Antandros

Antandros Altnoluk-Edremit karayolunun 2inci kilometresinde, Edremit Krfezinin kuzeyinde yer

alan nemli bir Troas kentidir. Kazdalarnn gney eteklerinde, Mysia ve Aiolisi Troasa balayan
yolu kontrol eder konumda, denize dik olarak uzanan Kaleta Tepesinin zirve ve bat yamalarna
konumlanmtr. Antandros kentinin kuruluu hakknda antik kaynaklardan ok farkl bilgiler
edinilmesine karn, btn antik kaynaklar Antandrosun nl tersanelere sahip olduu konusunda
hemfikirdirler.
Tarihi
da Dann gney eteklerinde yer alan Antandros, antik kaynaklara gre ok farkl kkenlere
dayandrlr. Herodotos, Pers kral Xerxesin M 483 ylnda Yunanistana yapaca seferin
hazrlklarna ve ordunun izledii gzergha deinir. Herodotosun bir Pelasg yerleimi olarak sz
ettii Antandrostan, Vergilius Phryg yerleimi olarak bahseder. Vergiliusun Aeneas adl eserinde
M 1200l yllarda Akhalar ile Troiallar arasnda kan sava sonrasnda yklan Troia kentinden
kaan Aeneas ve yanndakilerin bir Phryg yerleimi olan ve da Da eteklerinde bulunan Antandrosta
donanmalarn kurduklarndan bahsedilir.
Antandros hakknda bilgi veren antik yazarlardan biri olan Strabon, Geographika adl kitabnda
Antandros hakknda bilgi verirken, antik yazarlardan Alkaiosun Antandrosun bir Leleg yerleimi
olduu, Skepsisli Demetriosun ise bir Kilikia kuruluu olduu eklindeki szlerini aktarr. Strabon
ayrca Antandros kentinin bulunduu corafya hakknda bilgi verir.
Strabonun corafi referanslarnn yan sra Stephanos Byzantion, kentin Edonis ve Kimmeris gibi
yan adlara sahip olduunu belirtir. Aristoteles, Antandros'un, Thrakia kkenli Hedoneslilerin
yerlemesinden dolay Hedonis, yzyl boyunca sren Kimmer yerleiminden dolay da Kimmeris
adn aldn syler. Kafkas halklarndan olan Kimmerler, skit basks sonucu Kafkasya geidini
aarak M 8. yzyl sonunda Dou Anadoluya ulamlardr. Kimmerler ilk olarak Urartularla
karlam daha sonra Asurlularla savamlardr. Asur Kral Rusa II, Kimmerlerle bir anlamaya
vararak onlar Orta Anadoluya ynlendirmitir. Kappadokiay ele geirip, Paphlagoniaya saldrm
ve Sinopeyi ele geiren Kimmerler, M 696/695 ylnda Phryg Devletine saldrm ve bunun
sonucunda yenilen Phryg kral Midasn lmne neden olmulardr. Daha sonrasnda Lydia
Devletine saldran Kimmerler, M 663 ylnda Gyges tarafndan yenilgiye uratlmalarna karn,
M 652 ylnda ikinci kez Lydiaya saldrmlar; Gygesi ldrmlerdir. Bu tarihten sonra
Kimmerlerin bir blm kuzeye ilerlemi ve Antandrosa yerlemilerdir. Kimmerlerin
Antandrostaki igaline M 570li yllarda Lydia kral Alyattesin olu Kroisos son vermitir. M 508
ylnda Pers kral Dareiosun komutanlarndan Otanes tarafndan ele geirilen kent, tm Anadolu gibi
Pers egemenliine girmitir.
Antik kaynaklarda Antandros kenti ile ilgili bilgilere ok sk rastlanmamasna karn, kentin ad Atina
ile Sparta arasnda M 431 ylnda balayan ve M 404 ylnda sona eren Peloponnesos Savalarnda
ska geer. Savan ilk evresinde Antandros ile ilgili bilgiyi Thukydidesten almaktayz. Lesbos
adasn ve burada yer alan Mytilene kentini ele geiren Atinallar, kent halknn bir ksmn srgne
gndermitir. Mytilene ve Lesbos adasnn dier blgelerinden srgn edilen bu insanlar, yanlarna
Peloponnesostan paral askerler alarak Antandrosu ele geirirler. Bu insanlar Antandrosun, da
Dana yakn olmas ve gemi yapmnda kullanlacak dier gerelerin de bol olmasndan faydalanarak
gemi yapacak, bylece Lesbosa saldrp geri aldktan sonra kar kyda yer alan dier Aiol kentlerini
de ele geireceklerdir.

Antandros ismine ilk olarak M 425 ylnda ve dedii 15 talentlik vergiyle rastlamaktayz. Listede
Antandros isminin ikinci kez M 421 ylnda ve 8 talentle kayt edildii grlr. Antandrosun birlie
girii, Atinann Lesbos ve Mytilene ile birlikte Antandrosu da denetim altna almas sonucunda
gereklemi olmaldr. Zira savan ilk evresi iinde Antandros, 425 ylndan sonra Atina denetimine
girer, 425 ve 421 yllarnda olmak zere birlie iki defa vergi verir. Bu tarihten itibaren kaytlarda
Antandros ismine bir daha rastlanmaz. M 410 ylnda kentin Perslerin denetimi altna girmesi
(Persler, M 410-408de Antandrosta Arsekes komutas altnda bir garnizon bulundurmaktaydlar) ve
Sparta yanda olmas bu sreci kendiliinden ortaya karacaktr.
Bu olaylarla ilgili Ksenophonun anlatt bilgilere gre; Sparta kral Lysandros, M 407 de
Ephesosa gelir. Dank durumdaki birliklerinin toplanmas iin haber gnderen Lysandrosun kendisi
de Antandrosta yeni gemiler yapmaya balar. Daha sonrasnda Atinallar ile yaptklar savalar
kazanan Spartallar, Peloponnesos Savanda da galip ayrlan taraf olur.
Bunlarn dnda Ksenophon, Anabasis adl eserinde de Antandrostan sz eder. M 4. yzyla
gelindiinde Byk skenderin Anadoluyu ele geirmesiyle beraber, Pers satraplk merkezi
Daskyleion kontrolndeki Antandros, zgrlne kavumutur. M 4. yzyln ikinci yarsndan
itibaren zgr bir kent olarak yeniden sikke basmaya balamtr. Pergamon Kral II. Eumenes
zamannda Suriye kral III. Antiokhos ile M 189 ylnda yaplan Magnesia Sava ve sonrasnda M
188 ylnda imzalanan Apameia Bar ile III. Antiokhos'un boaltt Bat Anadolu topraklar,
Romallar tarafndan Pergamon ve Rodos arasnda paylatrlr. Buna gre Maiandrosun kuzeyinde
kalan tm Bat Anadolu topraklar Pergamon Krallna verilir. Bir dnem Pergamon Krallnn
denetimi altna giren Antandros olaslkla bu tarihten sonra Pergamon Krallna tamamen
balanmtr. Romann Anadoluya girmesinden sonra tm Anadolu gibi Roma mparatorluu
egemenliine giren Antandros, Hristiyanlk dneminde bir piskoposluk merkezine dnmtr.
Kazlar
Antandros'ta sistemli kaz almalar 2000 ylnda gerekletirilen yzey aratrmas sonucunda elde
edilen veriler nda 2001 ylnda balamtr ve kaz sektrlere ayrlmtr.
lk alma alanm Yama Ev olarak isimlendirilen Roma Dnemi villas oluturmaktadr. M.S. 4.
yzylda yapld anlalan bu konutun, bugne kadar yaplan kaz almalarnda 19 mekan ortaya
karlmtr. Bu mekanlardan en grkemli olan alts, 32.90 m. uzunluundaki portikoya almaktadr.
Bunun yan sra, eve ait latrina (tuvalet) ve hamam da ortaya karlan mekanlar arasnda yer
almaktadr. Yamataki eimden dolay teraslar zerine oturtulan villann yan yana sralanm alt
odasndan ikisi ve portikosu olduka iyi korunmu mozaik demeye sahip iken, bir odasnn tabannn
opussektile (mermer kaplama) demeyle, duvarlarnn da mermer kaplamalarla sslendii
anlalmtr. Mozaik tabana sahip odalardan birisinin duvarlar, stilize stunlar arasna yerletirilen
tek figrl panellerden oluan duvar resimleri ile dekore edilmitir. Ayrca yaplan almalar, bu
villann M.S. erken 4. yzylda yapldn, M.S. 6-7. yzyla kadar baz tadilatlarla birlikte
kullanldn ortaya koymaktadr. rlerek kapatlan kaplar ve derme atma duvarlarla elde edilen
yeni mekanlar, konutun son dnemlerinde refah dzeyinin dmesiyle birlikte, bu byk konutu
birka ailenin birlikte kullandn ortaya koymaktadr.

Nekropolis kazlan 2001 ylnda kk bir sondaj ile balam, youn gm nedeniyle drt bir yana
geniletilerek, byk bir amaya dnmtr. Nekropolis, corafi konumu gerei, kuzeyindeki
tepeden erozyonla gelen toprak nedeniyle tabakal bir yapya sahiptir. Yaklak 300 metrekarelik bir
alanda gerekletirilen kaz almalannda bugne kadar 277 mezar saptanmtr. lk kltr katmann,
zellikle amann gney blmlerinde ele geen Ge Roma Dnemi'ne ait mimari oluturmaktadr.
2007 yl almalannda amann dou blmnde daha nce aa kanlan Ge Roma yerleimlerine
ait iki mekann gney duvarlan ve kap girileri ortaya kanlmtr. Bylece nekropolis iinden geen
yolun bu dnemde yaklak 2 m. kadar gneye kayarak kullanlmaya devam edildii ve evlerin yol
kenarnda yer ald anlalmtr. Nekropolisin belirlenen en erken mezar 3.5 yana bir ocua aittir.
2.04 m seviyesine oturan 192 no.lu bu mezarda birey, yere alan ukur ierisine yatnldktan sonra
gmlm ve bir sra moloz ta ile evrelendikten sonra, bunun st dz, kayrak talarla
kapatlmtr.Bunun da yaklak 20 cm. zerine mezan ortalayacak biimde, tek ta srasndan oluan,
dz ksm kuzeye gelecek ekilde, yanm daire planl bir ta sras dizilerek, ii daha kk talarla
doldurulmutur
anakkale-zmir Karayolu'nun kuzeyindeki kaz almalannda ilk tabakay Ge Roma yerlemesi
oluturmaktadr. Genellikle Roma yaplannn tadilat geirerek ve eklentiler yaplarak kullanld bu
kltr tabakasna ait yollarda, su sistemine ait pimi toprak borular da gn na kanlmtr. Tarla
srm nedeniyle byk oranda tahrip olmu bu tabakann altndan Hellenistik Dnem'e ait duvarlar
ele gemitir. M.. 5. ve 4. yzyllar ok sayda kaliteli seramik malzeme ve az sayda temel kalnts
ile temsil edilmektedir. Ayn alanda M.. ge 8. yzyla kadar geriye giden mimari yaplanmann
varl da tespit edilmitir.
da Da Mitoslar
Kaz Da veya da Da; gzellii ve grkemiyle bugn olduu gibi Antik a insanlarn da etkilemi
olmalyd. te bu nedenledir ki, Antik a mitoslarnda tanrlarn mekn olarak ad ska geer. Bu
dalar bazen tanrlara veya efsanevi kiiliklere ev sahiplii yapar, bazen de ok nemli olaylara. Antik
a insan, tanrlarnn Yunanistann Olympos isimli en yksek danda yaadklarna, nektar iip
ambrosia yediklerine inanrd. Bat Anadoluda ise tanrlar iin en uygun yer ancak da Da olabilirdi.
Aslnda da Da nn, nl ozan Homerosa borludur. Homerosun lyada Destan sayesinde,
dnyann en tannan dalarndan biri olmutur. Antik Yunan Mitolojisi'nde en nl mitoslarn pek
ounda olaylar da Danda geer.
Gzeller Yarmas
Paris (Alexandros) Troia kral Priamosun oludur. lkesinin bana felaket getirecei kehaneti
zerine, doar domaz lmesi iin da Dana braklm, sa kalmay baarnca, Priamosun
hizmetkar tarafndan gizlice bytlmtr. Paris dalarda obanlk yaparak yaamna devam
etmektedir. Bu srada Olymposda da baz olaylar meydana gelmektedir. Tanra Thetis, Zeus

tarafndan bir lml olan Peleus ile evlendirilir. Bu dne Eris; yani nifak tanras, kt zellikleri
nedeniyle davet edilmez. Bunu haber alan Eris, tanrlar ve tanralar toplandklar srada aralarna,
zerinde En Gzele yazan bir altn elma frlatr. Tanralardan Athena, Hera ve Aphrodite en gzelin
kendisi olduunu syleyerek, elmay almak zere atlrlar. Bunun zerine Zeus, Hermesi tanralar
da Dana gtrmekle grevlendirir. Orada Paristen en gzel tanray seip, elmay ona vermesi
istenecektir. Tanralar Parisin karsna dizilirler. Hera, Parise yaklaarak kendisini seerse ona Asya
mparatorluunu vereceini syler. Herann ardndan Athena, bilgelik ve girecei tm savalarda
zafer; Aphrodite ise dnyann en gzel kadnn vaat eder. Paris elmay Aphroditeye vererek en gzel
tanray Zeus adna belirler ve bylece kendisine vaat edilen dnyann en gzel kadnn alaca gn
beklemeye koyulur. Antik yazarlardan Strabon ksmda Antandros bulunur, bunun da
yukarsnda Parisin hakemlik ettii sylenen Aleksandreia Da vardr diyerek, dnyaca bilinen
bu efsanenin Antandrosda gerekletiini aktarr.
Aeneas Destan
Vergilius tarafndan yazlm olan Aeneis, Troial kahraman Aeneasn efsanesidir. Kitab oluturan
oniki blmde, Troial kahraman Aeneasn Troia savandan babas, olu ve savatan sa kurtulanlar
ile birlikte katktan, Roma yaknlarna varp yerletikleri zamana kadar balarndan geen olaylar
anlatlmaktadr.
Aslnda kitap onlarn Troiadan yola klarndan yedi yl sonra Sicilyada balar. Aeneas yedi yl
sonunda Kartacaya varr ve balarndan geenleri kralie Didoya anlatr. Yani olaylar Vergilius
tarafndan geri dnlerle aktarlr.
Tahta atn ieri alnmas, Laokoonun ldrlmesi, Aeneasn, babas Ankhises, olu Askanius ve
Troiann kutsal heykeli Palladionu alarak Antandrosa kamas gibi lyada sonras efsanelerin ou
bu destanda anlatlmtr.
Kaynaka:

1. http://www.antandros.org/, Prof. Dr. Grcan POLAT, Do. Dr. Yasemin POLAT

2. http://mekan360.com/360fx_antandrosantikkentiedremitbalikesir.html
3. http://kazdagiekoturizm.com/project/antandros-antik-sehri/
4. http://www.arkeoloji.biz/2012/01/antandros-antik-kenti-ile-ilgili.html