ALJEBRA

ANDER DEUNA IKASTOLA

2. BATXILERGOA
MATEMATIKA II
ERREPASOA SELEKTIBITATERAKO

AURKIBIDEA
1.

Ekuazio-sistemak. Gaussen metodoa

2.

Matrizeen aljebra

3.

Determinanteak

4.

Sistemak determinanteen bitartez ebatzi

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Ekuazio-sistemak. Gaussen metodoa

HASIERAKO
KONTZEPTUAK:
Ekuazio lineala:
Ezezagun bat edo gehiago dituen lehen mailako ekuazio polinomikoa da.

Ekuazio baliokideak:
Soluzio bera duten bi ekuazio baliokideak dira.
eta ekuazioak baliokideak dira.
Ekuazio linealen sistemak:
Multzo batetan ematen diren ekuazio linealek, ekuzio-sistema eratzen dute.
Sistema baliokideak:
Soluzio bera duten bi ekuazio-sistema baliokideak dira.
;

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Ekuazio-sistemak. Gaussen metodoa

HASIERAKO
KONTZEPTUAK:
Ekuazio sistema baten aldakuntzak:
Sistema batetatik beste sistema baliokide batetara igarotzeko aldakuntzak.

Baliozko aldakuntzak sistemaren soluzioa aldatzen ez dutenak dira.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Ekuazio-sistemak. Gaussen metodoa

BI EZEZAGUNEKO EKUAZIO-SISTEMAK:
Sistema bateragarri determinatua:
Soluzio bakarra daukagunean. Bi zuzenak puntu batetan ebakitzen dira.
x=2 ; y=1 da soluzioa. Bi zuzenak (2,1) puntuan ebakitzen dira.

x=2 ; y=1 da soluzioa. Hiru zuzenak (2,1) puntuan ebakitzen dira.

Sistema bateragarri indeterminatua:

Bi ekuazioak baliokideak direnean. Bi zuzenak bat datoz.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Ekuazio-sistemak. Gaussen metodoa

EZEZAGUNEKO EKUAZIO-SISTEMAK:
BI
Sistema bateraezina:
Bi ekuazioek kontrakoa diote. Ez dago soluziorik. Bi zuzenak paraleloak dira.

Hiru zuzen emanda, ez dira puntu berdinean ebakitzen.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Ekuazio-sistemak. Gaussen metodoa

HIRU EZEZAGUNEKO EKUAZIO-SISTEMAK:

Sistema bateragarri determinatua:
Soluzio bakarra daukagunean. Hiru planoak puntu batetan ebakitzen dira.

x=1 ; y=7 ; z=-2 da soluzioa. Hiru planoak (1,7,-2) puntuan

ebakitzen dira.

Sistema bateragarri indeterminatua:

Infinitu soluzio ditugunean. Hiru planoak zuzen batetan ebakitzen dira.

x= ; y= ; z= da soluzioa. Infinitu soluzio daude
balio bakoitzerako. Hiru planoak zuzen batetan
ebakitzen dira. Lortu dugun emaitza, zuzenaren
ekuazio parametrikoak dira.
2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Ekuazio-sistemak. Gaussen metodoa

HIRU EZEZAGUNEKO EKUAZIO-SISTEMAK:

Sistema bateraezina:

Ez daukanean soluziorik. Hirugarren planoa (ekuazioa), beste bien konbinazio

lineala ez du egiaztatzen.

Hirugarren planoa( ekuazioa) beste bien batuketak ematen

duenaren aurka egiten du.
Lau plano emanda, ez dira puntu berdinean ebakitzen.

Lau planoak ez dira puntu berdinean ebakitzen.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Ekuazio-sistemak. Gaussen metodoa

SISTEMA
MAILAKATUAK:
Sistemako ekuazio bakoitzak ezezagun bat gutxiago dauka.

NOLA BILAKATU SISTEMA BAT MAILAKATUA?

Sistemako ekuazioen arteko konbinazio linealak egiten, modu egokian, sistema mailakatua
Lortuko dugu, ebazpena erreztuz.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Ekuazio-sistemak. Gaussen metodoa

GAUSSEN
METODOA:
Gaussen metodoa, ekuazio linealen sistema bat sistema mailakatuan bihurtzea da.
Hau errazteko, ekuazio-sistema matrize moduan idatzko dugu. Hau adibide batekin
errazago ikusten da.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Ekuazio-sistemak. Gaussen metodoa

EKUAZIO SISTEMEN EZTABAIDA PARAMETRO BATEN ARABERA:

Ekuazio sisteman parametro bat agertzen denean, parametro horrek har

ditzakeen balio desberdinekin geratzen diren ekuazio-sistemak aztertu behar
ditugu. Honetarako, sistema mailakatua bihurtu behar dugu eta ezezagun
Bakarrarekin geratzen den ekuazioa aztertuko dugu, ezezagunaren koefizientea
Zerora berdinduz.
Adibidea:

k=1 bada, azken errenkada da, SISTEMA BATERAEZINA.

k1 bada, SISTEMA BATERAGARRIA.
2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Matrizeen aljebra
HASIERAKO KONTZEPTUAK:

Matrizea: Errenkadak (m) eta zutabeak (n) dituen zenbaki multzoa da.
Dimentsioa: m errenkada eta n zutabe dituen matrize baten dimentsioa mn da.
Errenkada-bektorea: Errenkada bakarra duen matrizeari deritzo. Adib.:
Zutabe-bektore: Errenkada bakarra duen matrizeari deritzo. Adib.:
Matrize baten iraulia: Matrize baten errenkadak eta zutabeak lekuz aldatzean
lortzen den matrizea. Adib.:

Matrize simetrikoa: Matrize bat eta bere iraulia berdinak direnean, matrizea
simetrikoa izango da.
Matrize triangeluarra: Diagonaletik gora edo behera dauden zenbaki guztiak
dituen matrizea, matrize triangeluarra izango da.
Adib.:

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Matrizeen aljebra

ERAGIKETAK
MATRIZEEKIN:
Matrizeen arteko batuketa: Bi matrize batzeko dimentsioa berdina izan behar
dute. Matrize bakoitzeko gaiak batuz lortuko dugu batuketa.

Zenbaki batekin biderkaketa: Matrize baten eta zenbaki baten arteko

biderkaketa egiteko, matrizearen gai guztiak biderkatu behar dira zenbakiarekin.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Matrizeen aljebra

ERAGIKETAK
MATRIZEEKIN:
Matrizeen arteko biderkaketa: Matrizeen arteko biderketa egin ahal izateko,
ezkerreko matrizearen zutabe kopurua (n1) eta eskumakoaren errenkada kopurua
(m2) berdina izan behar da. Lortzen dugun matrizearen dimentsioa:
(m1n1) (m2n2) = (m1n2)

(3) (2) = (22)

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Matrizeen aljebra

MATRIZE
KARRATUAK:
Errenkada eta zutabe kopuru berdina duten matrizeak karratuak dira.

Unitate-matrizea (In): Diagonal naguasian 1 daukaten eta gainontzeko zenbakiak

0 daukaten matrize karratuak dira.

Matrize baten alderantzizkoa: A matrize baten alderantzizkoa (A-1),

AA-1=A-1A=I ekuazioa egiaztatzen duen matrizea izango da.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Matrizeen aljebra

KARRATUAK:
ATRIZE
Alderantzizkoa matrizearen kalkulua Gauss-en arabera: A matrize batetatik abiatuta
unitate-matrizea lortzeko egin beharreko aldaketak I unitate-matrizeari aplikatuz gero
1
alderantzizko matrizea lortuko genuke.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Matrizeen aljebra

ATRIZE
BATEN HEINA:
Matrize baten heina, linealki independenteak diren errenkaden edo zutabeen
opurua da. Matrize batetan, linealki independenteak diren errenkada eta zutabe
opurua berdina da.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Determinanteak
ORDENAKO DETERMINANTEAK:
BI

Propietateak:

Matrize bat eta bere irauliaren determinanteak berdinak dira.

0-z betetako errenkada edo zutabe bat badago, determinantea zero da.
Matrize baten bi errenkadak (edo bi zutabeak) trukatzen badira, determinantearen
zeinua aldatu egingo da.
Bi errenkadak (edo bi zutabeak) berdinak badira, determinantea zero da.
Errenkada batetako (edo zutabe batetako) elementuak zenbaki batekin biderkatuz
gero, determinantea ere zenbaki berdinagatik biderkatzen da.
Matrizearen errenkadak (edo zutabeak) proportzionalak badira, da.
Matrizearen zutabe bat, beste biren batura bada, determinantea bi
determinantetan banatu daiteke.
Matrizearen zutabe bati, zenbaki batekin biderkaturik dagoen beste zutabea gehitzen
bazaio, determinantea berdin geratuko da.
Bi matrizeren arteko biderkaduraren determinantea, determinanteen arteko
biderkaduraren berdina da.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Determinanteak

2. Batxilergoa

HIRU ORDENAKO DETERMINANTEAK:

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Determinanteak
HIRU ORDENAKO DETERMINANTEAK:

Propietateak:

Matrize bat eta bere irauliaren determinanteak berdinak dira.

0-z betetako errenkada edo zutabe bat badago, determinantea zero da.
Matrize karratu baten bi errenkada (edo bi zutabe) trukatzen badira,
determinantearen zeinua aldatu egingo da.
Matrize karratu baten bi errenkada (edo bi zutabe) berdinak badira,
determinantea zero da.
Errenkada batetako (edo zutabe batetako) elementuak zenbaki batekin biderkatuz
gero, determinantea ere zenbaki berdinagatik biderkatzen da.
Matrize karratu batek bi errenkada (edo bi zutabe) proportzionalak baditu, da.
Matrizearen zutabe bat, beste biren batura bada, determinantea bi
determinantetan banatu daiteke.
Matrizearen zutabe bati, zenbaki batekin biderkaturik dagoen beste zutabea gehitzen
bazaio, determinantea berdin geratuko da.
Matrize karratu baten lerroetako bat, besteen konbinazio lineala bada, da.
Bi matrizeren arteko biderkaduraren determinantea, determinanteen arteko
biderkaduraren berdina da.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Determinanteak

MINOR
OSAGARRIA ETA ADJUNTUA:
Matrize baten minorra: Matrize batetan r errenkada eta r zutabe aukeratzen
badira, hauen gurutzaketaren ondorioz lortzen dugun matrize karratuaren
determinanteari r ordenako minorra deritzo.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Determinanteak

MINOR
OSAGARRIA ETA ADJUNTUA:
Matrize baten elementu baten adjuntoa: Matrize batetako aij elementuaren
adjuntua, Aij=(-1)i+j zenbakiari esaten zaio, hau da, elementuaren minore

osagarriaren balio bera izango du baina zeinua aldatu daiteke, elementuaren

kokapenaren arabera.

Zeinuak nola doazen:

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Determinanteak
DETERMINANTE BATEN KALKULUA ADJUNTUEKIN:

Matrize baten determinantea: Edozein ordenako matrize karratu baten

determinantea kalkulatzeko, errenkada edo zutabe bat aukeratuko dugu,
eta lerro horren aij elementuak beraien Aij adjuntuekin biderkatuz, eta termino
guztiak batuz, gure matrizearen determinantea lortuko genuke.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Determinanteak
EDOZEIN ORDENAKO MATRIZE BATEN DETERMINANTEA:

Aurreko metodoa erabiliz edozein ordenako matrize baten determinantea

kalkulatu daiteke. Hala ere, determinanteen propietateak kontutan hartuz,
lerroen arteko konbinazio linealak egitean determinantearen balioa ez denez
aldatzen, zeroak egiteak asko errazten ditu kalkuluak.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Determinanteak

MATRIZE
BATEN HEINA MINOREAK ERABILIZ:
Matrize baten heina, nuluak ez diren bere minoreen ordena maximoa da.
Hau kalkulatzeko matrizearen ordena desberdineko minoreak hartu behar dira. Lehenengo,
bi ordenako minore bat hartu eta determinanteak 0 ematen duen edo ez ikusi. Bigarren
ordenako minore batek desberdin 0 ematen badu, hein(A)2 izango da. Bi ordenako minore
guztiek 0 ematen badute, ordea, hein(A)=1 izango da. Bi mailako minore batek desberdin 0
ematen duela egiaztatu ondoren, hirugarren ordenako minoreak aztertu behar dira. Hiru
ordenako minore batek desberdin 0 ematen badu , hein(A)3 izango da. Hiru ordenako
minore guztiak 0 izango balira, hein(A)= 2 izango litzateke. Horrela jarraitu behar da,
gehienez errenkada (edo zutabe) konpurua izanik matrizearen heina.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Sistemak determinanteekin ebatzi

SISTEMA BAT BATERAGARRIA DEN JAKITEKO IRIZPIDEA (ROUCH):

Emandako ekuazio sistemako koefizienteak matrize batetan idatziko ditugu.

Matrize horretan bi matrize daude sartuta: M matrizea eta M matrize zabaldua.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Sistemak determinanteekin ebatzi

SISTEMA BAT BATERAGARRIA DEN JAKITEKO IRIZPIDEA (ROUCH):

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Sistemak determinanteekin ebatzi

SISTEMA BAT BATERAGARRIA DEN JAKITEKO IRIZPIDEA (ROUCH):

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Sistemak determinanteekin ebatzi

CRAMERREN
ERREGELA:

Ekuazio-sistemak ebazteko metodo erraza determinanteak kalkulatuz.

Ezezagun bakoitza bi determinanteren arteko zatiketa izango da.
Goiko determinantean, ezezaguaren koefizienteen zutabea, aldagai askeen
koefizienteekin aldatuko dugu.

Beheko determinantea zuzenean da M-ren determinantea.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Sistemak determinanteekin ebatzi

MATRIZE BATEN ALDERANTZIKOA KALKULATZEA:

A matrize baten alderantzizkoa hurrengo ekuazioa egiaztatzen duen A -1

matrizea izango da: AA-1=A-1A=I
Hurrengo formula erabiliko dugu A-1 kalkulatzeko:

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Sistemak determinanteekin ebatzi

EKUAZIO
SISTEMA BATEN FORMA MATRIZIALA:

Ekuazio-sistema bat askatzeko hirugarren metodo bat ere badago. Kasu

honetan, sistema forma matrizialera pasatuko dugu. Gero, matrize baten
alderantzizkoa kalkulatu eta horren eta beste matrize baten arteko biderkaketa
eginez askatuko genuke sistema.

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Selektibitateko ariketa tipikoa

Izan bedi ekuazio linealetako sistema hau:

a) Aztertu sistemaren bateragarritasuna m parametroaren arabera.

b) Sistema ebatzi m = 0 kasuan.
a) Rouch-ren irizpidea erabili behar da M eta M matrizeen heinak konparatzeko.

M
M

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako

Selektibitateko ariketa tipikoa

Izan
bedi ekuazio linealetako sistema hau:

a) Aztertu sistemaren bateragarritasuna m parametroaren arabera.

b) Sistema ebatzi m = 0 kasuan.
b) Hiru modutan ebatzi daiteke sistema bat: Gauss, Cramer eta forma matriziala.

-1

2. Batxilergoa

Ander Deuna Ikastola

Matematika II
Errepasoa selektibitaterako