■ FOCUS
ACV Openbare Diensten
De pensioenconferentie en het groenboek
■ D e pensioenconferentie lijkt meer en meer op een voorbereiding van de regeringsonderhandelingen van
Te midden van een regen aan stellingnames is het langverwachte groenboek eindelijk boven water gekomen.
D oor : Joris Lermytte
Groenboek
De conclusies van de eerste fase van de
pensioenconferentie zouden volgens de
initiële timing in september 2009 worden
bekendgemaakt. Uiteindelijk pakte minis-
ter Daerden begin februari uit met zijn in-
tussen al beruchte groenboek. In afwach-
ting van het groenboek lanceerde zowat
iedereen die van ver of dicht met pensi-
oenen te maken heeft een standpunt over
welke kant het uit moet met onze pensi-
oenen. Daarmee hebben vele deelnemers
aan de conferentie zich met ronkende
verklaringen ingegraven in hun posities.
Dat hieruit op korte termijn enige consen-
sus zou kunnen voortkomen over deze of
gene zelfs zeer beperkte hervorming lijkt
nu onwaarschijnlijk. Een half jaar wachten
op het groenboek leek niemand echt te
deren. Niet echt een klimaat dus waarbin-
nen op korte termijn hervormingen zullen
ontstaan.
De conferentie gaat evenwel verder. Tegen
juni zou een aantal prioritaire problemen
moeten worden vastgesteld. Daarmee
wordt de horizon geopend naar de priori-
taire oplossingen voor die problemen. Het
valt dan ook te verwachten dat tegen de
zomer een aantal contouren van de her-
vormingen - waarmee we geconfronteerd
zullen worden vanaf 2012 - zichtbaar zullen
zijn. Intussen zullen de problemen weer
iets pertinenter worden. De vergrijzing
zal langzaam zichtbaarder worden. Iets
grotere groepen babyboomers – intus-
sen medioren - zullen de pensioenstelsels
gaan bevolken en senioren zullen weer
wat ouder worden. De druk op het bud-
get van de sociale zekerheid zal hierdoor
verder toenemen, terwijl de noodzaak om
de overheidsfinanciën op orde te stellen
zal vragen om zeer zware correcties in de
overheidsuitgaven. Bij de regeringsonder-
handelingen in de tweede helft van 2011
zullen beslissingen zich dan ook opdrin-
gen.
We blijven niet afzijdig van alle debatten
die vandaag en de komende maanden
over de toekomst van de pensioenen zul-
len worden gevoerd. We zullen het over-
heidspensioen in haar huidige vorm naar
voor schuiven als een model voor moge-
lijke hervormingen. In tegenstelling tot het
werknemersstelsel voorziet het overheids-
6 maart 2010 De Nieuwe Tijd
pensioen voor al haar gepensioneerden in
een aanvaardbare vervangingsratio verge-
lijkbaar met internationale standaarden.
Een beperking ervan is bijgevolg ondenk-
baar.
ACV standpunt
Wettelijke pensioenen zijn voor ACV het
uitgangspunt. Het wettelijk pensioen is
immers uniek omdat het kan uitpakken
met een aantal voordelen die de aanvul-
lende pensioenen niet kunnen bieden. Zo
kan het stelsel als enige aan iedereen een
minimumpensioen garanderen. Ook in-
dexering en welvaartsvastheid komen en-
kel voor bij wettelijke pensioenen. Tot slot
zijn wettelijke pensioenen ook het best
gewaarborgd want ze zijn niet afhankelijk
van de financiële markten.
Die eerste pijler moet evenwel dringend
versterkt worden door meer welvaarts-
vastheid, het beter laten aansluiten van de
pensioenen bij het arbeidsinkomen tijdens
de loopbaan en betere waarborgen tegen
armoede.
Zo’n adequate pensioenen moeten ook
voldoende gefinancierd worden. Door een
krachtig werkgelegenheidsbeleid, betere
alternatieve financiering, het heroverwe-
gen van RSZ-verminderingen en fraudebe-
strijding moeten in de toekomst meer in-
komsten naar de pensioenen gaan. Omdat
een fatsoenlijk pensioen slechts wordt be-
komen na een volwaardige loopbaan moet
de uitbouw van zo’n volwaardige loop-
baan vergemakkelijkt worden. Met billijke
gelijkstellingen voor periodes van onder-
breking en deeltijdse arbeid. Daarenboven
moeten de pensioenstelsels aangepast
worden aan nieuwe samenlevingsvormen
en zorgbehoeften. Er kan dan ook niet ge-
raakt worden aan de pensioenbedragen,
de pensioenleeftijd of de loopbaaneisen.
ACV leidt uit deze principes acht concrete
voorstellen af:
1. Sterkere welvaartsvastheid
2. Het verzekeringskarakter versterken:
een nauwer band tussen het inkomen
tijdens de loopbaan en pensioenbe-
drag
volgend jaar .
3. Volwaardige loopbanen uitbouwen:
onvrijwillige deeltijdse arbeid en de
combinatie arbeid - gezin mogen geen
hypotheek leggen op de loopbaan
4. De overlevingspensioenen moeten
worden aangepast aan de hedendaag-
se noden
5. Echtscheidingspensioenen moeten
verhinderen dat ex-partners de dupe
worden van de loopbaankeuzes die
men als koppel heeft gemaakt
6. Hulp aan bejaarden moet toegankelij-
ker en welvaartsvaster
7. Er moet op ieder moment van de
loopbaan betere pensioeninformatie
beschikbaar zijn via een carrièreplan-
ningssysteem
8. Wat aanvullende pensioenen betreft
moeten de fiscale stimuli voor indivi-
dueel pensioensparen in de toekomst
aan banden worden gelegd, de uit-
bouw van solidaire stelsels voor een
aanvullend pensioen via de werkgever
moeten worden aangemoedigd en
rente-uitkeringen moeten verkozen
worden boven kapitaaluitkeringen.
Uit het groenboek
Het groenboek wil in ruim 350 pagina’s een
overzicht bieden van alles wat vandaag ge-
weten is over onze pensioenen. Zowel de
regelgeving als praktijkgegevens komen
aan bod. Bij de presentatie van het groen-
boek weerklonk in de media de leuze dat
we de komende decennia elk jaar 1 maand
langer zullen moeten werken. Het gege-
ven is op zich niet terug te vinden in het
groenboek, maar het spreekt voor zich dat
de verhoging van de activiteitsgraad een
sleutelrol zal gaan vervullen in de beheer-
sing van de vergrijzingskosten.
Het groenboek ontkracht opnieuw de my-
the van de hoge overheidspensioenen. Er
wordt ingegaan op de vervangingsratio’s
van onze pensioenen. Dat is de verhou-
ding tussen het pensioen en het loon op
het einde van de loopbaan. In dit geval
houdt men enkel rekening met loopbanen
langer dan 25 jaar. Overheidspensioenen
ACV Openbare Diensten FOCUS ■

en zelfstandigenpensioenen hebben een
vervangingsratio die zo’n 10 procentpun-
ten hoger is dan die van het werknemers-
pensioen. Gepensioneerde mannelijke
ambtenaren ontvangen gemiddeld 64%
van hun laatste loon en vrouwelijke ambte-
naren 62%. Bij zelfstandigen is dat 59% en
70%. Werknemers behouden na pensione-
ring slechts 47% en 56% van hun inkomen.
Die cijfers houden evenwel geen rekening
met de aanvullende pensioenen. Globaal
verhogen die de gemiddelde vervangings-
ratio met 7,5 procentpunt tot 54,5% voor
mannen en met 3,8 procentpunt tot 59,8%
voor vrouwen. De vervangingsratio voor
wie van een aanvullend pensioen kan ge-
nieten – ruim de helft van de mannen en
één derde van de vrouwen - ligt gemid-
deld 16 procentpunten hoger voor man-
nen en 13 procentpunten hoger voor vrou-
wen. Mocht iedere werknemer van zo’n
aanvullend pensioen kunnen genieten,
dan zou de vervangingsratio van werkne-
mers die van ambtenaren dus ruim over-
treffen. De cijfers vormen dus een pleidooi
voor een verdere democratisering van de
aanvullende pensioenen voor werknemers
(al dan niet via een integratie in de wet-
telijke pensioenen). Op basis van de hui-
dige cijfers moeten we concluderen dat
de hoogste vervangingsratio’s voorbehou-
den zijn aan zelfstandigen. Daarna volgen
de ambtenaren en tot slot de werknemers.
Van mythisch hoge overheidspensioenen
is dan ook absoluut geen sprake.

Vervangingsratio 'zuivere pensioenen' +25 j

80
70
70
60 3,8 64 62
50 7,5 59
56
40 47
aanvullend
30
wettelijk
20
10
0
WN Man WN ZS Man ZS Vrouw AMBT AMBT
Vrouw Man Vrouw

Een toekomst voor onze pensioenen: p. 144 - 147. Eigen bewerking.

In het groenboek wordt ook uitgepakt

met de cijfers betreffende de gemiddelde
pensioenleeftijd in de overheidssector ge-
durende het afgelopen decennium. Die
bleef nagenoeg constant op ongeveer 61
jaar. Die vaststelling zet de auteurs van het
groenboek er toe aan te concluderen dat
het pensioencomplement - dat sinds 2001
wordt toegekend voor prestaties na 60 jaar
- geen invloed heeft op de pensioenleef-
tijd, daar waar wij in de praktijk vaststel-
len dat de bonus voor veel ambtenaren
met een lager pensioen wel degelijk een
motivatie vormt om nog iets langer door
te werken. Dat de globale effectieve pen-
sioenleeftijd hierdoor niet stijgt heeft te
maken met de aanwezigheid van andere
factoren die andere groepen ambtenaren
er toe aanzetten juist vroeger met pensi-
oen te gaan. De cijfers tonen dan ook aan
dat het pensioencomplement op zich niet
zaligmakend is, maar slechts een noodza-
kelijke schakel in het gamma aan maatre-
gelen gericht op het verhogen van de ef-
fectieve uittredingsleeftijd.

De Nieuwe Tijd maart 2010 7