Muziko stvaralatvo i izvoatvo od 18.

veka do
danas
Roksanda Pejovi
Dok je muzika imala istaknutu ulogu u srpskoj srednjovekovnoj dravi (od 12. do 15.
veka), zvanino muziciranje bilo je zamrlo u doba robovanja pod Turcima. U
evropske muzike tokove ukljuivali su se Srbi u Vojvodini u 18. veku, u granicama
Habsburke monarhije, ne zaboravljajui svoje tradicionalne korene. Naruioci
ikonostasa, portreta i mrtvih priroda uivali su u muzici koja se odvojila od
orijentalnih uzora. Ipak, ostalo je malo podataka o crkvenoj i svetovnoj muzici toga
doba.
Iako iz 18. i 19. veka, crkvene osmoglasnine melodije, pojane u Hilandaru, i jo neke
crkvene pesme, nastajale su po uzorima iz 15. veka / D. Petrovi, Osmoglasnik u
muzikoj tradiciji Junih Slovena, Beograd, 1982/. Postoji verovatnoa da je u prvoj
polovini 18. veka nastalo crkveno pojanje na osnovu kasnovizantijske tradicije i
srpskog narodnog pojanja (od 1713. ono je na crkvenoslovenskom jeziku). Pod
ruskim se uticajem kanti, oblici ruske neliturgijske muzike, javljaju u srpskim
dramskim delima. U Beogradu, tada pod vlau Austrijanaca, osnovana je 1721. grka
kola pojanja, a krajem 18. i poetkom 19. veka u Sremskim Karlovcima, sreditu
srpske mitropolije, nastalo je karlovako pojanje /R. Pejovi, Istorija muzike
jugoslovenskih naroda, Beograd, 1989/.
Graani su u to doba sticali muziko obrazovanje. Olienje tadanje narodne muzike
bio je Irig, gde su se okupljali guslari iz raznih krajeva.
Srpska muzika 19. veka razvijala se irom Srpstva, u Srbiji i austrougarskim
gradovima naseljenim srpskim ivljem, s centrima u Beogradu i vojvoanskim
mestima. to je bilo vreme obeleeno amaterizmom, ali se u njemu zaela srpska
muzika romantiarskog stila, zasnovana na narodnom melosu. Pored srpskih muziara
domorodaca, njenom usponu su doprineli i stranci, osobito esi, koji su bili horovoe
u srpskim pevakim drutvima, svirali u orkestrima i predavali po kolama.
Muzika je preteno bila u slubi rodoljubivih ideja i ouvanja naroda, to su pokazale
i besede (koncepti s takozvanim meovitim programom - horovima, solistikim i
orkestarskim kompozicijama, kao i pozorinim komadom) koje su organizovala
crkvena pevaka drutva, stoeri srpskog muzikog ivota. Do vrhunca na polju
negdanje horske muzike prispelo se u Panevu sedamdesetih a u Beogradu, Subotici
i Kikindi osamdesetih godina 19. veka. U kragujevakom teatru negovana je scenska
muzika ve u doba Miloa Obrenovia, a zatim u Srpskom narodnom pozoritu u
Novom Sadu (osnovano 1861), koje je izvodilo predstave za srpsku publiku u
vojvoanskim i slavonskim mestima, kao i u beogradskom Narodnom pozoritu
(osnovano 1868 /R. Pejovi, Srpsko muziko izvoatvo romantiarskog doba,
Beograd, 1991. Osnovnu literaturu za sagledavanje srpske istorije muzike 19. i 20.
veka ine dva dela: S. uri-Klajn, Razvoj muzike umetnosti u Srbiji, Historijski
razvoj muzike kulture u Jugoslaviji, Zagreb, 1962. i V. Perii, Muziki stvaraoci u
Srbiji, Beograd, 1969). Autor veine aranmana i muzike za komade bio je Slovenac
Davorin Jenko (1835-1914), koji je trideset godina bio dirigent Narodnog pozorita.

Od osamdesetih godina 19. veka u oba pozorita postavljaju se operete i opere. Opera
na Bulevaru operskog pevaa internacionalnog renomea, basa arka Savia (18611934), bila je kratkog veka (1909-1911).
Orkestarsko koncertiranje poelo je 1842. u Beogradu, a uskoro potom je u ovom
gradu gostovao Johan traus sa svojim orkestrom, izvodei i sopstvene kompozicije
inspirisane srpskim narodnim melosom, to su inili i drugi strani umetnici.
Simfonijski koncerti prireivani su od devedesetih godina 19. veka. Pored
pijanistkinje i kompozitorke Jovanke Stojkovi (1855-1892), izgleda uenice Franca
Lista, koja je gostovala u Beu, Gracu, Peti i Parizu, za srpsku publiku svirali su
veliki violinisti Jan Kubelik i Anri Marto, zatim srpski violinista Dragomir Kranevi,
koga su sluali Be, nemaki gradovi i Peta, pijanistkinja Sidonija Ili, operska
pevaica Sofija Sedmakova, koja je stekla reputaciju u nemakim operskim kuama,
zatim Beogradski kvartet i drugi. Godine 1899. osnovana je Srpska muzika kola.
Muziari i nemuziari melografisali su svetovnu i crkvenu narodnu muziku da bi se
sauvala i posluila kao inspiracija kompozitorima. Muziko stvaralatvo bilo je
orijentisano ka horovima, solo-pesmama i scenskim delima, dok su instrumentalni i
vokalno-instrumentalni opusi bili manje bojni. Temelje profesionalne, nacionalno
usmerene muzike postavio je kompozitor, pijanista i dirigent Kornelije Stankovi
(1831-1865), zasluan kao zapisiva crkvene i svetovne narodne muzike. Njegovi
sledbenici, delujui kao dirigenti i kompozitori, prihvatili su kao jedino mogue
njegove ideje o nacionalnom stilu. Uzdigli su srpsko stvaralatvo, a pojedinci su ga
doveli do meunarodno priznatih vrednosti.
Centralna linost srpske muzike bio je Stevan Stojanovi Mokranjac (1856-1914),
odgajen na srpskoj crkvenoj i narodnoj muzici.
Studirao je u Minhenu, Rimu i Lajpcigu. Kao dirigent Beogradskog pevakog drutva
od 1887. godine, nainio je od ovog hora izvanredan izvoaki ansambl i s njim
gostovao u mnogim srbijanskim gradovima, irei muziku kulturu, a potom je
preduzimao turnjee u austrougarske gradove da bi probudio nacionalna oseanja
njihovih srpskih stanovnika i elju za ujedinjenjem, istovremeno pokazujui visok
interpretacijski nivo. Prvo je posetio Dubrovnik, Kotor i Cetinje, zatim Skoplje, Solun
i Budimpetu; koncertirao je u Sofiji, Plovdivu i Carigradu, takoe u Petrogradu,
Ninjem Novgorodu, Moskvi i Kijevu, te najzad, 1899. u Berlinu, Drezdenu i
Lajpcigu. Ova gostovanja pratili su srpski ambasadori i predstavnici zemalja u kojima
su odravani koncerti, te su pruila izvanrednu izvanrednu priliku da se u stranim
zemljama prikau umetniki rezultati srpskog stvaralatva i izvoatva. Takvih
pregnua imala su i druga srpska pevaka drutva.
Mokranjevih Petnaest Rukoveti (1883-1909), horskih kompozicija a kapela,
zasnovanih na narodnom melosu iz Srbije, Stare Srbije i s Kosova, iz Crne Gore,
Makedonije i Bosne, vrhunska su dostignua srpske muzike. One plene izvanrednim
izborom narodnih melodija i njihovim oblikovanjem uslovljenim "smislom za latentne
harmonske osnove napeva", primenom modalnih reenja, korienjem kontrapunkta,
"razraene i gipke fakture". Efektan i duhovit hor Kozar, po dvema narodnim
pesmama, takoe pokazuje kompozitorsku originalnost. Mokranjeva crkvena dela
poseduju iskonski, monumentalan, snaan, dubok, topao sadraj (Opelo u fis molu,
Liturgija, Tebe Boga hvalim). Ovaj veliki kompozitor bio je meu prvim srpskim

autorima etnomuzikolokih studija /Narodne pesme i igre sa melodijama iz Leva,

Beograd, 1902; Osmoglasnik, Beograd, 1908/.
Pored horova, savremenici Stevana Mokranjca komponovali su opere, instrumentalne
i vokalno-instrumentalne opuse, solo-pesme. Josif Marinkovi (1851-1931), svren
student prake Orguljake kole, bio je dirigent beogradskog Akademskog pevakog
drutva "Obili". Kao prevashodni romantiar, autor je rodoljubivih horova (poznat je
Narodni zbor, koji poinje reima: "Hej trubau, s bojne Drine"), horskih dela pod
uticajem narodne muzike (Kola) i solo-pesama izrazite i raspevane melodike na
tekstove srpskih pesnika (Molitva i Grm po Vojislavu Iliu).
Stanislav Biniki (1872-1942) iskazao je svoje muzike sposobnosti kao dirigent i
kompozitor. Po zavretku Minhenskog konzervatorijuma izvodio je simfonijsku
literaturu s Orkestrom Kraljeve garde, a s ovim ansamblom i Pevakim drutvom
"Obili" vokalno-instrumentalna dela - Hajdnovih Sedam rei Hristovih i Stvaranje
sveta, a 1910. Betovenovu Devetu simfoniju, koja je predstavljala izvanredan muziki
dogaaj starog Beograda. Bio je to prvi direktor Beogradske opere i osniva Muzike
kole "Stankovi". Meu njegovim kompozicijama jeste i opera Na uranku, u stilu
italijanske veristike opere i srpskog gradskog folklora.
Kompozitor Isidor Baji (1878-1915), ak Petanskog konzervatorijuma, pokazao se
kao vrstan organizator muzikog ivota u Novom Sadu, gde je pokrenuo "Srpski
muziki list", notnu ediciju Srpska muzika biblioteka i osnovao Muziku kolu.
Dirigovao je, pisao lanke i udbenike i komponovao (opera Knez Ivo od Semberije,
pesme, koje je narod prihvatio kao svoje i druga dela).
Sluajui glasovite eke horove poput Hlahola i Moravskih uitelja, i svetski priznate
interpretatore kao to su bili Korto Uinski, Rubintajn, Franeskati, Pihoda,
Majnardi, aljapin i Rene-Baton, Beograani su pratili i razvoj domaih umetnika.
Zahvaljujui pomoi ruskih pevaa emigranata, Lizi Popovoj, Kseniji Rogovskoj,
Pavlu Holotkovu, oru Jurenjevu i Lavu Zinovjevu, Beogradska opera, osnovana
1920. godine, predvoena Stevanom Hristiem i Lovrom Mataiem, izgradila je
bogat repertoar. Pored standardnih dela, postavljene su bile opere P. I. ajkovskog, A.
P. Borodina i M. P. Musorgskog, zatim Vagnerovi Holananin lutalica, Loengrin i
Tanhojzer, Saloma Riharda trausa i druge. Izvodila ih je ekipa pevaa, meu kojima
su bila Zdenka Zikova, ivojin Tomi, Vojislav Turinski, Melanija Bugarinovi i
Bahrija Nuri-Hadi, protagonistkinja na premijeri Bergove Lulu, u Cirihu 1934.
godine. Visoki nivo baletskog korpusa uzdigli su takoe ruski umetnici, zatim Nataa
Bokovi, Milo Risti i drugi. Mogli su se, pored romantiarskih, gledati i savremeni
baleti, kao ar-ptica Igora Stravinskog.
Beogradska filharmonija, osnovana 1923. godine, umetniki je napredovala pod
Stevanom Hristiem i Lovrom Mataiem izvodei, od 1931. do 1937. godine
simfonijske i vokalno-instrumentalne opuse, Honegerovog Kralja Davida, Kralja
Edipa Stravinskog, Verdijev Rekvijem, Hendlovog Mesiju i Betovenovu Misu
solemnis. Na koncertnom podijumu sluani su duo Marije i Olge Mihailovi (violina i
klavir), pijanisti Ljubica Marinec i Emil Hajek, vokalna solistkinja Jelka Stamatovi
i klavirski Beogradski kvartet. Muzika nastava je izvoena u dvema muzikim
kolama i na Muzikoj akademiji, osnovanoj 1937. godine.

U vremenskom rasponu od 1918. do 1941. godine, operski kompozitori pokazali su

interesovanje za razne stilske pravce, od romantizma do etvorostepene muzike. U
senci etvorice izrazitih linosti, P. Konjovia, M. Milojevia, S. Hristia i J.
Slavenskog, stvarali su svi ostali muziari prve Jugoslavije.
Komponovanje, pisanje o muzici i organizovanje muzikog ivota bila su podruja na
kojima je delao Petar Konjovi (1883-1970). Bi oje direktor Zagrebake opere,
upravnik Osjeke opre, jedan od osnivaa Muzike akademije i Muzikolokog
instituta u Beogradu. Komponovao je opere inspirisane narodnom muzikom, stilski
bliske stvaralatvu Leoa Janaeka. Obe njegove opere, Knez od Zete (1929) i
Kotana (1931); u Brnu izvedena 1932, a u Pragu 1935) u koncepciji su muzike
drame: u prvoj su odgovarajuim muzikim jezikom suprotstavljene mletaka i
crnogorska sredina, a u drugoj je impresivno doaran vranjanski ambijent i potresno
prikazana enja za mladou. Konjovieve solo-pesme, romantiarske ili
romantiarsko-impresionistike (Chanson), neretko su bliske narodnom melosu (Pod
penderi). Mada sadrajno raznoliki, njegovi tekstovi o muzici odnose se na tematiku
koja je bila u njegovom primarnom interesovanju, na muziko stvaralatvo
nacionalnog stila (Linosti, Zagreb, 1920; Knjiga o muzici, Novi Sad, 1947; Miloje
Milojevi, Beograd, 1954; Stevan Mokranjac, Beograd, 1956/.
Na Minhenskom konzervatorijumu, u Francuskoj i Pragu gde je doktorirao
muzikoloke nauke 1924/25, Miloje Milojevi (1884-1946) produbio je svoja
muzika znanja. Romantiarsko i nacionalno-romantiarsko opredeljenje obogatio je
stilskim usmerenjima Riharda trausa, impresionizmom, pa ak i ekspresionistikim
elementima. Najizrazitiji je u solo-pesmama (zbirka Pred velianstvom prirode) i
klavirskim kompozicijama (Melodije i ritmovi sa Balkana, svite, Kamaje). Bio je
vodei beogradski muziki kritiar i autor vrednih muzikih napisa iz srpske i
jugoslovenske muzike /Smetana, ivot i dela, Beograd, 1924; Smetanin harmonski
stil, Beograd, 1926; Muzike studije i lanci, I-III, Beograd, 1926, 1933. i 1953/.
Stevan Hristi (1885-1958) stekao je muzika znanja u Lajpcigu, Moskvi, Rimu i
Parizu. Bio je direktor Beogradske filharmonije i Beogradske opere. Pokazao je
osobite sklonosti k vokalnoj muzici komponujui tehniki doterana dela u
neoromantiarskom, veristikom i romantiarsko-impresionistikom stilu, ponekad
obojenim narodnim melosom. Kamerna opera Suton (1925) verno oslikava stari
patricijski Dubrovnik a balet Ohridska legenda (1947) svoju popularnost duguje
srpskom i makedonskom folkloru, izraajnoj melodici, temperamentnom ritmu i
rafiniranom orkestru. Crkvena muzika pokazuje ruske uticaje (Opelo u fus molu).
Jo jedna istaknuta linost starog Beograda, hrvatski kompozitor Josip Slavenski
(1896-1955), opijenost meumurskim folklorom proirio je na balkansku (orkestarska
Balkanofonija) i orijentalnu muziku (vokalno-instrumentalna, Religiofonija, odnosno
Simfonija orijenta).
Zastupnici romantiarskog stila su, pored drugih, bili Petar Stojanovi (1877-1957),
violinista, koji je nastupao u evropskim gradovima, komponujui koncerte i sonate za
violinu, violu i druge instrumente i kamerne opuse, zatim Petar Krsti (18771-1957),
kompozitor opera i solo-pesama, kao i Kosta Manojlovi (1890-1949), autor modalno
obojenih horova, koji se bavio muzikom istorijom i etnomuzikologijom /Spomenica
St. Mokranjcu: Beograd, 1928; Narodne melodije iz Istone Srbije; Beograd 1953/.

Prake generacije srpskih studenata bile su u prvim radovima zainteresovane za

impresionizam, neoklasicizam, ekspresionizam i etvrtstepenu muziku. Njihovi
predstavnici e, izuzev Vojislava Vukovia (1910-1942), nastaviti svoju delatnost
posle 1945. godine. Ovaj kompozitor i doktor muzikologije napustio je
ekspresionizam i okrenuo se uticajima sovjetskih kompozitora u orkestarskim,
vokalno-instrumentalnim i drugim delima /Muzika kao sredstvo propagande, Prag,
1934; Materijalistika filozofija umetnosti, Beograd, 1985; Muziki portreti, Beograd,
1939; Izbor eseja, Beograd, 1955; Umetnost i umetniko delo, Beograd, 1962;
Studije, eseji, kritike (sabrana dela), Beograd, 1968/.
Posle vraanja na stare uzore, od polovine 20. veka je poelo hvatanje koraka sa
zapadnoevropskim tendencijama. Muziki ivot je postao intenzivniji i mnogi njegovi
predstavnici stekli su evropska priznanja. To je pre svega uinila Beogradska opera,
koja je zahvaljujui direktoru i dirigentu Oskaru Danonu /R. Pejovi, Oskar Danon,
Beograd, 1986/ (ro. 1913) i njegovim saradnicima, kompozitoru i dirigentu
Kreimiru Baranoviu (1894-1975), dirigentu Duanu Miladinoviu (ro. 1924),
reditelju Mladenu Sabljiu (ro. 1923) i scenografu Duanu Ristiu (ro. 1913) prodrla u Evropu. Gostovanja su od 1955. do 1963. godine obuhvatila Vizbaden,
Pariz, Lozanu, Veneciju, Kairo, Firencu, Varavu, Torino, Barselonu, Monte Karlo,
Aleksandriju i Edinburg. Izvedene su, izmeu ostalih, opere Boris Godunov i
Hovanina Musorgskog, Knez Igor Aleksandra Borodina, Masneov Don Kihot, Kaa
Kabanova Leoa Janaeka, Gunoov Faust, Zaljubljen u tri narande i Kockar Sergeja
Prokofjeva, Smetanina Prodana nevesta i scenski oratorijum Gorski vijenac Nikole
Hercigonje. Baletski korpus je u zemlji i inostranstvu imao niz zapaenih predstava,
od popularne Hristieve Ohridske legende, Baranovievih Licitarskog srca i Kineske
prie do Romea i Julije Prokofjeva i Bartokovog udesnog mandarina. Njegovom
usponu doprineo je i koreograf Dimitrije Parli (1919-1986), koji je bio ef baleta
opera u Beu i Rimu.

Beogradska filharmonija pod K. Baranoviem i ivojinom Zdravkoviem zadrala je

primat prvog beogradskog orkestra, pored orkestra Radio-televizije Beograd (dirigent
Mladen Jagut, ro. 1924) i Umetnikog ansambla Doma Jugoslovenske narodne
armije. Kamerni ansambli, klavirski Beogradski trio, Srpski gudaki kvartet, gudaki
ansambl "Duan Skovran", pod palicom Aleksandra Pavlovia i horovi: Radio-hor
pod Borivojem Simiem (ro. 1920), studentski "Branko Krsmanovi", predvoen
Bogdanom Babiem (1921-1980), kao i enski hor Collegium musicum sa Darinkom
Mati-Marovi (1934) - doprinose raznovrsnosti muzikog ivota i na gostovanjima u
inostranstvu. Priznanja van zemlje stekli su operski pevai Biserka Cveji i Radmila
Bakoevi, violinista Stefan Milenkovi i mnogi drugi, a meu baletskim igraima
Jovanka Bjegojevi, Duanka Sifnios, Milorad Mikovi i arko Prebil (danas je ef
baleta Rimske opere).
Znaajan je muziki centar i Novi Sad, u kome su, pored Vojvoanske filharmonije i
operske kue, delovali brojni kamerni ansambli. Ovaj grad ima i Muziki odsek
Akademije umetnosti, a u njenom okrilju i Elektronski centar. Muzika aktivnost Nia
je usmerena pre svega ka Jugoslovenskim horskim sveanostima, na kojima se
okupljaju horovi iz zemlje i inostranstva.

Negdanji studenti Prakog konzervatorijuma, zajedno s drugim, po godinama bliskim

kompozitorima, pokazali su razliite stilske sklonosti. Od tradicije su poli Milenko
ivkovi /Napisao je Rukoveti St. St. Mokranjca, Beograd, 1957/ (1901-1964),
Svetomir Nastasijevi (1902-1979) i Stanojlo Rajii (ro. 1910), koji je prispeo do
reskog, politonalnog harmonskog jezika. Komponovao je operu Simonida i
televizijske opere, cikluse za glas i orkestar (Na Liparu, Lisje uti i dr.), simfonije i
koncerte za razne instrumente. Narodnim melosom su u kantatama bili inspirisani
Jovan Bandur (1899-1956) i Mihailo Vukdragovi (1900-1986), autor ciklusa solopesama Vokalna lirika. Marko Tajevi (1900-1984) stvaralac je profinjene i do
detalja iznijansirane, s merom oblikovane i nacionalno obojene male forme, preteno
moderne harmonije. Njegovi su Sedam balkanskih igara za klavir, horovi (meu
kojima i etiri duhovna stiha), solo-pesme. Iz kasnog romantizma i trausovog
orkestra proizilaze opusi Mihovila Logara - balet Zlatna ribica i opera Pokondirena
tikva. Svetu neoklasicizma pripadaju dela Predraga Miloevia (1904-1988) i Milana
Ristia (1908-1982), ije simfonije pokazuju jasnou i saetost forme, rad s
tematskim jezgrom i koncertantne elemente. Ekspresionizmu duguje svoje muzike
misli orkestarski opusi Dragutina olia (1907-1987) i Ljubice Mari (ro. 1909).
Originalna, inspirisana, iskonskog izraza, vezana za tlo s kojeg je potekla, ona stvara
u jedinstvu drevnog i savremenog. Pored kantate Pesme prostora i Pasakalje za
orkestar, komponovala je ciklus kompozicija na osnovu pojedinih glasova
Osmoglasnika koji je Mokranjac zabeleio: Oktoih I, Vizantijski koncert za klavir i
orkestar, kantatu Prag sna, Ostinato super thema octoicha za harfu, klavir i gudae.
Neoromantizam je esta inspiraciona potka kompozitorima umereno savremenog
jezika koji su diplomirali na beogradskoj Muzikoj akademiji. Poneki muziki
stvaraoci priklanjali su se impresionizmu ili neoklasicizmu, a bilo je i takvih koji su
stremili novim zvunim svetovima. Vasilije Mokranjac (1923-1984) - u dramatskim,
temperamentnim, gotovo eruptivnim simfonijama snanog izraza - koristio je kratke,
jezgrovite ideje koje su mogle obuhvatiti samo jedan akord, gusto orkestarsko tkivo i
vieslojne harmonije u okviru iroko shvaene tonalnosti. Njegove klavirske
kompozicije imaju i impresionistike odsjaje (Odjeci).
Umereno savremeni jezik karakterie dela Radomira Petrovia (1923-1991), autora
kantata i horova, i Dragutina Gostukog (ro. 1923), koji je doktorirao na
Filozofskom fakultetu u Beogradu, /Njegova doktorska disertacija nosi naslov
Umetnost u nedostatku dokaza, a izdata je pod naslovom Vreme umetnosti, Beograd,
1968/ poznatog po violinskom koncertu i horovima. U istom stilu s ukomponovali
Kosta Babi (ro. 1927) svoje duhovite horove, Duan Kosti (ro. 1925) orkestarske
i vokalno-instrumentalne opuse i Vlastimir Perii (ro. 1927) orkestarske
kompozicije i solo-pesme /V. Perii, pored ve pomenutog prirunika Muziki
stvaraoci Srbije (Beograd, 1969), napisao je monografije o Josifu Marinkoviu
(Beograd, 1967) i Stanoju Rajiiu (Beograd, 1971)/.
Tradicionalna, ali i savremena izraajna sredstva karakteriu simfonije Aleksandra
Obradovia (ro. 1927), jarkog orkestarskog intenziteta. Vitomir Trifunovi (ro.
1916), u sintezi tradicije i avangardnih elemenata, progovorio je zvukom novih
dimenzija u Sintezama 4, Asocijacijama i Koncertu za violinu. Konstantne
metamorfoze karakteriu stvaralatvo Rudolfa Bruija (ro. 1917), okrenutog ka
orkestarskim i vokalno-instrumentalnim oblicima. Njegova Sinfonia lesta je dobila
meunarodnu nagradu na konkursu u Briselu.

Neoklasicistike osobine imaju dela Enrika Josija (ro. 1924), snanog izraza i
polifonog miljenja, u jedinstvu drevnog i savremenog. Meu njima su scenska vizija
Stefan Deanski, balet Ptico, ne sklapaj svoja krila, Klavirski koncert. Spisak Duana
Radia (ro. 1929) za glas i klavir i ele-kula izrastaju, kao i njegova druga dela, iz
istog stilskog izvora. On je posluio i Dejanu Despiu (ro. 1930) kao konstantno
inspirativno vrelo u Triptihu za violinu i orkestar, koncertima i klavirskim opusima.
Meu kompozitorima koji su se pojavili od 1956. godine pojedini su se usavravali u
Parizu, Varavi, tutgartu, Kelnu, Utrehtu i Prinstonu /O avangardnim stremljenjima
srpskih kompozitora pisala je Mirjana Veselinovi: stekla je doktorat disertacijom
Stvaralaka prisutnost evropske avangarde u nas (Beograd, 1989)/. Oni su
neoklasicizam prihvatili kao svoje polazite, koristei se aleatorikom, serijalnom,
elektroakustinom i tape muzikom, kao i postmodernim tehnikama.
Osloboen tonaliteta u svojim delima napregnute zvunosti, Petar Ozgijan (19321979) najizrazitiji je u orkestarskim kompozicijama, Triptihu i Nokturnu. Izuzetna
linost Vladana Radovanovia (ro. 1932), rukovodioca Elektronskog studija RadioBeograda, avangardna je na podruju muzike, slikarstva i knjievnosti. Sphaeroon i
Sonora su meu njegovim muzikim opusima. Sran Hofman (ro. 1944) u stalnom
je traenju novih izraajnih sredstava, od vokalno-instrumentalnog Cantus de morte
do postmodernih tehnika Dja vu).
Kompozitori otkrivaju atmosferu srpske prolosti i tumae je savremenim izraajnim
sredstvima. U tenji za specifinim koloritom dolaze do profinjenih, prozranih boja,
ali i do jarkih stalnih zvuanja.
Arhajska patina odzvanja u orkestarskim (Sinfonia polifonica) i kamernim
kompozicijama (Basma) Mirjane ivkovi (ro. 1934). Prisustvo drevnosti, naroito
davne srpske prolosti, oivljeno jezikom bliskog Poljskoj koli, karakterie muzike
ideje R. Maksimovia, S. Atanackovia, Z. Hristia i Z. Eria. Rajko Maksimovi
(ro. 1935) komponovao je madrigale Iz tmine pojanje, po srednjovekovnim
zapisima, i oratorijum Buna protiv dahija. Slobodan Atanackovi (ro. 1937)
zainteresovan je i za arhaine slojeve naeg muzikog folklora. Njegovi su oratorijumi
Dies gloriae i Akatist. Zoran Hristi (ro. 1938) sklon je neobinim zvunim
kombinacijama (koreotorijum Korak, srodan totalnom teatru, balet Darinkin dar,
vokalno-instrumentalne kompozicije). Dela Zorana Eria (ro. 1950) odlikuju se
sloenom, zvuno prozranom fakturom u muzici za klavir i orkestar Mirage, baletu
Banovi Strahinja i u brojnim kamernim opusima. Vuk Kulenovi (ro. 1946) postie
snanu emotivnost (Quasar OH 471, Ikar). Izraz i prepoznatljivost stila Milana
Mihajlovia (ro. 1945) poivaju na korienju specifinog modusa (kamerna
kompozicija Lamentoso) i prozranom koloritu (Simfonijske metamorfoze).
Impresionizmu duguje i savremeni jezik Vlastimira Trajkovia (ro. 1947) u
orkestarskom Tempora retenta, delu Duo za klavir i orkestar i kamernim opusima.
Individualnost svakog pojedinog savremenog muzikog stvaraoca ne moe se
sagledati u nekoliko reenica. Bez sumnje je da oni imaju samosvojnost i da
zavreuju jo veu prisutnost u svetu evropske i svetske muzike.
http://www.rastko.rs/index.sh.php