1.

0 UVOD

Analiza stabla najtaniji metod za odreivanje zapremine i njenih elemenata u toku

itavog ivot stabla je analiza stabla (Mirkovi) 1 .
Dendrometrijska analiza stabla je zapravo najpotpuniji nain odreivanja prirast
svih taksacionih elemenata stabla . U ovoj analizi vri se odreivanje prirast
taksacionih elemenata stabla i promjene veliine oblinih brojeva po izabranim
periodima ivota stabla. Veliine dobivene analizom iskazuju se u
apsolutnim(prenici, starost, temeljnica, zapremina, prirasti) i raltivnim(procenat
prirasta) iznosima i prikazuju se posebno za svaki taksacioni elemenat i to tabelarno
i grafiki.(Stojanovi) 2 .
Dendrometrijska analiza stabla je zapravo odreivanje:
-ukupnog prirasta
-tekueg periodiniog prirasta
-prosjenog periodinog prirasata TEKUEG
-prosjenog dobnog prirastaPROSJENOG
-procenta prirasta
osnovnih taksacionih elemenata stabla i promjene oblinih brojeva stabla po
izbranim periodima ivota.
2.0 Metodika izvoenja analize stabla
2.1 Svrha izvoenja anlize stabla
Dendrometrijska anliza stabla koristi se u sljedee svrhe:
- Ako se ele dobiti podaci o obliku stabala radi prilagoavanja raunskih
modela za prave oblike stabala,
- Ako se eli vriti analiza stabla u nekim specifinim vrstama uma (prauma).
Analiza stabla se koristi od polovine XIX stoljea i pomou nje se dolo do bitnih
spoznaja u oblasti prirasta i prinosa uma 3 .
2.2 Izbor stabala za analizu
Za analizu se uzimaju zdrava i neoteena (ne prevrena) ne ravasta stabla ovisno
o svrhe istraivanja, a u sluaju istraivanja u specifinim vrstama uma koriste se
stabla kakva nam stoje na raspolaganju.
1

Mirkovi Dragoljub - Dendrometrija

Stojanovi Ostoja (predavanja 2006/07)
3
H. Keamer und A.Akca Leitfaden zur Waldmesslehre
2

2.3 Postupak pri radu

Izabrano stablo se obori sa to manjim panjem iz razloga da to tanije
utvrdimo ukupnu starost stabla ( manja procjena) i na oborenom stablu se obiljee
mjesta ( visine ) gdje e se uzimati koturovi za analizu. Za analizu uzeti su koturovi iz
oborenog stabla na odgovarajuim visinama od zemlje: na panju, na prsnoj visini,
zatim na svakih 1 - 2 m ili na sredinama sekcija jednakih relativnih duina
(u zavisnosti od oblika debla stabla ):
- na D1,3,
- na D0,9
- na D0,7
- na D0,5
- na D0,3
- na D0,1
U kronji je udaljenost izmeu koturova uvjetovana oblikom kronje. Naroito kod
liara u kronji se meusobna udaljenost koturova mijenja, zavisno od oblika i
dimenzija kronje. Na slici 1 su prikazane visine i meusobna udaljenost koturova
stabla koje je analizirano.
kronja

deblo

2,14m

0, 20m

1,30m

4, 28m

ovrak

6, 42m 10, 7m 14,98m 19, 26m 21,3m

4, 28m 4, 28m 4, 28m

Slika1: Visine sa kojih su uzeti koturovi za analizu stabla

Pri rezanju koturova visine se obiljeavaju sa gornje strane kotura, dok donja strana
kotura predstavlja tanu ( obiljeenu ) visinu kotura iznad zemlje.

Slika 2: Nain obiljeavanja kotura

Kotur treba da je to tanji radi lake manipulacije, noenja i rada, ali ne i previe
tanki jer bi u tome sluaju moglo doi do pucanja kotura.
Analiza stabla se obavlja u birou i praktino poinje sa debljinskom analizom stabla.
Prdhodno je potrebno utvrditi starost stabla jednostavnim brojanjem godinjih
prstenova (godova) na panju. Na ovu vrijednost se dodaje procjena broja godina koje
su bile potrebne stablu da dostigne visinu panja (po formuli 1).

S = S1 + x

(1)

S ukupna starost stabla

S1 broj godova na panju
x procjena broja godina do visine panja
Nakon utvrivanja starosti panja, potrebno je utvrditi broj godina u periodu po
kome e se vriti analiza. Broj godina u periodu pri raunanju prirasta u nekoliko
zavisi od starosti analiziranog stabla i u principu se za mlaa stabla i brzorastue
vrste uzima se period od 5 godina, dok se za starija stabla i srednje rastue vrste
uzima se duina perioda od 10 godina. Za praume duina perioda je 20 godina, ali
duina perioda zavisi i od svrhe za koju se podatci uzimaju.
2.4 Formiranje perioda
Formiranje perioda uveliko zavisi od starosti stabla. Ukoliko starost stabla nije
dijeljiva sa brojem godina u periodu onda se javlja jedan nepotpun period koji
obuhvata ostatak. Nepotpun period se moe uzeti kao najmlai ili kao najstariji.
Ne ovisno od starosti, periodi se mogu obrazovati u odnosu na intenzitet prirastanja.
Neposredno po dolasku sa terena obavi se glaanje i pripremanje koturova za
analizu, a zatim obiljeavanje perioda poevi od periferije ka centru, du povuenih
prenika(slika3).

Slika 3: Izgled kotura sa formiranim periodima

Analizu koturova potrebno je obaviti neposredno nakon obaranja stabla, tj. utvrditi
starost i izvriti debljinsku analizu. Ne smije se dopustiti da sekoturovi isue i pri
tome ispucaju.
Poslije obiljeavanja perioda na koturu pristupa se mjerenju prenika koje je stablo
imalo na krajevima pojedinih perioda, na svim koturima. Mjerenje prenika se vri
obinim razmjernikom sa milimetarskom podjelom, trakom milimetarskog papira, ili
pak naroito izraenim razmjernikom (lenjirom) sa polumilimetarskom podjelom,
prunim estarom.slika 4
3.0 REALIZACIJA
Za realizaciju dendrometrijske analize stabla, pri izradi seminarskog rada,
analizirano je stablo crnog bora Pinus nigra Arnold;GJ_______________________
i dobiveni rezultati e biti predoeni u nastavku.
Kako se pri analizi utvruju vrijednosti elemenata zapremie i same zapremine,
prirasta svih taksacionih elemenata na krajevima pojedinih perioda, to e postupak
imati sljedei radosljed:
3.1 debljinska analiza
3.2 povrinska (analiza temeljnice)
3.3 visinska analiza
3.4 zapreminska analiza
3.5 analiza promijene zapreminskih kojeficijenata (oblinih brojeva)
3.6 analiza procenta prirasta taksacionih elemenata
Svi dobiveni podaci se upisuju u tabele i iskazuju grafiki.
3.1 DEBLJINSKA ANALIZA (tabela1)
Na osnovu podataka mjerenja pojedinih prenika sraunavaju se definitivne
vrijednosti prenika za svaki period i na svim koturima. Tablarno sreeni podatci
sainnjavaju debljinsku analizu koja slui kao osnov za izraunavanje debljinskog
prirasta, za analizu temeljnice i zapremine i za izrdu uzdunog presjeka stabla.
3.2 POVRINSKA ANALIZA (tabela2)
Analza temeljnice sastoji se u izraunavanju povrina presjeka koji odgovaraju
prenicima sadranim u debljinskoj analizi. Radi se u tabeli,(po formuli 2) i slui kao
osnov zapreminske analize
2
.g =d

(2)

TABELA 1: Debljinska analiza stabla

U god.
Na
presjeku

50
sa
korom

45

40

35

30

bez kore

0,20

319,5

279,3

1,30

272,5

2,14

25

20

15

10

5
Broj godova na
presjeku

Prenik u mm
260,2

239

219

197,5

173,5

142,5

101

54

11

46

239

224

206,5

191,5

173,5

154

127,5

85,5

28,5

44

254

234

216,5

200

183

165

145,5

117

73

42

6,42

224

205,5

189,5

171

151

124

94,5

42

10,70

188,5

176

157,5

135,5

109,5

65,5

11

14,98

136,1

125,3

99

64,5

16,5

19,26

66,9

60,5

21,3

34
27
16
6
0

TABELA 2: Povrinska analiza

U god.

50

45

40

35

30

25

20

15

10

Broj godova
na presjeku

0,0001

46

Na
presjeku

sa korom

bez
kore

0,2

0,0802

0,0612

0,0532

0,0448

0,0377

0,0305

0,0236

0,0159

0,0080

0,0023

1,30

0,0583

0,0448

0,0394

0,0335

0,0288

0,0236

0,0186

0,0127

0,0057

0,00063

2,14

0,0506

0,0430

0,0368

0,0314

0,0263

0,0214

0,0166

0,0107

0,0042

0,0000636

6,42

0,0394

0,0332

0,0282

0,0229

0,0179

0,0120

0,007

0,00139

10,70

0,0279

0,0243

0,0195

0,0144

0,0094

0,0033

0,0014

14,98

0,0145

0,0123

0,0077

0,0032

0,0002

0,000095

19,26

0,0035

0,0028

0,00006

44
42
34
27
16
6

3.3 Visinska analiza

Visinska analiza daje visine koje je stablo imalo na kraju svakog perioda
posmatranja, a izrauje se na osnovu visina na kojima se nalaze pojedini koturi i
broja godova na njima. Izrada visinske analize tj. odreivanje visine koju je stablo
imalo na kraju pojedinih perioda vri se:
a. raunski, pomou formule (3)

hx = h1 + ( S x + s1 S )

l
s1 s2

(3)

- odnosno, pomou posebnog formulara za ovu formulu ( tabela 3).

TABELA 3: Visinska analiza stabla

Na visini
presjeka
Broj godova
Broj godova
za koje je
stablo naraslo
do visine
presjeka
Izmeu
godina
Godinji
visinski
prirast ( m)
U godini
Stablo
je
imalo

Visinu
(m)
Duinu
ovrka

0,20

1,30

2,14

6,42

10,70

14,98

19,26

21,30

46

44

42

34

27

16

16

23

34

44

50

0-4

4-6

6-8

8-16

16-23

23-34

34-44

44-50

0,05

0,55

0,42

0,535

0,6114

0,3891

0,428

0,34

5
0,75
0,55

10
3,21
1,07

15

20

25

30

35

40

45

50

5,885

8,8658

11,478

13,424

15,41

17,548

19,60

21,3

3,745

2,4458

0,778

2,7236

0,43

2,568

0,34

2,04

b. grafiki pomou visinske linije, na kojoj se mogu oitati visine koje je stablo imalo
na krajevima perioda (grafikon 4).
Na osnovu podataka iz debljinske i visinske analize (tabele 1 i 3), nacrta se uzduni
presjek stabla (grafikon 5).Pri tome se za

Grafikon 3: Razvoj visine u odnosu na starost stabla

22
20
18

Visina (m)

16
14
12
10
8
6
4
2
0
0

10

15

20

25

30

35

Starost stabla (god)

40

45

50

55

Grafikon 4: Visinska linija

22
50; 21,3

20
45; 19,6

18
40; 17,54

16
35; 15,41

14

Visina (m)

30; 13,4236

12
25; 11,478

10
20; 8,8658

15; 5,885

4
10; 3,21

2
5; 0,71

0
0

10

15

20

25

30

35

Starost stabla (god)

40

45

50

55

Grafik 5:Uzduni presjek stabla

22

20

18

16

14

Visine (m)

12

10

0
-18 -16 -14 -12 -10

-8

-6

-4

-2

Prenici (cm)

10

12

14

16

18

Grafikon 4: Visinska linija

Grafikon 5: Uzduni presjek stabla