IMPORMASYON MAHITUNGOD SA BATO (KIDNEYS)

I. UNSA ANG BATO O KIDNEY

A. KAALAM MAHITUNGOD SA ATONG URINARY TRACT SYSTEM KUNG ASA PARTE
ANG ATONG BATO
1. BATO/KIDNEYS
Ang normal nga tao nay duha ka peres nga bato nga makit-an sa likod sa
atong tiyan, sa isig-kilid sa atong vertebral column. Kining mga bato kulay
pula kaayo tungod sa kadaghan sa iyang ugat ug selula (cell/nephrons) nga
ga sala para ma separate ang mga toxins, tubig ug uban pang mga minerals
nga dili kinahanglan o sobra sa atong lawas.
2. URETERS
Ang ureters usa pod ka pares nga tubo nga ga connect each sa duha ka bato,
kini mga 14-18 inches ang gitas-on ug 1/8 inch ang iyang diameter. Diri mo
agi ang nanga sala nga likido kauban ang mga toxins gikan sa bato padulong
sa pantog o urinary bladder kung asa pod temporary nga maipon.
3. PANTOG (URINARY BLADDER)
Kini ang last nga sudlan sa ihi nga pwede nang ipagawas kung mo abot na ug
mga 250-300 ml, kini nga kadaghanon maka bati nata ug kaihion pero pwede
pang mapugngan hangtod sa 700 ml nga ihi.
4. URETHRA
Kini mao na ang ulahi nga again sa ihi pagawas sa lawas gikan sa atong
pantog, kung mangihi ang usa ka tao, naay urethral orifice nga naa sa tumoy
sa pantog nga maabri para mapagawas ang ihi padulong sa urethra pagawas.

II. UNSA KA IMPORTANTE ANG BATO?

A. UNSA DIAY ANG GINABUHAT NIINI PARA MA MINTINAR NIYA ANG KAHIMSOG
SA LAWAS?
1. Ang mga bato nagasala sa mga toxins ug mga sobrang tubig,electrolytes
minerals sa lawas para mapagawas sa lawas.
2. Ga buhat ug hormone nga ginatawag ug erthropeitin nga gatabang sa
bone marrow mag buhat ug pula sa dugo o hemoglobin.
3. Ga buhat ug kemikal nga angiotensin para ma maintain ang saktong
kadaghanon sa dugo ug asin sa lawas para ma maintain ang normal nga
presyon sa dugo.

III.

NGANONG IMPORTANTE KAAYO ANG MAGPA EKSAMIN UG IHI

KAISA SA ISA KA TUIG?

IMPORMASYON MAHITUNGOD SA BATO (KIDNEYS)

A. Ang pag eksamin sa ihi isa ka simple ug barato nga pamaagi para mahibal-an
kung naay problema ang ihi nga sinyales sa sakit sa bato. Makita sa urinalysis
kung naay protina, sugar, dugo o nana sa ihi. Kun naa man kini nga mga
problema sa ihi, maayo nga I diretso ang pagpa consulta sa doctor.

IV.
A.
B.
C.
D.
E.
F.

UNSA ANG SAKTONG PAG KOLEKTA SA IHI PARA MA EKSAMIN SA

LABORATORYO?
Ang ihi sa buntag ang pinaka sakto nga kolektahon para sa urinalysis.
Mag andam ug sterilao nga butanganan sa ihi nga gikan sa hospital o health
center.
Mag hugas ug kamot ug hugasan pod ug sakto ang ari gamit ang sabon ug
tubig hayna mag salod ug ihi.
Paagason ang unang ihi hayna isalud ang tunga tunga nga agas sa ihi hantud
ma abo ug tunga sa ihi ang sudlanan.
Siradoun ug ayo ang taklob sa sudlanan sa ihi ug sulatan ug pangalan ang
sudlanan apil ang oras sa pag kolekta niini.
Dal a dayon diretso sa laboratory ang ihi. Kinahanglan ma eksamin sa sulod
sa duha ka oras ang ihi. Kung dili diretso madala ang ihi, pwede sa kini
ibutang sa ref.kung dugay pod ang lugar nga paga byahion para ma eksamin,
kinhanglan ibutang sa saktong sudlanan nga naay ice.

V.

NGANONG IPORATNTE KAAYO NGA NAAY KAALAM ANG KATAWHAN

MAHITUNGOD SA UNSAON PAG LIKAY ANG BISAN UNSANG
KLASENG SAKIT SA BATO?

DAHIL ANG SAKIT SA BATO AY ISANG PANGANIB SA KALUSUGAN AT BUHAY NG

TAO KUNG HINDI MATUTUKLASAN NG MAAGA AT MABUBIGYAN NG KAUKULANG
LUNAS.
A. Sa ngayon, ang sakit sa bato ay pang-sampu sa mga pangunahing sanhi ng
pagkamatay sa Pilipinas. Ang nanungunang dahilan ng paglubha nang
karamdaman ay ang hindi magap na pagkatuklas nito. Maaring walang
makitang sintomas o palatandaan sa isang taong may sakit sa bato lalo na sa
simula nito. Ito ay maaring malaman lamang kapag nagpa eksamin ng ihi o
nagpa suri sa doctor. Kapag hindi nalaman , ang sakit na ito ay maaring
lumala at mauwi sa estado na di na maibabalik sa normal na kundisyon ng
mga bato, katulad ng END STAGE RENAL DISEASE (ESRD) O CKD V.
B. Ito ay maaaring magdulot ng emosyonal at psychological na alalahanin di
lamang sa pasyente kundi pati na sa kanyang pamilya.
C. Ang malaking halaga na gugugulin sapagpapagamot, dialysis, transplantation
o pagtustus sa habang buhay na pag-inom ng anti-rejection drugs ay
malaking pasanin ng pasyente at pamilya.
D. Ang pisikal na kondisyon katulad ng panghihina, wlang ganang kumain at iba
pang pagbabago sa katawan dulot ng karamdaman ay makaaapekto sa
2

IMPORMASYON MAHITUNGOD SA BATO (KIDNEYS)

normal na Gawain ng pasyente. Ang trabaho ay maari ring maapektohan sa
madalas na di pag pasok o dahil sa maraming oras na gugugulin sa
pagpapagamot.

VI.

UNSA ANG MGA SAKIT SA BATO UG ILANG MGA SINTOMAS?

A. Urinary Tract Infection

Impeksyon o pamamaga ng daluyan ng ihi. Ito ay kondisyon ng pagdami ng
mga organismo o mikrobyo sa bato, sa ureter at sa pantog.
a. Upper Urinary Tract Infection
1. Pyelonephritis o impeksyon sa bato- nilalagnat, giniginaw, nagsusuka,
pagsakit ng tiyan/ tagiliran, pag iinit ng katawan kapag umiihi
b. Lower Urinary Tract Infection
1. Cystitis o impeksyon sa pantog-masakit sa ilalim ng puson bago umihi
B. Glomerolunephritis
Sakit sa bato na namamaga ang mga maliliit na ugat sa nephrons o blood
filters. Bagamat nagiging sakit din ito ng mga matatatnda, ang kalimitang
nagkakasakit nito ay mga bata. Ang maaring pagsimulan nito ay ang
tonsillitis, pharyngitis o impeksyon sa balat- pamamanas, altapresyon,
pamumula ng ihi, kulay tsaa o coke na ihi, pag dalang ng ihi
C. Nephrosis o Nephrotic Syndrome- ito ay kondisyon na nagkakaroon ng
sobrang protina ang ihi at sobrang pamamanas ng katawan.-pamamanas ng
talukap ng mga mata, mukha, mga binti at paa, pisngi, tiyan (buong
katawan) at ihi na mabula.
D. Renal Calculi-ito ay kondisyon na nagkakaroon ng bato (stone) sa bato
(kidney)
E. Renal Failure- ito ay pagkakalason ng dugo sanhi ng malubhang pagkasira ng
mga bato. Ito ay kondisyon na wala ng ganap na kakayahan ang dalawang
bato na gawin ang kanilang tungkulin. Karaniwan ito ay nakikita sa End Stage
Renal Disease (ESRD) kung kalian ang may sakit ay nangangailangan nan g
dialysis o kidney transplant operation.
VII.
A.
B.
C.
D.
E.
F.
G.
H.
I.
J.
3

UNSA ANG MGA PAMAAGI O DAPAT BUHATON PARA MA MINTINAR

ANG SAKTONG PANGLAWAS?
UMINOM NG 8-10 (ADULT), 6-8 (BATA) BASONG TUBIG ARAW ARAW (PARA
SA MGA NORMAL ANG BATO)
Pamalagiin ang kalinisan ng katawan.
Ugaliin ang araw araw na pagdumi.
Huwag pigilan ang ihi.
Isanguni sa doctor ang anumang impeksyon sa lalamunan at balat
Huwag paglaruan ang maseselang bahagi ng katawn tulad ng ari.
Ugaliin ang taunang pagpapasuri ng ihi
Kumain ng pagkaing masusutansya, hindi sobrang maalat o matamis.
Magpakuha ng presyon ng dugo dalawang beses sa isang taon.
Mag ehersisyo araw-araw ayon sa kakayahan ng katawan.

IMPORMASYON MAHITUNGOD SA BATO (KIDNEYS)

K.
L.
M.
N.

Kumpletuhin ang kailangang bakuna o imunisasyon sa bata

Huwag manigarilyo
Uminom lamang ng gamut kung may peskripsyon ng doctor.
Kung nais uminom ng herbal supplements, kumunsulta muna sa doctor.

REFERENCE:
RENAL DISEASE CONTROL PROGRAM (REDCOP) http://www.redcop.org