Ana abri-ia

ANALIZA FRAZEOLOGIZAMA U UDBENICIMA

NJEMAKOG JEZIKA1
UVOD
esto nismo ni svjesni uloge koju frazeologizmi igraju u naem svakodnevnom govoru,
bez njih, ovjek bi bio lien mogunosti da precizno i jasno izrazi svoja osjeanja, misli i
stavove, a jezik bi postao puko sredstvo sporazumijevanja. Njihova upotreba u maternjem jeziku
je veoma frekventna, usvojili smo ih jo u djetinjstvu, nauili smo ih paralelno sa leksemima iz
svakodnevne upotrebe i ne razmiljamo puno o tome kako i kada da ih upotrijebimo.2 Meutim,
prilikom uenja stranog jezika postavlja se pitanje da li, kada, kako i u kom obimu poduavati
frazeologizme. U ovom radu pokuavamo, izmeu ostalog, dati odgovore na ova pitanja
analizirajui tri udbenika koja se koriste, u nastavi stranih jezika, na naem podruju.
Analizom udbenika koji se koriste u srednjim kolama bavila se Stefanie Bierbaumer.
Ona u svom radu Phraseodidaktik in DaF/Daz- Lehrwerken fr Fortgeschrittene LernerInnen
analizira udbenike em i Tangram, koji se esto upotrebljavaju na kursevima u Austriji
(Bierbaumer, 2006:35). Analizu vri na osnovu odreenih kriterija, neki od njih, poput naina na
koji su frazeologizmi prezentovani u udbeniku, tipovi tekstova i vjebi u kojima se oni javljaju,
uzeti su u obzir i u ovom radu. Veronika Moov u radu Analyse didaktischen Materials fr
Gymnasien aus phraseologischer Sicht analizira udbenike Direkt i Sprechen Sie Deutsch?
koji se najee koriste u gimnazijama u ekoj Republici (Moov, 2010: 9). Kriterijumi koje
ona koristi su zastupljenost i klasifikacija frazeologizama, nain na koji su integrisani u tekstu ili
vjebi i njihova frekventnost u zavisnosti od nivoa uenja.
Novo u ovom radu je da se ne analiziraju iskljuivo udbenici domaih autora ili
udbenici nastali na njemakom govornom podruju, ve su uzeti u obzir i jedni i drugi da bi se
utvrdilo da li ovaj aspekat utie na zastupljenost frazeologizama. Odabrani su samo udbenici
koji vode do B nivoa Zajednikog evropskog referentnog okvira i koriste se u srednjim kolama i
1

Ovaj rad je dio ireg istraivanja u okviru master teze Frazeologizmi u udbenicima i mogunosti njihove primjene
odbranjene na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu 2012.g.
2
Vie o frazeologizmima u nastavi maternjeg jezika up. Khn, 2007: 881-893

na kursevima na naim prostorima, a ne svi tomovi jednog udbenika. Udbenici koji odgovaraju
nivoima A1 i A2 nisu uzeti u obzir, jer su to udbenici za poetne kurseve, te se pretpostavlja da
je procenat autentinih tekstova u njima mali, a shodno tome i broj frazeologizama. Kako veina
uenika danas bira njemaki kao drugi strani jezik, a on je zastupljen

sa samo dva asa

sedmino, uenici bi trebalo na kraju kolovanja da dostignu nivo B. Pri izboru konkretnih
udbenika bitnu ulogu je odigrala njihova dostupnost i injenica da nisu ranije obraivani.
Analizirana su dva udbenika izdavake kue Hueber Verlag :
-Fischer-Mitziviris, Anni/ Janke-Papanikolaou, Sylvia (2000): Blick 1. Mittelstufe
Deutsch fr Jugendliche und junge Erwachsene. Ismaning: Hueber, 3.izdanje.
-Neuner,Gerhard ed./Vicente, Sara/ Cristache, Carmen/ Pilypaityt, Lina (2011):
deutsch.com 3. Ismaning: Hueber, 1.izdanje.
I jedan udbenik domaih autora:
-Begovi, Aleksandra/ Popov, Zuzana/ ui, Persida (2004): Nemaki jezik za 4. razred
gimnazije. Beograd: Zavod za udbenike i nastavna sredstva.
Kako u vrijeme obrade korpusa, radna sveska za udbenik deutsch.com 33 jo nije bila
objavljena, a uz udbenik Nemaki jezik za 4.razred gimnazije ne dolazi radna sveska, u korpusu
se nalaze samo frazeologizmi iz udbenika, a radne sveske su posebno analizirane na osnovu
samo jednog kriterijumavjebi u kojima se oekuje da uenik upotrijebi frazeologizme.
Cilj istraivanja je pokuaj da se, odgovarajui kako na prvobitna pitanja, tako i na ona
koja su se pojavila u toku rada, utvrdi stepen zastupljenosti frazeologizama u udbenicima, te da
se na konkretnim tekstovima odnosno vjebama daju prijedlozi za njihovu obradu.
Metod koji se koristi u radu je analiza sadraja, metod koji kombinuje kvalitativni i
kvantitativni postupak odgovara na pitanje koliko je neega saopteno (kvantitativno), ta je
saopteno i kako je saopteno (kvalitativno). (up.Avramovi,Z./Vujai,M., 2010)
Jedinica analize su, naravno, bili frazeologizmi. Korpus se sastoji od 1 141. frazeoloke
jedinice. Uzeti su u obzir svi frazeologizmi bez obzira da li su se pojavljivali eksplicitno ili
implicitno u zadacima ili implicitno u tekstovima, jer je jedno od pitanja na koje je traen
odgovor, i to, da li su autori udbenika koristili autentine

tekstove ili ne. Pronaeni

frazeologizmi su unoeni u tabelu, zajedno sa naznakom za stranicu na kojoj se nalaze i da li se

3

Zbog tehnikih problema prvi primjerci radne sveske su izali iz tampe tek krajem novembra i u trenutku pisanja
rada ne mogu se nai u naim krajevima. Za analizu su koritene vjebe vezane za prve etiri lekcije iz udbenika,
do kojih smo doli zahvaljujui ljubaznosti predstavnitva izdavake kue Hueber.

pominju u tekstu ili vjebi(za svaki udbenik posebna tabela). Potom su klasifikovani na osnovu
kriterija i na osnovu toga su izvedeni zakljuci. Broj pronaenih frazeologizama je relativan, jer
su prilikom analize frazeologizmi koji se vie puta ponavljaju na jednoj stranici ili u jednom
tekstu

samo prilikom prvog pojavljivanja unoeni u tabelu, ali ako se isti frazeologizam

pojavljivao u okviru iste teme u razliitim tekstovima ili vjebama, svako pojavljivanje je
evidentirano u tabelu.
Na osnovu podataka napravljene su statistike uz pomo kojih su formulisani odgovori na
postavljena pitanja.

1 ANALIZA UDBENIKA
1.1. Kriterijumi za analizu udbenika
Prilikom analize udbenika posebna panja se posvetila sljedeim pitanjima koja su
grupisana u pet kriterijuma, a to su:
1.Zastupljenost i prezentacija frazeologizama
>Kolika je zastupljenost frazeologizama po temama?
>Na koji nain su frazeologizmi prezentovani? (u tekstu; vjebi; eksplicitno ili implicitno)
2. Didaktiko-metodika pitanja
>Na kojim vjetinama je akcenat u tekstovima ili vjebama u kojima se pominju frazeologizmi?
> Da li se od uenika oekuje da ovlada frazeologizmima receptivno ili produktivno?
> Koji su ciljevi? (Komunikativna kompetencija? Proirivanje fonda rijei? Stilistika?)
> Na koji nain se uenicima objanjava znaenje frazeologizama? (objanjenje, kontekst,
parafraze, slika)
>Da li se primjenjuje frazeoloki trokorak?
3.Tekstovi
> Da li su tekstovi u kojima se pojavljuju frazeologizmi autentini ili didaktizirani?
>U kojim tipovima tekstova se najee javljaju frazeologizmi?
4. Klasifikacija
>Koji tipovi frazeologizama su najzastupljeniji u udbenicima?
5. Vjebe
>U kojim tipovima vjebi se javljaju frazeologizmi?

1.2. Blick 1
Udbenik Blick 1 autora Anni Fischer-Mitziviris i Sylvia Janke-Papanikolaou prvi put je
objavljen 1995. godine, izdava Max Hueber Verlag.4 Kompletno izdanje sastoji se od tri toma i
namijenjen je mladim osobama sa dobrim osnovnim poznavanjem jezika. Blick 1 ponavlja i
produbljuje osnovna znanja steena na poetnom kursu i odgovara nivou B1 Zajednikog
evropskog referentnog okvira za jezike. Uz udbenik dolaze jo i radna sveska, kaseta sa
tekstovima za sluanje i fonetskim vjebama i prirunik za nastavnike sa testovima,
transkripcijama i rjeenjima.
Sam udbenik je podijeljen u est tematskih cijelina, svaka cijelina u etiri dijela. U
dijelovima A-C su zastupljeni razliiti tipovi tekstova u kojima je integrisana i gramatika,
dijelovi B i C sadre tekstove za sluanje, a dio D je uvijek literarni tekst. Teme su prilagoene
ciljnoj grupi-mladima i srednjokolcima. Vjebanje sve etiri vjetine (itanje, sluanje, pisanje i
govor) integrisano je u lekciju, mada se najvea panja poklanja itanju i globalnom
razumijevanju teksta. Tekstovi su tako birani da uenik moe samostalno zakljuiti znaenje
nepoznatih rijei iz konteksta. (up. Blick 1, LHB:6) Udbenik nudi i veliki broj praktinih
savjeta za bolje i lake samostalno uenje rijei i obradu tekstova.
Gramatika se obrauje induktivno, polazna taka su odreene strukture iz teksta, uenici
potom sami otkrivaju zakonitosti, iju ispravnost mogu provjeriti uz pomo gramatikih prikaza
u kojima se svjesno izbjegava pretjerana upotreba strune terminologije. (up. Blick 1, LHB:5)
Nakon svake lekcije se nalazi dodatak sa fonetskim vjebama, koje autori preporuuju da
se obrade nakon C dijela, a za samostalno uenje uenicima je na raspolaganju kaseta. (up. Blick
1, LHB:6)
to se tie radne sveske i ovdje imamo podjelu svake lekcije na dva dijela. Prvi dio
sastoji se od raznih tipova vjebi zatvorenog i otvorenijeg tipa koje doprinose utvrivanju
gramatikih struktura, izraza, pisanja i daljnjeg razvoja itanja, a vezane su za dijelove iz
udbenika. Na poetku drugog dijela nalazi se lista rijei iz lekcije, podijeljenih u etiri grupe:
glagoli, imenice, pridjevi ili prilozi i izrazi, a potom slijede vjebe u kojima se ovi izrazi koriste.
Na kraju svake lekcije je upitnik za samoevaluaciju.

Za analizu je koriteno 3.izdanje iz 2000.godine

Akcenat u ovom udbeniku je stavljen na itanje i globalno razumijevanje. Sami autori u

predgovoru prirunika za nastavnike kau da bi uenike trebalo ohrabriti da ignoriu manje bitne
informacije i prate crvenu nit da bi shvatili sr teksta. (Blick 1, LHB:5) Birani su tekstovi u
kojima se nepoznate rijei uglavnom mogu zakljuiti na osnovu konteksta, tako da se stie
utisak da su, iako se radi o autentinim tekstovima, preieni i prilagoeni potrebama nastave.5
Prije nego to preemo na konretnu analizu vano je jo napomenuti i da se u sadraju
frazeologizmi ne pominju eksplicitno, a ni u samom udbeniku.
1.2.1.Zastupljenost i prezentacija frazeologizama
>Kolika je zastupljenost frazeologizama po temama?
>Na koji nain su frazeologizmi prezentovani? (u tekstu; vjebi; eksplicitno ili implicitno)

11%

Jugendliche in Deutschland

23%

Freundschaft und Liebe

14%

Familie
9%

Schule

Aussehen

20%
23%

Sport

Slika 1: Zastupljenost frazeologizama po temama- Blick 1

Kao to je ve reeno Blick je podijeljen na est tema. Tabela prikazuje procentualnu
zastupljenost frazeologizama po temama. Prosjean broj frazeologizma je 33. Najvei broj nalazi
se u temi Jugendliche in Deutschland, uglavnom se radi o frazeologizmima koji se koriste kada
opisujemo ta radimo u slobodno vrijeme i koliko esto poput das macht mir Spa (to mi
priinjava zadovoljstvo), ab und zu (tu i tamo), so oft wie mglich (to je ee mogue). Potom
slijedi tema Familie, gdje imamo veliki broj frazeologizama kojima se opisuju meuljudski
odnosi poput sich in der Wolle haben (posvaati se), ein gutes Verhltnis haben (imati dobar
odnos), eine wichtige Rolle spielen (igrati vanu ulogu). Najmanji broj frazeologizama nalazimo
5

Od 2007. u upotrebi je i udbenik AusBlick1 koji predstavlja moderniju verziju Blicka, koncept i veina tekstova
su identini

u temi Liebe (16). Trebalo bi napomenuti da se pronaeni frazeologizmi ni u jednom od

udbenika ne odnose uvijek samo na konkretnu temu. Npr. u temi Schule u ovom udbeniku
se javlja kolokacija die Schule schwnzen (bjeati iz kole) ija

je povezanost sa temom

oigledna, a u istoj temi se javlja i izraz gute/schlechte Laune haben (biti dobre/loe volje) koji
bismo mogli upotrijebiti i u okviru neke druge teme. Frazeologizmi su uglavnom sadrani u
tekstovima implicitno. Ni na jednom mjestu u udbeniku nemamo eksplicitno istaknuto da se
radi o nekom tipu frazeologizama, niti vjebe koje se iskljuivo bave frazeologizmima.
1.2.2.Didaktiko-metodika pitanja
> Na kojim vjetinama je akcenat u tekstovima/vjebama u kojima se pominju frazeologizmi?
> Da li se od uenika oekuje da ovlada frazeologizmima receptivno ili produktivno?
> Koji su ciljevi? (Komunikativna kompetencija? Proirivanje fonda rijei? Stilistika?)
> Na koji nain se uenicima objanjava znaenje frazeologizama? (Da li objanjenjem,
kontekstom, parafrazom, slikom?)
>Da li se primjenjuje frazeoloki trokorak?

9%
Razumijevanje
Pisanje
37%

52%

Sluanje
Govor

2%

Slika 2: Zastupljenost frazeologizama po vjetinama-Blick 1

Druga grafika nam prikazuje vjetine koje uenik vjeba obraujui tekstove, odnosno
radei zadatke u kojima se javljaju frazeologizmi. Najvei broj frazeologizama u ovom
udbeniku se nalazi u tekstovima za itanje (52%), zatim slijede tekstovi za sluanje (37%).
Time se jo jednom potvruje injenica da je osnovni cilj ovog udbenika razvijanje vjetine

itanja i razumijevanja. Frazeologizmi se pojavljuju implicitno u tekstu, i ne oekuje se da

uenik aktivno ovlada njima. Pored tekstova za itanje uglavnom su tu tekstovi i vjebe sluanja
u kojima uenik treba da razumije njihovo znaenje uz pomo konteksta ili vjebe komunikacije
(vjeba se govor kao vjetina), a najmanje su zastupljeni u zadacima u kojima se vjeba pisanje,
samo u dvije vjebe uenik ima zadatak da upotrijebi frazeologizam pri pisanju. U prvom
sluaju radi se o receptivnoj i, a u druga dva o produktivnoj upotrebi frazeologizama. Znaenje
bi uenik trebalo da dobije iz konteksta, u nekim sluajevima postoji objanjenje pored ili ispod
teksta. U lekciji Familie nalazi se novinski izvjetaj iz asopisa Bravo (Blick1,B:54-55) u kom
su kurzivom istaknuti izrazi koje koriste mladi u svom svakodnevnom govoru, od uenika se
trai da na osnovu konteksta zakljue njihovo znaenje i da ih zamijene njihovim knjievnim
ekvivalentima, a potom provjere da li su dobro razumjeli

znaenje na osnovu isjeka iz

leksikona datog na sljedeoj strani.

Od uenika se oekuje da frazeologizme usvoje kao bilo koju drugu nepoznatu rije. ak
i u govornim vjebama uenici ih koriste ne razmiljajui o njihovom znaenju i mogunosti da
ih upotrijebe u nekom drugom kontekstu. Od uenika se oekuje da su u stanju pismeno da
prepriaju tekst ili napiu sastav na poznatu temu uz pomo teza, ali ne i da savladaju formu
odreenih tekstova koji se javljaju u udbeniku, tako na primjer u prvoj lekciji imamo temu
Brieffreundschaften. Uenici dodue, nakon to proitaju uvodne oglase, imaju zadatak da i
sami napiu jedan, ali, iako im se objanjava forma pisma i imaju vjebu razumijevanja u kojoj
bi trebalo da pravilno poredaju ispremjetano pismo, nemaju zadatak da i sami napiu pismo i
uvjebaju frazeologizme karakteristine za ovaj tip teksta (npr. Herzliche Gre6 ili Mit
freundlichen Gren7).
U ovom udbeniku se ne potuje frazeoloki trokorak8( up.,, niti neki drugi metod za
usvajanje frazeologizama i ne pravi se razlika izmeu usvajanja frazeologizama i usvajanja
obinih rijei.

Srdaan pozdrav.
S prijateljskim pozdravima.
8
Termin up. Khn, 1992
7

1.2.3.Tipovi tekstova
> Da li su tekstovi u kojima se pojavljuju frazeologizmi autentini ili didaktizirani?
>U kojim tipovima tekstova se najee javljaju frazeologizmi?

6% 6%
6%

8%

Anketa
Novinski lanak
Didaktizirani tekst
22%

29%

Knjievni tekst
Intervju
Pismo

23%

Ostalo

Slika 3: Zastupljenost frazeologizama u odreenom tipu teksta-Blick 1

Veina autora se slae da bi frazeologizme trebalo usvajati uz pomo autentinih tekstova
(up. npr.Khn,1992; Wotjak, 1996; Lger,1997; Hessky:1992). Ako kaemo da je
najzastupljeniji tip teksta u Blicku intervju, onda je ova stavka ispotovana. Meutim, ako
pogledamo grafiku, primjetiemo da veliki postotak obuhvataju didaktizirani tekstovi, dakle
tekstovi koji su, uslovno reeno, preieni i prilagoeni potrebama nastave, tako da je time
izgubljena autentinost. Velika panja u ovom udbeniku se poklanja itanju i razumijevanju, pa
ne udi visoka procentualna zastupljenost knjievnih tekstova, uglavnom odlomaka iz romana
namijenjenih tinejderskoj populaciji. U ovim tekstovima nailazimo na veliki broj
frazeologizama.

1.2.4.Tipovi frazeologizama
>Koji tipovi frazeologizama su najzastupljeniji u udbenicima?

5%

17%

Ustaljena fraza

16%

Kolokacija
FVG
Pragmatini frazeologizam

15%
27%

Idiomi
Ostalo

20%

Slika 4: Tipovi frazeologizama- Blick 1

Na osnovu tabele moemo vidjeti da se pet tipova frazeologizama izdvojilo po svojoj
zastupljenosti u udbeniku, a to su od najvie do najmanje zastupljenog: kolokacije Spa
machen (priinjavati zadovoljstvo), einen Ausflug machen (ii na izlet), eigene Meinung haben
(imati vlastito miljenje); funkcionalni glagolski spojeviFVG jm.Vorwrfe machen (prebacivati
nekome neto), Vorschlge machen(dati prijedlog); ustaljene fraze jn.fr dumm verkaufen(praviti
budalu od nekoga), das hat Nichts zu bedeuten (to nita ne mora da znai); idiomi jn.vom Stuhl
reien (oboriti s nogu), ein blaues Wunder erleben (neprijatno se iznenaditi) i pragmatini
frazeologizmi meine Damen und Herren (dame i gospodo), schnen Dank (hvala lijepo). U
odnosu na ove tipove broj drugih vrsta frazeologizama je zanemariv.
1.2.5. Vjebe
Mali broj frazeologizama se javlja u okviru vjebi u ovom udbeniku, njih 31. Od
uenika se oekuje da ih reprodukuju ili, u rjeim sluajevima, da ih produktivno iskoriste u
govoru odnosno pisanju. Vjebe i zadaci, iji je prioritet na vjebanju i analizi njihove forme,
nisu zastupljeni.

Zadaci i vjebe u radnoj svesci

Kao to je ve pomenuto, svaka lekcija u radnoj svesci je podijeljena na dva dijela. U
prvom dijelu su zadaci i vjebe vezani za dijelove iz udbenika i u ovim dijelovima rijetko
nailazimo na zadatke koji su konkretno vezani za frazeologizme.

Slika 5: Blick 1 AB, s.26/1

Ovaj vjeba (Blick 1,AB:26) u vezi je sa tekstom Jugendforum, tema Freundschaft und
Liebe u udbeniku(Blick 1,LB:28). Od uenika se oekuje da dopune podatke vezane za
statistiku i pri tome koriste frazeologizme eine (groe/wichtige ) Rolle spielen (igrati
veliku/vanu ulogu), etw.(sehr) wichtig finden (smatrati vanim), (sehr) wichtig sein fr (biti
(veoma) vaan za). Vjeba ima karakter drila i cilj je da uenici mehaniki memoriu ove izraze.
Iako reproduktivnog tipa, sljedea vjeba je otvorenijeg tipa, jer i pored toga to su su
izrazi ve dati i uenik ima zadatak da ih samo iskombinuje, od uenika se trai da iznesu
vlastito miljenje.

Slika 6: Blick 1 AB, s.58/4

Na poetku drugog dijela vjebi u radnoj svesci se nalazi lista sa nepoznatim rijeima i
izrazima iz te lekcije, kojima bi uenik trebalo da vlada nakon to je lekcija obraena. Nepoznate
rijei su podijeljene u etiri grupe: glagoli, imenice, pridjevi i prilozi i izrazi. U grupi izrazi su
sadrani frazeologizmi. Vjebe koje slijede su razliite, ali dominiraju vjebe rekognitivnog tipa.
U sljedeoj vjebi uenicima se skree panja da izrazi mit jm.gut auskommen (slagati se
s nekim) i mit etw. gut auskommen (izlaziti na kraj s neim), iako se razlikuju po tome da li je
objekat osoba ili stvar, imaju potpuno razliito znaenje. Ovo je jedan od rijetkih zadataka gdje
je panja na analizi znaenja.

Slika 6: Blick 1 AB, s.52/14b

Sljedei primjeri pokazuju dominirajui tip vjebi u radnoj svesci. U prvom primjeru
uenici na osnovu konteksta biraju odgovarajui izraz iz liste i dopunjavaju reenicu, vodei
rauna o vremenu i redu rijei u reenici.

Slika
7: Blick 1 AB, s.73/30

Drugi primjer su zadaci u kojima je parafrazirano znaenje ili opisana situacija u kojoj se
izrazi koriste, uenici bi trebalo da ih napiu u odgovarajuem obliku.

Slika 8: Blick 1 AB, s.55/23

1.3.Nemaki jezik za 4. razred gimnazije

Zavod za udbenike i nastavna sredstva Beograd 2002.godine objavio je Nemaki jezik za
IV razred gimnazije iji su autori Aleksandra Begovi, Zuzana Popov i Persida ui.9 Udbenik
je namijenjen uenicima etvrtog razreda gimnazije, bez obzira da li ue njemaki kao prvi ili
kao drugi strani jezik.
Gradivo je podijeljeno u 10 tematskih jedinica. U okviru svake tematske jedinice je vei
broj jedinica. Naalost, s obzirom na fond asova njemakog jezika u srednjim kolama,
nemogue ih je sve obraditi, pa autori nastavnicima ostavlja mogunost da, u dogovoru sa
acima, sami odaberu tekstove koje e obraivati. (Nemaki jezik:5)
Nakon svakog uvodnog teksta nalazimo zadatke kojima se provjerava globalno i detaljno
razumijevanje teksta, a potom slijede gramatike vjebe.
Zastupljeni su razliiti tipovi tekstova prilagoeni interesovanjima i uzrastu uenika. I
ovdje nailazimo na prilagoene knjievne tekstove, i to kako one savremene, namijenjene
iskljuivo tinejderima, tako i odlomke iz djela istaknutih njemakih pisaca, kao i jedan tekst M.
Twaina.
9

Za analizu je koriteno drugo izdanje iz 2004.godine

Za razliku od druga dva udbenika, ovdje su zastupljene samo tri jezike vjetine. Naime
uz udbenik ne dolazi drugi pratei materijal, pa tako, iako se na nekoliko mjesta u zadacima
javlja izraz posluajte, u ovom udbeniku nisu zastupljene vjebe kojima se vjeba vjetina
sluanja.
Prema rijeima autora (Nemaki jezik:5) akcenat je na komunikaciji, pa nema mnogo
gramatike grae. Kao razlog navode injenicu da se radi o zavrnom razredu. Gramatiki dio se
objanjava uz pomo primjera iz teksta, a potom slijedi nekoliko vjebi za uvrivanje
strukture.

1.3.1.Zastupljenost i prezentacija frazeologizama

>Kolika je zastupljenost frazeologizama po temama?
>Na koji nain su frazeologizmi prezentovani? (Da li preko teksta, vjebi, eksplicitno ili
implicitno?)
Schule
14%

Reisen

11%

Sprache
11%

7%

Auto
Geld

6%

8%

8%
10%

Familie
Liebe
Probleme

13%

12%

Biotechnologie
Studium

Slika 9: Zastupljenost frazeologizama po temama u udbeniku Nemaki jezik

Prosjean broj frazeologizama u ovom udbeniku je 34, to je za jedan vie nego u
Blicku. Najvie frazeologizama nalazimo u temi Studium-Beruf(48), u kojoj su frazeologizmi
poput auf eigene Faust (na vlastitu ruku), etw. in Einklang bringen (dovesti u sklad). Potom
slijedi tema Familie (46) u kojoj, kao i u Blicku, imamo frazeologizme kojima opisujemo
odnose u porodici i ire eine groe Rolle spielen (igrati veliku ulogu), sich mit jm.(nicht so) gut
verstehen (dobro ili loe slagati se s nekim). Najmanji broj frazeologizama je u temi Sprache

(19), uglavnom su to frazeologizmi koje koristimo kada opisujemo kako i zato uimo strane
jezike npr. die rmel hochkrempeln (zasukati rukave), zum Vergngen (radi zabave).
Iako se u sadraju samo na jednom mjestu poslovice pominju eksplicitno, u samom
udbeniku nailazimo i na druge zadatke u kojima se pominju konkretne vrste frazeologizama.
Tema Geld (Nemaki jezik:80) poinje listom na kojoj se nalazi deset poslovica. Od uenika
se oekuje da naprave skalu od 1-10 po stepenu vanosti i obrazloe svoj izbor. (up.s.19)
Poslovice u ovom sluaju imaju funkciju

da motiviu uenika i zaintrigiraju ga za temu,

podstaknu na komunikaciju. Nemamo teoretsko obrazloenje poslovica, od uenika se ne

zahtijeva da pokuaju pronai ekvivalente u maternjem jeziku, niti se u daljnjoj obradi teme ove
poslovice ponovo pominju, to znai njihova upotreba bi trebalo da ostane na receptivnom
nivou. Slian poetak imamo i kada je u pitanju tema Liebe. (Nemaki jezik:120)

Slika10: Nemaki jezik, s.120

Prvo se od uenika trai da prevedu ove izraze, a potom da ih komentariu. Njihova
funkcija je i u ovom sluaju da privuku panju uenika i motiviu ga za daljnji rad. U daljnjoj
obradi teme ovi izrazi se vie ne pominju i od uenika se ne oekuje da ih upotrijebe u
odreenom kontekstu.
U okviru teme Studium-Beruf (Nemaki jezik:176/7) uenici imaju zadatak da
analiziraju i sami napiu pismo kojim apliciraju na odreeno radno mjesto. U prvom dijelu
zadatka se objanjava ta je sve potrebno kada konkuriemo za neki posao, potom se navode
dijelovi pisma i primjer pisma na osnovu kojeg uenici rjeavaju zadatak u kome dopunjavaju
odreene reenice sa izrazima koji se esto upotrebljavaju u ovom tipu pisama.

Slika 11: Nemaki jezik, s.177/4

Nakon to zavre ovaj zadatak, od uenika se trai da sami sastave formalno pismo i
upotrijebe ove izraze, to znai da ovdje imamo primjer produktivne upotrebe frazeologizama. U
okviru iste teme Studium-Beruf imamo zadatak u kom se eksplicitno pominju frazeoloki
parovi.

Slika 12: Nemaki jezik, s.183/1

Od uenika se oekuje da uvrsti date frazeoloke parove u reenice. Koji par odgovara u kojoj
reenici uenik zakljuuje na osnovu konteksta. U tekstu koji prethodi ovim vjebama se ne
pominje ni jedan od ovih frazeolokih parova. Ostali frazeologizmi u udbeniku su uglavnom
sadrani u tekstovima.
3.3.2.Didaktiko-metodika pitanja
> Na kojim vjetinama je akcenat u tekstovima/vjebama u kojima se pominju frazeologizmi?
> Da li se od uenika oekuje da ovlada frazeologizmima receptivno ili produktivno?
> Koji su ciljevi? (Komunikativna kompetencija? Proirivanje fonda rijei? Stilistika?)

> Na koji nain se uenicima objanjava znaenje frazeologizama? (Da li objanjenjem,

kontekstom, parafrazom ili slikom)
>Da li se primjenjuje frazeoloki trokorak?
0%
15%
5%

Sluanje
itanje
Pisanje
Govor
80%

Slika 13: Zastupljenost frazeologizama po vjetinama- Nemaki jezik

Kao i u Blicku i ovde se najvei broj frazeologizama nalazi u samim tekstovima, ali ako
se skoncentriemo na zadatke u kojima se javljaju frazeologizmi, onda je oigledno da je bitan
cilj ovog udbenika sticanje komunikativne kompetencije, kao to to autori i navode u
predgovoru. (Nemaki jezik:5) Vjetina sluanja je potpuno zapostavljena. I ovdje se oekuje da
uenici frazeologizme tretiraju poput obinog vokabulara. Od uenika se ne oekuje da
frazeologizmima ovladaju receptivno, izuzetak ine odreeni pragmatini frazeologizmi poput:
ich finde/meine,dass... (smatram/mislim da); ich bin der Meinung... (miljenja sam); meiner
Meinung nach...(po mom miljenju) (Nemaki jezik: 12:80) ili ve navedeni izrazi koji se koriste
u pismu aplikacije.(up.s.14)
Nakon nekih tekstova nalaze se objanjenja nepoznatih izraza, esto se u njima radi o
frazeologizmima. U nekim sluajevima autori pokuavaju te izraze opisno objasniti, a u nekim
daju prevod na srpski. U sljedeem zadatku frazeologizam se nalazi u naslovu i predstavljen je
slikom. Zadatak uenika je da naprave dijalog od datog teksta koji je napisan spojeno.

Slika 14 : Nemaki jezik, s. 72

Kao i u Blicku, ni ovdje se ne potuje se frazeoloki trokorak.
1.3.3.Tipovi tekstova
> Da li su tekstovi u kojima se pojavljuju frazeologizmi autentini ili didaktizirani?
>U kojim tipovima tekstova se najee javljaju frazeologizmi?

Intervju

3%
7% 6%

5%

lanak
Knjievni
Anketa
36%

23%

Didaktizirani tekst
Pjesma

6%

Pismo

14%

Ostalo

Slika 15: Zastupljenost frazeologizama u odreenom tipu teksta- Nemaki jezik

U Nemakom jeziku nailazimo na veliki broj razliitih tipova tekstova. Uglavnom se radi
o autentinim tekstovima, veinom novinskim lancima (36%), koji su esto preuzeti iz asopisa
namjenjenih mladima koji ue njemaki jezik, kao to je na primjer JUMA.
I ovdje imamo vei broj tekstova koji su prilagoeni potrebama nastave (23%), kao i
knjievnih tekstova (14%). Za razliku od Blicka, gdje su svi knjievni tekstovi bili preuzeti iz
knjiga namjenjenih tinejderskoj populaciji, ovdje nailazima na odlomke iz razliitih literarnih
anrova. Tu su izmeu ostalog odlomak iz Homo Fabera M. Frisch (s.130), Deutsch in 30

Jahren M. Twain (s.50), Unverhoffter Reichtum M. von der Grn (s.88), a imamo i odlomak
iz romana Moons Geschichte (18) N.Meister koji se nalazi i u Blicku (LB s.70).

3.3.4.Tipovi frazeologizama
>Koji tipovi frazeologizama su najzastupljeniji u udbenicima?

4%
4%

3%

FVG
5%

Kolokacija

14%

Ustaljena
Idiom

11%

Pragmatini frazeologizmi
35%

16%

Poslovice
Frazeoloki par

8%

Krilatica
Ostalo

Slika 16: Tipovi frazeologizama u udbeniku Nemaki jezik

Najzastupljeniji tip frazeologizama u ovom udbeniku su kolokacije zum Schluss (na
kraju), zur Feier des Tages (za srean kraj), potom slijede idiomi den Geist aufgeben (izdahnuti,
u znaenju umrijeti), im Geld schwimmen (plivati u parama); funkcionalni glagolski spojevi sich
Mhe geben (potruditi se), Rcksicht auf jn. nehmen (imati obzira prema nekome); pragmatini
frazeologizmi wei ich nicht (ne znam), echt wahr?(zaista) i ustaljene fraze das schafft er
(uspjeti e), jm. nicht ausstehen knnen (ne podnositi nekoga). Iako postoji razlika u redoslijedu
zastupljenosti po procentima radi se o istih pet grupa koje su se izdvojile i u Blicku, a vidjeemo
kasnije i u deutsch. com 3. Na grafici vidimo da su se po svojoj zastupljenosti u ovom udbeniku
izdvojile i poslovice koje se u druga dva udbenika uopte ne pominju, time se potvruje teza
vee zastupljenosti

poslovica u udbenicima

istonoevropskih autora u poreenju sa

udbenicima koji su nastali u Njemakoj ili zapadnim zemljama. (up. Baur/ Chlosta, 1997)

1.3.5.Vjebe
Uglavnom se frazeologizmi javljaju u vjebama rekognitivnog tipa, gdje je zadatak
uenika da dopune rijei odnosno informacije koje nedostaju, ili u vjebama reproduktivnog

karaktera u kojima bi uenici trebalo da shvate njihovo znaenje, ali ne zalazei u neke dublje
analize. Zadaci produktivnog tipa su i ovdje slabije zastupljeni, a kao primjer za ovaj tip vjebi
moemo navesti pisanje formalnog pisma (Nemaki jezik:176/7). (up.s.13-14) .
U zadacima u kojima se konkretno pominju poslovice nastavniku se prua mogunost da
sa uenicima podrobnije obradi ovu temu. Nastavnik bi mogao, recimo, u prvoj fazi
senzibilizacije da pronae odgovarajue slike uz poslovice i napravi radni list gdje bi zadatak
uenika bio da poveu sliku i poslovicu. U drugoj fazi, fazi kontekstualizacije, zadatak uenika
bi bio da date poslovice dopune u odreeni kontekst. Trei korak je kontrastivna analiza,
pronalaenje odgovarajue poslovice ili ekvivalentnog izraza u maternjem jeziku. Potom bi
uenici mogli osmisliti i neku situaciju ili dijalog u kojoj bi produktivno upotrijebili ove izraze. I
za kraj igra-pantomimom predstaviti poslovicu. (ideja up. Dornbusch/ Sartingen /Meireles,1996)

Slika17: Nemaki jezik, s.80/1

1.4. deutsch. com 3

Ovo je novi udbenik u upotrebi tek od ove kolske godine (2011./2012.), a njegovi su
autori Sara Vicente, Carmen Cristache, Lina Pilypaityt, te Gerhard Neuner kao izdava.
Namijenjen je omladini, a autori pokuavaju sprovesti u stvarnost jednu od osnovnih ideja
Zajednikog evropskog referentnog okvira za jezike viejezinost. (up.deutsch.com 3 LB:3).
Svjesno se aktiviraju znanja usvojena u maternjem ili nekom drugom stranom jeziku i tako se
koriste prednosti pozitivnog transfera iz jednog jezika u drugi.
Udbenik sadri mnotvo modernih tipova tekstova i naina komunikacije (blog, post,
web stranice), teme su bliske mladima i predstavljaju sastavni dio njihove svakodnevnice.
Dvanaest tema je podijeljeno u est modula. Svaka lekcija je podijeljena na etiri dijela. U
dijelovima A i B se uvodi i vjeba novo gradivo, dio C sadri informacije vezane za njemaku
kulturu ili neke druge teme pogodne za mlade (tu su tekstovi iz magazina, pjesme,lanci), a dio
D je ustvari pregled gradiva i vanijih rijei iz te lekcije na jednom mjestu.
Osnovni cilj je komunikativna kompetencija, podstiu se interkulturalno uenje,
viejezinost, te samostalno uenje, vjebaju se sve etiri jezike vjetine, a to se tie
progresivnosti, autori su svjesno suzdrani, ona je sistematska, ali postepena.
Na kraju udbenika se nalazi dodatak sa nepoznatim rijeima poredanim hronoloki,
dakle po stranama na kojima se prvi put pojavljuju i abecedna lista nepravilnih glagola.
U radnoj svesci svakoj lekciji je namjenjeno 9 stranica sa vjebama za utvrivanje novog
gradiva i ponavljanje starog i jedna stranica sa zadacima za samokontrolu. Nakon svakog modula
(dvije lekcije predstavljaju jedan modul), nalazi se takozvani plato sa vjebama za sve vjetine,
projektom i portfoliom to sad znam. U dodatku su rijei po lekcijama, rjeenja, liste sa
strategijama za uenje i CD sa tekstovima za sluanje vezanim za plato, vjebe izgovora i korisni
izrazi.
1.4.1.Zastupljenost i prezentacija frazeologizama
>Kolika je zastupljenost frazeologizama po temama?
>Na koji nain su frazeologizmi prezentovani?( Da li preko teksta,vjebi, eksplicitno ili
implicitno?)

Kommunikation
8%

Kulturen

12%

8%

Kunst
10%

8%

Literatur
Generationen

7%
11%
6%
10%

9%

6%

5%

Zukunft
Wissenschaft und Technik
Konsum
Helden und Vorbilder

Slika 18: Zastupljenost frazeologizama po temama u deutsch.com3

Prosjean broj frazeologizama po temi je 50, to je znatno vie od broja u druga dva
udbenika. Najvei broj frazeologizama se nalazi u temi Kommunikation (ak 73), veliki broj
njih daje nam odgovor na pitanje kada, poput ab und zu (tu i tamo), zum ersten Mal(po prvi put),
im Notfall (u sluaju nude), zu/an Weihnachten (za/na Boi). Najmanje frazeologizama imamo
u temi Zukunft (32), a moemo ih iskoristiti kada govorimo o budunosti i planovima za nju
npr. keine Ahnung haben( ne imati pojma), im Laufe der/des...(tokom), jm. die Daumen drcken
(drati paleve). Veinom su frazeologizmi sadrani implicitno u tekstu i to podjednako u
tekstovima za itanje i vjebama, a najvie ih pronalazimo u tekstovima za sluanje. Uglavnom
je rije o anketama i intervjuima, pa vjerovatno autentinost govornika doprinosi veem broju
frazeologizama u ovim tekstovima. Ni u ovom udbeniku se frazeologizmi ne pominju
eksplicitno u sadraju.
1.4.2.Didaktiko-metodika pitanja
> Na kojim vjetinama je akcenat u tekstovima/vjebama u kojima se pominju frazeologizmi?
> Da li se od uenika oekuje da ovlada frazeologizmima receptivno ili produktivno?
> Koji su ciljevi? (Komunikativna kompetencija? Proirivanje fonda rijei? Stilistika?)
> Na koji nain se uenicima objanjava znaenje frazeologizama? (Da li objanjenjem,
kontekstom, parafrazom, slikom?)
>Da li se primjenjuje frazeoloki trokorak?

3%

12%
Sluanje
itanje
Pisanje

52%
33%

Govor

Slika 19: Zastupljenost frazeologizama po vjetinama u udbeniku deutsch.com3

U zadacima su zastupljene sve etiri vjetine, mada je akcenat na govoru i sticanju
komunikativne

kompetencije.

Sluanje

je

najvie

zastupljeno,

najmanji

procenat

frazeologizama se nalazi u zadacima kojima se vjeba vjetina pisanja, to je i logino s obzirom

da su ovi zadaci produktivnog karaktera i da su ueniku dati samo impulsi koji bi trebalo da mu
pomognu.
Na kraju svake lekcije (dio D) nalazi se lista izraza Das kann ich jetzt. U ovoj listi su
sadrane reenice i fraze koje bi uenik, nakon to je lekcija obraena, trebalo aktivno da koristi
u svom rjeniku, a prethodno su uz pomo tekstova i zadataka vie puta pomenute i
upotrijebljene.
Sticanje komunikativne kompetencije je osnovni cilj, to se tie stilistike od uenika se
oekuje da su u stanju da napiu krae forme tekstova poput postova na forumima, izvjetaje,
zapise u dnevnik, kritike, dakle forme koje oni koriste. Za razliku od Blicka i Nemakog jezika,
gdje je pismo jedna od formi kojom bi trebalo ovladati, u ovom udbeniku se forma pisma ne
obrauje, iako se u prvoj lekciji pominje kao jedan od medija putem kojih moemo komunicirati.
Razlog tome je injenica da su savremeni mediji danas ovaj oblik komunikacije skoro potpuno
bacili u drugi plan i kako mladi ljudi tako i starije generacije se njime sve manje koriste.
Neke frazeologizame koji se nalaze u tekstovima za itanje autori opisno objanjavaju
pored ili na kraju teksta i tretiraju ih kao nepoznate rijei. Na poetku lekcije Die Senioren
Studenten-WG imamo nekoliko kolokcija prikazanih slikom, koje uenici treba da upotrijebe da
bi uz pomo njih i prikazanog oglasa napravili hipoteze o sadraju teksta koji slijedi. I u ovom

primjeru frazeologizmi su posluili kao motivacija, uvod u temu, kao to je to bio sluaj i sa
poslovicama u Nemakom jeziku.

Slika 20: deutsch.com LB, s.45

U okviru teme Freundschaften nalazi se istoimena pjesma Hansa Manza u kojoj se
javlja est idioma, i to je jedini primjer u udbeniku gdje se frazeologizmi eksplicitno
pominju.(up.s.25) Nakon itanja uenik pokuava da zakljui njihovo znaenje uz pomo datih
perifraza, a zatim trai njihove ekvivalente u maternjem jeziku. Ovo je jedini udbenik u kome je
donekle ispotovan frazeoloki trokorak.(up.s.26-27)

1.4.3.Tipovi tekstova
> Da li su tekstovi u kojima se pojavljuju frazeologizmi autentini ili didaktizirani?
>U kojim tipovima tekstova se najee javljaju frazeologizmi?
Intervju
4%

9%

4%

lanak

12%

Knjievni tekst

Letak
7%

Web sajt
Post

8%
37%
5%

Recenzija
Blog

6%
8%

Pjesma

Slika 21: Zastupljenost frazeologizama u odreenom tipu teksta u deutsch.com 3

U ovom udbeniku dominiraju autentini tekstovi, prednjae novinske forme lanak i

interviju, ali pronalazimo i knjievne tekstove, te za razliku od druga dva udbenika itav niz
novijih, iroko rasprostranjenih tipova tekstova karakteristinih za dananje komunikacijsko
drutvo, poput sadraja raznih web stranica, postova i blogova. To nam pokazuje da su autori pri
izboru tekstova vodili rauna o potrebama kako savremenog svijeta, tako i o interesovanjima
mladih ljudi dananjice. Stie se utisak da su autori takoe vodili rauna o duini tekstova i
njihovoj teini. Nemamo obimnije tekstove, od po nekoliko stranica, kakvi su se mogli pronai u
Blicku i Nemakom jeziku, koji esto demotiviu uenike i oduzimaju puno vremena za obradu.

1.4.4.Tipovi frazeologizama
>Koji tipovi frazeologizama su najzastupljeniji u udbenicima?

3%
FVG

8%

Kolokacija
23%

Ustaljena fraza
Idiom
Pragmatini

10%

43%

Ostalo

13%

Slika 22: Tipovi frazeologizama u udbeniku deutsch.com 3

Ponovo se javlja ista situacija kao i u prethodna dva udbenika. Istih pet grupa
frazeologizama se izdvaja,

a to su po frekventnosti od najvie do najmanje zastupljenog:

kolokacije Geld verdienen (zaraivati novac), zum Glck (na sreu); pragmatini frazeologizmi
Herzlich Willkommen (srdana dobrodolica), Guten Morgen (dobro jutro); ustaljene fraze fr jn.
da sein (biti tu za nekoga), das finde ich cool!( to je odlino); idiomi sich auf die Zunge beien
(ugristi se za jezik), zu Stift und Papier greifen (zgrabiti papir i olovku) i ustaljeni glagolski
spojevi Notizen machen (hvatati biljeke), Verstndnis haben (imati razumijevanja). Dominiraju
kolokacije: skoro pa su polovina pronaenih frazeologizama kolokacije (43%). Osim navedenih

tipova frazeologizama, ostali tipovi se javljaju pojedinano i njihov broj je skoro zanemariv (16
u cijelom udbeniku).
1.4.5.Vjebe
Dominiraju vjebe reproduktivnog i produktivnog tipa, vano je da uenici shvate
znaenje i da upotrebljavaju odreene frazeologizme u komunikaciji. Vjebe za utvrivanje
forme u samom udbeniku su slabije zastupljene u odnosu na druga dva udbenika, a slino kao i
u drugim udbenicima vjebe kojima bi se analiziralo znaenje su najmanje zastupljene. I ovdje
se nastavniku nude mogunosti da uenicima skrene panju na frazeologizme, recimo u pjesmi
Freundschaften Hansa Manza. (LB:96)

Slika 23: deusch.com 3 LB, s.96

Prije itanja pjesme nastavnik bi mogao da napravi memori sa frazelogizmima koji se
javljaju u pjesmi i odgovarajuim slikama. Nakon itanja bi se, pored zadataka u udbeniku,
mogao dodati i zadatak vezan za formu frazeologizama, npr. dopuniti prijedlog i pri tome
skrenuti panju uenicima da je rije o frazeologizmima:
1.Ergnzen Sie die entsprechende Prposition!
das letzte Hemd __(vom)_______Leib weggeben
____(fr)__ jn.__(durchs) Feuer gehen

jn.__(im) Stich lassen

_(mit)_jm. Pferde stehlen knnen

sich __(fr)_jn.___(in)__ Stcke reien lassen

Mogue je i uenicima dati zadatak da frazeologizme u pjesmi zamjene nekim
nefrazeolokim ekvivalentom ili da ih upotrijebe u nekom drugom kontekstu. Kao igra bi se
mogla iskoristiti pantomima

ili dati zadatak uenicima da crteom predstave neki od

frazeologizama, potom drugi uenici pogaaju o kom frazeologizmu se radi.

Zadaci i vjebe u radnoj svesci

U radnoj svesci najvie su zastupljene vjebe dopunjavanja i povezivanja. U njima se
uvijek koriste frazeologizmi koji se javljaju i u odgovarajuoj lekciji u udbeniku. Ne pravi se
razlika izmeu vjebi kojima se usvajaju obine rijei i onih u kojima se vjebaju frazeologizmi.

Slika 24: deutsch. com 3 AB, s.21/23

Vjebe su esto vezane za vokabular iz D dijela u udbeniku i imamo veliki broj vjebi sa
pragmatinim frazeologizmima. U sljedeem primjeru uenici u okviru iste lekcije prvo imaju
zadatak kojim se vjeba forma frazeologizama, onda analiziraju znaenje, zatim ih uklapaju u
kontekst, a potom imaju zadatak da ih produktivno upotrijebe.

Slika 24: deutsch. com 3 AB, s.34/16

Slika 25: deutsch. com 3 AB, s.38/30,31,32

Ovaj primjer odlino ilustruje kako bi frazeologizmi mogli biti integrisani u udbenike.
Sve faze vjebanja su ispotovane, uenici su svjesni znaenja izraza, usvojili su njihovu formu i
trebalo bi da su u stanju da ih samostalno produktivno koriste.

ZAKLJUAK
Metodom analize sadraja doli smo do 1 141-og frazeologizma u sva tri udbenika.
Nakon to je na taj nain odgovoreno na pitanja koliko je neega sopteno i ta je saopteno,
pokuali smo formulisati odgovore na pitanja postavljena u kriterijumima. (up. 1.1.)
Frazeologizmi bi trebalo da budu sastavni dio nastave stranih jezika poevi od prvih faza
uenja. Ve na samom poetku uenja bi trebalo utvrditi manji broj ustaljenih fraza koje se
javljaju u svakodnevnim situacijama i koje bi uenici trebalo da usvoje, tako da uenik koji ima
nivo B Zajednikog evropskog referentnog okvira ve posjeduje odreenu frazeoloku
kompetentnost koju na ovom nivou samo produbljuje. to se tie frazeolokog optimuma
odnosno minimuma postoje dvije mogunosti: s jedne strane moemo ga zanemariti i obraivati
frazeologizme onda kada nam se pojave u autentinim tekstovima ili s druge strane oekivati od
autora udbenika da jedan od kriterijuma za odabir tekstova u udbeniku bude da sadre
frazeologizme koji spadaju u frazeoloki optimum ili minimum.
Uzimajui u obzir kriterijume za analizu i rezultate dobijene pojedinanim analizama
moemo zakljuiti da ne postoji neko pravilo vezano za broj frazeologizama u okviru neke teme
i da sve zavisi od sluaja. Tako na primjer u sva tri udbenika se obrauje tema Freundschaft, ali
je broj pronaenih frazeologizama u okviru ove teme razliit. Dok u Blick-u imamo samo 16
pronaenih frazeologizama u Nemakom jeziku taj broj je duplo vei, a u deutsch.com skoro tri
puta vei (33 odnosno 47 frazeologizama). Najvei broj frazeologizama pronalazimo implicitno
u tekstu u sva tri udbenika, vjebe u kojima se frazeologizmi

eksplicitno pojavljuju u

udbenicima su rijetke, a jedino u Nemakom jeziku frazeologizmi se, tanije reeno poslovice,
pominju eksplicitno u sadraju.
to se tie vjetina zastupljenih u zadacima u kojima se javljaju frazeologizmi, sve zavisi
od cilja koji su autori udbenika postavili kao osnovni. Tako na primjer u Blicku autori insistiraju
na globalnom razumijevanju, pa se u ovom udbeniku velika panja poklanja vjetini itanja
odnosno razumijevanja pisanog teksta i vjetini sluanja. Dok u deutsch.com dominira vjetina
sluanja, u Nemakom jeziku se ova vjetina uopte ne vjeba.
U veini sluajeva se od uenika oekuje da frazeologizmima ovladaju receptivno,
postoji odreeni broj pragmatinih frazeologizama koji se javljaju u svim udbenicima kojima
uenik treba da koristi u svom govoru poput ich finde (smatram), meiner Meinung nach (po
mom miljenju), ich bin der Meinung (miljenja sam). Uglavnom se radi o izrazima koji se

koriste pri iznoenju vlastitog miljenja i diskusijama. U udbenicima se frazeologizmi obrauju

kao obine lekseme, oni su sredstvo sticanja komunikativne kompetencije i od uenika se
oekuje da ih jednostavno naui, bez nekih uputa kad i u kojoj situaciji su prikladni za upotrebu,
a kada nisu. Frazeoloki trokorak nije u potpunosti ispotovan ni u jednom od navedenih
udbenika.
Kada je u pitanju zahtjev veine autora da se frazeologizmi obrauju u okviru autentinih
tekstova, donekle je ispunjen. U sva tri udbenika javljaju se autentini tekstovi, ali su negdje
vie, negdje manje zastupljeni. Uglavnom je rije o novinskim formama poput lanka, intervijua
i ankete, a ima i knjievnih tekstova.
U sva tri udbenika se izdvojilo pet istih tipova frazeologizama, a to su kolokacije,
idiomi, pragmatini frazeologizmi, ustaljene fraze i funkcionalni glagolski spojevi, tako da bismo
mogli zakljuiti da bi nastavnik pri njihovoj obradi trebalo da skrene uenicima panju na ove
izraze. U zavisnosti od sklonosti i ciljeva autora u nekim udbenicima neke vrste frazelogizama
imaju vee ili manje znaenje. Tako se poslovice u udbeniku Nemaki jezik izdvajaju kao jedna
od frekventnijih grupa frazeologizama (up.s.23 i 28), a u druga dva udbenika se uopte ne
pominju. To je jedina vea razlika izmeu naeg domaeg udbenika i druga dva udbenika koji
su objavljeni na njemakom govornom podruju.
Na osnovu podataka dobijenih analizom ova tri udbenika, mogli bismo zakljuiti da se
na osnovu frekventnosti odreenih frazeologizama, za bilo koji udbenik moe utvrditi
frazeoloki optimum odnosno minimum, te se mogu osmisliti dodatni zadaci u vezi za lekcijom.
Posebnu panju bi trebalo posvetiti frazeolokom trokoraku, te Lgerovoj tipologiji vjebi.(vidi
s.19ff) Na taj nain bismo integrisali u udbenike saznanja do kojih su doli naunici koji su se
bavili frazeodidaktikom poslednjih decenija.

Bibliografija
Primarna literatura
Begovi, A.,Popov, Z., ui, P. (2004): Nemaki jezik za IV razred gimnazije. Zavod za
udbenike i nastavna sredstva, Beograd
Fischer-Mitziviris, A., Janke- Papanikolaou, S. (2000): Blick 1, Mittelstuffe Deutsch fr
Jugendliche und junge Erwachsene, Kursbuch. Max Hueber Verlag, Ismaning
Fischer-Mitziviris, A., Janke- Papanikolaou, S. (2000): Blick 1, Mittelstuffe Deutsch fr
Jugendliche und junge Erwachsene, Arbeitsbuch. Max Hueber Verlag, Ismaning
Fischer-Mitziviris, A.,Janke- Papanikolaou, S. (2000): Blick 1, Mittelstuffe Deutsch fr
Jugendliche und junge Erwachsene, Lehrerhandbuch. Max Hueber Verlag, Ismaning
Neuner, G. ed. (2011): deutsch.com 3, Kursbuch. Max Hueber Verlag, Ismaning
Neuner,G.ed. (2011): deutsch.com 3, Arbeitsbuch. (Lektionen 37-40). Max Hueber Verlag,
Ismaning
Sekundarna literatura
Avramovi, Z.,Vujai, M. (2009): Odnos kvalitativne i kvantitativne metode istraivanja
kolskih udbenika. Teme, Vol: XXXIV, br. 2: 447-461. http://teme.junis.ni.ac.rs/teme22010/teme%202-2010-02.pdf. (10. 09.2011)
Bierbaumer, S. (2006): Phraseodidaktik in DaF/Daz- Lehrwerken fr Fortgeschrittene
LernerInnen. Eine Analyse der Lehrwerke em und Tangram. Magistarski rad, Univerzitet u Beu
Baur, S.R., Chlosta, C. (1996): Welche bung macht den Meister? Von der Sprichwortforschung
zur Sprichwortdidaktik. U: Fremdsprache Deutsch 15: 17-24.
Vujanovi, M. et al. (2007): Renik srpskog jezika. Novi Sad: Matica srpska.
Dornbusch, C.,Sartingen, K.,Meireles, S. (1996): Descascar um abacaxi =eine Ananas
schlen?

Zur

Didaktik

von

Phraseologismen

im

Sprachvergleich

(brasilianisches)

PortugiesischDeutsch U: Fremdsprache Deutsch 15:36-41

DUDEN, Bd.11 (1992): Redewendungen und sprichwrtliche Redensarten. Idiomatisches
Wrterbuch der deutschen Sprache. Dudenverlag, Mannheim, Leipzig, Wien, Zrich
Hessky, R. (1992): Aspekte der Verwendung von Phraseologismen im Unterricht Deutsch als
Fremdsprache. U: Fremdsprachen lehren und lernen, Nr. 21. : 159-168.

Khn, P. (1992): Phraseodidaktik. Entwicklungen, Probleme und berlegungen fr den

Muttersprachenunterricht und den Unterricht DaF. U: Fremdsprachen Lehren und Lernen
Nr.21. S.169189.
Lger,

H.H.

(1997):

Anregungen

zur

Phraseodidaktik.

U:

Beitrge

zur

Fremdsprachenvermittlung 32: 69120

Moov, V. (2010): Analyse didaktischen Materials fr Gymnasienaus phraseologischer Sicht.
Phraseologiebestand in Lehrwerken fr Gymnasien. Diplomski rad,
Pedagoki

fakultet,

Univerzizet

Masaryk,

Brno.

http://is.muni.cz/th/74933/pedf_m/

Diplomova_prace_2010.txt (12.07.2011.)
Wotjak, B. (1996): Redewendungen und Sprichwrter. Ein Buch mit sieben Siegeln? Einfhrung
in den Themenschwerpunkt. U: Fremdsprache Deutsch 15: 49.