod. Wojcz. nr. 404.
2 22
erunt, quae medio vrarum. Stum. significare illi satius duximus, quam quod literis de tantis
negotiis cum eo agere debeamus, cui scribi jussimus, accepturum eum mentis nrae. decla
rationem ab vris. Sbus., quibus rem de mittendo ad Tuream nuntio, ut olim apud nos
tractata et habita sit, qualiterque agendam demum putaremus, recensere hisce voluimus.
Sed inprimis quod attinet mutuum nomine sermi. regis Ferdinandi petitum, respondendum
erit, nos non habere tantam copiam coactae et repositae pecuniae, qua possemus grati
ficari suae Mti. Neque enim sinunt maxima et quotidiana impendia, quae in reprimendis
incursionibus Tartarorum et aliarum gentium facere cogimur, ut thesaurizemus; accedere
ad haec indutias et foedera non pridem inter nos et Tuream inita, quae cum sanctissime
doceant etiam gentilium praecepta observari neque fas sit fidem et hosti datam non
servare, et subinde neque suppetias ullas nos ferre posse adversum Tureas sermo, regi
Ferdinando dederamus in responsis, unde facile perpendi potuit, nobis integrum non esse
mutuo aliquo pecuniario sublevare Mtem. illius principis, nisi forte bonus vir censeri
debeat, qui clancularium admissum simulatione tegeret, aut christiano principi decorum,
quod gentili turpe imputaretur. Sed quoniam occultari posset officium nrum., quando
vel arces aliquas pro pignore a sermo, rege Ferdinando accipere vel a Fogkaris mutuum
sponsione acquirere debeamus, quamvis non omnino nobis persuadere possumus, Fogkaros,
cum quibus paucula negotia unquam habuimus, neque illi in ditione nra. aliquas possessiones
habent, pecuniae grandem summam aliquam mutuaturos absque sufficienti pignore. Neque
item intelligimus, quam ob rem non citius mallent sermo, regi Ferdinando, quam nobis,
tali obsequio gratificari, cum ejus Mtis. gratia sit illis magis ex usu, quam nostra, futura,
faciliusque illis per Mtem. suam, quam per nos, de securitate solutionis caveri posset.
D e nuntio ad imperatorem Turearum conabatur, dum hic esset, d. Sigismundus nobis
persuadere idque, ut ille dicebat, de mente dumtaxat d. episcopi Tridentini, ut mitteremus
aliquem ex subditis nris. prudentem et qui adversae parti non esset nimium affectus,
medio cujus ageremus apud Tureas pro indutiis et treugis cum sermo, rege Ferdinando.
Adjecerat et conditiones easdem ferme, quas nunc quoque descripsit, per quas ad indutias
perveniri debeat A d quod ei tunc responderamus: nihil quidem nobis magis ex mente
et desideriis nris. esse, quam ut hoc obsequio potuissemus commodare sermo, regi Fer
dinando et christianae reipublicae, non ignari praesertim, quantum sit aucta potentia
Tureae, quamque secundis gaudeat et floreat successibus. A t cum ille neque literas fidei
neque nos significationem ullam a sermo, rege suo habuissemus, non videbatur consultum,
ut rem tantam fuissemus aggressi, priusquam certiores cautioresque facti essemus de volun
tate et consensu principis sui. Dum vero ille affectum et desiderium nostrum ac pro
pensionem animi nri. sermo, regi suo significaturum se recepisset institissetque, quo prin
cipem suum certum securumque reddere potuisset, nos videlicet missuros eum ipsum
nuntium ad Tuream, mox ubi nobis cautum esset de mente et voluntate principis sui:
ad quae item illi responsum est a nobis: rem quidem inceptam serius, quam ut vel
opinione nostra ullum profectum esset paritura, quod et tempus belligerandi. instaret,
famaque constans haberet imperatorem Turearum propria in persona Ungariam magna
cum potentia ingressurum et quem assecuturus esset nuntius noster non alibi, quam
in castris et in Ungaria, unde quod ullis persuasionibus reduci posset, vix credibile apud
nos esset, quod memoria teneamus sermum. olim parentem nrum. non potuisse efficere
precibus apud praedecessorem hujus imperatoris Turearum, ut aversus a profectione
in Valachiam ad sua redire voluisset, vel ob id maxime, quia paene jam iter destinatum
confecerat. Qui obsecundaturus quidem erat, ut tum ajebat, votis ejusdem parentis nri.,
si in Constantinopoli, priusquam inde movisset, praeventus fuisset, sed tunc cum jam
tanto
223
tanto impendio exercitum eduxisset, redire infecto negotio paene ignominiosum sibi repu
tabat. Quodsi tamen staret sententia sermo, regi Ferdinando, ut nuntius proficiscatur,
etiam si assequi debeat Tuream in media Ungaria, nos non reluctaturos et obsecundaturos
principi amico, cui pacem et felicitatem optaremus.
Quo responso accepto ille demum petiit, ut quod reliquum quodque de principis sui mente
esset, nobiscum perfici possit medio magnifici castellani Cracoviensis, cujus petitioni etiam
libenter assensum praebuimus.
Nunc tandem agit nobiscum per literas nomine sermi. regis sui, significans principem suum
velle hoc consilio aggredi inprimis Tuream, ut vel cura nra. sibi suisque pacem parare
posset. Nos etiam summe optaremus operas nras. non inanes futuras, sed plura sunt,
quae nobis pavorem incutiunt, quibus tamen abduci nolumus, quin impendamus et sump
tum et operam, ut agnoscat sermus. rex Ferdinandus, per nos non stare, quominus desi
derio suo, quantum in nobis est, fieret satis.
Quia vero nuntius noster transiturus est Valachiam, etiam forte Transalpinam, non enim
esset cautum illum per Ungariam proficisci, quod iter fortasse compendiosius esset, opus
censemus prius salvum conductum pro nuntio nro. ab imperatore Turearum obtinere, pro
quo Vassilum Armenum hinc missuri sumus. Nam jussu nostro cum oratore Turei huc
venturus est propediem, ut eo interprete uteremur, cum alium hic habeamus neminem,
neque tamen moram ullam faciemus in mittendo illo.
Interim autem, donec ille redit cum salvo conductu, mandabimus, ut generosus Petrus Opalenski, castellanus Landensis, se itineri accingat.
Legationem vero Sinceritates vrae. ex collatis mutuo consiliis cum dno. Sigismundo con
scribant, negotio et tempori consilium vrum. pro prudentia vra. accommodando; conditiones,
quibus res transigi debeat, declarabit d. Sigismundus.
Admonitas tamen esse volumus vras. Stes., minis aut terroribus in legatione non obstrepen
dum Tureo, ut videlicet illi debeat poni ob oculos Christianorum potentia, duorum istorum
principum et fratrum felicitas et fortunarum amplitudo. Nam ista ridere solent pagani
et; illis enumerandis, quemadmodum ad nos ea perscripsit dnus. Sigismundus, potius gentes
iste effere exacerbantur, quam mitigantur, quod ut fama fert, experti sunt sermi. regis
Ferdinandi apud Tureas anno superiori oratores.
Quia tamen caduceator iste Vassil emensurus est iter non breve, et proinde non statim
ad nos rediturus, poterunt interea temporis Stes. vrae. etiam nobis transmittere exemplum
instructionis pro nuntio per vos conscriptae, cui illud addendum putaremus, ut, si Deus
votis nris. aspiraverit et Tureus non reluctaretur foedus inire cum sermo, rege Ferdi
nando, accerserentur tum oratores sui, qui reliquum perficerent et concluderent. Sed
haec et alia, quae ad rem maxime pertinent, vrae. prudentiae et fidei committimus.
D. Rincon, orator christianissimi regis, significat nobis ex Cracovia, habere se quaedam
in commissis a rege suo, postulatque, ut illi declaremus, velimusne, ut literas et man
data principis sui nostris istic consiliariis communicaret; cui rescribi mandavimus, ut quae
licebit, exponat vris. Stibus., quibus committimus, ut eo exaudito rebusque ab ipso intel
lectis, nobis perscribant omnia Stes, vrae., simul et consilium suum, quemadmodum nos
facere aut respondere censuerint, ubi res ab illo recensitae dicto aut facto opus haberent.
Facturae Stes. vrae. pro officio suo et gratia nra. et bene valeant. Dat. Vilnae,
24. Julii 1529.
Sigismundus rex sst.
Kod. bibi. K s. Czartor.

nr. 1595 (nr. 10, pag.
31} list oryginalny.
Teki Gdtsldego, nr. u o i
Tomickiego).

Joanni Dantisco, consiliario et oratori regio.
Magnifice domine, amice noster charissime. Accepimus literas vras., ex quibus simul et ex
fratre accepimus causam morae et tardioris reversionis vrae., quod jam pridem scire plu
rimum optabamus. Namque cum post datas regiae Mtis. literas, quibus vocabamini, diu
non rediretis, sollicito et anxio fiebamus de vobis animo. Nunc tamen facti certiores
de statu ac bona valetudine vestra dubitare amplius et anxii esse desiimus, ob quam
valetudinem vobis gratulamur et optamus, ut eadem bona, qua istic estis, ad nos redeatis,
quod vos cito facturos speramus, sive imperator in Italiam transmittat, sive domi, prout
hic increbrescere coepit, maneat. Nos spe et exspectatione celeris reditus vestri
seducti, et quia verebamur, ne non offenderent vos istic literae nostrae, vobis per id
tempus nihil scripsimus, quod vos boni et aequi, uti debetis, consulatis. Nunc si quid
esset, quod supra ea, quae frater vester hic vidit et cognovit, scribi posset, equidem
ut vobis satis faceremus, calamo non parceremus ulla ex parte; verum frater vester,
prout est industrius et bonae indolis adolescens, cum in Lithuania, unde nos absumus,
tum hic apud nos et in vicinis provinciis perspexit et cognovit diligenter omnia, quae
aguntur et fiunt. Qui coram veniens vobis edisseret recensebitque verbis singula, modo
felix et incolumis, prout cupimus, ad vos perveniat, vosque bene valentem offendat.
Quem nos ex animo sanum ac felicem esse semper optamus. Datum Cracoviae, vigesima
quarta die Julii,1) anno domini M. D- XXIX.
Petrus, epus. Cracoviensis et vicecancellarius sst.
M gco. domino Joanni Dantisco, consiliario e t oratori regio, am ico nro. charissimo.

Tomickiego).

commendationem. Georgius Horn, aulicus Mtis. vrae., qui propter res et suppellectilem
sub incendio anni praeteriti Casimiriensi amissam consequi in Litvaniam eandem Mtem.
vram. non potuit, nunc demum conquisitis et comparatis denuo militaribus impedimentis
ad Mtem. vram. proficiscitur hoc animo et spe fretus, quod ejus calamitatem et jacturam
in rebus factam gratia et liberalitate sua Mtas. vra. sit illi compensatura. Cui rei quia
commendationem meam quoque accedere volebat, ego praesentibus Mti. vrae. sermae.
supplico, ut et jacturae et servitiorum ipsius rationem habere dignetur, uti pius et clemens
princeps et dominus. Id enim, quod pro regia liberalitate sua in illum conferet Mtas. vra.
serma., perpetua illi servitute una mecum demereri curabit. Commendo me rursus
et humilem servitutem meam in gratiam Mtis. vrae. sermae., quam felicissimam esse et cum
serma. conjuge sua ac liberis suis salvam et incolumem vehementer desidero. Dat.
Cracoviae, 25 Julii
*) W kod. W ojczyiiskiego mylnie: Jnnii. N a liscie oryginalnym

redd. Genuae 1 Septembris.
dopisek D antyszka: Datum Cracoviae 24 Julii,
225


TomickiegoV1)
commendationem. Dnus. Nicolaus Zukowski, praepositus Varsoviensis, cum esset apud
Mtem. vram. in Radom, commissionem ab illa ad emetiendos sibi decem mansos silvae
Mtis. vrae. ad arandum obtinuerat. Cujus commissionis mandatum ii, quibus Mtas. vra.
negotium dare dignata fuerat, sunt jam executi, quam rem literis suis mihi declararunt
suntque testati, prout ex exemplo illarum, quod cum praesentibus mitto, cognoscere
poterit Mtas. vra. serma. Dominus autem Zukowski, cujus res agitur, literas jam Mtis.
vrae. super eo commissariorum decreto a me dari sibi postulavit. E go tamen, quia non
videbatur mihi hujusmodi literas sub absentia Mtis. vrae. dare, rescripsi illi, ut adventum
cum hac re Mtis. vrae. sermae. praestoletur. Interea tamen, ne opus illius impediatur
et tardetur, Mti. vrae. supplico, ut notario suo Varsoviensi, dno. Joanni Belski, mandare
dignetur, quo ejus silvae emensae possessionem illi secundum commissariorum decretum
tradat et assignet. Nam hoc non minus ad utilitatem suam, quam ad clementiam Mtis.
vrae. pertinebit, quod ille una mecum Mti. vrae. sermae. perpetua servitute bene mereri
semper curabit Quam ego servitutem rursus, pariter et me ipsum in gratiam Mtis. vrae.
sermae. commendo. Quam felicissimam esse et cum serma. conjuge sua et liberis recte
salvam et incolumem vehementer desidero. Datum Cracoviae, die S. Jacobi apostoli
anno etc.1)

Redditae sunt mihi literae Mtis. vrae. sermae., quae summi illius in rempublicam amoris
indicium mihi praebuerunt, quippe quod ex illis perspexi, Mtem. vram. de instituendo hic
mature conventu publico jam cogitare, qui ad multa ardua et inchoata negotia summe
necessarius esse videtur. E t ea quidem in rebus cura et sollicitudo diligens Mtis. vrae.
sermae. me adducit, ut sperem et credam reipublicae ejus statum optimum aliquando
et quietum futurum, si haec modo mens et animus (uti confido) apud. Mtem. vram.
constans maneat. De mea vero sententia quod Mtas. vra. a me requirit, in quod vide
licet tempus opportunius cogi posse conventum judicem, uno et altero verbo accipiat
Mtas. vra.: ex multis argumentis tam advenientis, quam etiam acti temporis cogitatione
assequor, ad impedita ac difficillima ejus reipublicae negotia nihil vel salubre magis vel
necessarium accidere posse, quam ut celebrando conventui et tractandis pariterque
in ordinem collocandis omnibus Mtas. vra. adesse dignetur, sine qua proculdubio neque
recte inchoari neque, ut oporteat, confici aliquid poterit. Quare ut Mtas. vra. opportune
et ad tempus huc venire possit, auferendam extrahendamque conventus regni rationem
censeo in diem usque sanctae Catherinae,*) intra quod tempus negotia istius suae alterius
reipublicae,8) propter quae istuc est profecta, et quibus infectis discedere tutum illi non
arbitrarer, absolvere et ultimam manum illis imponere facile poterit. Tempus vero, quod
a die
* ) Gorskiego uw aga n a marginesie m inuty: n o n
*) D . 2 5. 7 . 15 29 .
4) D . 25 Novembris.
s c r ib a tu r .
8) G6rski dopisal w kodeksie Sap .: L i t u a n a e .
29

Tomickiego).
Kod. Sap, V I I (2) 140.
226
a die sanctae Catherinae usque ad initium quadragesimae1) futuro anno supererit, trac
tandis ejus regni negotiis abunde sufficiet, si et Mtas. vra. ipsa ad diem dictam venire
et consiliariis suis ac nuntiis terrarum severius in literis praecipere dignabitur, ut in
conveniendo Piotrkoviam, qui locus omnibus ad conventum accomodatissimus videtur,
dictae diei tempus diligentius, quam praecedentibus annis fecerunt, observare curent.
E t haec sane est deliberationis consiliique mei summa, quam sicuti ab animo sincero
et integro est profecta, aequo etiam ac benevolenti animo Mtas. vra. a me suscipere
dignabitur animumque suum et voluntatem ita comparare, ut tam de consilio quam
de praesentia Mtis. vrae. sermae. utrique reipublicae satisfactum esse possit.
Ceterum quod de episcopatu Camenecensi ad me scripsit Mtas. vra. serma., utrumque vehe
menter miror: quod scilicet et secretarius nullus illum petat, qui episcopale munus cum
dignitate sustineret, et quod d. archiepiscopus dnum. Slivnicki) illi obtrudat, quem virum
quidem bonum scio esse et honestum, verum ad publicos gerendos magistratus minime
aptum, cum tamen ille locus hominem et consilio et autoritate valentem magnopere
postulet, quin propter vicinitatem Valachiae populi, partim etiam propter multa illius
provinciae domestica negotia, in quibus curandis expediendisque utilis esse solet et neces
saria singularis alicujus viri prudentia et autoritas. A c ego quidem jussu Mtis. vrae.
sermae. de reperiendo homine, qui isti muneri praefici cum dignitate possit, diu mecum
cogitavi, tentavique nonnullorum meorum canonicorum animos, reperire tamen hactenus
non potui, qui simul et munus suscipere vellet et ad illud aptus foret Dabo tamen
operam, quantum in me erit, ut alicui, qui fuerit genere nobili et idoneus, persuadeam,
quo episcopatus ejus munus a Mte. vra. petat et suscipiat; interea etiam Mtas. vra. ipsa
deliberare dignabitur, si forte aliquam personam illi loco dignam reperire possit Satius
est enim aliquamdiu episcopo carere, ut publicae utilitati consulatur, quam temere cuivis
primum petenti episcopatum tribuere, cum praesertim in mora nullum fuerit periculum,
si vel ad adventum huc suum Mtas. vra. differat Namque in bonis episcopalibus admi
nistratorem factum esse dubitari non potest, et si id forte hactenus sit neglectum, Mtas.
vra. demandare hanc curam capitulo ecclesiae Camenecensis pro autoritate sua facile
poterit et de episcopo deligendo interea meditari.
D. Antonius Rincon et d. Brodericus, episcopus Sirmiensis, in Hungariam sunt profecti,
accersiti per sermi. Joannis regis literas et nuntium. Nova hic ad praesens alia non sunt,
nisi quae dudum de Tureis et homines praedicant et ego scripsi Mti. vrae. sermae.
Commendo me rursus et humilem servitutem meam Mti. vrae. sermae., quam felicissimam
esse et simul cum serma. conjuge sua ac liberis omnibus bene salvam et incolumem
vehementer desidero. Dat. Cracoviae, X X V Julii 1529.
Tomickiego).
Kod. Sap. V II {2) iz i.
2 9 3 . P. Tomieki, epus. Crae., vicecancellarius,

mearum commendationem. Frater Joannis Dantisci, postridie quam hic venit, fuit a me
absolutus, acceptisque a me literis itineri se commisit, quod illi secundum esse opto, ut,
quo missus est a Mte. vra., sospes et incolumis pervenire possit.
Ob restitutam Mtis. regiae valetudinem et privatim et publice gratulati hic sumus omnes,
Deoque omnipotenti partim in sacrificiis praeparandis, partim in obeundis more christiano
aedibus
3) D. 6 Martii. *) W kod. Sap. S I u m s k L
227
aedibus sacris summas psallendo peregimus gratias. Nunc vero precamur, ut naturae
virtute stabilita et confirmatis recte viribus Mtas. sua quam diutissime vivat salva et inco
lumis, utque ad nos cum vra. serma. Mte. et liberis suis cito sospes revertatur. D e quo
tametsi ego jam et Mtem. suam et Mtem. vram. saepius per literas rogavi, ut animum
ad reversionem adjicere dignentur, nunc tamen iterato Mti. vrae. supplico, ut diligenter
apud Mtem. regiam agere et operari dignetur, quo tandem rebus in isto ducatu confectis
ad regnum suum reverti dignetur. Cui multa ardua et difficilia incumbunt negotia,
et quae, nisi praesens adsit Mtas. sua, neque inchoari neque finiri recte poterunt.
Praeterea hoc ad prudentiam et commodum Mtis. suae pertinet, ut sub isto coelo non
immoretur, quod jam aliquotiens valetudini suae infensum et incommodum esse experta est
Faciet Mtas. vra. piae et prudentis dominae officium, ob quod et nos omnes et respublica
ipsa plurimum debebit Mti. vrae. sermae., ego vero primatim propterea perpetuam servi
tutem meam Mti. vrae, sermae. mancipio devinciam, quam nunc iterum illi una mecum
diligenter commendo, felicissimamque esse Mtem. vram. et diu cum sermo, conjuge suo
ac liberis sanam et incolumem vehementer desidero. D a t Cracoviae X X V Julii 1529.

Tametsi adhuc nedum ad indicendum, verum ad consultandum de indicendo conventu satis
fuerit temporis, quia tamen ita tempestive placuit in hoc Mti. regiae sententiam nram.
requirere, parendo jussis illius percripsimus sententiam nostram de conventu generali pro
festo s. Catherinae Piotrkoviae indicendo, namque id tempus in utramque partem nobis
commodissimum et opportunum visum est, siquidem interea et negotia istius reipublicae,
quae jam sunt coepta, absolvere poterit Mtas. regia et ad nos mature reverti, de qua
re illi vehementer supplicavimus. Providemus enim, quam frustra esset et conventum indi
cere et illi interesse, si Mtas. sua abesse debeat cum et venturos multos non esse illo
sciamus, et qui venirent, id tantummodo curaturos, ut ne quid utilitatis publicae causa
statuatur propter injuriam, qua rem publicam ex honoribus minus recte distributis affectam
esse cum conquestione disputabunt. Quare et vos monemus et hortamur, ut pro officio vro.
persuadere curetis Mti. suae, ut ad tantos fluctus depellendos tempestatemque temeritatis
hominum superandam dux nobis et gubernator adesse dignetur, pro cujus nos salute, dum
aegra esset, non minus Deum precabamur, quam nunc pro recuperata illius valetudine
et ipsi gratulamur et omnipotenti Deo cum publice tum privatim peragimus gratias.
Ceterum scribimus Mti. suae in commendationem advocatorum de villa Lopunie literas.
Item alias in commendationem nobilis Ubislai Lubovicki de terra Plocensi et ancillae
Apolloniae, famulae dominae Thurzowa et uxoris quondam Michaelis Schpiss, civis Cra
coviensis, quorum omnium etiam negotia vobis commendamus, et rogamus vos, ut illos
desiderii sui compotes fieri curetis. Praeterea mittimus vobis commissionis literas, quibus
domina Maikova indiget, et citationem Nicolai Regula, ut illas annulo Mtis. suae obsignetis
signatasque rursus nobis remittatis. Formulam conscribendarum literarum pro conventu
generali primo quoque nuntio, qui se offeret vobis mittemus. Petro Konarski non per
mittemus, ut posthabitis studiis bonarum literarum vivat secundum voluntatem et fervorem
adolescentiae suae et speramus, quod eum facile continebimus in officio et oboedientia
debita. Bene valete.1)
*) Na marginesie minuty data: 25 Julii 1529.
29*
Teki Gtakiego, nr. H04,

Tomickiego).
K od. Sap. V n (2) 141.
22$

Tomickiego).
Kod. Sap. V U (a) 136.
Kod, 'Wojcz. nr. 409.

Petro Kmitae de Wissnicze, castell. Wojnicensi, marsalco
regni Poloniae.
Mgce. domine, amice charissime ac honorandissime. Existens hic d. Sigismundus de Eberstein,
orator sermi. dni. Ferdinandi regis, questus est coram nobis nomine praefati sermi. regis
sui, quod vra. Mgcia. prohibuerit et publice proclamari fecerit in territoriis et districtibus
submontanis, ne quispiam subditorum Mtis. domini nri. proficiscatur mercatum in civitatem
Bardejoviensem, commerciaque aliqua illic cum civibus habere audeat. Dixitque idem
d. Sigismundus exagerans querimoniam suam, eam Mgciae. vrae. prohibitionem non alio
quam eorsum cedere posse, ut videlicet per illam distrahatur necessitudo et amicitia, quae
regiae Mti. cum praefato sermo, rege suo intercedit; cumque nos respondissemus illi,
nos credere id de Mgcia. vra. nequaquam posse, quin immo certo nobis persuadere, illam
custodire diligenter et observare ea omnia, quae ipsi d. Sigismundo ejusque collegis
in conventu Petrikoviensi praeterito ex voto regiae Mtis. ac totius senatus regni erant
responsa, retulit ipse Mgciam. vram. detulisse ultro potestatem ejus controversiae, quae
illi est cum Bardejoviensibus, componendae sopiendaeque domino Andreae Stadnicki,
quodque ille dederat eidem jam literas salvi conductus seu securitatis Bardejoviensibus,
quibus illi forte non satis confisi, eo quod deesse eis non nihil dicebant, postulaverunt
dari sibi alias tutiores literas, quae postea non erant eis missae atque ita negotium com
ponendae differentiae praedictae non fuit aggressum. Quia vero nos non dubitamus,
immo certo nobis persuademus, quod Mtas. domini nri. id libenter et grato animo videret,
ut haec ipsa controversia aequis et honestis aliquibus mediis componeretur, rogamus
plurimum Mgciam. vram., ut, si ipsa interesse hic commode hoc tempore non posset,
mittere velit hic aliquem, cui fideret, qui una nobiscum intenderet negotio eidem contro
versiae componendae, quod aggredi et suscipere vellemus causa reipublicae et bonae
viciniae, cum sermo, dno. Ferdinando rege conservandae. D e qua re, quae sit mens
et animus Mgciae. vrae., nos quamprimum facere velit certiores. Mansurus est namque
adhuc aliquantisper hic d. Sigismundus, in cujus praesentia negotium hoc commodius
transigi et confici posset Sique Mgcia. vra. concordiam non detrectaret, mitteret huc
quoque consanguineos et amicos illorum, qui circa illum sunt interempti, id quod ut
facere velit Mgcia. vra., illam etiam atque etiam rogamus, melius enim et reipublicae
multo utilius fore existimamus, ut ea res potius per concordiam, quam aliquo alio modo
transigatur. Felix sit Mgcia. vra. cum suis omnibus et diu incolumis, cujus fraternae
benevolentiae nos commendamus. Cracoviae, 26 Julii 1529.

Tomickiego).
2 96. P. Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,

Andreae Krzycki, epo. Ploeensi.
Rme. in Cristo pater et dne. nepos charissime. Multis rationibus contendi, ut Pawlowski,
servitorem rmae. Dtionis. vrae., in obtinendo consensu super praepositura Osvyaczymensi
adjuvarem. Verum post multos conatus et petitiones factas apud patronos nihil consequi
potui, nempe quod inter alias rationes et excusationes suas dicerent, se filios jam prope
puberes habere, quos ea parte beneficii ad aliam translata fraudare sibi non liceret,
praeterea
229
praeterea quod dno. Rayski, qui in loco praepositurae utiles et fructuosas praestat operas,
carere nollent. Quare rma. Dtio. vra. haec, uti fieri potuerunt, in praesens boni consulat.
Ego vero adhuc aliquod aliud consilium quaeram, ut per aliquam occasionem posthac
si fieri queat, patronorum voluntatem declinem in desiderium Dtionis. vrae. rmae.1)
Dnus. Antonius Rincon et dnus. epus. Sirmiensis vocati per regem Joannem in Hungariam
abierunt, ut in secunda fortuna nunc, sicut olim in adversa fecerunt, comites et socii
sibi fiant; in magnam enim spem prosperi praesentes ejus successus illum erexerunt.*)
297. Petr. Tomicius, epus. Crae., vicecancell.,

Joanni de Tanezin, castell. Lublinensi, marsaico curiae regiae.
Teki Gdrskiego nr, 1208

(minuta * poprawkami.
Tomickiego).
Kod. Sap. V I I (j) 121.
Mgce. dne. amice charissime. Magnas ago et habeo Dtioni. vrae. gratias, quod me literis
suis inviserit salutaritque, quodque de restituta bona valetudine Mtis. regiae certiorem
me fecerit, id enim unum est, quod ego maxime cupio et opto, ut videlicet Mtas. sua sit
optime sana et incolumis, utque constitutis omnibus rebus istius ducatus propere ad nos
revertatur. Sunt enim multa, quae hanc rempublicam premunt et urgent, et quae, nisi
adsit Mtas. regia praesens, neque recte terminari, scilicet cum bono effectu, neque etiam
inchoari poterunt. E t ego quidem pro officio meo, quod me debere reipublicae et regiae
Mti. scio, suasi jam aliquotiens oravique et regiam et reginalem Mtem., ut se istinc
eliberent et ad nos cum primum revertantur. Verum quid profecerim, non apparet hactenus.
Quare rursus nunc idem repeto et partim precibus partim persuasionibus hoc a Mtibus.
suis contendo. Vestram etiam Mgciam. rogo, ut modis omnibus idem Mti. regiae et reginali persuadere curet. Magnopere enim hac re et reipublicae hujus necessitati et inco
lumitati Mtis. suae commodabit.
Nova, quae hic ad nos de adventu Thurearum in Ungariam afferuntur, Dtioni. vrae. non
scribo. S do nim illam ea melius et copiosius ex oratore Thurearum imperatoris cogno
scere posse, qui isthuc ad regiam Mtem. in Lituaniam proficiscitur. Cupio felicem esse
et bene istic incolumem Mgciam. vram. D a t Cracoviae, XXVIII. Julii 1529.)

venerabili et eximio artium et medicinae doctori dno. Joanni Andreae de Valentinis,
praeposito Sandomiriensi et phisico reginalis Majestatis.
Veniis, dne. frater in Christo charissime. U t silentium et cessationem vestram a scribendo
nunquam accusabamus, ita excusationem quoque vram. nunc apud nos per literas ob id
factam accepimus libenter. Nihil enim dubitamus, vos pro amore et officio in nos vro.
scripturum fuisse, si quid, quod scire nostra interesset, habuissetis cognitum. Quare velle
mus, ita vobis persuadeatis, nos pluris facere silentis amici sinceritatem et studia, quam
vel plurima scribentis speciosum et fucatum officium. D e recuperata Mtis. regiae vale
tudine tametsi gaudemus plurimum et laetamur omnes, sollicitum tamen et anxium vehe
menter
J) D o
tego
ustgpu zanotowal
G6rski na m in u d e:
non
s c r ib a t u r ,
od
nastgpnego z a s :
s c r ib a tu r .
K odeksy listu tego nie mafo. *) N a odwrotnej stronie minuty d a ta : Cracoviae, X X V III Julii. ) W minude
dopisat Tom ieki wfasnorgeinie: Similes literae scribantur dno. Nicolao Volski, castellano Sochaczevrienst, reginalis
Mtis. curiae magistro e t Sanocensi, Lomsensi, Visnensi et Lanczkorunensi capitaneo.
Teki Gdrskiego, nr. 12 io

Tomickiego).
Kod. Sap. V II (2) 125.
230
menter nobis reddit animum, quod Mtem. suam nihilominus non properare ad nos reditum
suum animadvertimus, quem equidem, si et praesentium rerum statum et temporis atque
loci rationem intueri velit Mtas. sua, maturare necessario deberet, ut et valetudinem suam,
quam istius coeli inclementia labefactavit, mutatione loci recreet et confirmet, et hanc
suam rempublicam multis ac gravibus negotiis oneratam prudentissimo consilio et auto
ritate sua regia levet et erigat. Alioquin enim et nos, qui hactenus absente Mte. sua
summa cura et diligentia munus publicum sustinuimus, deficiemus et Mtas. sua in pericu
lum rursus suam incolumitatem conjiciet A c plurimis quidem nos jam literis id cum
a regia, tum a reginali Mte. contendimus, ut negotiis istius reipublicae, propter quae
istuc concesserunt, finem imponere ad nosque quantocius, dum licet salvi et incolumes,
reverti dignarentur. Verum, ut hactenus conjicere potuimus, surdis cecinimus fabulam,
quod nos mirifice cruciat et angit Non desistemus adhuc, quantum in nobis erit adhor
tari et orare Mtes. suas, ut absolutis istic rebus quam primum ad nos revertantur. Vos
etiam, quantum valetis, prudentia et consilio vestro persuadere id Mtibus. illarum curetis,
nosque, ut hactenus fecistis, sinceriter redametis et valeatis feliciter. Dat. Cracoviae,
die XXIX, Julii, anno dni. 1529.)

Tomickiego).
Kod. Sap. V II (2), 119.
K od. Wojcz. nr. 392,
299. Petrus Tomieius, epus. Crae., vicecancell.,

Joanni Chojenski, archidiac. Cracoviensi.
Venerabilis dne. frater in Christo charissime. Dum post obsignatas priores literas nostras
aliquantisper is cubicularius hic immoratus esset, scribi jussimus ea, quae necessaria esse
vobis putavimus ad literas conventus conscribendas, et ea vobis mittimus cum praesentibus.
Ceterum dnus. Joannes de Volborz, capellanus quondam Mtis. regiae et in Jaslo plebanus,
publice est de homicidio infamatus, quod factum quia ille constanter negat, nemoque sit,
qui eum propterea in jus arcessi velit, nos ex officio nostro propter famam et coSrtionem
publicam scrutari et percontari de hoc crimine faciemus, in quem, si repertus reus fuerit,
prout habet jus, animadvertemus. Interea tamen quam convictus fiat de crimine, non
libenter videremus, ut aliquis periculi alieni cupidus plebanatum suum Jaslensem apud
Mtem. regiam impetrare debeat, uti jam ab aliquibus id tentatum praedicatur, quare
a vobis rogamus, ut, si aliquis id conari v elit pro officio vro. illi resistatis.
De episcopatu Camenecensi conferendo scripsimus Mti. regiae sententiam nostram, quam
ex literis suae Mtis. cognoscetis. Non videri nobis scilicet, ut dno. Nicolao Slivniczki,
qui est alioqui vir probus, munus hoc deferatur, quod ille sustinere neque sciret neque
posset. Nam ad publicas actiones exercendas et retinendam autoritatem, quae illi loco
convenit, est minime aptus. A d quae dnus. archiepiscopus non tantum curat animadvertere,
quantum ut voluntati desiderioque suo satisfiat. Nam et in dno. Miedzileski promovendo
idem fecerat, cujus mores et vivendi consuetudo quam honesta et decora fuerit nostro
ordini et publicae rei, quisque facile judicare potest Nos in praesens neminem reperire
potuimus, qui simul et aptus videri possit et conditionem accipere velit. Unum tantum
modo ex nostris, filium dni. Crupski reperimus, quem, nisi paulum obstaret juvenilis aetas,
maxime idoneum ad id munus fore judicaremus. Est enim et industrius adolescens
et non solum amicis, sed etiam facultatibus in illa provincia abundans, quae illi ad auto
ritatem retinendam et recte administrandum praesulatum magnum afferre posset adjumentum;
praeterea
J) D at? dopisa! Tom ieki wfasnorcznie.
231
praeterea decanatum Leopoliensem obtinet, qui illi dignitatis episcopalis amplitudinem

cumulare et augere posset Haec vobis scripsimus propterea, ut intelligatis, quae nobis
in animo et deliberatione obversantur. Cogitabimus tamen amplius, si quid pro bono
et honesto publico reperire valeamus. Cupimus vos felicem esse et recte incolumem.
D a t Cracoviae ultima Julii 1529.
3 0 0 . Petrus Tomieki, epus. Crae., vicecancell.,

Stanislao Lanckoroiiski de Brzezie, capitaneo Camenecensi.
Generose dne. amice carissime. Magnas agimus et habemus gratias vrae. Dtioni., quod
nos suis literis viserit salutaritque, deque conflictu et victoria Valachorum contra Transsilvanos certiores fecerit. Quam rem et victoriam tametsi nos jam antea ab aliis cogno
veramus, jucundum tamen fuit a vra. quoque Dtione. illam accepisse.
De imperatore Praecopensi, quod quaerat modos, quibus redire possit in gratiam cum
Asiam Soltano, scriptum etiam est nobis ex Lituania, et nisi esset dnus. Eustaphi cum
Asiam Soltano in contubernio, forte iile jam se patruo suo reeonciliasset, gentes namque
suae percupiunt et urgent eum, ut id faciat. De magnis copiis Thureorum, quod vene
rint in Ungariam cum imperatore suo, constans fama hic habetur. Adhuc tamen nihil
audimus, quod aliquid hostile tentaverint. Dominus Deus servet quam diutissime vram.
Dtionem. incolumem et felicem. Datum Cracoviae, 1529.
301. Joannes Chojenski, archidiac. Cracoviensis,

Illustrissime princeps, domine domine clementissime. Post servitutis meae commendationem.
Ne verborum lenocinio apud vestram illustrissimam Dominationem, principem sapientia
praeclarum, benignitate laudatum aliisque egregiis animi et corporis dotibus conspicuum,
ambire videar, quod fide, sollicitudine, servitute, obsequiis et aliis id genus officiis mereri
contendo, ut non sim ingratus in oculis tanti principis, paucis respondebo ad ea, quae
mihi vestra illustrissima Dominatio literis suis injungere dignata est.
De sacrae Majestatis regiae aegritudine, quae nos plurimum perterruerat vestrae illustrissimae
Dominationi ob id nihil scripseram, ne praeter exploratam mentem quicquam admitterem,
et ubi officiosus esse cupio, caveo, ne sim molestus, non ignarus, quanta cum reverentia
et verecundia agendum sit cum principibus. Sed quando ita jubet, ut adversa non secus
quam prospera serenissimi regis mei significarem vestrae illustrissimae Dominationi, cujus
jussa mihi capessere fas est, eaque non segniter adimplere curabo, et ut jam exordium
faciam, significo vestrae illustrissimae Dominationi, Majestatem serenissimi regis nostri
pristinis viribus et habitudini per Dei gratiam ex integro restitutam esse, atque animi
recreandi causa in venationem concessisse, septimo die hic redituram.
Literas confirmationis regias mitto vestrae illustrissimae Dominationi, quae pro clementia
sua ducali ignoscat, quod germanice quoque non fuerint exscriptae; nam cum non sit
consuetum in cancellaria Majestatis regiae scribi aliter, quam latine, alterius sermonis
gnari scriptores hic non habentur. Ego quidquid possum, possum pro honore et laude
ac gratia vestrae illustrissimae Dominationis, cujus amplitudini iterum servitutem meam
humiliter

(minuta K poprawkami
Tomiekiego).
Kod. Sap. V II (2) 1*0.
Arehiwum K r 61ewieckie
(list orygia. z wlasnor$cznym podpisem).
232
humiliter commendo, precorque, ut vestrae illustrissimae Dominationi omnia ex animi

sententia succedant Datum Vilnae prima Augusti anno Domini MDXXIX.
Ejusdem vestrae illustrissimae Dominationis perpetuus servitor
Joannes Choienski, archid. Cracoviensis, subscripsit
Archiwum Wiedenskie
(list oryginalny wlasnoT$Ciy),
3 0 2 . Andreas Têzynski, palatinus Cracoviensis,

Serenissime princeps et domine domine mihi clementissime.
Post humillimae servitutis meae humillimam commendationem praemissam. U t sacra Maje
stas vestra regia, tanquam dominus mihi clementissimus, sana, salva et incolumis
' existat et omnium, quaecunque curat compos ex sententia fiat, summopere optaverim.
Immortales servus humileque mancipium sacrae Majestati vestrae regiae ago habeoque
gratias, quod me literis suis dignatur, neque me solum, sed et res meas tam benigne
respicit et curat, ut eas tantae praestantiae hominibus agendas committat. Nunquam
profecto tantum gratiae vestrae sacrae Majestatis regiae merui, quantum sensi, mereri
tamen pro viribus non desinam, quoad vivam. Dolet mihi vehementer, quod Cracoviae
esse non poteram tum, cum sacrae Majestatis vestrae orator, magnificus dominus Sigis
mundus ab Heberstayn (!) ibi fuerat. Praecipuum enim hoc mihi in votis erat, ut aliquam
operam meam in rebus et negotiis vestrae sacrae regiae Majestatis collocarem et quo
possem obsequio me in gratiam vestrae sacrae Majestatis regiae insinuarem, quamvis
etiam intelligam, hoc ipsum obsequium meum minutius esse, quam quod tanto principi
alicui usui venire possit, cum neque ego tam frugi esse queam, ut digne inservire vestrae
sacrae Majestati regiae valeam; tamen ut studiosum animum et obligatam voluntatem
recognoscerem ac ostenderem me non immemorem beneficii, sed obsequendi percupidum,
quicquid possem, afferam instar illius evangelicae mulieris, quae duas drachmulas in gazophilacium mittens collaudata fuerat et praelata illis opulentis, tamquam plus immisisset
ceteris, cum majore studio imponeret. Quod superest, me meaque humillima servitia
sacrae vestrae Majestati regiae commendo, qui pro viribus meis et admissione sacrae
Majestatis regis Poloniae cupio vestrae s. Majestati servire. Quam tandem optime
et diutissime valere rebusque prosperis frui cumulatissime et regnare felicissime precor.
Datum in Belz, ipso die sancti Petri vinculati anno domini MDXXIX.)
Ejusdem sacrae Majestatis vestrae regiae humillimum mancipium
Andreas comes de Thanczyn, palatinus Cracoviensis.

(odpis Girskiego).
Kod. Sap. V II (2) 130.
3 0 3 . De clade militum nostrorum ad 0ezakow .!)

Caesar Tartarorum ordae Oczakowiensis habuit nepotem ex defuncto fratre, Asiam Soltanum,
specie corporis et animi dotibus ad imperium natum. Quem cum Tartari plurimum ama
rent multi ei adhaeserunt et creare eum dominum sibi conati sunt, eo quod magna quae
dam sibi de illo pollicerentur. Cognito eo Caesar, Aslami patruus, interficere Aslamum
nepotem voluit, sed is hostilem patrui sui animum declinans et vitae suae consulens,
contulit
J) D . 1. 8. 1529 .
*) W Tekach
naglow ek: D e captis e t caesis duobus milibus nostrorum ad O czakow per
T artaros anno dni. 15 2 9 in Julio.
W edle W ap ow skiego: clades haec in Ponti Euxini Iitore apud ostium
Boristenis d i e
contigit.
tertia
Augusti
233
contulit se cum his, qui partes ejus secuti sunt, in campos late patentes sub Bratislaw
et Vinniczam, castra regiae ditionis. A c ut tutum receptum illic haberet, cum Eustaphio
Daskowicz de Kijow, Rutheno, locorum illorum capitaneo, et cum Joanne, chor^zicz
de Sieniawia, qui a maternis bonis Jaslowieczki vocabatur, amicitiam iniit, quam donis
ceterisque benevolentiae signis datis et acceptis firmavit. Horum uterque magnae erant
et apud suos et apud Tartaros reputationis, nam Eustaphius crebris victoriis Tartaros
fudit. Interdum etiam (idem Eustacbius)') dux ipsorum Tartarorum in exercitu contra
Moscos fuit, Moscoviam latissime vastavit et exercitum Tartaricum ingenti praeda onustum
ex Moscovia incolumem ad Tartariam reduxit. Astutus, fortis ac fortunatus hic bellator
ac plane Tartarorum terror erat, vultus ejus et totus corporis habitus ac vestitus plane
Tartaricus erat, linguam eorum calluit, et plerumque agens exploratorem in castris eorum
non agnitus fuit, sed pro uno ex Tartaris reputatus, et ob id cognitis illic rebus magnis
eos cladibus affecit et nuntios Tartarorum, qui ad eum mittebantur, palis transfixos
in campis illis, qua Tartari transitum faciebant, in terribile spectaculum in altum extulit.
Jaslovecius etiam (Polonus is erat) opibus, clientelis, favore militarium clarus, bellicae
gloriae appetens, toto ferebatur animo, ut ex Tartaricis victoriis (alius tum hostis non
erat) magnam sibi famam comparare posset.
Accidit, ut Asiam Soltan, spe fretus auxiliorum Eustachii et Jaslovecii, ad campos ordae
suae se recepit ad patruum caesarem vel placandum vel bello profligandum. Eo etiam
sub id tempus Joannes jaslovecius et gloriae et vindictae in Tartaros Oczakowienses
cupidus, qui cum Aslami patruo caesare crebro Russiam incursabant, profectus est, sumptis
ex eo exercitu, qui in Russia aere Polonico tenebatur, duobus milibus electorum militum,
ut aut Aslamum adjuvaret aut arcem et civitatem Oczakow, sedem Tartarorum, exscin
deret ac deleret. Perveniens itaque cum illa cohorte in campos Tartaricos, praemiserat
Ruthenum quendam, locorum ac viarum peritum, exploratum, sicubi Tartari in stativis
essent. Is a nostris digressus incidit in greges ovium Tartaricarum et praedae dulcedine
illectus greges illos abegit et inter agendum a pastoribus Valachis spoliatus occisusque est.
Jaslovecius demum cum illa manu suorum in campos Oczakowienses veniens nec usquam
Asiam Soltanum conspicatus, nescius, quae rerum facta illic commutatio esset (ante qua
driduum enim Asiam Soltan per Tartaros Oczakowienses, pulso prius per eos patruo
caesare, accersitus dominatum apud illos assecutus fuit) invasit stativa Tartarorum
et abactis equorum gregibus, Tartaros cum pueris et uxoribus circiter quadringentos
occidit, captivos primarios quadraginta cepit. Interea dum suos ad diripiendam et exu
rendam Oczakow instruit, nuntiatur Asiam Soltano, equos omnes abactos multosque
ex Tartaris caesos, periculum omnibus de fortunis ac de vita imminere. Mittit ille nun
tium ad nostros, sciscitatum, qui hostis esset, quae gens, qui dux exercitus. Respondent
nostri, gentem se Polonam esse, copias regis Poloni, venisse se socios in auxilium Aslamo,
amico et confoederato regis sui, adjutum illum contra patruum, ducem vero cohortium
esse Joannem Jaslovecium, cui et Aslamus et ille Aslamo notus esset, excusare sese,
caedem hanc propter inopinatam ac subitam rerum commutationem commissam esse.
Nuntius ad Aslamum redit, responsa refert. A t Aslamus ex dolore ob caedem suorum
in iram ac furorem versus et praedae fortuito oblatae avidus, amicum se simulat, nuntium
rursus ad chorqzicz cum annulo suo in signum pacis mittit, cavet tam duci, quam reliquis
militibus nostris de salute et rerum omnium incolumitate, rogat, ut ad se dux nostrorum
accedat, teneri se magno illius videndi desiderio. Esse etiam ardua quaedam, quae in rem
nostrorum spectarent, de quibus colloqui cum illo necesse haberet. Dux noster conspecta
annulo
*) W yrazy w nawiasie dopisat Gorski.
Acta Tomiciaaa.
Tomus X I.
30
annulo sibi jam pridem saepe viso antea et cognito, confisus cum fidei publicae datae,
tum etiam amicitiae ac foederi Aslami, profectus ad eum est cum nonnullis insignioribus
comitibus. Qui ut primum Oczakow ingressus est, acerrime caestibus caesus est et indigne
a Tartaris tractatus, equus, clipeus, hastar framea, armaque et ornamenta militaria adempta.
Tantus erat fremitus in eum Tartarorum propter caedem illam suorum, ut nisi ab Aslamo
tectus esset, concisus tum frustratim ab eis fuisset. A c interea dum secum colloquitur,
Tartari de voluntate ac mandato Aslami missa ad nostros 'in campum hasta jaslovecii,
haec illis mandata referunt: dolenter Aslamum ferre caedem suorum per nostros factam;
verum cum ea per ignorantiam et errorem facta sit, nec quod factum est, mutari possit,
boni consulere, nolle eam vindicare, nec aliquid hostile adversus nostros agere, pacem
illis afferre, amicitiam ac foedus cum nostris et rege nostro servare velle, ad extremum
eam esse voluntatem ac mandatum Jaslovecii, equos ademptos Tartaris reddant, et quo
major dictis fides haberetur, hastam illam ducis nostri proferunt Nostri creduli Tartaris
equos reddunt, quos si retinuissent, vel Tartaros in pugna pedestri imbelles profligassent
vel si pugnare nollent, salvi omnes et incolumes inde evasissent. Tartari equos nacti, mox
ad arma se convertunt. Aslamus tegens perfidiam suam, cohibet suos ab hostilitate, sed
temerariam et effrenem illam suorum colluviem, in hoc instructam, veluti novus dominus
continere se non posse simulat Sic nostri, dum subito effusam multitudinem seque circum
ventos vident, infestas acies in hostes dirigunt, multos ex his occidunt Ibi tum Marcus
Wtodek et Belsziczki1) centuriones et alii non pauci fortissimi milites ceciderunt Joannes2)
vero Pileczki, palatini Belsensis filius, secundus a Jaslovecio cohortium dux, militiae ignarus,
timens venire secundo in Mahumeticam captivitatem, ex acie fugit. Nam is anno Domini
1526 in eo proelio, in quo Ludovicus, rex Ungariae, ejus dominus, periit, captus per
Tureos fuit Reliqui amissis ducibus, cum et fugere turpe et salutem in fuga nullam
cernerent, gloriosum rati vel multos pauci vincere vel fortiter pugnando occumbere, toto
impetu in hostem feruntur, et veluti in mari immenso in eis se demergunt cruentamque
ac mortalem pugnam efficiunt Verum longo labore fessi et vi immensa hostium fracti,
pars occisi, pars capti, non pauci in vinculis vulneribus et fame perempti, plurimi
ex pauperibus in Turciam venditi.
Jaslovecius vero, dux nostrorum, cum quindecim equitibus septimo post die liber dimissus..
Georgius Latalski, Cbodowski et ceteri rotmagistri ac eorum socii, nobiles homines, quos
vivos fortuna servavit, magno pro se pretio pacto liberi domum dimissi, pro quorum
redemptione clerus tria milia florenorum, rex quingentos florenos, Joannes Tarnovius
campiductor non parvam pecuniam contulerunt. Reliqui illorum, quidquid his domi facul
tatum fuit i^ pro sui liberatione effuderunt et ad Tartariam pro fide data transmiserunt.
Archiwum Wiedenskie
(list oryginalny * w(asnQiscznym podpisem).
304.
Christ. Szydtowiecki, castell. Crac., eaneellarius,

Ferdinando, Bohemiae et Ungariae regi.
Sacra et serenissima Majestas et domine domine clementissime.

Post perpetuae servitutis commendationem. Non eram Cracoviae octo plus minus mensibus,
animusque fuit hac aestate per arces et possessiones meas divagari easque revisere.
Verum ubi ex literis .amicorum intellexi, magnificum dominum Sigismundum ab Herberschtain, oratorem et consiliarium sacrosanctae Majestatis vestrae, Cracoviam adventare
ac
) Belzecki.
2) U W apow skiego: S t a n i s l a u s Pileczki.
235
ac demum ad me proficisci velle, succurrit e vestigio in memoriam illud responsum a sere

nissimo domino meo rege dno. Sigismundo datum Quam ob rem contuli me sine mora
Cracoviam, quo liberius et commodius ambo serviremus sacrae Majestati vestrae. Veniens
igitur Cracoviam excepi dominum Sigismundum ea exceptione, qua maxime decuit et ut
hoc ipsum exigunt studia mea synceraque fides erga sacrosanctam Majestatem vestram.
E x quo quidem domino Sigismundo cum primum intellexi mentem et voluntatem
s. s. Majestatis vestrae, illico proprium tabellarium maximts itineribus Vilnam usque misi,
qui intra XXII dies ad nos cum relatione rediit, quam s. M. v. ex literis domini Sigismundi plene cognoscere dignabitur. Commendo me et meam perpetuam servitutem Maje
stati vestrae serenissimae, pro cujus gratia nihil est, quod non facturus sim, modo illud
sit virium mearum. Et dominum deum precor, ut sacra Majestas vestra optime sana
felicissime imperet ac de hostibus suis triumphet. E x arce Cracoviensi, die 6 Augusti 1529.
Ejusdem s. s. Majestatis vestrae humilis servitor
Cristoforus de S., castellanus et capitaneus Cracoviensis ac r. P. cancellarius, manu propria.
Sacrosanctae Majestati Hungariae et Boemiae etc. regi et domino domino clementissimo.
305. Christ. Szydiowieeki, castell. Crac., cancell.,

Alberto, duei Prussiae.
Illustrissime princeps et domine, domine frater major honorandissime. Post servitutis meae
commendationem. Cum serenissimi principes mei, rex atque regina, personam et negotium
nobilis joannis Glaubicz, aulici sui, illustrissimae Dominationi vestrae commendarunt, non
arbitror opus esse ulla scriptione mea in commendationem praedicti Joannis Glaubicz.
Quia tamen idem Joannes fuit servitor meus et in hunc usque diem maxime studet,
ut de me quam optime mereatur, ideo illustrissimae Dominationi vestrae commendo nego
tium et causam ipsius Joannis Glaubicz. Negotium autem ejus quomodo se habeat et in
quibus terminis stet, ipsamet illustrissima Dominatio vestra, sicut accepi, optime novit.
Duxit is uxorem viduam nobilem, civem illustrissimae Dominationi vestrae subjectam,
consentiente, ut audio, eadem illustrissima Dominatione vestra. Sed quia cupit Glaubicz,
ut omnia, quae ad eandem uxorem suam post mortem primi mariti juste atque legitime
pertinent, simul cum ea ipsa uxore ad se integre devolvantur, rogavit me pro inter
cessione ad illustrissimam Dominationem vestram, spem indubiam habens, meam commen
dationem non parum ponderis apud illustrissimam Dominationem vestram habituram.
Atque ita non potui hoc homini de me bene mereri cupienti negare. Rogo plurimum
illustrissimam Dominationem vestram, velit amore serenissimi et clementissimi domini
avunculi sui, domini regis Poloniae, et etiam pro eo vinculo firmitatis nostrae, quo maxime
sumus conjuncti, benignam et facilem se in hoc negotio matrimonii et in omnibus rebus
ad id pertinentibus praestare, rem in hoc Majestatibus dominorum meorum procul omni
dubio gratissimam factura. Ego autem id illustrissimae Dominationi vestrae tanquam
domino et fratri charissimo semper mereri studebo.
De novis rebus nescio quid scribam, nam nihil certi affertur ex Hungaria, dum totum illud
nobilissimum regnum bellis ardet et ardebit forsan, ni Deus respexerit christianitatem
oculis misericordiae suae. Audimus Thureum summis viribus contra serenissimum dominum
regem Ferdinandum contendere, qui Thureus, ni fallor, jam est in Hungaria; nam hodie
circumferebantur literae cujusdam, in quibus scriptum continet, quod idem ipse Thureus
Nandoralbam,
30
Arehiwum K rilew
(list oryginalny).
236
Nandoralbam, quam Belgradum vocant, in vigilia divi Jacobi') pervenit. De tam magna
expeditione Thurei scripsit mihi nuper magnificus dominus Otto de Chodecz, palatinus
Sandomiriensis et capitaneus Leopoliensis, amicus meus singularis. Cujus literarum duo
exempla mitto illustrissimae Dominationi vestrae, ex quibus docebitur de his et aliis rebus.
Quid rursus mihi scribit hisce diebus Carolus Koczer, consul et mercator Cracoviensis,
serenissimi domini regis Ferdinandi in regno Hungariae thelonarius, hoc cum literarum
suarum exemplo mitto illustrissimae Dominationi vestrae. Utinam haec omnia, quae
Carolus scribit, sint vera. Serenissimus dominus rex Joannes adhuc in arce apud oppidum
Lypa agit, quamquam non desint, qui dicant et affirment, Serenitatem suam jam cum
Thureo convenisse. Hi, qui partibus ejus favent, magnifica sibi pollicentur de exercitu
illo Germanico; si quid habet certi de militibus istis, rogo illustrissimam Dominationem
vestram, dignetur me facere certiorem per opportunum tabellarium.
Est hic dominus Sigismundus ab Herberstain et (nisi me spes decipiat) a serenissimo rege
suo ad me unicum missus. In quibus autem rebus ad me missus est, non est tutum nunc
calamo ista credere, sed posthac fortassis coram vel epistola liberrime. Exegit a me
praefatus dominus Sigismundus ante X X dies, ut Vilnam meum proprium tabellarium
mitterem, qui tabellarius jam rediit cum relatione. Spero tamen dominum Sigismundum
ad 14 dies nobiscum adhuc immoraturum.
De bona valetudine sacrae Majestatis regiae hoc habeat illustrissima Dominatio vestra, illius
Majestatem quam optime valere. Exiverat eques ad nemora animi recreandi causa
et venata est, sicut audio, cervos et ursos. Consulunt Majestati suae regiae proceres
per literas, quo in loco et quando dietam generalem deberet in Polonia instituere. Ego
cum reverendissimo domino praesule Cracoviensi et domino castellano Sandomiriensi sua
simus in commune conventum ipsum Petrcoviae pro die divae Catherinae sacro5) con
stituendum, sed tamen rogavimus, ut Majestas sua prius Cracoviae constituatur ante
ipsum conventum.
Erat etiam hic dominus Anthonius Rincon, christanissimi regis orator, habuitque literas
ad me et specialem commissionem; fuit et dominus episcopus Sirmiensis, consiliarius sere
nissimi domini regis Joannis, qui etiam mecum nomine suorum regum vigore literarum
fidei ea egerunt, quae in rem suorum principum pertinere videbantur atque plurimum
conducere; sed jam abierunt
Dominus Anthonius Fogger dedit ad me literas de data 4 die Julii ex Augusta; sed tar
diuscule mihi redditae sunt Quarum etiam exemplum mitto illustrissimae Dominationi
vestrae. Quam optime et felicissime una cum sua amantissima consorte ac charissimis
earum pignoribus valere summopere cupio. E x arce Cracoviensi, 8 die mensis Augusti,
anno Domini MDXXIX.
Christophorus de Schidloviecz,
castellanus et capitaneus Cracoviensis ac regni Poloniae cancellarius etc.
vestrae ilhistrissitnae Dominationis servitor et fra te r manu sua.*)
Archiwum Krolewiccl.
(list orygiaalny).
306. Christ. Szydlowiecki, castell. Crae., cancellarius,

Illustrissime princeps et domine, domine frater major honorandissime atque colendissime.
Salutem et promptissimorum obsequiorum diligentissimam commendationem. . Fuit apud
me
*) D, 24 Julii. *) Die 25 Novembris. *) Slowa kursywq, drakowane dopisal Szydlowiecki wtasnOT^cznie.
237
me nobilis Jostus Ludovicus Decius, secretarius regiae Majestatis, ostenditque literas,

quas illustrissima Dominatio vestra illi scripsit et a sacra Majestate regia eidem scriptas
misit. Et quia ea in re, ut aliis omnibus, semper pro virili illustrissimae Dominationi
. vestrae placere sum conatus, sicuti hanc rem ab initio Majestati regiae atque illi persua
dendam putavi, ita nunc quoque, ut, quod hortante sua Majestate coepit, strenue in gratiam
illustrissimae vestrae Dominationis perficere pergat, admonui. Video hominem satis
adfectum, modo vires respondeant et facultas; verum cum sit hiis in rebus difficile per
absentiam constituere et proximus sit provincialis Graudecensis conventus, visum est illuc
ei eundum atque ibidem sive cum nuntiis illustrissimae Dominationis vestrae (si qua alia
in re illuc fuerint missi) sive, ubi id illustrissima Dominatio vestra postulaverit, persona
liter illustrissimam Dominationem vestram accedendo constituturum. Et ut hanc interim
moram ferat animo aequo illustrissima Dominatio vestra, persuadeo ego et rogat ipse.
Posteaquam vero illuc venerit, quod in se est facturus, quod cum ille non parum sit in
manu mea, ego postea currentem alias impellere curabo.
Nova, quae antea habui, misi per Glaubycz. Nunc ea, quae accepi a domino episcopo
Sirmiensi et a domino Anthonio Ryncon, mitto illustrissimae Dominationi vestrae. Mitto
praeterea exemplum literarum Karoli Koczer illustrissimae Dominationi vestrae, quas hodie
accepi. Dominatio vestra illustrissima dignetur me certiorem facere de salute et incolu
mitate sua, quam eidem et illustrissimae et clarissimae dominae conjugi et dilectissimis
liberis illustrissimarum Dominationum vestrarum ex animo cupio esse longissimam. Datum
Cracovie nona die Augusti, anno Domini MDXXIX.
Christophorus de Schidloviecz, castellanus et capitaneus Cracoviensis et regni Poloniae
summus cancellarius etc.'
Vestrae illustrissim ae Doniinationis totissimus bonus servitor et fra ter, manu sua.1)

' Lucae de Gorca, castell. Posnaniensi.
Mgce. dne. domine et frater honorande. Accepi literas Mgciae. vrae., quibus agit mihi
gratias, quod pro dno. Andrea, filio suo, apud regiam et reginalem Mtem. intercesserim,
quibusque vehementer dolet intercessionis et precum mearum a Mtibus. suis non habitam
esse rationem, quorum alterum me plurimum delectabat, cum ea etiam Mgciae. vrae. grata
esse animadverteram, quae a me sine culpa officii fraterni praetermitti non possent,
alterum ex hoc quoque magis molestum, quam ipsi Mgciae. vrae., quod non in hac re sola
filii ejus, quae maximi momenti apud me erat, verum etiam in reliquis omnibus petitio
nibus modicam admodum meorum meritorum rationem haberi apud regiam Mtem. hoc
tempore experiar. Quod, ne ita fiat, cum a nobis nullo consilio in praesens provideri
potest, ferendum et mihi et Mgciae. vrae. aequo censeo animo, exspectandumque aliquod
aliud tempus, quo et regia Mtas. in nos propensior aequiorque et Deus omnipotens
magis fiat propitius. Nihil. enim dubito futurum quandoque, ut et meritorum nrorum.
et virtutis filii Mgciae. vrae. digna ratio habeatur, in quo ego etiam cum licebit omnem
curam et operam impendere non praetermittam. Scripsit ad me et dnus. epus. Posnaniensis*)
et dnus. castellanus Gnesnensis8), frater ejus, literas, ut foralia, quae in nundinis s. Adalberti
1 ) SJowa drukowane kursywg, dopisal Szydfowiecki wlasnor?cznie. *) G6rski dopisat: Jo. Latalski. *) Janussius
Latalski.
Teki Gdrskiego, nr. 12 14

Tomickiego).
Kod. Sap. V II (2) 103.
238
' berti praeteritis sunt percepta, restitui dno. castellano Gnesnensi facerem, in qua re ego
illis ita rescribere volo. Me quidem satis scire, pro veteri consuetudine regni et pro
aequitate communi hoc, quod est perceptum, ad heredes fratris mei legitime pertinere,
cum ita sit observari in regno solitum, ut omnia, quae, priusquam literae Mtis. regiae
ad aliquam dignitatem afferantur, exacta fuerint, haberent successores legitimi illius, qui
prior in dignitate fuerat. Tamen ne temere quid in hac re agere judicer, ad arbitrium
Mgciae. vrae. et aliorum dominorum, quibus consuetudo regni in similibus casibus cognita
est, me id deferre velle scribam. Nam quemadmodum rem alienam etiam usurpare
imprudens non consuevi, ita volens nollem amittere aliquid ex facultatibus meorum
nepotum. Crac. XI Augusti 1529.

Tomickiego).
K od. Sap. V I I (2) 104.
308.
Petrus Tomieki, epus. Crae., vicecancell.,
Janussio Latalski, castell. Gnesnensi et capit. Juniwladislaviensi.
Mgce. dne. amice charissime. Redditae sunt mihi literae Mgciae. vrae., quibus a me rogat,
ut pecuniam nundinalium, quae nomine fratris mei ad nundinas pro festo s. Adalberti
praeteriti Gnesnae exacta sunt, restitui Mgciae. vrae. facerem, quippe quod illa ad se
jure optimo pertinere deberent. In qua quidem re tametsi ego secus ipse sentiam existimemque pecuniam hanc nepotibus meis legitime deberi, nam ea nundinalia vra. Mgcia.
habere neque exigere tum potuit, cum nondum habuerit literas regias ad castellanatum
Gnesnensem sibi concessas, ne tamen ex meo judicio temere quid vindicare velle judicer,
ad arbitrium quorumque amicorum, vel si fuerit opus ad decretum regiae Mtis. hanc
rem deferam libenter et quicquid vel amicis aequum, vel regiae Mti. justum videbitur,
non invitus praestabo. Quare sufferre hanc rem Mgcia. vra. velit ad conventum Piotrcoviensem proxime futurum, ubi coram et praesentes ea de re agemus una, et aut ami
corum judicio aut regiae Mtis. sententia facile nobiscum transigemus. Interea me amet
Mgcia. vra. et favore fraterno prosequatur, valeatque felix et diu sospes ac incolumis.
Cracoviae, XI Augusti 1529.
309. Petrus Tomieius, epus. Crac., vicecancellarius,

Teki GArskiego, nr. 12 16
Tomickiego),
K od. Sap. V H (2) 143.
rmo. in Chro. patri dno. Jacobo, Dei gratia epo. Vratislaviensi,1) ill. principi
dno. Carolo, duci Minsterburgensi et capitaneo Inferioris SIesiae, eeterisque
Ulmis, spectabilibusque e t mgcis. dnis. ducibus et ordinibus ducatus SIesiae,
dominis et amieis honorandissimis.
Rme. in Chro. pater et domine, illmi. principes spectabilesque et magnifici domini, domini
et amici honorandissimi. Accepimus literas vrarum. Dtionum., quibus nos eorum certiorem
faciunt, quae in medium ipsarum d. Joannes Thurzo de Betlemvalva, liber dominus
in Psczina, detulit, nos scilicet neque ostendere sibi voluisse privilegia, quae haberemus
super nonnullis villis ecclesiae nrae. et quas ille sitas esse in territorio Psczinensi prae
tendit, neque tributum publice in SIesia sermo, principi dno. Ferdinando, Hungariae
et Bogmiae regi, decretum solvisse, cum tamen ceteri ordinis et conditionis nrae. viri,
qui
*) K o d e k s Sapiezynski: zam. V r a t i s l a v i e n s i m a : O l o m u n c e n s i .
239
qui bonis ecclesiasticis in Slesia praesunt, de bonis suis illud praestiterint, nosque rogant
et hortantur, ut et tributum praenominatum exemplo aliorum praesulum de villis nris.
solvi faceremus et privilegia, si quae haberemus, immunitatis vel donationis dno. Thurzoni
ostenderemus. Qua in re tametsi nos adhortationem Dtionum. vrarum., ut debemus,
grato et benevolenti animo accipimus, miramur tamen vehementer dominum Thurzonem
ita animatum esse, ut et queri de nobis non vereatur et jura libertatesque et quietem
bonorum ecclesiae nrae. lacessere contendat, quae a longo retro tempore et multis prae
decessoribus nris. hucusque libere, quiete et sine ullius impetitione obtinebantur. Ac cum
ita haec res nova nobis videatur, et in qua nos statuere nihil possimus absente et incon
sulta Mte. regia, quam et tutorem summum bonorum, quae ad ecclesiam nram. pertinent,
agnoscimus et autorem dominumque eorum omnium scimus, quae ad fines regni sui cum
vicinis provinciis regundos distinguendosque pertinent, referemus hoc ad Mtis. suae autoritatem consiliumque de ea re ab illa petemus et quae illa vel suaserit vel permiserit
vel jusserit nos facere, non inviti omnia faciemus et praestabimus. Interea autem nos
et officia nostra vris. Dtionibus. sedulo commendamus, quas felicissimas esse omnes
et optime salvas et incolumes vehementer desideramus. Dat. Cracoviae, XIII Augusti 1529.

,
Ardiiwom biskupie '

Fromborku (A I , i
Illustrissime princeps, serenissime rex et domine, domine clementissime. Post debitam fidei
et servitiorum meorum exhibitionem. Sacram regiam Majestatem vestram non possum
non facere certiorem, quomodo heri mihi ex Gedano scriptum sit, quod navis istic una
ex Dacia veniens applicuerit habens in se sexaginta lancearios, qui dicunt, se cum pluri
mis aliis sub sex vel circiter vexillis paulo post secuturis per dominum Laski, palatinum
Siradiensem, susceptos et militiae suae adscriptos esse ac in terris illustrissimi domini
ducis in Prus*sia, videlicet in territorio Sambiensi, applicare debere, deinde per ejusdem
domini ducis terras ac forte etiam meas Masoviam versus et per eam in Poloniam
pedestri via in subsidium serenissimi regis Hungariae Joannis proficisci. At quoniam
nescio, cui satis me meosque credam, scio enim, quod vicini mei hominibus ecclesiasticis
invisi sunt et praeterea ubi tantus militum exercitus iter facit, quod id sine inevitabili
et gravi damnificatione hominum fieri non possit, sacra regia Majestas vestra excelso suo
ingenio facile dijudicare potest, humillime sacram Majestatem vestram rogo, dignetur
mihi gratiose dare et per praesentem meum nuntium mittere patentes literas ad omnes
et singulos Majestatis vestrae in Prussia ac Masovia capitaneos, ut iisdem literis requisiti
me meosque ac ecclesiam meam meo stipendio ab illorum sive aliorum supervenientium
militum violentia, damnificatione ac, quod Deus avertat, invasione hostili tamquam humil
limum capellanum sacrae Majestatis vestrae defendant tueanturque. E x quo enim Maje
stas vestra sacra tam longe hinc abest et subita irruptio fieret, antequam sacram Maje
statem vestram invocare et subsidiariam manum habere possem, actum de me esset
Insuper ex Lubeca scribitur, quod praefatus dominus Laski conscribat et conducat equi
tatum magnum et quantumcunque in Holsatia, episcopatibus Bremensi et Monasteriensi
habere potest, eundemque equitatum cum aureis Franciae coronis liberaliter salariatum
per Posnaniam ac illic circum Hungariam versus pro suppetiis dicto domino Joanni, regi
U ngariae, ferendis transitum suum dirigere. Id quod ubi fieret, .profecto sine sacrae
M a je sta tis
240
Majestatis vestrae notabili damno fieri non posse, ipsa pro regii ingenii acumine multo
me clarius iritelligit et videt. Haec tamen omnia pro mea in sacram Majestatem vestram
fide et observantia latere nolui eandem Majestatem vestram, quam iterum atque iterum
humillime rogo et obsecro, ut si quid super his explorati habeat, sicut proculdubio non
habere non potest, dignetur me facere certiorem, ut tametsi ego nullam in regno sacrae
Majestatis vestrae neque hic sciam hostilitatem, nihilominus tamen tam subitis et impro
visis tumultuum bellicorum motibus auxilio et consilio sacrae Majestatis vestrae obviari,
rebus etiam meis nec non totius in Prussia partis Majestatis vestrae sacrae consultum
et provisum iri possit. In quibus omnibus sub alas protectionis ejus confugiens spero,
me ac Prussiam suam indefensam non derelicturam eandem sacram Majestatem vestram,
cui longam et florentem vitam ac victoriosissimos de inimicis triumphos, pacem denique
et tranquillum imperium a Deo optimo maximo cum clero meo precari non cesso, me
meaque omnia in humilitate et subjectione commendans E x Heilsberg, XIII Augusti,
anno 1529.
C h a r t a r e g i i s l i t e r i s im p o s it a .
Praeterea, serenissime rex, humiliter sacram Majestatem vestram regiam rogo, dignetur per
literas hortari illustrissimum dominum Prussiae ducem, quatenus, si habeat aliquos milites,
vel equites vel pedites, per dominia Majestatis vestrae transitum suum facturos, ut ita
negotium suum cum ipsis agere velit, ne subditis Majestatis vestrae tam -saecularibus
quam ecclesiasticis damna ab eis vel hostilitates inferantur, atque ut eas literas suas
ad dominum ducem scriptas Majestas vestra sacra ad me per praesentem puerum meum
mittere velit, per me, si opus esse videro, suae Illustritati destinandos.
Rediit ad me hodie unus de exploratoribus meis, quem in Konigsberg miseram, referens,
quomodo dominus dux omnem apparatum suum bellicum, utpote bombardas, lanceas etc.
in Sambiam ad litus maris duxerit nullumque militem ad terram e navi egredi fecerit
neque egredi permittere velle praeter paucos, qui coemant annonam et alia victui neces
saria. Scripserat paulo ante ipse dominus dux Konigsbergensibus suis, lanceariorum
eorundem esse sex vexilla, hic vero explorator meus dicit, esse in multo majore, incerto
tamen numero. Habeo adhuc alterum nuntium apud dominum ducem, qui necdum rediit.
Si quid attulerit, quod sacram regiam Majestatem scire necessarium fuerit, volabit
ad eandem.
A rchiwum biskupie we
Frombotka. (A . I, nr.
).
362

_
,
y
,
,
.
Reverende domine etc. Cognoscet reverenda Dominatio vestra ex literis ad sacram regiam
Majestatem per praesentem nuntium nostrum scriptis, quid rerum hic in Prussia geratur
quidve de adventu militum lanceariorum nobis mali timeamus. Unde rogamus, ut opera
reverendae Dominationis vestrae eas literas, quas a sacra regia Majestate petimus, obti
neamus. Ceterum venient istuc Philippus Bischof, proconsul, et Georgius Scheweke,
consul, a magistratu Gedanensi legati ad sacram regiam Majestatem missi ad excusandum
factum, quo toties in causa monetae contra mandata regia necnon edicta dominorum
harum terrarum consiliariorum venerunt et inoboedientes facti sunt. Inde fit, ut cum
reverendae Dominationi vestrae tum etiam sacrae regiae Majestati totam hanc monetariam
rem ab ipso usque principio in finem cognitam et perspectam esse sciamus, iterum admo
nitam dumtaxat faciamus eandem reverendam Dominationem vestram, quatenus in hoc
tota
241
tota incumbere velit, ut ita legati Gedanenses absolvantur, quod juxta conclusa utriusque
consilii tam regni Poloniae quam terrarum Prussiae viginti grossi et sexaginta solidi
et non, ut ipsi petent, quindecim grossi et quadraginta quinque solidi, in marcam Pruthenicam numerentur, et ut monetae prohibitae non recipiantur ac inter novos et antiquos
denarios indiscriminatim illic transeuntes differentia habeatur, praesertim cum novi anti
quis in valore meliores sint, non aequaliter in usu hominum esse permittant. Quaerunt
enim in hoc negotio domini Gedanenses non publicum tam regni Poloniae quam harum
terrarum, sed suum dumtaxat privatum commodum et lucrum, cum non minus conveniat,
sacram regiam Majestatem bonam nobilitatis ac terrigenarum, ad omnem suae Majestatis
nutum in rebus bellicis paratorum, quam civitatensium intra muros necessitatis tempore
latitantium habere rationem. Id quod sacram regiam Majestatem ad diligentem reverendae
Dominationis vestrae sollicitationem facturam omnino confidimus, eandem reverendam
Dominationem vestram optime et felicissime valere cupientes. Ex Heilsberg, XIII. Augusti,
anno 1529.
Scheda
imposita.
Allegabunt fortasse domini Gedanenses, quod usus marcae viginti grossorum generet ascen
sum emibilium et vendibilium rerum et sic carum forum. Id quod aliter eventarum est
omnino temporum saltem cursu; principia enim omnium rerum gravia esse solent. Unde
nullam hinc inoboedientiae suae excusationem afferre neque quidquam, quod ad tam
solemniter et mature conclusorum et sancitorum retractationem valeat, praetendere possunt.
Super quo etiam avisatam voluimus reverendam Dominationem vestram. Datum, ut supra.

Arehiwum Wie<lenskie
(koncept).
Ferdinandus etc. Serenissimo etc. Annuntiamus Serenitati vestrae, sacram caesaream

et catholicam 'Majestatem, dominum et fratrem nostrum charissimum, die septima prae
sentis mensis salvam et incolumem cum tota comitiva sua Savonam pervenisse, dieque
decima, quae divo Laurentio dicata est, Genuam intrare debuisse, cujus adventum ut rebus
afflictis et laborantibus summe necessarium atque etiam proficuum esse credimus, ita et
Serenitati vestrae pro singulari ejus in Majestatem suam caesaream affectione et studio
gratissimum et jocundissimum fore minime dubitamus, quo denique fieri posse confidimus,
ut pacatis aliquot Christianorum regum et principum dissidiis dei optimi maximi primum
auspiciis, Majestatisque suae ductu paci universali jam tandem bene consultum iri, ceteraque reipublicae christianae pro temporum istorum ratione incumbentia in melius reduci
posse, quod a divina Majestate sua efflagitare non cessabimus, quae et Serenitatem vestram
felicem conservet Datum Lintii, 15 Augusti 1529.
313. Petrus Tomicius, epus. Crac., vieeeaneell.,

Stanislao Lanckoronski, capit. Camenecensi.
Kod. Sap. V ir (2) 126.

Generose dne., amice charissime. Priusquam accurrisset huc is nuntius et puer vrae. Dtionis.,
jam nuntiatum erat nobis, milites nros. sub Oczakow profligatos et oppressos esse per
Tartharos et ex eo infausto casu eramus affecti omnes magno maerore et luctu. Gratis
simum tamen fuit nobis eum quoque casum ex literis vrae, Dtionis. intellexisse, abunde
enim
Acta Xrjmiciana. Tomus XT.
31
242
enim omnia, quae cum nostris acta sunt, nobis vra. Dtio. praescripsit, pro quo illi magnas
gratias agimus et habemus et hanc ejus erga nos benevolentiam volumus vicissim illi
omni studio et gratificatione nostra referre.
Constans fama habet apud nos, Thureos cum valido exercitu in Hungariam advenisse, quid
autem illic agant, aut quo se convertant, hactenus nihil certi habemus. Dnus. Deus
prospiciat rebus Christianis et avertat iram suam a nobis. Felicissime valeat vra. Dtio.
et nos diligat. Datum (Augusti) 1529.
K od. Sap, V II (s), i:

K od. W ojci. nr. 396.
314. Petrus Tomieius, epus. Crac., vicecancell.,

Nicolao Wolski, castell. Sochaczoviensi, magistro curiae
reginalis Majestatis.
Generose dne. amice charissime. Agimus et habemus gratias vrae. Dtioni., quod saepius
testatam faciat suam erga nos benevolentiam suis literis ac de statu ac prospera valetu
dine sermorum. principum nostrorum reddit nos certiores, quod illius erga nos officium
volumus illi vicissim omni studio et gratificatione referre.
Nos sumus nunc in magno maerore et luctu constituti omnes ob amissos nonnullos electis
simos milites, qui per Tartaros, comites Asiam Soltani, sunt nuper in campis caesi
et oppressi, plerique vero capti. Sed et timemus vehementer, ne et alii Tartari caede
et excidio nostrorum militum animati ad populandas terras regni excurrant, qui si vene
rint, reliqui milites mercenarii, qui exstant satis pauci, resistere illorum potentiae nequa
quam poterint.
De Tureis constans fama habet, quod sint jam in Hungaria cum validissimo ac invicto exer
citu, et ad populandam Austriam profectionem suam parent. Praeterea dnus. Petrus
Perenni, vojevoda Transsilvaniae, dicitur esse captus per dnum. Joannem Zerechen, con
sanguineum serenissimi regis Joannis, cum uxore et altero ex filiis et toto thesauro suo.
Valeat feliciter vra. Dominatio et nos diligat. Dat. Cracoviae.
K od. Sap. V II (1) 12

Kod. W ojci. nt. 398.
315. Literae ad capitaneos terrarum, ut nobilitatem ad arma

contra Tartaros commonefaciant
Universis et singulis regiae Mtis. capitaneis et eorum vicecapitaneis in terra Sendomiriensi
et districtibus ejus ubilibet constitutis, Petrus, Dei gratia epus. Cracoviensis et vicecan*
cellarius, et Christophorus de Schidloviecz, castell. et capitaneus Cracoviensis generalis
et cancellarius regni Poloniae, fratribus et amicis nostris dilectis. Salutem et prosperos
ad vota successus.
Significavit nobis mgeus. dnus. joannes comes de Tbarnow, palatinus Russiae et exercituum
regni capitaneus generalis, casum infelicem, qui accidit nuper militibus nostris, quos ad
arcendos hostes Tartaros in campos expediverat, quod videlicet iidem milites, obruti
vi hostium, quibus longe erant impares, sunt profligati, quodque hostes ipsi Tartari, felici
hoc successu suo animati, majori manu regnum et dominium Mtis. regiae irrumpere
conantur. Quia vero, ut non ignoratis, pauca admodum praesidia sunt hoc anno in terris
Russiae, praesertim cum ii, qui nunc sunt caesi et prostrati, erant selecriores, ne respu
blica sub absentia regiae Mtis. grave aliquod discrimen et periculum incurrat, postulamus
et
243
et hortamur vos, ut clamari ubique publice in capitaneatibus vestris faciatis et persua
deatis universis militaribus, quo arma capiant et ad exstinguendum commune hoc incen
dium accurrant ad magnificumque dnum. capitaneum exercituum generalem seposita omni
mora proficiscantur, ad quem vos etiam cum eo comitatu, quem majorem quisque vestrum
comparare sibi poterit, proficiscamini. Nihil enim dubitamus futurum hoc gratissimum
regiae Mti., quae procul dubio unicuique, qui huic communi necessitati subvenerit, hoc
officium gratia sua non dedignabitur pensare et meminisse. Pro amore et salute patriae
et communis boni proque fama et gloria nominis Poloni facturi et bene valete. Dat.
316. Bona, regina Poloniae,

Arcliiwum Wiedenskie
(list orygin. z wlasnor$cznym podpisem).
Serenissimo principi domino Ferdinando, dei gratia Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae etc. regi, infanti Hyspaniarum, archiduci Austriae, duci Burgundiae etc., marchioni
Moraviae etc., comiti Tyrolis etc. imperiali locumtenenti generali etc. Bona, eadem
gratia regina Poloniae, magna dux Lithvaniae, Russiae, totiusque Prussiae ac Masoviae
etc., fratri et consanguineo nostro charissimo ac honorando, salutem et mutui amoris
uberrimum incrementum ac perpetuam felicitatem. Serenissime princeps, frater et con
sanguinee charissime et honorande. Agimus et habemus Serenitati vestrae plurimas
gratias, quod negotia ducatus nostri Barensis ex animo commendare pollicetur apud
sacram caesaream et catholicam Majestatem, quo nil hac tempestate gratius et optabilius
in nos conferre poterit Serenitas vestra,: cui ob hoc plurimum nos debere fatebimur
et ubi illi vicissim rependere tantae benevolentiae studium poterimus, nil unquam prae
termittemus. Scribit Serenitas vestra, ut apud serenissimum regem, dominum et consortem
nostrum colendissimum, efficeremus, quo officiorum post obitum magnifici regni nostri
marschalci vacantium nihil concedatur his, qui rebus Serenitatis vestrae non favere
videntur. Dolemus equidem has literas tam sero ad nos pervenisse. Nam et in hoc
nostram omnem dedissemus operam, quo Serenitati vestrae complacere potuissemus.
Officium autem marschalcatus quoniam illi, cui jam pridem collatum est, antea per literas
exspectativae promissum erat, idciro aequi bonique consulat Serenitas vestra, nam si pri
vatis, tanto magis principibus et regibus promissa servare convenit. In ceteris omnibus,
quae vestra Serenitas a nobis desideraverit et mutuum amorem pertingere videbuntur,
omnes facultates nostras paratissimas offerimus eidem Serenitati vestrae, quam Dominus
Deus servet et prosperet quam diutissime sanam, illique de hostibus suis meritam repor
tare victoriam concedat Datum Vilnae die XVII Augusti MDXXIX.
Ejusdem Majestatis vestrae tanqam soror
Bona regina s.

Mauritio Ferbero, episcopo Varmiensi.
Reverendissime in Christo pater, sincere nobis dilecte. Rem admodum nobis gratam prae
stitit Ptas. tua, quod nos tempore praemonuerit de gentibus, quae ex Dania appulisse
dicuntur, quibus transitum prohibendum duximus, quodque Ptas. tua una cum aliis consi
liariis
Kod. bibi. Zam.

(oryginat).
244
liariis nostris ita consulat et agat, ne ipsae gentes transire dominia nostra possent,
hortamur. In quo scribimus universis consiliariis nris. illarum terrarum, scribimus
; .et Gedanensibus ac capitaneis, ut huc omnes suas vires intendant et istos milites transire
ditiones uras, non sinant,, quod illos facturos non dubitamus. Datum Vilnae.XIX Augusti
anno Domini MDXXIX.
Archiwum Wieclei
(koncept).

Ferdinandus etc. Serenissimo etc. Fide digno nobis innotuit testimonio, sacram caesaream
et catholicam Majestatem, dominum et fratrem nostrum charissimum, cum christianissimo
Gallorum rege concordasse et pacem iniisse, quam cum christiano orbi quam maxime
utilem et bonam atque etiam necessariam et perinde Serenitati vestrae gratissimam
et jocundam fore minime dubitemus, placuit eandem Serenitatem vestram de ea commo
nefacere, quae et nos in spem amplissimam erigit, ut, quia similis unio inter serenissimum
dominum nostrum et Majestatem suam nuper facta est faustumque rebus ex publico com
modo et tranquillitate tractandis auspicium per hanc illuxisse videamus, reliqua, quae
contra Tureas ac publico nomine et beneficio transigenda supersunt, compendiosius
et fructuosius ad praesens agi et absolvi posse. Vos itaque quam mente conceperitis
laetitiam, signis etiam exterioribus et tormentorum bellicorum fragore ceterisque in simi
libus fieri solitis edere non dubitetis, quod Deus optimus maximus faxit, qui et Serenitatem
vram. diu conservet. Datum Lintii, 19 Augusti 1529.)
In simili ad consilium Hungaricum. Reverendissime etc.
Arcliiwum
(koncept).

Ottae de Chodecz, palatino Sandomiriensi.
Magnifice syncere dilecte. E x literis vestris ad nos datis intelleximus, quo studio et affectu'
nobis vestram operam et animi promptitudinem obtuleritis, quam a vobis clementi susci
pimus animo. Et cum magnificus olim Stanislaus de Chodecz, frater vester bonae memo
riae, nobis et rebus nostris plurimum affectus fuerit, adeo quod ei vicissim peculiari
gratia et favore modo inclinaremur, non minus etiam vos ejus exemplo non solum nobis
deditum fore credimus, verum etiam nobis persuasum habere volumus, vos rerum nostra
rum eam, si quando accidat, curam habituros, quae nobis honori et commodo sit futura,
vosque etiam in uberiorem gratiam nostram insinuare possit. De quo vos clementer
monitos esse volebamus. Datum, Lintii 19 Augusti 1529.
Archiwum Wiedeu
(koncept).

Christophoro Szydlowiecki, castell. Crac., cancellario.
Ferdinandus etc. Illustrissime, syncere dilecte. Ex literis vestris ad nos datis de VI prae
sentis mensis clementi animo intelleximus, vos Cracoviam rediisse, cum primum vobis
innotuisset,
*) Na marginesie: Regi Poloniae.
245
innotuisset, oratorem et consiliarium nostrum Sigismundum ab Herberstein venire, nihil
addubitantes de honore et benevolentia, quibus nostri contemplatione a vobis exceptus
fuerit, idque ex literis ejusdem oratoris nostri nunc (ut et antea saepius) intelleximus.
A t vero pergratum est nobis, quod in hoc etiam reditum vestrum ad Cracoviam matura
veritis, ut liberius et commodius nobis serviretis, sicut re ipsa vos servivisse videmus
in expeditione nuntii Vilnam usque ad serenissimum dominum regem Poloniae etc., fratrem
et sororium nostrum charissimum, destinati. De qua quidem opera bona pluribusque
vestris obsequiis et meritis, quae literis tum vestris tum aliorum abunde cognovimus,
gratias agimus et habemus, quas etiam quandoque, dum occasio amplor oblata fuerit,
referre non dubitabimus, subinde vos inhortantes, ut in vestro erga nos benemerendi
studio persistere ac uberiorem semper a nobis gratiam demereri non desinatis, prout vos
quoque indubie facere et facturos esse persuasum habemus atque erga vos peculiari
clementia et favore nostro recognoscemus. Datum Lintii, 20 Augusti 1529.

Lucae de Gorka, castellano Posnaniensi.
A.rchiwum Wiedenskie
(koncept).
Ferdinandus etc. Magnifice syncere dilecte. Pervenit ad aures nostras, Nicolaum Minckwitz,
subditum nostrum rebellem, equitum et peditum aliquot contra nos militantium ductorem
et capitaneum futurum, quod cum nostra intersit quibuslicet mediis antevertere et prae
venire vestramque in eo autoritatem et operam non modice profuturam esse credamus,
idcirco vos pro vestra erga nos pristina solitaque bona affectione et studio, propter
quae merito regia nostra vobis clementia inclinati sumus, affectuose et plurimum inhor
tamur, ut in locis omnibus ac apud personas, in et cum quibus aliquid boni ad interci
piendum ejusmodi rebellium nostrorum conatum et machinationes effici posse arbitremini,
omnino et accurate ac per vias et modos vobis bene visos et ad hoc convenientes
tantum agere et cavere velitis, quo dictus Minckwitz aiiique, si qui similia nunc attentassent vel attentare conarentur, voti sui effectum nullo pacto assequi et obtinere valeant,
sed ut, si quae Nicolaus ille militum aut equitum et peditum praesidia vel copias colle
gisset aut colligere vellet, iidem milites avocentur et prohibeantur ab instituto eorundem
eisque contra nos ac nostros neutiquam ire permittatur, quod vos indubie facturos esse
nobis persuasum habemus. Idque erga vos et vestros quandoque omni gratia favoreque
nostro regio recognoscemus. Datum ut supra.
In simili ad episcopum Cujaviensem mutatis mutandis.

Cives Gedanenses, priusquam mitterent isthuc ad Mtem. vram. nuntios suos, miserunt huc
ad me et ad dominum castellanum Crac. d. Petrum Behem consulem et magistrum Jaco
bum secretarium suum, qui cum principio senatum suum diligenter his de rebus apud nos
excusassent, ob quas illum de temeritate sua et negligentia observandi decreta publica
apud Mtem. vram. accusatum intellexerant, post deinde a nobis petierunt, ut eorum cau
sam et innocentiam per literas nostras tueremur. Queruntur enim et ostendunt, novae
monetae
Teki Girskiego nr. 12 17

(odpis wspilczesny).
K od. Sap. V I I (2) 14 $.
246
monetae institutionem et marcae prioris auctionem magno incommodo rationes suas
publicas oppressisse. Quod cum ego ex illorum sermone ad magnum detrimentum illitis
civitatis pertinere animadverterem, probavi institutum illorum, quod in adeunda consulendaque hac de re Mte. vra. susceperunt. Cui ego partim propter illorum petitionem,
partim propter necessitatem commodumque publicum terrarum Prussiae supplico humiliter,
ut priusquam aliquid de ea re statuat exsequendum, diligenter expendere dignetur, quid
in commodum quidve in detrimentum publicum civitatis suae Gedanensis et provinciae
illius totius cedere debeat utque omnem istam deliberationem rei monetariae, quae est
admodum difficilis et recondita, ac executionem mandatorum suorum ad suum felicem
in regnum reditum Mtas. vra. suspendere et differre dignetur, quo tempore perspecta
diligenter ejus negotii ratione adhibitisque consiliariorum illius provinciae judiciis id, quod
salubre ac frugiferum sibi suaeque reipublicae existimabit Mtas. vra., statuere dignabitur,
in quo non modo privatim, sed publice etiam commoda et utilitatem suorum tuebitur
Mtas. vra. suumque officium et clementiam regiam apud subditos vehementer gratam
et illustrem faciet
Ceterum habent in mandatis hi ipsi nuntii, qui ad Mtem. vram. sunt designati, ut nomine
civitatis suae petant Mtem. vram., quo illis monetae cudendae potestatem secundum pri
vilegia eorum facere dignetur.
Praeterea excusaturi sunt apud Mtem. vram. innocentiam civium suorum de his rebus,
ob quas se senserunt apud Mtem. vram. insimulatos esse. Quod omne illorum negotium
et petitionem ego suppliciter et vehementer commendo Mti. vrae. sermae. illamque enixe
rogo, ut habita ratione fidei illorum, quam erga Mtem. vram. et ejus praedecessores reges
ac regnum Poloniae in omni fortuna semper constantissime servarunt, illorum desiderio
pro benignitate sua regia assentiri et petitionem admittere dignetur ut dominus clementissimus. In cujus gratiam ego me servitutemque meam iterum atque iterum commendo,
felicissimamque Mtem. vram. et cum serma. conjuge .sua et liberis sanam, salvam et inco
lumem vehementer desidero. Cracoviae, XX. Augusti 1529.
Tki Gdtskiego, nr. 1218
(odpis wspolczesny).
Kod. Sap. V II (2) 146.

Cives Elbingenses, subditi Mtis. vrae. sermae., petierunt a me per literas, ut Mti. vrae.
pro illis supplicarem, quo illorum civitati cudendae monetae potestatem facere dignetur
ex eo privilegio, quod antiquitus se in civitate sua habere asserunt; petierunt etiam,
ut partes meas apud Mtem. vram. interponerem, ut illos a praestatione contributionis,
quae in eorum civitate, quantum ego memini, in septennium perpetuum propter rempublicam eorum perturbatam et exautoratum senatum decreta fuerat, ab eo tempore immunes
liberosque facere dignetur, cum reliquae illius provinciae civitates, ut Thorunium et aliae
minores, quibus in triennium tantummodo contributio erat imperata, sua obligatione
se absolverint. Quod illorum negotium, ut non desim petentibus, ego Mti. vrae. sermae.
commendo, ut, quantum permittent Mtis. vrae. rationes quantumque pro aequitate regia
Mtem. vram. facere convenit, illorum petitionem intueri et liberaliter admittere dignetur.
Quod illi Mti. vrae. sermae. una mecum perpetuo bene mereri curabunt. Commendo
me rursus et servitutem meam in gratiam Mtis. vrae. sermae., quam felicissimam esse
et cum serma. conjuge sua et Bberis probe semper sanam et incolumem vehementer
desidero. Cracoviae, 20. Augusti 1529.
247
324. Petrus Tomieki, epus. Crac., vicecaneell.,

(list orygin. z wlaanor^cznym podpisem).
Illustrissime princeps et domine domine honorandissime. Retulit mihi famatus Erasmus

Carlovicz, civis urbis hujus Cracoviensis, quendam Sebastianum Ffoyt, civem Konigsbergensem, subditum illustrissimae Dominationis vestrae, paucis ante diebus e vita exces
sisse, consulatumque civitatis Konigsbergensis res et bona illius omnia ea lege in arestum
posuisse, ut successoribus illius, si qui comparuerint, integra reservarentur et consigna
rentur. Quamvis vero idem Erasmus Carlovicz asserat se successorem legitimum demortui
praefati esse bonaque et res illius omnes ad se jure naturalis successionis legitime reci
disse, quia tamen non potest habere hic documentum sufficiens ejusmodi suae successionis
et propinquitatis, cogitur pro consequendo illo proficisci in Germaniam. Rogo itaque
plurimum illustrissimam Dominationem vestram, providere dignetur, ut interim, donec
ipse Erasmus cum documento suo redeat ex Germania, res et bona omnia morte Sebastiani
praefati derelicta nusquam distrahantur, sed integra ad adventum illius conserventur.
Qui posteaquam in Konigsberg comparuerit, committere dignetur illustrissima Dominatio
vestra officialibus suis, ut illi justitia debita ac indilata occasione dictae propinquitatis suae
administretur. In quo faciet rem justam mihique plurimum gratam illustrissima Dominatio
vestra. Cujus gratiae me commendo et quam dominus Deus diu servet sospitem et felicem.
Datum Cracoviae die XX Augusti anno Domini MDXXIX.
Vestrae illustrissimae Dominationis servitor
Petrus, episcopus Cracoviensis et vicecancellarius, sst.
325. Matthias Drzewicki, epus. Cujaviensis,

Rme in Christo pater et dne., amice unice et frater in Chro. carissime et semper hono
rande. Salutem in dno. et optatam cum sui recommendatione felicitatem. Alio argu
mento ad scribendum deficiente, saltem hoc scribendum putavi, quod vrae. r. D. plurima
bona exopto et precor et eidem uti mihi ipsi sanitatem faveo, et ago gratias, quod mei
non obliviscitur, nam id ita esse vrae. r. D. literae testantur, quas nuper accepi, monetae
casum explanantes, et laudo, quod vra. r. D. constanter manet in proposito suae delibe
rationis ac sui consilii, nam vra. r. D. consulit sapienter non unius populi, sed communi
omnium utilitati. Considerari de facili potest, quod in magnam omnium jacturam multotiens monetae mutatae sunt, et in parvam aestimationem redactae sunt. Equidem sentio,
qui comperio quondam Culmenses scotos valuisse sex grossos et modernos vix duos cum
medio. Intellexi quosdam ex magistratu Gdanensi missos esse ad Mtem. regiam, et quos
dam ad rmum. dnum. epum. et castellanum Cracoviensem, ut in suam sententiam et Mtem.
regiam et dominos trahant, sed non credo, quod proficient. Sententiae regiae in meo
negotio episcopalium non fit adhuc exeeutio sufficiens, licet sua Mtas. magnificum dnum.
Pomeraniensem palatinum multis mandatis et legationibus admonuerit et in praesens
admoneat. Scripsit enim hisce diebus ad me dnus. palatinus, quod nobilitas vult parere
sententiae, dummodo scotorum declarationem haberet, atque ideo petiit a me, ut usque
ad festum sancti Lucae, quo tempore judicia Derssoviae celebrabuntur, sustinerem, quodque
illuc
K od. bibi. K s. Czartor.

(nr. 249, pag, 83, list
oryginalny).
248
illuc vel venirem vel mitterem, et tunc jam determinate mecum vellent componere
de quotta solvenda, et dum video ipsos astute agere et quaerere modos dilationis,
ut faxus iste perpetuo volvatur, non consensi in illum terminum, quia et tunc quoque
celebrabuntur in regno conventiones particulares, quae praecedent conventus generales.
Rescripsi igitur dno. palatino, ut potius huc pro festo Nativitatis nuntios plena potestate,
sicuti antea decreverant, mittant munitos et hic tractent mecum; habeo enim capitulum
hic, sine quo nihil agere integrum est. Si vero mittent, tractabimus cum eis, ut huic
tragoediae finem faciamus. Si minus, censuris agemus et vestros tenutarum Derssoviensium aggrediemur, quorum sollicitationes propter vram. r. D. hactenus aequo animo tuli
mus, nam a multis annis non solvunt episcopalia, et alios scandalisant; est enim nobis privi
legium universae provinciae a regibus datum, ut capitaneos et praefectos excomunicemus,
cum nobis in tolerantes censuras operas non accommodant, et rogo, velit vra. r. D. suis
mandare, ut suo officio et debito satisfaciant, et nolit deesse nostrae justitiae, ne cogar
censuris eosdem aggredi, et rogo, consulat mihi, quomodo sit agendum de valore scotorum Culmensium. Apud nos in Polonia quilibet scotus valet duos grossos Polonicales
antiqua observatione, et Pomerania semper juris Polonici fuit ante invasionem Cruciferorum; credibile est, quod communem monetam cum regno habuerit. Erant etiam quondam
grossi Bohemi in Polonia per octo ternarios, et nunc non habentur, sed ubi inscripti sunt
alicui in bonis, valor ille solvitur, et eodem modo ego requiro veterum scotorum Cul
mensium valorem. Vra. itaque r. D. praebeat mihi et aliis in hoc consilium, ut ego
dampnum non habeam et illi non graventur, et feliciter valeat.
Ex Vladislavia
21. Augusti 1529.
Vrae. r. D. totus Matthias, dei gratia epus. Cujaviensis.
Prodesse posset ad componendam inter nos de scotis et quotta controversiam, si vra. r. D.
scriberet adhortationem ad dominos palatinos, ut ipsi componere rem festinarent, ne in
luturo conventu reformetur temporis acti(?) adversus eosdem inoboedientiae crimen, qui
post tot mandata, quasi contempnentes decretum suae Mtis. hactenus, non sine dedecore
suo, nihil fecerunt.
Rmo. in Chro. pri. et dno, Mauritio, dei gratia epo. Varmiensi, dno. amico et fri. in Chro. carissimo et honorando.
Teki Gorckiegu, nr. 122S

(minuta z poprankaioi
K od. Sap. VJU (2) >44.
326. Petrus Tomieius, epus. Crae., vieeeaneeilarius,

Joanni Karnkowski, epo. Premisliensi.1)
Rme. in Christo pater et domine frater et amice charissime et honorandissime. Ago et habeo Dtioni. vrae. rmae.
magnas gratias, quod me de omnibus, quae isthic aguntur, certiorem fecerit, ex quibus id mihi praecipue fuit
jucundum, quod sermi. principes nostri cum D. vra. rma. et reliquis aulae suae officialibus et servitoribus sani
et incolumes isthuc pervenerunt. Illud autem apprime molestum, quod aliquorum dominorum istius ducatus
consiliariorum animi male sint affecti ad. res bene et ex utilitate reipublicae gerendas tyrranidemque in alios
exerceant. Verum cum haec sit felicitas nri. principis, quod simultates, quae sciente illa inter quantumvis magnos
subditos exoriantur, diuturnae esse non possunt, spem optimam concipio, suam Mtem. et istas istorum cristas
et altos spiritus sua prudentia sine caede et sanguine moderaturam et in optima demum omnium concordia res
istius ducatus pro honore et commodo suo constituturam, pro quo ego hic et pro optata Mtis. suae et omnium
suorum incolumitate in tota mea-dioecesi ad Deum omnipotentem supplicationes imperavi.
Dominus Nicolaus Czikowski, castellanus Sandecensis, paucis ante diebus misit ad me literas longae et acerbae
querelae contra, d. Coscielecki, succamerarium Crac., plenas, quem dicit assumere sibi autoritatem incepisse
eligendi in civitate Bochnensi contra privilegia sua consules, jurisdictionemque in eos exercendi, de qua re tametsi
d. succamerarium
) Na minucie przy adresie d n o . J o a n n i , e p o . P r e m i s l i e n s i dopisal Gorski mylnie: Chojenski, zamiast
' Karnkowski. T a pomylka weszla takze do kodeksow.
249
d. succamerarium ad praesens arte et ingenio depulit, quia tamen metuit, ne sub absentia Mtis. regiae a regno
aliquid illi iterum negotii facessatur, rogavit a me, ut ejus causam rmae. D. vrae. commendarem. Quare plu
rimum rogo rmam. D. vram., ut in consideratione habeat et observet ejus adversarios, ne quid impetrent a Mte.
regia, quod ad injuriam illius vergeret, vel quod posset aliquam concertationem non necessariam inter utramque
partem parere. Haec enim tota de privilegiis et jure eligendi consulatus Bochnensis controversia commodius
in regnum suspendetur, quam quod de illa quidpiam isthic in absentia partium et non visis illarum juribus
decerni debeat.
Aquae, pluviae et fluminum ingens inundatio magnum passim in regno damnum hominibus intulit. Quae noxia
labes alteram luem pestiferam post se in hominum perniciem trahere portendit. Cometes etiam, qui ubique
magnitudine et pallore horridus est visus, si quid boni vel mali .ominetur vel indicet, adhuc mihi est incertum,
retuli tamen negotium ad astrologos, super quo quidquid ab illis responsi habuero, D. vrae. per alium nuntium
declarabo. Interea illam rogo plurimum, ut quas ad illam in Urbem conscriptas mitto literas, manu Mtis. regiae
subscribi curare (velit) et ad me vel ad dnum. doctorem Eorefc per primum nuntium remittat.
*) Doctor Ercziesshow, canonicus et officialis meus Crac., vir probus et religiosus, mortuus est die X X V II. mensis
praeteriti hora noctis secunda, qui die S. Jacobi bene sanus rem divinam fecit, missam celebravit et vesperis
interfuit. Commendo me amori et fraternae benevolentiae vrae. rmae. Dtionis., quam felicissimam esse atque
recte sanam et incolumem ex animo opto. Datum Cracoviae.*)
Teki G6rskiego nr. IZ19

(odpis wsp6Eczesny).
Kod. Sap. V n (2) 147.

Sacra regia Mtas. etc. Scripsit ad me d. palatinus Mazoviae, se non potuisse assequi prae
fecturam Zakroczimensem, quam illi Mtas. vra. contulerat propter, privilegium, quod
ad certum tempus obtinendi ejusdem capitaneatus praesenti illius possessori ab dominis
olim ducibus Mazoviae datum erat et a Mte. vra. nunc in Lithuania confirmatum. Quare
cum ita et hunc capitaneatum adeptus non esset et in palatinatus dignitate magnum onus
et sumptus non mediocres sustineat, petiit a me, ut apud Mtem. vram. pro se interponerem
meas partes, quo illum ad tantam negotiorum molem et curam sublevare aliquo reditu
annuo dignetur. Ego vero quia id honestum et aequum esse video, ut is, qui onere
premitur, commodo etiam sublevetur, Mti. vrae. sermae. supplico, ut ad illius rationes
aspicere animumque advertere dignetur, simulque consulere, ut et dignitatem sustinere
sine suo incommodo et negotia in loco Mtis. vrae. commode curare et expedire possit,
quod partim in Mtis. vrae. laudem, partim in utilitatem illius provinciae cedet Ille vero
de clementia et liberalitate regia in se collata Mti. vrae. sermae. optime mereri una
mecum perpetuo curabit
Ceterum is ipse d. palatinus habet quandam controversiam cum dna. Elizabet Sierpska
in jure spirituali fori Plocensis diuturnitate temporis impeditam et difficilem, quam quia
vellet in conventu proxime futuro coram Mte. vra. et consiliariis illius referre, supplicat
Mti. vrae. sermae., ut pro autoritate sua regia inhibere dno. suffraganeo et dno. Vithiniae,
canonico Plocensi, judicibus dignetur, ne in cognitione hujus causae ulterius promoveant
et procedant, sed illam ad conventum, qui proxime instat, suspendant. Ego vero tametsi
suadere non ausim Mti. vrae., ut in praejudicium alterius partis inhibere debeat, quia
tamen hoc a me d. palatinus petiit, commendo Mti. vrae. illius petitionem, ab illaque
rogo, ut, quantum honestum et aequum videbitur, illi in petitione clementia et autoritate
sua
J) Odtqd wlasnorczny dopisek Tomickiego. *) Na marginesie minuty data: Augusti 1529. Kodeksy zawieraj^
ten list takze pod r. 15 2 9 , frese atoli jego wskazuje, ze pochodzi z r. 1528. Mimo tego umieszczamy go
tutaj, poniewaz nie byl drukowany w X tomie.
3*
250
sua regia adesse dignetur. Quod ille Mti. vrae. invicem' mecum perpetua servitute bene
mereri curabit, quam ego servitutem et me ipsum rursus Mti. vrae. sermae. commendo
felicissimamque esse Mtem. vram. et in plurimos annos cum serma. conjuge et liberis
recte incolumem vehementer desidero. Cracoviae, XXV Augusti 1529.
K od . Sap. V II (a) 26.

K od. Wojcz. nr. 3 1 1.

Laurentio Prazmowski, palatino Masoviae.
Magnifice domine amice carissime et honorandissime. Molestissimo animo accepimus, quod
Magnificentia vestra nobis scripsit se adipisci non potuisse praefecturam Sacrocimensem,
quam illi Mtas. regia benigne et liberaliter contulerat. Quia tamen ita successit inscien
tibus imprudentibusque nobis, scripsimus ad Mtem. suam regiam diligenter, quemadmodum
Magnificentia vestra postulavit, ut ad sumptus in officio palatinatus Masoviae sustinendos
curamque et onera ferenda Magnificentiae vestrae e munificentia sua regia aliquid redditus
auri impartiri et assignare dignaretur, quod pro liberalitate et clementia sua confidimus
Mtem. suam regiam facturam esse; si tamen non fecerit ad praesens, simulatque redibit
procul dubio inducta et precibus Magnificentiae vestrae et nostra intercessione facere
dignabitur, id quod aequum et honestum fore debebit. Commendavimus etiam petitionem
Magnificentiae vestrae in negotio, quod cum domina Sierpska habet in controversia,
quod speramus Mtem. suam regiam clementia et benignitate sua inspecturam quoque esse.
Ac quod ad nos de iis rebus, quae ad serenissimum dominum nostrum et illustrissimum
illius filium pertinent, quaeque sunt in conjectura, Magnificentia vestra scribit, non
mediocre nobis dedit testimonium amoris et fidei singularis Magnificentiae vestrae erga
ejus Mtem. et commune bonum. Nam perspeximus Magnificentiam vestram providere
prudentia sua, quae publicae rei sint futura utilia. De his nos rebus in conventu proxime
futuro coram conferemus et colloquemur libenter cum Magnificentia vestra. Nam ante,
qui id fieri possit, non intelligimus, cum non speremus ullo in loco nos proxime Magni
ficentiam vestram esse, quo illa nobiscum commode congredi possit. Quare illud tempus
exspectantes interea literis de hoc, quod necessarium videbitur, colloquemur. Cupimus
Magnificentiam vestram felicem esse diuque sanam et incolumem.
Fromborka. (A . 1, nr.
376, odpis.)
329. Joannes Konopacki, epus. Culmensis,

nomine omnium consiliariorum terrarum Prussiae

Serenissime ac invictissime rex et domine, domine clementissime. Post humillimam servi
tiorum nostrorum commendationem. Quandoquidem Gedanenses ausu suo proprio et sine
aliquo rationabili fundamento hoc totum, quod per sacram Majestatem vestram regiam
necnon tam regni sui quam harum terrarum Prussiae consiliarios suos tam solemniter
in negotio monetario ordinatum et sancitum est, impugnare ac irritare videntur, ita ut
neque mandata sacrae Majestatis vestrae neque senatus consulta consiliariorum curent
et hujuscemodi ausus suos per legationem (ut fertur) insignem brevi eo venturam excu
sare conabuntur, rogaverunt per literas suas, harum terrarum consiliarii Majestatis vestrae,
ut eorum omnium nomine brevem epilogum et summariam in eo monetae negotio infor
mationem
251
mationem ab ipso usque ejus initio digereremus ac sacrae vestrae Majestati mitteremus.1)
Id quod tametsi et antehac factitatum sit, non potuimus tamen praesentibus eorum desi
deriis et petitionibus non satisfacere- Inde est, quod hanc informationem in compendium
redactam ad sacram Majestatem vestram per hunc nuntium nostrum miserimus, humillime
rogantes et obsecrantes, dignetur imprimis decori sui regii, deinde boni reipublicae Pruthenae necnon fidelium laborum consiliariorum suorum gratiosam habere rationem. Et licet
jamdudum omnium istarum rerum perfectam teneat notitiam, nihilominus tamen hanc breviusculam informationem vel potius memoriae renovationem haud gravatim audire ac ita
regia sua tum severitate tum auctoritate efficere, quo haec monetaria res tam maturo
agitata consilio ac per regiam Majestatem vestram approbata, necnon tam suo quam
illustrissimi domini Prussiae ducis ac omnium consiliariorum harum terrarum sigillis robo
rata et ad calcem usque deducta, tam foede unius aut ad summum alterius civitatum
privato commodo et contrariis moliminibus rescindatur et in nihilum redigatur idque
in magnam sacrae Majestatis vestrae jacturam, censuum ac aliorum redituum regiorum
diminutionem necnon tam Majestatis vestrae levipensionem quam etiam consiliariorum
suorum ignominiam totiusque Prussiae et omnium in ea censu viventium perpetuam
perniciem. Quare iterum atque iterum rogamus et si licet sacram Majestatem vestram
obtestamur, dignetur adhuc Gedanensibus mandare, quod jam tandem harum terrarum
consiliariorum edictis pareant et praesertim novissimum universale de moneta mandatum
Majestatis vestrae effectualiter et citra moram, quae huic rei admodum nociva est, exequantur, quod sacram Majestatem vestram facturam certe nobis fiducia persuademus, quam
felicissime vivere ac regnare optamus, nos fortunasque nostras omnes et hanc monetae
causam diligentissime commendantes. Et quamquam non alicubi, cum haec scriberentur,
convenimus, ita tamen'rogatu consiliariorum curatum est, quod ego Joannes, episcopus
Culmensis, sententiam meam, quae et aliorum consiliariorum in hac re est, perscriberem
eamque una cum sigillo meo per notarium meum in Heilsberg mitterem ad sigillandas
has literas eorum omnium nomine scriptas et datas Heilsbergae 25 Augusti anno 1529.*)

Illustrissime princeps, sacratissime rex et domine, domine clementissime. Post devotissimam
obsequiorum meorum commendationem. Latere nolo sacram Majestatem vestram regiam,
quomodo nuper capitaneus in Hollant conquestus sit illustrissimo Prussiae duci, domino
suo, quod in Elbingo et oppidis meis Braunsberg et Wormedit moneta juxta mandatum
Majestatis vestrae non reciperetur et daretur. Inde occasione accepta scripsit mihi
nudiusquartus Illustritas sua, capitanei praefati literas suis impositas pariter mittendo:
et quoniam Gedani, Elbingi et in meis istis oppidis secundum mandata et edicta publicata
moneta in usu non esset, idcirco et suam Illustritatem aegre ejuscemodi mandata et edicta
cum intolerabili sui suorumque subditorum jactura servare posse, rogans, ut super hoc
meum illi consilium impartirer. Cui ego respondens rescripsi, me ac meos subditos
omnes, quod mihi constaret, monetam non aliter recipere, quam juxta continentiam man
dati universalis Majestatis vestrae ac edictorum publicatorum. Quotquot etiam trans
gressores per episcopatum meum investigare potuissem, severiter in eos mulctis et carceribus
J) Cfr. nr. 4 15 . *) List powyzszy byl niezawodnie p6zniej wyslany, umieszczamy go jednakze w tem miejscu
dia owej daty: 25 A u g u s t i .
ArcMwum biabnpie w*
Ftomborku. (A. I, nr.
375, odpis.)
252
ceribus animadvertisse. Ac si quos vel Illustritas sua vel capitanei ejus mihi indicare
aut possent aut vellent, commeritam poenam mihi daturos. Immo ut et ipsa Illustritas
sua vel capitanei sui in meos, si qui transgressores in dominio suo comprehenderentur,
animadvertere possint, facultatem dedi. Nihilominus tamen me exactam disquisitionem
in oppidis meis Braunsbergk et Wormedit facturum ac ita in praevaricatores, si qui forent,
eam castigationem exerciturum, ut aliis exemplo essent et terrori Ceterum Illustritati
suae consulendo in eum modum scripsi, videlicet quod mihi nullo pacto liceret a man
datis sacrae Majestatis vestrae et publicis consiliariorum edictis sine scitu et consensu
ejusdem expresso recedere vel contra ea venire, meque sperare Illustritatem suam simi
liter facturam esse, quae ubi eadem publicata edicta una mecum firmiter servaret, certo
fore ac mihi persuadere, omnes alios sacrae Majestatis vestrae subditos et terrigenas
censu praesertim viventes nequaquam se ab Illustritate sua et me alienaturos, et tali via
Gedanenses, et si qui alii sunt, vel invitos ad conformandum se nobis cogi posse. Et ex
quo Gedanenses legationem missuri essent ad Majestatem vestram sacram, me sperare,
quod ipsa eos tali responso absolveret, ut discerent jam tandem semel mandatis domini
et regis sui oboedire. Et quia Illustritas sua et se et subditos suos gravari putaret,
ex quo Gedanensium et Elbingensium dominus non sum, non ab re fore indicavi, si et
ipsa de tali eorum in re monetaria ausu temerario et gravamine suo querelam apud sacram
Majestatem vestram deponeret, inventuram opportuna his malis remedia. Praeterea, sere
nissime rex, rediit nuntius meus, quem investigandi et explorandi gratia ad illustrem
Prussiae ducem miseram, literarumque mihi responsura ab Illustritate sua retulit sequentis
tenoris, nempe se parem de lanceariorum appulsu nuntium accepisse neque minori timore
perculsum fuisse, subitoque omnibus subditis suis mandasse, ut festinanter advolantes
profunda ac litora istius maris sui observarent serioque prohiberent, ne hujusmodi lan
cearii in terris suis applicarent aut per eas passagium facerent. Id quod illis nequaquam
sua Illustritas permittere vellet, ob eam potissimum causam, quod de hoc a Majestate
vestra nihil haberet in mandatis, non tamen minus una cum subditis suis omnibus instruc
tam esse velle, in eventum quo vel illos vel alios milites adventare contingeret, vimque
vel hostilitatem exercere vellent, ne ulla via hoc illis facere liceat, sed pro virili sua
et cum Dei adjutorio vim vi repulsuram. Unde humiliter precor, quatenus proximas meas
literas in eo turbationis et terroris articulo ad sacram Majestatem vestram datas boni
consulere et in bonam partem ipsas interpretari dignetur. Quemadmodum enim veridica
multorum eorumque gravium hominum relatione ac diligenti avisatione accepi, ita et scripsi
auxiliumque sacrae Majestatis vestrae (quod nunquam mihi defuturum spero et confido)
imploravi. Et cum his eandem sacram Majestatem vestram Christus diutissime servet
incolumem et felicissime florentem. E x Heilsberg, 25. Augusti, anno 1529.
Archivum biskupie we
Fromborku (A I, nr.
373, odpis).

Reverende domine etc. Cum ad proximas literas meas nihil a reverenda Dominatione
vestra responsi obtinuerim neque quid causae sit, sciam, nisi quod ipsam nonnihil aftecto
esse corpore intelligam, et quoniam pristinae restitutam esse sanitati spero, hinc est,
ut rogem, quatenus non gravetur ad literas meas et respondere et, quid in causa villae
Gremlin vel egerit vel agere poterit, certiorem facere. Et praeterea sicut jam frequenter
admonitam et rogatam habui reverendam Dominationem vestram, iterum rogo, ut istius
monetarii
253
monetarii negotii diligentem rationem habere ac in hoc tota esse dignetur et velit, quo
non aliter cadat, quam in hunc usque diem sacrae regiae Majestatis, domini mei clementissimi, mens et voluntas fuit et est mandataque desuper emanata sunt, videlicet ut viginti
grossi et sexaginta solidi marcam Pruthenicam faciant etc. Ego vero cum hoc ipsum
monetae negotium introrsum inspiciam ac hinc et inde plicando et replicando considerem,
non video, quomodo facilior et felicior progressus atque successus monetae esse possit,
quam si omnes civitates, ad hoc privilegiatae, monetam huic regiae Thorunii excusae
aequivalentem cudere permittantur et omnes aliae monetae Pruthenicae veteres aboleantur
et in officinas vel regiam Thoronensem vel illustrissimi Prussiae ducis Konigsbergensem
vel alias per cambium perferantur. Unde, ut ad hoc regium animum (quoad ejus fieri
potest) inducat et inclinet, rogo. Ita enim monetae copia habebitur et expeditissimus
illius novae cursus sperandus est, alioqui difficillimus (expertus scribo) futurus. Fuerunt
apud me domini Gedanenses et rogarunt pro Uteris commendatitiis ad sacram regiam
Majestatem. Sed eo modo, quo habere volebant, dare nolui. Fatentur Gedanenses omni
bus tam in Polonia quam Prussia, qui censibus et redditibus vivunt, fieri magnam injuriam,
si eis daretur marca quindecim grossorum pro censu, ubi hactenus semper perceperunt
viginti. Sed quia est in Polonia duplex florenus in auro et moneta, in partibus etiam
Germaniae inferioris est duplex florenus, videlicet unus aureus florenus et alter florenus
. mercatorius, videretur ipsis bonum, si et hic in Prussia ordinaretur sic, ut esset duplex
marca, videlicet una viginti grossorum pro censu danda et altera quindecim grossorum,
quae in mercimoniorum usu esset et ut in cujuslibet vel vendentis vel ementis esset
arbitrio ac potestate vendere aut emere secundum magnam viginti grossorum vel parvam
quindecim grossorum marcam. Sed hoc mihi neque probatur neque placet, quod nun
quam antehac in Prussiae terris ita est observatum neque in usu fuit. E x his omnibus
videtur mihi esse consultum, quod regia Majestas mandaret ipsis, ut servarent mandata
suae Majestatis et quod venirent in conventionem Marienburgensem pro festo Michaglis
proximo indictam ac quidquid ibi per communia dominorum consiliariorum vota (ad quae
et ipsi sua adderent) statutum et conclusum foret, hoc et ipsi observarent et non se solos
extraherent subducerentque. Non etiam inconveniens foret, si regia Majestas alicui
ex harum terrarum consiliariis pro oratore deputato committeret, quod in eodem conventu
mentem regiae Majestatis super hac re monetaria etiam declararet. Miserunt etiam
domini Gedanenses unum ex magistratu cum secretario civitatis ad primores regni Poloniae
ad inflectendum eos in partem suam. Dominus etiam Philippus Bischof grandia sibi
de regia et reginali Majestatibus, quod nullo negotio sit Majestates suas in propositum
suum inclinaturus, praesumit. Sed ego nihil dubito, quin sua sacra Majestas pro regali
sua prudentia sciet, quid sit factura. E t rogo, ut, quantum fieri potest quantumque licet,
dignetur mihi rescribere, quam Gedanenses legati expeditionem habuerunt. Quod superest, reverendam Dominationem vestram feliciter valere opto. E x Heilsberg, 25. Augusti,
anno 1529.

Joanni Chojenski, praeposito Posnaniensi, secretario.
;Reverende etc. Fuit in dato praesentium apud nos MichaSl Schonau, qui has reddidit, vir
consularis et legatus Elbingensis, istuc ad sacram regiam Majestatem venturus. Cum
quo
Archiwnm biskupie w
Fromborku (A . I, nr.
378, odpis).
254
quo inter alia de monetae negotio conferentes cognovimus, ipsos Elbingenses bene
de moneta sentire, ita ut non intendant ulio pacto recedere a conclusis et recessibus
conventualibus neque a mandato universali sacrae regiae Majestatis, sed ut omnino sint
et maneant viginti grossi et sexaginta solidi marca Pruthenica, eo omnem difficultatem
referentes, quod monetam juxta privilegia sua cudendi facultas non eis permittatur. Quo
fit, ut cum eorum motivum rationi consonum et satis praegnans arbitramur, rogamus,
dignetur reverenda Dominatio vestra, quantum in ea erit, incumbere, quo suffragiis ejus
intercedentibus huic civitati ea facultas restituatur, ut monetam cudere possint et valeant.
Hoc quoque celare noluimus reverendam Dominationem vestram, quam bene valere optamus.
E x Heilsberg, XXVI. Augusti, anno 1529.
Teki GAiskiego, nr. 1230

TomicMego),
K od. Sap. V I I (2} 134.
333. P. Tomieki, epus. Crae., vicecanceil.,

commendationem. Cum ego et d. castellanus Cracoviensis mandata Mtis. vrae. sermae.
dno. Sigismundo, sermi. regis Ferdinandi oratori, exposuissemus ea, quae de mittendo,
ad Tureum in causa ejusdem regis Ferdinandi oratore suo Mtas. vra. deliberavit et statuit,
ingentes coram nobis Mti. vrae. sermae. nomine regis sui egit gratias nuntiumque extemplo
suum cum literis ad illius Mtem. misit, ut simul et hanc propensionem atque benevolen
tiam Mtis. vrae. illi declaret et voluntatem illius Mtis., quid deinceps facere debeat,
exploret.
A c ego quidem tametsi et ab initio, cum isthic apud Mtem. vram. dnus. Sigismundus coram
ageret, et nunc, cum literis negotium repeteret, hanc rem plane ignorassem, non possum
tamen consilium in hoc et deliberationem Mtis. vrae. non laudare, quam proculdubio
in hac parte cum apud omnes ceteros tum maxime apud sermum. regem Ferdinandum
officium, sua regia et christiani principis pietate dignum, probaturam esse existimo, tametsi
nonnihil verear, ne serius id, quam res postulabat, procuretur; quemcunque tamen haec
res eventum sortietur, ego confido integra omnia mansura esse Mti. vrae. sermae., quae
ea, quae facit, semper cuivis probare poterit, se pio, sincero christianoque consilio
et animo facere.
D. Antonius Rincon, cum vocatus a rege Joanne hinc discederet, retulit mihi ea se in man
datis a rege suo ad Mtem. vram. attulisse, ut primum salutem nuntiet invisatque Mtem.
vram. sermam., deinde ut declaret benevolentiam, amorem et animum fraternum, quem
singularem et sincerum erga Mtem. vram. semper habet et gerit, quodque apud se sta
tuat, si ei in amore et benevolentia respondere Mtas. vra. amicitiamque suam cum illius
conjunctione copulare et firmare voluerit, velle in singulos annos sublevare Mtem. vram.
ad arcendos propulsandosque hostium conatus duodecim milibus aureorum. Ad regem
autem Joannem se propterea remissum esse dixit, ut illi nomine regis sui adsit, cui etiam
nunc aliquid pecuniarii subsidii se afferre dixit. Quoniam vero et dnus. Sirmiensis epi
scopus, una cum dno. Rincone abiens, literas apud me reliquit, quae Mti. vrae. sunt
inscriptae, eas ego cum praesentibus Mti. vrae. sermae. mitto, cui me servitutemque meam
rursus commendo et felicissimam esse Mtem. vram. ac in multos annos cum serma. con
juge sua et liberis incolumem vehementer desidero. Dat. 26 Augusti 1529.
255
334, P. Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,


(minata * poprawkami
Tomickiego).
K od. Sap. V I I (a) 117 .
mearum commendationem. Responderam anterioribus literis Mti. vrae. sermae., quod
neminem hic reperire potuerim, qui munus episcopatus Camenecensis simul et suscipere
vellet et ad illud mihi aptus videretur, rogaveramque a Mte. vra., ut illum episcopatum
non temere cuivis petenti concedere et tribuere dignaretur. Namque cum periculum
in mora nullum viderem, censebam fore ex republica, ut serius quidem conferatur, sed
vir tamen dignus Mte. vra. et republica in illo collocetur. In quo tametsi ignorem, quan
tum Mti. vrae. probata sit mea ista sententia, ego tamen pro mandato priore Mtis. vrae.
sermae. et pro officio meo curare non desieram, si quem ex omni parte dignum ad id
munus episcopale reperire potuissem. Et dum id mente et animo diligentius revolverem,
ecce ex insperato dnus. Felix Naropinski, decanus Wladislaviensis, ad me scripsit, ut pro
se de hoc episcopatu apud Mtem. vestram intercederem. Ego autem quia et doctrinam
et industriam atque mores, tum denique amplas facultates illius recte novi, facile sum
in hoc illi assensus, ut eum Mti. vrae. commendarem. Intelligo enim eum hominem, quem
ad res gerendas aptissimum esse novi, et Mti. vrae. et reipublicae atque episcopatui illi
utilem et honorificum futurum. Quare plurimum rogo Mtem. vram. sermam., ut illum
in gratiam suscipere, episcopatusque Camenecensis dignitatem illi tribuere et concedere
dignetur. Proculdubio enim ille et episcopale munus cum dignitate sustinebit et Mti.
vrae. diligentissima et utili servitute sua perpetuo id mereri curabit. Ego vero illum
officiis omnibus et servitute mea diligenti adjuvabo.
Dum haec scriberem, venit ad me dnus. Przeclaus Lanckorunski et rogavit a me, ut me
interponerem ad Mtem. vram. pro dno. Leonardo Jaczimirski, terrae Buscensis nobili, quo
illi Mtas. vra. tribunatum Buscensem, qui nunc per obitum Vanijko Stanimirski vacat,
conferre et tribuere dignetur. Ego autem, quia intellexi eundem Jaczimirski virtute
et disciplina militari insignem esse, facturum me esse recepi, quod petebat d. Lancko
runski, quare supplico Mti. vrae., ut eum ipsum Leonardum Jaczimirski, hominem militarem,
commendatum habere apud se et officium tribunatus illi attribuere dignetur. Nam hoc
apud viros militares cedet in magnam gloriam Mtis. vrae. et ipse et d. Lanckorunski
mecum invicem perpetua servitute sua hoc bene mereri curabit Commendo me rursus
et servitutem meam in gratiam Mtis. vrae. sermae., quam felicissimam esse et in plurimos
annos cum serma. conjuge sua et omnibus liberis bene incolumem vehementer desidero.
Cracoviae, X X V I ............... *) 1529.

Venerabilis domine. Ea, quae d. Sigismundus, regis Ferdinandi orator, et ante cum isthxc
praesens esset et nunc per literas apud Mtem. regiam egit, tametsi nobis erant incognita,
quoad illa ex dno. castellano Cracoviensi et literis Mtis. regiae cognovissemus, probatur
nobis
1) Miesujc w minucie nie wypisany, ma by Augusti; (cfr. nr. nastjpny).
W kod. Wojczynskiego mylnie: 2 6 Julii.

(odpis wspfilczesny).
K od. Sap. V I I (2) 135.
256
nobis tamen Mtis. suae regiae in ea re factum et consilium. Nihil enim metuimus inde
aliquid sinistri et adversi accidere posse, sed omnia fausta et quae ad summam laudem
et gloriam Mtis. suae pertinebunt
Hic magna est pertubatio partim ex his, quae jam vera de adventu Thureorum in Hunga
riam afferuntur, partim ex his, quae ab initio de infaustissima nostrorum in Podolia inte
ritione, nunc vero cum has scriberemus, certorum tantummodo paucorum jactura et inte
ritus nuntiabatur.
Sunt et alia, quae exacerbatos multorum in republica animos et ad dissensionem dissidiumque pronos indicant. Quare plurimum a vobis rogamus, quod jam quoque antea saepius
fecimus, ut intendatis vires vras. ad persuadendum Mti. regiae utrumque, ut et cito ad
nos revertatur, et eum diem conventui dicat et statuat, ad quem ipsa certo et ad tempus
venire possit. Nam alioqui frustra et nos ad conventum proficisci deberemus, cum
id nobis sit jam exploratissimum neminem venturum, si Mtem. suam praesentient non
adfuturam et si venerint, nihil tamen confecturos.
Scripseramus ad vos in negotio quorundam egentissimorum et pauperum advocatorum
de villa Lopunie, quod nunc rursus vobis commendamus et rogamus a vobis, ut literas
in eorum negotio ad nos transmittere memineritis, una cum citatione, quam pro Nicolao
Regula obsignandam isthuc ad vos miseramus.
Commendavimus Mti. regiae, uti videbitis, dnum. Felicem Nar^mpinski, decanum Wladislaviensem, ad episcopatum Camenecensem, permoti precibus fratris ejus germani, canonici
ecclesiae nrae. Cracoviensis, quem etiam favori et patrocinio vro. commendamus, rogamusque a vobis, ut si Mtas. regia eam illi dignitatem conferre dignabitur, conditionem
interponere et adseribere in literis suis etiam velit, quo et in episcopatu illo frequenter
maneat et hoc jure, quod ad plebanatum in magna Skrzin habere contra Stanislaum Podlodowski, servitorem nostrum, praetendit, cedat illudque dno. Samueli Madejowski, canonico
Cracoviensi et servitori nro., liberum dimittat. Nam et Podlodowski illi suo jure cessit,
quod illic habuit. In quo facietis nobis rem gratam et quam d. Madejowski omnibus
offidis vobis optime mereri curabit. Eas autem literas, quae dno. Felici Nar^mpinski
pertinebunt, vellemus, ut in manus nras. transmittatis. Felicissime valete. Cracoviae
XXVI Augusti anno Domini 1529.
336. P. Tomieki, epus. Crac., viceeaneellarius,

Sacra regia Majestas et domina, domina clementissima. Post humilem servitutis et orationum
mearum commendationem. Ingentes ago Majestati vrae. serenissimae gratias, quod me et
literis et nuntio de sua, Mtis. regiae et liberorum suorum bona valetudine certiorem facere
dignata est, quae equidem res In gravissimo dolore et perturbatione animi, quam ex Tur
eorum adventu in Hungariam et nostrorum militum in Podolia infelici casu accepi, mirifice
me recreavit, tametsi, dum haec scriberem, laetiora jam nova primis afferebantur de nostris,
quod ego jam, uti est, vrae. et regiae Majestati puto esse optime cognitum.
Scripseram saepius Mti. vrae. serenissimae, illam rogans atque obsecrans, ut ad reditum
in regnum Mtem. regiam sollicitaret, quod nunc iterato tanto impensius diligentiusque rogo,
quanto id magis hoc tempore, quam ante, necessarium esse intelligo, perspicio enim
gravem esse in ammis multorum exacerbationem et dissensionem voluntatum, quae nisi
adsit
257
adsit Mtas. regia In conventu proxime futuro, vereor, ne quid periculosae perturbationis
in hac re pariat, et ne, quod Deus avertat, Mtas. sua jacturam aliquam in republica
subeat, quam nunc sola praesentia sua vitare posset. Quare etiam atque etiam rogo
et obtestor Mtem. vestram, ut et suae et publicae pacis et tranquillitatis amore conten
dere apud Mtem. suam dignetur, quo absolutis istius ducatus negotiis mature ad nos et
ad tempus conventus venire dignetur, ne res publica detrimentum aliquod patiatur.
In quo faciet rem Mtas. vra. officio suo reginali dignam et quam omnes subditi gratitudine summa prosequentur, ego vero servitute perpetua bene mereri curabo, quam servi
tutem rursus in gratiam Mti. vrae. serenissimae commendo felicissimamque esse Mtem.
vram. et cum serenissimo conjuge suo ac liberis omnibus semper incolumem vehementer
desidero. Datum Cracoviae.
337. P. Tomieius, epus. Crac., vicecancellarius,

Joanni de Tarnow, palatino Russiae, exercituum regni Poloniae
supremo ductori et capitaneo Sandomiriensi.
De captivatis et caesis nostris ad Oczakow, anno 1529.
Mgce. dne. frater et consanguinee charissime ac honorandissime. Cum huc ad nos cum
literis Mgciae. vrae. dnus. Orlowski venisset, gravi et acerbo dolore commoti omnes era
mus propter infelicem et insperatam, quam nuntiabat, insignium virorum et militum nostro
rum internecionem. Nunc tamen fama in meliorem partem commutata, de qua nos cer
tiores fecit mgci. dni. palatini Cracoviensis nuntius, qui nudius tertius isthinc a Mgcia.
vra. rediit, mirifice sumus recreati et in eam spem erecti, ut credamus divina clementia
operante, et ex nostris paucos desiderari debere, et Tartaros ab irruptione in regnum
hoc anno abstinere. Hic tamen, si quod repentinum malum ingrueret, ita animadverto,
quod tenue admodum et infirmum foret subsidium. Pauci sunt enim, qui reipublicae
commoda suis privatis utilitatibus et emolumentis praeferre vellent. Ego tametsi intel
lexeram, ab initio infausti nuntii de nostris accepti Mgciam. vestram vehementer fuisse
perturbatam, pro animi tamen ejus bonis, quae illi natura, studio, fortuna data esse scio,
confidebam illam et dolorem suum et casus istos humanos modeste humaniterque ferre,
quare id illius prudentiae et animo infracto committendum esse putavi.
Mihi equidem nostra praesidia, quae in conventibus nostris statuuntur, adversus tam validum
et inconstantem hostem debilia admodum et infirma videntur, de quibus ampliandis confirmandisque, si ab hoste hac aestate tutos nos et liberos Deus fecerit, referendum et con
sulendum in conventu proxime futuro censerem. Nam et ego, quantum in me est, operae
et consilii ad id perquam libenter accomodare vellem, neque tamen diffido, id commode
constitui posse, si et Mtas. regia praesens esse et optimates rectam et uniformem sen
tentiam in senatu tenere voluerint.
Nova, quae hic vulgo circumferuntur, referet Mgciae. vrae. dnus. Orlowski, qui pro industria,
qua valet, omnia hic cognovit et exploravit. Posthac tamen si quae erunt scitu digna,
per occasionem Magnificentiae vrae. perscribere curabo. Interea temporis me illius amori
et benevolentiae fraternae commendo, quam felicissimam esse et optime ac diutissime
sospitem ac incolumem vehementer desidero. Dat. Cracoviae XXVI Augusti MDXXIX.
Acta Tomiciana. Tomus X X
33
Teki G6iskiego nr, 12 2 1

(odpis wsp6tczesny).
Kod. Sap. V II (2) 125.
K od. Wojcz, nr. 394.
258
Tomickiego).*)
Kod. Sap. V H (2) 149.

Ludovico Aliphio, secretario Bonae, reginae Poloniae.
Mgce. domine, amice charissime ac honorandissime. Magnas ago et habeo gratias Mgciae.
vrae., quod me de valetudine et optimo statu tum denique de iis rebus, quae sunt
in conjectura, certiorem fecerit, quod officium Mgciae, vrae. est mihi vehementer gratum,
valetudo autem Mtum. dominorum nostrorum longe gratissima et jucunda eo praesertim
tempore, quo, si valetudo Mtum. suarum voluptate quadam singulari non recrearet, mole
stiae et dolori, quem capimus ex gravi perturbatione rerum domi forisque, succumbere
nos oporteret. Supplicavi Mti. reginali, ut jam tandem aliquando pro autoritate sua effi
ceret apud Mtem. regiam, quo ad nos reverti cito dignetur. Mgciam. vram. hoc idem
rogo, ut apud reginalem et regiam Mtates. pro ea gratia, qua apud ipsas valet, contendat,
ut se nobis cito salvas et incolumes restituant, in quo faciet Mgcia. vra. rem officio suo
dignam et omnibus incolis regni vehementer gratam, mihi vero ceteris charissimam
et jucundam. Bene valeat Mgcia. vra. et sit quam diutissime incolumis et felix meque
habeat sibi charum et commendatum. Cracoviae, XXVIII Augusti.

Tomickiego).
Kod. Sap. V I I (2) 150.

Sacra reginalis Mtas. et domina, domina clementissima. Post humilem servitutis et oratio
num mearum commendationem. Perjucundae mihi fuerunt Mtis. vrae. sermae. literae,
quod ex illis simul perspexi et optime salvam Mtem. vram. cum sermo, conjuge suo
et liberis et ad reditum huc ad nos animo inclinatam esse, qua utraque re equidem mihi
nil carius magisque optatum accidere potest, namque non minus utile est nobis bene
salvas et incolumes esse Mtes. vras., quam necessarium, ut ad regnum mature revertantur,
in quo multa perversa patrantur et fiunt, plurima vero periculum portendunt et minantur.
Et pro his profecto, quae mihi perscribere dignata est Mtas. vra., ingentes ego illi et ago
et habeo gratias utque haec, quae coepit de reditu apud Mtem. regiam curare, pro auto
ritate et clementia sua prosequi et perficere dignetur, vehementer illam rogo. Hoc enim
omnes subditi Mtis. vrae. mirifica excipient gratitudine et ego perpetua servitute illi
optime mereri curabo semper, quam servitutem rursus una mecum in gratiam Mtis. vrae.
sermae. commendo, felicissimamque esse Mtem. vram. et quam diutissime cum sermo, con
juge et liberis incolumem vehementer desidero. Cracoviae, X X X Augusti 1529.

Tomickiego).**)
Kod. Sap. V H (2) I51.

Ludovico Aliphio, secretario Bonae reginae.
Mgce. domine, amice charissime ac honorandissime. Gratissimum mihi utrumque fuit, quod
ad me perscripsit Mgcia. vra., de valetudine scilicet regiae et reginalis Mtis., tum denique
liberorum illarum et de spe celeris illarum ad nos reditus, tametsi enim chara mihi fuit
semper
*) Na marginesie minuty uwaga G6rskiego: n o n s c r i b a t u r .
non s c rib a tu r.
**) Na marginesie minuty uwaga G6rskiego:
259
semper bona salus et praesentia Mtum. suarum, hoc tempore tamen longe mihi est desi
deratissima et optata, cum hoc regnum infinitis periculis et fluctibus subjectum videam,
et quod verear, (nisi Mtes. regiae celerrime redeant) ne gravi aliqua et insperata tem
pestate obruatur. Quare ego literis supplicare non cesso apud Mtes. suas, ut se nobis
restituere dignentur. Mgciam. vero vestram etiam rogo, ut me in hoc sua diligentia
et opera apud Mtem. reginalem adjuvare velit opereturque assidue apud illam, ut de reditu
et ipsa cogitare et Mti. regiae persuadere dignetur. Faciet Mgcia. vra. rem officio suo
dignam et nobis hic omnibus vehementer gratam. Cupio felicem esse Mgciam. vram.
et diu salvam et incolumem. Cracoviae, 30 Augusti 1529.
341. Petrus Tomieius, epus. Crae., vicecancell.,

Jo. Chojenski, archidiac. Crac., secretario regio.

(odpis Gdrskiego).
Kod, Sap. VXI (2) 152.
Non dubitamus vos sponte vra. persuasionibus ad reditum Mtem. regiam stimulare, ut tamen
id crebrius et magis sollicite faciatis, vos majorem in modum rogamus. Mira enim hic
audaciaque facta erumpunt, quae, nisi adventu suo Mtas. regia supprimat, gliscent proculdubio in pejus et inducent malum.
Ceterum rogamus vos, tentetis adhuc rogare et obsecrare dnum. episcopum Vilnensem nostro
et vestro nomine, ut misereatur pauperis et afflicti hominis Gregorii de Lwowek eumque
in gratiam suam suscipiat et quae illi ablata sint, restitui faciat. Nam si in aliquo deliquit,
prout jurejurando affirmat se vacare omni eo crimine, de quo fuit accusatus et condem
natus, satis superque pro illo etiam ultra Christianam mansuetudinem punitus esse videtur.
Cracoviae, XXX Augusti 1529.

Mathiae de Drzewica, epo. Wladislaviensi.
Rme. in Chro. pater et domine frater et amice charissime ac honorandissime. Accepi
literas Dtionis. vrae. rmae., quibus dnum. Felicem Naropinski, cancellarium suum, mihi
commendat a meque petit, ut ad episcopatum Camenecensem ego rursus illum apud
Mtem. regiam commendarem atque promoverem, quod quidem ego, priusquam literas
D. vrae. accepissem, pro virtute ejus et meritis in Dtionem. vram. rmam., tum denique quod
et ab illo per nepotem et a fratre hic coram rogatus essem, officiose et diligenter prae
stiti, neque dubito Mtem. regiam nostro et illius desiderio satisfacturam esse, modo vra.
quoque rma. D. illi sua commendatione apud Mtem. suam non desit.
Graviter hic perturbati sumus omnes ex infelici casu et jactura, quae in militibus nostris
iisque primariis et insignioribus viris nuper in Podolia accidit, nempe fusi per gentes
Asiam Soltani sub Oczakow dicuntur, ex quibus plerique occisi, sed quingenti capti, alii
in turpem fugam acti sunt Missus est nuntius ab Aslamo Soltano ad regiam Mtem., qui
quid illic aget quidque referet, dum erit mihi cognitum, D. vram. rmam. facere cer
tiorem curabo.
Imperator Thureorum cum valido et numeroso exercitu Hungariam invasit, animo, ut dicitur,
regem Joannem in sedem et solium suum restituendi. Imperator vero Romanus dicitur
cum ingenti classe Genuam applicuisse concordiatnque et pacem cum rege Galliae iniisse.
s
Ceterum
33*

Tomickiego).
Kod. Sap. V II (2) 148.
260
Ceterum Petrus Perenni, perennis regis Joannis hostis, captus esse perhibetur cum uxore
et altero ex filiis suis et in vincula conjectus. Commendo me amori et benevolentiae
fraternae vrae. rmae. Dtionis., quam et felicem esse et quam diutissime sanam et inco
lumem vehementer desidero. Cracoviae, penultima Augusti 1529.
K od. bibi. Zamoyskich

(list oryginalny).

Sigismundus, Dei gratia rex Poloniae, Magnus dux Litvaniae, Russiae, Prussiae, Masoviaeque
etc dominus et heres. Reverende in Cristo pater, sincere nobis dilecte. Non putamus
incognitum esse tuae Pti., quanta in difficultate et augustia sit his temporibus conditio
et status reipublicae cristianae, quae domi mutuis dissidiis et seditionibus, foris autem
gentilium vi et potentia discerpitur et occupatur, unde regno et dominiis quoque nostris
pericula et discrimina multa impendere nemo non videt. De quibus cum universis sub
ditis nostris mature consulere volentes indiximus statuimusque conventum regni generalem
in oppido Petrkow ad diem sancti Andreae apostoli,1) et quoniam sunt pleraque, quae
istas terras nostras Prussiae concernunt requiruntque, ut de illis in futuro regni conventu
tractetur et consulatur, nolentes, ut superfluis impendiis et curis subditi nostri terrarum
Prussiae onerentur, opportunum existimavimus, ut de eisdem in proximo Marienburgensi
conventu, quem ad ferias S. Michaelis instituimus, consulatur, ne alium demum conventum
illic constituere necesse habeamus. Hortamur igitur Ptem. tuam, ut constituta prius
in eodem conventu Marienburgensi et de rebus necessariis ac de his, quae per nuntium
nostrum illic proponentur, diligenti consilio habito, demum ad generalem regni veniat,
debitum suum et nobis rem gratam factura. Datum Vilnae, tertia Septembris anno
dni. MDXXIX.
Reverendo in Cristo patri domino Maurido, episcopo Varmiensi, sincere nobis dilecto.
Ponizej notatka Ferbera: 15 2 9 , 16 Septembris de conventu Margenb. pro festo Michaelis et vocatio ad generalem
Petricoviensem.
Arehiwum W iedeiskie
(list oryginalny z wtasnor^cznym podpisem).

Serenissimo principi domino Ferdinando, dei gratia Ungariae et Bohemiae etc. regi, infanti
Hispaniarum, archiduci Austriae, duci Burgundiae, Brabantiae, comiti Flandriae, Tirolis etc.
et Imperii locumtenenti, fratri et sororino nostro charissimo, Sigismundus, dei gratia rex
Poloniae, magnus dux Lituaniae, Russiae totiusque Prussiae ac Masoviae etc. dominus
. et heres, salutem et mutui ac perpetui amoris continuum incrementum. Serenissime prin
ceps, frater et sororine noster charissime. Literae vestrae Majestatis, quas postremo
septima praesentis mensis accepimus, fuerunt nobis multo jocundissimae, quod desideratum
gratumque novum nobis annuntiaverunt, sacram videlicet caesaream et catholicam Maje
statem oras Italiae feliciter applicuisse, quo nomine Majestati vestrae maximas agimus
gratias. Sperare enim bene coepimus reipublicae Christianae, quae tot tamque perniciosis
haeresibus discerpitur et tantis............gentium bellis.............. *) et successibus opprimitur,
ut
*) D. 30 Novembris. a) Miejsca oznaczone kropkami nieczytelne wskutek przedarcia papieru.
261
ut nisi adfuerit praesto divina clementia, quae immittat spiritum suum sanctum in corda
principum Christianorum ad mutuam pacem, concordiam et charitatem amplectendam, quid
jam, quam fidem religionemque christianam brevi ruituram videremus, idque perversis
quorundam conatibus, quibus tot intestina bella aluntur?; sed jam tandem forte deus mise
rebitur fidelium suorum, et misso mortalibus angelo pacis tranquilliora dabit tempora,
gentiliumque potentiam conseret. Quod vero attinet magnificum regni nostri marschalcum
cum Barthvensibus, a quibus ille sine ulla causa se maxime laesum queritur, faciemus,
ut est desiderium vestrae Majestatis, designabimusque aliquos ex primoribus regni nostri,
mox ut intellexerimus, quos Majestas quoque vestra ad cognoscendi negotii hujus pro
vinciam delegare voluerit, quo simul in finibus utriusque regni convenientes de injuriis
cognoscant et per justitiae ministrationem pacem et amicitiam restituant. Cupimus tandem,
ut Majestas vestra et optime valeat et prosperis successibus fruatur.' Datum Vilnae,
octava Septembris anno domini MDXXIX, regno vero nostri anno vigesimo tertio.
Sigismundus R ex sst.

Illustrissime princeps et domine domine honorandissime. Accepi literas Illustritatis vestrae,
ex quibus sententiam et deliberationem illius de tota ratione rei monetariae abunde per
spexi simulque cognovi, quid ex Gdanensium circa hanc rem novis conatibus animique
impressione ad retractanda publica decreta auguretur et prudenter provideat Illustritas
vestra. In quibus tametsi recta omnia et e republica facile possunt esse, quae sentit
Illustritas vestra, mihi tamen vel sola vigilantia illius et sollicitudo communibus de rebus
vehementer satisfacit. Et Gdanensium quidem nunctii, sicuti scripsit Illustritas vestra, huc
ad nos missi, conati sunt nobis multis rationibus persuadere, constitutionem novae monetae
magno incommodo publicas et illorum et ceterorum illius provinciae hominum rationes
compressisse, maxime vero in eo, quod nova moneta eademque aestimatione et pondere
major sit veteri in numero et valore marcae coGquata, quam rem ipsi et in comerciis
et in praestatione popularium tributorum grandem perturbationem damnumque non vulgare
censent induxisse. Quae profecto illorum rationes et argumenta tametsi mihi ejusmodi
considerationis ignaro et plane rudi speciem quandam et verisimilitudinem habere in se
videbantur, persuadere tamen mihi nequaquam potuerunt, ut pro arbitrio tantummodo
Gdanensium ea abroganda esse vel ipse censerem vel suaderem Majestati regiae, quae
communi deliberatione omnium ordinum Prussiae et inprimis Illustritatis vestrae consensu
publice fuerant decreta authoritateque Majestatis regiae confirmata. Quare scripsi dili
genter ea de re ad suam Majestatem, ut in hiis, quae ad publica commoda necessitatesque
communes pertinent, nihil innovare dignetur, nisi prius sententiam consiliariorum suorum
illius provinciae et Illustritatis vestrae judicium et assensum poscat et requirat. Ad quorum
omnium consultationem publicam etiam ea, quae Gdanenses nuper ad nos retulerunt,
rejicienda, esse censui et suasi; puto enim ea recta, utilia, firmaque semper fore in omni
republica, quae communi deliberatione et consensu fiunt et decernuntur. Dio autem tem
pore, cum id in consultationem Illustritatis vestrae referet Majestas regia, dignabitur
Illustritas vestra pro sua singulari prudentia simul ea velle et suadere, quae vel ad con
stituenda publica commoda vel ad tuendam Majestatis regiae authoritatem pertinere neces
sario
Arcbiwnm K r 61ewieckie
(list orygin. z wlasno
r$cznym podpisem).^ ,
262
sario videbuntur. Interea me gratia et benevolentia sua complecti dignetur. Ego enim
ad illius voluntatem cum omni officio et animo obsequenti praesto sum semper futurus.
Cupio felicissimam esse Illustritatem vram. et cum suis omnibus quam diutissime salvam
et incolumem. Cui me ex animo commendo. Datum Cracoviae die VIII Septembrisanno domini MDXXIX.
Servitor Petrus, episcopus Cracoviensis et vicecancellarius, subscripsit.
(wlasnorjMna minuta
Tomickiego).
Kod. Sap. V n (4) 128.

Petro Kmitae de Wissnicze, castell. Vojnicensi, marsalco
regni Poloniae.
Mgce. dne. amice et affinis charissime ac honorandissime. Exhilararunt me mirifice literae
et nuntius vrae. Mgciae., ex quibus factus sum certior de bona illius valetudine, quam
ego illi toto corde faveo et precor.
Conturbavit nos omnes hic graviter adversus casus nostrorum militum, qui sub Oczakow
sunt profligati et plurimi capti; faxit Deus, ut Mtas. regia liberet illos a dura et miseranda
servitute. Quod si non fecerit, aut facere non poterit Mtas. sua, magnum damnum acci
piet respublica nra, si quisque illorum vitam suam redimere cogetur pretio immodico,
quo hostes nostri augebunt facultates suas et alacriores promptioresque posthac erunt
manus cum nostris conserere.
Scribunt mihi mei amici ex Vilna, quod Mtas. regia deliberavit venire omnino ad conventum
regni, quem pro festo s. Andreae in Piotrkow indicere decrevit. Ego precor Dnum.
Deum, ut Mtem. suam cito reducat ad nos cum suis omnibus sanam ac felicem. Com
mendo me ex animo vrae. Mgciae, quam Christus Jesus servet cum charissima sua con
juge quam diutissime sospitem et incolumem. Dat. Cracoviae die Nativitatis s. Mariae,
dominae nostrae. 1529.1)
Fromborka (D. 66, fol.
347. Joannes Chojenski, archidiaconus Cracov.,

Rme. in Cristo pater, domine domine observandissime. Mitto tandem conservationis literas
in villa Gremlyn pro nepote v. P. rmae., ut puto, pro voto scriptas. Ceterum nuntii
civitatum Prussiae sunt jam absoluti et remissi ad conventum Mariemburgensem, quibus
declaratum est, quam iniquo animo ferat Mtas. regia tantam eorum contumaciam.
Alia non sunt. Cupio vram. rmam. Ptem. esse felicissimam. Datum Vilnae, nona Sep
tembris MDXXIX.
V. rmae. P. obsequens Jo. Cho., archidiaconus.
Arehiwum Krfilewieckie
348. Christ. SzydJowieeki, castell. Crac., cancellarius,

Alberto. duci Prussiae.
Post promptissimorum obsequiorum nuncupationem. Illustrissime et excellentissime princeps
et domine, domine frater major modis omnibus charissime ac honorandissime.
Redditae
*) D. 8. 9. 1529.
263
Redditae sunt mihi quateme literae illustrissimae Dominationis vestrae, trinae quidem decimo,
postremae vero vicesimo die Augusti, ex Vieschausen datae, dici nequit quam humanis
simae et peramicae, quibus unis idque quo potero compendiosius respondebo.
jucundissimum est, illustrissime domine, intellexisse et ex hoc tabellario et ex ipsis amantissimis literis, illustrissimam Dominationem vestram simul et praeclaram atque inclytam
dominam consortem ejus dulcissimosque liberos utriusque illustrissimae Dominationis
vestrae bene ac feliciter valere; faciat dominus Deus, ut utrique illustrissimae Dominationi
vestrae eo temporis et aetatis vitam in omni felicitate producat, quo ipsaemet sibi pre
cantur, utque hac prole, quam illustrissima domina princeps Dorothea in utero gestat,
feliciter edita, quam precor fore masculam, videant ambae illustrissimae Dominationes
vestrae filios et filiorum nepotes pacemque et tranquillitatem in dominiis et ducatibus suis.
Sed jam ad literas. Quod comitia imperialia Spirae superioribus mensibus acta parum felicem
exitum ceperunt, antea, quam literas illustrissimae Dominationis vestrae accepi, id ipsum
plene ex amicorum literis cognoveram; unice tamen delector, id ipsum intellexisse ex literis
illustrissimae Dominationis vestrae et vidisse illam protestationem, quam illustrissimi
principes quidam et primariae civitates Germanae per oratores suos ad sacrosanctam
caesaream Majestatem miserunt
Illud etiam atque etiam probo et deosculor vehementer studium et diligentiam illustrissimae
Dominationis vestrae, quod consiliarius et nuntius ejus summam defensionis super negotio
Prutenico secretario illustrissimi domini domini Georgii, marchionis Brandenburgensis, tra
didit; puncta autem et articuli ejuscemodi defensionis, ut sunt posita et scripta, mirum
in modum mihi placent, eaque pro singulari monimento inter res meas secretiores et chariores adservabo.
Verum quod transsumptum jurium regni super terram Pruthenicam attinet, quod illustrissima
Dominatio vestra a me transscribi et mitti percupit, libentissimo et gratissimo animo
cuperem in hoc obsequi illustrissimae Dominationi vestrae, sed ea et alia omnia jura,
literae et monimenta regni sub sigillo et seraculis sacrae Majestatis regiae deposita sunt,
nec patet ad .ea aditus sub absentia ejusdem sacrae Majestatis regiae.
Negotium novae monetae, quae tardius prodit, quam coeperat video esse cordi illustrissimae
Dominationi vestrae et etiam consiliariis sacrae Majestatis regiae in terris Prussiae; verum
civitates et imprimis urbs Dantiscana huic novae monetae non modice obstrepit suas
causas et plurima incommoda publica et privata demonstrando, quanquam, ut illustrissima
Dominatio vestra scribere dignetur, omnia, quae de hoc negotio novandae monetae acta
et conclusa sunt conclusa sunt omnium ordinum terrarum Prussiae approbatione, in cujus
rei testimonium Gdanenses sigillum suum appenderunt.
Fuit quidem hic scriba civitatis Gdanensis cum alio quodam ex consulibus civitatis et postu
larunt ambo atque extorserunt a me literas ad sacram Majestatem regiam, quibus tamen
nil aliud ago, quam ut sacra Majestas regia negotium hoc novae monetae sic tractet
ut agnoscit esse et fore ex utilitate publica, utque negotium hoc extraheret in conventum
generalem regni, quem proxime feliciter cum regnicolis et dominis terrarum Prussiae est
habitura. Ego illustrissimam Dominationem vestram plurimum rogo, dignetur sese in hac
re, ut in aliis omnibus, attemperare voluntati regiae, quae haud dubie nihil aliud faciet
et statuet in hoc negotio, nisi quae putabit fore ex utilitate non modo sua et suorum,
sed etiam illustrissimae Dominationis vestrae, quam unice amat.
Quod attinet conatus dominorum magistrorum Alemaniae et Livoniae, quos quidem conatus
illustrissima Dominatio vestra sacrae Majestati regiae, charissimo avunculo suo, domino
autem nostro clementissimo, per nuntium suum declaravit, id ego non possum nisi vehe-
264
menter commendare. Nec minus commendo, quod illustrissima Dominatio vestra tam
diligens esse dignetur in re tali. Non ignorat illustrissima Dominatio vestra, quod malum
hoc commune est Majestati regiae cum illustrissima Dominatione vestra, neque dominos
magistros hoc latet. Quapropter quicquid molientur adversum illustrissimam Dominationem
vestram, moliri se arbitrabuntur adversum regem et regnum Poloniae. Sed (ut dixi) post
paucos menses comitia Polonica celebrabuntur, quibus (ni fallor) interfuturi sunt nuntii
illustrissimae Dominationis vestrae; horum medio haec et alia ad hoc negotium spectantia
illustrissima Dominatio vestra in publicam consultationem afferre dignabitur.
Erat hic hoc quadriduo dominus Laski, palatinus Siradiensis, rediens ex regno Daciae,
adduxitque secum lancearios, paucos tamen. Hic narrat, quod in Germania audierit in hoc
negotio Prutenico avide a quibusdam tractari, ut in pristinum statum redire possit Prussia,
quodque dux Branswicensis (!) vehementer ambit, ut magister Livoniae eligatur et decla
retur, conscripsitque certum numerum peditum et equitum, quibuscum Livoniam ingredi
debeat Haec quorsum evadent, videbimus. Illustrissima autem Dominatio vestra in hoc
nullo modo dubitare debet, quin sacra Majestas regia cum suo inclyto regno ita de statu
illustrissimae Dominationis vestrae cogitabit, illustrissima Dominatione vestra materiam
tantum cogitationum subministrante, ut non praevaleant inimici adversum nos et justitiam
nostram, sive armis sive tractatibus negotium transigendum erit.
De domino Laski scire dignetur, quod, ut dixi, fuit hic et mansit continuo quadriduo; cum
que ex possessionibus meis Cracoviam redibam concesseram enim ad praedia mea
animi causa et ut una opera venarer cothurnices, quibus hoc tempus anni abundat
progressus est mihi obviam ad medium miliare, et introivimus una urbem Cracoviensem,proficiscitur Dominatio sua ad Hungariam, sed nihil narravit singulare, nisi de suis studiis
et itineribus, quae confecit gratia serenissimi domini regis Joannis.
Nobilem juvenem Christophorum, mihi ab illustrissima Dominatione vestra missum et com
mendatum, habebo commendatissimum et charum, ut cognoscat (modo sibi deesse non
velit) intercessionem et commendationem illustrissimae'Dominationis vestrae sibi maximo
usui esse.
Libenter audio, quod dominus palatinus Vilnensis quaerit et ambit amicitiam illustrissimae
Dominationis vestrae; optarem tamen, ut tam constans esset in servanda et tuenda ami
citia, quam est illustrissima Dominatio vestra.
Ex Hungaria nihil prorsus certi habemus, nisi quod Thureus maximis viribus eam intravit;
nescitur tamen, quid nunc agat. Divus etiam rex Ferdinandus vigilat et colligit gentes;
utinam labores hii et vigiliae Majestatis suae fructum producant. Rumor est, Thureum
in Hungaria hybernaturum, quod nobis omnibus maximum timorem intulit.
Ex Bohemia habui literas a domino Terczka satis novas et recentes. Cujus Dominatio inter
alia scribit, quod caesarea Majestas cum christianissimo rege rediit in gratiam; hoc ipsum
scribitur ex Antwerpia civibus nostris Cracoviensibus; sed literarum domini Terczka
exemplum mitto illustrissimae Dominationi vestrae. Mitto etiam exemplum literarum
Majestatis regiae Poloniae, quas dedit ad illustrissimum dominum ducem Opoliensem
in negotio illustrissimi domini Georgii marchionis;1) hoc exemplum praedictus dominus
Terczka misit mihi declarans, quod domini Bohemi et divus rex Ferdinandus gravi animo
ferunt talem scriptionem, tanquam literae illae non parum minarum spirarent; ego tamen
nullas minas invenio in eis.
Rursus
J) Cfr, nast?pny numer 349.
265
Rursus commendo me et servitia mea illustrissimae Dominationi vestrae, quam una cum
illustrissima domina conjuge sua amantissima ac dulcissimis liberis fidissimisque familiaribus
optime ac felicissime valere desidero. E x arce Cracoviensi, decima Septembris, anno
Domini MDXXIX.
Christophorus de Schidlovyecz, castellanus el capitaneus Cracoviensis generalis ac regni
Poloniae supremus cancellarius etc., vestrae illustrissim ae Dominationis totissimus servitor
ei fra ter, manu sua.

Janussio, duci Opoliensi et Ratiboriensi.>
Archiwum Krdlewieckie
(odpis).
Sigismundus, dei gratia rex Poloniae, magnus dux Lithuaniae, Russiae totiusque Prussiae
ac Masoviae etc. dominus et heres, illustri principi domino Janussio, in Silesia duci Opo
liensi et Ratiboriensi, affini nostro charissimo, salutem et felicitatem. Illuster princeps,
affinis noster charissime. Exposuit nobis literis atque nuntiis suis satis diligenter et copiose
illuster princeps dominus Georgius, marchio Brandenburgensis et nepos noster charissimus,
negotium suum Opoliense et Ratiboriense, quod illi cum Illustritate vestra intercedit,
contractum scilicet et agnationem legalem inter Illustritatem vestram, dominum ducem
Valentinum Ratiboriensem defunctum ac praedictum nepotem nostrum, quo idem nepos
noster omnium bonorum ducatuumque Illustritatis vestrae legitimus, cognatione scilicet
legali, heres factus est, et quemadmodum ipse contractus non tam voluntate Illustritatis
vestrae consistat, quam etiam serenissimorum regum Hungariae, Wladislai fratris ac Ludovici
sanctissimae memoriae nepotis nostri charissimi, inclitae quoque coronae regni BoSmiae
semel praestito publicis in comitiis consensu communitus sit; juxta haec vel ex privilegio
antiquo ducum Opoliensium licitam fuisse agnationem ejusmodi factam, quod scilicet jam
pridem absque controversia permissa sit ducibus Opoliensibus libera rerum suarum dis
positio. Praeterea addebatur, subditos eorundem ducatuum jussu regio, serenissimi scilicet
Ludovici regis, nepotis nostri, accedente Illustritatis vestrae consensu, juramenta Illustritati
suae praestitisse in casum scilicet, posteaquam Illustritatem vestram e vita decedere con
tingat, se haud alio usuros principe et domino hereditario, quam illustri marchione
Georgio, nepote nostro charissimo. Proinde etiam se legitimam possessionem vel quasi
praenominatorum ducatuum adeptum: ita ut pacta haec sic regiis eisdemque multiplicibus
diplomatibus, jussibus, privilegiis perantiquis, consensu incliti BoSmiae regni propriaque
voluntate Illustritatis vestrae et pie defuncti domini Valentini, ducis Ratiboriensis, fulcita
et splendide vestita, nil praeter fidem desiderare videantur.
Adjecerat etiam illuster nepos noster, non deesse sibi aemulos, qui jus suum, quantumcunque
perspicuum atque jam jam ferme agricolis cognitum, apud serenissimum Ferdinandum
regem, ad eum quidem heredem et successorem praemortuorum regum Hungariae et Bohe
miae, eontrovertere audeant claramque lucem obfuscare, ut perneget adhuc serenissima
Majestas, frater noster charissimus, id, quod retro reges Wladislaus et Ludovicus volue
runt confirmaruntque, denuo comprobare, toties ab ipso illustri domino marchione, nepote
nostro, simul et aliis principibus viris ob eam rem obsequiose et peramice interpellata.
Demum Illustritatem vestram inductam esse per aemulos nepotis nostri, ut nova pacta
novosque contractus cum aliquo alio iniret super his ducatibus, in quibus assequendis cum
jam
*) Chronologicznie winien byl list powyzszy wczeiniej w lipca
zwi^zku z poprzedzajqcym listem Szydtowieckiego do ks. Albrechta.
Acta Tomician. Tomus X I .
byc umieszczony,
dajemy go tutaj dia

34
266
jam ejusdem Illustritatis nepotis nostri jus sit radicatum, nemo antevertere aut etiam ullo
contractu se juvare possit, quomodo et ille non consentiat et officiales, capitanei ac sub*
diti illius ducatus juramenta et omagia jam pridem nepoti nostro; vestrae Illustritatis con
sensu interveniente, semel praestita eo vi vente et reluctante alteri praestare nulla unque
ratione citra notam possint Suspicaturque illuster nepos noster, consultores istos vel
hac ratione vestram Illustritatem ad irritanda priora vota inducere, quasi serenissimi regis
Ludovici praematura mors, senectam Illustritatis vestrae venerabilem antevertens, dissol
verit contractum priorem nondum suum effectum sortitum, cum immemor forte fuerit
Illustritas vestra, quo nomine illa ducatum Ratiboriensem vel vivo Ludovico rege posse
derit atque hucusque illo usa fuerit.
Haec omnia ut coram serenissimo domino rege Ferdinando, fratre nostro charissimo, Pragae
atque haud ita pridem Spirae coram inclitissimis Imperii Romani ordinibus acta sunt,
illuster nepos noster uberius nobis declarari fecit, a nobis amico et consanguineo suo,
obsequiose majorem in modum et amice orans, dignaremur illi hoc jure, consilio et auxilio
nostro regio pro arctissimo sanguinis vinculo adesse.
Et quoniam tam sedulae nec injustae preces atque illa sanguinis conjunctio non magis,
quam ipsius negotii ita nobis recensiti perspicuitas, nos impellunt eidem illustri nepoti
nostro et consilio nostro et auxilio suffragari, petimus ab Hlustritate vestra, principe non
minus integritate vitae, quam nominis claritate celebrato nobisque vel ob hoc ipsum
cumprimis amato, ne in aliquem contractum induci se patiatur, qui quovis modo priori
et supramemorato inter Illustritatem vestram, ducem Valentinum et nepotem nostrum
charissimum jam pridem confecto obstrepat et adversetur. Quare Illustritas vestra privi
legiorum ducatus Opoliensis splendorem, duorum praemortuorum inclitissimorum regum
voluntatem, fratris scilicet et nepotis nostrorum charissimorum, quorum famam et auctoritatem
non ita in sepulchro et in vita tueri turpe nobis duceremus, praeclari regni Bogmici perennem
famam, nostram item benevolentiam, nec minus bonorum justitiaeque amantium omnium
amorem, vestrae etiam Illustritatis illaesum hactenus honorem una eademque opera
conservabit.
Nosque vicissim Illustritatem vestram amicitia nostra non vulgari prosequi nunquam cessa
bimus ejusque negotiis non minus, quam Illustritatis nepotis nostri, domini Georgii mar
chionis, adesse non negligemus, neque dubitamus, quod Illustritas vestra obsecundatura sit
honestae, justae et necessariae nostrae petitioni. Percupimus tamen huic nostro tabellario
literas ab Hlustritate vestra dari, quibus certiores reddamur, quid eadem facere consti
tuerit, sic a nobis amico eodemque optimo animo monita, quo deliberationis materia nobis
suppeditetur, quid in gratiam, conservationem item juris haud obscuri illustris nepotis
nostri faciundum sit nobis, bene illi volentibus. Datum Vilnae XVI Julii anno domini
M. D. XXIX., regni vero nostri XXIII.
Sigismundus rex subscripsit.

Tomickiego).
K o d . Sap. V I I (2) 153.
350. Petrus Tomieki, epus. Crae., vicecancell.,

Paulo, duci Olszanensi, epo. Luceoriensi.
Rme. in Chro. pater et dne. frater et amice charissime ac honorandissime. Retulit mihi
d. Volborz, D. vram. rmam. nescio quid de mutato meo erga se animo accepisse, illudque
ipsum moleste ferre, quae res, sicut apud me nova exstitit, ita auditu non admodum fuit
grata. Namque ego non mutare modo mentem et affectum meum erga vram. rmamDtionem.
267
Dtionem. diligenter cavi, verum etiam amorem conjunctionemque nram. mutuam tueri
et conservare quantum in me erat semper studui, quod cum nunc aliter nonnullos inter
pretari sentiam, non possum non graviter ferre, tantoque id magis, quod nec causam
ullam talia de me suspicandi alicui praebuerim, nisi forte inde suspicio ista trahat exor
dium, quod cum multa indigna in synodo praeterita Piotrkoviae celebrata contra cancel
larium D. vrae. rmae. proposita senserim, dixerim bona ratione, me dolere vehementer
in talem servitorem D. vram. rmam. incidisse, qui moribus suis veterem bonam existima
tionem D. vrae. rmae. et gratiam popularem immutaret, nomenque illius in invidiam
adduceret. Ceterum aliud, quod mihi suspiciones ejusmodi parare posset, nihil unquam
in verbis contigisse memini, de animo autem ita ipse sum mihi conscius, quod illum sicut
antea semper, ita et nunc integerrimum et amicum servem. Quare D. vram. rmam. rogo,
non admittat haec apud se de me ita dici, ut illis credere et assentiri debeat.
Non possum quidem probare factum neptis ex sorore D. vrae. sermae., quae nunc post
mortem d. Oborski, mariti sui, inconsulta Dtione. vra. serma., novum sibi susceperit mari
tum dnum. Vrzelowski. Verum quia jam ita factum est, ut in integrum reduci nequeat,
D. vram. rmam. rogo causa mariti istius novi, qui me rogavit, ut hanc culpam et errorem
suae neptis, in quem fragilitate sexus ducta est, condonare illi velit, maritumque simul
cum ipsa nepte in gratiam recipere et pro sua pietate in justitia et jure, quod sibi
in quibusvis bonis et rebus competit, tueri.
Ad haec putavi pro meo erga D. vram. rmam. affectu, cum venia illam hoc loco admonere,
velit suorum veterum servitorum, quorum fidem et probitatem habet perspectam, consilia
et persuasiones amare, illisque uti magis, quam aliis quibuspiam, de quibus non ita dudum
exploratam certamque habeat rationem, longe enim praestat homini laudato ad eorum
se accomodare sententiam, quorum vitam et temporis longinquitas et in actione recta
fides pluribus commendavit. Verum prudenti multa in hanc sententiam recensere non
oportet, in quam solo judicio facto per se rationes suas componere recte poterit. Ego
me amori et benevolentiae fraternae Dtionis. vrae. rmae. commendo illamque felicissimam
esse et optime sospitem ac incolumem ex animo desidero. Cracoviae, X. Septembris 1529.)
Arehiwum biskupie
Fromborku (A i ,
382, odpis).

Illustrissime princeps, victoriosissime rex et domine, domine clementissime. Post humillimam
ac devotissimam servitiorum, fidei ac observantiae meorum exhibitionem. Scire precor
sacram Majestatem vestram, quomodo ante mensem ferme amicorum literis mihi innotuit,
plagam, quae sudorosa appellari potest, vulgariter die switzende seuche", ex Anglia,
ubi primum ante quadraginta annos coepit, in viciniores nobis terras, videlicet Lubecam,
Hamburg, Sond, Rostog, Lunnenburg, Daniae quoque regnum commigrasse illique grassa
tam fuisse. Ea nunc Gedanum invadens terribiliter illic saevit, ita ut paucis diebus
magnus hominum numerus absumptus sit, inter quos Ebrehardus Ferber, nepos meus, cui
villa Gremlin ad vitam inscripta fuerat, periit. Qui cum nullum, dum viveret, fructum
ex ea perceperit sitque non magni momenti ac per progenitores suos superioribus annis
restaurata,
J) Na koAcu minuty dopisal G6rski datg: X Septembris 15 3 0 , na marginesie minuty jest atoli data: Crac.
X Septemb. 1529. Umieszczaray ten list tutaj, poniewai takze pod r. 152 9 wci%gn^t go G6rski do kodeksu
Sapiezynsfeiego.
34*
268
restaurata, humillime et diligentissime sacram regiam Majestatem vestram precor, quatenus
ipsa dignetur, precum mearum interventu ac intuitu fidelium servitiorum Joannis Ferber,
decani Warmiensis et secretarii sacrae Majestatis vestrae, eandem villam Gremlin prae
fato joanni Ferber ad vitam ipsius gratiose regia sua liberalitate inscribere, quod ego
una cum ipso illibata fide et solita servitiorum nostrorum sedulitate perpetuo inservire
studebimus. Ceterum, sacratissime rex, valde timeo, quod haec plaga omni pestilentia
periculosior (subito enim inficit et interimit) latius serptura sit ac interturbatura conven
tum Marienburgensem pro festo divi Michaelis proximo indictum, non enim sine magno
omni vitae discrimine (nisi cessaverit) celebrari poterit; fert enim secum haec morbi
contagio metum, qui in virum constantem non cadere non potest. Ego tamen quod ad
personam meam attinet, ut semper ita et nunc juxta mandatum sacrae Majestatis vestrae
pro debito meo me gerere sum paratus. Ceteros quoque dominos consiliarios harum
terrarum similiter facturos puto, nisi sacrae regiae Majestati vestrae aliter visum fuerit
idque tempestive tam mihi, quam ipsis, per ipsam sacram Majestatem vestram significatum.
Post novissimas literas meas nihil hic de extranearum gentium militibus huc adventuris
increbuit, praeterquam quod mihi scribitur, filium regis Daniae, ducem Holsacensem,
habere sub quinque vel circiter signis lancearios, cum quibus in Norwegiam ad susci
piendum illius regni coronam et imperium sit profecturus; confectisque illic feliciter regni
negotiis. eosdem lancearios petituros esse Ungariam in subsidium serenissimi regis Joannis.
Ubi vero dicti lancearii per Prussiam passagium facere instituerint, ego me juxta tenorem
mandati sacratissimae regiae Majestatis vestrae nuper emanati sum habiturus. Quam
haec celare nolui nec, si quid, quod scire referet, emerserit, sum celaturus, quo jam velo
cissime sit volaturum ad sacram Majestatem vestram regiam. Quam ut omnipotens Deus
pro nostra omnium consolatione ac totius reipublicae christianae incremento salvam
et felicem conservare dignetur, devotissime precari non cessabo, cum his me ac ecclesiam
meam et hanc villae Gremlin causam diligentissime in gratiam ipsius commendando.
E x Heilsberg, 1 1 . Septembris, anno 1529.
C h a r t a in d it a .
Serenissime rex! scripsit mihi reverendissimus episcopus Wladislaviensis, vestram sacram

Majestatem propediem conventum generalem in regno indicturam, et quod ipse cum non
nullis dominis consiliariis Majestatis vestrae conventum particularem pro festo divi Lucae
esset habiturus, idcirco arbitror, quod et vestra sacra Majestas in his suis terris etiam
indicet conventum, qui praecedat comitia generalia regni. Praeterea ita mecum meditatus
sum, quod si domini consiliarii harum terrarum propter plagam et metum praemissos pro
festo sancti Michaelis convenire nequirent, quod hic conventus in praedictum futurum
transferretur. Si tamen vestrae sacrae Majestati aliter visum fuerit, ipsius excelso consilio
et arbitrio relinquo.
Archiwum biskupie
Fromborku (A I,
383, odpis).

Illustrissima princeps, serenissima regina et domina, domina clementissima. Post devotissi
mam fidei ac servitiorum meorum exhibitionem. Dudum apud capitulum meum curavi,
ut canonicatus et praebenda in ecclesia mea Warmiensi per obitum quondam domini
Alberti Bischof vacantes domino Joanni Flachsbinder, servitori serenissimae Majestatis
vestrae,
269
vestrae, conferrentur. Depost etiam id efficere non omisi, quo illi possessio quoque
eorundem traderetur. Semper tamen admonui et rogavi serenissimam Majestatem vestram,
ut quoniam fortasse sacerdotium hoc Sedi apostolicae per familiaritatem defuncti esset
affectum, ita negotium ejus apud eandem Sedem apostolicam agere dignaretur, ne a data
possessione deturbaretur, sed pacifica ei redderetur. Id quod factum non esse, ex eo con
jicere possum, quod audiam quendam, cujus nomen adhuc ignoro, hujusmodi canonicatum
et praebendam a Sede apostolica obtinuisse ac misisse in Warmiam ad capitulum literas
provisionis una cum monitorio poenali ad obtinendam possessionem ac ipsum dominum
joannem Flachsbinder ejiciendum. Unde adhuc diligenter consulo, quatenus serenissima
Majestas vestra impetrare dignetur a sacra regia Majestate, domino meo clementissimo,
literas ad me et capitulum meum, quibus mihi et ipsi capitulo meo mandetur, ne alteri
possessio tradatur ac ut securi reddamur de indemnitate apud Sedem apostolicam ob non
traditam possessionem adversario domini Joannis Flachsbinder et non paritionem literarum
apostolicarum, ut sic negotium suspendi ac interim possessio eorundem canonicatus
et praebendae ipsi domino Joanni apud eandem Sedem interventu serenissimae Majestatis
vestrae libera et pacifica expediatur. Easque literas, vel si quid melius et consultius
visum fuerit serenissimae Majestati vestrae, cum praesenti puero meo, quem ob haec
celeriter mitto, ad me remittere non dedignabitur. Quod in favorem servitoris sui omnino
facturam sperare volo, me ac ecclesiam meam una cum fortunis omnibus in gratiam
ipsius humillime ac diligentissime commendans. E x Heilsberg, i i . Septembris, anno 1529.

Reverende domine, amice carissime ac honorande. Quam terribilis et timenda irarumque
Dei plena sit plaga et mortalitas, quae Gedanum subito invasit, ex literis venerabilis
fratris ac nepotis nostri, Joannis Ferber, decani Warmiensis, praesentibus inditis, cognoscet
reverenda Dominatio vestra. Absumpsit ea pestis inter alios etiam Ebrehardum Ferber,
cui ad vitam inscripta fuerat villa Gremlin, in Gnevensi districtu sita. E x qua cum
nullum in vita sua perceperit fructum, diligenter rogamus, reverenda Dominatio vestra
dignetur opera et intercessione suis apud sacram regiam Majestatem impetrare, quo haec
villa Gremlin venerabili domino Joanni Ferber praefato, secretario alxoqui suae regiae
Majestatis, regia liberalitate ac intuitu servitiorum suorum ante haec tempora fideliter
et sedulo praestitorum donetur ac ad vitam suam inscribatur. Id quod si fieri nequit,
quoniam ecclesiastica persona sit, saltem Georgio Ferber, filio Ebrehardi Ferber, fratris
nostri, id fiat dictaque villa Gremlin ei ad ultima ipsius vitae tempora inscribatur, ita ut
a nemine alio neque a sacra regia Majestate neque Majestatis suae successoribus eximatur.
Id nos una cum ipsis servitiis nostris perpetuis erga sacram regiam Majestatem, dominum
nostrum clementissimum, inservire, erga reverendam Dominationem vestram honesto denario
compensare studebimus, eandem reverendam Dominationem vestram optime valere cupientes.
Ex Heilsberg, undecima Septembris, anno 1529.
Arehiwum biskupie wa
Fiomborfen (A . I , nr,
3 8 1, odpis).
270
Kod. bibi, K s. Czartor

(nr. 249, pag, 87,
oryginalny).
354. Matthias Drzewicki, epus. Cujaviensis,

Rme. in Chro. pr. et dne. amice et frater carissime et observande. Salutem in dno, et
optatam ex voto felicitatem cum sui recommendatione. Accepi ex literis vrae. r. D.
eandem esse sollicitam de usu monetae, quae Thoruniae cuditur, ut eadem juxta institu
tionem regiam et senatus haberet suum effectum. Equidem etiam in eadem sum sententia,
nec praetermisi sacrae Mti. regiae consilium meum ingerere, ut potius suo et plurium
commodo faveat, quam dominorum Gdanensium non satis justo desiderio, et sum rectus,
quod licet illuc iverint, rem suam ex arbitrio suO acturi nihil obtinebunt, nec conveniret,
ut ex eorum arbitrio constitutiones vel mutarentur vel firmarentur. Huc fama advolavit,
quomodo Dei permissione quaedam subita contagio in civitatem Gdanensem irrepserat,
et quod multos mortales subito perimat, qua quidem re mala et ipse deterritus illis com
patior, et ad implorandam Dei misericordiam confugio, ut nos omnes ab ejuscemodi malo
salvat, nam crudelia de isthoc inusitato malo feruntur, quomodo perimat subito. Vra. vero
r. D. sit cauta, rogo, et curet bona custodia servare suam sanitatem. Quae aguntur
inter reges dissidentes, ex sceda inclusa intelliget, mihi missa a magnifico dno. castellano
Cracoviensi. Deus orandus est, ut nostros religioni faventes adjuvet, et non det gloriam
perfidae genti. E x Urbe autem scriptum est, quod consistoria per rmos. dnos. cardinales
celebrantur, quibus sanctissimus dnus. raro interest propter suae adversae valitudinis
impedimentum, et quod cruciatam decreverit cum magnis praerogativis contra Tureum
in subsidium sermo, regi Ferdinando, pro qua exequenda expeditus scribitur quidam
episcopus, vir mactae virtutis et splendoris, Roxomerus. Scribitur etiam, quod pro regina
Angliae lata est sententia, ut regi commaneat, propter quem casum summus pontifex
ex omnibus universitatibus convocaverat juris peritos. Pro foedere inter caesarem
et Gallum percusso in Urbe publica laetitia celebrata est, et benedicuntur mulieres,
auctores tantae rei. Dicitur etiam, quod summus pontifex dissuaserit caesari in Urbem
venire pro coronatione, sed sua Sanctitas januam se conferre decrevit et illic eum ini
tiari sacra corona. De Tureo scribitur, quod peste adactus, quae exercitum vexabat,
in Constantinopolim redierit, tum etiam quia Soldanus a tergo ipsum impetat. Haec volui
vrae. r. D. perscribere, ne cum eadem, quam amo, sileam. Quae feliciter valeat et me
redamet. Ex Vladislavia 12. Septembris 1529.
Vrae. r. D. totus Matthias, dei gratia epus. Cujaviensis.
Archiwum biskupie
Fromhorka (A I,
384, odpis).

Sacratissime ac invictissime rex et domine, domine clementissime. Cum proxime superiore
nuntio serenissimae Majestati vestrae, ut domino meo clementis simo, scripsi de morbo illo
in his terris nunquam antehac audito reverendoque domino Joanni Chojenski, secretario
ejus, quae tunc occurrebant et ex aliis: vel didiceram vel audieram, remedia misi per
opportunitatem sacrae Majestati vestrae praelegenda; interim alius mihi libellus ex Lubeca,
ubi tunc is morbus vigebat, mittebatur continens tam signa accessus quam processus
morbi, totum denique regimem eo morbo oppressorum. Sed cum Gedani grassari inciperet
et
271
et antequam, quo pacto se in eo morbo regere et gerere deberent homines,1) plures perie
runt. Compertum est enim experientia magistra, quod illuc Lubecense regimen impressum
nimis patientibus durum, immo intolerabile esset, ita ut nimiis caloribus fervefacti et nullo
refrigerio refocillati suffocati sint. Unde ex literis complurium amicorum, qui partim ipsi
ex hujusmodi morbo revaluerunt, partim aegrotantium curam gesserunt, partim ex aliis
didicerunt, specialem regiminis collectionem (qua major pars et ultra quinque milia homi
num, ita enim mihi pro certo scribitur, pristinae sanitati restituta est) fieri feci eamque
serenissimae Mti. vrae. per praesentem nuntium, eam ob rem dumtaxat eo celeriter
volantem, non mittere non potui, ut si vel eam terram etiam invaderet haec contagio,
vel propius in curiam Majestatis vestrae (quod tamen omen Deus avertat) irreperet,
haberet tam sacra regia Majestas vestra, quam ipsius curia, quibus modis et remediis vel
obviandum vel medendum huic morbo esset. Pervicissimo cursu de una provincia in aliam
progreditur. Intra octiduum enim a Lubeca in Gedanum et inde intra paucissimos dies
in Elbingum et Konigsberg venit, ubi illustrissimus dominus dux Prussiae (sicut mihi scripsit)
habens cum suis conventum una cum ipsis inde aufugere sit coactus. Quo fit, ut non
inconsultum putem, si sacra regia Majestas vestra publicam viam, quae in Lituamam
et in alias Majestatis vestrae terras ducit, ad aliquod tempus mercatoribus clauderet,
ne per ipsos ea morbi contagio in ipsas inferretur, salvo in hoc prudentiori ac excellen
tiori serenissimae Majestatis vestrae consilio. Regimen autem hoc in lingua vernacula
mitto, tum quod tempus interpretandi non suppetebat, tum quod serenissima Majestas
vestra habeat istic physicum suum doctum et Germanum, qui id ipsum magis proprie
interpretari possit. Scribitur etiam mihi, quod in villis circa Gedanum et alibi, ubi haec
pestis viget, ea homines non moriantur, sed dumtaxat in civitatibus. Haec pro debito
et fidelibus servitiis meis celare neque volui neque debui serenissimam Majestatem
vestram, quam in Priamique Nestorisque annos ad meam ac ecclesiae meae, immo totius
reipublicae christianae consolationem quam felicissime valere et regnare opto. Ex Heils
berg,, 14. Septembris, anno 1529.

Rme. in Chro. pater et domine frater et amice charissime ac honorande. Albertus Kijewski,
scriba meus, spectatae indolis juvenis et in ista provincia nobilibus parentibus ortus,
de me vero ut ab initio, sic et nunc optime meritus, consecutus est commendatione Mtis.
regiae et opera mea privilegium pontificium, quod gratiam vulgo appellant, obtinendae
dignitatis vel canonicatus et praebendae unius in ecclesia cathedrali Dtionis. vrae. rmae.,
quam primae cujusque vacationis tempore ut absque ullo impedimento vel controversia
consequi valeat, ego majorem in modum a D. vra. rma. rogo, ut illi in hac parte favore
et patrocinio suo, ubi opus fuerit, adesse velit Nam ego datum esse mihi putabo, quic
quid beneficii in illum et favoris a D. vra. rma. collatum cognovero. Cui vicissim
ad referendam gratiam benevolentia et gratificatione fraterna praesto me futurum polliceor.
De Alberto autem servitore meo id spondeo, quod omnibus officiis semper de vra. rma.
D. optime mereri curabit. Mittit autem istuc ad procuratores suos literas processus
et exemplum brevis apostolici, quae cum videbit D. vra. rma., velit, rogo, pro officio suo
grato et benevolenti animo excipere ac in recordationis bonae memoria collocare, ut cum
venerit
*) Sdlicet: notum esset.
K od , bibi. K s, Czartor.
(Nr. 247, p. 60, list
oryginalny).
272
venerit occasio sacerdotii alicujus nanciscendi, servitor meus non tantum ex honore
et emolumento illius laetari, sed etiam ex favore et patrocinio D. vrae. rmae. ornamentum
et voluptatem capere possit Cupio felicem esse D. vram. rmam. et quam diutissime
incolumem. Cui me ex animo commendo. Dat. Cracoviae XV. Septembris. Anno
domini MDXXIX
Vrae. rmae. D. Petrus, epus. Crac. et vicecancellarius, ssrt.
Rmo. in Chro. patri dno. Mauricio, dei gratia episcopo Warmiensi, fratri et amico charissimo ac honorandissirao,

Tomickiego).
K od. Sap. V I I (2} 142.
Fromborku (D . 66, fol.
200, list oryginalny.)

Rme. in Chro. pater et domine nepos charissime. Cum istuc ad D. vram. rmam. proficisce
retur Joannes Osnicki meus, dimittere eum sine meis ad D. vram. rmam. literis nolui,
quibus illam viso et saluto utque sit salva semper et incolumis, ex animo opto. Nova,
quae huc aliunde afferuntur, recensere illi subtilius poterit verbis is ipse Osnicki, qui est
ad res ejusmodi homo satis prudens et industrius, ego tamen officii causa summatim illi
omnia explicabo. Quod ab initio multoties dicebatur de Tureorum in Pannoniam adventu,
hoc jam certissimi nobis confirmarunt nuntii, namque et venisse Tureum cum validissimo
instructissimoque exercitu et Alba Regali Budaque capta, Austriam versus contendere,
magnae autoritatis et fide insignes viri perscripserunt.
Ceterum etiam literae certissimae nonnullorum hominum hic habentur, quibus scribitur, impe
ratorem cum rege Galliae certis conditionibus perpetuum foedus pepigisse, pontificemque
in illorum fidem societatemque accessisse. Quae res ut magna est et optimis auspiciis
coepta, ita spem quoque non vulgarem omnibus facit constituendi in pace tandem orbis
christiani totius.
Osnicki eo animo istuc est profectus, ut rem familiarem suam praesens curet et administret
neque absens amplius ab domo sua vivat. Quare cum istuc proximius D. vestram rmam.,
quam me, vitam aget, commendo illum D. vrae. rmae. et rogo illam plurimum, ut pro illius
erga me fide et meritis complecti illum benevolentia et favore suo, et ubi opus illi et com
modum fuerit, suum patrocinium et operam non gravate praestare velit, in quo et mihi
plurimum gratificabitur D. vra, rma. et illum sibi devinciet multum. Commendo me amori
et benevolentiae fraternae D. vrae. rmae., quam sanam, salvam et incolumem una et feli
cem esse diutissime opto. Dat. Cracoviae, X V Septembris 1529.
358. Joannes Chojefiski, arehidiaconus Cracov.,

Rme. in Christo pater ac dne. dne. observandissime. Commendatione sui praemissa. Plu
rimum me turbarunt literae v. rmae. D.,. ex quibus horrendam cladem civium Gedanensium
cognitam deploravi. Doleo impense etiam, quod hoc malum nepotem v. rmae. P. in florida
aetate absumpserit. Sed quia omnia fiunt divina potentia, cui parere necesse habemus,
ferenda sunt aequo animo, quando praesertim ea lege nati sumus, ut aliquando moriamur,
ad hoc autem nullum prudentius consilium, nullum remedium salubrius, quam recte acto
rum pura conscientia. D. v. rma., uti prudens praelatus, sibi ab maerore temperet,
ne
ne divinae potentiae refragari videatur. Ob absentiam hinc Mtis. regiae in negotio

villae Gremlyn nihil hoc tempore agere potui, agam tamen mox, ut redierit Mtas. sua
ex venatione, commendans me interim v. r. D., quam cupio esse incolumem. Datum
Vilnae, XVIII Septembris 1529.
V. rmae. Ptis. obsequentissimus Jo. Cho., archidiaconus Crac.
Rmo. in Cristo patri domino, domino Mauritio, dei gratia episcopo Varmiensi, domino domino observandissimo.
359. Petrus Tomieki, epus. Crae., viceeaneell.,

Andreae Crieio, epo. Ploeensi.
Rme. in Chro. pater et domine nepos charissime. Cum indignum mihi videretur, si Lubo
wicki meus absque meis literis Dtionem. vram. convenire debuisset, solius officii probandi
causa istas exaravi, quibus D. vram. rmam. viso et saluto, utque sit quam diutissime
incolumis et felix, vehementer opto. Quae hic de rebus Pannonicis vel aliis quibuscunque
habentur, Lubowicki singula verbis exponet D. vrae. rmae. Summa tamen omnium haec
est, quod Tureus quinque miliaribus proxime Budam castra posuerit, quodque novem
milia hominum ad expugnandum vel evertendum castrum illud nobilissimum Budense,
magnifico saluberrimoque opere insigne, miserit. Dicitur enim illic ad defensionem illius
castri rex Ferdinandus praesidia collocasse. Imperator vero christianus cum summo pon
tifice et Galliae Angliaeqtie et Bohemiae regibus quibus conditionibus perpetuam pacem
et foedus pepigisse dicatur, ex exemplo literarum domini Focheri, quod cum praesentibus
mitto, D. vra. rma. cognoscet; reliqua quae erunt, Lubowicki illi dicet. Ego me amori
ac benevolentiae fraternae D. vrae. rmae. commendo, quam felicem et optime salvam
esse ex animo cupio. Cracoviae, XXIII Septembris.1)
360., Joannes, rex Hungariae, Dalmatiae, Croatiae, marchio

Moraviae ae Lusatiae, dux utriusque SIesiae,

Rme. in Christo pater, amice noster carissime. Amorem vrum. et affectum erga res Mtis.
nrae., dum diversis casibus agitaremur, optime in memoria retinemus. Unde est, ut cum
nunc res nrae. felicius Deo Optimo duce procedant, voluimus vos de statu earumdem
reddere certiores, existimantes id rmae. Pti. vrae. fore gratissimum. Sciat ergo eadem,
nos auxilio Dei Omnipotentis regiam nostram Budensem una cum corona regni et castro
nro. Vissegrad recuperasse, plures\deinde arces, quae a corona regni nri. perfidia homi
num fuerant alienatae, sperantes in Deo Altissimo, cetera quoque negotia nra. eodem
felicitatis tenore successura Qualiter autem hostis nri. res se habeant, ipse de se scribat.
Nos gratias agimus Deo Immortali de omnibus beneficiis suis, qui sit benedictus in saecula.
Rogamus autem vram. rmam. Ptem., ut Mtem. nram. et res nostras eadem ut prius dilec
tione prosequatur. Nam nos quoque omni benignitate et officio regio vram. erga nos
observantiam compensare studebimus et vram. rmam. Ptem. feliciter valere optamus.
Datum Budae, vigesima octava die mensis Septembris anno dni. 1529, regnorum vero
nostrorum etc. anno tertio.
Joannes rex manu ppa.
J) W kodeksie Wojasyfiskiego mylna data: 23 M a j i.
35

Tomieki egol.
Kod. Sap. V I I (2) 155.
Teki Gdrskiego nr. 1233

(oryginal t wlasoor^cznyra podpisem).
K od. Sap. V II (2) 158.
Kod. Wojcz. nr. 42S.
274
(list oryginalny).
K od . Sap. V II (2), 15
361. Stefanus Brodericus, epus. Sirmiensis,

Petro Tomieio, epo. Crae., vicecancellario,
Christofero Szidlovicio, castell. Crac., cancell. regni Poloniae.
Rme. et illustris ac mgce., domini mihi colendissimi. Salutem et servitiorum meorum com
mendationem. Nos cum dno. oratore regis christianissimi venimus huc paucis ante diebus,
regia Mte. existente tunc Vissegradi, quo pro corona recuperanda fuerat profecta, qua
recuperata et castro Vissegrado diligenter munito, Mtas. sua rediit. Sunt apud eam non
pauci ex dominis, inter ceteros autem mgcus. dnus. Joannes Banffi, servatae fidei singu
lare exemplum. Indicit Mtas. sua omnibus dominis et regnicolis dietam generalem pro
festo, beati Lucae evangelistae. Caesar his diebus fuit circa Posonium; castra, quae vel
capta vel deserta per Germanos fuerunt, inter alia Owar, sunt tradita ad manus regias.
Nunc credimus, caesarem esse circa Viennam, si non ulterius. Venerunt hodie nova,
septem milia Germanorum intra Viennam esse per Thureos oppressa, et ex his sex milia
caesa. Paulus archiepiscopus supplicavit imperatori pro salvo conductu, quo habito vel
jam ivit vel iturus omnino est ad imperatorem. Supplicavit instantissime Mti. regiae pro
gratia, quam adhuc obtinere non potuit, nisi forte jam medio imperatoris obtineat, quod
ego vix credo. Imperatorem credo vastata et combusta Austria, vel habito vel non
habito conflictu cum rege Ferdinando, retro abiturum idque brevi. Petrus Perenii est
apud imperatorem
De castellano Budensi Thoma Nadasdino, alumno olim meo, quid factum sit, vrae. Dtiones.
intelligere potuerunt. Is enim cum captivus mortem evadere nullo modo posset et se ad
regis tentorium confugiens ad pedes regis projecisset, gratiam ejus meruit et vere gratiam,
prosequitur enim eum regia Mtas. singulari gratia, hoc potissimum nomine, quod regi
Ferdinando usque ad mortem fuerit fidissimus et castrum Budense mira diligentia cura
verit ac munierit, ut post obitum divi Mathiae regis confessione omnium arx Budensis
neminem habuerit meliorem curatorem.
Mgcus. d. Ludovicus Gritti, vir certe summa prudentia praeditus et regi carissimus,'est hic;
heri habuit literas a patre, sermo, duce Venetiarum, in quibus scribitur, Carolum caesarem
esse in Italia Placentiae, sed cum parvo exercitu, venisse eum Genuam non nisi cum
septem milibus armatorum, exspectari ex Germania 12 milia hominum, confoederatos
autem habere ingentem exercitum terra et mari. Scribitur etiam, regem christianissimum
iniisse concordiam cum caesare. Filios ejus esse apud dominam Margaretam in Flandria,
quousque duo miliones auri pro iis solvantur.
Servitia mea vris. D. humiliter commendo, et dno. etiam thesaurario ac dno. suppario com
mendari cupio, quae felicissime valeant. Dat. Budae 29. Septembris 1529.
Vrarum. Dtionum. rmae\ et illu stris servitor deditissimus S. Brodericus Sirm iensis sst.
Me solita valetudinis imbecillitas persequitur. Nunc quoque, cum haec scriberem, vehementi
tam laterum, quam stomachi dolore premebar, nec puto me ullo modo posse subire illa
onera, quae mihi Mtas. domini mei clementissimi imponere vellet, qua de re his diebus
Mtas. sua multa mecum egit et ipsa per se et per amicos. Ego sive sanus, sive infirmus,
quocumque in statu Deus me esse voluerit et valetudo mea passa fuerit,- conservabo semper
constantissime meam erga vras. D. observantiam. Istae literae, quas cum praesentibus
mitto, supplico, ut mittantur ad dominum marsalcum regni vel saltem ad Visnice.
Rmo. et illustri ac mgeo. dnis. meis d. Petro Thomycki, epo. Cracoviensi, vicecancellario, et dno. Christophoro de S.,
castellano et c, Cracoviensi, supremo cancellario regni Poloniae etc.,
meis observand>ssimis.')
J) Notatka na o ryg m le: Crac. ?m o dni, 152 9 die Jovis 2 1 Octobris Borowski attulit.
275
362. Naznaczenie Czasu, od kotoroho se wsiakie Sprawy

Nowym Prawom y Statutom odprawowat poczati maiut.
Metryka Litewska
CKs. zoo, fol. 722].
Hospodar Korol Jeho Milost na Zawtreie Swetoho Michayla Dnia raczyl Opowedyti Wsim
Panom Radam, kak Duchownym tak y Swiatskim y Wsim Poddanym Jeho Mitosti Welikoho Kniaistwa Litowskoho, it u2e od toho Dnia Swetoho Michayla Maiet Jeho Milost
tymi Nowymi Prawy sudyti, kotoryi Jeho Milost raczyl Wsim Poddanym Jeho Milosti
Welikoho Kniaistwa Litowskoho dati, ino Nekotoryi Panowe Zedali Jeho Milosti Hospodaria, aby tyi reczy, kotoryi sia perwey poczali o Zemlu, o kopy y inyi reczy, aby tym
Starym Prawom konali sia, Jeho Milost Hospodar raczyl skazati, it iako perwey Jeho Milost
Hospodar Wyrokom swoim tot Rok zloiyl Swetoho Michayla Den, J t Wsi reczy Maiut
Od toho Czasu Suzony byti Nowymi Prawy, tak2e y tych Czasow raczyl Jeho Milost
Skazati y prysiahati, aby uto od toho Czasu od Swetoho Michayla Dnia Wsi reczy kak
o Zemli, kopy, tak y o Wsi reczy Niczoho Newyimaiuczy Maiut Suzeny byti tymi Nowymi
Prawy. Leta Bozeho 1529 Roku. Jndykta 3.
363. Joannes Zapolya, rex Ungariae,

Petro Tomicio, epo. Cracoviensi et Chrfero. Szidlovicio, castell.
Crac., cancellariis et locum tenentibus regiis in regno Poloniae.
Rme. in Chro. pr. ac spectabilis et magnifice, amici nri. carissimi. Salutem et felicitatem.
Nemini melius constat; quam Dtionibus. vris., quae negotium hoc tractaverunt et omnia
tam nostra quam hostis nri. in manibus habent, quali injuria injusta et iniqua affecerit
nos Ferdinandus, hostis noster, quibus nos armis presserit, et quamvis (teste Deo) justam
foverimus causam, nunquam tamen ab aliquo potuimus aliquid habere praesidii, ne quidem
ab his, qui optimo jure nobis succurrere debebant. Id autem pro certo affirmare possu
mus, si sermus. d. rex Poloniae, pater noster carissimus, illi parti adhaesisset, quae justo
jure nitebatur, nec hostis noster ita temere grassatus fuisset, nec nos illis incommodis
fuissemus obnoxii, quibus scitis. Et quamvis illa omnia fuerint magna, omnia tamen tuli
mus, ut potuimus. Et dum sciscitaretur a nobis invictissimus Thurearum imperator,
an subsidium illud, quod ex foedere secum jurato debebatur nobis, per serenissimum
dominum regem Poloniae fuisset praestitum, satis temperate respondimus. Nunc autem
cum mgeus. Hieronimus Laski immenso sit odio nosque apertis afficiamur injuriis, quae
omnino celari non possunt, quid futurum sit, cogitate. Nam non modo ipsi Laski ejus
Mtas. est infensa, sed et copiae illae, quas nos gravissimis impensis ex longinquis regnis
conduci fecimus, gravissimis afficiuntur injuriis et ad propria remittuntur, quod nos gravi
ferimus animo, nec pati possumus hanc insignem injuriam, quae ita aperte nobis infertur,
ut etiam nolentibus nobis ventura sit ad aures potentissimi imperatoris, quem nos quoque
inviti tamen et non sine magno animi dolore (suspicamur enim, quid inde sequetur) de hoc
reddemus certiorem. Scripsimus ad ipsum sermum, dominum regem vestrum super hoc
negotio. Verum quia in omnibus magnis et arduis rebus ejus Mtas. utitur consilio vestrarum
Dtionum., isthinc etiam discedens voluit vos vices suae Mtis. gerere, nec quicquam agit
magni vobis invitis, rogamus Dtiones. vras., ne permittatis tam insignem nobis inferri
injuriam, nec patriam vram., quae nobis (ut propria) cara est, et cujus salutem maxime
optamus,
35*
Kod. Sap, V H (2) 170.

276
optamus, in apertum ponatis discrimen et ruinam. Nescimus profecto, quam causam dede
rimus, ut talia in nos machinentur, et quia sine causa id patimur, ferre non possumus.
Nam hoc non est neutralitatem, cui nos nunquam consensimus, fovere, sed quiddam majus
et diversum. Reliquum est, vras. Dtiones. feliciter valere optamus. Datum Budae ultima
die mensis Septembris 1529, regnorum vero nostrorum anno tertio.-
Teki Gdrskiego, nr. 1*3$

(list oryginalny wtasnorjczny).
Kod. Sap. V I I (i) 17 1.
364. Ludovieus Gritti, caesaris Tureorum in Hungaria

thesaurarius,
Petro Tomicio, epo., Chrfero. Szidlovieio, castell. Crac.,
cancellariis.
Rme. in Christo pater et spectabilis ac magnifice, domini amici honorandissimi. Salutem,
felicitatem et mei commendationem. E x relatione magnifici domini Stanislai *) de Thanczin
castellani Lublinensis, qui nuper apud potentissimum et invictissimum Thurearum impe
ratorem oratorem egit sermi. domini regis Poloniae, intelligere potuistis, qua cura, solli
citudine et labore usus sum apud caesaream Mtem., ut negotia sermi. regis vri. bonum
exitum haberent, quod Dei voluntate effeci; nunquam tamen id perficere potuissemus, nisi
expresse in foedere jurato promissum fuisset per oratorem vestrum, ut rex suus hostes
Caesareae Mtis. pro hostibus et amicos loco amicorum haberet, nam et ejus caesarea
Mtas. non modo copiis promisit juvare regem vestrum contra suos inimicos, sed et, si
fuerit necesse, propria persona. Quanti autem momenti sint apud vos juramenta et quam
sancte promissa colatis, si non oculis fere prospicerem, non crederem; quid enim minus pie
agi potest, quid magis contra jurata foedera, quam quod existente nunc caesare in limitibus
vris. non modo deseruistis regem vicinum et cui obnoxii estis, ut amicum Caesareae Mtis.
et justam foventem causam, sed et illos, qui eum juvant, persequimini et gentes, quas
magno et pretio et labore ex longinquis regionibus conquisiit, captivatis, domum remittitis
et per Poloniam transire non permittitis, cum tamen ex juramento teneamini regem
Ungariae et ex debito juvare. Profecto ego vidi nunquam rem magis crudelem et a Chri
stiano principe alienam. Sed non credite id impune cessurum, si ad aures Caesareae
Mtis, pervenerit, perveniet autem vel me referente, fovi enim vram. causam, cum
licuit, nunc autem non licet, nec possum, praesertim cum inauditam videam iniquitatem.
Quare rogo Dtiones. vras., veluti amicos carissimos, velint ita consulere et huic rei mederi,
ne ex hac scintilla maximum incendium oriatur, quod ita erit difficile exstingui, ut et hoc,
quo nunc Austria flagrat. In me habebitis optimum amicum in rebus honestis, in tam
autem iniqua causa malo esse fidus caesareae Mti. et ejus amicis, quam fidem meam
ponere in discrimine, et Dtiones. vras. felicissime valere opto. Budae, die ultima Septembris 1529.
Dtionum. vrarum. bonus frater et amicus Ludovieus Gritti manu propria.
Rmo. ia Chro. patri dno. Petro, epo. Crac. ac mgeo. d. Christophoio Schidlowiczki, castell. Crac. et canc., locum
tenentibus sermi. dni. regis Poloniae, dominis et amicis honorandissimis.4)
*) G6rski poprawit na J o a n n i s , i tak te2 jest w kodeksach. Kasztelanem Lubelskim byt istotnie Jan Tjczyilski.
*) Na 4 stronie listu: Allatae X X I Octobris Cracoviam in occasa solis per Borowski.
277
65.
Petr. Tomicius, epus. Crac.,7 vicecancellarius,7

Antonio Rinconi, regis Galliae oratori.
K od. Sap. V H (a) 169,
w<**-
Mgce. dne. amice honorandissime. Redditae sunt mihi literae Mgciae. vrae., ex quibus
praeter alia, quae scitu et cognitione fuerunt digna, hoc gratissimum fuit, quod sacram
Mtem. sermi. regis Hungariae et Mgciam. vestram recte valere et prospera uti fortuna
intellexi. Ceterum et officium Dtionis. vrae. erga me, quod in perscribendo, quae isthic
aguntur, mihi declaravit, fuit mihi summe gratum, pro quo vicissim ego illi omnem bene
volentiam meam defero, ut illa utatur arbitratu suo, ubi vero ipse sponte mea potuero
quid gratum praestare Mgciae. vrae., facile equidem et promptum officium gratificationemque meam experietur; illam tantummodo oro, ut me et ipsa amet et sermo, regi Joanni
per occasionem commendet, successus etiam suae Mtis. et suos, qui deinceps erunt, sae
pius mihi perscribat. Nam praeter haec, quae ex literis Mgciae. vestrae et dni. Sirmiensis
habemus, nil certi afferri ad nos solet. Cupio felicem et salvam esse Mgciam, vram.,
cujus me amori et benevolentiae fraternae ex corde commendo. Dat. etc.

.
1
. _
.
.
Arehiwum biskupie w*
Illustrissime princeps, sacratissime ac potentissime rex et domine, domine clementissime.

Post devotissimam fidei ac servitiorum meorum commendationem humillime precor, scire
sacram regiam Majestatem vestram, quod posteaquam ablegassem hinc istuc cum literis
puerum meum, accepi binas ab illustrissimo domino, Prussiae duce, literas, alteras unde
cima, alteras septimadecima die Septembris datas, quibus significabat, se consiliarios
et nuntios suos in proximum Marienburgensem conventum mittere non posse maxime
ob eam novam* sudoriferam pestem, quae jam praeter exspectatum in Konigsberg ac non
nullis alus ditionis suae oppidis grassari incepisset et consiliarios suos, capitaneos item
ac reliquos subditorum suorum primores ad consultandum super in eodem Marienburgensi
conventu tractandis convocatos ab invicem celeriter diffugere compulisset, quorum quos
dam illic in Konigsberg, quosdam in itinere fugae, inter quos est etiam episcopus Pomesaniensis, occubuisse constat, rogavitque Illustritas sua, ut ego cum aliis harum terrarum
Majestatis vestrae consiliariis mutuam intelligentiam habens eum conventum in aliud
salubrius tempus differre vellemus, in quem tunc (modo tempestive illi intimaretur ac ea
Dei plaga conquiesceret) consiliarios suos mittere esset parata. Unde nihil cunctatus
Illustritatis ejus literas transsumptas reliquis dominis consiliariis transmittere, responsum
obtinui primum a reverendissimo domino episcopo Culmensi, eorum omnium de terra
Culmensi, deinde etiam a magnifico domino palatino Marienburgensi, eorum de terra
Pomeraniae nominibus, abhorrentium terribilem istam plagam Dei rogantiumque, ut mos
Illustritati suae geratur ac locus desideriis ejus detur nec non conventus praefatus, cum
nec ipsis in eum per eam pestem, quae tam Marienburgum quam fines eorum nonnihil
occupasset, tuto venire liceret, prorogaretur transponereturque atque a sacra Majestate
vestra ad diem divi Martini episcopi proximum vel circiter de novo instituendus roga
retur. Ego itaque non vana, ut puto, conjectura videns, nihil, quod in rem ordinanda
rum provincialium constitutionum foret, absentibus domini ducis nuntiis recte confici posse,
attendensque timorem dominorum consiliariorum1 esse satis excusabilem, ne quid a me,
quod
Fromborku. (A. i, nr.

395, odpis.)
quod ad hanc rempublicam pertinet nec irrationabiliter petitura, non gnaviter exequeretur,
hunc puerum meum iterum ad sacram Majestatem vestram mittere gravatus non sum,,
eamque omnium dominorum consiliariorum nomine humillime precor, quatenus habita uni
versorum praescriptorum clementi ratione dignetur eum conventum Marienburgi pro festodivi Martini proximo aut dominica ante vel post festum Martini, sieut melius sacrae
Majestati vestrae videbitur, celebrandum de novo indicere ac per proprium suum cubi
cularium ipsum dominum ducem et ipsos dominos consiliarios necnon reliquam nobilitatem
ac minores civitates, illo ut veniant, convocare, ac nihilominus interea (quod praefati
consiliarii Majestatis vestrae sacrae diligenter rogant) universale mandatum suum de moneta,
ne quo pacto vel interrumpatur vel suspendatur, pro dignitate sua ac omnium nostrum
honore in suo robore efficaciter conservare ac conservari mandare, et praeterea, quod
mihi (salvo sacrae Majestatis vestrae prudentissimo consilio) in mentem venit, non esse
inconsultum, casu, quo tunc Marienburgi ea pestis duraret agrque infectus foret, quod
tunc orator sacrae Majestatis vestrae, quisquis is fuerit, auctoritatem haberet, alium pur
gatiorem ac illi conventui aptum locum constituendi et dominos consiliarios in eum
vocandi. De his, quae ad novi morbi remedia et schedam literis sacrae Majestatisvestrae impositam attinet,' mox ubi eas literas Majestatis vestrae perlegissem, misi eam
schedam per proprium meum nuntium Gedanum ad amicos et affines meos eisque serio
injunxi, ut cum doctoribus et si qui alii de his rebus aliquid scire possent, diligentissime
super articulis in scheda descriptis conferrent eorumque judicium et sententiam in scriptis
redactam poscerent mihique mitterent, in quo affines meos operam navasse, ipsos vero
doctores nihil scripsisse vel scribere potuisse, utpote de morbo penitus omnibus hactenum
medicis incognito, ex affinium meorum literis, quas domino joanni, physico sacrae Maje
statis vestrae, mitto, cognosci potest. Misit tamen Hermannus Bremer, vir Gedani con
sularis, quoddam regimen per quendam doctorem illustrissimi domini ducis in Prussia
congestum et excusum, quod praesentibus inditum pariter mitto una cum regimine, multorum
experientia probatum, denuo rescriptum et nonnihil ex latiori informatione eorum, qui vel
decubuerunt, vel decumbentium curam gesserunt, auctum, quo plurimi, tam in aliis locisquam episcopatu meo eo morbo correpti, salvati sunt. Haec pro debito et fide meisad jussionem sacrae Majestatis vestrae ea sedulitate curavi, ut majore nequiverim; quae
ut ea regia (Mtas.) sua clementia suscipere et boni consulere dignetur, quo sunt a me
pro incolumitate tam sacrae Majestatis vestrae quam affectu conjugis carissimae ac libe
rorum suorum sincero cordis affectu perscripta.
Quod ad villam Gremlin attinet, in districtu Gnevensi ad castrum Mewa spectans sita (est): quametsi mihi persuaseram sacram Majestatem vestram haud gravate venerabili domino Joanni
Ferber, decano Warmiensi, secretario suo, inscripturam fuisse, tum potissimum, quod
a majoribus ejus post publica bella restaurata, tum, quod non magni sit ponderis, pro
quadringentis dumtaxat florenis imp ignorata et ad maximum viginti florenis auri vel cir
citer, ut mihi scriptum est, quotannis fructificans, tum quod Ebrehardo Ferber, nepoti meo,,
nuperrime inscripta, immatura morte per hanc pestem sublato, nullum fecerit fructum,
ob id praesertim grata a meis habita, quod vel animi relaxandi gratia, vel pestiferis tem
poribus eis locus extra oppidum Gedanum, in quem refugiant suppetat. De hujus villae
: negotio et inscriptione nuper Ebrehardo Ferber, nunc defuncto, recens facta reverendus
dominus Joannes Chojenski, quem apud sacram Majestatem vestram esse speraveram,,
bonam et plenam informationem habet, pro qua iterum atque iterum ac diligentissime
sacram Majestatem vestram humillime precor, quatenus cum speciali regia gratia nec non
fidelia servitia mea ac praefati domini Joannis Ferber, secretarii sui, in gratioso prospectu
habens-
279
habens dignetur eam villam eidem domino Joanni ad extrema illius vitae tempora inscri
bere, ita ut neque a sacra Majestate vestra neque successoribus ejus aut aliquo altero
eximi possit. Id quod ego una cum ipso ac tota familia mea erga sacram Majestatem
vestram ejusque inclitum regnum, ut semper fecimus, perpetuis servitiis promereri sata
gemus. Cum his Deus optimus maximus eandem sacram Majestatem vestram pro nostra
omnium consolatione quam diutissime felicem vivere faciat opto, me ac ecclesiam meam
unice in gratiam ipsius commendans. E x Heilsberg, quarta Octobris, anno 1529.

Reverende domine, amice carissime ac plurimum honorande. De medela ac regimine novi
istius sudoriferi morbi quidquid habere potuimus, diligentissime conscribere curavimus
et partim sacrae regiae Majestati, domino nostro clementissimo, partim et cumulatius
venerabili domino Joanni Benedicti, physico suae Majestatis, per puerum hunc nostrum
mittimus. Noluimus enim regias aures omnibus onerare, his praesertim, quae ad nos per
tinent, qui etiam eo mOrbo ad ultimam Septembris invasi fuimus salvique evasimus, sicut
fere omnes, quibus diligens cura juxta regimen, quod denuo rescribi et ex pleniori infor
matione et experientia adaugeri fecimus, non deest. Non est morbus adeo periculosus,
ut fuerat antea factus formidabilis. Si itaque fuerit necessum his remediis uti, (ut autem
;nunquam necessum sit, opto) facile ex regio medico petet reverenda Dominatio vestra,
quam rogamus, ut operam suam in his, quae ad conventum Marienburgensem denuo indi
cendum spectant, haud gravate impendere velit, quo et nobilitas communis et parvae
civitates, ut ad eundem conventum veniant, per regiam Majestatem vocentur. Non enim
possunt negotia tunc tractanda nisi eis praesentibus bene confici; speramus, quod jamtandem convenire poterimus; ceterum iterum rogamus, non gravetur reverenda Dominatio
vestra adhuc istam nobis operam dare ac a regia Majestate sacra impetrare, quatenus
-villa Gremlin nepoti nostro (quemadmodum latius superioribus literis scripsimus) ad vitam
suam donetur et inscribatur. Pudet profecto nonnihil, nos pro re tam parvi momenti
-toties tum reverendae Dominationis vestrae tum regiae Majestatis aures obtundere, quod
nequaquam faceremus, nisi tantopere et tam instanter a nostris sollicitaremur. Nos ope
ram vicissim dabimus, ut reverendam Dominationem vestram laboris sui non pigeat, sed
per nepotem nostrum, cui ea villa inscripta fuerit, digno honesti muneris donario com
pensetur. Dignetur etiam hoc reverenda Dominatio vestra apud sacram regiam Majesta
tem efficere, ne pueri nostri, quos istuc ad Majestatem suam mittimus, ita in finibus
Lituaniae per finium custodes exactionentur. Nam duo pueri, qui nuperrime istic fuerunt,
in reditu coacti sunt dare praefatis custodibus singuli per decem grossos, quod utique
contra fas et consuetudinem hactenus observatam sacra regia Majestas (quod spero) fieri
:non permittet. Cum his reverendam Dominationem vestram optime longissimeque valere
cupimus. E x Heilsberg, quarta Octobris, anno 1529.
C h a r t a in d it a .
.Spes bona fovet nos, hanc pestem novam Lithuaniae ac istic circumcirca oras non tacturam,
eo quod longe absint a mari, et ejus natura sit, in maritimis locis grassari.
Archiwum biskupie v e ,
Fromborku (A . [ , nr.
393, odpis).
280
Arehiwum WiedeAskie
(list orygin. -wlasnOt{czny.)
368, Lucas de Gorka, castellanus Posnaniensis,

Serenissime rex et domine domine clementissime. Praemissa servitiorum meorum in gratiam
s. vestrae Majestatis deditissima commendatione. Spectabilis et magnificus dominus Sigis
mundus Herberstain, s. vestrae Majestatis consiliarius et orator, misit nuper ad me s. vestrae
Majestatis literas, quibus me hortari dignata est, quatinus nonnullarum gentium conatus
et machinationes, quae ductore Nicolao Minquitz transitum suum per terras Majoris
Poloniae, administrationi meae subjectas, adornare certo rumore feruntur, impedita eorum
profectione refunderem. Qua in re tametsi superiore aduc anno in huncusque diem
accurate intendens, ne quae forte hujusmodi gentes terras administrationi meae subjectas
clam regia Majestate Poloniae, domino meo clementissimo, perrumpere possent, parte
officii mei functus essem, curavi enim semper s. suae Majestati illarum gentium motus
cognitas efficere, tamen et nunc ad excipiendum1) eum aut ei similem eventum ita sum
animatus, ut juxta informationem in ea re s. suae Majestatis nihil sum intermissurus, quod
ad vestrae s. Majestatis honorem meumque erga eam officium fieri conveniat; sum enim
hujus animi, ut mea obsequia, operam et observantiam, quo mihi meisque tam excelsi
principis cumulatiorem redderem gratiam, in omnibus rebus ubique pro parvitate mea
exhiberem. Cujus gratiae regiaeque clementiae me commendo oroque, ut omnipotens deus
servet Majestatem vestram in omni felicitate sanam et jucundam. Posnaniae VI die
Octobris anno domini MDXXIX.
Ejusdem s. vestrae Majestatis servitor
Lucas comes de Gorca, castellanus Posnaniensis et capitaneus Majoris Poloniae generalis.

(minata t poprawkami
Tomickiego),
-Kod. Sap. V I I (2) 163.
Kod. W o j , nr. 434.
369, Petrus Tomicius, epus. Crac., vieecanceil.,

Lucae de Gorca, castell. Posnaniensi.
Mgce. domine, dne. et frater honorandissime. Cum nactus hic essem Martinum Przeborowski,
qui yisendi fratris sui ex Italia reversi causa huc accesserat; dandas illi duxi has literas
ad Mgciam. vram., quibus illam viso et saluto, utque diu felix sit et incolumis, ex animo
cupio. Nam de his, quae nunc in Ungaria fiunt ac geruntur, Mgciae. vrae. scribere super
vacaneum videtur, cum et illi haec eadem non incognita et omnium tristissima esse
existimem. Res enim haec a multis non est audita saeculis, quod Tureus tam ingenti
tamque instructo exercitu aliquod regnum unquam invasisset, quanto nunc miseram Ungariam, propugnaculum quondam egregium christianitatis, provinciamque illi vicinam Austriam,
populis et opibus abundantem, depopulari est aggressus. Dicitur siquidem supra quingenta
milia bellatorum hominum induxisse, quae multitudo non solum urbes opprimit et evertit,,
sed nomine solo et numero suo in ultimis usque terris christianos quosque terrore ejus
modi afficit, ut non solum de his, qui sunt in periculo praesenti, desperare, sed de suo
etiam capite et fortunis graviter metuere videantur; intelligunt enim, Hungaria et Austria
occupata fusisque et expugnatis (quod avertat Deus) Viennensibus praesidiis, in quibus
lectissimi quique milites et in militari disciplina fortes et exercitati plurimi duces sunt
collocati, facilem ad reliqua occupanda Tureo futurum aditum. Quae quidem res quia
nimium
a) Wspolczesmi
uwaga na marginesie: sensas abstrusas.
281
nimium in se habet ad cogitandum acerbitatis et molestiae, tantum mihi doloris ad primam
illam sollicitudinem, quam ex morte fratris accepi, adjecit, ut aegritudinem febriculae
catharralis passionisque melancholicae conflavisse mihi censeatur, propter quam passionem
et febrim ab aliquot jam septimanis me domo continere oportuit. Nunc gratia Deo mihi
videor medicorum opera aliquantisper sublevatus, reliqua tamen molestia, scilicet melan
cholica, quam cito me dimittet, augurari non ausim; quemcumque tamen haec spes vale
tudinis meae exitum habebit, per occasionem Mgciae. vrae. scribere non praetermittam,
et si quid etiam de exteris et intimis rebus habuero, non patiar illam ignorare. Interea
me amori et benevolentiae illius fraternae ex animo commendo eamque felicissimam esse
et cum suis omnibus recte sanam, salvam et incolumem vehementer opto. Cracoviae,
8. Octobris 1529.

mearum commendationem. Magno me gaudio et laetitia affecit Mtis. vrae. nuntius, qui
simul et quod recte salva sit Mtas. vra. cum omnibus Uberis et serma. conjuge sua,
et quod ad nos propediem reverti debet, nuntiavit. Quod vero de sublimatione illmi.
principis, filii Mtis. vrae. sermae., quae intra hos paucos dies confici debeat, retulit, ingenti
quadam voluptate animum meum recreavit Namque nihil est in rebus, quod mihi magis
carum jucundumque esse possit, quam salus et inoffensa ac firma et quam diutissima
valetudo Mtis. vrae. et illmi. filii ejus matura ad principatum ejus provectio. Quare Illtis.
suae auspicia utinam ita fortunet Deus, ut et vivente ipsa Mte. vra, ad integram aetatem
pervenire et Mtas. vra. Illtem. suam feliciter et cum summa laude suis imperantem diu
intueri possit.
Illud autem, quod mandare mihi literis suis dignata est Mtas. vra., ut et generali et parti
cularibus praecedentibus eum conventibus interessem, summae curae mihi erit, et profecto
nisi me aegritudo mea remoretur, quam ab uno jam fere mense sustineo, committere
adversus jussa Mtis. vestrae nolo, sed, ut imperat, tam ad particulares, quam ad gene
ralem conventum statuere me curabo, ubi cum fuero, agam diligenter, quod et ad rem
Mtis. vestrae et regni ipsius et ad meum officium pertinere arbitrabor.
De adventu Tureorum in Ungariam puto jam intellexisse Mtem. vram. sermam. idque, quid
ex hac re mali imminet omnibus christianis, cogitare. Me equidem mirifice terrent nuntii,
qui crebro huc afferuntur, Tureum scilicet quingentorum milium hominum exercitum habere
praeter lixas, calones et reliquos id genus homines, quorum etiam turba ingens esse
dicitur, castella, oppida, urbes quasque munitas partim vi partim deditione cum in Ungaria,
tum Austria occupare; sed In Ungaria nullum jam munitum locum restare ajunt, qui
in potestate Turd non sit, praeter Posonium, in qua arce firma praesidia collocasse regem
Ferdinandum audio. In Austria vero Vienna hactenus se tenet, tametsi a Tureis magna
vi oppugnetur et obsidione gravi assidue prematur. Ferunt enim ibi in praesidio posita
esse fortissimorum hominum triginta quatuor milia, in quibus multi Germaniae principes
et insignes militaris disciplinae viri connumerantur. De quorum salute mirifice dicitur
esse sollicitus rex Ferdinandus, satagereque apud suos, ut praesens et maturum illis auxi
lium atque opem ferre valeat Quod studium illius, una cum salute Viennensis coetus,
ut feliciter procurari possit, ego cum ordine meorum sacerdotum Deo omnipotenti supplico.
Nam
Acta Tomiciana.
Tomus X L

Tomickiego).
K od. Sap. V I I (2) 162.
K od. Wojcz, nr. 433,
Nam si illis quippiam accidat mali, non posset esse sine gravi omnium Christianorum
periculo et jactura, non temere est enim, quod tanto apparatu tamque valido exercitu
Europam sit Tureus ingressus, tametsi ego sperem fore, quod Deus omnipotens pro
sua in .bonos clementia et vindictae praesenti modum ponere et mala, quae imminent,
avertere dignabitur, ut quieti tandem atque in otio vivere illique pia vota et sacrificia
solvere valeamus.
(miauta 1 poprawkami
Tomickiego).
K od. Sap. V II (2) 164.
Kod. "Wojcz. nr. 435.

Rme. in Christo pater et domine, nepos charissime. Plurimas ago et habeo Dtioni. vrae.
rmae. gratias, quod me suis literis et nuntio, quem huc misit, visere simul et salutare non
praetermiserit, quod illius officium sicut et alias semper, ita et hoc quoque tempore quam
gratissimum mihi exstitit, nisi 'quod literae illius, quibus casum, in quem nuper inciderat,
describit, non modico me dolore et animi molestia perturbarunt. Non tam quidem ipsius
sincopis causa, quam in valentibus crebro et absque ullo periculo contingere sum exper
tus, quam quod Dtionem. vram. rmam. propterea animadvertam mente et animo esse
dejectam. Sed profecto non est, quod vel desperet vel metuat Dtio. vra. rma., ejusmodi
enim stupor et sensuum alienatio subita non vitio naturae, sed fortuita aliqua intrinseca
seu extrinseca impressione hominibus provenit, periculumque omne simul cum languore
perimit et tollit. Quare ego plurimum rogo Dtionem. vram. rmam., ut hanc curam sollicitudinemque inanem ex animo pellat, fortitudineque animi sui, quod imbecillitas corporis
offendit, corrigat. Nam et ego, qui ex febre et melancholica passione ab aliquot septimanis
langueo, laetum animum et spem recuperandae valetudinis inter cetera medicamenta adhi
bita praecipuam mihi propono ex omnibus consolationem, tametsi in hac gravi reipublicae
Christianae perturbatione dificillimum sit, cuique probo laetam et molestiis vacuam mentem
praestare. Major siquidem calamitas nulli regno Christiano a saeculis contigisse memo
ratur, quam sit ea, quae isto tempore regnum Hungariae et provinciam illi vicinam
Austriam bello Tureorum acerbissimo premit et exagitat. Certissimis quippe affertur
nuntiis, Tureum supra quingenta milia bellatorum hominum adduxisse praeter lixas
et calones et id genus reliquorum hominum, quibus late per Ungariam et Austriam dispo
sitis, urbes, castella partim vi, partim deditione capit et occupat Nunc tamen Hungaria
ferme tota in potestatem suam redacta praesidiisque passim ibi collocatis, ad oppugna
tionem Viennae et Novae civitatis aliorumque trium fortiorum castellorum cum trecentibus
milibus accessit. In quo, quantum proficiat, nondum satis licet conjicere. Viennae enim
et militum lectissimorum plusquam viginti milia et praefectorum militaris disciplinae peritissimorum copia dicitur esse conclusa. De ceteris rebus varii afferuntur rumores, sed
quicunque ex his certo aliquo nuntio erunt confirmati, perscribentur a me Dtioni. vrae.
rmae. quam diligentissime. Utinam id contingat, quod et nobis jucundum auditu et rei
publicae christianae salubre ac frugiferum esse possit Commendo me amori et benevo
lentiae fraternae Dtionis. vrae. rmae., quam sanam, salvam et incolumem esse vehementer
opto. Dat. Crac. sabato post Francisci 1529.*)
>) D. 9. 10 . 1529.
283

Archiwum Wiedenskie
Serenissimo principi domino Ferdinando, Dei gratia Ungariae et Bohemiae etc. regi, infanti
Hispaniarum, archiduci Austriae, duci Burgundiae, Brabantiae, comiti Flandriae, Tirolis etc.
et Imperii locumtenenti generali, fratri et consanguineo nostro carissimo. Sigismundus,
eadem gratia rex Poloniae, magnus dux Lituaniae, Russiae totiusque Prussiae ac Masoviae
etc. dominus et heres, salutem et perpetuam felicitatem ac omnis boni continuum incre
mentum. Serenissime princeps, frater et consanguinee noster carissime. Agimus et habe
mus Majestati vestrae maximas gratias, quod non sinit, nos ignorare ea, quorum desiderio
potissimum tenemur, nil enim magis optamus, quam ut nobis in hoc residuo vitae nostrae
tempore videre contingat, cristianos principes depositis intestinis dissidiis et bellis amore
mutuo et charitate invicem decertare, ac ut cristianum populum ex infidelium faucibus
vindicarent admitti. Quod jam forsan tandem futurum est, postquam caesarea et catholica
Majestas cum rege Christianissimo foedus pepigit, quod felix faustumque et perpetuo
duraturum precamur ad laudem Cristi, servatoris nostri, qui et vestram Majestatem sospi
tem et felicem servet. Datum Vilnae X Octobris anno domini MDXXIX, regni vero
nostri anno XXIII.
Sigismundus Rex sp.
873. Ludovieus Aliphius, secretarius reginae Bonae,

Joanni Dantisco.
K od. bibi. K s . Czartor.

nr.243,p.97(oyginaI).
Mgce. et spectabilis dne. Salutem et commendationem. Accepi D. vrae. literas pergratis

simas quidem et cum illis indultum sacrae caesareae Mtis., quod satis opportunum fuit.
Gratias ago ingentes D. vrae. et eas me suo tempore relaturum polliceor. Si tamen
deerunt vires, non deerit sincera et optima voluntas inserviendi D. vrae. in omnibus
votis exoptatis suis. Nova hic nulla sunt, nam inter deserta Libiae versari videmur.
Hinc tamen Deo auspice et duce brevi in Poloniam proficiscemur, nam pro quarta
Novembris paratur abitio. Commendo me tandem amori fraterno D. v., quam bene
et feliciter valere percupio. Datum Vilnae die XI. Octobris 1529.
V. D. uti bonus frater Ludovieus Aliphius.
Post datum:
Non lateat D. v., Gdani fuisse quoddam pestis genus, quo homines intra XXIVor- horas
e vivis decedebant; occubuisse intra triduum tria hominum milia, inter quos multi insignes
et notabiles cives exstitere. Hanc pestem ex Anglia advectam esse ferunt, modo scribunt
cessasse, cum jam satis superque saevitum sit.
Mgco. et spectabili dno. dno. Johanni Dantisco, sermarum. Mtum. Poloniae oratori dignissimo, majus honorando.
374. Stephanus Brodericus, episcopus Sirmiensis,

Petro Tomicio, epo. Crac., et Chrfero. Szidlovec, castell.
et capit. Crac., cancellariis regni Poloniae.
Rme. et illustris ac mgce., dni dni. mihi observandissimi.
Salutem et servitiorum meorum

commendationem.
36*

(list oryginalny).]
Kod. S a p .V U (2) 167.
K od, Wojcz. nr. 438,
284
commendationem. Novi aliud neque nunc habemus, nisi quod proximis literis perscripsi.
Caesar adhuc oppugnat acerrime Viennam. Intelligimus esse in ea multa bellatorum milia
duce comite de Zoliom et Joanne Cocianer ac quibusdam aliis. Sed hoc de his, qui
Viennae sunt obsessi, puto vris. Dtionibus., quam nobis, esse, notiora.
Mitto ad vras. Dtiones. exemplum literarum regis Ferdinandi ad imperatorem et Imbraim
Bassa, ex vero exemplari transscriptum.
Commisit caesar firmissime Sandaco,1) quem hic cum rebus et pecunia sua reliquit, ut omnes
naves, quae ex partibus superioribus per Danubium veniunt, conquirantur et sicubi in eis
reperiantur Hungari captivi vel ad coronam Hungariae pertinentes, dimittantur. Praepo
siti sunt huic rei investigandae et captivis eliberandis homines regii et Sandaci; hodie
reperti et liberati sunt viri, feminae, pueri et puellae 360. Nullis enim minis atque inter
dictis effici potest, ne in his, qui loca Danubio propinquiora accolunt, nautae faciant
aliquam rapinam.
Pro literis et pro novis vrarum. Dtionum. rmae. et illstris. ago eisdem gratias immortales,
offerens servitia mea et personam meam vris. D. humiliter commendans. Quando dominus
Deus reduxerit Mtem, regiam Poloniae, dnum. nram. gratiosissimum, cupio in suae Mtis.
gratiam servitutem meam humillimam commendari, immo et nunc et semper, et vras. D.
cupio felicissime valere. Ex Buda, 12 Octobris 1529.
Servitor deditissimus S. Brod. Sirrn. sst.
Dno. thesaurario, dno. Bonar, dno. meo rmo. Plocensi servitia mea supplico commendari
et dno. marsalco. Dnus. meus rmus. Colocensis, dnus. cancellarius, dnus. Rincon orator,
servitia sua commendant vris. Dtionibus.
Kod. bibL Zamoyskicli

(list oryginalny).

Reverende in Cristo pater sincere nobis dilecte. Postquam divina permissione ita accidit,
ut ob novum et subitaneum genus pestis, quod Gedanum et alia loca Prussiae sub idem
tempus, pro quo conventum Marienburgi institueramus, infecerat, ut cautius fuerit tum
ab conventu abstinuisse, donec per dei misericordiam tanto malo terrae Prussiae liberatae
essent, quod jam magna ex parte factum intelleximus spemque habemus in domino deo,
quod reliquum veneni istius exstinguetur, ideo necessitatibus Reipublicae providere cupien
tes, conventum generalem regni pro die S. Andreae apostoli in oppido Piotrkow cele. braturi, alium terris Prussiae de more et ob negotium monetarium, quod hactenus multis
difficultatibus involutum impeditur, in Marienburgo ad diem S. Martini episcopi instituere
visum est nobis. Proinde Sti. tuae injungimus mandantes, ut ad diem et locum praefatum
cum aliis Prussiae incolis convenire non negligat illicque de rebus publicis prius consul
tans ad conventum regni praedictum se conferat, factura Stas, tua pro gratia. Datum
Vilnae, XIV Octobris anno dni. MDXXIX.
Kod. bibi. Zam.

(list oryginalny). -

Reverende in Cristo pater sincere nobis dilecte.
l) G6rski poprawi! na: S a n z a c o .
Instituimus iterum conventum ad diem

S. Martini
285
S. Martini Marienburgi, qui locus immunis mansit ab ista labe pestis. Quodsi divina
permissione locus etiam iste interea temporis esset infectus, ad quem ob idem tutum non
esset convenire, committimus Sti. tuae, ut praehabita mutua intelligentia cum consiliariis
proximioribus illarum terrarum auctoritate nostra locum alium pro conventu ipso instituat
et universis declaret, factura pro officio suo et gratia nostra. Datum Vilnae, XIV Octo
bris MDXXIX.

Joanni Chojefiski, arehidiac. Crac., secretario regio.
Veniis, dne. fr. in Chro. charissime. Desiderio exspectamus Mtis. regiae et vestrum omnium
huc ad nos reditum. Nam ut nobis scripsistis, fore confidimus, quod Mtas. sua, quemad
modum statuit, propediem ad nos reverti dignabitur, unde nos non mediocrem capiemus
voluptatem, partim propter negotia publica, quibus proderit interesse Mtem. suam, partim
propter valetudinem Mtis. suae, quae me plurimum angit et cruciat, metuo enim, ne quid
periculi in se habeat ista dispositio linguae Mtis. suae, de qua mihi scripsistis, mutatione
tamen, istius coeli inclementioris spero etiam Mtis. suae valetudinem fieri hic posse
confirmatiorem.
De Camenecensi episcopatu conferendo quid rescripseramus Mti. regiae, credimus, vos
recenti adhuc memoria tenere, postea tamen quod in commendationem dni. Felicis Naropinski ea de re aliter scripsimus, non eo animo fecimus, ut a priore sententia discedere
mus vel quod illum ad id aptum censeamus, sed quod precibus utriusque fratris, ut id
faceremus, adacti essemus. Quare referetis Mti. regiae, hanc rem non ex judicio nro.
-ortam esse, sed ad importunas preces hominum factam, manet enim eadem mihi sententia,
quae prius, ut Mtas. sua illius episcopatus provisionem in adventum huc suum differat,
et ei, quem digniorem ad id repererit, illum conferat. Domini autem archiepiscopi querella,
quod ratio non sit habita commendationis suae, an sit aequa, perpendere ipsa Mtas. sua
vel ex eo solo potest, quod in moribus prioris episcopi, quem ipse d. archiepiscopus
commendaverat, animadvertit. Non fuimus alludnati in perscribendo nomine tribunatus
vacantis, quem dno. Jaczimirski conferri optabamus. Buscensem enim tribunatum, quem
admodum scripseramus, vacare certum erat, quare non fuit operae praetium literas Mtis.
suae ad tribunatum Belsensem ad nos mittere. Sed Jaczimirski hoc suae attribuat culpae,
qui multorum patrocinio, ut nihil obtineat, uti maluit. Nos officio nro. fecimus satis.
De Thureorum in Ungariam adventu intelligetis ex aliorum literis et non nihil etiam
ex nris., quas regiae Mti. scripsimus. Res est plane misera et Christianorum omnium
lacrimis digna, qui ex Turei dominatione et potentia nihil nisi triste et asperum exspec
tare possunt, cui quidem rei cum nos aliter subvenire nequeamus, supplicamus assiduis
apud Deum in clero nro. precibus, ut hanc calamitatem Christianorum submovere et ad
felix otium nos quandoque restituere dignetur, ac utinam impetremus, quod cupimus.
Utcumque tamen ceciderit res, non erit nobis in clementia Dei desperandum, casusque
omnes aequo ferendi erunt animo, de quibus, ut erunt, et Mtem. regiam et vos certiores
facere non cessabimus. Interea vos optime et feliciter valere optamus. Dat Cracoviae
die 15. Octobris.

Tomickiego).
Kod. Sap. V H (2) 166.
K od. Wojcz. nr, 457.

Tomickiego).

Ludovico Aliphio, secretario reginae Bonae.
Gratissimae mihi fuerunt literae Mgciae. vrae., quas postremo ad me de adventu et bona
valetudine regiae et reginalis Mtum. et illustrissimorum liberorum ipsarum scripsit,
et priores etiam, quas illam ad me scripsisse audivi, aeque fuissent gratae, si vel arro
gantia vel importunitas nuntii illis me non fraudasset. Ita est enim mihi relatum per
meos, quod cum servitor Mgciae. vrae,, qui cum curru ejus onerario nuper huc venerat
quodam tempore, cum ego medicis et curationi meae operam darem, ad primum impetum
non esset ad me admissus, medicis id solis me inscio jubentibus, posthac neque ad me
redire neque literas dare mihi voluit, in qua re nescio, illene mihi, an ego illi magis
superbiam ascribere debeam, cum praesertim ego ista utar consuetudine, quod fores meas
non modo amicis et charis, sed ignotis etiam et infimis quibusque apertas praestem
et patentes, nisi me fortasse pudore prohibitum propter aegritudinis molestiam conspec
tum advenientium hospitum vitare quandousque contingat. Sed haec prudenti Mgciae.
vrae. attigisse fuerit satis, quae et animum et consuetudinem meam recto novit.
Redeo ad illud, me in summa esse exspectatione de reditu regiae et reginalis Mtis., ex eoque
in aegritudine mea praesenti, quam ab uno mense sustineo, plurimum capere solatii
et voluptatis. Nam reversa huc Mte. sua confido fore, ut et sanitate meliori et viribus
corporis firmioribus cito instaurer. Cupio felicem esse Mgciam. vram. et diu sospitem
et incolumem, cui me ex animo commendo. Cracoviae, die 16 Octobris anno domini 1529.

Tomickiego).
Kod. Sap. V II (2) 157.
Archiwum Krfilewieckie
(list oryginalny).

Lucae de Gorca, castell. Posnaniensi.
Mgce. dne. dne. et frater honorandissime. De bello imperatoris Tureorum ac illius oppu
gnatione civitatum Austriae verbis exponet melius d. custos Mgciae. vrae., quam ego
possem calamo describere, feruntur enim mira de illius copiis et apparatu grandi, quem
partim in commeatu, partim in tormentis bellicis in Christianorum perniciem Danubio terraque invexit. Nunc Viennam obsidione gravi tenet et urget, in qua tamen urbe dicuntur
esse collocata triginta quatuor milia lectissimorum militum et flos Germaniae nobilium
atque in militari disciplina quorumque exercitatissimorum, qui hactenus ad quemlibet
Tureorum impetum et submissiones ordinum, quas frequentes muris intendunt, strenue
et fortiter se dicuntur defendere. Quae res ut ad extremum secunde illis succedat, ego
magnopere cupio et precor. Quidquid tamen tempus vel casus attulerit, per occasionem
scribere non negligam Mgciae. vrae., cujus me interea benevolentiae et amori fraterno
plurimum commendo, eamque felicissimam diu esse vehementer desidero. Datum die
XVI Octobris 1529.
380. Joannes Chojenski, secretarius regius,

Illustrissime princeps, domine domine clementissime. Post servitutis et orationum mearum
commendationem. Incredibile est, quanto maerore acceperimus vestram illustrissimam
Dominationem
287
Dominationem novo hoc genere pestis, quae Prussiae terras subito invaserat, laborasse;
sed mirum in modum exhilaravit, quando adnuntiatum esset, vestram illustrissimam Domi
nationem virus morbi tam saevientis citra dispendium salutis superasse; nunc ego vota,
quibus volens lubensaue me obstrinxi, persolvo et precor diuturnam ac felicem vitam
vestrae illustrissimae Dominationi. Cui quid aliud hinc scribam, non habeo, praeterquam
quod adnuntiem vestrae illustrissimae Dominationi, serenissimos principes meos prospera
valetudine potitos solemnitate sublimationis filii in Magnum ducatum Lituaniae peracta
ad regnum Poloniae concedere statuisse. Ceterum admonitam volui esse vestram illustris
simam Dominationem, ut literas regiae confirmationis de donatione nuptiali illustrissimae
principi facta vestra illustrissima Dominatio in lingua vernacula illic scriptas obsignandas
sigillo majori regio Piotrcoviam ad conventum regni (qui pro die sancti Andreae apostoli
institutus est) mittat; nam in cancellaria Majestatis regiae nemo est ex amanuensibus,
qui sermonis almanid adeo gnarus esset, ut eas exscribere posset, quod sciens putabam
officii mei esse hac de re commonefacere vestram illustrissimam Dominationem. Cui servi
tutem meam iterum atque iterum commendo et quicquid rerum novarum ab illustrissimo
domino castellano Cracoviensi his diebus accepi, mitto cum praesentibus. Datum Vilnae
XVI Octobris anno Domini MDXXIX.
Ejusdem vestrae illustrissimae Dominationis perpetuus servitor
Joannes Choienski, archidiaconus Cracoviensis, sst.

Joanni Latalski, epo. Posnaniensi.
Rme. in Christo pater et dne. frater et amice carissime ac honorandissime. Perspexi
ex literis Dtionis. vrae. rmae., injuriam illi eam videri, quod pecunia nundinalium seu foralium fuerit exacta pro festo s. Adalberti praeterito in nundinis Gnesnensibus nomine
fratris mei dni. castellani Gnensnensis, qui ante nundinum vita jam fuerat functus, quo
niam existimet hanc ipsam pecuniam ad dnum. castellanum (Gnesnensem) fratrem suum,
qui in castellanatu fratri meo successit, pertinere debuisse. In qua quidem re, tametsi
ego nihil vellem contra jus et aequitatem vel ad injuriam dni. castellani, fratris Dtionis.
vrae. rmae., committere, quia tamen aliter, quam sentit Dtio. vra. rma., ego scio et jus
et patriae consuetudinem disponere, nollem nepotes meos justitia ipsorum in hac parte
fraudare. Etenim jus sive in ejusmodi, sive in hereditariis successionibus, fingit vivere
defunctum ad omne onus et emolumentum interea, dum de novo herede vel successore
definitur. Exempla vero in rem nepotum meorum etsi multa alia reperiri possunt, vel
hoc unum tamen, quod est recens, domini olim Swidwae in praesentia commemorare suffi
ciat. Post cujus mortem in simili casu non frater meus, qui ei successerat in dignitate,
sed heredes domini Swidwae nundinalia exegerunt. Quare ne temere quid in hac re
egisse videar, vel amicorum judicio vel decreto regiae Mtis. hanc rem diffiniendam relinquo.
Cum enim una favente Deo Piotrcoviae erimus, conferemus invicem et quod utrimque
aequum ac justum videbitur, statuemus. Interea boni haec consulet Dtio. vra. rma., quae
facio. Teneor enim rem et facultates nepotum meorum tutari, praesertim in re, quae
mihi undique aequa et justa videtur.
Nova, quae hic habentur, supervacaneum putavi literis scribere, cum illa commodius ex verbis
dni. Opaleniczki Sebastiani, custodis ecclesiae suae, coram cognoscere posse Dtionem.
vram. rmam. intelligerem. Quare hoc quod restat me amori et benevolentiae fraternae
Dtionis.
Teki Gdrskiego, nr. 12 2 1

(list do wyslania przygotowany, dia drobnej
poprawki jeszcze raz
przepisany).
Kod. Sap. V H (2) IOS.
288
Dtionis, vrae. rmae. commendo illamque felicem et quam diutissime incolumem esse vehe
menter opto. Dat. Cracoviae die sancti Lucae evangelistae anno domini 1529.1)
Vrae. rmae. Dtionis. Petrus, epus. Crac. et vicecancellarius sst.
Kod, Sap. V H (2) 172.


Hieronimo fcaski, palatino Siradiensi.
Mgce. domine, amice carissime ac honorandissime. Perspexi ex literis Mgciae. vrae., quas
proxime simul ad me et d. castellanum Cracoviensem scripsit, quod offenso exacerbatoque
in me fuit animo propter dehortationem profectionis e regno apud milites Mgciae. vrae.
literis et nuntio, communi meo et domini Cracoviensis nomine, factam Quae quidem
res tametsi non tam ex meo judicio vel aliqua voluntate, quam ex importuna contentione
et rogatu domini Sigismundi de Erberstein, sermi. domini regis Ferdinandi oratoris,
suscepta sit, molestissima tamen vel ob id tantummodo mihi accidit, quod tam subito me
in suspicionem inimici animi apud Mgciam. vram. adduxit, cui ego cum alias nunquam,
tum maxime post reditum nostrum in gratiam nihil malevoli vel indigni cogitavi, nedum
quod aperte ejusmodi injuriis sponte illam lacessere deberem. Ac profecto si facti ejus
rationem et ex autoris instituto et ex literarum ipsarum missione e xpendere volet Mgcia.
vra., facile me ejusmodi suspicione, quam de meo erga se animo et aliena voluntate con*
cipit, liberabit. Namque et argumentum, quo literae scriptae sunt, et assensum meum
domini Sigismundi ingens importunitas extorsit, sicuti planius verbis d. praepositus, frater
Mgciae. vrae., coram haec declarabit. Illi enim ego praesenti rem, prout est, exposui.
Quare cum nullo instituto nocendi id ita susceptum nec ad incommodum aliquod Mgciae.
vrae. perductum sit, plurimum ab illa rogo, ut id factum boni consulere et de mea erga
se benevolentia secus sibi, quam scribit, persuadere velit. Nam in ea tuenda servandaque, sicuti bona fide animum meum semel despondi Mgciae. vrae., ita eundem semper firmum
et constantem illi praestare volo et cupio, cujus nunc quoque amori et benevolentiae
fraternae me commendo, sanamque illam, salvam et incolumem esse vehementer desidero.

(odpis wspdlczesny).
Kod. Sap. V H (2) 173.
383. Petr. Tomieki, epus. Crae., vicecancellarius,

Hieronimo ia sk i, palatino Siradiensi.
Mgce. domine, amice carissime ac honorandissime. Redditae sunt mihi literae Mgciae. vrae.
eodem ferme argumento, quo et superiores erant, quas ad me nuper et ad dominum
castellanum Cracoviensem simul perscripserat, nisi quod in his postremis magis aperte
et nominatim me varietatis et inconstantiae nomine accusat, nimium acerbe multa ad inju
riam et exprobans et provocans propter illas literas, quas ad comites suos sub meo
nomine et sigillo datas sive vidit sive intellexit, quae mens Mgciae. vrae. tam praeceps
et incitata tametsi sit mihi propterea molesta, quod meo nullo merito accidat, quia tamen
intelligo non tam ex consilio, quam ex impetu iracundiae ea illam scripsisse, fero id,
utcunque est, aequo animo, donec et ex fratre suo, domino praeposito Gnesnensi, et ex
meis literis, quas illi ferendas dedi, facti illius rationem et innocentiam meam, tum denique
animum erga se meum perspiciat et cognoscat Spero enim fore, quod re cognita genus
hoc
*) D. 18 , 10 . 2529.
289
hoc suum scribendi immutabit Mgcia. vra. et de meo erga se animo et fide non addubi
tabit amplius. Ego autem quas primas literas post adventum ad se fratris Mgciae. vrae.
ab illa accepero, ita illis, ut feret res et argumentum, respondebo. Jam tum enim non
dubitabo, consulto illam, non ad opinionem aliquam incertam, scripsisse omnia. Interea
temporis me fraterno amori et benevolentiae Mgciae. vrae. commendo, quam felicem
esse et bene incolumem vehementer opto. Crac. die XIX. Octobris 1529.
384. Petrus Tomieki, epus. Crae., vicecancellarius,

Joanni de Tanczin, castell. Lublinensi, marsalco curiae regiae.

K od. Sap. V I I (2) 102.
Mgce. dne,, amice charissime ac honorandissime. Accepi literas Mgciae. vrae., quibus me
amanter et officiose viset, pro quo ego amico officio plurimas illi ago et habeo gratias,
et vicissim illi gratulor, quod ampla dignitate et officio curiae regiae fuerit aucta, quod
quidem officium, ut insigne semper fuit et a magnis viris in hoc regno gestum, ita nunc
quoque illud confido, Mgciae. vrae. et familiae illius magno splendori et ornamento futu
rum praebiturumque illi esse fortunatum initium ad ampliores adhuc dignitates et magi
stratus in regno obtinendos, quod equidem ego illi ex animo faveo et opto, item etiam
vehementer cupio, ut eum magistratum, quem recens inivit, cum laude sua et gratia
omnium gerat et administret.
Ceterum quod attinet ad domini Oiiesnicki negotium, prorsus ignoro, quam ob causam arrestatio decimarum ejus facta fuerit. Suspicor tamen, id ex ea ratione per officiales meos
esse factum, quod forte in controversia sit res de aliqua decima, mea an illius esse debeat,
quare ego de hac re nihil nunc certi statuere possum. Cum primum autem redierit
in regnum dnus. Oiiesnicki et ego rem, ut est, cognovero, non patiar illum incommodo
aliquo affici.
Doleo equidem, quod in conventum Novae civitatis per aegritudinem meam mihi venire non
licuerit, cum Mgciaque. vra. illic congredi et colloqui facultas non sit data. Tamen quia
id divina voluntate sit ordinatum, patienter et aequo animo me ferre oportet et publico
officio intermisso valetudinem domi curare, quam ita haesisse corpore et animo video,
ut jam desperem et ad conventum Piotrkoviensem me venire posse. Cupio felicem esse
Mgciam. vram. et optime incolumem, cujus fraternae benevolentiae me ex animo com
mendo. Dat 1529.

Joanni Chojefiski, archidiac. Crac., secretario.
Veniis, dne., frater in Christo carissime. Intelligetis ex literis nostris, quas ad Mtem. regiam
scripsimus, et ex exemplis literarum, quas ad me et ad dominum castellanum Cracoviensem
scripserunt sermus. rex Joannes et d. Ludovieus Gritti,1) in quantam invidiam praeter
causam adductum fuerit apud regem Joannem officium nostrum, in qua re, quia scimus
ad Mtem. regiam idem, quod nobis esse ab illis scriptum, vestri putamus esse officii
et prudentiae, ut nomine regiae Mtis. consulto in hac re respondeatis, habita ratione
diligenti et facti nostri et dignitatis suae Mtis. Nos etiam cum domino castellano Cra
coviensi, id quod videbitur esse ex re nra. et publica honestate, respondebimus.
Sumus
*) Cfr. nr.
363 > 364-
Acta Tomiciana.
Tomus X I .
37
K od. Sap. V I I (2) 175.

290
Sumus adhuc in priore statu valetudinis, tametsi nonnihil ad convalescentiam, ut medias
videtur, accedamus, quo fit, ut particulares conventus obire nequeamus, speramus tamen
nos in adventum regiae Mtis. melius valituros, quod si erit, non negligemus ad diem
dictam Piotrkowiam venire.
Tureus jara ex Austria exiisse dicitur, Vienna, quam oppugnabat, non capta, fortasse prop
terea, quod tormenta majora bellica adduci sibi cito non poterant, ille autem operiri
diutius ea nolebat; utcunque tamen est, recte accidit, quod sit haec urbs ac etiam Nova
civitas servata incolumis, in qua optimi duces et milites exercitatissimi multi fuerant
collocati, quae equidem res plurimum nos est hic consolata, tametsi et illa non minus
afferet solatii, quod adventum vestrum appropinquare intelligimus, quem cum summo
desiderio, utcunque aegri, exspectamus. Curabimus tamen, ut ad illud tempus cum Domini
Dei auxilio recte valeamus. Interea loci vos quoque bene et feliciter valere optamus.
Arehiwum Wiedefiskie
(list oryginalny i wlasnorgcznym podpisem),
386. Christ. Szydlowiecki, castell. Cracov., cancellarius,

Sacra et serenissima Majestas et domine domine clementissime.
Post perpetuae et constantissimae servitutis commendationem. Quum magnificus dominus
Sigismundus de Heberstaln (!), orator sacrae Majestatis vestrae, ad eandem redeat, non
opus est multa de meis erga sacram Majestatem vestram studiis scribere. Novit enim
magnifica Dominatio sua, quam propenso atque etiam parato animo ea negotia curare
coeperam, quae sacra Majestas vestra medio ejusdem domini oratoris mihi committere
dignata fuit Quae cur remorata sunt, refero me in relationem praedicti domini Sigismundi.
Habet enim Dominatio sua magnifica rationes, ob quas res ,non successerunt Etiam
me refero in relationem ejusdem domini oratoris, quod ego cum fratre et fidissimis amicis,
(quos dominus orator novit) causam Majestatis vestrae serenissimae, quantum parvitas mea
permisit temporis que iniquitas passa est tractavi, ut non solum ad suspicionem, sed etiam
minas,1) quae tamen tanto minus me terrebunt et amicos meos fidissimos et obsequentissimos sacrae Majestatis vestrae, quanto magis orbi patebit nos esse in gratia et protectione
s. Majestatis vestrae. Dominus Sigismundus non eget commendatione, qui tam diligenter
res s. Majestatis vestrae hic curavit, ut nemo eo et diligentius et prudentius atque etiam
vigilantius curare potuisset Dominus (Deus) omnia tribuere dignetur s. Mti. vestrae
secundum cor et desiderium ejusdem. Datum in arce Cracoviensi die 28 mensis Octobris,
anno domini MDXXIX.
Ejusdem sacrosanctae Majestatis vestrae humillimus servitor
Cristoforus de S., cast. et capitaneus Crac. ac r. P . cancellarius.
Arehiwum Wiedenskie
(list orygin. z wlasno
r$cznym podpisem).
387. Christ. Szydlowiecki, castell. Crac., cancell.,

Sacra regia Majestas, domine domine mihi clementissime.
Post servitiorum meorum perpetuorum in gratiam sacrae Majestatis vestrae commendationem.
Serenissime rex. Iste generosus et strenuus Florianus Bothurzinski, qui in aula serenis
simi domini mei educatus et in rebus militaribus exercitus, cum esset ad praesentem
necessitatem
*) Opuszczone slowo: v e n t a m s i t lu b podobnie.
291
necessitatem sacrae Majestatis vestrae contra ejusdem et fidei christianae communem

hostem profecturus, rogavit me cum amicis suis majorem in modum, eum sacrae Majestati
vestrae in gratiam commendarem. Quare Majestati vestrae supplico, eum ipsum bonum
militem gratia et clementia sua complecti dignetur. Id quod ego simul et amici ejusdem
sacrae Majestati vestrae servitiis nostris demereri studebimus. His sacrae Majestati
vestrae incolumitatem, felicitatem ac denique victoriam ex animo imprecor, pro qua ego
deum optimum maximum sedulo precor, precantur eadem et in omnibus possessionibus
meis omnes homines sacri et religiosi, quos non dubito voti compotes futuros. Quae
prospere ac diu vivat et regnet. Datum in arce Cracoviensi, XXVIII Octobris anno
domini MDXXIX
Ejusdem sacrae Majestatis vestrae humilis servitor
Cristoforus de S., cast. et capitaneus Cracoviensis ac r. P. cancellarius manu sua.

Arcbftrnm Wiedenskie
(list orygin. z wlasnor^cznym pod pisem).
Sacra regia Majestas et domine, domine clementissime. Post humilem servitutis.et orationum
mearum commendationem in gratiam Majestatis vestrae serenissimae. Cum a principio
huc venisset dominus Sigismundus ab Eberstein, literas mihi Majestatis vestrae serenis
simae reddidit et nonnulla etiam ex voluntate et mandato illius mihi retulit, in quibus
obsequentissima studia et officium meum facile ego detuli et quoad ejus fieri potuit
praestiti, sumque etiam posthac praestaturus semper in omnibus, quaecumque grata futura
Majestati vestrae intellexero. Namque nemo est post sacram Majestatem dominum meum
clementissimum, cui magis commendatum officium et servitutem meam esse vellem, quam
Majestati vestrae serenissimae, quam et felicissimam semper esse et in multos annos
bene salvam et incolumem vehementer desidero. Eique iterum atque iterum me cum
servitute mea diligenti suppliciter et ex animo commendo. Datum Cracoviae die sanc
torum Simonis et Judae apostolorum. Anno domini MDXXI X.1)
Ejusdem sacratissimae Majestatis vestrae hum ilis servitor et capellanns
Petrus, episcopus Cracoviensis et vicecancellarius, sst.

Sacra regia Majestas et domine, domine clementissime. Post humilem servitutis et oratio
num mearum commendationem in gratiam Majestatis vestrae serenissimae. Dominus
Florianus Boturzynsky, nobili loco in hoc regno natus, cum magno jam pridem desiderio
teneretur in aulam se Majestatis vestrae conferendi, nunc audita expeditione Majestatis
vestrae, quam contra immanissimum christiani nominis hostem facere dignatur, pro facul
tate sua et humili suppellectile domestica se instruxit istueque ad Majestatem vestram
serenissimam proficiscitur. Cui humillime supplicat, egoque simul illam majorem in modum
rogo, ut eum in numerum aulicorum suorum suscipere et clementia sua regia prosequi
dignetur. Quod et ipse et ego perpetuo mereri servitute nostra curabimus, quam servi
tutem ego rursus et me ipsum Majestati vestrae serenissimae commendo, illamque felicis
simam
*) D. 28. 10 . 1529.
37*
Archiwum WiedeAskie
(list orygin. z wlasnorjcznym podpisem).
292
simam esse et quam diutissime cum suis omnibus sospitem ac incolumem vehementer
desidero. Datum Cracoviae die XXVIII mensis Octobris, anno domini MDXXIX.
Ejusdem vestrae sacrae Majestatis hum ilis servitor et cafellanus
Petrus, episcopus Cracoviensis et vicecancellarius, ss.
K od, Sap, X V II . fol. 175.

doctori Stanislao de Rzeczicza, poenitentiario.1)
Venerabilis dne. frater in Christo charissime. Quod praetermiseramus alteris literis scribere,
praesentibus a vobis rogamus, ut simul cum Bartholomaeo Gqthkowski diligenter adver
tatis, ne quid ex parte intrusorum contra servitores nostros, quibus est de sacerdotiis
Jacobi Schutz provisum, istic attentetur. Ceterum etiam causam plebanatus in magna
Skrzin opera et patrocinio vestro, quoad ejus fieri potest, tueamini. Nam dnus. Maczie
jowski in jus, quod Stanislaus Podliodowski habuit, subrogari debet, in praesens tamen
per absentiam Podliodowski de constituendis procuratoribus ad cedendum procurare nihil
potuit, vestrum tamen erit haec, quae videbuntur necessaria, isthic hoc nomine curare,
interea dum aliquis alius nuntius, qui in Urbem iret, se illi offerat, per quem vos instruere
in hac causa melius possit. Bene valeatis sitisque felix semper. Datum.
K od . Sap. X V II . fol, I

Honorabilis frater in Chro. carissime. Accepimus tuas literas, quibus te de his, in quibus
propter casum dni. Malechowski culpatus fueras, excusas. Quam, excusationem nos quidem
in eam partem, ut scribis, accipimus, sed te hortamur, ut honori tuo et nostrae benevo
lentiae, qua te prosequimur, consulas ac in posterum non solum indigna quaevis facta,
sed infames etiam suspiciones, quae tuo nomini officerent, fugias et quantum in te est,
diligenter avertas, ita enim et tuo honori et amicorum tuorum de te exspectationi pro
spicies et nos in veteri erga te favore ac benevolentia confirmabis. De plebanatu
in Wawrzinczicze placet nobis consilium tuum et . domini poenitentiam, in quo jam firma
vimus voluntatem nostram reverendissimoque dno. cardinali literis nris. supplicavimus
et dno. poenitentiario commisimus, ut dimissa unione, quae pretio immodico aestimatur,
jus patronatus conferendi dictum plebanatum wladario pro tempore existenti Cracoviensi
impetrare procuret, in quo et tu industria et opera tua justam petitionem nostram adju
vabis, ut tandem desiderio nro. satisfiat. Bene vale.
Kod. Sap. XVII, fol, 177 v.

Honorabilis frater in Chro. carissime. Scribimus dno. poenitentiario quaedam, quae in nego
tiis nostris et nostrorum agere debeat, quae ne tibi repetamus, ex literis illius cognoscere
curabis. In quibus ut non gravetur ipse dnus. poenitentiarius, tu illum opera et industria,
ubi
a) Chronologi$ korespondencyi Tomickiego z Stanisfawem. Rzeczyckim i Bartlomiejem Gqdkowskim trudno dokladniej ustanowid, bo listy w kodeksach
bez daty a tre6 sig powtarza. Umieszczamy przeto kilka tych list6w
obok siebie a bezpo&rednio przed listem Tomickiego do kardynaJa protektora.
293
ubi oportebit, adjuvabis, quod nos vicissim gratificatione nostra tibi referemus. Ceterum
relatum est nobis, te in causa domini Malechowski, quam et fidei et curae tuae invicem
cum dno. poenitentiario commiseramus, nescimus quid astus interposuisse, et ex industria
curam ejus causae neglexisse, ut Michaeli gratificareris sententiamque illum et sequestrum
assequi te tacente patereris, quod cum non mediocris vitii et notae existat, tacitum
relinquere sub h ac occasione scribendi noluimus. Quare te monemus, ex hac criminatione
te purges, ne nos in dubio simus, quo pacto in posterum de tua fide nobis persuadere
debeamus. Namque nos, ut te in protectione nostra servaremus, ab initio tui Romam
adventus propterea te conjunctum esse cum dno. poenitentiario voluimus, ut omnem
Michaelis societatem et perversos mores illius facilius effugere potuisses, quem tu nunc
plus, quam dominum poenitentiarium, diceris observare, de quo etiam abs te fieri cer
tiores volumus. Vale. Datum.

Stanislao de Rzeczycza, poenitentiario.
Venerabilis dne., frater in Chro. carissime. Dominus episcopus Plocensis, nepos ex sorore
noster, creavit in canonicum ecclesiae suae Plocensis dominum Nicolaum Bedlienski, scho
lasticum et vicarium ecclesiae nostrae, hominem de se et de nobis bene meritum, assignavitque illi pro annuis proventibus decimas quasdam mensae suae. Quare plurimum
a vobis rogamus, ut hanc creationem et donationem confirmari a Summo Pontifice faciatis
secundum voluntatem et sententiam domini scholastici, quam ipse vobis literis suis abunde
perscribet. Facietis nobis rem gratam et quam vicissim vobis una nobiscum dominus
scholasticus referre curabit Bene valeatis felixque sitis. Datum.
394. ,P. Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,

Honorabilis dne., frater in Chro. dilecte. Accepimus non pridem tuas literas, quibus non
nihil de adversa valetudine domini doctoris Rzeczicza et moliminibus Michaglis adversus
dominum Benedictum Izdbienski perstrinxisti. Nos plurimum dolemus dominum doctorera
Rzeczicza, virum probum et integrum, male affectum esse et Dominum Deum oramus,
ut illum diu servet nobis salvum et incolumem. Quod autem attinet ad dominum
Izdbienski, rogamus te, provideas diligenter, ne technis adversarii sui in causa sua periclitetur, quem quod non cohibuerit hactenus rmus. dnus. cardinalis Sanctorum quatuor,
prout id nos facturum illum certo nobis persuadebamus, plurimum miramur, praesertim
cum possit ejus rma. Dtio. stringere illum ad omnia, quae vellet; ita enim nos edocti
sumus, quod, cum conjectus in carcerem fuisset Michael, priusquam liber inde mitteretur,
constituerit procuratores ad renuntiandum omnibus suis sacerdotiis ac etiam juri, si quod
ei competeret ad canonicatum domini Izdbienski, ad manus et arbitrium suae rmae. Dtionis.
Quod si verum est, quod videlicet illius rma. Dtio. habet in sua potestate sacerdotia
Michaelis et permittitur illum libere in servitorem nOstrum grassari, nescio an in hoc
recte agat. Speramus tamen nos, quod rma. Dtio. sua majorem nostri et tranquillitatis
ecclesiae nostrae habitura est rationem, quam unius mali hominis, qui ad hoc solum natus
esse videtur, ut serat lites inter bonos homines et quietem illorum perturbet.' Reliqua
negotia,
294
negotia, quae tibi dudum curanda commisimus, fac ut edam perficias quamprimum et nos
de omnibus) ut se habent, facias quam diligentissime certiores. Et bene vale. Datum
Crac. etc.
Kod. Sap. X V II, fol. 189

Stanislao Rzeczyea, poenitentiario.
Venerabilis domine, frater in Christo charissime. Redditae sunt nuper nobis breves literae
Bartholomaei Gqthkowski, quibus nos certiores fecit de adversa valetudine vestra, quae
res affecit nos magno dolore, optamus enim vobis et longam inoffensamque valetudinem
ac vitam et quosque felices successus. Res et negotia nostra, quae hactenus istic haerent,
vobis curanda commendamus rogamusque, ut eis extremam manum opera vestra imponatis.
Praeterea causam dni. Benedicti Isdbienski habeatis commendatam curateque providere,
ne adversarius ejus, communis omnium bonorum inimicus, aliquid contra illum obtineat.
Habetis plenam instructionem negotii et causae dni. Isdbienski, scitis, quod bonum jus
habet ad canonicatum ecclesiae nostrae Cracoviensis, de quo nos illi providimus, et proinde
velis et remis contendite, ut justitia illius non maneat indefensa. Ceterum commendamus
vobis causam domini Joannis Naropinski, quem cum nos reduxerimus ad concordiam cum
dno. Petro Conarski, custode ecclesiae nostrae, lltemque omnem inter eos composuerimus,
rogamus vos plurimum, operam vestram faciatis, ut ita pensio in proventibus canonicatus
ecclesiae nostrae Cracoviensis, pro quo erat inter illos lis et controversia, constituatur
dno. Conarski, prout jus et aequitas postulare videtur. Et valete felicissime et nobis
saepius scribite. Datum Cracoviae.
Kod. Sap. X V II . foL >75

Honorabilis frater in Christo carissime. Ad diem Sancti Bartholomaei allatae sunt nobis
per dominum Venceslaum, plebanum Grothnensem, literae tuae simul cum diplomatibus
et brevibus apostolicis, quae tu et dnus. poenitentiarius mittere nobis curastis, ex quibus
prospeximus singularem fidem et diligentiam tuam, quam in procuratione rerum nostrarum
isthic praestitisti. Quae equidem magnopere nobis grata est, eamque tibi vicissim omni
benevolentia et gratificatione nostra referre ad omnem occasionem curabimus.
De plebanatu in Buk tametsi scripseramus ad te, ut illum Przeczlawski, servitori nostro, con
cederes, quia tamen te et illo delectari et literas jam expeditas habere perintelleximus,
nolumus te illo invitum privare, namque ubi fortunas tuas non adjuvaremus, minuere
certe et impedire illas tibi nunquam vellemus, quare utaris plebanatu illo pro voto tuo
et cum gratia et favore nostro. Si tamen, ut audimus, Sdzarewski pro incerta quapiam
re illum abs te consequi debeat, gratissimum nobis feceris, ut Andreas Przeczlawski illum
habeat, parrochiali in Parznia tibi concessa, quam et in proventibus non exiguam esse
scimus, et nulli alteri jure obnoxiam futuram speramus. De parrochiali in S^dziejovycze
commendamus consilium tuum et dni. poenitentiarii, nam et nobis idem videtur, quod
scribis, sumptus eos inanes fuisse, cum non constet, Jacobum Schutz illam impetravisse.
Gratum est nobis te impetrasse gratiam exspectativam ad diocesim nostram, per quam
ut aliquid nancisCi quandoque valeas, te et patrocinio et favore nostro juvare curabimus,
pro eo enim, quod nobis officiosam et diligentem isthic praestas operam, libentius vide
bimus,
295
bimus, ut in nostra potius, quam in alterius cujuspiam diocesi domicilium tuum firmes
et habeas.
Conditio pacti initi cum MichaSle satis nobis placet, veremur tamen, ne ille nos artibus
suis ducere et fallere cupiat, cum jura, quae mittere diu promiserat, in hunc usque diem
mittere non curat A t si miserit, nos pro officio nostro rmi. dni. cardinalis voluntati
in hac re satisfacere curabimus illumque quadraginta marcis vel amplius annui certi redi
tus contentari faciemus. Si tamen res arbitratu nostro agi deberet et non rmi. domini
cardinalis nos in hac parte autoritas et voluntas permoveret adduci quidem non possemus,
ut compromissum hoc in nos factum susciperemus, cum et Micha&Iem nihil juris habere,
ut tu fortasse non ignoras, sciamus, et non satis aequum arbitremur, ut is beneficio
et liberalitate nostra utatur, qui non semel et contumeliosa temeritate sua nos affecit
et plurimis maledictis laesit et provocavit nulla ratione et dignitatis nostrae et suae uti
litatis J) ignobilis habita. Quia tamen suspecta est nobis fides sua, ut domino poenitentiario
scripsimus, consultius esse arbitramur, ut uterque instetis apud rmum. dnum. cardinalem,
quo cessionem juris sui istic sine quavis dilatione faciat in spem contentationis per nos
sibi decernendae, haec enim illum minime fallet ut scripsimus dno. poenitentiario. Mitti
mus isthuc cum praesentibus exemplum unionis ecclesiae parrochialis in Wawrzinczicze
suffraganeo seu suffraganeatui Crac., quam autoritate nostra ordinaria, ut visum est rmo.
dno. cardinali, fecimus. Quare volumus, ut diligentem adhibeas operam, quo haec unio
sufficienter et valide confirmetur, ut in posterum nullis impedimentis obnoxia esse possit
curesque, ut et narratio recte constituatur et coadjutoriis ac unionibus quibuscunque
et aliis id genus obstaculis derogetur, audimus enim dnum. Petrum Vapowski, decanum
ecclesiae nostrae, qui possessor est plebanatus praenominati quique familiaris quondam
fuerat rmi. olim dni. Friderici cardinalis in septem soliis, in coadjutoriam consensisse dno.
Bernardo Vapowski, nepoti suo et cantori ecclesiae nostrae. Hoc idem etiam facere
te volumus circa praeposituram Uszensem, cujus conferendae jus patronatus concedi
in perpetuum rogavimus capitaneo seu castellano castri llszensis pro tempore existenti,
ut latius nunc et alias ad dominum poenitentiarium scripsimus; nam fuerit necesse narrare,
praeposituram illam non esse principalem dignitatem in collegiata ecclesia, sed ruralem
praeposituram, ut ante vocatam, ita et nunc vocari, et ita providere, ut jus praesentandi
ad illam sit apud Capitaneum Uszensem firmum, stabile et perpetuo citra ullum impedi
mentum mansurum. Non putamus autem necessarium esse, ut narretur in supplicatione
e t petatur, eum ipsum capitaneum seu castellanum castri llszensis debere praesentare
ad praedictam praeposituram personam gratam episcopo, aut quam episcopus illi nomina
verit, satis enim e st ut ille habeat jus et potestatem praesentandi praepositum et non
relinquatur ulla in posterum occasio irritandi praesentationem ipsius. Sunt et alia, quae
domino poenitentiario in negotio dni. Georgii Miskowski et doctoris Rawae, physici nri.,
scripsimus, in quibus volumus etiam te in parte operis et diligentiae tuae collocare.
Si autem fortasse contingat nunc Summum Pontificem e x urbe Roma discedere, ubi dnus.
poenitentiarius non adsit, tibi soli ad haec omnia supradicta curanda mandatum damus,
et ut resignes literas, quas ad dnum. poenitentiarium scripsimus, admittimus, namque
celerem expeditionem omnium istarum rerum habere optamus, in quarum sumptum ducen
tos aureos domino poenitentiario apud mensam Focarorum dari mandavimus, tametsi
intelligamus minori pecunia haec curari posse; tamen quae residua erit, servari ad alia,
quae occurrent, poterit De his, quae apud nos et apud vicinos aguntur, ex domino
poenitentiario cognosces. Bene vale sisque felix et incolumis.
s)
T a k w kodeksie Sapiezynskim; moze omylka zam iast: n a t i v i t a t i s .
Kod. Sap. X V II, fol. 19

Teki CMrskiego, nr. 1245
(odpis Gdrskiego).*)
Kod. Sap. V H (2) 178.

Laurentio cardinali, regni Pol. protectori.
Rme. in Christo pater et dne. dne. colendissime. Ante duos fere menses literas dni. Stanislai poenitentiarii una cum diplomatibus et brevibus, quae et Mtis. regiae, domini mei
clementissimi, et meo nomine Dtio. vra. rma. apud Sanctissimum dnum. nrum. impetrare
et obtinere curavit, accepi, ex quibus abunde perspexi, quanta cura quantove amore
et diligentia non solum Mtis. regiae desiderio, sed et meis etiam postulationibus omnibus
satisfacere studuerit Dtio. vra. rma, nam et diplomata ipsa ac brevia summam benevo
lentiam et sollicitudinem illius declarabant, et dnus. poenitentiarius scripsit non potuisse
haec ab ullo altero vel amantius vel prudentius, tum denique etiam celerius procurari,
quam sint a Dtione. vra. rma. confecta et curata. Quare ego quod ad me attinet pro
tanta pietate, quam et in meis et in meorum omnium rebus praestare mihi solet Dtio.
vra. rma., immortales illi ago et habeo gratias. Quam pietatem, quoadusque vixero,
omnibus officiis et observantia mea, item etiam servitute diligenti promereri illi semper
studebo, daboque operam, ut haec ipsa in me collata Dtionis. vrae. rmae. beneficia quan
doque illi sedulitate mea efficiam grata. De regia vero Mte. id polliceri possum Dtioni.
vrae. rmae., quod illius officia, quae in multis quidem aliis Mtis. suae negotiis, maxime
tamen in proxime impetrato diplomate pro semestri ordinariorum libera collatione istic
diligenter praestitit, Mtas. sua et cara habebit semper et perpetua benevolentia gratificationeque sua illa prosequetur. Ceterum episcoporum ordo et nobilium quorumcunque
hujus regni pro tanto munere beneficioque accepto, si nihil aliud praestare gratum hic
poterit, piis saltem supplicationibus pro Dtione. vra. rma. ad Deum Optimum Maximum
interpositis gratitudinem animi sui testabitur illamque memoria sempiterna colet observabitque perpetuo.
In negotio servitoris mei dni. Benedicti Isdbienski, quod illi importunitate sua de canonicatu
ecclesiae meae Crac. diu et sine ullo jure MichaSl facessit, scripsit mihi doctor Stanislaus
poenitentiarius, ita constituisse Dtionem. vram. rmam., ut compromissio a Michaele super
ine de hoc fieret atque ego illi pro jure, quod sibi competere in eo ipso canonicatu
praetendit, contentationem aequam et honestam decernam. Quae res equidem tametsi
propter insolentiam Michaelis et illius contumeliosa facta videri mihi ad praestandum
difficilis esse debeat, quia tamen Dtioni. vrae. rmae. ita visum est, cujus ego voluntatem
observo, certum est, me id suscipere dareque operam, ut et decreto Dtionis. vrae. rmae.
et MichaSli utcunque male de me merito satisfiat. Verum quia ego vereor, ne Michad
pro suo ingenio simulata ista facilitate et compromisso simul et mihi et Dtioni. vrae.
illudere velit, plurimum ab illa rogo, ut ad cessionem istic faciendam et exstinctionem
litis Michaelem in spem contentationis suae adigat, bona fide enim ego polliceor Dtioni.
vrae. rmae., me curaturum esse, ut, simulatque cessio facta fuerit, ipse per servitorem
meum dominum Benedictum Isdbienski contentetur, priusquam entm lis isthic ex stinguatur
et sopiatur, difficile est quicquam cum MichaSle constituere, cujus mores et facta dubiam
et variam nobis semper fidem de eo faciunt
De plebanatu
*) W Tekach G6rskiego znajduje si tylko ostatni ust$p powyiszego listu pod tytulem: F i n i s l i t e r a r u m
a d c a r d i n a l e m s a n c t o r u m q u a t u o r c o r o n a t o r u m d a t a r u m a dno. T o m i c i o
zaczynaj%cy sis d s?6w: De Thureorum adventu in Pannoniam non dubito etc. T ak samo w VII tomie
kodeksu Sapiezyflskiego.
297
De plebanatu in oppido meo Wawrzinczicze feci, quod mihi suasit Dtio. vra. rma., univl
enim illum suffraganeatui Crac. perpetuo, cujus unionis exemplum mitto in manus Dtionis.
vrae. rmae. cum praesentibus illamque majorem in modum rogo, ut confirmari illam per
Sanctissimum dominum et sacrum rmorum. dnorum. cardinalium consistorialiter congrega
torum coetum ita curet, ut haec res et nunc et apud posteros firma et valida perpetuo
esse possit non obstantibus, quod modernus dictae ecclesiae possessor, dnus. Petrus
Wapowski, decanus ecclesiae meae Crac., fuerit familiaris et continuus commensalis rmi.
olim domini Friderici, sanctae Romanae ecclesiae in septem soliis presbiteri cardinalis
Crac., et quod idem assumpserit sibi coadjutorem ad dictam ecclesiam post mortem suam
obtinendam nepotem suum Bernardutn Wapowski, cantorem ecclesiae meae Crac., et non
obstantibus etiam unionibus et coadjutoriis etiam de consensu possessoris, et aliis con
trariis quibuscunque.
De Islzensi etiam praepositura rurali, cujus conferendae jus patronatus et facultatem concedi
in perpetuum capitaneo castri Islzensis pro tempore existenti et Mtas. regia per literas
postulavit e t ego nunc multis verbis a Dtione. vra. rma. contendi, nunc rursus illam rogo, ut id
impetrare et perficere dignetur, erit enim haec res illi castro et oppido vehementer utilis
et Mti. regiae incolisque illius loci magnopere grata. D e hac autem re et de aliis admo
nebit saepius Dtionem. vram. rmam. doctor Stanislaus poenitentiarius et Bartholomaeus
G^thkowski, quibus plenam instructionem singulorum et mandatum ego scribi et mitti curavi.
D e Tureorum adventu in Pannoniam non dubito plena jam isthic esse omnia, et quid agant
quidve moliantur, crebro Dtionem. vram. rmam. et ex vicinioribus locis et ab expertis
magis hominibus cognovisse puto. Ego tamen etiam hic in proximo agens sentio et intelligo rem hanc plane miseram esse et reipublicae Christianae plusquam perniciosam.
Certum est enim, supra memoriam hominum nunquam auditum esse, ut tam ingenti exer
citu tamque magno apparatu et omnium rerum copia aliquod regnum Christianum ab infi
delibus oppugnaretur, quanto nunc sumptu et armorum facultate regnum Hungariae Tureus
immanissimus hostis dicitur esse aggressus. Affirmant epim, qui conspexerunt, supra
quingenta milia hominum bellatorum praeter lixas et calones illum in Ungaria habere.
Naves etiam et tormentis bellicis et commeatu onustas infinitas fertur adverso Danubio
invexisse, cum quibus una et cum exercitu in Austriam usque ascendit, expugnatis primum
in Ungaria omnibus arcibus et locis, quae praesidiis sermi. regis Ferdinandi munita erant.
In Austria vero vicos, villa, castella, oppida et incolas eorum, quae circumcirca Viennam
et Novam Civitatem sita erant, igne, ferro vastavit et est depopulatus. Viennam ipsam
obsidione multarum dierum et oppugnatione valida usque in hanc diem pressit. Cum
tamen non succedere sibi circa id animadvertisset hiememque instare videret, solvit illam
obsidione castraque retro movit, incertum, an consilio domum abeundi an hiberna faciendi
in Pannonia, quam per discordiam et ambitionem duorum regum in potestatem officiumque
suum redegit, et per quam ad reliquas Christianorum provincias et amplissima regna occu
panda aditum sibi patefecit. Quod quidem tametsi augurari et divinare mihi piaculum
fuerit et nefas, praesens tamen Christianorum et immensa calamitas atque maximorum
principum dissensio pessima quaeque in futurum sperare jubet, nisi forte Dei benignitate
concordia et animorum firma consensio propediem in universum christianis inducatur.
Sed de his, quae sunt in conjectura, certius puto Dtionem. vram. rmam., qualia sint futura,
providere posse, quam et summa prudentia praeditam esse et magnam in rebus expe
rientiam atque usum tenere scio. Quare haec illi cogitanda dispiciendaque relinquo,
et quod restat me et servitutem meam iterum atque iterum commendo, quam felicissimam
esse et quam diutissime recte sanam, salvam et incolumem vehementer opto. Datum
Cracoviae, die penultima Octobris anno 1529 .
Acta Tomiciana. Tomus X i
38
298
Tomickiego).
Kod. Sap. V H (2) J79.
3 98. Petrus Tomicius, epus. Crac., vicecancell.,

Antonio Fugger.
Mgce. domine, amice noster carissime. Superiore aestate plures a D. vra. accepimus
et officiosas literas, quibus quod hucusque non respondimus, non est factum oblivione vel
negligentia, sed quod neminem per id tempus habuerimus, cui recte literas dare possemus.
Nunc vero occasionem scribendi nacti Dtionem. vram. inprimis rogamus, ut boni et aequi
tam diuturnum silentium nostrum consulere velit, deinde illi magnas agimus gratias, quod
tam amice tamque benevolenter de multis rebus, quae isthic et alibi agebantur, nos fecerit
certiores, in quo tametsi parem gratiam omnino illi referre non potuimus, egimus tamen
quantum in nobis fuit, ut negotiis D. vrae., quae hic habet, opera et patrocinium nostrum
non deesset, sicuti id puto dominum Georgium Hegel Dtioni. vrae. perscripsisse aut
procul dubio perscripturum esse. Sumus autem ea mente et animo praediti erga D. vram.,
quod ad omnem occasionem praesto esse velimus opera nostra cuicumque necessitati vel
negotio illius, modo intelligere possimus, gratum quid nos illi praestare posse.
De Tureo et impetu crudelitateque illius, quam et in Hungaria et in Austria maximo
omnium Christianorum damno perpetravit, singula scribere et longum et non necessarium
putavimus, cum Dtioni. vrae. non incognita esse putemus omnia, quae ab illo sunt acta
et tentata. A t haec qualiacunque sint, cedunt in perniciem et ignominiam non solius
tantummodo Hungariae et Austriae, sed etiam totius orbis christiani, cujus summi princi
pes nisi privatis odiis et simultatibus depositis mature concordiam ineant, facile et de
reliquis Christianorum provinciis actum erit. Verum haec divinae clementiae committenda
sunt, cujus procul dubio voluntate et permissu ad vindicanda scelera et hominum praeva
ricationes aguntur et fiunt. Nos, quantum in nobis est, ab Deo Optimo Maximo precari
et orare cum clero nostrae dioecesis non cessamus, ut horum malorum viventibus nobis
finem et exitura bonum submittere dignetur.
Scripsimus in urbem Romam literas in quibusdam negotiis nostris, quas in manus Dtionis.
vrae. mittimus, eamque plurimum rogamus, ut illas illuc in Urbem transmittere doctorique
Stanislao, poenitentiario Polono, illas dari committere velit. Ceterum ut sumptus ad expe
ditionem diplomatum illic Romae haberi possit, Dtionem. vram. rogamus, ut praenominato
doctori Stanislao poenitentiario, vel in ejus absentia Bartolomaeo G^thkowski Polono,
ducentos et duodecim aureos numerari faciat, quos nos hic jam factori D. vrae,, dno.
Georgio Hegel, dari et numerari fecimus et D. vrae. istud beneficium multa gratitudine
animi prosequemur, quod etiam vicissim illi omni benevolentia et gratificatione amica hic
et ubi poterimus, referre curabimus. Valeat optime D. vra. et sit quam diutissime felix
et incolumis. Cracoviae penultima Octobris etc.

Tomickiego).
Kod. Sap. V H (2) 168.
399. Petrus Tomicius, epus. Crac., vicecaneell.,

Stephano Broderico, epo. Sirmiensi.
Rme. in Chro. pater et domine amice charissime ac honorandissime. Binas jam a Dtione.
vra. rma. Buda accepi literas, simul ad me et ad d. castellanum Cracoviensem scriptas,
ex quibus quod intellexi, sermum. dnum. regem Joannem recte valere jucundaque fortuna
ad omnia uti, vehementer gaudebam sumque Mti. suae gratulatus, cui non eam solum
fortunam
fortunam faveo, quae calamitatem sublevat et amovet, verum etiam et illam, quae ex per
petua pace et jucundo otio hominem facit beatum.
Ceterum quod D. vram. valitudinariam esse intellexi, majorem in modum illius vicem dolui
tantoque id magis, quod et ipse prope a duobus mensibus mala quadam affectione impe
ditus in domo me contineam et solari 'amicos aegros non possim. Hic nihil noyi est
praeter illud, quod Viennam gravissime a Tureorum imperatore et oppugnari et obsideri
dicunt. Quare bonorum omnium animi magnopere afficiuntur et sunt consternati, mihi
etiam ad aegritudinem meam plurimum haec res molestiae adjicit. Tamen quia rursus
haec considero sine divina providentia fieri non posse, sublevo me ipse cogitatione mea
itaque me in spem erigo, ut confidam, post hanc procellam Deum Optimum atque Maxi
mum cito submissurum esse tranquillitatem et christianos principes jam aliquando tandem
ad pacem et concordiam redacturum, cujus nomine quotidie ego cum toto ordine sacer
dotum meae dioecesis domino Deo supplico. Alia hic non sunt in praesens, quae putem
digna fore cognitione Dtionis. vrae. rmae. Sed si quae ejusmodi contingent, non patiar
illa Dtionem. vestram rmam, ignorare. Quam plurimum rogo, ut me sermo, regi et domino
suo et item rmo. domino Colocensi, domino palatino Siradiensi et ejus fratri, domino
praeposito Gnesnensi, et domino cancellario saepius commendet ipsaque me certiorem
crebro de omnibus rebus, quae isthic erunt, faciat, pro suo in me amore et benevolentia
fraterna, cui ego me ex animo commendo et D. vestram rmam. felicem esse semper
et bene sanam ac incolumem vehementer opto. Dat. Cracoviae, ultima Octobris 1529 .
4 0 0 . Joannes Chojenski, seeretarius regius,

Alberto, duei Prussiae.
Archiwum Kjtflewieckia
(list orygin. z -wtasnorgranym podpisero).
Illustrissime princeps domine, domine clementissime. Post orationum et servitutis meae

commendationem. D e comitiis ad ferias divi Martini in Marienburgo institutis, priusquam
Felix, vestrae illustrissimae Dominationis servitor, cum literis ejus huc appulerat, tabellarius
literas regias ad vestram illustrissimam Dominationem aliosque primores Prussiae deferens
hinc solverat. E t ideo forte decorum non fuisset, Majestatem regiam toties mutare sen
tentiam de instruendo conventu ipso in alium diem et locum. De loco quidem data est
facultas domino episcopo Varmiensi deligendi et designandi locum alium, ubi virus istud
sudoriferum Marienburgum inficere pergeret. Quod reliquum est, ego servitute mea nun
quam cessabo mereri gratiam vestrae illustrissimae Dominationis, cui quicquid rerum
novarum habetur hic, mitto; mitto et exemplum responsi, quod a sacra Majestate regia
civitatibus Prussiae in negotio monetae datum est, ne quid sit hic, quod vestram illustrissi
mam Dominationem praetereat, ut vel hac parte me insinuarem in gratiam vestrae illu
strissimae Dominationis. Quam opto et precor esse diu incolumem et semper felicem.
Datum Vilnae ultima Octobris, anno Domini millesimo quingentesimo vigesimo nono.
Ejusdem vestrae illustrissim ae D om inationis perpetuus servitor

Joannes Choienski, praepositus Posnaniensis, suscripsit\

mearum commendationem. Cum proximas literas scriberem Mti. vrae. serenissimae, quibus
pollicebar
38*

Tomickiego).
Kod. Sap. V II (2) 174.
Kod, Wojcz. nr. 445,
30 0
pollicebar me ad conventus particulares descensurum esse, aliter tum sperabam de futuro

valetudinis meae statu, quam nunc evenisse experior, hactenus enim eadem, quae ab initio,
me premit et angit molestia, tametsi medicis videatur jam longe minor esse affectio, qua
quidem durante tutum mihi non fuerit movere loco, ne in majorem incidam aegritudinem.
Quare Mti. vrae. humiliter supplico, ut hanc meam causam ita, uti se habet, accipere
illamque boni et aequi consulere dignetur. Quod restat ego curabo, quantum in me erit,
diligenter una cum medicis, ut me in adventum Mtis. vrae. firmum et valentem praeparem,
utque me Piotrkowiae ex jussu et mandato illius ad diem dictam Deo bene juvante statuam.
Mitto cum praesentibus Mti. vrae. sermae. exempla literarum, quas ad me simul cum domino
castellano Cracoviensi sermus. rex Joannes et dnus. Ludovicus Gritti scripserunt, ex quibus
intelliget Mtas. vra. serma., quantum nos accusent quantumque interminentur nobis propter
interceptos et a profectione in Hungariam prohibitos Germanos milites, quos ad se ex
Germania per fines regni Mtis. vrae. duci falso acceperant; hoc idem etiam credo apud
Mtem. vram. regem ipsum Joannem per literas, si hactenus non egit, acturum esse
de nobisque expostulaturum. Confido autem ad haec Mtem. vram. sermam. pro summa
prudentia dignitateque sua regi Joanni id, quod videbitur expedire, responsuram esse.
Ego etiam cum dno. castellano Cracoviensi capiemus ad id consilium respondebimusque
illis, quod simul et rectum et honestum nobis videbitur. De Tureo constanter omnes
afferunt, quod ex Austria discesserit, quodque Viennam reliquerit, quam simul et Novam
civitatem per aliquot septimanas et obsidione et expugnatione gravi premebat. Verum
in oppidis, vicis, villis, vineis et coloniis rarum dicitur ac inaestimabile damnum Tureus
in Austria fecisse, partim cremando aedificia et casas, partim etiam exstirpando vites
et homines quosdam interficiendo, quosdam vero in perpetuam servitutem abducendo.
Quae omnia tametsi misera mihi et calamitatis plena videantur, quia tamen Vienna,
de qua jam coeperat desperari, incolumis servata est, ego cum ordine meorum sacerdotum
Deo Omnipotenti et vota solvimus et gratias agimus immortales, precamurque supplices,
ut Christianis principibus unaninem quandoque voluntatem et consilium resistendi tanto
hosti dare dignetur. Ego sum in quotidiana exspectatione, cum voluptate conjuncta,
de adventu Mtis. vrae., quem procul dubio confido et maturum et fortunatum futurum,
in quo ut ego Mti. vrae. sermae. obvius esse illamque procul adjuvante Domino Deo
excipere possim, pro facultate mea curabo. Interea me servitutemque meam gratiae illius
suppliciter commendo, illamque felicissimam esse et per multos annos cum serma. conjuge
sua et liberis recte incolumem vehementer desidero. Datum Cracoviae, 3 Novembris 1529 .

Tomickiego).
Kod. Sap. T O (a) 186.
Kod. Wojcz, nr. 459,
402.
Petrus Tomicius, epus. Crac., vicecancell.,

Rme. in Chro. pr. et domine nepos charissime. Declaravit mihi per literas dnus. capitaneus
Plocensis summoque id cum dolore et animi molestia, quod Mtas. reginalis officio capita
neatus Plocensis illum moverit, nulla ratione meritorum suorum habita, neque ejus etiam
liberalitatis, quam in compensanda summa pecuniae, quae fuit in capitaneatu ipso Plocensi
inscripta, Mti. regiae exhibuit. Cujus equidem vicem ego doleo et fortunae compatior
cum propter virtutem suam et merita parentis, tum maxime quod vivente patre locum
certum non habeat, in quem cum uxore sua, quae mihi necessitudine est conjuncta, e t tam
subito migrare et commode habitare possit. Quare Dtionem. vram. rmam. plurimum rogo(
ut
301
ut bonis suis Gorzno, quibus eum in episcopatu suo praefecit, non solum eum non privet,
sed amplam etiam facultatem habitandi in eis illi tamdiu concedat, quoad de fortunis suis
aliquo pacto consuletur. Nam hoc facto et mihi plurimum gratificabitur Dtio. vra. rma.
et illum sibi perpetuo devinciet.
E go adhuc langueo et animo et corpore, tametsi medicis videar majore ex parte morbo
liberatus esseque in portu pristinae bonae valetudinis.
Vienna obsidione Tureorum jam prorsus est soluta. Imperator cum exercitu in Hungariam
est regressus, incertum an consilio illic hibernandi vel promovendi ulterius versus arces
suas, sive etiam abeundi in Tradam. Nos hic omnes tametsi propter jacturam oppidorum,
villarum et castellorum plurimorum, quae in Austria Tureus late est depopulatus, vehe
menter fueramus contristati, nunc tamen rursus de Vienna et Nova civitate incolumi ser
vata magnopere gaudemus et laetamur. Ego vero insuper cum toto ecclesiasticorum
ordine Deo Omnipotenti summas perago gratias, supplicoque illi, ut in reliquum tempus
vigilantiores et magis inter se concordes faciat esse christianos principes utque nos ali
quando in vita jucundo otio perfrui patiatur. Bene valeat Dtio. vra. rma sitque semper
felix et me mutuo amore et benevolentia prosequatur. Crac. feria quinta proxima post
omnium sanctorum.1)
4 0 3 . Petrus Tomicius, epus. Crac., vicecancell.,

Nicolao Niszczyeki, capitaneo Plocensi.
Generose domine, amice charissime. In hac adversa valetudine nostra, qua per duos jam
ferme menses continuo distinemur et nusquam de domo pedem efferimus, magna molestia
affecti sumus, quod Mtas. reginalis indignatione nescimus ex qua re adversum vos con
cepta alienaverit vos ab administratione castri et capitaneatus Plocensis, non attentis
meritis vris. et parentis vri. ac etiam posthabitis intercessionibus nostris, quas pluries pro
vobis diligenter fecimus. Cum vero ita visum est facere suae M ti reginali, quae in omni
bus actionibus suis constans et immutabilis esse solet, feratis hoc illius factum aequo
e t patienti animo, siquidem et nos ita ferimus, ut debemus. Non videtur autem nobis,
ut vos cessurum castro negetis praetextu non satisfactionis extenuationi sexingentorum
florenorum, praesertim cum jam anno uno castrum a reginali Mte. tenueritis, ne ea res
pariat vobis aliquam difficultatem et majorem indignationem Mtis. suae reginalis, quae
ob hoc exacerbari adversum vos possit. Verum poteritis coram eo, qui castrum novo
capitaneo assignabit, meminisse ejus summae, de qua non est vobis adhuc satisfactum,
admoneatque illum, quo id in memoria sua retineat et reginali Mti. declaret, rogetque
nomine vro., ut vobis et parenti vro. satisfactio debita impendatur.
Cum autem non habeatis nunc locum domicilii, scripsimus rmo. domino Cricio, episcopo
Plocensi, ut vos in bonis Gorzno conservet, et non dubitamus D. suam rmam. id esse
facturam. Bene perpendimus, quam acerba sit vobis ea deturbatio de capitaneatu, cura
tamen fieri aliter non potuit, aequo animo, ut diximus, feratis nec contra adversarium
vestrum quicquam hostile cogitetis. Habenda est enim vobis ratio inprimis status vestri,
deinde conjugis et liberorum vestrorum et fortassis dominus Deus concedet aliquando,
ut is ipse adversarius vester dolore et poenitudine afficiatur ex hoc, quod vos supplan
taverit. D e nobis id vobis polliceamini, quod per quamcunque occasionem vobis et for
tunis vris. ope et patrocinio nro. prodesse poterimus, id non gravatim semper fademus.
Ceterum
J) D. 4 .
15 29 .
Teld Gdrskiego, nr. 335+

(minuta).
Kod, SSp. V I I (*) 185-
302
Ceterum literas, quas misistis ad nos, remittimus vobis cum praesentibus optamusque vos
bene ac feliciter valere et iterum atque iterum vos rogamus, ut hanc vicem vram. aequo
animo feratis.
Teki GdrsMego nr. 1249

(orygicat 1 wlasnor?cznym podpisem),
Kod. Sap. V H (2) 165.
4 04. Andreas Cricius, episcopus Plocensis,

Rme. in Chro. pater et domine, dne. mi colendissime. Quantum sim exhilaratus literis vrae.
D. rmae. de illius revalescentia, exprimere non possum, gratulorque illi plurimum, quod
pro sapientia excutiat istas omnes causas et materias aegritudinis suae, si quae sunt
magis animum, quam corpus, infestantes. Nam et ego, ut prius scripsi, partim ipsius
aegritudinis vrae. rmae. D., partim etiam exanimationis meae causa in balneo ita animo
languere coeperam, ut nisi memet mihi magno nixu asseruissem, haud dubie de animo
meo actum fuisset; nunc ad prostrandum et propulsandum penitus cordolium meum acce
dunt literae vrae. D. rmae. non secus, quam phalanx aliqua confertissima.
Rerum istarum, quas nunc mundus agit tametsi funestissimas, nihil est tamen, quod me magno
pere permoveat aut conturbet, veluti extra mundum positum, prater hoc, quod rex Joannes
cum d. Gritti scripserunt. Scio enim, quantum aliqui infesti sunt patriae suae, et quae
coram me minati sunt, quorum haec videntur praeludia. Sentio item, quantum res spectent
ad seditionem domesticam ob eas ipsas res potissimum, de quibus illi scripserunt; non
dubium est, quin ille1) non obtentis illis subsidiis in Germania, quae sibi promittebat,
causetur ista in se odia, istas repulsas et captivitates militum transeuntium, quae nescio
an sint vel fuerint in rerum natura. Erit itaque prudentiae vrarum. Dtionum. ita rescri
bere, ut ex hac scintilla, sicut scribunt illi, non oriatur aliquod magnum incendium tam
externum quam domesticum; cuperem tamen ita illis responderi, ut cognoscerent, quam
gratiam inituri sint apud nos his minis, et quam pro nostro tanto favore indigne se gerant
adversus nos. Scribit mihi.Lampricht, canonicus Vratislaviensis, Summum Pontificem
dedisse omnem supellectilem ecclesiasticam omniaque bona spiritualium sermo, regi F e r
dinando in dominiis ejus contra Tureos, cum ultima totius cleri ruina; mihi haec res
maxime non probatur. Nam et Pontifici, pace illius Stis. dixerim, magis congruebat hanc
pecuniam, qua nunc militem alit adversus hostes privatos, in hunc publicum usum convertere et sermus. rex Ferdinandus expendere debuit, quantum olim sermus. rex Ludovicus profecerit adversus Tureos spoliatis ecclesiis et spiritualibus ad pugnam adactis,
immo quam nulli unquam principi bene haec res successerit. Nostri saeculares arrigunt
aures et vorantibus animis arripiunt exemplum, ut est caecitas et malignitas hujus tem
poris. Commendo me gratiae vrae. rmae. Dtionis,, quam dnus. Deus et restituat et servet
nobis diutissime incolumem. E x arce mea Polthowiensi die 5 . Novembris anno 1529 .
Servitor episcopus Plocensis sst.
J) W kodeksie Wojczynskiego: d o m i n u s L a s k i .
303
4 0 5 . In Germanorum vanitatem ae impietatem,

q u i a n te T u r c o r n m a d v e n ta m In G e rm a n ia m e j u sq u e d e v a s ta tio n e m e x s p e c ta b a n t , u t a d e o s
T u r c l v e n ire n t, q u o s c o n tritu r o s s e j a c t a b a n t , e t v in c t o s e o s p in g e b a n t ta m q u a m in tr iu m p h o
d u c e n te s . T u r e i ta m e n d e v a s ta ta G e r m a n ia in c o lu m e s c n m p r a e d a a b ie r u n t . C r ie iu s b o o
e p ig r a m m a te in s it in e o r u m v a n ita te m .1)
K od. KArnicki pism

Krzyckiego ar. 660.
Morawsld, A . Cricii car
mina, pag. 110.
Contritum Almani jactant caput esse draconis,

Illorum misere cum populetur agros.
Margareta hoc solum potuitque Georgius olim
E t possent istud nunc quoque conterere,)
Sed postquam explosit sanctos Germania divos,
Factum est, quod salvum fert caput iste draco.
406. Petrus Tomieki, epus, Crae., vicecancellarius,

spectabilibus et mgeis. ac generosis dominis, dominis consiliariis, dignitariis,
officialibus et nobilibus universis in conventu particulari Proschewiensi congregatis,
amicis charissimis et honorandis.
Tefei Gdrskiego, nr. 1257

Tomickiego).
Kod. Sap. V I I (2) 188.
Mgci. ac generosi domini, amici charissimi et honorandi. Quoniam ita accidit, quod ego
per aegritudinem meam venire in medium Dtionum. vestrarum ipse non potuerim, putavi
non alienum ab officio meo, ut saltem per nuntios apud Dtiones. vras. excusarem absen
tiam meam. Quare hac de causa mitto isthuc ad Dtiones. vras. venerabilem dnum.
Benedictum Izdbieniski, canonicum ecclesiae meae Cracoviensis, et generosum Nicolaum
Bogusch,) servitores meos, quibus dedi in mandatis, ut et absentiae meae causam et non
nulla alia nomine meo Dtionibus. vris. exponant. Quapropter Dtiones. vras. omnes rogo,
ut illis narrantibus ad omnia et attentionem facilem et plenam fidem adhibere velint.
Ceterum me Dtionibus. vris. simul omnibus commendo e t valere illas ac felices esse
vehementer opto. Datum Cracoviae, X Novembris.
407. Christ. Szydlowiecki, castell. Crac., eancellarius,

Sacra et serenissima Majestas et domine, domine clementissime.
Post servitutis meae humilem commendationem. Mallem equidem amicos et fratres meos
Polonos ad aulam sacrosanctae Majestatis vestrae mittere, quam eisdem potestatem abe*
undi a sacra Majestate vestra petere. Sed cum patruus domini Hieronimi Lanczkorunski,
aulici serenissimae Majestatis vestrae, generosus dominus Stanislaus Lanczkorunski, capi
taneus Camenecensis, cum aliis amicis a me exegit impetrare a sacra Majestate vestra
copiam abeundi supranominato domino Hieronimo Lanczkorunski, ego precibus eorum
adactus et sciens, quod majores praefati d. Lanczkorunski nullum alium successorem
habeant
*) W kodeksie Wojczynskiego taki tytul: Epigramma Andreae Cridi episcopi in Germanos, qui Tureum draconem
nominantes in Austriam advenientem cum exerdtu 500000, caput et potentiam ejus se contrituros jactabant
intra ipsam Germaniam, qua tamen pervastata salvus inde ad sua egressus rediit. E t notantur hoc epigrammate
Almani impietatis Lutheranae, qui cultum et imagines divorum e templis suis ejecerunt,
) G6rski dopisai:
d i v i ) Nad B o g a s c h dopisano: J o a n n e m O s s n y c z k i , d a p i f e r u m .
Arehiwum Wiedefiskie
(list orygin. wtasnoTfczny.)
habeant praeter hunc adolescentem, supplico humillime sacrae Majestati vestrae, dignetur
praedicto domino Hieronimo permittere, ut domum redeat idque cum bona gratia sacrae
Majestatis vestrae, qui tamen talis semper futurus est, ut sacrosanctam Majestatem
vestram, dominum suum clementissimum, pro virili sua recognoscat et confiteatur. His
servitutem meam commendo sacrosanctae Majestati vestrae, quam optime ac felicissime
valere ac regnare desidero. Datum Cracoviae, X V die Novembris anno domini MDXXIX.
Ejusdem sacrosanctae Majestatis vestrae humillimus servitor
Cristoforus de S., castellanus et capitaneus Cracoviensis ac r . P, cancellarius, manu sua.
Sacrae et serenissimae Majestati, Hungariae et Boemiae etc. regi, domino et domino suo dementissimo.1)
Tki Gdrskiego, nr. 1251

(minata t poprawkami
Tomickiego).
Kod. Sap. V I I {2) 180.
Kod. Wojc. or, 452,
4 08. P. Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,

mearum commendationem. Cum attulisset mihi literas OssoKnski, cubicularius Mtis. vrae.
sermae., quibus me de salvo et incolumi suo ad nos reditu certiorem facere dignata est,
ingenti gaudio et animi voluptate exsultare coepi, tametsi tum adhuc quantulum ex morbo
languerem. Etenim hoc nuntio gratius in praesens nihil neque magis optatum nuntiari
mihi potuit. Quare magnas ago imprimis gratias Mti. vrae. sermae., quod me tanti gaudii
per literas compotem facere dignata sit, deinde illi de salvo et incolumi reditu mirifice
gratulor. Postremo etiam cumulatas illi ago et habeo gratias, quod pro sua regia in me
pietate et clementia declarare dignata sit Mtas. vra. serma., aegritudinem meam fore sibi
molestam. In qua quod me Mtas. vra. pie et clementer hortari dignatur, ut mihi con
stantia animi non desim, praestabo id pro majori, quae in me est, facultate et fortitudine
virili, modo id, quod spero, de recuperanda pristina valetudine cito valeam consequL
E t equidem si fuero consecutus, Mti. vrae. primum eam, quam in me declarare dignata
est, clementiam et liberaiitatem regiam omnibus officiis et servitute diligenti acceptam
referre curabo. Quam Mtem. vram. simul cum omnibus liberis et serma. conjuge sua
semper sanam, salvam, felicem et incolumem esse vehementer opto, cuique me et servi
tutem meam etiam atque etiam suppliciter commendo. Cracoviae, 16 Novembris.

Tomickiego),
Kod. Sap, V H (2), 181.
Kod. Wojcs, nr, 453.
409,
Petr. Tomieki, epus. Crac., vicecancellarius,
Joanni Chojefiski, archidiac. Crac., secretario regio.
Venerabilis domine, frater in Chro. charissime. Magno nos gaudio et animi laetitia affece
runt Mtis. regiae et vrae. literae, quibus de reditu suae Mtis. et vestro nobis scripsistis.
Quare simul et agimus gratias et gratulamur vobis optamusque, ut, quemadmodum bonis
auspiciis discessistis, ita etiam secunda fortuna ad regnum applicetis sitisque omnes cum
Mte. regia et reginali liberisque ejus diu salvi et incolumes. Ceterum quod de aegritu
dine nra. perturbatum vos esse scribitis, facitis hoc abundantia quadam amoris et officii
vri. erga nos. Qui animus et favor erga nos vester plurimum nos delectat estque nobis
gratissimus. In quo etsi in praesentia non possimus, cupimus tamen per occasionem ali
quando vobis gratitudine et benevolentia nostra parem gratiam referre. Bene valeatis
felixque sitis. Cracoviae, X V I Novembris 1529 .
* ) Pod adresem notatka: V i s u r a
bonum
re g i su o ,
qui
c o n s e n sit.

Tomickiego).
Kod. Sap. V II (2) 187.

Andreae Cricio, epo.fPloeensi.
Rme. in Chro. pater et domine nepos charissime. Quando ab initio allatum huc erat
de Mtis. regiae in regnum reditu, institueram tum ego officii et honoris gratia Mti. suae
obviam Radomiam usque proficisci illamque simul Piotrkoviam deducere. Verum quia non
ita, ut sperabam, de valetudine mea mihi successit, consilium rursus etsi invitus mutare
cogor. Etenim neque mens neque corpus officio viribusque suis satis sibi.in me adhuc
constant. Quare et de profectione mea Piotrkoviam nihil adhuc certi statuere possum.
Ubi enim morbus non remittat, consultius erit me domi esse et valetudinem curare,
contra vero si valuero, committere nollem, quin Piotrkoviae cum Mte. regia, Dtione. vra.
rraa. et aliis amicis convenire deberem, partim ut illas post tantum intervallum temporis
videam et visam, partim vero ut cum illis de statu reipublicae pro facultate et officio
meo consulam.
Nova hic in praesens nulla habentur, quae vel certa vel alicujus momenti essent, nisi quod
de concordia inita inter imperatorem et Gallorum regem certi cujusdam hominis literae
sunt ad dominum Bonar allatae, et sceda conditionum mutuo datarum acceptarumque missa,
cujus exemplum Dtioni. vrae. rmae. mkto et alia posthac, si quae erunt, mittam vel scri
bam non invitus. Commendo me amori et benevolentiae fraternae Dtionis. vrae. rmae,,
quam et felicem semper esse et quam diutissime incolumem vehementer opto. Datum
Cracoviae, X X Novembris.

duci in SIesia.

Tomickiego).
Kod. Sap. V H (2) 154.
lime, princeps et dqmine domine clementissime. Post officii observantiaeque meae erga
Illtem. vram. commendationem. D. Stanislaus Borek, canonicus ecclesiae meae Crac,, vir
pro sua virtute et optimis meritis non solum mihi, sed Mti. regiae multisque insignioribus
in hoc regno dominis mirifice charas et quem haud dubie Illtas. vra. multo ante novit,
retulit mihi, habere se in obligatione solvendi sibi census quosdam ex subditis Illtis. vrae.
villae Swiba, qui census cum opera et imperio loci illius praefecti soluti illi pluribus annis
non essent, dixit se Illti. vrae. questum super eo fuisse et pro summa illius aequitate
atque pio in religionem Christianam officio, decretum in modum mandati adversus prae
fectum ejusmodi obtinuisse, ut et ea, quae retenta erant, restitui sibi curaret et in annos
sequentes solutionem praestationum ex obligatione sibi debitam non impediret. Cui qui
dem mandato Illtis. vrae. cum parere hactenus praefectus noluit, frustratum esse d. cano
nicum suo censu tantisper oportebat. Quare mittit isthuc denuo ad Illtem. vram. capellanum suum, praesentium exhibitorem, ut simul et de injuria praefecti conqueratur
et supplicet Illti. vrae., quo id, quod sibi juste debetur et retentum est, pendi et restitui
mandare dignetur. Quem capellanum et negotium ipsius d. canonici ego Illti. vrae.
majorem in modum commendo vehementerque ab illa rogo, ut et referenti ilii mandata
benevolentiam attentionemque facilem accommodare et justitiam tam de praeteritis quam
de futuris praestationibus solvendis administrare dignetur. In quo rem se suaque aequi
tate dignam praestabit Illtas. vra. et quam ego una cum dno. canonico omnibus officiis
et
Niezawodnie do Janusza, ks. Opolskiego i Raciborskiego, gdyz wieS Swiba lezy w Opolskiem.
39
306
et sedulo obsequio Illti. vrae. semper mereri acceptumque referre curabimus. Cui rursus
me, studia atque observantiam meam diligenter commendo, felicis simamque esse IHtem.
vram. et in multos annos bene sanam et incolumem vehementer desidero. Cracoviae
X X II Novembris.

Egendorfino S. D.
Kod. bibi. K6m* pism

Krzyckiego nr. 380,
(kopja Gdrskiego).
Tametsi nobis de facie notus non sis, vir doctissime, notus es tamen jampridem de fama
deque doctrina tua, immo si Platonicum illud verum est: ovwJiv artyamos to oQu/tevov, totus
nobis ex lucubrationibus tuis notus es et non notus solum, sed pro nostra in omnes eru
ditos benevolentia charissimus, et proinde quum sive sponte tua sive vero amicis hortan
tibus literas ad nos dederis cum eruditas tum indices tuae propensionis erga nos, non
frustratus es vel opinione tua vel persuasione amicorum. Acceptae- sunt enim a nobis
e t alacri animo et obviis ut ajunt manibus. Inprimis vero gratulamur adventum
tuum ad nos cum regionis nostrae tum etiam tua ipsius causa. Quid enim nunc agant
viri docti in Germania, pace regionis clarissimae dixerim, ubi quis quid recte scribat vel
moneat, nemo obtemperat? Agimus dehinc tibi gratias, quod et viseris nos literis tuis
et, quam nos ames sentiasque de nobis, testatus sis. Equidem et nos vicissim quidquid
in te benevolentiae et officii praestare hic poterimus, id faciemus perlibentissime. Pluri
bus tecum ageremus, nisi in procinctu itineris essemus nosque a dictando cum lituus tum
hinnitus equorum avocarent. Posthac agemus pluribus. Interim vale optime et nos,
quod facis, ama. E x Poltowsko 22 Novembris 1529 .
K{Mscnblis?
pa6' 2
413.
5
Informatio summaria in negotio monetario Pruthenico.1}
Anno 1525 in pace Cracoviensi unus articulus, in ordine vigesimus octavus, confectus fuit,
quod simul illustris dnus. dux Prussiae, Elbingenses et Gedanenses a eussione monetae
quiescere et supersedere deberent, nam sacra regia Mtas. ea de causa conventum intra
festum Penthecostes ad annum proxime sequentem ipsi dno. duci et suis subditis in terris
Prussiae indicere curareque vellet, ne vilis ista moneta in terris praedictis nuper percussa
e t exotica Swydnicensis introducta illas terras prorsus destrueret et annihilaret.
Articulus autem pacis Cracoviensis sic habet Vigesimo octavo, quod dux in Prussia et prae
terea Gedanenses, Elbingenses et Thoronenses omnem monetam cudere abstineant, ita
quod regia Mtas. intra hinc et festum Penthecostes sequentis anni diem statuat se ratione
monetae hujusmodi clare concordandi.
Intra praedictum constitutum tempus sacra regia Mtas. Gedanum veniens, universa nobilitas
et ii, qui censu vivunt, lamentabiles deposuerunt contra civitates et mercatores querelas.
In primis quod vilissimam cuderent monetam et viliorem exoticam introducerent, videlicet
Swydnicensem etc., sua privata dumtaxat commoda quaerentes cum intolerabili injuria
jacturaque eorum, ita quod primum quarta pars censuum eis periit et omnes merces apud
mercatores ratione illius vilis monetae in quarta parte creverunt et sic a tempore pro
xime praeteriti belli in percipiendo censum quartam partem, ut praemittitur, perdiderunt
et in emendis rebus pariter quarta parte carius emere coguntur, et sic mediam partem
censuum suorum tam brevi tempore amiserunt, in quo se gravatos plurimum conqueruntur.
Ubi
*) Cfr. nr. 329 list Konopackiego, biskupa Chelminskiego, do krdla Zygraanta.
307
Ubi enim vel belli calamitas sacrae regiae Mti. ingruerit vel alia necessitas ad arma
vocat, nobilitas ipsa cogitur ad tutandum publicam pacem, etiam cum fortunarum dispendio
ac vitae discrimine ipsae parata, civibus interim ac mercatoribus domi suae intraque moenia
urbis delitescentibus, fortunis privatis et vitae tranquillitati indulgentibus.
Praemissis per sacram regiam Mtem. perpensatis decrevit Gedani cum utrisque tam regni
quam terrarum Prussiae consiliariis, quod triplex moneta nova Pruthenica in grano
et valore Polonae respondens (videlicet viginti grossi et sexaginta solidi in marcham
Pruthenicam numerandi, id quod in Thoronensi officina regia fit) cuderetur, nam id etiam
privilegium Pruthenicum a multis retro centum annis habet, quod sexaginta solidi marcham
Pruthenicam constituant.
Decretum autem Gedanense sic habet: Postremo ad tollendum errorem et incommoditatem
ex varietate, vilitate et adulteratione monetae provenientem unanimi consilio decretum
et constitutum est, ut abolita in Prussia moneta vetere triplex nova cudatur sub nostris
et terrarum Prussiae insigniis, videlicet grossi, solidi et oboli sive denarii, ita ut viginti
grossi unam marcham, quadraginta autem grossi sive duae marchae florenum Ungaricalem
constituant, tres vero solidi grossum et sex oboli solidum, sitque ea moneta in grano,
valore et aestimatione Polonicae, quae similiter nova cudenda est, aequaliter proportionata,
ut grossus Pruthenicus Polonicum aequet et solidus duos ternarios, obolus obolum valeat
curratque hujusmodi moneta Pruthenica regio edicto per totum regnum, Masoviam
et Lithuaniam. Hoc tamen illustris Prussiae dux usque ad festum sancti Martini proximum
in deliberationem suscepit.
Hoc decretum illustris dnus. Prussiae dux in deliberationem suscepit, ut in praescripto
decreto continetur.
Subinde post multos conventus per sacram Mtem. regiam indictos et cum illustris dni. ducis
consiliariis hinc inde habitos tandem in anno 1528 pro festo divi Stanislai Marienburgi
cum ipsis convenientes in idem decretum unanimiter consenserunt, articulos desuper arti
culos confecerunt eosque subscriptione manuum, sigillis suis utrimque impressis, robora
verunt, quos et sagra regia Mtas. bonos et utiles censens confirmavit ac in executionem
in Thoronensi officina demandavit.
Eodem anno pro festo Micha&lis in Grudentino conventu edicto generali publicatum est,
quod nova regia moneta simul cum vetere tantisper transiret, . donec novae sufficiens
copia percussa succrescat, quo facto vetus obolus Pruthenicus tanquam novae monetae
in valore non respondens et multis erroribus occasionem praestans penitus aboleretur.
Interim oboli antiqui in solidum novum vel antiquum octo, in grossum ducalem XXII.,
in Crudferorum antiquiores ac modernos regios grossos X X IV . accipiendi et exponendi
ordinati sunt, ita tamen, quod viginti grossi et sexaginta solidi in marcham supputarentur,
quod et civitates servandum susceperunt.
Gedanenses vero domum venientes postergata hac bene instituta ordinatione quindecim
dumtaxat grossos et quadraginta quinque solidos in marcham supputatos induxerunt,
facientes de viginti quattuor denariis antiquis solidos quattuor, cum juxta edictum non
nisi tres inde facere debuissent.
Inde magnus error subortus et abusus secutus est, ad quem tollendum iterum eodem anno
pro feria quinta post Luciae Marienburgi conventum est, et praefatum Grudentinum
edictum cum renovatione declaratum.
Sed cum omnes consiliarii terrarum Prussiae se in hoc monetae usu (ad) mandatum regiae
Mtis. sacrae et edictum conformes gererent, soli Gedanenses in suo abusu perseverarunt
et adhuc perseverant.
Verum
39*
308
Verum cum vetus obolus Pruthenicus et hunc et alios errores facere videretur, iterum anno
1529 pro dominica Invocavit Elbingi conventum est isque obolus penitus unanimi
omnium, etiam Gedanensium, consensu publico edicto abrogatus fuit
Sed cum Gedanenses nec debito tempore id ipsum publicarent nec ultra octo dies servarent,
iterum frustra laboratum fuit Non solum enim veterem obolum non abrogatum esse, sed
etiam omnem exoticam et vilissimam prohibitamque monetam recipi et exponi passi sunt
Post hoc pro festo Stanislai dicti anni 152 9 Marienburgi congregati dni. consiliarii iterum
super monetae hujus negotio concluserunt et paulo post per sacram regiam Mtem. man
dato generali et sub poenis in eodem contentis injunctum est universis et Gedanensibus
maxime, ne alius esset usus monetae et marchae, quam haberet regium mandatum, sed
nec sic successit, asserentibus Gedanensibus, rem hanc in magno fore discrimine timendumque esse tumultum civitatis, si fortius urgeretur, et ita in monetae abusu Gedanenses
perdurantes aliis quoque subditis regiis errandi et rebellandi ansam praebuerunt.
Tandem pro festo sancti Martini proximo simul cum illustris dni. Prussiae ducis consiliariis
volentes finem hisce erroribus facere convenerunt, ubi universaliter inter omnes omnium
ordinum status ita convenit, ut nullus de praescriptis decretis regiis ac articulis desuper
confectis, sigillatis, subscriptis et per Majestatem regiam roboratis discedere neque velit
neque debeat usum vero marchae X X . grossorum et quadraginta solidorum omnino
omnes juxta regium decretum et omnia edicta observare vellent.
Soli Gedanenses et Elbingenses (protestatione praemissa, quod nec ipsi a decreto et man
dato regio edictis publicis recedere vellent) cur novam monetam et marcham LX . soli
dorum in usum civium suorum introducere non possent allegabant nonnulla gravamina
sua, quae in isto regni conventu generali ad sacram regiam Mtem. referre disponerent,
quibus nihilominus liberari se posse asseruerunt, si modo juxta privilegium suum, quod
ab antiquo habent et nunc per suam Mtem. regiam suspensum esset, monetam in valore
et grano huic regiae novae correspondentem cudere ipsis permitteretur.
Allegant etiam Gedanenses in praetextum inoboedientiae suae, quomodo consiliarii Prussiae
ipsis promisissent, quod cum in frumentis tum in omnibus aliis mercibus et rebus vendi
bilibus quarto denario minoris essent empturi; etiam de quo negotio cum sermones et con
sultationes inter ipsos consiliarios, et praeterea, quomodo omnium artificiorum et opificio
rum opera ponerentur, incidissent, soli Gedanenses contradicentes restiterunt. Quo enim
pacto consiliarii pro Polonis, Masovitis, Hispanis, denique omnibus ferme nationibus
in Gedanum res et merces suas importantibus, id, quod fieri non posset, promitterent
dni. consiliarii?
Kod. Sap, VIII.
414. Conventus generalis in Piotrkow.

Sub finem anni domini 1529 indictus fuit conventus generalis in Petrkow ad diem sancti
ad quem senatus fuit convocatus literis regiis ac legationibus ad omnes palatinatus regni missis, quae per Joannem Choienski, archidiaconum Cracoviensem, secretarium
regium, vicem cancellariorum in Polonia commorantium obeuntem penes regem in Lituania,
scriptae sunt. Desiderantur. Si reperti aliquando fuerint, hic asscribantur.2)
*) Scii. A n d r e a e ( 3 0 Novembris).
w M etryce koronnej.
Cfr. n r. 3 4 3 ,
*) L 5st 6 w tych nie m aj$ kodeksy, nie masz ich tafcse
809

Fromborku (A I, nr.
407, odpis).
Reverende domine, amice carissime ac plurimum honorande. Singularis reverendae Domi

nationis vestrae in me et vicissim meus in eam amor et praeterea meorum necessitates
in causa sunt, quod crebrioribus literis ipsam invisere operaque ejus uti cogar. E t cum
alioqui hunc servitorem meum hospitii procurandi gratia istuc mitto, bonam meam vale
tudinem et hoc, quod nunc* occurrit, significare volui E st villa in Derschoviensi districtu
sita, Gnischow dicta, triginta mansos habens et (ut scribitur mihi) pro sexcentis marcis
Pruthenicis impignorata Raynaldo Feltstet, civi Gedanensi nuperrime defuncto, quotannis
viginti florenos ungaricales vel circiter, plus minus, censuans. Quae cum nunc per mortem
dicti Raynaldi Feltstet vacet, diligentissime scribit mihi domina Gerdrudis, glos mea,
relicta videlicet Ebrehardi, fratris mei, Derschoviensem districtum hactenus tenens et trien
nium adhuc tentura, oratque, ut apud sacram Majestatem regiam sollicitarem instaremque,
quatenus illi dicta villa Gnischow eximenda ac ad suam ac liberorum suorum vitam inscri
benda concedatur. Inde fit, quod reverendam Dominationem vestram non rogare non
possim, quatenus eam mihi operam collocare ac apud regiam Majestatem impetrare velit,
ut praefata villa Gerdrudi, gloti me'ae, eximenda regia gratia concedatur ac ad suam
liberorumque suorum vitam tenenda, ita ut neque ab ipsa regia Majestate moderna neque
successoribus ejus aut alio quopiam eximi possit, inscribatur. Ubi vero nec hac via
successerit, vel hoc efficiat reverenda Dominatio vestra, ne ea villa alicui alteri (si modo
nondum collata est) per regiam Majestatem sacram eximenda detur aut inscribatur, donec
ego in eum conventum regni coram venero ac Majestatem regiam sacram de ejus villae
conditionibus edoctam rogavero. Grata et necessaria videtur meis ea villa non tam
ob fructuum lucrum, quam ob eam praecipue causam, ut quoniam praefata glos mea ultra
triennium Derschoviensem districtum non tenebit eximenda per Majestatem regiam, quod
tunc haberent extra urbis Gedanensis moenia locum, quo vel pestilentiae (quae Gedani
frequenter grassatur) tempore divertant, vel alias recreationis gratia exspatientur.
Ut itaque reverenda Dominatio vestra operam suam mihi meisque collocare velit, rogo.
E go vicissim referendae gratiae memoriam tenebo. Scribo praesentibus etiam reveren
dissimo domino episcopo Cracoviensi de hac villa; si aderit et valens fuerit, suam mihi
operam quoque profuturam spero. Reverendam Dominationem vestram ad mutuum con
spectum colloquiumque feliciter valere cupio. E x Heilsberg, prima Decembris 1529 .

Petro Tomicio, episcopo Cracoviensi.
Reverendissime in Christo pater et domine amice major et patrone observande. Quoniam
Deo fortunante et vita comite in eum Petercoviensem regni conventum venturus sum,
ideo hunc servitorem meum aulicum istuc ad disponendum pro me meisque hospitium
praemittere mihi necessum fuit. Unde praesentibus literis meis primum bonam meam
valetudinem significare volui, deinde et illud ad aures reverendae Dominationis vestrae
referre: Raynaldus Feltstet, dives civitatis Gdanensis civis, nuperrime defunctus, tenuit
quandam villam, dictam Gnischow in Derschoviensi districtu, ab oppido Dirschau tribus
quartalibus unius miliaris sitam, triginta mansos continentem et impignoratam sibi, ut scri
bitur
ArcMwnra biskupie -vr

Frotnborkn (A . I, nr.
40S, odpis}.
310
bitur mihi, sexcentis marcis Pruthenicis et quotannis viginti florenos Ungaricales vel
circiter, plus minus, censuantem, pro qua domina Gerdrudis, glos mea, relicta videlicet
Ebrehardi Ferber, fratris mei, tenutam Derschoviensem nunc tenens et triennium adhuc
tentura, diligentissime mihi scribit oratque, quatenus apud sacram regiam Majestatem pro
ipsa, ut eam villam ad suam et liberorum suorum vitam eximere et tenere valeat, solli
citarem rogaremque. Unde, quandoquidem res est non magni ponderis et preces relictae
fratris mei non iniquas censeo, reverendam Dominationem vestram diligenter rogo, digne
tur meis precibus favere, operam suam impendere atque a sacra regia Majestate impe
trare, quod dictam villam Gnischow relicta fratris mei praefati et eximere et ad suam
ac suorum liberorum vitam regia largitate et reverendae Dominationis vestrae patrocinio
inscriptam tenere possit. In eventum, quo eam sacra Majestas regia dictae Gerdrudi
ut personae femineae conferre nollet, ut saltem id fieret in personam Georgii Ferber, filii
ejusdem Gerdrudis, optimae indolis et magnae spei adolescentis. Ubi nec hac via succes
serit, vel hoc obtineat reverenda Dominatio vestra, ne sacra regia Majestas eam villam
(si modo nondum alicui collata est) nulli eximendam det vel inscribat, donec ipse ego
coram suam sacram Majestatem in eo conventu Petercoviensi oravero et omnem ejus
villae conditionem edocuero. Quae ob eam maxime causam meis gratior foret, ut, quo
niam tenutam Derschoviensem non diu, quippe non ultra triennium, in possessione habebit
glos mea eximenda per sacram regiam Majestatem, quod tunc haberent extra urbis moenia
locum, in quem vel tempore pestifero divertant, vel alias oblectandi animi gratia exspatientur. Ego vicissim eam beneficii praestiti benevolentiam erga reverendissimam Domi
nationem vestram omni gratitudine et gratiae referendae promptitudine una cum praefata
glote mea, immo omnibus meis promereri studebo. Me, ecclesiam meam familiamque
meam totam in favorem reverendissimae Dominationis vestrae commendans, quam
ut Christus ad felices optatosque mutuos conspectus salvam et fortem conservet, opto.
Cetera Deo volente latius coram. E x Heilsberg, prima Decembris, anno 1529 .
Ajchiwum biskupie we
Fromborku. (A. I, nr.
409, odpis.)
417.
Mauritius Ferber, epus. Varmiensis,
Matthiae Drzewicki, episcopo Vladislaviensi.
Reverendissime in Christo pater et domine, amice, frater et major honorande. Quoniam
Christo adjutore in eum Petercoviensem regni conventum venturus sum, hunc servitorem
meum aulicum istuc ad disponendum pro me et curialibus meis hospitium praemittere
necessarium mihi fuit. Ideo praesentibus literis aliud scribere non habui, quam quod
bonam meam valetudinem significarem reverendae Dominationi vestrae. D e reliquis inter
nos mutuo conferendis Deo felicitante coram commentabimur. Interea reverendissimam
Dominationem vestram ad optatos felicesque mutuos conspectus salvam et fortem con
servet Deus optimus maximus, cui eandem commendatam esse cupio. E x Heilsberg,
prima Decembris.
Aichiwum biskupie we
Fromborku (A I, nr.
410, odpis).

Petro Kmita Sobienski.
Magnifice domine, amice carissime ac honorande. Quia Deo volente et vita comite in eum
regni conventum Petercoviensem venturi sumus, hunc familiarem nostrum aulicum hospitii
procurandi
311
procurandi gratia praemittendum duximus, rogantes Magnificentiam vestram, velit pro

nobis et curialibus equisque nostris bonum et commodum hospitium assignare. Venient
praeterea nuntii et consiliarii terrarum Prussiae, videlicet Georgius a Baysen, Marienburgensis, Georgius a Conopat, Pomeraniae palatini, Nicolaus Dzialinski, castellanus Cui-'
mensis et Achacius Zcema, succamerarius Pomeraniae. Hi etiam petierunt, se per me pro
hospitio bono dando et deputando Magnificentiae vestrae commendari, quemadmodum
et praesentibus tam nos quam ipsos commendatos esse cupimus eidem et bene valeat.
E x Heilsberg, prima Decembris.
419. Obligatio Joannis Lewicki.
Kod, bibi. K s. Czartor.

(Mscr. 243, nr. 41,
pag, 119.)
E go Joannes Levitius, cantor Plocensis, agens et scriba serenissimorum dominorum meo

rum, regis et reginae Poloniae, recognosco, me teneri dnae. Hedvigi Polonae, hospiti
meae, octo ducatos auri in auro boni ponderis pro expensis apud eam habitis, quos
me obligo illi solvere hic Romae ante festa Nativitatis domini proxima, in forma ampliori
camerae apostolicae, et sub censura, et ita promitto et juro et renuntio et procuratores
constituo. In cujus fidem hanc cedulam scripsi et subscripsi, ac sigillo meo obsignavi.
Dat. Romae sexta Decembris 1529 ,
Ita est, ego Joannes gerens manu mea ssr.

Sacra regia Mtas. etc. Veniens huc ad me Myszkowski, cubicularius Mtis. vrae., literas
mihi ab illa reddidit, quibus impense et suadere et mandare mihi dignatur Mtas. vra.,
ut propere isthuc ad consulendum cum ceteris de publico et Mtis. vrae. statu veniam,
ne viderer meam quietem necessitati reipublicae et instituto studiisque Mtis. vrae. ante
ponere, quae tametsi post longam aegritudinem quietem sibi necessariam esse intelligat,
amplecti tamen illam ante noluit, quam respublica consiliis illius et cura diligenti sit in tuto
collocata. Quod equidem Mtis. vrae. consilium, quia adhuc, cum essem Cracoviae, fuerat
mihi cognitum, usque adeo me permovit, ut quamvis tum nimio morbo languerem, conti
nere tamen non potuerim, quin exemplo Mtis. vrae. in consultationem de salute reipublicae
debeam descendere. Octavus hic enim agitur dies, quod ego Cracovia discessi hoc
maxime proposito, ut Piotrkoviam ad excipiendam Mtem. vram. et ad praestandum illi
e t publicae rei officium meum contenderem. Nec sane quod serius isthuc venio, muta
tione primae voluntatis meae accidit, sed quod currus onerarii, qui propter difficultatem
itineris promovere non poterant, tantisper me fuerant remorati; nunc tamen cum denuo
accessit in hoc voluntas et mandatum Mtis. vrae. sermae., ut isthuc veniam, obtemperabo
illi non invitus, quantumvis aeger adhuc et extreme languens, neque enim valetudini
et rationibus meis magis indulgere volo, quam voluntas et jussa Mtis. vrae. patiuntur, pro
qua ego non incommoditatem solum itineris et morbi exacerbationem sustinere, sed vitam
etiam profundere nunquam recusaverim. Quare nil aliud agam, nisi equos ex labore pau
lulum reficiam et res componam, isthucque, quanto celerius fieri poterit; veniam, nisi forte
(quod nolim) aliquid gravius mihi contingat, propter quod vehi sine periculo vitae non
possem. Commendo me et servitutem meam in gratiam sacrae Mtis. vrae., quam diutis
sime salvam et felicem cum serma. conjuge sua et liberis incolumem vehementer desidero.
Datum in Kielce, die octava Decembris 1529 .

(odpis GtSiskiego).
Kod. Sap. V II () 189.
312

(odpis Gdrskiego).
Kod. Sap. V II (2) 190.
421. Petr. Tomieki, epus. Crae., vicecancellarius,

Christ. Szydlowiecki, castell. Crac., cancellario.1*
Mgce. domine, domine et amice honorandissime. Delectat me quidem exspectatio ista*
in qua me esse et apud se et apud Mtem. regiam Mgda. vra. scribit, nam propter hanc
solam, sive non venire liceret, ego isthuc, si sanus essem, venirem libenter, ut fructum
tantae gratitudinis et caperem et in praesentia agnoscerem. Verum aegritudo illa, quae
dudum me, teste Mgcia. vra., affligit, augeri in dies mihi videtur, non patitur me mihi
persuadere, ut meus isthuc-adventus vel utilis vel necessarius quavis ratione esse possit
A t quoniam ita est humanitus comparatum, ut, si velimus officiosi et obsequentes esse,
non id faciamus, quod conducit nobis, sed quod vel amicis videtur vel principi lubet,
adversari amplius de veniendo isthuc Mgciae. vrae. et mandato regiae Mtis. nolo, tametsi
constanti eram quoque hactenus voluntate, ut discedens Cracovia Mgciae. vrae. me factu
rum receperam, nisi quod currus onerarii post terga relicti promovere iter hucusque non
siverunt. Nunc tamen rursus et Mgciae. vrae. et regiae Mtis. literis, quae opera Mgciae.
vrae. scriptae sunt provocatus, alacriore quo potero animo iter suscipiam, et quam cele
rius potero, isthuc veniam, modo .et difficultatem itineris et morbi molestiam sustinendi
adsit vel facultas vel potestas. Commendo me amori et benevolentiae Mgciae. vrae.,
quam felicissimam esse et per multum tempus cum suis omnibus bene salvam et incolu
mem vehementer opto. E x Kielce, die VIII. Decembris 1529 .
Archivum Krdlewieckie
(list orygin. z wlasnorpr./.rip.mzako6c2C!licro).
4 22. Christophorus Szydlowiecki, castell. Crac., cancellarius,

'Illustrissime princeps et domine, domine frater major honorandissime. Salutem et promp
tissima obsequia. Nimis liberalis est illustrissima Dominatio vestra in exhibendis officii
erga me. Mihi quia item facere facultas deest, ex corde doleo. Sum tamen in hoc,
ut modis omnibus gratificer illustrissimae Dominationi vestrae in hiis, quaecumque sunt
virium et facultatum mearum.
Aves missas ab illustrissima Dominatione vestra praesentavi sacrae Majestati regiae et munusverbis ornavi, quanquam epistola illustrissimae Dominationis vestrae satis commendatum,
fuit. De hiis etiam, quas mihi misit, ago et habeo illustrissimae Dominationi vestrae
ingentes gratias, quibus suo tempore utar in venationibus et libentissime et summa cum
voluptate. Non dubio enim eas esse pernicitatis eximiae.
Novarum rerum nihil e st quod scribam illustrissimae Dominationi vestrae, nam quicquid
novi apud me erat, tum, cum puerum ejus expedivi, hoc illustrissimae Dominationi
vestrae misi.
Commendo me illustrissimae Dominationi vestrae, quam optime ac felicissime una cum sua
illustrissima domina conjuge et dulcissimis liberis valere desidero. Datum Pyotrcoviae
die decima Decembris anno Domini MDXXIX.
Christophorus de Schidlovyecz, castellanus et capitaneus Cracoviensis generalis ac regni
Poloniae cancellarius etc., vestrae illustrissim ae D om inationis totus servitor et fr a te r
. manu sua.
a) W kodeksie Sapiezyiiskim list mylnie zatytulowany do Lukasza G6rki.
3 18
423. Christophorus Szydlowiecki, castell. Crae., cancell.,

Arehiwum Krdlewieckte
(list oryginalny).
Illustrissime princeps et domine, domine frater major honorandissime. Salutem et promp

tissima obsequia. Quae illustrissima Dominatio vestra scribere dignata est sacrae Maje
stati regiae Poloniae, domino et avunculo suo, et mihi, plene intellexit sua Majestas regia.
Lectae sunt literae illustrissimae Dominationis vestrae in frequenti senatu permoveruntque
omnes ordines regni non mediocriter hae ipsae literae et justissimae querelae illustrissimae
Dominationis vestrae, nullusque fuit, qui non commendaret causam illustrissimae Domina
tionis vestrae et Gedanensium ac Elbingensium temeritatem non improbaret vehementer.
Pectus autem regium quid spiret et meditetur, literae Majestatis suae illustrissimam
Dominationem vestram docebunt.
Anteaquam literae illustrissimae Dominationis vestrae huc perlatae sunt, exposuit in senatu
longa oratione generosus dominus Joannes Balinski, castellanus Gedanensis, quid Geda
nenses et Elbingenses moliantur in hoc negotio. Quapropter illustrissima Dominatio
vestra bono animo esse dignetur, quin certissimum habeat, Majestatem regiam et coronam
de Gedanensibus et Elbingensibus non bene contentam esse. Praestolantur in hoc legati
illustrissimae Dominationis vestrae et proceres Prussiae exspectabunturque, donec venerint.
Nec proderit civibus parum morigeris sua percursio.
De novis rebus nihil est, quod illustrissimae Dominationi vestrae scribam, nisi hoc, quod
mihi quidam amicus ex Buda nuper scripsit; ejus literarum exemplum mitto illustrissimae
Dominationi vestrae. Jam quid agat rex Joannes et quid divus rex Ferdinandus machinetur, mihi minime constat.
Dum haec scriberentur, allata sunt mihi nova sub signo A, quae ex Moravia et Nurumberga
scripta sunt; ea mitto illustrissimae Dominationi vestrae. Quam una cum illustrissima
domina principe Dorothea, conjuge sua charissima, ac dulcissimis liberis optime et feli
cissime plurimos in. annos valere desidero. Datum Piotrcoviae in conventu generali decima
quarta die Decembris anno a Christo nato MDXXIX.
Christophorus de Schidlowyecz, castellanus et capitaneus Cracoviensis ac regni Poloniae
summus cancellarius etc., vestrae illustrissim ae D om inationis totissim us servitor et fr a te r
manu sua.
424. Joannes Chojenski, seeretarius regius,

(list orygin. z wlasoorjcznyra podpisem).
Illustrissime princeps domine, domine clementissime. Post servitutis meae commendationem.

Sacra Majestas regia gravi et indigno certe fert animo contumaciam et protervam mentem
subditorum suorum de civitatibus Elbingensi et Dantiscana, quorum desideria et conatus,
uti existimo, compescentur decreto publico senatus in isto conventu; hic exspectantur
ipsi una et primores illius provinciae ac vestrae illustrissimae Dominationis nunctii.
Interea priusquam venerint, nihil statuetur in re monetaria, cujus negotium Majestas regia
profecto habet cordi. Responsi, quod dedit illustrissimus dominus dux Opoliensis ad literas
Majestatis regiae, exemplum mitto vestrae illustrissimae Dominationi.1) Cujus Amplitudini
servitutis
Listu tego nie m a Arehiwum Krolewieckie.
40
314
meae exiguitatem humiliter commendo orans, ut dominus Deus omnes actiones vestrae
illustrissimae Dominationis prosperet. E x Piotrkovia X V Decembris anno domini MDXXIX-
Ejusdem vestrae illustrissim ae D om inationis servitor

Joonnes C hoien skiarchidiacon u s Cracoviensis, manu sua.
Kod. Sap. VIII, 8

Sacra reginalis Mtas. et domina dna. clementissima. Post humilem servitutis et orationum
mearum commendationem. Gaudium magnum praesentibus Mti. vestrae sermae. annuntio,
illmum. Mtis. vestrae filium in regem Poloniae communi omnium ordinum consensu et volun
tate hodie electum esse et in dominum ab universis provinciis susceptum. In quo nescio
an magis laetari vel admirari debeam, cum et factum istud optatissimum supra omnia,
quae jucundissima in vita homini contingere possint, incredibilem laetitiam et voluptatem
mihi afferat ac Mtis. vestrae rursus ac illmi. filii auspicia atque rationes admirabiles
et mirificas esse hoc tempore animadvertam. Explicari enim vix possit, quam celerrime
et praeter omnium exspectationem quamque concordibus omnium suffragiis augusta haec
regis futuri electio sit coiifecta, quam ego satis intelligo non magis ex studio et cupidi
tate omnium, quam ex singulari Dei voluntate et clementia tam prospere et feliciter
successisse. In quo equidem tanto communi gaudio Mti. vestrae sermae. et filio ejus
illmo. mirifice ego gratulor, mihi vero laetor et gaudeo, quod in vita adhuc permissu
et gratia omnipotentis Dei tam optatae communis felicitatis compos et particeps fuerim
factus, ob quod ipsum solum, quoadusque vixero, Deo omnipotenti ingentes agam gratias
et precabor indignus, ut e t Mtem. regiam cum vestra Mte. per multos annos hoc gaudio
frui patiatur et filium in hoc regno post multum tempus illis superstitem et fortunatum
esse faciat.
Et ejus quidem rei, ut acta est, ordinem propterea Mti. vestrae non scribo, quod id ab
oratoribus Mtis. regiae, qui in ea re quam primum mittentur, copiose fore cognituram
scio, tum etiam quod nuntius tam praesentis et insperati gaudii moram scribendi longio
rem non patiebatur. Quare quod restat me et servitutem meam rursus in gratiam Mtis.
vestrae sermae. commendo felicissimamque illam esse et in plurimos annos cum sermo,
conjuge et omnibus liberis suis sanam, salvam et incolumem vehementer desidero.
Piotrkoviae, die Saturni 17 . Decembris 1529 .
Kod. Sap. V III,
426. Petrus Tomieius, epus. Crae., vicecancellarius,

Nicolao Bedlefiski, scolastieo et vicario curiae eathedr. Cracov.
Venerabilis domine, frater in Christo carissime. Posteaquam huc venimus, dies hic laetitiae
et gaudii plenus nobis obtigit. Praeter spem etenim et opinionem cujusvis, ordinatione
vero, permissu et clementia Dei optimi maximi factum est, quod illmus. Mtis. regiae
filius in regem Poloniae futurum et dominum ac heredem omnium ordinum consensu
et concordibus suffragiis sit electus, quod illi nobisque omnibus dominus Deus faustum
et felix esse jubeat. De quo communi gaudio ut simul nobiscum gaudere et laetari pos
sitis, vos facimus praesentibus certiorem rogamusque a vobis, ut acceptis literis nostris
et
315
et accepto consilio a reginali Mte., qua ratione id fieri debeat, supplicationes publicas
in omnibus templis fieri faciatis missasque et T e deum laudamus cantari ad laudem
et gloriam omnipotentis Dei, idque etiam ut per totam diocesim ceteri presbiteri et eccle
siastici praestent, processuum literis mandetis. Nam est, quod et gaudere et domino
Deo gratias agere in tam praesenti et insperata communi omnium nostrum felicitate debeamus.
De valetudine nostra nihil in praesens habemus, quod vobis scribamus, nisi quod languere
nobis plurimum adhuc videbamur. Ceterum vos, ut fratrem nostrum amantissimum, felicem
esse et diu incolumem optamus rogamusque vos, oretis orarique et precari dominum
Deum pro nobis jugiter faciatis, quia certe nimis debiles infirmique sumus.
427.
Petrus Tomicius, epus. Crac., vicecancell.,
Stanislao Borek, decretorum doctori, canon. Cracov.
Venerabilis domine, frater in Christo carissime. Etsi quidem languentes et inviti huc
venimus, nihil tamen nos de suscepto hoc consilio et itinere poenitet. Quin etiam
magnopere gaudemus, quod tertio die post meum huc adventum initio et consilio nostrO
praeter spem contigerit, illmum. Mtis. regiae filium esse in regem Poloniae et dominum
futurum electum et concordibus omnium suffragiis susceptum; tametsi id neque Mtas.
regia neque ego ipse confid debere credebamus tam cito, tamen oportuit hoc ex divina
providentia et clementia in nos singulari processisse, ut in re, quae difficilis et ardua
factu videbatur, summa facilitas et consensus omnium existeret, ob quod ipsi domino deo
perpetua sit laus, honor et gloria.
Scripsimus ad dominum vicarium, ut juberet fieri supplicationes in tota diocesi et canticum
laudis divinae decantari idque maxime Cracoviae et in templo majori sedis nostrae, qua
tamen id solennitate et quo ordine fieri debeat ad testificationem tantae communis laetitiae
et gaudii, vos illi consilium praebeatis et cum Mte. reginali super eo conferatis. Nam
ut nos hic sumus exhilarati facto isto, ita et ceteros jurisdictionis nostrae clericos adju
tores et testificatores cumulatae ejus voluptatis nobis esse optamus.
Nos languemus adhuc et sumus multum debiles bonamque spem de recuperanda bona vale
tudine nostra habere nequaquam possumus, quoniam multum in corporis nostri habitudine
decrescimus et non sentimus aliquam diminutionem aegritudinis nostrae.
Cupimus vos sanum et felicem esse rogamusque vos, oretis dominum Deum pro nobis.
428. Christ Szydlowiecki, castell. Crac., cancellarius,

Illustrissime et excellentissime princeps et domine, domine frater major colendissime ac hono
randissime. Salutem et quicquid fraterni obsequii praestari possit.
Scripsit nuper illustrissima Dominatio vestra mihi rem acerbam et doloris plenam, quomodo
cum sua illustrissima domina conjuge, domina mea colendissima, et fidissimis familiaribus
in maximo et plane extremo periculo vitae versata sit. Sed Christus, qui in tribulatio
nibus electos probat, non deseruit illustrissimam Dominationem vestram et ejus clarissimam
conjugem, quin post brevem castigatiunculatn consolatus est nos omnes, cum illustrissimam
Dominationem vestram et ejus charissimatn conjugem vitae et pristinae sanitati restituit,
in qua vos conservare dignetur in gloriam suam per annos Nestoreos.
Ego
Arehiwum K r61ewieckie
(list orygin. z wtasnortjcznera zaboftczeniem).
316
Ego pro tristibus jucunda, immo jucundissima scripturus sum illustrissimae Domination
vestrae, quam certiorem facio, quod hesterno die, nihil tale Majestate regia et nobis
omnibus cogitantibus, inalio enim et longe diverso negotio frequens senatus conve
nerat, consensu, immo rogatu omnium procerum et ordinum regni serenissimus dominus
Sigismundus Augustus, magnus dux Lituaniae, natus serenissimi domini nostri, frater vero
illustrissimae Dominationis vestrae ex charissimo avunculo, quod felix faustumque et in
gloriam Dei ac incrementum reipublicae nostrae sit, rex Poloniae electus et declaratus est
patre annuente et omnia rata habente. R ex noster et nos nihil heri mane de hoc medi
tati sumus, sed quicquid actum est, spiritu Domini actum est et mutatio haec dexterae
Excelsi. In hoc ipso felicissimo senatu et actu plurimum ego laboris et verborum effudi,
ita quod vix ullus concionator, quamvis eloquens, die Veneris magna tantum dicere possit
Sed gratissimus et suavissimus fuit mihi labor iste. E t quia compertum habeo haec
illustrissimae Dominationi vestrae fore gratissima, ideo hunc alumnum et pocillatorem
meum, nobilem Alexium Lig^za, cum hiis ad invisendam et salutandam illustrissimam
Dominationem vestram misi, ut hujus gaudii et laetitiae nostrae particeps sit, unaque
nobiscum gaudeat et domino Deo gratias agat.
D e coronationis die adhuc nihil est conclusum, immo neque dictum. Concludetur tamen hiis
diebus proximis et non extrahetur in longum talis celebritas. Ad quam etiam illustrissima
Dominatio vestra tanquam frater et princeps subditus vocabitur. Ego autem curabo,
ut illustrissima Dominatio vestra cum serenissimo domino nostro sit fidejussor coram
regno Poloniae, quod illustrissimus dominus princeps Sigismundus electus rex jamque
coronandus jura et libertates ac privilegia regni firma et illibata servet. Ita enim fieri
solet apud nos, cum reges in tenera aetate coronantur, cedetque istud illustrissimae Domi
nationi vestrae in gloriam et memoriam sempiternam. Plura scribere moles negotiorum,
quibus distineor, non permittit. Hoc solum adscribam, quod sacra Majestas regia Deo
bene volente rectissime valet.
Dominus Stanislaus Kostka a Stemberg, bonus servitor et praedicator laudum illustrissimae
Dominationis vestrae, fuit unus ex nuntiis terrarum Kuyaviae; hic non mediocriter delec
tatur in gratia illustrissimae Dominationis vestrae. Cui eundem ex corde commendo
et rogo, ut eum illustrissima Dominatio vestra gratia et benignitate sua ducali prose
quatur, ita ut agnoscat intercessionem meam sibi apud illustrissimam Dominationem vestram
usui fore. Commendo me etiam illustrissimae Dominationi vestrae, quam una cum sua
inclyta domina conjuge et optatissimis liberis optime et diutissime esse sospitem exopto.
Datum Piotrcoviae die decima nona Decembris, anno Domini MDXXIX.
Christophorus de Schidlowiecz, castellanus et capitaneus Cracoviensis ac regni Poloniae
cancellarius etc., vestrae illustrissim ae D om inationis totissim us servitor et fr a te r manu sua.

Fuit quidem venientibus huc nobis magnae imprimis curae negotium et status sermi. filii
nostri, tamen cum anxie nobiscum cogitaremus, quo pacto res esset commodius et effica
cius aggredienda et tractanda, praeter nostram et omnium opinionem, quando mentio
facta fuerat in senatu de evectione ipsius sermi. filii nostri ad fastigium Magni ducatus
Lithuaniae, universi primum consiliarii, deinde etiam et terrarum nuntii nos sponte sua
rogarunt, ut eundem sermum. filium nostrum pariter ad sedem regiam propter varios
rerum
317
rerum humanarum eventus proveheremus, quod nobis assentientibus et gratias illis agentibus mox summo omnium consensu et alacritate electus est idem sermus. filius noster
in regem et publice omnibus denuntiatus et declaratus. Quod nos videntes factum majori
e t Dei providentia et nostrorum subditorum erga nos fide et observantia, quam nostro
studio, tanto majorem laetitiam et consolationem cepimus eaque et vestram Mtem., ut
omnium rerum nostrarum sociam carissimam, vestigio impartiri voluimus, hortantes illam,
ut pro tanta Dei erga nos et prolem nostram benignitate diligenter illi gratias agat
ac eadem laetitia et consolatione, qua nos affecti sumus, ipsa quoque fruatur et reliquarum
rerum nostrarum spem optimam concipiat valeatque una cum ipso felicissimo filio nostro
et ceteris liberis nostris, et nos, quod facit, diligat. In conventu generali Piotrkoviensi
21 Decembris a. 1529 , regni nostri XX III.1)
43 0 . Sigismundus primus, re x Poloniae,

Serma. princeps etc. Visum est et nobis et universis consiliariis nostris, ut cum ad morem
veterem observandum tum etiam ad rem pro dignitate nostra ornandam mittantur hinc
ex senatu viri primarii ad Mtem. vestram et sermum. filium nostrum ad denuntiandam
electionem ejus et illum de more ad regnum invitandum et postulandum. Mittentur ita
que duo pontifices, duo palatini et castellani forte sex, qui et nostro et totius senatus
nomine, salutata imprimis Mte. vestra, deinde et sermo, filio nostro, verba facient inprimis
ad ejus Sertem., ut sit et quibus rationibus ante tempus in regem electus et declaratus.
Testabuntur fidem et observantiam suam erga nos et sermam. familiam nostram, comme
morantes nostrum et majorum nostrorum regimen, deinde sermonem suum ad Mtem. quo
que vestram convertent adjicientes nonnulla ad formationem et functionem regiam perti
nentia, non ideo id quidem, quod dubitent nos cum Mte. vestra non debere esse satis
attentos et diligentes in educando sermo, filio nostro, sed quod videantur sibi in hac
parte officium bonorum subditorum et consiliariorum facturi, ut de asservandis informandisque recte moribus atque ingenio ejusdem sermi. filii nostri nos tempori admoneant,
quem sibi et multis aliis populis sciunt imperaturum. Nam haec in talibus artibus fieri
non solum est solitum, sed etiam receptum et peculiare. Haec propterea Mti. vestrae
significanda duximus, ut, quae ad eum actum opportuna sint ex re et dignitate nostra,
tempori cum a Mte. vestra tum ab ejus officialibus sciantur. Quae felicissime valeat
et nos diligat. Piotrkoviae, XX I. Decembris, a, 1529 , regni XXIIL

num mearum commendationem.
Dimisso jam cubiculario, qui de electo in regem illmo. filio Mtis. vestrae literas Mtis. regiae
et meas ad illam tulit, tractatum hic est serio et diligenter in senatu de mittendis in ea
re oratoribus ad Mtem. vestram et sermum. filium ejus. Estque ita volente Mte. regia
et
J) W kodeksie Sapiezynskim mylnie podany rok 1530.
318
et assentientibus ceteris omnibus decretum, ut propter dignitatem utriusque Mtis. vestrae

et magnitudinem sermi. filii earum negotii mitterentur huc duo episcopi, duo palatini et sex
castellani et aliquot fortasse terrestres nuntii, qui et Mti. vestrae hanc rem de more cum
gravitate et pondere verborum declarent et sermum. filium ejus ad suscipienda regni
gubernacula solenniter invitent. Quod ut non esset ante tempus incognitum Mti. vestrae,
Mtas. regia per praesentem cubicularium et literas illi ad ferendum datas declarare voluit.
Quod ego etiam, ne ab officio discedam, attingere hoc pacto saltem praesentibus volui.
Nam quod attinet ad legationis rationem, hanc ex ipsius Mtis. literis Mtem. vestram
copiose cognoscere posse non dubito.
Nomina autem oratorum sunt ista: d. Andreas Crieius, episcopus Plocensis, nepos meus,
d. Joannes Carnkowski, epus. Premisliensis, d. Otta de Chodecz, palatinus Sandomiriensis,
d. Nicolaus de Coscielec, palatinus Calissiensis, d. Joannes de Coscielec, castellanus Lanciciensis, filius domini Stanislai, palatini Posnaniensis, d. Joannes de Tanczin, castellanus
Lublinensis, marschalcus curiae regiae, d. Stanislaus de Sprowa, castellanus Biecensis,
d. Nicolaus Russocki, castellanus Biechoviensis et capitaneus Lanciciensis, d. Spithko,
de Tarnow castellanus 2arnowiensis et d. Petrus Opalenicki, castellanus Landensis.
Commendo me rursus et servitutem meam Mti. vestrae sermae., quam diutissime salvam
et felicissimam esse cum sermo, conjuge suo et liberis vehementer desidero.
Arehiwum KitJlewieckie
(list orygin. * wlasnor^cznym podpisem).
432. Christ. Szydlowiecki, castell. Crac., cancellarius,

Illustrissime princeps et domine, domine frater major colendissime ac modis omnibus hono
randissime. Post officiosissimorum obsequiorum nuncupationem. Nullis verbis explicari
potest, quantum gaudii et laetitiae cepi et ex nuntio et ex literis illustrissimae Domina
tionis vestrae, quibus mihi significavit natum sibi esse filium, heredem et successorem
ducatuum illustrissimae Dominationis vestrae. Quam ob rem Deo immortali ago et habeo
gratias et illustrissimae Dominationi vestrae vere et ex animo gratulor. Natus est illu
strissimae Dominationi vestrae filius et successor, mihi dominus ac frater, filio autem meo
juniori Christophoro dominus. In signum autem verae ac sincerae gratulationis mitto
ad invisendam et salutandam illustrissimam Dominationem vestram, simul et ejus clarissi
mam ac amantissimam dominam conjugem ex regia stirpe oriundam, hunc venerabilem
Paulum Plotowski, praepositum et canonicum Varmiensem plebanumque in Niepolomicze,
secretarium meum, cui injunxi apud illustrissimam Dominationem vestram et illustrissimam
dominam conjugem ejus, dominam meam plurimum honorandam, hoc agere, quod est mentis
ac desiderii .mei, qui etiam nomine meo filium illustrissimae Dominationis vestrae ad chri
stianismum juvabit et e sacro fonte baptismi levabit. Opto, ut dominus Deus, largitor
omnium bonorum, det filio illustrissimae Dominationis vestrae recens nato salutem et ineo*
lumnitatem per annos Nestoreos, mentem piam et christianam, omnium rerum felices
successus, glorias, victorias et triumphos viventibus parentibus et amicis fidissimis, qui
illustrissimae Dominationi vestrae favent et benevolunt.
Rursus commendo fidissima obsequia mea eidem illustrissimae Dominationi vestrae. Datum
Pyotrcoviae vigesima quarta die mensis Decembris anno Domini millesimo quingentesimo
, vigesimo nono.
Vestrae illustrissim ae D om inationis lotissim us servitor et fr a te r C ristoforus de Schidloviecz>

castellanus et capitaneus Cracoviensis ac regn i Poloniae cancellarius, m anu sua.
319
43 3 . Sigismundus primus, re x Poloniae,

Joanni, Hungariae regi.
Kod. Sap. V m , 2.
Serme. princeps et domine, frater et affinis carissime. Accepimus hic mense Decembri
literas Mtis. vestrae, datas ultima Septembris, quibus primum queritur, nos alteri parti,
quae causam justam haberet, non adhaesisse, deinde, quod gentes ejus aliunde conductae
et prohibitae essent hinc transire et contumeliis affectae. Nos susceperamus quidem
causa Mtis. vestrae differentiam hanc ejus cum sermo, rege Ferdinando componendam,
si hoc fieri aliquibus honestis mediis potuisset, nihilque in ea re operae et impendii nostri
praetermisimus. Judicium vero decernendi neque nobis utraque pars detulit, quod fieri
oportebat, neque, si detulisset, causa tanti momenti adeo cito, ut Mtas. vestra putat,
cognosci et determinari potuisset; adhaerere autem alteri parti minime dignum videbatur,
cum ut apud utramque faciendae in posterum concordiae fidem conservaremus, tum ne huic
bello tam funesto, quod semper abhorruimus, nos misceremus, neque utramque partem
ita meticulosam videbamus, ut, si maxime alterutri adhaesissemus, altera a coeptis suis
destitisset.
De gentibus vero suis externis nescimus profecto, quid Mtas. vestra queratur, quarum neque
visus est quisquam in hoc regno, neque, si in rerum natura fuerint, compertum habemus.
Quod autem subjunxit, ut, si inde regnum nostrum aliquid detrimenti patiatur, vestram
Mtem. debere esse excusatam: an hoc scribi ad nos oportuit, virtuti et prudentiae illius
expendendum relinquimus. Quae felicissime valeat. Piotrkoviae, die natali Domini 1529 .*)
434.
Legatio a Joanne, rege Ungariae,
ad Sigismundum primum, regem Poloniae, data Jaeobo
Secignewski, capitaneo, oratori regis Joannis.2)
Nauka dana od NaiaSneiszego Kxi^szecia i Pana Pana Janusza Krdlia Vggyerskiego etc.,
Vielmosznemu Jacubovi Seczegniewskiemu, StaroScie i Radzie iego kr61ewskiei mitoSci,
a Oratorowi do NaiaSnieiszego kziq2cia i Pana Pana Sigmuntha, Kr61ia Polskiego etc.
Naprzdd powie od iego MifoSci Kr61ia V^gierskiego Kr 6lovi Polskiemu jeg o Mito.4ci pozdrowienie, kt6 re Krdliowi Vggierskiemu iesth bardzo mite iako swe wlasne i swego oicza
namilszego.
Pothim b^dzie szfe radowat Kr 6liovi Polskiemu, isz sin iego Mei. podwiszon iesth na wielkie
kxiqsthwo Lithewskie.
Pothim powie przicziny, kt6 rimi nawicei Czesarz Turecki pobudzon, umiSlil, abi ze wszistkq
swq, moezq, do thich stron prziszedt. A t pierwszq i nawi^tszq przicziny bdzie powiadai, isz listhi i Ferdinanda kr6lia i ceszarza Karolusa bardzo chelplyvimi iest pobudzon
ku poruszeniu thei walki w thich to stronach, kt6rimi listhi groszili si$ wszi^6 B:aiogr 6 d
i insze zamki ceszarzowi Tureckiemu, i walk s nim stoezid, cosz to sz listhdw ich mo2e
bi porozumiano. Bo gdi Cesarz Turecki tho porozumial, miat u siebie takiego i tak
Kxjq&jcia a Pana mocnego za rzecz niegodng, abi niepotiumiet tak podniesionego a chetpliwego
*) D . 2 5 . 12. 1 5 2 9 . W kod. Sap. m ylnie: 1 5 3 0 . 2) Poselstwo to drukujemy w iem ie wedle kodeksu Sapiezynskiego, zachowuj^c Sdle ortografi% oryginahi a dodaj^c tylko gdzie potrzeba odpowiednie znafei przy sam ogJoskach nosowych, przy o , przy sp61g!oskach zmigkczonych i przy 1.
Kod. Sap. v m , 3.
32 0
pliwego umistu przerzeczonego Kr 6lia Ferdinanda y Karolusa Ceszarza, a hneth sw6i umist
obr6cit naprz6d ku posi^dzieniu Kr 6liestwa V^gierskiego, pothim ku swalczeniu onei czqSci
Miemieckich ziem, kt6rabi bita stolcern tich tak pisznich kxi^qth, kt6 re on chciat pierwei
uprzedzifi, niszlibi od nich bet uprzedzon. Ktorego rzeczi gdi porozumiat iego mito66
K r 6l Vqgierski, a u siebie rozwaZaigc, iako wielie stego bi si? stato, bi wszistka ziemia
Vqgierska miata zagin^6, postat do Ceszarza Tureckiego szwego orato ra, prosz^c, abi
iemu ziemitj V%gierskq zupetnq a nieskaZon^ raczit da6, i pothim drugi rasz, gdi iusz
Ceszarz Turecki wszeti w ziemie V^gierskq, nie lienit si$ iego mitoSd kr6l Vqgierski
w swei Personie, nie krom wielkiei przewasznoSci 2iwotha swego ku ceszarskiemu Maiestathowi przist%pi6, gdziesztho iako sczqSliwie wszistki rzeczi postano wiet iego kr6liewska
mito z onim namocneiszim Ceszarzem, szama rzecz iainie okazata, abowiem i kr6liesthwo
V^gierskie od zatracenia vibawiet, i s tak mocnego a bardzo nieswic zi$2onego nieprzyacielia prziacielia thak taskawego sobie nabet, isz thesz s przisi^gq, obiecat si zawsze bi
obronc^ iego kr6liewskei mitoSci na przeciw wszistkim nieprziacieliom, kt6 regoszbi kolwiek
stanu bili. Czosztho wic dosifi iaSnie okazat w Austriey, co i w inszich ziemiach uczimfi
chciai, bi bet proSbami iego kr6liewskiei mitoSci nie bet odwiedzion, maiqc thesz litoSfi
nad thim upadem Austrie, ktdrego upadu prziczina nikomu innemu ma bi6 przipisana,
ieno Ferdinandowi, kt6ri drugi rasz powth<5rzonimi listhi Cesarza, gdi bei niedalieko
Austrii, ku walce pobudzat, obiecui^c si naprzeciw iemu wiiachad i walk$ s nim stoczic,
ktdrei rzeczi iako cziScie dokazai, wszistek swiath rozumie, a zwiaszcza ony, kt6rich tak
wielie thisi^ci wzi^ci sq, w wieczne niewolstwo.
A aczkolwiek Viednia nie wsziqt, ku kt6remu Zadnich strzelb nie przipuszczat, nierzk^c abi
go bil miat Chcied dobiwad, a wszakosz tak wiele sk6d w onei stronie poczinif, iako sam
chciai. A snasd liepiei byto, abi bil Vieden stracon, abowiem tak Ceszarz swim gniewem
bilbi nasicon a thesz nie miatbi prziczini drugi rasz si wraca6. Teras iako on iesth
wielmosznego umistu, a nie bez prziczini, gdi iest tak mocnim panem, trzeba si ba6
abi thego snowu s wi^thsim upadem krze^cianstwa niepokusit, zwtascza gdi Ferdinand
mai%c swe rzeczi tak nakaione, nie chce przestafi, abi nie nagabat iego mitoSci kr6lia
V^gierskiego i iego kr61iestwa, a ceszarz nigdy nieopu^ci iego kr61iewskiei miloSci, a iego
thesz kr6liewska mito|6 raczei bi ziwoth stracit, niSli kr6 liesthwo Vegierskie, bi thesz
okoliczne ziemie miati iakie skodi a upadi podigd.
Nad tho bdzie powiadat then to orator, isz Ceszarz wracai^c si od Viednia, rosmawiat
s kr 6liem o naia&neiszim panu kr6liu Polskim, i pithat, iesli bi iusz dothichmiast dat
nieiak^ pomoc iego kr61ewskiei mito&ci, iako orator iego MitoSci, kt6ri pok6 i do piqci liath
uprosiet iego mcL imieniem, pod przisigq obiecowat Cesarzowi, isz bi tho miat uczinifi,
naia^neiszi pan iego kr61 Polski. Jego m. kr<51 V^gierski co innego miat odpowiedzied,
ieno to, co beto, isz od nikogo iadnei pomoci niemiat? Czesarz prosiet i pod stracenim
prziaSni poruczit krdliowi Vegierskiemu, abi iego mito56 naia^neiszego kr6lia Polskiego
o wspomoienie zqdat a napominat, kt6re wspomo2enie kr61 Polski przes oratora swego
obiecat dafi przed Cesarzem. A coszbikolwiek kr6l Polski krdliowi Vegierskiemu w thei rzeczi
odpowiedziat, abi tho kr61 Vgierski Cesarzowi we trzech misi^cach dat snad, ieSlibl thesz
kr6liowi nic przes then czas nie odpowiedziat, thedi to, isz nic nie odpowiedziat, musi iego
m& wskaza6 Cesarzowi. Dia tego kr6l iego m6. wedtug radi Cesarskei petit od naiaSneiszego pana krdlia Polskiego iusz cz^stokrod proszonego wspomoZenia, abi thesz iego
md. w thei rzeczi m6gt mie6 richtq> odpowiecz, abi w thim czasie zamierzonim iego kr6 liewska m. m6gt dosi6 uczini6 Zqdaniu Cesarskiemu, co owszeiki uczini6 musi iego kr6 lewska mito^6, chocia prziidzie albo nieprziidzie odpowiedzente od iego mei. kr6lia Polskiego.
W kt6rei
821
W kt6rei rzeczi kr6l iego m& nie w%tpi, isz od iego mei. kr6lia Polskiego takg bdzie
miat odpowiecz, kt6ra i Cesarzowi i iego Mei. kr6lewskei bqdzie wdzi^czna.
Porozumiai thesz iego kr61iewska miiosfi, isz NaiaSneiszi pan kr6l Polski skarzi na iego mei.
oratora pana Laskiego, isz 2%dat przimierza u Cesarza dia Naia^neiszego pana kr61ia
Polskiego. Dliatego pan orator ma powiedzied NaiaSneiszemu panu kr61iewi Polskiemu,
isz pan Laski nie sam (z) siebie sprawowal, alie kr61 V^gierski iego md. dia thei mitoSci,
ktorqm iest sktonion ku naiaSneiszemu panu kr61iowi Polskiemu, poruczit bet panu Laskiemu,
swemu oratorovi, abi iego imieniem, a nie imieniem kr6lia Polskiego, zalieeit rzeczi krdliestwa Polskiego Cesarzowi a isz bi to wszistko sprawowal dia krdliestwa Polskiego, coszbikolwiek m6gt i powinien bet uezinid dia iego mei. kr6lia swego. A ieSli thi rzeczi,
kt6re pan Laski sprawiet dlia kr61iestwa Polskiego, podobaiq si NaiaSneiszemu Panu
kr6liewi Polskiemu, tedi niech kr61 iego mf. wdzieznie tho prziimuie; ieslibi wic inaczei
beto, thedi pan orator wszistkimi obiezaimi ma pilnowad, abi m6 gt uprosid a otrzimad
listhi oth NaiaSneiszego pana krdlia Polskiego do kr6la iego mei., abi iego m6 . wszisthko
tho m6gt srzucid a odwotad, bo nic iego mei. iatwei nie b^dzie, iako tho odwotad kazafi
u Cesarza etc.
Ieslibi pan orator porozumiai NaiaSneiszego pana kr61ia Polskiego albo kogoszkolwiek innego,
iebi si? skarzit o listhi pana Ludoviea Gritti, thedi pan orator ma powiedziefi, isz pan
Gritti iest stu2ebnik Cesarski, a tho, co pisat, pisat s roskazania Cesarskiego krom wszego
wgtpienia. Ma thesz przeto2i6 pan orator przed Naiaineiszim panem kr6liem Polskim,
isz Poliaci, ktdrzi sq,m w stu2bie krdlia iego mei., wielgie cierpjq krziwdi w Polscze, ktdre
krziwdi iego kr61iewska md. ma ie za wtasne a nie rozumie iego krdliewska mitoSd, abi
kiedi (z) siebie dat prziczini kt6 re, isz slu2ebnici iego takie krziwdi eierpiq w Polscze.
Dlia thego iego krdliewska md. prosi Naiaineiszego pana krdlia Polskiego, abi niedopuêiet
drz^czid swich stu2ebnik6w,- alie mai^c wzgli^d na iego md., abi ie raczit taskq swq ogarnawad thi, kt6rzi sg,tn na stuszbie iego kr61iewskiei mei.
Nad tho btjdzie skarzit orator przed Naiaineiszim panem kr6liem Polskim, przed radg i przed
posti, isz krdl iego mod Vgierski miasto wspomo2enia powinnego wedtug przimierzdw
miat od Naiaineiszego pana kr6lia Polskiego wszistko przenagabanie tak w przepuszczeniu
ezudzoziemcdw przes krdliestwo Polskie, tak thesz w niedopuszczeniu poddanich iego mei.
kr6lia Polskiego na stuszb iego mei. krdlia V^gierskiego, czosz tho krdl Vgierski pewnie
virozumiat s listh6 w kr6lia Polskiego, krdrimi listhi kr6l Polski starosti i Urz^dniki swe
z groibami napominat, abi wedtug ustawi a Decretu kr61ia Polskiego i wszistkiei radi
na Seimie Piotrkowskim Poliakom niedopuicieli stuiid w Vgrzech, abi thesz thi Poliaki,
kt 6rzibi do V^gier chcieli, wszitkimi obiezaimi, thesz moc^ zahamowali, thesz ktemu abi
przes krdliestwo Polskie nie dopusczali do V^gier przechodzid riezerstwa Miemieckiego.
Thu wi^c dlia thich prziczin NaiaSneiszi pan krdl V^gierski bardzo si dziwuie s tak
uprzeimego swego wsgardzenia, isz iesth za tho mniman, iako bi bet niegodnim ricerstwa
Polskiego, ktdre tho ricerstwo Polskie nie tilko naszei pami^ci, alie daliekich przetthim
ezasdw, w thim i s tego krdliestwa V^giersldego, Panstwa, Bogaczthw, czci i inszich rzeczi
4ost<jpowato a dia thich prziczin przerzeczonich krdl Vgierski iego md. wielkie omieszkanie i szkodi miat w swich rzeezach, a gdi posnat, isz tak zlie si$ miat w Polscze,
sk^d iadnego ricerstwa niegodzito mu si mied, wielga, potrzeb^ przipedzoni postat pana
Laskiego i insze swe starosthi do Miemiee, abi tham .mogli niektdrich pomoei nabid, kt6ri
tho pan Laski i inszi starostowie gdi z woli% i z wielkim naktadem kr6 Hewskim Idlko
thisi^c liudu Nemieckiego sziednali a popiszali, a im drogi ukazali, abi przesz Polskie nie
gromad^ ani hufem, alie rozlieznie i thedi i owedi do V^gier szli, thedi starosthowie
kr61iestwa
322
krfliestwa Polskiego i inszi urzednici na wielie mieisc niedopuicieli im przeiicia, a tak

z nich niekt6rzi musieli si wr6ci6, a niektdre poimali a dlia thego drugie ricerstwo stiszgc
tho, nazad si wrdcieli. Kr 6l thesz V^gierski iego mito widawszi wielie thisi^ci zlothich
przes wszisthko liatho asz do thego czaszu, cudzoziemskiego a potrzebnego wspomoienia
niemiat, owszeiki z wielkim upadem stanu swego kr6Iiewskiego i rzeczi swich. A dlia
tego iego mito kr6l V^gierski prosi, abi then Decret i o Polskim i o Miemieckim
riczerstwie niebit wi^cei waZon u iego mitoSci kr61ia Polskiego i u iego rad i poddanich
wszistkich, a abi Panom Poliakom beto wolno i do V egier a thakiesz, abi Miemcovie
mogli mied wolne przeScie przes Polsk.
Na ostatek b^dzie zaliecat orator sprziiagliw% a chotliwq chu6 kr6lia V^gierskiego iego
mitoSci ku mocnemu a zupetnemu prziiacielstwu stroni krdlia Polskiego, chocia przes then
czas nie dosil si stawato, tak iszbi thesz kr61 V^gierski czego innego niSli prziiacielstwa
sprawiedliwie m6gt szukad A wszakosz kr61 Polski poznawszi dobrze skromno6 a cierpliwoSd kr61ia V^gierskiego, abi bet powinneiszi ku spetnieniu thego, co omieszkat, chciatbi
go kr61 V^gierski tak mitowad iako oicza, a iemu i sinowi iego wielkiemu kxiqftjciu
Lithewskiemu i ktemu wszistkiemu iego kr6liestwu obieczuie si<j bi6 dobrim a poiitecznim
s^siadem. Proszi thesz kr61 Vegierski, abi iego M6. kr6l Polski Pana Laskiego miat
u siebie zalieconego. Thu powie orator, co z usth kr6liewskich iesth mu poruczono
ku zalieceniu pana Laskiego.
Tho thesz iesth potrzebno, abi orator wszistkqm pilno^ci^m imieniem iego mito^ci kr6lia
V^gierskiego odpowiecz napisanq,, podpisan^ i zapiecz^thowan^ otrzimat od kr6lia Polskiego,
abi tha odpowie6 mogta bi postana Cesarzowi Tureckiemu wedtug iego proSbi i Z^dania.
Metryka Koronna,
Ks. 45, str. II 14.
435, Responsum nomine Majestatis regiae datum oratori

serenissimi domini Joannis, Hungariae regis.
Legatio vestrae Dominationis, quam nomine serenissimi domini regis Hungariae habuit, haec
in summa continebat: gratulata est imprimis sacrae Mti. regiae provectionem serenissimi
filii sui ad culmen regium, et hoc consilium Mtis. suae et optimatum regni sui cum non
vulgari illius Mtis. benevolentiae et favoris testificatione collaudavit.
Recensuit dehinc copiosissime causas, quibus permotus potentissimus Tureorum imperator
descenderit in Hungariam et Austriam, et de his, quae illic acta sunt, quae ad excusatio
nem serenissimi domini regis Hungariae pertineant.
Declaravit item illa, quae ipse imperator conferre debuit cum illius Mte. de subsidiis, postulavitque nomine illius Majestatis eadem subsidia, veluti ab oratore Mtis. suae imperatori
promissa.
Expostulavit demum cum Mte. sua regia de his, quae adversus magnificum dominum pala
tinum Siradiensem Mtas. sua vel gravate ferre, vel queri debuisset, commendans impense
fidem et operas Magnificentiae suae, similiter et aliorum Polonorum apud illius Mtem.
militantium, et haec fuit eorum omnium summa, quae vestra Dominatio copiose et lucu
lenter explicavit, ad quae Mtas. sua regia sic illi responderi mandavit.
Agit imprimis Mtas. sua regia gratias quas potest majores serenissimo domino regi Hun
gariae, quod adeo ex animo gratulatur successibus et provectioni ad solium regium sere
nissimi filii Mtis. suae, quam et ipsa Mtas. sua et optimates ac regnicolae universi, con
siderantes aetatem ingravescentem et aegram valitudinem Mtis. suae horumque temporum
malignitatem, fieri potius vivente Mte. sua curaverunt, quam ut futuris eventibus quicquam
323
fidei haberent Quod factura probari a serenissimo domino rege Hungariae libentissime
audit Mtas. sua, et nihil dubitat, hanc gratulationem illius Mtis. ex integerrimo animo
e t benevolentia proficisci, quam illi vicissim Mtas. sua una cum ipso serenissimo filio suo
curabit omnibus officiis et amore fraterno semper referre.
De his, quae acta sunt in Hungaria et Austria, non erat quidem opus excusare tot verbis
et testimoniis serenissimum dominum regem Hungariae, cum Mtas. sua non culpet de aliquo
illius Mtem., tamen et haec omnia Majestas sua libenter audivit et in eam partem, ut dicta
sunt, accepit.
Quod pertinet ad ferenda subsidia, licet jam multoties Mtas. sua satis habundeque declaravit
serenissimo domino regi Hungariae, et ipsamet illius Mtas. id plane intelligat quibus
rationibus cogatur Mtas. sua neutralis et aliena esse ab hoc bello, propterea quod utrique
parti foederibus, necessitudine et affinitate juncta sit, quodque bellum hoc modis omnibus
dissuaserit et concordiam ac pacem summo studio procuraverit cujus conficiendae si in
alterutram partem declinaret, occasio et spes omnis praecideretur, quod denique Mtas.
sua hoc debitum et studium suum utrique parti et toti ferme orbi declaravit: tamen
in ea neutrali et necessaria conditione existente Mte. sua, serenissimus rex Hungariae
hactenus semper cognovit singularem in se Mtis. suae et regni sui affectum et benivolentiam, cum ex opera, quam Mtas. sua summa cura et impendio suo adhibuit et adhibet
etiamnum de pace aut concordia facienda, tum ex receptu illi in regno suo dato, aliisque
verae amicitiae et necessitudinis officiis praestitis. Proinde rogat plurimum Mtas. sua
ipsum serenissimum regem Hungariae, ut illius Mtas. talia et non exigat ipsa a Mte. sua
e t exigendi per alios occasiones et modos omnes ubi potest amputet, qualia ipsamet satis
intelligere potest praestari non posse sine magno fidei et rerum Mtis. suae discrimine,
quodque paci et concordiae, ad quam faciendam Mtas. sua omni studio incumbit plurimum
officeret sed et potentissimum Tureorum imperatorem, qui more majorum suorum verbum
et fidem suam hactenus unicuique illibatam servavit, sperat Mtas. sua id pariter non
exacturum a se, quod Mtas. sua adversus fidem et debitum suum nequaquam praestare
posset et quod antehac neque ipse, neque majores sui unquam a Mte. sua et antecesso
ribus suis exigere solebant, sed quod ita se geret ipse imperator adversus Mtem. suam
in his indutiis, quemadmodum hactenus tam ipse, quam etiam majores sui consueverunt,
praesertim cum Mtas. sua nihil tale de subsidiis promittere commiserit oratori suo, neque
secus tam ex ipso domino oratore, quam etiam ex tenore indutiarum, quas attulit con
stare potest in quibus de hac re nihil prorsus continetur, quas quidem indutias Mtas.
sua more consueto expeditas et semper inviolabiliter observatas esse firmas et sinceras
non dubitat.
D e magnifico domino palatino Siradiensi mirum quidem non esset, si quando Mtas. sua
gravate ferret aut quereretur ob aliqua, quae acta viderentur praeter scientiam et man
datum Mtis. suae, quae illam et regnum ejus immeritis odiis et difficultatibus involverent.
Tamen hactenus neque adversus Magnificentiam suam, neque etiam adversus ullum alium,
qui apud serenissimum regem Hungariae militant, quicquam statuit unde illius Mtas. indi
gnationem ejus Mtis. colligere aut expostulare secum merito de hac re deberet, exhibebitque libens Mtas. sua gratiam omnem suam ipsi domino palatino, ubi illam sicuti probus
subditus et consiliarius Mtis. suae promereri curabit (In conventu generali Piotrkoviensi
feria secunda festi sancti Joannis Apostoli et Evangelistae, quae fuit dies vicesima septima
mensis Decembris, anno domini millesimo quingentesimo vigesimo nono, regni vero nostri
vigesimo tertio, praesentibus, ut supra.)1)
* ) C fr. koniec nast^pnego numera 4 3 6 .
41 *
324
Mctryka Koronn,
K f. 45, str. 3 9.
436. Confirmatio articulorum per consiliarios et nobilitatem

ducatus Masoviae oblatorum.
In nomine domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Sigismundus, dei gratia rex
Poloniae, Magnus dux Lithvaniae, Russiae, Prussiae Masoviaeque etc. dominus et heres,
significamus tenore praesentium quorum interest vel interesse poterit universis, quod cum
in conventu proximo Warschoviensi praelati et proceres regni nostri ordinis utriusque
consiliarii ex mandato et commissione nostra super uniendo ducatu nostro Masoviae cor
pori regni cum primoribus officialibus et nunctiis terrarum ducatus praefati tractassent
et mutuas hincinde allegationes et responsiones super negotio unionis praefatae fecissent
ipsosque subditos ducatus nostri Masoviae ad unionem velut nembrum corpori regni
bonis rationibus induxissent, acceptis ab eisdem certis articulis infrascriptis, quos per
Majestatem nostram illis confirmandos promiserunt supplicaruntque nobis praefati regni
nostri consiliarii et terrarum nunctii, ut cum res ipsa unionis in praefato conventu sub
absentia nostra sit transacta, eam ratam et gratam habere dictosque articulos et in eis
contenta per ipsos consiliarios nostros in conventu susceptos pro bono subditorum nostro
rum ducatus Masoviae approbare et confirmare dignaremur, et proinde praefatorum con
siliariorum precibus inducti et acclinati, articulos praefatos et in eis contenta approbare
ratificare et confirmare eisque perpetuae firmitatis robur apponere duximus, quorum series
talis est. Imprimis omnia onera antiqua, videlicet census, contributiones omnes nuptiales,
terrarum emptionis et redemptionis, ducum captivorum redemptionis et alias omnes con
tributiones, servitia ac labores castrorum et pontium et universos reditus antiquos, quibus
cumque appellentur nominibus, ad quos ante nobiles ducatus Masoviae erant obligati
dominis suis ducibus ex privilegiis terrestribus et quibusvis ordinationibus privatis et publi
cis de omnibus bonis hereditariis et possessionibus eorum in toto ducatu Masoviae, prae
sentium per tenorem exstinguimus, deponimus et abrogamus perpetuo et in aevum. Item
omnia jura, privilegia, donationes, consuetudines, libertates, praerogativas et concessiones
omnes omnium nobilium et quorumvis subditorum nostrorum in ducatu Masoviae tam
publice quam private, juste et legitime datas et emanatas, in quorum seu quarum erant
possessione pacifica in vita ducum et dominorum suorum, confirmamus et in robore con
servamus perpetuo. Item omnia statuta terrestria ejusdem ducatus, consuetudines et arti
culos quoad judicia terrestria et castrensia in omnibus causis, controversiis et rebus qui
buscunque in suo ordine antiquo, statu, tenore et consuetudine conservamus et confirma
mus juxta antiquam ejusdem ducatus consuetudinem, quibus non debent derogare novae
constitutiones regni perpetuo. Item causae omnes nobilium et quorumvis subditorum
nostrorum ducatus Masoviae ad nostram Majestatem et conventum regni per appellationes
et quovis alio modo devolutae judicari non debent alio jure et modo, solum consuetudi
nibus et jure ipsius ducatus, quibus omnes subditi in eodem ducatu ab antiquo gaudent
et judicantur. Appellationesque hujusmodi fieri et servari debent juxta veterem consue
tudinem in terris Masoviae semper servari solitam. Item nobilitas et subditi omnes
nostri in ipso ducatu nihil aliud nobis solvere tenebuntur, nisi, prout nobilitas Majoris
Poloniae solvere consuevit, de qualibet w l o k a seu laneo agri locati et possessi duos
grossos census alias p o r a d l n e , praeter eos, qui habent jura censum non solvere aut
etiam, qui minus, quam duos grossos, solvere consueverunt, hi in juribus eorum conservari
debent. Item commissiones nostrae, excepta nostra regia et officii causa, non debent
dari et tradi ad ducatum Masoviae, solum in duobus casibus, videlicet pro divisione inter
fratres
325
fratres et sorores germanas, ac quoscumque alios propinquos et affines facienda et pro

limitibus inter bona regalia et nobilium seu quorumvis aliorum subditorum. Item nullae
contributiones et exactiones in ipsum ducatum Masoviae, nisi communi consensu et decreto
conventus generalis, imponi et constitui debent Item judices ducatus ipsius non debent
evocari et trabi ad Majestatis nostrae tribunal pro male judicato contra consuetudinem
ducatus ipsius. Nam a sententia judicis liberum est in ducatu Masoviae unicuique appel
lare ex terminis communibus ad terminos generales et ex terminis generalibus ad con
ventionem generalem judiciariam in eodem ducatu et ex conventione ipsa ad conventionem
regni Similiter et nobilitas appellare non debet non servato prius in ducatu processu
juris consueto. Item ut palatinus vicegerens regius in isto ducatu, castellani, omnes
judices, subjudices, succamerarii, notarii terrestres et alii officiales istius ducatus sint
semper bene possessionati jure hereditario et ex subditis istius ducatus et qui capitali
residentia in isto ducatu residerent, juxta consuetudinem antiquam istius terrae et privi
legia terrestria, exceptis solis capitaneis, quos regia Majestas pro suo ipsius arbitrio con
stituet, et capitaneatus officia, quibus voluerit, conferet, etiam illis, qui alibi in regno suae
Majestatis extra ducatum Masoviae residerent, dummodo in illo essent possessionati.
Item inscriptiones perpetuitatum universae nobilitatis et omnium subditorum ducatus nostri
Masoviae in librum terrestrem inscribi debent, etiam per resignationem, non tamen per
lapsum non requisito consensu nostro, quoad praeteritas et futuras resignationes et inscrip
tiones, neque a talibus inscriptionibus et rescriptis plus solvi debet, quam juxta consue
tudinem antiquam, et similiter a privilegiis Majestatis nostrae una sexagena tantum,
a literis vero mediocris sigilli duodecim grossi in cancellaria nostra regia solventur.
Item nobiles universi, cmethones et alii subditi nostri in ducatu Masoviae habebunt fora
libera absque exactionibus et solutionibus inconsuetis in omnibus civitatibus et oppidis
ejusdem ducatus merces suas et res omnes, cujuscunque generis et speciei existant, ven
dendi et alias emendi absque omnium impedimento capitaneorum et officialium illorum
locorum et solutione atque exactione inconsueta. Item capitanei et eorum vicesgerentes
unicuique respondere debent pro injuriis factis et objectis, pro quibus fuerint judicialiter
tracti et convicti, coram magnifico palatino Masoviae aut vicegerente nostro et consiliariis
ducatus Masoviae. Item homines ex regno Poloniae cmethones profugos ex Masovia
dominis eorum jure mediante restituere absque omni difficultate tenebuntur et e contra
secundum juris formam et consuetudinem, similiter etiam et de villis regalibus nostris
et oppidis. Item ut liber esset transitus in Gdanum per Vislam, quemadmodum omnibus
spiritualibus et saecularibus regni, ita et universis nobilibus et spiritualibus istius ducatus
cum frumentis et aliis rebus eorum proprii laboris, absque omni impedimento et aresto
Thoruniensium et theloneorum in theloneis regalibus, exceptis theloneis nobilium, qui jura
et privilegia ad ea ipsa thelonea habent et in eorum pacifica possessione et usu sunt
et hactenus fuerunt; hi tamen nobiles jura et privilegia ad ipsa thelonea habentes non
debebunt alicujus ecclesiastica vel militaris personae frumenta et alias quascunque res
proprii eorum laboris, struibus et scaphis et aliis hujusmodi eorum navigiis impositas
et versus Gdanum demissas, apud se continere seu arestare, sed liberam navigationem
et demissionem earundem rerum unicuique ex praedictis duobus ordinibus spirituali et militari
permittent et permittere tenebuntur absque ulla exactione thelonei et quovis impedimento.
Item vicegerens noster in illo ducatu habebit a nobis plenam facultatem cum consiliariis
ipsius ducatus unicuique justitiam administrare, maleficos punire, judicare secundum con
suetudinem ejusdem terrae ac etiam eos nobiles, qui habent jura in terminis communibus
non comparendi, solura coram praesentia principis, habebit judicandi potestatem cum
eisdem
326
eisdem consiliariis, dum fuerint citati ad instantiam cujuscumque pro quibuscunque causis
et controversiis ad praesentiam ejusdem nostri vicegerentis et consiliariorum juxta formam
et consuetudinem juris antiquam. Item dietae et judicia antiqua inter ducatus Lithvaniae,
Prussiae et Masoviae in locis solitis pro omnibus injuriis et violentiis subditorum ex utra
que parte fieri debent de cetero et innovari juxta antiquam consuetudinem et recessus
terrestres. Item cortisani et clerici quicumque jura patronatus hominum spiritualium, sae
cularium et nobilium in ipso ducatu Masoviae quovis modo turbare et inquietare in eorum
collationibus et beneficiis non audeant neque praesumant. Item totam nobilitatem et sub
ditos omnes istius ducatus Masoviae in his omnibus juribus, privilegiis, consuetudinibus,
libertatibus, statutis, articulis, praerogativis universis conservabimus, manutenebimus
et defendemus successoresque nostri reges Poloniae conservabunt, manutenebunt et defen
dent perpetuo et in aevum. Item judicis et subjudicis, similiter et notariorum terrestrium
debet esse electio per nobilitatem et consiliarios ducatus Masoviae juxta observantiam
terrarum regni. Procuratio tamen bonorum nostrorum in eodem ducatu erit ad arbitrium
nostrum, his vel aliis notariis, quibuscumque eam volumus, committere. Item consentimus,
ut iste ducatus adjungatur et adhaereat, sicut aliae terrae, terris Majoris Poloniae, quando
praesertim et tempore ducum duces ipsi erant cum terris Majoris Poloniae tempori belli,
nec ob aliam causam terra Visnensis sit adjuncta ipsis terris Majoris Poloniae. Item
habere volumus semper benignam rationem pauperis nobilitatis, ut deinceps contribuant
non a capitibus, prout ante solvebant, sed de agris, quos et quantum aliquis eorum possidet.
Quos quidem articulos per praefatos consiliarios et nunctios terrarum in praefato conventu
Varschoviensi susceptos et cum diligentia et maturo consilio ad longum discussos et appro
batos ac omnia et singula in eis contenta in toto eorum tenore approbanda, ratificanda
et confirmanda duximus, approbamusque, ratificamus et confirmamus ac robur debitae fir
mitatis perpetuum habere decernimus tenore praesentium mediante. In quorum omnium
supra expressorum fidem et testimonium praesentes literas sigillo nostro regio communiri
jussimus, ad praemissa omnia denuo consentientibus universis consiliariis regni nostri
status utriusque et omnibus terrarum nunctiis, quorum etiam sigilla pro majori parte,
ut comprehendi potuerunt, sunt appensa. Acta sunt haec in conventu generali Pyotrkoviensi feria secunda festi Sancti Joannis Apostoli et Evangelistae, quae fuit dies vicesima
septima mensis Decembris anno Domini millesimo quingentesimo vigesimo nono, regni
vero nostri vigesimo tertio. Praesentibus reverendissimo ac reverendis in Christo patribus
dominis Joanne, archiepiscopo Gnesnensi, legato nato et primate, Petro Cracoviensi ac regni
nostri vicecancellario, Mathia Wladislaviensi, Joanne Posnaniensi, Andrea Plocensi e t Joanne
Premisliensi episcopis, nec non magnificis, venerabilibus et generosis Cristophero
de Schidlovyecz, castellano et capitaneo Cracoviensi et regni nostri cancellario.
Arehiwum Kiilcwieckic
(list orygin. * wlasnor<;cznemzako&czoniem).
437. Christ. Szydlowiecki, castell. Crac., cancellarius,

Illustrissime princeps et domine, domine frater major honorandissime. Ab discessu prae
positi Varmiensis, quem ad illustrissimam Dominationem vestram misi, nihil est novarum
rerum in aula regia et id, quod est, dicet illustrissimae Dominationi vestrae dominus
Nicolaus Nypczycz, capitaneus Pucznycoviensis, quem unice commendo illustrissimae
Dominationi vestrae.
Commendo
327
Commendo etiam et dominum Felicem de Allen, nuper aulicum regium, nunc aulicum illu
strissimae Dominationis vestrae, rogans plurimum, dignetur ob meam petitionem adole
scentem benignitate et gratia ducali prosequi, quod ego illustrissimae Dominationi vestrae
studebo demereri. Opto illustrissimam Dominationem vestram optime ac felicissime valere.
Cui me ex corde commendo. Datum Petrcovlae 27 Decembris 1529 .
Christophorus de Schidloviecz, castellanus et capitaneus Cracoviensis ac regni Poloniae
summus cancellarius, vestrae illustrissim ae D om inationis totissim us servitor et fr a te r
manu sua.
438. Martinus Zborowski, capitaneus Odolanoviensis,

Axcbiwum K r61ewieckle
(list orygin. wlasno
tgcioy.)
Irleuchtigister und hochgeporner furst. Meyn stet unnd willige dienst seint euer furstlichen
gnaden stecz bereyt, alz mir vil gunstigen und genadigen herren. Das Got der almechtige eur furstliche gnaden getrost und eyn sone gegeben, dorauss pin ich hochlich
yrfreuet, und wunsche eur furstliche gnaden mit sampt der jugent eynn langes leben
mit sampt der furstyn yrer gnaden alz meyner genadigen frauen; und wil dorneben eur
furstliche gnad gepetten haben, wolde meynen sone eur furstlichen gnaden sone zcu
eynem diener annehmen. Wen alss ich geme eur furstlichen gnaden von langer zeyt
gedynet, also wolde ich auch, das meyn sone eur furstlichen gnaden sone dienen sol,
den ich also cziehen und dorczu wil, weyl ich lebe, halden. Dor mit wil ich mich mit
sampt meynen diensten eur furstlichen gnaden bevolhen haben alss meynen gnedigen
herren, weliche der almechtige wolde mit sampt dem son und furstyn yrer gnaden
yn langwirigen gesunth vorwarn. Gegeben zu Petrkawi an santh Joannes des ewangelist
tag anno Domini M DXXIX.1)
Eur furstlichen gnaden williger dienner Merten Zborowsky, heuptmann auf Odolanow, des
reichs schencke.

Lucae de Gorca, castellano Posnaniensi, capitaneo Majoris
Poloniae generali.
Mgce. sincere nobis dilecte. Binis jam literis Sinceritatis tuae cognovimus, Germanos quos
dam milites Posnaniae esse et alios adhuc exspectari, qui in stipendium regis Joannis
proficisci itinere Posnaniensi debeant, de quibus, quid mandare Sinceritati tuae debeamus,
etsi dudum cogitavimus, reperire tamen nihil in praesens consultius commodiusque potui
mus, quam ut Stas, tua ab Ficzthum et Valecki seu iis, qui Posnaniae jam sunt in praesens,
exploretur, quid rerum istic agant quidve consilii invicem captent, nihil tamen illis
impedimenti vel difficultatis in abeundo afferat. De aliis vero militibus, si qui subsequi
illos vel se illis conjungere propterea debeant, ut copias regis Joannis contra regem
Ferdinandum augeant, a faciendo itinere per capitaneatum Stis. tuae prohibeat Quare
hortamur Stem, tuam, ut in hac re sententiae nostrae se accomodet et pro industria
dexteritateque sua ita omnia agat, ut quae accident, juste et cum dignitate nostra facta
esse
*) D. 27. 12. 1529.
Kod. Sap, VXU, 14,
esse ab omnibus videantur, factura Stas, tua rem et nobis gratam et officio suo dignam.
Quae bene valeat et sit felix.
Piotrkoviae, die sanctorum Innocentum 1529 .*)
440.
Kod, Sap. V m , IS.
Alberto Gasztolt, palatino Vilnensi, cancellario Magni

ducatus Lituaniae.
Mgce. domine et domine amice honorandissime. Accepi literas Mgciae. vestrae, quibus
amplissime ostendit, qua fide quantaque observantia in Mtem. regiam, communem dominum
nostrum, sit praedita, cum ob malam suae Mtis. valetudinem, qua, cum istic esset, labo
rabat, se turbatam nimium et molestam esse declaret. E t equidem est, quod Mgciam.
vestram permovere debeat, ita enim Mtas. sua et viribus concidit et in habitudine cor
poris est mutata, ut nobis saepius illam intuentibus memoria prioris coloris et venustatis
suae lacrimas excutiat. Verum quia speratur, Mtem. suam successu temporis ad priorem
firmitudinem et decorem redituram esse, id unum solet mihi inter recordationem veterem
et praesentem dolorem non mediocre afferre solatium. Atque utinam hoc aliquando sensu
oculorum agnoscere possem, quod multa spe et animi cogitatione cupio et amplector,
ejus me certe praesentis doloris et tristitiae, quam gratia afflictae Mtis. suae sustineo
nunquam poeniteret Ceterum quod rarius mihi per id tempus, quo Mtas. sua istic erat,
Mgcia. vestra scripsit, boni et aequi ego consulo, satis enim intelligo Mgciam. vestram
non negligentia vel oblivione mei id fecisse, sed quod negotiis partim Mtis. suae, partim
etiam rei publicae et suis nimium erat impedita. Ego autem, qui sub illud tempus extra
publica eram negotia, pro officio et benevolentia, qua sum d.evinctus Mgciae. vestrae,
visabam interdum illam meis literis et memoriam illius de me refricabam.
De rebus, quae hic aguntur, nihil a me scribi potest in praesens. Negotia enim, quae
in hoc conventu tractari et agi debent, hactenus non sunt inchoata et aliunde nihil novi
est ad nos hoc tempore allatum. Cum tamen res erunt in progressu vel alicunde quidpiam scitu dignum afferetur, faciam de omnibus certiorem Mgciam. vestram. Illud solum
est actum, quod felix sanctumque sit, quod sermus. filius Mtis. regiae in futurum regem
est a senatu electus, ad quem postulandum nonnulli primarii consiliarii jam sunt Cracoviam praemissi
Nos vero omnes ad coronandum illum cito illos subsequemur. Coronatio enim Sertis, suae
ad diem X X . Februarii est decreta et indicta, de qua re spero propediem literis Mtis.
regiae factum iri certiorem Mciam. vestram.
In literis, quas ad me proxime scripsit dnus. cardinalis sanctorum quatuor, reperi factam
esse mentionem negotii Mgciae. vestrae, quae verba ego excipi et describi in scedam
feci, quam cum praesentibus illi mitto, ut agnoscere possit, quid illic de negotio suo agatur.
Commendo me amori et benevolentiae fraternae Mgciae. vestrae, quam sanam, salvam
et incolumem esse vehementer opto.
*) D . 28. 12 . 12 59 .
W kodeksie Sap. m ylnie: 1530.
329

Kod' sp' ^ 3'
num mearum commendationem.
Sicut initio auspiciorum sermi. filii Mtis. vestrae summa facilitate et consensu tractata et acta
sunt omnia, ita nunc ad perficiendum magnifice et optate ejus coronationis negotium una
nimi et alacri voluntate omnes esse dominus Deus fecit.
Etenim post illum felicem electionis diem, tametsi paucorum importunitas facessere nobis
negotium inceperat et tam de electione facta quam de coronatione, quae fore debebat,
impedimenta et difficultates intermiscere vellet, omnes tamen consiliarii constantes in animis
suis exstiterunt et non permiserunt se a rectis consiliis ad aliquas ambiguitates vel diffi
ciles novos tractatus adduci, ita quod heri operatione Dei omnipotentis et paribus omnium
studiis, complendi gratia communis omnium nostri gaudii, coronatio sit a Mte. regia et con
siliariis omnibus decreta ad X X diem Februarii celebranda. De qua re ego praesenti
nuntio et literis Mtem. vestram facere certiorem volui pro officio et observantia mea,
qua Mti. vestra me obstrictum et obligatum esse scio et confiteor.
Ceterum ut Mtas. vestra sciat, quid sit facto opus circa adventum oratorum et ordinem
caerimoniarum, visum est ita haec Mti. vestrae explicare, ut Mtas. vestra pro suo et sermi.
filii sui honore obviam mittere dignetur oratoribus dnum. magistrum curiae suae cum
domino secretario, domino Oleschnicki, et aliis aulicis illo die, quo Cracoviam ingredi
debebunt; sequenti die ut Mtas. vestra pro illis mittere et mandata orationemque ab illis
accipere dignetur. Tertio vero die ut dignetur Mtas. vestra ad missam cum sermo, filio
suo in ecclesiam descendere, ubi et oratores et sacerdotes omnes convenient illicque
majore, qua poterunt, solennitate et apparatu sacrificium et laudem et gloriam omnipo
tentis dei peragent. Post missam vero sequentur Mtem. vestram oratores omnes et gra
tulabuntur de perfecto opere, Mtas. autem vestra bellariis et id genus confectionum atque
frequentibus plenisque mero poculis illos excipere facere dignabitur. Haec sunt, quae
ego in praesens nuntio proprio Mti. vestrae declarare volui; alia, quae videbuntur scitu
digna et necessaria, per omnem occasionem perscribere non negligam Mti. vestrae sermae.
Piotrkoviae, penultima Decembris 152 9 .

cancellario caesaris.1'
<
Magnifice etc. Eam spem de tuae Magnificentiae erga nos benevolentia semper nobis polli
cebamur, quam nuntius noster ab imperiali Mte. nuper rediens multis verbis confirmavit.
Quae nobis est multum gratissima agimusque et habemus tuae Magnificentiae gratias non
vulgares, quod operam suam rebus nris. navare apud istam Mtem. ex animi nri. sententia
perficiendis non dubitavit, in quo studio ut perseveret rebusque nostris data necessitate
non desit, etiam atque etiam rogamus persuadeatque sibi parem nos ei gratiam relaturos
esse data quandoque occasione, in qua nos sibi gratificari posse intelliget et cognoscet.
Reliqua idem nuntius noster a nobis doctus tuae Magnificentiae coram explicabit Quae
bene valeat
* ) Kanclerzera wielkim K arola V b y l w owym czasie kardynal Mercurinus Gattinara, a le prawdopodobnie nie do
niego list wystfisowany, bo intytulacya ja k o do kardynata brzraialaby; niezawodnie R e v e r e n d i s s i m e a nie
M a g n ific e .
Acta Tomiciana.
Tomus X I.
42
>
33 0
1258
Teki Gdrskiego, nr.

(list oryginalny),
Kod. bibi. Ka. Czntor.
(kopjaryusz) Mscr.
,
nr.
.
176
274
443. Joannes Dantiseus, orator regius,

P. Tomicio, epo. Cracoviensi, vicecancellario.
Rme. in Christo pater et dne. dne. gratiosissime. Humillimam commendationem. Ab eo
tempore, quo frater meus ad me rediit, nullas ex partibus nris. accepi literas praeter
unas reginalis Mtis. Vilnae XI Octobris datas, cum tamen toties ex Genua, ex Placentia
et hinc scripserim, vi dique hic literas Dtionis. v. rmae. apud bonum virum dnum. doctorem
Resszicza, Cracoviae datas penultima Octobris, ex quibus intellexi, tum nondum in Polonia
fuisse cognitum, caesarem hic agere cum Pontifice, unde non incerta conjectura sum
assecutus, meas ex Placentia novissimas non fuisse perlatas, qua in re mihi culpa impingi
non potest. Obtuli me ad eas Dtionis. v. rmae. literas dno. Ressziczae, si in his egeret
opera mea vel apud Pontificem vel apud dnum. cardinalem sanctorum quatuor, qui multa
bona mihi de Dtione. v. rma. praedicabat superiori die, ut me informaret, me nihil non
tentaturum, sicubi Dtioni. v. rmae. servire possem, quemadmodum et debeo et oppido
quam libentissime velim. Qua de re cum huc iterum scriptura est Dtio. v. rma, non dedignetur servi sui uti servitio, si quid est, quod praestare possem vel quod cognoscet,
per me posse fieri, quandoquidem post Deum neminem in terris scio, cui plus debeam.
Istas per quosdam Polonos, qui hinc abeunt, dedi in omnem eventum, missurus paulo post
cum quibusdam expeditionibus fratrem meum ad Mtem. regiam, cum quo de omnibus
latius. E t reor, quod frater meus istos Polonos adhuc fortassis in itinere offendet Nolui
tamen committere, ut isti sine meis ad D .. v. rmam. redirent. Discessit a me dnus.
joannes Levicius ex Placentia X Octobris praeteriti versus ducatum Barensem, ut ibidem
acciperet certam informationem, quae adhuc apud caesarem mihi essent agenda et ut de
provisione expensarum nobis inde responderetur; mora ejus non debebat decursum unius
mensis excedere. Bonus iste Levicius post tertium fere mensem adhuc non rediit vivoque hic ex amicorum pecuniis, quarum hucusque non parvam summam contraxi, de quo
latius regiae et reginali Mti. scripsi. Quapropter Dtioni. v. rmae. humiliter supplico,
dignetur pro me intercedere et quomodo hic vivere possem ulterius, et vel saltem post
caesaris coronationem redire. Aetatem, salutem et quidquid praeterea habui, hic absumpsi
in his sex annis, quibus absum. De meis propriis pecuniis in hoc servitio impendi
750 ducatos, et novissime mille ducatos, quos caesar mihi donaverat. Scripseram reginali
Mti., quod nisi 500 mihi essent dati, et hoc ne nostris in me graviorem moverem invi
diam, cum vero ad praesens evanuerint et eos me fateor absumpsisse, nemo erit, qui
mihi invidebit.
Quae hic aguntur, haec sunt in compendio: quamdiu hic sumus, postquam de Tureis, qui
Viennae obsidionem reliquerunt rumor factus est mitior, omnis vis bellica tam Pontificis
quam etiam caesaris in Florentinos conversa est, qui expulsis Medicis in Ubertatem
se asseruerant indiesque magnis Germanorum et Hispanorum conatibus oppugnantur.
Nos hinc 20 Januarii futuri, ut fertur, Romam concedere debemus; ibidem caesar debet
coronari et subinde in Germaniam ad conventum pro CaL Martiis proficisci. Conficiuntur
etiam nescio qui tractatus contra Tureas, sed nihil solidi; plaga Dei e st Pax hodie inter
Pontificem, caesarem, Venetos et Franciscum Sforciam publicata est. Cum duce Ferrariensi
adhuc tractatur; quidquid in his factum est, cum fratre meo transmittam.
Alia ad praesens non restant quam quod me humiliter Dtioni v. rmae. commendo. Com
mendat se etiam summopere dnus. Cornelius Duplicius Scepperus, qui superiori anno apud
Mtem. regiam a caesare fuit orator. Is adhuc dolet, cum esset in Polonia, quod Dtionem.
v. rmam.
331
v. rmam. videre e t alloqui non potuerit; est nihilominus hic vocalissimus preco laudum
Dtionis. v. rmae., et huc veniens Mti. caesareaeomnia, quae (sic!) de nostro Gnesnensi et ejus
dem nepotibus, qui se Tureis dedisse feruntur, diligenter exposuit, et aliis etiam in curia,
quorum interesse videbatur. Qua de re fuit ei injunctum, ut ea omnia cum rmo. dno.
cardinali sanctorum 4 . conferret atque in scriptis daret, quo tanto commodius in consi
storio proponi possent. Agetur, ut intellexi, de illius destitutione, si M ti regiae non
displicuerit Mihi, qui tanto tempore abfuerim nihilque commissionis agendi cum Pontifice
habeam, in his tacere conveniebat, si tamen certo scirem, quomodo omnia haberent
et quid in his facere deberem, quod non esset contra mentem Mtis. regiae, nihil ommitteretur. Rogo itaque, non exspectato fratre meo, si istae fortassis perferentur, antequam
ille venerit, dignetur me de omnibus cum primis reddere certiorem. Ipse subibo humeris
nec me labor iste gravabit. Commendo me iterum atque iterum Dtioni. vrae. rmae. cum
dno. Cornelio, qui non minus, quam ego, Dtionem. v. rmam. veneratur et observat, precamurque Dtioni. v. rmae. uterque felicissimum novum annum, cujus cras est exordium.
Datum Bononiae ultima die Decembris anni MDXXIX.
444. Joannes Dantiscus, orator,

Serma. Mtas. regia et dne. dne. clementissime. Humillimam perpetuae meae servitutis com
mendationem. Cum superioribus diebus 9 . Augusti praeterita sospes ex Hispania cum
caesare et classe ejus in Savona relicta Genuae applicuissem, subinde bis de omnibus,
quae tunc se offerebant, Mti. v. sermae. scripsi, quod itidem ex Placentia e t hinc a me
est factum; ad praesens etiam, cum isti Poloni hinc abierint, omittere non potui, licet
paulo post cum fratre meo copiosius et clarius de omnibus Mti. v. sermae. sum scripturus,
quem in futura hebdomada, ut spero, mittam, et fortassis istos adhuc in itinere inveniet,
qua de re nolui praesentibus esse prolixior.
Jam, ut reor, non est incognitum Mti. vrae. sermae., qua pompa caesar ex Placentia plu
vioso tempore et pessimo itinere hanc Bononiam ingressus sit et ad Pontificis pedes
devenerit, quae jam et typis sunt excussa et per me etiam prius descripta, unde ea,
quae interea hic acta sunt et tractata, accipiat in compendio.
Postquam hic passim erat divulgatum, Viennam per ducentena milia Turearum gravissima
obsidione premi, non parum fuit in primis trepidatum scriptumque subito principi
de Oranges, viceregi Neapolitano, aliisque exercituum ductoribus, ut omnes parati in ordine
cum suis adessent copiis missaeque literae et nuntii in Germaniam, quorum unus fuit
nepos Mtis. v. sermae., dnus. Joannes Albertus, marchio Brandenburgensis, quo tempestive
sermo, regi Ferdinando conferrentur suppetiae. Hinc interea multa habebantur consi
storia, ut vocant, et consilia et non pauca quotidie contra Tureas proponebantur, decer
nebantur etiam nescio quae cruciatae et proventuum ecclesiasticorum contributiones videbanturque omnia serio agi. Quam primum vero compertum fuit, Tureas reliquisse
obsidionem, tota ista vis in Florentinos fuit conversa celebrataque fuerunt hic festa
electionis et coronationis Pontificis his diebus, quibus ante 6 annos Pontifex in Urbe
electus fuit et coronatus; concursum hastis ante palatium hic, et cannis more Hispano
lusum, quandoquidem Pontifex et caesar una in eodem agunt palatio, in quo vicinas
habent habitationes et plerumque conveniunt Consultum postea, cum plures essent,
qui obsiderentur, quam qui obsiderent Florentiam, ut majores copiae illae mitterentur;
profecta
Kod. bibi. K*. Czartor.

(kopjarynsi) Mscr. 174,
nr. 177.
332
profecta est eo major pars peditura Hispanorum, qui appulerant cum caesare, et cum
neque isti viderentur satisfacere, venit huc princeps de Oranges, vicerex Neapolitanus,
et pro pecuniis et pro aliis copiis majoribus, unde fuit decretum, quod etiam illae pedites
Germani, qui nuper a comite Felice de Werdenborg ex Germania fuerant adducti, trans
migrarent, qui superioribus diebus hac iter facientes numero septem mille cum reliquis
obsident Florentiam; tormenta cum globis ferreis et pulveribus non pauca ad id dedit
dux Ferrariae, alia etiam caesaris ex Mediolano ac aliis locis paulo ante sunt perducta.
Rmi. dni. cardinales omnes ad tam pium opus pro ferendis globis ferreis et pulveribus
dederunt mulos suos onerarios. Pontifex omnibus modis conquirit pecuniam, quibus ibidem
alat exercitus et suos extorres Medicos, data Florentia in praedam per bullas publicas,
restituat. Florentini ex adverso desperata cum Pontifice pactione plebeque inutili expulsa,
defensionem ad extremum usque halitum parant, seque multis confectis munitionibus acriter
tuentur. Haec sunt, quae hucusque hic fecimus et rerum exitum exspectamus, a quo
et coronatio caesaris et discessus hinc noster dependet. De coronatione ista certum quod
scribam, non habeo, cum adhuc incertum est illis, ad quos spectat. Sunt, qui dicant,
eam hic futuram, sunt, qui asserunt (quod citius credo) Romae eam debere fieri, estque
hic ea de re non incertus rumor, quod X X . mensis Januarii illae nos conferre debeamus
et quod ad Cal. Martias caesar coronatus in Germaniam ad comitia imperii sit profecturus.
Ibidem de Tureis agetur, quibus modis illos ultra Bosphorum Thracium propelli conveniat,
ad praesens minima ne quidem mentio de eis hic habetur, credimus eos esse Constantinopoli et nunquam reversuros, quod utinam succedat.
Quibus modis pax sit confecta inter caesarem et regem christianissimum cumque Venetis
et cum dno. duce Francisco Sfortia articulatim, ad Mtem. v. sermam. cum Bernardo fratre
meo transmittam. Sunt tamen hic multi, qui non possunt induci, ut istas paces perpetuo
duraturas credant; suspicantur, quam primum exiverit caesar Italiam, quemadmodum istorum
hic hominum mentes sunt volubiles, subinde metamorphosim fieri, quod neque mihi
a ratione videtur alienum.
Convenit me hic r. dnus. epus. Gurcensis, Hieronimus Balbus, cum quo accessi rmum. dnum.
cardinalem ss. quatuor, a quo fui humanissime exceptus; multa in laudem sermae. Mtis.
vrae. et nationis Polonicae praedicabat, seque pro sua virtute et humanitate, optimus
senex, plurimum offerebat. Is paulo post effecit, ut ad Pontificem admitterer, quo cum
venissem et crucem ex filo aureo in calceo pedis ejus osculatus fuissem, in hunc modum
stando, ipso etiam Pontifice stante, loquebar: quod cum huc cum caesare ex Hispania
applicuissem exspectassemque indies literas aut certa Mtis. v. sermae. ad ejus Sanctitatem
mandata, quo non vacuus accederem, transivissentque jam multi dies et nihil istiusmodi
a'd me esset perlatum, non potuissem neque licuisset me diutius continere, ne ad hoc
osculum prociderem, offerendo me, sicubi ejus Sanctitati apud caesarem ac etiam apud
Mtem. v. sermam. servire possem, me esse propensissimum. Ista fuit summa orationis.
Respondit mihi, composito ad humanitatem vultu et lene quiddam subridens, quod me
libenter vidisset ex parte regis mei, cujus Mti. (hoc tum verbo utebatur) propensus esset
singulariter, ubi ei posset gratificari, quam etiam sibi inter alios et sedi apostolicae prae
cipue affectam cognosceret, multisque id experimentis haberet compertura. Subintuli,
Stem, ejus in ea opinione, quam de Mte. v. serma. concepisset, non decipi, semperque
id se clarius experturam. Deinde et mihi se obtulit Stas, ejus, ad quod egi, quas potui,
gratias. Postea mei etiam ad hoc osculum cum doctore Resszicza poenitentiario et quibus-dam aliis, qui me fuerant comitati, accesserunt; nemo tunc ibi post signaturam, ut vocant,
aderat,
333
aderat, quam duo isti cardinales seniores: sanctorum quatuor et Fernesius. Sic cum signo
crucis a Pontifice dato dimissus discessi.
Cum hic tot et tanta continue negotia agerentur, a me nihil commode potuit fieri, cum
quod adhuc dnus, Levicius nondum rediit ex Neapoli, a quo rerum omnium perfectam
instructionem habere debui, tum etiam, quod caesar perpetuis negotiis et querelis multo
rum obrueretur; fui tamen nihilominus apud ejus Mtem., atque inter alia de promisso
mihi facto anno superiori Toleti in Hispania eum admonui, rogans, licet non dubitarem,
quin omnino, quod mihi promiserit Mtas. ejus, esset observatura, conveniret tamen, ut hoc
pro mutua conjunctione cum vra. regia et reginali Mte. literis testaretur, et inculcavi,
quod Mtas. ejus mihi fuisset pollicita, si rex catholicus adoham praeteritam a matre
sermae. dnae. nunquam exegisset, se etiam illam nunquam exacturam. Respondit, me non
vanam concepisse fiduciam, se enim non solere immutare, quod semel apud se statuisset,
de literis vero super ea re deberem colloqui cum Pernoto (qui est unus de privato suae
Mtis. consilio) eumque de singulis bene instruere; habita deinde ab illo relatione, se fac
turum omnia, quae posset, sic me cum bona spe a se dimisit. Iste Pernotus, qui nunc
vocatur dnus. de Granvela, successit in locum Lalemanti, qui adhuc in Madritt, ubi agit
imperatrix, in jure suo detentus versatur, nec adhuc in omnibus, quae contra eum erant
deposita, est convictus; habet hic confessorem caesaris, qui summopere partes ejus tueturCum hoc Pernotto singularis quaedam mihi in hac curia familiaritas et aulica oborta est
amicitia pollicitusque est his diebus huic negotio apud caesarem intendere; ut id promo
veretur, nihil a me omittetur et spero, quod brevi cum fratre meo hujus rei expeditionem
mittam, quo tandem hinc semel, re ex sententia confecta, possem absolvi. Quod hucus
que parum in his tractaverim, non fuit alia causa, quam quod exspectabam dnum. Levicium, quem ex Placentia decima die Octobris praeteriti expedivi, ut ex Bario cum omnium
rerum certitudine, quae adhuc apud caesarem essent agendae, ad me reverteretur, sed
nondum rediit, neque scio ad praesens, ubi a g it Scripserat mihi ex Roma superiori die,
quomodo quidam Gontkowski ratione cantoriae Plocensis ibidem eum turbarat, unde obtinui
literas pro eo a rmo. dno. cardinali sanctorum 4 ., ne ab illo amplius impediretur. Male
me habet mora illius, debuerat enim in uno mense redire cum instructione et pecuniis
provisionis meae, et jam prope tres menses praeterierunt et adhuc de ejus reditu nihil
mihi est cognitum. Debet mihi 150 ducatos, quos hic ab amicis cum non levi alia pecu
niarum summa ad fidem meam accepi, et illi dedi in mutuum, unde nunquam intra me fuit
turbatior.1) Majestas reginalis voluit, ut mihi ex Bario, sicut prius, provideretur per
medium Welzerorum, sed hic neque Velzeri sunt, nec Fuggari et hucusque veniens
ex Hispania nihil ex Bario percipere potui, et nisi in perpetuam aequitatem et gratiam
Mtis. vrae. sermae. sperarem, adhuc rebus omnibus meis amissis turpiter ex hac curia,
in qua ad honorem Mtis. v. sermae. honorofice vixi et habitus sum hactenus, abire coge
rer hinc. Quibus in turbinibus ad praesens animus meus jactetur, facilis est conjectura.
Profuit mihi plurimum ad ulteriorem hic mansionem adventus dni. Cornelii Scepperi, qui
superiori anno apud Mtem. v. sermam. fuit orator; hujus omnem, quam attulit, pecuniam
absumpsi, et nisi dnus. Levicius brevi redeat aut de provisione mea me certiorem reddat,
nescio quid sum facturus; nihilominus, ut coepi, pro honore Mtis. vrae. sermae. me hic
continebo, etiamsi omnia extrema sint perferenda, donec frater meus, quem missurus sum,
redierit, ne minima in re mandatum Mtis. v. sermae. excessisse videar, quae mihi novis
sime una cum reginali Mte. mandavit ne a latere caesaris discedam, donec me iterum
revocare dignabitur, quod quanto fiet citius, tanto mihi erit gratius. Nescio, quae me fata
exagitant;
a) Niezrozmniale, czy nie m a by c: in tra n os fuit turbatio?
exagitant; alii dum serviunt pro oratoribus, crescunt et pro suis meritis multa merentur*
Ego in istis 6 annis in salute mea et facultatibus decresco | indies magis et absumpsi,
quidquid habui. Sed ulterius me rapuit dolor, quam debuit. Mtas. vra. serma. proincomparabili sua prudentia dabit veniam et has meas difficultates re compensabit.
In isto rumore et tumultu de obsidione Viennensi a Tureis coeperat hic Mtas. v. serma.
a plerisque male audire, quod indutias servaret cum Tureis pactas et regi Ferdinando
non subveniret, ad quod impugnandum cum apud Pontificem tum etiam apud caesarem
et plerosque alios nihil omisi non inconvenientibus rationibus, quibus cum Silva mea ele
giaca,1) quam de temporum nostrorum calamitatibus ad Pontificem et ad caesarem scripsi,
plena est, sintque a plurimis admissae, supervacaneum hic repetere censui. Eam etiam
Silvam cum quibusdam vaticiniis et revolutionibus impressam, atque cum aliis hic rebusgestis brevi, ut scripsi, frater meus feret.
Dixerat mihi etiam superiori die Balbus, quod non gratum esset Pontifici neque cardinali
protectori sanctorum 4 ., Mtis. vrae. sermae. tam sero huc afferri literas et quod in con
sistorio tractatum fuisset, ut Mtas. v. serma. fieret capitaneus generalis christianitatis
contra infideles. Fuerunt etiam hic nomine caesaris quaedam proposita in consistorio
contra rmum. dnum. archiepiscopum Gnesnensem et de illius nepotibus; fui et ego quae
situs, quid mihi constaret, sed cum jam fere sex sunt anni in futuro Martio, quo a Mte.
v. serma. ex Cracovia abii, nihil testari potui; quae audimus, loquimur, quae vidimus, testamur.
Alia, quae restant, copiosius intra paucos dies per fratrem meum perscribam; has in omnem
eventum Polonis hinc abeuntibus dedi, quos adhuc fortassis frater meus in itinere reperiet;
quodsi eum, prout etiam fieri potest, praecesserint, visus sum mihi pro debito meo officiofecisse, ut has exararem, quibus non parum invideo, quod cum eis mihi ire non licet.
Quidquid erit adhuc in servitio sermae. Mtis. vrae., alacriter subibo, modo post hanc coro
nationem cum gratia sua redire me jubeat. Cui me suppliciter, ut dno. meo clementissimo,
commendo. Christus dnus. noster Mtem. v. sermam. cum sermis. conjuge et liberis suis
quam diutissime incolumem et felicissimam conservet Datum Bononiae mensis Decembris
in fine a. MDXXIX.
*) Joannis Dantisci Oratoris Sereniss. Regis, e t Reginae Poloniae etc. ad Clem. V H . P o n t. M ax. et Carolum V .
Ixnp. Aug,
D e nostrorum temporum calamitatibus Sylua Bononiae aedsta. I X . Decemb. M D X X I X (in 4 -to , fol. 1 2 ).
SPIS DOKUMENTOW.
Series actionum, legationum, epistolarum etc., quae in hoc undecimo tomo continentur.
Pagina,
1.
2.
3.
4
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Anni Doraini M D X X IX memorabilia

..................... ............................................................................. 1
L e g a t i o a S ig is m u n d o p rim o , rege Poloniae, ad conventum terrestrem ducatui Masoviae
in Varsovia indictam, qui praecessit generalem Regni conventuro, etiam illic in Varsovia
institutum et per soloa consiliarios absente rege a c t u m ......................................................... 5
L e g a t i o a S ig is m u n d o I., rege Pol., missa ad conventum regni generalem Varsoviensem
per solos consiliarios et nuntios terrarum actum . . . . ....................................................
7
A l t e r a p a r s legationis secretior ............................................................................................... 1 0
C o m m is s a r i i e x L i t u a n i a cum regno Poloniae................................................................... 11
C o m m is s a r i i cum ducatu Masoviae.............................................................................................
P e t r u s T o m i c i u s , epus. Crac., vicecancellarius, Christophoro Szydlowiecki, castell. Crac.,

cancellario, d* 1. 1. 1529 .......................... .......................................................................................
12
M a u r i t i u s F e r b e r , epus. Varmiensis, Felici Brzeski, palatino Masoviae. H&ilsbergi,
d. 5. 1. 1529 ......................................................................................................................................
13
M a u r i t i u s F e r b e r , epus. Varmiensis, Mathiae Drzewicki, epo. Wladislaviensi. Heilsb&rgi,
d. 6 .1 / 1 5 2 9 .......................... ...........................................................................................................
M a u r i t i u s F e r b e r , epus. Varmiensis, Petro Tomicio, epo. etc. Heilsbergi,d. 6 .1 .1 5 2 9
ii
L u c a s d e G o r c a , castell. Posnaniensis, Ferdinando, regi Bohemiae et Ungariae. Posnaniae,
d. 6 . 1. 1529 ......................................................................................................................................
J o a n n e s C h o j e i i s k i , archidiac. Cracov., Mauritio, epo. Varmiensi. Vilnae, d. 12. 1. 1529
15
V a l d e s i u s , Caroli caesaris secretarius, Joanni Dantiseo. Toleti, d. 16- 1. 1529 . . .
P. T o m i e k i , epus. etc., Sigismundo I., regi Pol. Varsoviae, d. 18. 1. 1529 . . . . .

16
Joanni Chojeriski, archidiae. Crac. Varsoviae, d. 18. 1. 1529 .
Sigismundo L, regi Pol. Varsoviae, d. 19. 1. 1529 ..................... 1 7

S e n a t u s r e g n i P o l o n i a e Martino Myszkowski, castell. Vielunensi et tenutario Baudzinensi. In conventu Varsoviensi, d. 22. 1. 1529 ..............................................................
18
C h r i s t o p h o r u s S z y d l o w i e c k i , castell. Crac., cancelL, Alberto, duci Prussiae.
Varsoviae, d. 27. 1. 1529. . . . .............................................................................................
C o n s i l i a r i i utriusque status in conventu generali Varsoviensi congregati exactoribus.
In conventu Varsoviensi, d. 28. 1. 1529 .................................................................................. 20
C o n s i l i a r i i statua utriusque in conventu Varsoviensi congregati, Sigismundo L, regi Pol.
P. T o m i e k i , epus. etc., Lucae de Gorca, castell. Posnaniensi.
Varsoviae, d. 29. 1. 1529 21
Sigismundo I , regi P o lo n ia e .............................................................. .*

22
Sigismundo I., r. Pol. Varsoviae, d. 30. 1. 1529 ..........................
Bonae, reginae Pol. Varsoviae, d. 30. 1. 1529

.......................... 23
_ 336
Pagina.
21. P. T o m i e k i , epus. etc., Sigismundo I., r. Pol. Varsoviae (Januarii).....................................25

22.
BoDae, reginae Pol. Varsoviae, d. 30. 1. 1529...............................

24
23.
Bonae, reginae Pol. Varsoviae, d. 30. 1. 1529................................

24.
Sigismundo I., regi Pol. Varsoviae, d, 31. 1. 1529 .....................

25
25.
Sigismundo I., regi Pol. Varsoviae (Ja n u a rii)...............................

26.
Bonae, leginae Pol. Varsoviae (d. 31. 1. 1 5 2 9 ) ..........................

26
27.
Sigismundo I., regi Pol. Varsoviae (d. 1. 2. 1 5 2 9 ) .....................

28.
Bonae, reginae Pol. Varsoviae, d. 1. 2. 1529 ................................

29. S e n a t u s V a r s o v i a e in conventa congregatus Lucae de Gorca, castell. Posnan.
Varsoviae (d. 1. 2. 1 5 2 9 ).................................................................................................................. 27
30. P. T o m i e k i , epus. etc., Lucae de Gorca, castell, P o sn a n ie n si....................................................
31. Cf a r i s t . S z y d l o w i e c k i , castell. Crac., Alberto, duci Prussiae. Varsoviae, d. 1. 2 .1529
28
32. V a l d e s i u s , Caroli caesaris secretarius, Joanni Dantisco. Toleti, d. 1. 2. 1529 . . . .
33. P. T o m i e k i , epus. etc., Joanni Chojerfski, archidiac. Crac. Varsoviae, d. 2. 2. 1529 . . 29

34. M. F e r b e r , epus. Varmiensis, Nicolao Dzialyrfski, castell. Culmensi. Heilsbergi, d. 4. 2. 1529 30
35. P. T o m i e k i , epus. etc., Nicolao Tomieki, castell. Gnesnensi. Varsoviae, d. 5. 2. 1529 . 31
36.
Georgio Radivilo, castell. Vilnensi. Varsoviae, d. 5. 2. 1529 . .

37.
Joanni Chojerfski, archidiac. Crac. (Varsoviae)................................32

38.
Sigismundo I., regi Pol..................................................................................33

39.
Joanni Chojeilski, archidiac. Crac., secretario..........................................

40.
Sigismundo I., regi Pol. (Varsoviae) ...............................................

41.
Sigismundo I., regi Pol. { Varsoviae) ...............................................34

42.
Bonae, reginae Pol. (VarsoviaeI .........................................................

43.
Nicolao Tomieki, castell. Gnesnensi. (Varsoviae, d. 9. 2. 1529) .

35
44.

Sigismundo I., regi Pol. Varsoviae, (d. 9. 2. 1 5 2 9 ) .....................
45. L i t e r a e d a t a e i n c o n v e n t u Varschoviensi consiliariis et nuntiis terrarum Masoviae
super articulis per eos oblatis. Varsoviae, d. 11. 2. 1529 ...............................................
36
46. P. T o m i e k i , epus. etc., Joanni Chojerfski, archidiac. Cracov. Varsoviae, d. 11. 2. 1529 40
47.
Sigismundo I., regi Pol. Varsoviae, d. 12. 2. 1529 .....................

41
48.
Bonae, reginae Pol. Varsoviae, d. 12. 2. 1529 ...............................

42
49. V a l d e s i u s , Caroli caesaris secretarius, J . Dautisoo. Toleti, d. 14. 2. 1529 .....................
50. G a t t i n a r a , Caroli caesaris cancellarius, J . Dantisco. Toleti, d. 14. 2. 1529 ..................... 43
51. C h r i s t o p h . S z y d l o w i e c k i , castell. Crac., cancell., Alberto, duci Prussiae. Varsoviae
in conventione generali, d. 16. 2. 1529 ........................................................................................ 44
52. J o a n n e s K a r n k o w s k i , epus. Premisliensis, Mauritio Ferber, epo. Varmiensi. Varsoviae,
d. 17. 2. 1529 ....................................................................................................... .............................. 4&
53. P. T o m i e k i , epus. etc,, Sigismundo I., regi Pol. Varsoviae, d. 18. 2. 1529 ..................... '
54.
Bonae, reginae Pol. Va/rsoviae, d. 18. 2. 1529 ...............................

46
55.
Nicolao Tomieki, castell. Gnesnensi.........................................................

56.
Nicolao Bedlerfsbi, scholastico Crac. Varsoviae, d. 19. 2. 1529

47
57.
-rdoctori Stanislao Borek, (d. 19. 2. 1529) . ..........................................

58.
Georgio Radivilo, castellano Vilnensi et capitaneo Grodnensi.

Varsoviae (F e b ru a rii)...................................................................................................................... 49
59. L e g a t i o a d S i g i s m u n d u m l . , regem Pol,, in Lituaniam missa e conventu Varsoviensi
generali, anno 1529 X X Februarii..................................... .... . . .
.....................................
Seorsum ac secretius regiae Majestati referenda............................................................................. 56
Legationis pars ad Bonam, reginam Poloniae................................................................................... 58
60. P. T o m i e k i , epos. etc., Bonae, reginae Pol. Varsoviae, d. 22. 2. 1529 ...............................
59
61.
-
Lucae de Gorca, castell. Posnan. Varsoviae, d. 22. 2. 1529 . .

60
62. P r o c e r e s e t c o n s i l i a r i i regni Pol. in conventu Varsoviensi congregati, Janussio, duci
Opoliensi et Rataboriensi.......................... ...................................................................................... 61
63. P. T o m i e k i , epus. etc., Laurentio Prazmowski, castell. Czernensi. In Czersko, d. 23. 2. 1529
64.
Sigismundo I., regi Pol. In Warca, d. 23. 2. 1529 .....................
337
Pagina.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
92.
93.
94.
95.
96.
97.
98.
99.
100.
101.
102.
103.
104.
105.
106.
107.
108.
109.
110.
111.
P. T o m i e k i , epus. etc., Christ. Szydlowiecki, castell. Crac. (In Warca, d. 24. 2.1529)
62
Sigismundo I., regi Pol. {Februarii 15 2 9 ).....................................

63
M. F e r b e r , epus. Varmiensis, Josto Ludovico Decio. Heilsbergi, d. 1. 3. 1529 . . .
P- T o m i e k i , epus. etc., Petro Kmitae de Vissnicze, marschalco curiae ac Scepusiensi,

Colensi, Premisliensi capitaneo. In Ilsza, d. 1. 3. 1529 ...............................................
64
P. T o m i e k i , epus. etc., Stanislao de Coscielec, palat. Posnan. etc. In Ilsza, d. 1. 3. 1529
Sigismundo I., regi Pol. In Ilsza, d. 2. 3. 1529 .....................

65
Bonae, reginae Pol. In Ilsza, d. 2. 3. 1529................................
J . Chojedski, archidiac. Crac. In Hsza, d. 2. 3. 1529 . . .

66
Laurentio Miedzyleski, epo. Caroenecensi. In Ilsza, d. 2. 3. 1527

67
Joanni Zambocki, aulico regio. In Ilsza, d. 2. 3. 1529 . . .

68
Andreae Cricio, epo. Plocensi. In Ilsza, d. 2. 3. 1529 . . .
Benedicto Izdbierfski, can. Crac., nuntio ad regem in Lithuaniam misso

69
Christ. Szydlowiecki, cast. Crac., cancell. (Ilia, Martii) . . .
S i g i s m u n d u s I., rex Pol., Ferdinando, regi Boh. et Ung. Vilnae, d. 5. 3. 1529 . 71

M. F e r b e r , epus. Varmiensis, Bonae, reginae Pol. Heilsbergi, d. 5. 3. 1529 . . . .
72
P. T o m i e k i , epus. etc., Bonae, reginae Pol. In B o d zan czin ..........................................73
Sigismundo I., regi Pol. In Bodzanczin ....................................

M. F e r b e r , epus. Varmiensis, Sigismundo I., regi Pol. Heilsbergi, d. 8 . 3. 1529 . .
74
Bouae, .reginae Pol. Heilsbergi, d. 8 . 3. 1529 . . . .
P. T o m i e k i , epus. etc., praelatis et canonicis ecd.es. Crac. In Kielce, d. 8 . 3. 1529 .

75
praelatis et canonicis ecdes. Posnan. In Kielce, d. 8 . 3. 1529

76
Sigismundo I., regi Pol. In Kielce, d. 14. 3. 1529 . . . .
M. F e r b e r , epus. Varmiensis, Sigismundo I., regi Pol. Heilsbergi, d. 15. 3. 1529 . .
J . Chojeilski, secretario regio. Heilsbergi, d. 15. 3. 1529

77
L i t e r a e u n i v e r s a l e s c o n t r i b u t i o n u m in conventu generali Varsoviensi decre
tarum. Vilnae, d. 19. 3. 1529 ..................................................................................................
78
82
L i t e r a e c o n t r i b u t i o n i s C z o p o w e . Vilnae {d. 19. 3. 1529)...............................
S i g i s m u n d u s I., rex Pol., ad capitaneos. Vilnae (d. 19. 3. 1 5 2 9 ) ...............................
84
E x a c t o r e s e t d i s p e n s a t o r e s .............................................................................................
S a l a r i a exactiorum et dispensatorum ex decreto conventus Varsov. 1529...............................
86
L i t e r a e datae ad palatinum, exactorem et dispensatorem contributionum publicarum pro
dando stipendio praefectis militum. Vilnae (d. 19. 3. 1 5 2 9 ) .........................................
87
M. F e r b e r , epua. Varmiensis, Mathiae Drzewicki, epo. YYladisIaviensi. Heilsbergi,
d. 22. 3. 1529 ..................... ............................................................................................................
89
C h r i s t . S z y d l o w i e c k i , cast Crac., cancell. Alberto, duci Prussiae. In arce
Novae civitatis, d. 23. 3. 1529 ..................................................................................................
90
S i g i s m u n d u s I,, rex Pol., Carolo V caesari. Vilnae, d. 25. 3. 1529 ..........................
91
Q u i t a n t i a A l b e r t i , ducis in Prussia, (de quatuor milibus florenorum a rege Poloniae
,
acceptis). Konigspergk, d. 28. 3. 1529 ......................................................... .....
92
P. T o m i e k i , epus. etc., Nicolao Szydlowiecki, cast. Sandomir., thesaurario. D. 29. 3.1529
93
Sigismundo I., regi Poloniae...................................................................
Sigismundo I., regi Pol. Cracoviae, d. 31. 3. 1529 . . . .

94
Sigismundo I., regi Pol. Cracoviae ( 1 5 2 8 ) ...............................
J . Chojedski, archidiac., secretario. Cracoviae (1528) . . . .

95
S i g i SH, l i nd u s I., rex Pol., Clementi VH , pontifici maximo . ...............................................
cardinali p r o t e c t o r i........................................................................ 96
p. T o m i e k i , epus. etc., cardinali protectori.................................................................................. '
S i g i s m u n d u s I., rex Pol., cardinali protectori ........................................................................ 97
P. T o m i e k i , epus. etc., cardinali protectori. Cracoviae, d. 25. 9. 1528 ..........................
98
Joanni Laski, archiepo. Gnesnensi. C racoviae .......................... 100
doctori Rzeczyca, poenitentiario. Cracoviae, d. 31. 3. 1529
Bartholomaeo Gandkowski. Cracoviae, d. 1. 4. 1529. . . . 101

Acta Tomiciana. Tomus XI.
43
33 8
112. J o s t u s L u d o v i e u s D e c i u s , Mauritio, epo. Varmiensi. Cracoviae, d. 1. 4. 1529 102

113. P. T o m i c k i , epus. etc., Sigismundo I., regi Pol. Cracoviae, d. 1. 4. 1529
. . . .
103
114.
J . Chojeriski, archidiac., secretario. Cracoviae, d. 1. 4. 1529 . 104

115.
Benedicto Izdbienski, canou. Crac., ad regem iu Lithuaniam misso.

Cracoviae (d. 1. 4. 1 5 2 9 ) .............................................................................................................
116. P. T o m i e k i , epus. etc., Lucae de Gorca, cast. Posnan. Cracoviae, d. 2. 4. 1529 . . 105
117.
Alberto Chomanezki, Nicolao Wvlezioski et Floriano Kotwiez.

Cracoviae, d. 2. 4. 1529 ................................................................................................................ .
118. P . T o m i e k i , epus. etc., Petro Kmitae de Wiftnieze, castell. Wojnicensi, marsalco curiae
regiae etc...............................................................................................................................................106
119. M a u r i t i u s F e r b e r , epus. Varmiensis, Laurentio Miedzyleski, epo. Camenecensi.
Heilsbergi, d. 4. 4. 1529 .................................................................................................................
120. M a u r i t i u s F e r b e r , epus. Varmiensis, J . Chojenski, archidiac. Crae. Heilsbergi,
d. 4. 4. 1529 ...................................................................................................................................... 107
121. P . T o m i e k i , epus. etc., Lueae de Gorca, castell. Posnan. Cracoviae, d. 5. 4. 1529 . 108
122.
Christ. Szydlowiecki, castell. Crac. Cracoviae, d. 5. 4. 1529 . 109

123. A n d r e a s C r i c i u s , epus. Plocensis, P. Toraicio, epo. Crac. Ex arce Poltouriensi,
d. 5. 4. 1529 ....................................................................................................................................... 110
124. A n d r e a s C r i c i u s , epus. Plocensis, P. Tomieio, epo. etc. Ex arce Poltowiensi,
d. 5. 4. 1529 ...................................................................................................................................... 111
125. M. F e r b e r , epus. Varmiensis, Mathiae Drzewieki, epo. Wladislawiensi. D. 6 . 4. 1529 .
126. A n d r e a s C r i c i u s , epus. Plocensis, P. Tomieio, epo. Crae. Ex arce Poltowiensi,
d. 10. 4. 1529 ................................................................................................................................. 113
127. V a l d e s i u s , Caroli V caes. secretarius, J . Dantisco. Caesar Augustae, d. 10. 4. 1525
128. P. T o m i e i u s , epus. etc., Ludovico Aliphio, Bonae reginae cancell. Cracovie, d. 11. 4.1529 114
129. A n d r e a s C r i c i u s , epus. Plocensis, P . Tomieio, epo. Crae. E x arce Poltowiensi,
d. 11. 4. 1529 .................................................................................................................................
130. P. T o m i e k i , epus. etc., Sigismundo I. regL Pol. Cracoviae, d. 13. 4. 1529 . . . .
115
131.
Bonae, reginae Pol. Cracoviae, d. 13. 4. 1529 .......................... 116

i 32.
Constantino, duci in Ostrog, palatino Trocensi, d. 13. 4. 1529. . '

133. S i g i s m u n d u s I., rex Pol., consiliariis terrarum Prussiae. Vilnae, d. 14. 4. 1529 . . 117
134. S. T o m i e k i , epus. etc., Stanislao Radivilo, cap. Uspolensi. Cracovie, d. 15. 4. 1529
135.
Severino Boner, burgrabio, zuppario, magno procuratori Crae. . . 118

136.
Andreae ELrzycki, epo. Plocensi, Cracoviae, d. 18. 4. 1529 . .

137. H i e r o n y m u s L a s k i , palatinus Siradiensis, Christ. Szydlowiecki, castell. Crac., cancellario.
Cracoviae, d. 19. 4. 1529 ........................................................................................................119
138. P. T o m i e k i , epus. etc., Andreae Cricio, epo. Plocensi. Cracoviae, d. 21. 4. 1529 . .
139.
Christ. Szydlowiecki, east. Crae., cancell. d. 21. 4. 1529 . . 120

140.
Christ. Szydlowiecki, cast. Crac. e t c . , .......................... .....
T o m i e i u a amicis suis, de reconciliata gratia cum Laski

.
.......................................................................
de reditu in gratiam cum I / a s k i ..............................................................................................................
141. P. T o m i e k i , epus. ete., Sigismundo I., regi Poloniae..................... ..... .....................................121

142.
J . Chojeriski, secretario regio. Cracoviae, d. 23. 4. 1529 . .

143.
Christ. Szydlowiecki, cast. Crac., caneell. Cracoviae . . . .
144.
Sigismundo I., regi Poloniae. Cracoviae, (aprilis 1529) . 122

145.
Stanislao Tomieki, castell. Calissiensi..........................................
146.
* Sebastiano Opalenicki, custodi Posnan., eanon. Cracov. Cracoviae 123

147.
Andreae Nieszkowski.............................................................................. 124

148. S t a n i s l a u s B o r e k , canon. Crae., Joanni Laski, arehiepo. Gnesnensi.
149. P . T o m i e k i , epus. etc., Stanislao Slomowski, canon. Gnesnensi, Cracov. et Posnan. . . . 126
150.
Andreae Przecfawski, notario. Cracoviae, d. 24. 4. 1529 . .

151.
Stanislao de Rzeczyca, p o en iten tiario ...............................................127

152.
Stanislao de Rzeczyca, poenitentiario . ..........................................
339
Pagina.
153. P. T o m i e k i , epus. etc., Andreae Przeclawski, n o ta r io ..................... .....

127
154.
Stanislao Slomowski, canonico Gnesnensi etc...................................... 128

155.
doctori Rzeczyca, poeniten tiario.......................... ..............................

156.
Lucae de Gorca, castell. Posnan. Cracoviae, d. 25. 4. 1529 . 129

157. H i e r o n y m u s L a s k i , palat. Siradiensis, Christ Szydlowiecki, castell. Crac., cancel
lario. Opatowiec, d. 26. 4. 1529
........................................................................................
130
158. C h r i s t . S z y d l o w i e c k i , castell. Crae., cancell., Alberto, duci Prussiae. In arce
Nome civitatis, d. 28. 4. 1529 ..................................................................................................
159. C h r i s t S z y d l o w i e c k i , castell. Crac., cancell., Alberto duci Prussiae. Ex arce
Novae civitatis Korczin, d. 28. 4. 1529 ................................................................................... 131
160. C h r i s t S z y d l o w i e c k i , castell. Crac.. cancell., Ferdinando, regi Bohemiae et Ung.
In Nova civitate, d. 28. 4. 1529
............................................................................................. 133
161. P. T o m i e k i , epus. etc., Carolo, duci Munsterbergensi, eap. Slesiae. Cracoviae,d.28.4.1529
162.
Sigismundo I., regi Poloniae. .........................................................134

163.
Bonae, reginae Pol. Cracoviae, d. 29. 4. 1529 ..........................

164.
Lucae de Gorca. cast. Posnan.

Cracoviae, (Aprilis) . . . .
135
165.

136
166.

167.
J . Chojedski, archidiac. Crac. Cracoviae, d. 30. 4. 1529 . .
168.
Petro Kmitae, castell. Vojnicensi etc. Cracoviae, d. 30.4. 1529 137

169.
Bartholomaeo G andkow ski.................................................... ' . . .
170.
Christ Szydlowiecki, castell. Crac., cancell. Cracoviae, . . . 138

171.
Joanni de Tarnow, exercituum r. Pol. capitaneo generali

. . .
172. A n d r e a s C r i e i u s , epus. Hoc., P. Tomicio, epo. Crac, etc. Ex Plocko, d. 1. 5. 1529

139
173. P. T o m i e k i , epus. etc., Sigismundo I., regi Pol. Cracoviae, .............................................. 140
174.
Bonae reginae Pol. Cracoviae, d. 1. 5. 1529 ..........................

175.
Sigismundo I., regi Pol. Cracoviae ..........................

141
176.
Joanni T?czynski, castell. Lublinensi. Cracoviae, d. 4. 5. 1529
177.
Ludovico Aliphio, secretario Bonae reginae . . ..........................

178.
Joanni, epo. V iln e n s i..............................................................................142

179.
%
Sigismundo I., regi Pol. Cracoviae, d. 4. 5. 1529
. . . .
180. C h r i s t S z y d l o w i e c k i , castell. Crac. etc., Ferdinando, regi Bohemiae et Ungariae.

In arce Novae civitatis Korczin, d, 5. 5. 1529 ...................................................................
143
181. S o l i m a n S o l t a n , imperator Tureorum, Sigismundo I., regi Pol. Constantinopoli .
182. A n d r e a s C r i e i u s , epus. Ploe., P. Tomicio, epo. Crac. E x Plocko, d. 11. 5. 1529 . 141
183. M a u r i t i u s F e r b e r , epus. Varmiensis, Bonae, reginae Pol. Marienburgi,d. 13. 5.1529 145
184. A n d r e a s C r i e i u s , epus. Plocensis, Alberto, duci Prussiae. Ex Plocko, d. 13. 5. 1529
185. P. T o m i e k i , epus. etc., Stanislao de Rzeczyca, juris utriusque d o c t o r i ............................... 146

186.
Bartholomaeo Gandkowski. Cracoviae, die 14. 5. 1529 . . . 147

187.
Sigismundo I., regi Poloniae. Cracoviae, d. 16. 5. 1529 . .
188.
Sigismundo I., regi PoL Cracoviae, d. 16'. 5. 1529 . . . .

148
189.
Bonae, reginae Pol. Cracoviae, d. 16. 5. 1529 ...........................

190.
J . Chojefiski, archidiac. Crae. Cracoviae, d. 16. 5. 1529 . .
191.
Ludovico Aliphio, Bonae reginae secret Cracoviae, d. 16. 5.1529 149

192.
Sigismundo L , regi Poloniae. Cracoviae, ....................................

193.
Alberto, duei Prussiae. Cracoviae, d. 16. 5. 1529

150
. . . .
194.
Mauritio Ferber, epo. Varmiensi. Cracoviae, d. 20. 5. 1529 . 151

195. M a t h i a B D r z e w i c k i , epus. Cujaviensis, Mauritio Ferbero, epo. Varmiensi. Ex
Wladislavia, d. 20. 9. 1529 .......................................... ..............................................................
196. P. T o m i e k i , epus. etc., Joanni Laski, arehiepo. Gnesnensi. Cracoviae, d. 20. 5. 1529 152
197. A n d r e a s C r i e i u s , epus. Plocensis, P. Tomicio, epo. Crac. Ex Plocko, d. 20.5.1529
153
198.
P. Tomicio, epo. Crac. Ex Plocko, d. 21. 9. 1529
199. P. T o m i e k i , epus. etc., Lucae de Gorca, castell. Posnan. Cracoviae, d. 21. 9. 1529 . 154
43*
34 0
Pagina.
200.
201.
202.
203.
204.
205.
200.
207.
208.
209.
210.
211.
212.
213.
214.
215.
216.
217.
218.
219.
220.
221.
222.
223.
224.
225.
226.
227.
228.
229.
230.
231.
232.
233.
234.
235.
236.
237.
238.
239.
240.
241.
242.
243.
244.
245.
246.
P. T o m i e k i , epus. ete., Sigismundo L, regi Pol- Cracoviae, d. 23. 5. 1529 . . . .

154
Boaae, reginae Pol. Cracoviae, d. 2 i. 5. 1529 ..........................

155
Christ. Szydlowiecki, castell. Crac. Cracoviae, d. 24. 5. 1529
A n d r e a s C r i c i u s, epus. Plocensis, P. Tomieki, epo. Crac. Plock, d. 24. 5. 1529 .

156
P. T o m i e k i , epus. etc., Janussio, duci Opoliensi. Cracoviae, d. 25, 5. 1529 . . . .
Friderieo, duci Lignieensi et Brigensi . ..........................................157
Sigismundo., regi Pol. C racoviae, ...............................................
Nicolao Wolski, magistro curiae reginalis. Cracoviae, d. 26. 5.1529 158
Mathiae Drzewieki, epo. Yladislaviensi. Cracoviae, d. 27.5.1529 159

160
S i g i s m u n d i r e g i s edictum de moneta in terris Prussiae. Vilnae, d. 29. 5. 1529 .
P. T o m i e k i , epus. etc., Sigismundo I., regi Pol. Cracoviae ............................................... 161
Andreae Cricio, epo. P lo ce n si...............................................................162
Christ. Szydlowiecki, cast. Crac., cancellario.....................................

R a t i o n e s G a s t o l d i , cnr judices in Lithuania noa siot constituendi, ut in Polonia . .
163
R e s p o n s u m J o a n n i s C k o j e i l s k i contra rationes Gastoldi pro judicibus in Lithuania
in equestri ordine instituendis....................................................................................................... 165
P . T o m i e k i , epus. etc., Stanislao de Rzeczyca, custodi Scarbimiriensi, poenitentiario . .
168
Cardinali SS. quatuor, protectori. Cracoviae, d. 2. 6 . 1529 . 169
Nicolao de Niszczyee, castell. S ie r p c e n s i..........................................172
Andreae Cricio, epo. Plocensi. Cracoviae.....................................
Lucae de Gorca, castelL Posnaniensi. Cracoviae, d. 3. 6 . 1529 173
Sigismundo I., regi Pol. Cracoviae, d. 4. 6 . 1529.....................

174
Bonae, reginae PoL Cracoviae, d. 4. 6 . 1529 ..........................

175
J . Chojeriski, archidiae. Crac., secretario. Cracoviae, d. 4. 6 . 1529 176
Ludovico Aliphio, Bonae reginae s e c re ta rio .....................................177

.....................
Petro Krnitae de WiSuicze, castell. Wojnicensi, marsaleo regni
Pol. Cracoviae, d. 4. 6 . 1529 ..................................................................................................
A n d r e a s C Tr i c i u s , epus. Plocensis, P. Tomieio, epo. etc. E x Plocko, d. o. 6 . 1529.
E r a s m u s R o t e r o d a m u s , P. Tomieio, epo. Crac. etc. Friburgi Brisgoae, d. 8 .6 .1529 178 .

P. T o m i e k i , epus. etc., Sigismundo I., regi Pol. Cracoviae, d. 9. 6 . 1529
. . . . 179
J . Chojeriski, secretario regio. Cracoviae ( J u n i i ) ..................... 180

M. F e r b e r , epus. Warmieosis, Sigismundo I., regi Pol. Ex Wartenberg, d. 10. 6 . 1529 181
Bonae, reginae Pol. E x Wartenberg, d. 10. 6 . 1529 . 182
J . Chojeriski, secretario regio. Ex Wartenberg, d. 10.6.1529
P. T o m i e k i , epus. etc., proceribus Bohemis. Cracoviae, d. 11. 6 . 1529 ..........................

184
Sigismundo I., regi Pol..............................................................................185
J . Chojeriski, archidiac. Crac., secretario. - Cracoviae, d. 12. 6.1529
Stanislao Radivilo, Uspolensi et Pienanensi eapitaneo. Cra

coviae, d. 13. 6 . 1529 ........................................................................ .....
186
P. T o m i e k i , epus. etc., Alberto Gastold, palatino Vilnensi, cancell. Lith. Cracoviae,
(d. 13. 6 . 1 5 2 9 ) ................................................................................................................................. 187
F e r d i n a n d i , regis Bohemiae et Ung., mandatum pro rege PoL Lintii, d. 13. 6 . 1529
P. T o m i e k i , epuB. etc., Ottoni de Chodecz, palatino Sandomiriensi, Halieiensi, Colomiensi

et Sniatinensi capitaueo. Cracoviae, d. 16. 6 . 1529 .........................................................
188
P. T o m i e k i , epus. etc., Mathiae Drzewieki, epo. Wladislaviensi. Cracoviae,d. 17. 6.1529 189
Christ. Szydlowiecki, cast. Crac., cancell. Cracoviae, d. 17.6.1529
F e r d i n a n d u s , rex Boh. et Ung., Sigismundo I., regi Pol. Lintii, d. 17. 6 . 1529. . 190
P. T o m i e k i , epus. etc., J . Chojeriski, secretario regio. D. 18. 6 . 1529 .......................... 191
Georgio Radivilo, cast. Wilnensi, capit. Grodnensi. Cracoviae,

d. 18. 6 . 1529 .................................................................................................................................
P. T o m i e k i , epus. etc., Andreae Cricio, epo. Plocensi. Cracoviae, d. 19. 6 . 1529 . .
-
Sigismundo I., regi Pol. Cracoviae, d. 20. 6 . 1529 . . . . 192
341
Fagina
247. P. T o m i e k i , epus. etc., Bonae, reginae Pol. Cracoviae, d. 20. 6 . 1529 ..........................193
248.
J- Chojenski, secretario regio. Cracoviae, d. 20. 6 . 1529 . . .

249.
Bonae, reginae Pol. (D. 20. 6 . 1 5 2 9 ) ....................................

194
250.
J. Chojertski, secretario regio. (D. 20. 6 . 1 5 2 9 )..........................

195
251.
Sigismundo I., regi Pol. Cracoviae, d. 24. 6 . 1529 . . . .
252.
Bonae, regiaae Po). Cracoviae, d. 24. 6 . 1529 ..........................

196
253.
J. Chojeilski, secretario regio. Cracoviae, d. 24. 6 . 1529 . . 197

254.
Andreae de Gorka, capitaneo Vielunensi. Cracoviae, d. 2 4 6. 1529
255.
Lucae de Gorka, castell. Posnaniensi. Cracoviae, d. 24.6. 1529 198

256. S i g i s m u n d u s I., rex Pol., consiliariis terrarum Prussiae. Vilnae, d. 24. 4. 1529 . .
257. Q u e r e l a U n g a r i a e d e A u s t r i a , per Michaelem Wrantium D altnatam .....................199

258. A l i a q u e r e l a Ungariae adversus Austriam, per e u n d e m ....................................
201
259. F e r d i n a n d u s , rex Boh. et Ung., Alberto Gastoldo, palat. Vilnensi. Ratisbonae, 27. 6. 1529 204
260.
(Andreae) Tfczydski. Ratisbonae, d. 27. 6 . 1529 . .
261.
Sigismundo I., regi P o l Ratisbonae, d. 27. 6 . 1529
262.
Bonae, reginae Pol. Ratisbonae, d. 27. 6 . 1529 . . 205

263. A n d r e a s C r i e i u s , epus. Ploceusis, Alberto, duci Prussiae. Ex arce Poltoviensi,
d. 29. 6 . 1529 ................................................................................................................................
264. P. T o m i e k i , epus. etc., patri commissario. Cracoviae, d. 29. 6 . 1529 . . . . . .
206
265. P. T o m i e k i , epus. etc., C h r i s t . S z y d l o w i e c k i e t N i c o l a u s S z y d l o w i e c k i ,
Sigismundo L, regi P o lo n ia e .......................... . : .............................................................. 207
266. P. T o m i e k i , epus. etc., Sigismundo regi I,, Poloniae. Cracoviae ....................................
267. M. F e r b e r , epus. Varmiensis, Sigismundo I., regi Pol. Ex Heilsberg, d. 2. 7. 1529 . 208
268.
Bonae, reginae Poloniae. Heilsbergae, d, 2 . 7. 1529 . . 209

269. P. T o m i e k i , epus. etc., Antonio Rinconi, oratori regia Galliae. Cracoviae, d. 5. 7. 1529 210
270. M. F e r b e r , epus. Varmiensis, Laurentio Prafcmowski, palatino Masoviae. Heilsbergae,
d. 6 . 7. 1529 ......................................................................................................................................
271. J o a n n e s B a l i n e k i , castellanus Gdanensis, Mauritio, epo. Varmiensi. Marienburgi,
d. 11. 7. 1529 ................................................................................................................................. 211
272. P. T o m i e k i , epus. etc., Joanni Karnkowski, epo. Premisliensi. Cracoviae, d. 11. 7. 1529
.273,
Stanislao KoScielecki, palat. Posnaniensi, Marienburgensi, Stumensi,

Tucholiensi capit Cracoviae, d. 11. 7. 1529 .................................................................... 212
274. P. T o m i e k i , epus. etc., Joanni KoScielecki, castell. Lanciciensi. Cracoviae, d. 11. 7.1529 213
275.
J . Chojenski, archidiac. Crac., secret regio. Cracoviae, d. 11.7.1529

276.
~
Sigismundo I., regi Pol. Cracoviae, d. 12-. 7. 1529 . . . .
214
277. S i g i s m u n d u s I., rex Pol., Joanni Dantiseo. Vilnae, d. 12. 7. 1529............................... 215
278. J o a n n e s C h o j e d s k i , secretarius regius, Joanni Dantiseo. Vilnae, d. 1 2 . 7. 1529 .
279. J o a n n e s , epus. Vilnensis, Joanni Dantiseo. Vilnae, d. 13. 7. 1529 ............................... 216
280. S i g i s m u n d u s L, rex. Pol., Mauritio, epo. Varmiensi. Vilnae, d. 15. 7. 1529 . . .
281. J. C h o j e f i s k i , secretarius regius, Mauritio epo. Varmiensi. Vilnae, d. 16. 7. 1629 . 217
282. S i g i s m u n d u s I., rex Pol., Mauritio, epo. Varmiensi. Vilnae, d. 17. 7. 1529 . . .
283. P- T o m i e k i , epus. etc., Sigismundo L, regi PoL Cracoviae, d. 18. 7. 1529 . . . .
284.
Petro Kmitae, castell. Wojnicensi, marsalco regni, Cracoviae,

d. 19. 7. 1529 ................................................................................................................................. 219
285. M a u r i t i u s F e r b e r , epus. Varmiensis, Sigismundo I., regi Pol. Heilsberg, d. 23. 7. 1529 1
286.
J . Chojedski, seeret. regio. -- Heilsberg, d. 23.7.1529 220

287. C h r i s t o p h o r u s S z y d l o w i e c k i , castell. Crac., caneell., Joanni Dantiseo. Craco
viae, d. 23. 7. 1529 ....................................................................................................................... 221
2 8 8 . S i g i s m u n d u s I., rex Pol., Petro Tomieki et Christ. Szydlowiecki. Vilnae, d. 24. 7.1529
289. P. T o m i e k i , epus. etc., Joanni Dantiseo. Cracoviae, d. 24. 7. 1529 . .......................... 224
290.
Sigismundo I., regi Poloniae. Cracoviae, d. 24. 7 . 1529 . .

291.
.
Sigismundo I., regi Pol. Cracoviae, d. 25. 7 . 1529 . . . . 2 25.

292.
342
Pagina.
293.
294.
295.
296.
297.
298.
299.
300.
301.
302.
303.
304.
305.
306.
307.
308.
309.
310.
311.
312.
313.
314.
315.
316.
317.
318.
319.
320.
321.
322.
323.
324.
325.
326.
327.
328.
329.
330.
331.
332.
333.
. 334.
335.
P. T o m i e k i , epus. etc., Bonae, reginae Poloniae. Cracoviae, d. 25. 7. 1529 . . . .

226
J . Chojeriski, archidiac. Crac. Cracoviae, d. 25. 7. 1529 . . 227
Petro Kmitae de WiSnicze, castell. Wojnicensi, marsalco regni

Pol. Cracoviae, d. 28. 7. 1529 ................................................................................................ 228
P. T o m i e k i , epus. etc., Andreae Krzycki, epo. Plocensi. Cracoviae, d. 28. 7. 1529 .
Joanni de Tanczin, castell. Lublinensi, marsalco curiae regiae.

Cracoviae, d. 28. 7. 1529 ............................................................................................................ ... 229
P. T o m i e k i , epus. ete., doetori Joanni Andreae de Valentinis, praeposito Sandomir., phisico
reginalis Mtis. Cracoviae, d. 39. 7. 1529
........................................................................
P. T o m i e k i , epus. ete., J . Chojeriski, archidiac. Crac. Cracoviae, d. 30. 7. 1529 . . 230
Stanislao Lanckororiski de Brzezie, capit. Cameuecensi. Cracoviae 231

J . C h o j e r i s k i , archidiac. Crac., Alberto duci Prussiae. Vilnae, d. 1. 8 . 1529 . . .
A n d r e a s T ^ c z y r i s k i , palat. Crac., Ferdinando, regi Boh. et Ungariae. Belz, d. 1.8.1529 232
D e c l a d e militum nostrorum ad O cz a k o w ..................................................................................
C h r i s t . S z y d l o w i e c k i , castell. Crae., cancellarius, Ferdinando, Bohemiae et Ungariae
regi. Cracoviae, d. 6 . 8 . 1529 ................................................................................................ 234
C h r i s t . S z y d l o w i e c k i , castell. Crac., Alberto, dueiPrussiae. Cracoviae, d. 8 . 8.1529 235
Alberto, duci Prussiae. Cracoviae, d. 9 . 8 . 1529 236

P. T o m i e k i , epus. etc., Lucae de Gorca, castell. Posnaniensi. Cracoviae, d. 11. 8 . 1529 237
Janussio Latalski, castell. Gnesnensi et capit. Juniwladislaviensi.

Cracoviae, d. 11. 8 . 1529 .
.................................................................................................. 238
P. T o m i e k i , epus. etc., Jacobo, epo. Vratislaviensi, Carolo, duci Muneterbergensi, ceterisque
ducibus et ordinibus ducatus SIesiae. Cracoviae, d. 13. 8 . 1529
. . . . . . .
M. F e r b e r , epus. Varmiensis, Sigismundo I., regi Pol. Heilsberg, d. 13. 8 . 1529 . . 239
J . Chojeriski, archidiac. Crac. Heilsberg, d. 13. 8 . 1529 240

F e r d i n a n d u s , rex Boh. et Ung., Sigismundo L, regi Pol. Lintii, d. 15. 8 . 1529 . . 241
P. T o m i e k i , epus. ete., Stanislao Lanckororiski, eapit. Camenecensi (Augusti 1529) . . .
Nicolao Wolski, castell. Soehaczov., magistro curiae reginalis Mtis.

Cracoviae ...........................................................................................................................................242
L i t e r a e a d c a p i t a n e o s terrarum, ut nobilitatem ad arma contra Tartaros commonefaciant .
B o n a , regina PoL, Ferdinando, regi Boh. et Ung. Vilnae, d. 17. 8 . 1529 ........................ 243
S i g i s m u n d u s L, r. Pol., M. Ferbero, epo. Varmiensi. Vilnae, d. 19. 8 . 1529 . . .
F e r d i n a n d u s , rex Boh. et Ung., Sigismundo I., regi Pol. Lintii, d. 19. 8 . 1529. . 244
Ottae de Chodecz, paL Sandomir. Lintii, d. 19.8.1529
Christ. Szydlowieeki, castellano Crac., cancellario.

Lintii, d. 20. 8 . 1529.................................................................................................. ........................
F e r d i n a n d u s , rex Boh. et Ung., Lncae de Gorka, cast. Posn. Lintii, d. 20. 8 . 1529 245
P. T o m i e k i , epus. etc., Sigismundo T., regi Pol. Cracoviae, d. 20. 8 . 1529 . . . .

246
Alberto, duci Prussiae. Cracoviae, d. 20. 8 . 1529 ..................... ... 247

M a t h i a s D r z e w i e k i , epus. Cujaviensis, M. Ferbero, epo. Varmiensi. Ex Vladislavia,
d. 21. 8 . 1529 .................................................................................................................................
P. T o m i e k i , epus. etc., J . Karnkowski, epo. Premisliensi. Cracoviae (Augusti 1528) . 248
. Sigismundo I., regi Pol. Cracoviae, d. 25. 8 . 1529 . . . - 249
Laurentio Prazmowski, palatino M asoviae..........................................250

J o a n n e s K o n o p a c k i , epns. Culmensis, nomine omnium consiliariorum terrarum Prussiae,
Sigismundo I., regi Pol......................... ....................................................................................... .
M. F e r b e r , epns. Varmiensis, Sigismundo I., regi Pol. Ex Heilsberg, d. 25. 8 . 1529 251
J. Chojeriski, secretario regio. Heilsberg, d. 25. 8 . 1529 252
J. Chojeriski, secretario regio. Heilsberg, d. 26. 8 . 1529 253

P. T o m i e k i , epus. etc., Sigismundo I., regi Pol. D. 26. 8 . 1529 .................................... ... 254
. ..

255
J- Chojeriski, archidiac. Crac. Cracoviae, d- 26. 8 . 1529 . .
343
Pagina.
336. P. T o m i e k i , epus. etc., Bonae, reginae Pol. Cracoviae.................................................... 256
Joanni de Tarnow, palatino Russiae, exercituum r. Pol. supremo

ductori (de captivatis et caesis nostris ad Oczakow). Cracoviae, d. 26. 8. 1529 . . 257
338. P- T o m i e k i , epus. etc., Ludovieo Aliphio, secret. Bonae reginae. Cracoviae, d. 28. 8. 1529 258
339.
Bonae, reginae Pol. Cracoviae, d. 30. 8. 1529 ........................

340.
Ludovieo Aliphio, secret. Bonae reginae. Cracoviae, d. 30. 8.1529
341.
J. Chojeriski, secretario regio. Cracoviae, d. 30. 8. 1529 . . 259

342.
Mathiae Drzewieki, epo. Wladisiavieusi. Cracoviae, d. 30. 8. 1529

343. S i g i s m u n d u s I., rex Pol., Mauritio Ferbero, epo. Varmiensi. Vilnae, d. 3. 9. 1529 260
344.
Ferdinando, regi Boh. et Ungaiiae. Vilnae, d. 8. 9. 1529

345. P. T o m i e k i , epus. etc., Alberto, duci Prussiae. Cracoviae, d. 8. 9. 1529 ................... 261
346.
Petro Kmitae de WiSnicze, castell. Wojnicensi, marsalco regni PoL

Cracoviae, d. 8. 9. 1529............................................... ........................................................ 262
347. J. Ch o j e r i s k i , archidiac. Crac., Mauritio, epo. Varmiensi. Vilnae, d. 9. 9. 1529 . .
348. Chr i s t . S z y d l o w i e c k i , castell. Crac., cancell., Alberto, duci Prussiae. Ex arce
Cracoviensi, d. 10. 9. 1529................... .... ...........................................................................
349. S i g i s m u n d u s I., rex PoL, Janussio, duci Opoliensi et Batiboriensi, Vilnae, d. 16. 7.1529 265
350. P. T o m i e k i , epus. etc., Paulo, duci Olazanensi, epo. Luceoriensi. Cracoviae, d. 10.9.1529 266
351. M. F e r b e r , epus. Varmiensis, Sigismundo I., regi Pol. Heilsberg, d. 11. 9. 1529 . 267
352.
Bonae, reginae PoL Heilsberg, d. 11. 9. 1529 . . . .

268
353.
J. Chojeriski, secretario regio. Heilsberg, d. 11 . 9. 1529 269

354. M a t h i a s D r z e w i e k i , epus. Cujaviensis, Mauritio Ferbero, epo. Varmiensi. Ex Vladislavia, d. 12. 9. 1529 ............................................................................ .... ....................... 270
355. M. F e r b e r , epns. Varmiensis, Sigismundo I., regi Pol. Ex Heilsberg, d. 14. 9. 1529
356. P. T o m i e k i , epus. etc., Mauritio Ferbero, epo. Varmiensi. Cracoviae, d. 15. 9. 1529. 271
357.
Andreae Cricio, epo. Plocensi. Cracoviae, d. 15. 9. 1529 . . 272

358. J. C h o j e i i s k i , archidiac. Crac., Mauritio, epo. Varmiensi. Vilnae, d. 18. 9. 1529 . .
359. P. T o m i e k i , epus. etc., Andreae Cricio, epo. Plocensi. Cracoviae, d. 23. 9. 1529 . . 273
360. J o a n n e s Zapol ya, rex Ungariae, P. Tomieio, epo. Crac. Budae, d. 28. 9. 1529 . .
361. S t e f a n u s B r o d e r i c u s , epus. Sirmiensis, P. Tomieio, epo. Cruc. etc. et Christ. Szydiovicio, castell. Crac., caueell. Budae, d. 29. 9. 1529 ......................................................... 274
362. N a z n a c z e n i e czasu, od kotoroho se wsiakie sprawy nowym prawom y statutom odprawowat poezati m a ju t..............................................................................................................275
363. J o a n n e s Z a p o l y a , rex Ungariae, T. Tomieio, epo. Crac. et Chiistof. Szydlowicio,
castell. Crac., cancell. Budae, d. 30. 9. 1529 ......................................................... .
364. L u d o v i e u s G r i t t i , caesaris Tureorum in Hungaria thesaurarius, P. Tomieio, epo. et
Christ. Szydlowiecio, castell. Crac., cancellariis. Budae, d. 30. 9. 1526 ................... 276
365. P. T o m i e k i , epus. etc., Antonio Rinconi, regis Galliae oratori........................................... 2^7^
366. M. F e r b e r , epus. Varmiensis, Sigismundo I., regi Pol. Ex Heilsberg, d. 4. 10. 1529 .
367.
J. Chojeiiski, secretario regio. Ex Heilsberg, d. 4. 10.1529 279

368. L u c a s de G o r c a , castell. Posnaniensis, Ferdinando, regi Bohemiae et Ungariae. Posnanie, d. 6. 10. 1529 ......................................................................................................... 280
369. P- T o m i e k i , epus. etc., Lucae de Gorca, castell. Posnan. Cracoviae, d. 8. 10. 1529 .
370.
Sigismundo I., regi Poloniae ........................ .... ............................281

371.
Andreae Cricio, epo. Plocensi. Cracoviae, d. 9. 10. 1529 . 282

372. S i g i s m u n d u s L, rex PoL, Ferdinando, regi Boh. et Ung. Vilnae, d. 10. 10. 1529 - 283
373. L u d o v i e u s A l i p h i u s , secretarius reginae Bonae, J. Dantisco. Vilnae, d. 11.10.1529
374. S t e f a n u s B r o d e r i c u s , epus. Sirmiensis, P. Tomieio, epo. Crac. et Christ. Szidlowicio,
cast. Crae., cancellariis Ex Buda, d. 12. 10.. 1529 ....................................................
375. S i g i s m u n d u s I., rex PoL, Mauritio, epo. Varmiensi. Vilnae, d. 14. 10. 1529 . 284
376.
Mauritio, epo. Varmiensi. Vilnae, d. 14. 10. 1529 . . .

377. P. T o m i e k i , epus. etc.. J. Chojeriski, archidiac. Crac. Cracoviae, d. 15. 10. 1529 . . 285
378.
Lndovico Aliphio, secret reginae Bonae. C racov iae,15.10.1529 286
337 .
344
Pagina.
379.
380.
381.
382.
383.
384.
385.
386.
387.
388.
389.
390.
391.
392.
393.
394.
395.
396.
397.
398.
399.
400.
401.
402.
403.
404.
405.
406.
407.
408.
409.
410.
411.
412.
413.
414.
415.
416 .
417 .
418.
419.
420.
421 .
422.
423.
424.
425.
P. T o m i e k i , epus. etc., Lucae de Gorca, castell. Posnan. D. 16. 10. 1529 . . . .

286
J. C h o j ed s k i, archidiac. Crac., Alberto, duci Prussiae. Vilnae, d. 17. 10. 1529 . .
P. T o m i e k i , epus. etc., Joanni Latalski, epo. Posnaniensi. Cracoviae, d. 18. 10. 1529 287
Hieronimo Laski, palatino Siradiensi................................................ 288
Hieronimo Laski, palatino Siradiensi. Cracoviae, d. 19.10.1529
Joanai Têzydski, castell. Lublinensi, marsalco curiae regiae . . 289
J. Chojenski, archidiac. Cracov., secretario r e g i o ........................

Ch r i s t . S z y d l o w i e c k i , castell. Crac., cancell., Ferdinando, regi Boh. et Ung. Ia
arce Cracoviensi, d. 28. 10. 1529 ......................................................................................
290
Ch r i s t . S z y d l o w i e c k i , castell. Crac., cancell., Ferdinando, regi Boh. et Ung.
Cracoviae, d. 28. 10. 1529 ....................................................................................................
P. T o m i e k i , epus. etc., Ferdinando, regi Boh. et Ung. Cracoviae, d. 28. 10. 1529 . 291
Ferdinando, regi Boh. et Ung. Cracoviae, d. 28. 10. 1529
doctori Stanislao de Rzeczyca, poenitentiario.................................. 292
Bartholomaeo Gandkowski..............................................................
Bartholomaeo Gandkowski..............................................................
Stanislao de Rzeczyca.............................................................. .... . 293
Bartholomaeo Gandkowski. C racoviae.......................................
Stanislao Rzeczyca, poenitentiario. C ra co v ia e ................... .... 294
Bartholomaeo Gandkowski...............................................................
Laurentio, cardinali, regni Pol. protectori.Cracoviae, d. 30.10.1529 296
Antonio Fugger. Cracoviae, d. 30. 10. 1529 ........................ 298
Stephano Broderico, epo. Sirmiensi. Cracoviae, d. 31.10. 1529

J. C h o j e d s k i , secretarius regius, Alberto, duci Prussiae. Vilnae, d. 31. 10. 1529
299
P. T o m i e k i , epus. etc., Sigismundo I., regi Pol. Cracoviae, d. 3. 11. 1529 . . . .
Andreae Cricio, epo. Plocensi. Cracoviae, d. 4. 11. 1529 . . 300
Nicolao Niszczycki, capitaneo Plocensi............................................301

A n d r e a s C r i e i u s , epus. Plocensis, P. Tomicio, epo. Crac. etc. Ex arce Poltoviensi,
d. 5. 11. 1529 ........................................................................................................................ 302
A n d r e a e C r i c i i epigramma: In Germanorum vanitatem ac impietatem.............................303
P. T 0 m i c k i, epus. etc., consiliariis, dignitariis, offieialibns et nobilibus in conventu parti
culari Proschewiensi congregatis...........................................................................................
Ch r i s t . S z y d l o w i e c k i , castell. Crac., cancell., Ferdinando, regi Bohemiae et Ungariae.
Cracoviae, d. 15. 11. 1529 ....................................................................................................
P. T o m i e k i , epuB. etc., Sigismundo I., regi Pol. Cracoviae, d. 16. 11. 1529 . . . .
304
J. Chojedski, archidiae. Crae. Cracoviae, d. 16. 11. 1529 . .
Andreae Cricio, epo. Plocensi. Cracoviae, d. 20. 11. 1529. . 305
(Janussio) duci in Slesia. Cracoviae, d, 22. 11. 1529. . . .
A n d r e a s C r i e i u s , epus. Plocensis, Egendorfino. Ex Poltowsko, d. 22. 11. 1529. . 306

I n f o r m a t i o summaria in negotio monetario Pruthenico. .....................................................
C o n v e n t u s g e n e r a l i s in Piotrkow indictus (ad diem 30. 11. 1 5 2 9 ) ........................ 308
M. F e r b e r , epus. Varmiensis, Joanni Chojedski, secret. regio. Ex Heilsberg, d. 1. 12.1529 309
P. Tomicio, epo. Crac. Ex Heilsberg, d. 1. 2. 1529 . .
Mathiae Drzewicki, epo. Viadislaviensi. Ex Heilsberg,

d. 1. 12. 1529 ....................................................................................................................... 310
M. F e r b e r , epus. Varmiensis, Petro Kmita Sobiedski. Ex Heilsberg, d. 1. 12. 1529 .
O b l i g a t i o J o a n n i s L e w i c k i . Romae, d. 6. 12. 1529 ........................................... 311
P. T o m i e k i , epus. etc., Sigismundo L, regi Pol. Kielce, d. 8. 12. 1529 . . * .
Christ. Szydlowiecki, castell. Crac. Kielce, d. 8. 12. 1529 . . 312

C h r i s t S z y d i o w i e c k i , east Crac., Alberto, duci Prussiae. Piotrcoviae, d. 10.12.1529
Alberto, duci Prussiae. Piotrcoviae, d. 14.12.1529 313

J. C h o j e d s k i , secretarius regius, Alberto, duci Prussiae. Piotrcoviae, d. 15. 12. 1529
P. T o m i e k i , epus. etc., Bonae, reginae Pol. Piotrcoviae, d. 17. 12. 1529 ................... 314
Pagina.
426.
427.
428.
429.
430.
431.
432.
433.
434.
435.
436.
437.
438.
439.
440.
441.
442.
443.
444.
P. T o m i e k i , epus. etc., Nicolao Bedleriski, scholastico et vicario curiae cafchedr. Cracov. 314
Stanislao Borek, decretorum doctori, canon. Cracov.........................315

Ch r i s t . S z y d l o w i e c k i , cast. Crac., Alberto, duci Prussiae. Piotrcoviae, d. 19.12.1529
S i g i s m u n d u s I., rex Pol., Bonae reginae. In conventu generali Piotreoviensi, d. 21.12.1529 316
Bonae reginae. Piotrcoviae, d. 21. 12. 1529 .................... 317

P. T o m i e k i , epus. etc., Bonae, reginae Poloniae...................................................................
C h r i b t. S z y d i o w i e c k i , cast. Crac., Alberto, duci Prussiae. Piotrcoviae, d. 24.12.1529 318
S i g i B mundus I., rex Pol., Joanni, regi Hungariae. Piotrcoviae, d. 25. 12. 1529 . . 319
L e g a t i o a J o a n n e , rege Ungariae, ad Sigismundum I., regem Pol., data Jacobo Secignewski, oratori regis Joannis......................................................... ......................................
R e s p o n s u m nomine Sigismundi I datum oratori Joannis, Hungariae regis. Piotrcoviae,
d. 27. 12. 1529 ........................................................................................................................ 322
Co n f i r ma t i o articulorum per consiliarios et nobilitatem ducatus Masoviae oblatorum.
Piotrcoviae, d. 27. 12. 1529 ............................................................................................... 324
Ch r i s t . S z y d l o w i e c k i , cast. Crac., Alberto, duci Prussiae.Piotrcoviae, d. 27.12.1529 326
M a r t i n u s Z b o r o w s k i , capit. Odolanoviensis, Alberto, duci Prussiae. Piotrcoviae,
d. 27. 12. 1529 ....................................................................................................................... 327
S i g i s m u n d u s I., rex Pol., Lucae de Gorka, cast. Posnan. Piotrcoviae, d. 27. 12.1529
P. T o m i e k i , epus. etc., Alberto Gasztolt, palatino Vilnensi, cancellario M. d. Lithuaniae 328
Bonae, reginae Poloniae. Piotrcoviae, d. 30. 12. 1529 . . . 329

S i g i s m u n d u s I., rex Pol., cancellario caesaris Caroli V .....................................................
J o a n n e s D a n t i e c u s , orator regius, P. Tomicio, epo. Crac. etc. Bononiae, d. 31.12.1529 330
Sigismundo I., regi Pol. Bononiae, d. 31.12.1529 331
Acta Tomieiana.
Tomus X I
44
SPIS OSOB.
(Index personarum.)
(Licsby osnaczajq strony. Numeri indicant paginas.)

A l b e r t u s , PraSBiae dux 3. 18. 28. 44. 90. 92. B e d l e r i s k i Nicolaus, scholasticus et vicarius in
spiritualibus generalis Cracoviensis 47. 99.
1301. 145. 150. 179. 198. 205. 209. 2167.
231. 2356. 239. 247. 251. 253. 2612.
101. 293. 314.
277 286. 299. 306308. 3123. 315. 818. B e h e m Petrus, consul Gedanensis 245.
B e 1s k i v. BielskL
3267.
A l e x a n d e r , rex Poloniae 164.
B e l s z i c z k i (Belzecki) centurio 234.
A 1e x i u s, P. Tomicii familiaris 104.
B e n e d i c t u s v. Latalski.
A l i p h i u s Ludovieus, Bonae reginae secretarius B e n i g n a , uxor Stanislai Pastrigam, civis et con
114.
142. 149. 177. 258. 283. 286.
sulis Cracoviensis 67. 206.
de A l l e n Felix, aulicus regius 327.
B e s e n r a d e Joannes, burgrab. Regiomonti {KonigsA n d r e a s v. Gdrka.
berg} in Prussia ducali 209.
A n d r e a s , tabellarius regius 168.
B i e l s k i (Belski) Joannes, subjudex et exactor
Anna, Masoviae dux 69.
Gostinensis, notarius Varsoviensis 85. 225.
A n t o n i u s Joannes Cassoviensis, doctor, Tomicii B i s c h o f f Albertus, canonicus Varmiensis 72.
medicus 48. 178.
74. 145.
A p o l l o n i a , ancilla dominae Thurzowa 227.
B i s c h o f f Philippus, burgrabius et proconsul Ge
A s i a m Soltanus, Tartarorum dux .2314. 242.
danensis 240. 253. 268.
B o c h o t n i e k i Joannes, palat. Lublinensis 54.
259. 270.
B o g u s c h Nicolaus 303.
B a l b u s Hieronimus, epus. Gurcensis 332. 334.
B o h d a n u s , vojevoda Moldaviensis 11. 207.
B a 1i e k i, praefectus militumterrae Ravensis 878. B o h u s z Bohowitynowicz Boguslaus, thesaurarius
B a l i r i s k i Joannes, castellanus Gedanensis, the
Magni ducatus Lithuaniae 11. 204.
saurarius in Prussia 30. 102. 106. 108. 211. B o h u s z Joannes, thesaurarii M. ducatus Lithuaniae
219. 313.
frater 2045.
B a n f f i Joannes, Ungarus.274.
B o l a n c z k i (Boladski Joannes), doctor, canoniBar t hol oma e us , Joannis Dantisci amicus 43.114.
cub 128.
B a r t n i c k i Jacobus, subditus Alberti, ducis in B o n a S f o r t i a , regina Poloniae 3 et passim.
B o n e r (Bonner, Bonar) Severinus, burgrabius, zup~
Prussia 2056.
parius et magnus procurator Cracoviensis, ca
B a s i l i u s , Magnus dux Volodimeriae, Moscoviae,
pitaneus BiecenBis et Rabstinensis 445.
Novogardiae etc. 190.
1178. 1867. 189. 284. 305.
de B ay s e n (Bazedski) Georgius, palatinus Marienbuxgensis et capitaneus Gnewensis 30. 107. B o r e k Stanislaus de Cracovia, decretorum doctor,
canon. Crac. 3. 47. 99. 124.127. 249. 305. 315.
219. 277.311.
44
348
B o r o w s k i , aulicuB 274. 276,

B o t u r z y i i s k i Florianus, miles 2901.
B r e m e r Hermanas, Gedanensis 278.
E r o d e r i c u s Stephanus, episcopus Sirmiensis
93.
113. 1478. 162. 188. 192. 198.
226. 229. 236. 274. 277. 283. 298.
B r u n s w i c e n s i s dux 264.
B r z e s k i Felix, palatinus Masoviae (mortuus 29.
1. 1529) 13. 245. 289. 54.
B r z e s t e n s i s palatinus v. Oporowski Andreas.
B u o z i u s k i Joannes 122.
B u c e k a, vidua, Varsoviensis 33.
B u d z o w s k i , praefectus equitum terrae Sira
diensis 88.
B u r b a c h i u s , civis Varsoviensis 69.
C i o it e k (Cziolek) judex Varsoviensis 267. 30. 89.

C l e me n s VII, summus pontifex 29. 43. 95100.
2937. 302. 3304.
C l i n t s c h i t z Stephanus, nuntius regis Ferdi218. nandi 190.
C o l o c e n s i s archiepiscopus v. de Frangepanibus.
C o n s t a n t i n u s dux v. Ostrogski.
C o r t e s i u s Ferdinandus 29. 221.
C o r t e s i u s Jacobus 99. 100. 127. 169. 170.
C o s l o v i t a doctor 98.
C r a c o v i e n s i s judex v. Pieniêk.
C r a c o v i e n s i s subjudex 190.
C r o m e r Martinus, doctor 5.
C r z y e s c h o w o doctor 192.
C z e m a v. Zcema, Zcemen.
C z e r mi r f s k i Andreas, exactor in palatinatu Po
Calusski, C am im iec, Cobilmxki, Cobilnyczki, Colaexlunvski,
doliae 85.
Gomwmvski, Conarxewski, Conopath, Corexbok, Coscielec,
Coscxyusko, Cothwicx, Coxarshi, OrasaowsH, Ourdwanowski, C z e r n i c k i Michael, subjudex et exactor terrae
Ciechanoviensis 86.
vide sub Iit. K.
C a c i a n e r (Cocianer) Joannes, capitaneus exerci
tus Ferdinandi, regis Boh. et Ung. 163. 284. D a n t i s e u s Joannes Flaehsbinder 15. 28. 42.
723. 75. 113. 145. 182. 1956. 2156.
de C a p i s u c i s Paulus, auditor rotae 169. 170.
221.
224. 268. 283. 3301. 334.
C a r d i n a l i s ss. quatuor, protector regni Pol.
D
a
s
k
o w i c z (Daszkiewicz) Eustachius de Kijow,
v. Puctius Laurentius.
capitaneus 231, 233.
C a r l o v i c z Erasmus, civis Cracoviensis 247.
C a r o l u s V , caesar 2.44- 91.189.31920.3304. D e c i u s Jostus LudovieuB, carbarius Wielicensis,
secretarius regius 63. 102. 112. 149. 179.
C a r o 1u s, dux Munsterburgensis, capit. Slesiae
180. 183. 185. 211. 236.
27.. 133. 158. 238.
D
e
r
s
n y a k Nicolaus, judex Premisliensis, exactor
C a s i m i r u s (Jagiellonides), rex Poloniae 165.
in palatinatu Russiae 85.
C a s i m i r u s , marchio BrandenburgenBis 92.
C h a r b o w s k i Joannes, decretorum doctor, cano D o b r o g o s t (Dobergast) Martinus, magister, coneionator Cracoviensis 133. 1568.
nicus 1268.
de C h o d e c z Otta, palatinus Sandomiriensis, Ha- D o r o t h e a , princeps, uxor Alberti, ducis Prussiae
44. 263. 313. 315. 318.
liciensis, Colomiensis et SniatinenBis capitaneus
D r z e w i c k i (de Draewica) Mathias, epus. Wladi54. 142. 188. 236. 244. 318.
slaviensis seu Cujaviensis 2, 13. 56. 76. 89.
de Ch o d e c z Stanislaus, marsalcas regni Poloniae,
111. 15 1 -2 . 159. 179. 189. 247. 259. 268.
capitaneus Leopoliensis et Lubaczoviensis 54.
270. 310. 326.
121. 136-7. 1402. 205. 244.
D
z
i
a
l y n s k i Nicolaus, castellanus Culmensis, cade Chodow Paulus 168.
pitanetis Brodnicensis 30. 108. 311.
C h o d o w s k i , praefectus equitum palatinatus Ca
lissiensis 88. 234.
C h o j e d s k i Joannes, archidiaconus Cracoviensis, E b e r s t e i n v. Herberetein.
praepositus Posnaniensis, secretarius Sigismundi E g e n d o r f i n u s (Hegendorfinus) 306.
E r a s m u s Roterdamus 15. 43. 110. 178.
regis, 2 et passim.
C h o m a n c z k i (Chom^cki) Albertus, burgrabius E r e z i e s c h o w , doctor, canonicus Cracov. 249.
E u a t a p h i v. Daskowicz.
Costensis 105. 135.
Choranzy cz, praefectus equitum terrae Russiae 88.
F e l s t e t RaynalduB, civis Gedanensis 309.
C h r i s t o p h o r u s , juvenis nobilis 264.
F e r b e r Mauritius, episcopus Varmiensis 13 et
C h r o b e r s k i , nobilis, Sandomiriensis 84.
passim.
C h w a l c z e w s k i Stanislaus 216.
C i e c i s z e w s k i (Czyeczisschowski) Martinus, ex F e r b e r Ebrehardus, Mauritii epi. frater, civis
Gedanensis 745. 77. 90. 108, 145. 1812.
actor terrae Czernensis 86.
184. 217. 220. 269. 309. 310.
C i k o w s k i (Czykowski) Nicolaus, castellanus SanF e r b e r Gertrudis, uxor Ebrehardi 181.,309. 310.
decensia 256. 134. 148. 248.
P e r b e r Joannes, Ebrehardi et Gertrudia filius

senior, decanus et canonicus Varmiensis, se
cretarius regius 74. 75. 145. 1812. 184.
2J7. 2689. 2789.
F e r b e r Ebrehardus, Ebrehardi filius junior 77.
108. 1812. 184. 217. 221. 267. 269. 278.
F e r b e r Georgius, filius Ebrehardi et Gertrudis
269. 310.
F e r d i n a n d u s , rex Bohemiae et Ungariae 10 et
pa8sim.
F e r n e s i u s , cardinalis 333. (v. Vernesius.)
F e r r a r i e n s i s dux 330. 332.
F f o y t Sebastianus, civis Konigsbergensis 247.
i c x t h u m 327.
i r l e y Petrus, castellanus Chelmensis 54.
l a c h s b i n d e r Joannes v. Dantiscus.
l a c h s b i n d e r Bernardus, Dantisci frater 1956.
226. 330. 332. 334.
F o c c a r i (Fogkari, Fuggari, Fuggeri), mercatorum
societas 48. 110. 111. 113. 127. 171. 214.
222. 295. 333. (vide Fugger.)
F r a n c i s c u s , Galliae rex christianissimus 2. 152.
210. 21 3 -4 . 221. 259. 273. 305. 332.
de F r a n g e p a n i b u B Franciscus, archiepiscopus
Colocenais 299.
F r i d e r i e u s , cardinalis s. Romanae ecclesiae in
septem soliis 99. 295. 297.
F r i d e r i e u s , dux Lignicensis et Brigensis 157.
F u g g e r (Fogger, Foeher) Antonius 236. 273.298.
G a i e t a n u s , cardinalis 172.
G a l l u s , Tomicii episcopi servitor 48.
de G a m r a t i s (Gamrat) Nicolaus, decauus Plo
censis (defunctus) 99. 110. 127. 140.
de G a m r a t i s (Petrus), Nicolai frater, scholasticus
99. 111. 113. 170.
Gant hkowski
(G^dkowski)
Bartholomaeus
98101. 137. 1467. 2924. 2978. 333.
G a n t h k o w s k i (G^dkowski) Leonardus 48.
G a s t o l d u s (Gasztoid) Albertus, palatinus Vil
nensis, M. ducatus Lithuaniae cancellarius,
capit. Bielscensis, Branscensis et Mosirensis
3. 11. 49. 163. 165. 187. 204. 264 328.
G a t t i n a r a Mercurinus, Caroli V caesaris can
cellarius 15. 43. 329.
G a t t i n a r a Jacobus, cancellarii nepos 43.
G e o r g i u s , marchi Brandenburgensis 912.
132. 2636.
G e o r g i u s , Dantisci amicus (in Hispania) 43.
G e o r g i u s (Jurek), servitor Joannis Jordan, occi
sor doctoris Miechovitae 95.
G e o r g i u s (? tabellarius) 178.
G e r l a c h o w s k i Erasmus, nuntius regis Joannis
Zapolyae 118. 192.
G i e r s d o r f f , cubicularius Sigismundi regia 31.

141. 180.
G l a u b i c z Joannes, aulicus ducis Prusaiae 235.237.
G i o g o w s k i , A. Cricii familiaris 139.
G l o s k o w s k i Valentinus, exactor terrae Varschoviensis 86.
G n oye r f s ki , praefectus peditum Minoris Pol. 88.
Gol i f i Bki (Golydski) Adrianus, castellanus Czernensis, capit. Varsoviensis 247. 30. 54. 137.
G o l o g o r s k i Joannes, praefectus equitum palat.
Belzensis 88.
G o m o 1i n s k i Petrus, exactor terrae Siradiens. 20.
G o r k a (de Gorca) Lucas, castellanus Posnaniensis,
capit. Majoris Poloniae generalis 14. 21. 27.
52. 60. 103. 105. 108. 111. 124. 129. 135.
139. 154. 163. 177. 198. 237. 245. 280. 286.
327.
G o r k a AndreaB, Lucae filius, capitan. Vielunensis
21. 49. 60. 103. 105. 129. 135. 139. 1534.
1737.
G 6 r s k i Nicolaus, clericus dioec. Cracov. (parrochus in Sgdziejowice) 1467.
a G 0 s t i n Joannes, miles Hierosolimitanus 14.
G r a b s k i , Tomicii epi. servus 214.
G r e g o r i u s de Lwowek 259.
G r i t t i Ludovieus, filius Andreae, ducis Venetiarum, caesaris Tureorum thesaurarius 274. 276.
289. 300. 302. 321.
G r z y m u i t o w s k i Mathias, Sigismundi regis
cubicularius 35. 52. 153.
G u n i c k i Petrus, canpnicus Posnaniensis 1045.
126.
H a m e r 1a, nuntius castell. Cracoviensis 180.
H a n n o 11 Achatius, civis Vratislaviensis 71.
H a r t Franciscus, cancellarius episcopi Culmensis
78. 89.
H e d v i g i s , Sigismundi regis filia 22. 119121.
124. 129. 159. 213.
H e d v i g i s , Polona Romae degens 311.
H e g e 1 Georgius, Cracoviensis, Fuggerorum pro
curator 48. 298.
H e r b e r s t e i n (Heberstayn, Eberstein) Sigismun
dus, Ferdinandi regis Boh. et Ung. orator 69.
73. 130. 1323. 147. 188. 2045. 2124.
219. 2223. 228. 232. 2346. 245. 2545.
280. 288. 2901.
H e r s f e l d t Tilmannus 184.
H l e b o w i c z Joannes (palatinus Witebscensis) 11.
H o l s a c e n s i s dux, filius regis Daniae 268.
H o r n Georgius, aulicus regius 224.
H o s i u s Stanislaus, clericus dioecesis Cracov. 97.
1267. 199. 200.
H y l i n i c z (Ilinicz) Lithuanus 35.
350
1 1o w s k i Alexander, dispensator in palatinatu Pio- K m i t a Petrus Sobiedsfei de WiSnicze, raareensi 85.

salcus curiae regiae, a 1529 ad marsalcatum
I l s z e n s i s capitaneus seu castellanus 295. 297.
regni Poloniae evectus, castell. Vojnicensis,
I mb . r a hi m Bassa 144. 284.
capitaneus Scepusiensis, Colensis, Premisliensis
i B d b i e d s k i (Izdbiedski) Benedictus, canonicus
10. 54. 64. 106. 1367. 141. 154. 162.
Cracov. 65. 6769. 104. 141. 168. 2934.
1727. 214. 219. 228. 262. 274. 310.
296. 303.
K o b y l e d s k i Jacobus,succamerarius Vielunensie,
I s k r z y c k i Nicolaus, dispensator in palatinatu
{mortuus m. Febr. 1529) 456.
Podoliae 85.
K o b y l n i c k i Erasmus, pincerna, exactor terrae
Vischegradiensis 86.
I v a s k o , Armeaus 62.
I v e n r k i (Iwietfski, Gywyenski) Joannes, succa- K o c z e r Carolus, civis Cracoviensis 2367.
merarius Calissiensis, exactor terrae Posna K o l a c z k o w e k i Paulus, nobilis Sandomir. 121.
niensis 20.
K o m o r o w s k i Florianus, dispensator terrae Brestensis 85.
J a c o b u s , clericus eccles. Cracov. 127.
K o n a r s k i Petrus, custos ecclesiae cathedr, Cra
coviensis 227. 294.
J a c o b u s , epus. Vratislaviensis 158. 238.
J a c o b u s , magister, Gedanensium secretarius 245. K o n a r z e w s k i Petrus, judex, exactor terrae
Calissiensis 85.
J a c o b u s v. Valdesius.
J a c u b o w B k i Raphael, dispensator in palatinatu K o n o p a c k i (de Conopath) Georgius, palatinus
Cracoviensi 84.
Pomeraniae 30. 180. 311.
J a c z i m i r s k i Leonardus, nobilis terrae Buscen- K o n o p a c k i (de Conopath) Joannes, epus. Culmensis 30. 250. 306.
'sis 255. 285.
J a n u s , pomilio (in aula Tomicii) 48.
K o r c z b o k (Corczbok), nepos A. Cricii epi. 111.
J a n u s s i u s , aurifex Cracoviensis 194.
K o S c i e l e e k i (de CoScielec) Nicolaus, palatinus
J a n u s s i u s , dux Opoliensis et Ratiboriensis 61.
Calissiensis 318.
712. 91. 156. 2645. 305. 313.
K o S c i e l e c k i (deCoficielec) Stanislaus, palatinus
J a r o s s c h i k , Tomicii epi. nuntius 197.
Posnaniensis, eapitaneus Marienburgensis, BidJ a z l o w i e c k i (Jaslovecius) Joannes, de Sieniawa
gostiensis, Stumensis 27. 64. 212.
cborazicz (vexilliferides) 2. 2834.
K o c i e l e c k i (de Coscielec) Joannes, Stanislai
J o a n n e s (Sigismundi regis filius) epus. Vilnensis
filius, castell. Lanciciensis, capit. Tucholiensis
49. 64. 142. 2123. 318.
.
216. 259.
J o a n n e s Zapolya, rex Ungariae 2. 3. 10.. 28. 41. K o S c i e l e c k i , succamerarius Cracov. 248.
578. 701. 1201. 129. 132. 142. 152. K o S c i . us z k o (Cosczyusko, Cosczyushko) 31.
41. 42.
159. 162. 2124. 2189. 225. 229. 236.
239. 254. 259. 264. 273. 275. 277. 289. 298. K o s t k a de Stemberg (Strenbergh) Stanislaus,
capit. Golubensis 19. 28. 316.
300. 302. 319323.
J o a n n e s Albertus, marchio Brandenburgensis 331. K o t w i c z (Cothwycz) Augustinus, praefectus sta
buli regii 47. 177. 192.
J o a n n e s Benedicti, doctor, Sigismundi regis phy
sicus, canonicus Varmiensis et Vilnensis, ple- K 0 t wi c z (Kothficz) Florianus, praepositus Pisdrensis 106.
banus Bochnensis 2789.
J o n Petrus, vojevoda Valachiae 11. 207. 2189. K o z a r s k i Joannes, subjudex, dispensator terrae
Ravensis 85.
J o r d a n Joannes 95.
K r a s s o w s k i 109.
J u l i u s II, summus pontifex 73.
J u r e k v. Georgius.
K r u p s k i Andreas, castellanus Leopoliensis 11.
54. 55. 230.
K a 1u s k i Stauislaus, exactor terrae Livenste 86. K r z y c k i (Crieius) Andreas, epus. Plocensis 11,
K a m i e n i e c k i (de Camieniec) Martinus, palat
12. 48. 54. 678. 11 0 -1 . 1134. 1 1 8 -9 .
Podoliae 11. 545. 140.
137. 139. 144. 152. 156. 162. 170. 172. 177.
K a r n k o w s k i Joannes, epus. Premisliensis 14.
191. 205. 228. 2723. 282. 293. 3003.
45.
478. 110. 140. 170. 211. 248. 318. 326. 305. 318. 326.
K i e r z g a j l o Stauislaus, capitan. Samogitiae 44. K r z y z a n o w s k i Mathias, subjudex, exactor ia
palatinatu Posnan. 85.
K i j e w s k i Albertus, P. Tomicii scriba 271.
K u r d wa n o ws k i , praefectus equitum terrae
K i i o w s k i , A. Cricii aulicus 111.
K i s z k a Petrus, palatinus Polocensis 11.
Ravensis 878.
351
L a l e m a n t u s Joannes, secretarius Caroli V cae

saris 15. 43. 333.
L a m p r i c h t , canonicus Vratislaviensis 302.
L a n c k o r o r i s k i Przecslaus, praefectus equitum
Cracoviensium 87. 255.
L a n c k o r o r i s k i de Brzezie Stanislaus, capitaneus
Camenecensis 54. 87. 231. 241. 303.
L a n c k o r o r i s k i Hieronimus, Stanislai filius,
Ferdinandi regis aulicus 143. 3034.
L a s k i (a Lasco) Joannes, arcbiepus. Gnesnensis
53. 97. 99. 100. 124. 1289. 146. 152.
168 -9 . 326. 331. 334.
L a s k i (a Lasco) Hieronymus, palatinus Siradiensis,
regis Joannis Zapolyae consiliarius, nepos ar
chiepiscopi 19. 57. 70. 73. 109. 118122.
124. 129. 130. 132. 139. 144. 1523. 159.
178. 213. 239. 264. 275. 288. 299. 802.
3213.
L a s k i (a Lasco) Joannes, frater Hieronymi, prae
positus Gnesnensis, nepos archiepiscopi 178.
214. 2889. 299.
L a s s k o w s k i Mathias, exactor terrae Nurensis 86.
L a s s o t a , subjudex, exactor in palatinatu Lubli
nensi 84.
L a t a l s k i Benedictus, frater Joannis, epi. Posna
niensis 99.
L a t a l s k i Georgius, rotmagister equitum Posnaniensium 88. 234.
L a t a l s k i Janussius, castellanus Gnesnensis, capi
taneus Junivladislaviensis, frater Joannis epi.
Posnan. 129. 237*-8. 287.
L a t a l s k i Joannes, epus. Posnaniensis 99. 126.
128. 139. 237. 287.
L a u r e n t i u s cardinalis v. Puctius.
L e l e w s k i Jacobus, exactor terrae Zakroczimensis 86.
L e o X., summus pontifex 73. 75. 125. 129.
L e o p o l i t a, doctor 48.
L e 6 n i c k i (Lesznyczky, Lyesznyczki) Albertus,
praefectus peditum terrarum Majoris Poloniae
87. 89.
L e s z c z y i S s k i Ilaphael, epus. olim Plocensis 110.
L e w i c k i Joannes, canonicus Plocensis, Sigismundi
regis orator in Italia 311. 330. 333.
. L ig z a Alexins, Christophori Szydlowiecki auli
cus 316.
L i g z a (Ligansa) Felix, burgrabius eastri Cracov.,
praefectus equitum Sandomiriensium 256. 88.
L 1 p n i c k i Paulus, subjudex, exactor in palatinatu
Sandomiricnsi 84.
L is (Liss, Lyss), L. Gorcae, castelL PoBnan., auli
cus et nuntius 21. 28.
L o b o o k i , nepos archiepiscopi Gnesnensis 99.
L o n g u s A., Joannis Dantisci amicus 16. 43.
Lopat e c ki Martinus, nepos archiepi.Laski 125.146,

L u b a v i e n s i s vicecapiteneus 163.
L u b o w i c k i Albertus, clericus dioecesis Plocen
sis 98. 1134. 126. 273.
L u b o w i c k i Ubislaus, nobilia de terra Plocensi
227.
L u d o v i e u s , rex Ungariae et Bohemiae (f 1526)
91. 234. 2656. 302.
L u k o m s k i Joannes 99.
de L u p i s Capuanus cardinalis 99.
L u s c z o w s k i Jacobus, praefectus equitum in
palatinatu Sandomiriensi 88.
de L w o w e k v. Gregorius.
M a c i e j o w s k i Bernardus, judex Sandomiriensis
66. 95. 158.
M a c i e j o w s k i Samuel, canonicus Cracoviensis
98. 101. 122. 137. 172. 256. 292.
M a c i e j o w s k i Stanislaus, aulicus regius 66.158.
M a i k o wa, domina 227.
Ma i u s , secretarius Ferdinandi regis 72.
M a l e c h o w s k i 292. 293.
M a l o c h o w s k i (?MaJachowski), exactor terrae
Landciensis 20.
Ma r c z y n o wB k i , praefectus equitum Craeoviensium 87.
Ma r c u s , bibliopola Cracoviensis 195.
Ma r g a r e t a , domina in Flandria 274.
M a r l i a n u s Joannes Antonius, J. Dantisci ami
cus 43.
M a r s z e w s k i (Marschowski) Thomas, exactor
Calissiensis 20.
M a r s z t e l a n k a Anna, Cracoviensis 48.
M a x i m i l i a n u s , imperator 195. 205.
M a y d e 11 Michael, consul Cracoviensis (defunctus)
71 2 .
M i c h a e l v. Paczanow.
M i e d z y l e s k i Laurentius, episcopus Camenecen
sis 67. 106. 180. 195. 206. 230.
M i e l e c k i ' Joannes, praefectus equitum Cracovien
sium 87. 214."
M i e l e c k i Stanislaus, praefectus equitum Sando
miriensium 88.
M i n k w i c z (Mynczywicz, Minkwitz) Nicolaus 152.
245. 280.
M o r a w i e c , servitor P. Tomicii 104. 105. 114.
M o 11 a, secretarius Laurentii cardinalis sanctorum
quatuor 99.
M r o c z e k 12.
M y e c h o v i t a , doctor, plebanus Mislinicensis 95.
M y k o i a y e w B k i (Mikofajewski) Felix, exactor
terrae Sochaczoviensis 85.
M y s z k o w s k i Georgius, canonicus Cracov. 120.
295.
352
M y s z k o w s k i Martinus, castell. Vielunensis, tenutarius Bandzinensis 18. 94. 120.

M y s z k o w s k i , cubicularius regius 311.
N a d a s d i n u s Thomas, castell. Budensis 274.
Na r ^ mp i r i s k i v. Naropiriski.
N a r o p i j i s k i Felix, decanus Wladislaviensis 177.
2556. 259. 285.
Na r o p i f i a k i Joannes, canonicus Cracoviensis
256. 259. 285. 294.
N a r z y m s k i 145.
N a s s i l o w s k i 190.
N i e s z k o w s k i (Nyeschkowski) Andreas, vicarius
eccles. Crac. 106. 124. 192.
N i e z c z y c k i Nicolaus, castell. Sieprcensis, capit.
Plocensis 172. 300. 301.
N i s z c z y c k i , frater Nicolai, castellani Sieprcen*
sis 172.
N y p c z y c z Nicolaus, capitaneus Pucznycoviensis 326.
N y p s i c ,{?Nypczycz Nicolaus) 22.
O b e r e m b u r g Joannes 28.
O b o r s k i 61. 267.
O d r o w 4 z, praefectus equitum Sandomir. 88.
Ol e f S ni c k i Stanislaus, cantor Gnesnensis, cano
nicus Cracoviensis, secretarius regius 191.
289. 329.
O l o m u c e n s i s episcopus 189.
O l e t h i n e n s i s capitaneus in Prussia 145.
O l s z a n e n s i s dux Paulus, epus. Luceoriensis
266.
O p a i e n i c k i (Opaledski, OpalMski) Petrus, ca
stellanus Landensis 153. 223. 318.
O p a l e u i c k i (Opalefiski) Sebastianus, custos Po
snaniensis, canonicus Cracov. 103. 1056.
108. 1234. 288.
O p o r o w s k i Andreas, palatinus Brzestensis 46.
111.
O p o r o w s k i Nicolaus, filius Andreae palatini,

dispensator in terra Siradiensi 46. 85. 111.
O p o r o w s k i Joannes, succamerarius Vielunensis
61. 121 .
de O r a u g e s princeps 3312.
O r l o w s k i Lucas, praefectus cohortis Lauciciensis
. 21. 88. 257.
O r z e c h o w s k i Stanislaus, vexillifer, exactor ter
rae Lomsensis 86.
O s m o 1s k i 141.
Ost ii c k i Joannes, aulicus regius 1945. 218.
. 272. (dapifer 303.)
O s s o l i n s k i , cubicularius Sigismnndi regis 304.
O s s o w s k i Petrus, burgrabius Costensie, exactor
in districtibus Costensi et Vschovensi 85.
O s t r o g s k i dux Constantinus, palatinusTrocensis,

capitaneus exercituum M, ducatus Lithuaniae
generalis 11. 53. 1156. 164.
O z a r o w s k i Silvester, succamerarius regius 116.
121 2.
de P a c z a n o w Michael 69. 125. 168. 1712.

293. 2956.
a P a n s o Hieronymus, Hispanus 43.
P a s t r i g a m Stanislaus, consul Cracoviensis 206.
P a u l u s , archiepiscopus, v. Varday.
P a u l u s , plebanus Zatoriensis 195.
P a w J o w s k i , Cricii epi. servitor 228.
P e r e n n i Petrus, vojevoda Transsilvaniae 242.
260. 274.
P e r n o t u s Nicolaus, dnus. de Granvela, consilia
rius caesaris Caroli V. 333.
P e t r u s , doctor 48.
de P e s i n k (Pesznik) domini 1845.
P h i l i p o w s k i (Filipowski) Nicolaus, burgrabius
Cracov. 120. 124. 134.
P i a s k o w s k i (Pyasskowski) Nicolaus, exactor
Lanciciensis 85.
P i e n i ^ z e k Joannes, judex Cracoviensis 219.
P i e n i q i e k Stanislaus, P. Tomicii alumnus et
servitor 122.
P i e n i q , e k (Pyenyanzek), praefectus equitum Posnauiensium 88.
P i 1e e k i Joannes (Stanislaus), filius palat. Belzensis,
praefectus equitum terrarum Russiae 88. 234.
P i 1e c k i Nicolaus, castell. (?palatinus) Belzensis 54.
P i o t r o w s k i , praefectus peditum terrarum Mino
ris Poloniae 88.
P l o t o w s k i Paulus, praepositus Varmiensis, ple
banus in Niepolomice 14. 18. 45. 318.
P 1y e h t a (Plichta) Nicolaus, dispensator terrae
Sochaczovieusis 85.
P o d l o d o w s k i Andreas, cubicularius quondam
A. Cricii 191.
P o d l o d o w s k i Sbigneus, notarius Sandomir. 66.
P o d l o d o w s k i Stanislaus 100. 146. 256. 292.
P o d l o d o v i i 177.
o d o s k i Joannes Makoss, exactor terrae Rozanensis 86.
P o I i c k i Albertus, notarius terrestris Posnaniensis,
dispensator in palatinatu Posnan. 85.
P o l i c k i , nepos Joannis Zambocki 1612.
P o r ^ b s k i (Por^bski, Por^mbski) Petrus, clericus
dioec. Cracov. 98. 101. 127. 1467.
P o s n a n i e n s i s palatinus v. Koicielecki Sta
nislaus.
Pr a f c mo ws ki Laurentius, castellanas Czernensis,
a. 1529 evectus ad palatinatum Masoviae
267. 30. 54. 61. 63. 210. 249. 250.
P r e e o p e n s . i s imperator Tartarorum 231.

P r u e f f e r Ludovieus, civis Cracoviensis 71.
Pr zeborowsbi ' Marti nus 280.
P r z e c l a w s k i Andreas, notarius P. Tomicii 98.
1267. 294.
P r z e w s k i Stanislaus, nobilis 38.
P a e t i u s Laurentius, cardinalis sanctorum quatuor,
protector regni Poloniae 48. 968. 101. 126.
139. 146. 169. 172. 293. 2957. 328. 3304.
R a d z i w i l l (Radivilus) Georgius, castellanus Vil
nensis, marsalcus M. ducatus Lithuaniae, ca
pitaneus Grodnensis et Lidensis 17. 31. 412.
49. 1546. 191.
R a d z i w i l l Joannes, Georgii frater, marsalcus,
defunctuB 17.
R a d z i w i l l Joannes, pincerna M. ducatus Lithu
aniae 11. 189. 191.
Ra dz i wi ZI Nicolaus, palatinus Vilnensis defunetus 154. 156. 195.
R a d z i w i l l Stanislaus, capitaneus Uspolensis et
Penanensis 117118. 1867.
R a m b i e w s k i Martinus, decanus Gnesnensis 99.
111.
R a p h a e l , episcopus olim Plocensis v. Leszczyfiski.

R a w a, doctor, physicus P. Tomicii 295.
R a y s k i , ptebanus Osvigdmensis 229.
R e g e n s dnus., amicus Dantisci in Hispania 16.
R e g u l a Nicolaus 227. 256.
B e s e Jacobus, Gedaneusw 63.
R i b i s c h Hernicus, civis Vratislaviensis 71.
R i n c o n Antonius, regis Galliae orator 2. 153.
210. 2124. 219. 223. 226. 229. 2367.
254. 277. 284.
R o g a l k a Mathias, canonicus Laneiciensis, de
functus 98. 101.
R o k i c k i Joannes, scriba Tomicii 195. 218.
I i o k i t n i c k i Georgius, praefectus equitum Siradiensium 88.
R o k i t n i c k i Valerianus, praefectus equitum Siradiensium 88.
R o t e r o d a m u s v. Erasmus.
R o x o m e r u s episcopus 270.
R u s o c k i Nicolaus, castell. Biechoviensis, capitan.
Laneiciensis 318.
de R z e c z y c a Stanislaus, doctor u. juris, custos
Scarbimiriensis, poenitentiarius Slavonieus Ro
mae 48. 69. 100. 101. 1278. 138. 1467.
168. 170. 172. 2924. 2968. 330. 332.
S a l o mo n Nicolaus 185.
S a m p o l e f i s k i Albertus, miles, aulicus Sigismundi
regis 129. 135.
S a u d a c u s (Sanzacus) 284.
S b ^ s k i v. Zbqski.
S b o r o w s k i v. Zborowski.
S c e p p e r u s Cornelius Duplicius, Kopenhagensia,
consiliarius et orator Caroli V caesaris 215.
330. 333.
S c h e w e k e Georgius, consul Gedanensis 240.
de S c h i d l o v i e c z v . Szydlowiecki.
S c h l o m o w s k i (Slomowski) Stanislaus, canonicus
Cracov. 97. 1045. 1256. 1289.
S c h o n a u Michael, consul et legatus Elbingensis
253.
S c h p i g e 1 Jacobus, secretarius imperatoris Maximiliani 195.
S c h p i s s Michael, civis Cracoviensis 227.
S c h u t z (Szucz) Jacobus, canonicus Gnesnensis,
praepositus Vielunensis, defunctus 94101.
1101. 1258. 1378. 140. 1467. 149.
168171. 292. 294.
S c i b o r i u s , dispensator in palat. Belsensi 85.
S c z a w i f i s k i Joannes, subdapillifer et dispensator
terrae Gostinensis 85.
S d z a r e w s k i 294.
S e c z y g n i e w s k i (Secignewski) Jacobus, capit,
et Joannis Zapolyae regis orator 319. 322.
S f o r t i a v. Bona.
S f o r t i a Franciscus, dux 330. 332.
S i e m y c h o w s k i Albertus, canonicus Landciensis
1467.
S i e r p s k a Elisabeth 249. 250.
S i g i s m u n d u s I, rex Poloniae etc. 1 et passim.
S i g i s m u n d u s A u g u s t u s , Sigismundi I Slius
314319. 322. 329.
S k a r b n y k , praefectus equitum terrae Plocensis 88.
S l i w n i e k i (SIumski) Nicolaus 226. 230.
S l u c e n s i s ducissa 1156.
S l u c e n s i s Georgius dux 1156.
S I u m s k i v. Sliwnieki.
S I u z e w s k i Petrus, castell. Junivladislaviensis et
capitaneus Diboviensis 179.
S m i g i e l s k i Albertus 76.
S o b i e r i s k i v. Kmita.
S o l i man Soltan, Tureorum imperator 143. 319
323 et passim, ubi de Tureis est mentio.
S p l a w s k i Jacobus, judex et dispensator Calissiensis 85.
S p i n e k , capitaneus Volboriensis, tribunus Sira
diensis 76.
de S p r o w a Stanislaus, castell. Bieeensis 318.
S t a d n i c k i Andreas 228.
S t a r s k i Petras, cubicularias regius 195.
S t a r z e c h o w s k i Albertus, dispensator in terris
Chelmensi et Russiae 845.
S t a t i l i u B , episcopus Transsilvanensis 199.
45
S t e f a n u s , burgrabius Szamotuliensis 106.

S t e p h a n u s , vojevoda Moldaviae 55. 57.
S t r z e s z e w s k a Rosa, monialis Cracov. 48.
S u a r e z 43.
S u 1e n s k i Pawlyk (Paulus) exactor terrae Plocensie 85.
S wi d w a Vincentius, castell. olim Gnesnensis 103.
124. 130. 173. 287.
S y r c h o w s k i Felix, canonjcus Cracoviensis, de
functus 101.
S z a m b o c k i v. Zambocki.S z y d i o w i e c k i (de Schidlowiec) Christophorus,
castellanus Cracov., cancellarius regni Poloniae
2 et passim.
S z y d i o w i e c k i Christophorus, cancellarii filius
131. 318.
S z y d l o w i e c k i Nicolaus, castell. Sandomiriensis,
thesaurarius r. Pol. 11. 44. 93. 1389. 207.
de T a n e z i n, de T e n c z y n v. Teczyriski.
T a r n o w s k i (de Tarnow) Joannes, palat. Russiae,
exercituum r. Pol. capitaneus generalis 25. 26.
121. 138. 162. 234. 242. 257.
T a r n o w s k i (de Tarnow) Spitbek, castell. Zaraoviensis 84. 318.
T ^ c z y l i s k i (de Tanczin) Andreas, palat. Craco
viensis, capit. Belzensis, Chelmensis, Ratnensis,
Crasnostaviensis 19. 41. 54. 70. 121. 124. 141.
162. 1734. 204. 232.
T e c z y r i s k i (de Tanczin) Joannes, castell. Lubli
nensis, a. 1529 ad marsalcatum curiae regiae
evectus 62. 1412. 191. 229. 276. 289. 318.
T e e z y i s k i Joanne, palatinus Belzensis, pag. 54, fakim
pro N i c o l a o P i l c c k i palat. Belzenai, aut pro
J o a n n e T e c z y a s k i , castell. Lublinensi.
T e c z y n s k i (de Tanczyn) Stanislaus, suceamerarius Sandomiriensis 1. 7. 223.

T e r c z k a Zdenko, Bohemus 264.
T h u r e k Valentinus 218.
T h u r z o Joannes de Betlemvalva, liber dominus
in Pecziua 2389.
T h u r z o w a domina 217.
T o m i e k i (Tomicius) Petrus, epus. Cracoviensis,
vicecancellarius r. PoL 2 et passim.
T o m i e k i Nicolaus, castell. Gnesnensis, capitaneus
Costensis, Pisdrensis, Conineneis 1. 7. 31. 35.
46. 68. 1036. 1089. 114. 116. 119.
1235. 135. 139.
T o m i e k i Stanislaus, castell. Calissiensis 1034.
1223. 129. 135. 139.
T r i d e n t i n u s episcopus (Bernardus) 222.
T r o j a n o w s k i , praefectus, equitum Siradiens. 88.
de T r z c i a n a Andreas, wojewodzic (filius palatini)
Ravensis, exactor in palatinatu Ravensi 85.
T r z e b u c h o w s k i Joannes, exactor in palatinatu

Brestensi 85.
T u m b a e c l a r a e abbas (Erasmus de Crac.) 148.
T u r o t z i Nicolaus, magister curiae r. Ung. Ferdi
nandi 204.
T w o r o w s k i Joannes, castell. Camenecensis 54.
V a l a c h i a e vojevoda v. Jon Petrus.
V a l d e s i u s , Caroli V caesaris secretarius 15
28. 42. 44. 113.
V a l d e s i i secretarii frater Jacobus 16.
V a l e c k i (Walecki) 327.
W a 1d b u r g Wilhemus, magister aulae Ferdi
nandi regis 19.
de V a l e n t i n i s Joannes Andreas, praepositos
Sandomir., doctor medie., physicus reginae
Bonae 229.
V a l e n t i n u s , dux Ratibor. (defunctus) 2656.
W a u s z o w y c z (Wasowicz), praefectus equitum
Sandomiriensium 88.
V a p o w s k i (Wapowski) Bernardus, cantor eccle
siae Cracov. 295. 297.
V a p o w s k i (Wapowski) Petras, decanus ecclesiae
Cracov. 99. 101. 295. 297.
V d r d a y, W s r d a , Paulus, archiepiscopuB Strigoniensis 204. 274.
V a s s i l u s Armenus 223.
W q z i k Joannes, exactor Cracoviensis 84.
V e l z e r i , societas mercatorum 333.
V e n c e s l a u s , plebanus Grodneusis 294.
de W e r d e n Joannes, praeconsul Gedanensis
18 1 -2 . 217.
de W e r d e n b o r g Felix, comes 332.
V e r n e s i u s (? Fernesius cardinalis, v. sub F.)
Alfonsus 43.
V i c t o r o w s k i (Wiktorowski) Benedictus, judex,
exactor Siradiensis 85.
W i e r z p h o w s k i Joannes, vicarius in arce Cra
coviensi 156.
V i l n e n s i s episcopus v. Joannes.
V i l n e n s i s palatinus v. Gastoldus.
W 1a d i s 1a u s, rex olim Bohemiae et Ungariae
91. 265.
W i o d e k Marcus, centurio 234.
V o d i n s k i (WodyiSski) Stephanus, vexillifer Var
soviensis 234.
V o i g t Barthoiomaeus, civis Elbingensis 183.
de V o l b o r z Joannes, capellanus, plebanus in
Jasio 230. 266.
W o 1s k i Nicolaus, magister curiae reginalis, castell.
Socbaczeviensis, capit. Visoensis, Lomsensis
et Lanckoroniensis 158. 191. 229. 242.
W o y s i a w s k i Joannes, canonicus Varsoviensis,
notarius Lomsensis 34.
W o i o i c k i Joannes,
LancicieDsi 85.
dispensator in palatinatu
W r a n t i u s Michael Dalmata 199. 200.

V r a t i s l a v i e n s i s episcopus v. Jacobus.
V r z e l o w s k i 267.
V y l e z i n s k i (WylezirSski) Nicolaus 106.
W y r z b o w s k i Stanislaus, exactor terrae Visnensis 86.
de W y t h o w Georgius Czarny, eapitaneus Urzandoviensis, dispensator palat. Lublinensls 84.
Z a b r z c z i r i s k i Joannes, marschalcus terrestris
Lithuaniae 11.
Z a m b o c k i Joannes, aulicus et secretarius regius
30. 678. 113. 124. 1612.
Z a m b o c k i (Szamboczki), canonicus Plocensis,
nominatus canonicus Cracoviensis 97. 137.
Z a m o s c z k i (Zamoyski) Felix, judex Chelmensis,

exactor in palatinatibus Chelmensi et Belsensi 845.
Z b a b k i Joannes, secretarius regius 978.
Z c e m e n (Zcerna, Czema) Achafcius, capitaneus
Schluchoviensis, succameraiius Pomeraniae 30.
52. 108. 212.* 311.
Z b o r o w s k i Martinus, pocillator regias, capitan.
Odolanoviensis 190. 191. 327.
Z e r e c h e n Joannesj Ungarus, consanguineus regis
Joannis Zapolyae 242.
de Z o 1i o m (Salm Nicolaus) capitaneus exercitus
Ferdinandi regis 284.
Zophi , Persarum rex 132. 152.
Z u k o w s k i Nicolaus, praepositus Varsoviensis
225.
Niektore wydawnictwa Biblioteki Kornickiej.

Acta Tom iclana.
Poznan 1852 60.
Tomow 8, (tom III wyczerpany), tom po 12 mk.
Tom IX (Poznan, 1876). 12 mk.
Tom X (Poznan, 1899). 15 mk.
Liber geneseos illustris famllie Schidlovicie MDXXIX. Paryz 1848, in folio z 17

tablicami miedziorytow. 15 mk.
Annales Stanislai Orichovii O kszii. Poznan 1854. 6 mk.
Collectanea vitam resque gestas Joannis Zamoyscii illustrantia. Poznan 1S61. 15 mk.
Codex diplomaticus Majoris Poloniae. Poznan 1877 1881. 4 tomy. 40 mk.
Clenodia seu insignia regis et regni Poloniae. Poznan 1885. 2 mk.
Lites ac res gestae inter Polonos ordinemque Crucilerorum (editio altera). Poznan
1890 92.
- 2 tomy. 24 mk.

Acta Tomiciana 11

Enviado por

Dados do documento

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Acta Tomiciana 11

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

ACTA TOMICIANA.

REGIS POLONIvE MAGNI DUCIS LITHUANI^E.

PER S T A N ISL A U M G O R SK I, C A N O N IC U M C R A C O V IEN SE M

Pozostawiaj%c poprawienie zwyklych omylek drukarskich laskawej wyrozumialoSci czyfceinikdw,

Dr. Zygmunt Celichowski.

Anni Domini MDXXIX memorabilia.

1. Legatio a Sigismundo primo, rege Poloniae, ad conventum

regni generalis V arsoviae ad

diem Sanctorum Triu m R egum in anno domini

jo ann is Chojenski, archidiaconi Cracoviensis,

czytam y: L r a e . regiae ad consiliarios regni Poloniae,

secretarii regii, qui penes regem in Lituania vicem cancellariorum

quibus indictus fuit conventus

foliow sg, jednakze czyste. W kodeksie za W ojczyninitio

Sim iliter literae

H aec ex regestris domini Chojenski aut a domino

Gorski jednakze nie mogl si snafi wystarac o te uniwersaly, bo zrobil notatk$:

(T om ickiego) strony 4 9 9 5 0 2 , n a ktorych winny ow e uniwersaly by6

umieszczone, s% niezapisane; nie m a ich takze k sigga 4 4 (Szydlowieckiego.).

C fr. list Tom ickiego. d o ChojeA-

*) C a ly ten ust^p w obu kodeksach, ja k

W koficowem zdaniu nalezaloby pewnie przestaw ii to k m ysli w nast^puj^cy sposob: ...M t is .

suae, quam ab universis externis, etiam

infidelibus hominibus, uti prudens, ju stus et pius princeps christianus

Teki G6rskiego, nr. 3871

M etryce Litew skiej,

szlachty i bojar, oraz obowi%zki ich w czasie wojny.

Spis imienny wszystkicli p a n iw , rad,

Teki Govskiego, nr. 3W ')

Altera pars legationis secretior.

Commissarii ex Lituania cum regno Poloniae.

Commissarii cum ducatu Masoviae.5)

non aliud consilium salubrius

sua propere ad regnum suum rediret et capto

domini excogitare potuerunt in tali eventu, quam ut Mtas.

consilio cum consiliariis

suis id ageret, quod pro

Lwowskim Jdrzej Krupski. 2) K s. K onstanty Ostrogski. 8) K s. Jerzy

4) Podskarbim wielkim Jitewskim b y l Bohowitynowicz Bohusz.

wymienieni ja k o komisarze p olscy: Dnns. epus. Plocensis, dnus. thesaurarius regni,

(j^drzej K rzyck i i Mikolaj

Teki G6rskiego, nr. 1074

3. Petrus Tomicius, episcopus Cracoviensis, vicecancellarius,

sententiam et voluntatem meam prioribus literis exposui Magnificentiae vestrae et eam

4. Mauritius Ferber, episcopus Varmiensis,

Magnifice et generose domine, amice plurimum honorande!

5. Mauritius Ferber, episcopus Varmiensis,

6. Mauritius Ferber, episcopus Varmiensis,

Reverendissime in Christo pater et domine, domine amice, fautor et patrone observande!

7. Lucas de Gorca, castellanus Posnaniensis,

8. Joannes Chojefiski, archidiaconus Crae.,

9. Valdesius, Caroli caesaris secretarius,

Kod. bibi, K6ruickiej

Teki Gdrskiego, nr. 1076

10. Petrus Tomieki, epus. Crac., viceeancellarius,

l'Ui Girskie^o, nr. 107;

11. Petrus Tomieki, episcopus Crac., vicecancellarius,

12. P. Tomieki, epus. Crac., viceeaneellarius,

Teki Gfirskiego, nr. I07?

Sigismundo primo, regi Poloniae.

Teki G6rakiego, nr. 1276*)

14. Christ. Szydtowiecki, castell. Crac., cancellarius,

regni Poloniae Carpioni Misskowski, V erri ac tortori Badzinensium.

*) W yrazy kursyw^ drukowane 9%