Você está na página 1de 4

qarTveluri memkvidreoba (akaki wereTlis saxelmwifo

universitetis qarTveluri dialeqtologiis samecniero-kvleviTi


institutis perioduli samecniero Jurnali) tomi XII, gv., 309-311

daviT fircxelani

masalebi svanuri leqsikonisaTvis


(balszemouri kilos mixedviT) I

qarTuli samwignobro enis leqsikuri fondis, zogadad, qarTveluri


leqsikuri maragis gamdidrebis saqmeSi mniSvnelovania svanuri dialeqtebis
roli. akaki wereTlis saxelmwifo universitetis dialeqtologiis
samecniero-kvleviT institutSi zemo svaneTis sxvadasxva sofelSi savele
muSaobisas Caweril dialeqtur masalebSi Segvxvda iseTi leqsikuri
erTeulebi, romlebic Setanili araa gamoqveynebul svanur leqsikonebSi
(v. Tofuria, m. qaldani, svanuri leqsikoni, 2000; a. liparteliani, svanur-
qarTuli leqsikoni, 1994; b. niJaraZe, qarTul-svanur-rusuli leqsikoni,
2007). amgvari sityvaformebi damatebiT masalas warmoadgens svanuri
dialeqturi leqsikonisTvis.
naSromSi ganxilulia Semdegi sityvaformebi:
arTmay/arTm@y (bz.) _ tvirTis gadasatanad Sekerili xurjini,
romelsac Tavis gasayreli aqvs da tvirTi, Sesabamisad, zurgisa da
mkerdis mxareze nawildeba. mag.: Cube SE@nneS axyLna goW@r arTm@ySE `qvemo
svaneTidan amohyavda Turme xurjiniT goWebi"; arTmay@l xuREPnx jEinald
xurjinebi hqondaT Zvelad"; sgel bardanx@nqa l@sE lHSxeb arTm@y `sqeli
farTalidan iyo Sekerili xurjini".
likrHne _ gakrialeba, gawkrialeba; n@bozTe dec qPdkHrnPn
`saRamosken ca mokrialda"; lHdKwyKle, qalHkrHne xuREPn m@g
`dalagebuli, gawkrialebuli hqonda yvelaferi"; SiSd lakrHnas laxKd
`maSinve Seudga gakrialebas".
Sdr.: kHrial - kriali; lik÷re - gakrkialeba (b. niJaraZe, 2007);
irMnki - Zlier iwmindeba ca (a. liparteliani, 1994);
likHlWHne _ kreWa (kbilebis). xEP~ x@ns kHlWinda `didxans
ikriWeboda"; lihEn@rM mHqaf kHlWni `mosmenis nacvlad ikriWeba"; numKE
kHlWinda, qPTqadNl `ar dakreWiliyo, ascdeboda".
Sdr.: kHrWeni - patara icinis (a. liparteliani, 1994);
aRniSnuli semantikis gamomxatveli paraleluri formaa
licqilfiel - kreWa (b. niJaraZe, 2007).
lisyEMre _ gafcqvna (Txilis, nigvzis...), aqercvla (kanis...). fHri
Sdixi l@syEMrs xegnNldax sga `gamxmari Txilis fcqvnas Seudgebodnen";
n@syEMr tot@r JilHmSxe xKd `fcqvnisagan xelebi gaSaveboda"; nakKfx@nqa
tuf JaxsyEMrLna `waqcevis Sedegad kani aqercvlia (gadatyavebia)".
liCEMSdi/liCMSdEi _ 1. amosma (WurWliT risame amoReba). fak@nSE
xoCEMSdda CEeinisga `jamiT usvamda qvabSi"; EedraSE xoCMSEdi n@rCEisga
`vedroTi amousvams kasrSi"; pLrs qatixa~ JixoCMSEdda `qafs gawevda da
amousvamda"; 2. aqneva. oxCEMSde~ xaBid `amouqnia da daartya"; liCMSdEe
deS oxCMSa `moqneva ver mouswria".
Sdr.: liCMSd~Ll _ "rqena, rCola" (v. Tofuria, m. qaldani, 2000);
liyriLl -""rqena" (b. niJaraZe, 2007); iCiSte - iRebs fxvier marcvals
`laCiStiT" (a. liparteliani, 1994).
lixne/lixni _ [miwis] moTxra. xEP~ xKda lexne qor@ lag@mJi `bevri
[miwa] hqonda mosaTxreli saxlis aSenebisas"; ~Nri TeE axKra lax@ns `ori
Tve dasWirvebia [miwis] Txras"; xola lexne l@sE, suru lHb@C li `cudi
mosaTxreli iyo, nametani qviania".
Sdr.: qalixne - warTmeva, gamoSveba, nakelis gayra (a. liparteliani,
1994); ixni/ixne - 1.{Se}uSvebs, {mi}iRebs. 2. idens, iSvebs (v. Tofuria, m.
qaldani, 2000).
liECqmMnPl _ ancoba, onavroba. ej befSE imJi iECqmMnKl `is bavSvi
rogor ancobda"; sgalumTqEe xKr liECqmMnPls `SeCveulia onavrobas";
uECqmMnKlad mKm xeyPnK? `onavrobis gareSe ar SeiZleboda?"
Sdr.: Cqim - Sno, lazaTi, ieri (v. Tofuria, m. qaldani, 2000); Cqim -
mSveneba, daSveneba; gasuqebulia (a. liparteliani, 1994).
lifLjgPl/lifNjgPl _ sakuTari Tavis an vinmes gamarTleba,
usamarTlod midgoma. mag.: oxbina lifLjgPl, miCa bed roq mKm lHmPr
`dauwyia [Tavis] marTleba, misi brali ar yofilao"; xofNjg@s aTxe kisdaS
`moudeqi axla marTaliviT"; isgEa ufLjgadM, lagas xegni gEeS `Seni
midgomis gareSec mowesrigdeba saqme".
liRHrmakPl _ qmedeba sityvis an nivTis dacdena-datyuebis mizniT.
ezar x@ns xeRHrmakKl, mare mKngEeS moS axPqEMsgEne `karga xans cdilobda
daecdenina [rame], magram veraferi aTqmevina"; gud oxB@d liRHrmakPls, dLm
laxELm `miuxvda datyuebis mcdelobas, ar misca"; gun meRHrmakKl, mare
deS amRorve qa `Zalian meeSmakeboda, magram ver gamomtyua".
Sdr.: iRrovi - Tavs ityuebs, tyuvdeba (a. liparteliani, 1994);
RorE@~ - matyuara (v. Tofuria, m. qaldani, 2000).
liRHrmHnPl _ satirlad Semzadeba, gulis aCuyeba, grZnobis moreva.
eCM macEdilSE liRHrmHnPl @dbine `imis sibraluliT guli auCuyda"; xoSa
herJi liRHrmHnPls ibne mayalSE `did xmaze SiSisagan satirlad
Seemzadeba xolme"; m@x~@dSE eS iRHrmHnKlda `sixarulisgan [lamis
atirebuliyo".
lihLbe _ qoSini. Cq@rd naB@d lahLboS lamKgPn `Cqara
wamonasvleli, qoSiniT momadga"; eSxu wuTisga lihLbe @dbine `erT wuTSi
qoSini daiwyo"; maf@Sx@nqa, EofPr, aS hLba `daRlilobisgan, ofliani, (ise)
qoSinebda.
Sdr.: lixHriel - qoSini (b. niJaraZe, 2007).
lHmey/lumey _ mqonebeli. ej~@r mas@rd lHmey lHmPrx `isini Zalian
SeZlebuli (mqonebeli) yofilan"; lHm@y mezgas, xoSil jaW@r xKda
`SeZlebul ojaxs meti zurgi hqonda"; lHm@yTe ligErenis xenTxlKlda
`mqonebelTan gadakidebas erideboda".
Sdr.: lHmiy _ adgilebiani, yanebiani (a. liparteliani, 1994:);
lHmRvKne - mqonebeli (b. niJaraZe, 2007).
mP~sama/mP~ma _ rac ram. mP~sama xuREPn qalehEdi xKd `rac ram
hqonda, gasayidi gauxda"; mP~sama xabdavLnax qNTb@r~ax `Turme rac ram
ebadaT, gautanebiaT"; mP~ma jekEes qamLqa `rac ram gindodes, miTxari".
Sdr.: mava - raca (b. niJaraZe, 2007); imave datvirTviT (rac ram)
zemo svanurSi gamoiyeneba m@~EP~/m@E@~ formebi.
Cafl@S _ fuTis mesamedi tevadobis sawyao (5,3 kg); eSxu Cafl@S
kvecen xKra leBde lamSedKld `erTi `CaflaSi" xorbali hqonia gasacemi
samkurnalod"; TEiT Cafl@S iTqs xEazordad Ji `TiTo `CaflaS" marcvals
vagrovebdiT"; eSxu Cafl@S JixakuTnNlna aRo `erTi `CaflaSi" ki
hkuTnebia aba".
xamKl/hamKl _ rogorc ki, rogorc. xamKl @nBEdeni JixEeTxLli
`rogorc ki moval, davZebni"; hamKl anhMne, qal@jmarjEne ejK~ `rogorc ki
moaRwevs, isic mogexmareba"; eja mKm li eCM muTEri, hamKl mi CinuriS `is
araa imis Semswavleli, rogorc me Cinuris".
Sdr.: xemK~/xem@~ - rogorc ki; xKl/hKl - rogorc ki; xama/hama -
rogor, rogor Tu (v. Tofuria, m. qaldani, 2000); xKl - rogorc; xema -
rogor; xemai - rogorc (a. liparteliani, 1994).

damowmebuli literatura

v. Tofuria, m. qaldani, 2000 - v. Tofuria, m. qaldani, svanuri


leqsikoni, Tb., 2000.
a. liparteliani, 1994 - a. liparteliani, svanur-qarTuli leqsikoni,
Tb., 1994.
b. niJaraZe, 2007 - b. niJaraZe, qarTul-svanur-rusuli leqsikoni, Tb.,
2007.
svanuri masala - awsu qarTveluri dialeqtologiis samecniero-
kvleviTi institutis fondSi (C-1993-2004) daculi svanuri dialeqturi
masala.

DAVID PIRTSKHELIANI

MATERIALS FOR THE SVAN DICTIONARY


(according to Balszemouri dialect) I

In the records made during the field work of the Dialectology Scientific Institute of
Akaki Tsereteli State University in various villages of the Upper Svaneti we find lexical
units that are unknown to the Svan dictionaries published to these days, as in Svanuri
lexikoni(Svan Dictionary) compiled by V.Topuria, M.Kaldani, 2000; and Svan-Georgian
Dictionary, compiled by A.Liparteniani (1994), Georgian-Svan-Russsian Dictionary by
B.Nizharadze(2007). Our findings present additional materials for Svan dictionaries.
This paper discusses the following words as: artmak, liskvire, lixne, lipejgal, lihebe,
chaplash, lichvishdi, xamal/hamal...

Você também pode gostar