Benhchuyen Khoa

TRNG TRUNG CAP Y TE TAY NINH
GIAO TRNH
CHNG TRNH TRUNG CAP
TRNG TRUNG CAP Y TE TAY NINH
BO MON Y HOC C S

GIAO TRNH
CHNG TRNH TRUNG CAP

CHU BIEN
BS. Nguyen Van Thnh

BIEN SOAN
BS. Nguyen Sanh Tam

BS. Nguyen Kim Ngan
TRNH BAY
BS. Nguyen Van Thnh
Muc luc.
MUC LUC
Trang
1.
Li noi au
2.
Chng trnh benh chuyen khoa
3.
4.
ai cng ve benh tam than

Cac trieu chng, hoi chng tam than
15
5.
Benh ong kinh, tam than phan liet
33
6.
Giai phau sinh ly va cach kham tai mui hong
49
7.
Mot so benh ly viem nhiem vung hau hong
57
8.
Viem tai gia, viem xng chum
63
9.
Chay mau mui
67
10. D vat vung hau hong

11. Giai phau sinh ly va cach kham rang ham mat
12. Sau rang
13. Benh viem nha chu
14. D tat bam sinh va chan thng vung ham-mat
15. Benh lao
33
16. Chng trnh chong lao.
49
17. Cac ton thng c ban cach kham ngi benh da lieu
63
18. Benh phong va chng trnh phong chong phong.
67
19. Benh lau

20. Benh cham, vay nen
21. Benh ghe, hac lao
22. Giai phau sinh ly va cach kham chc nang th lc
23. Viem ket mac, viem loet giac mac, mat hot
24. Benh uc thuy tinh the
25. Benh tang nhan ap
26. Sang chan, bong mat
27. Tai lieu tham khao
Trang 1
Giao trnh Benh chuyen khoa.
Li noi au.
LI NOI AU
T nam 2008, c s chap thuan cua Bo Y te va Bo Giao duc -ao
tao, Trng trung cap y te Tay Ninh tien hanh ao tao loai hnh Y sy nh
hng chuyen khoa.
Vi muc tieu hoan thien noi dung ao tao theo muc tieu chng trnh
khung va hoan chnh bo cong cu lng gia, am bao hoc sinh co nguon tai
lieu thong nhat va sat hp vi thc te tai Tay Ninh. Phong ao tao a tien
hanh cong tac bien soan giao trnh benh chuyen khoa.
Sau hai nam to chc bien soan tng phan, nam hoc 2010 2011
chung toi tong hp cac tai lieu phat tay e hoan chnh bo giao trnh Benh
chuyen khoa danh cho oi tng Y sy nh hng chuyen khoa.
Trong bo giao trnh nay, chung toi co gang co ong noi dung tng
thch vi thi lng phan bo cua chng trnh, am bao bam sat muc tieu, yeu
cau va trnh o cua oi tng y sy, chu trong mo ta ky nhng ac iem lam
sang, am bao hoc sinh co kha nang nhan nh va chan oan c mot so
benh ly chuyen khoa thng gap.
Do c bien soan lan au nen kho tranh khoi nhng thieu sot, mong
quy ong nghiep va cac ban hoc sinh gop y e bo giao trnh ngay cang hoan
thien hn.
Nhom giao vien bien soan
Trang 2
Chng trnh benh chuyen khoa.
BENH CHUYEN KHOA

-
Ma so mon hoc:
C.01.06
So hoc phan:
01
So n v hoc trnh:
04 (4/0)
So tiet:
60 tiet (60/0)
Thi iem thc hien: Hoc ky 3
Phan bo thi gian:
08 tiet/tuan, tong so: 08 tuan
IEU KIEN:
-
Hoc sinh a hoc xong mon benh hoc Noi, Ngoai.
MUC TIEU MON HOC:

1. Mo ta trieu chng, tien trien, bien chng mot so benh thng gap thuoc chuyen
khoa Mat, RHM, Tai-Mui-Hong, Da lieu, Lao va Tam - Than kinh.
2. Kham va ieu tr cac mot so benh chuyen khoa thong thng.
3. Tuyen truyen GDSK ve phong, cha cac benh chuyen khoa thng gap.
NOI DUNG MON HOC:
Tt
So tiet
Noi dung bai hoc
Tong
LT
TH
CHUYEN KHOA TAM THAN
10
10
1.
ai cng ve benh tam than
2.
Cac trieu chng, hoi chng tam than
3.
Benh ong kinh, tam than phan liet
CHUYEN KHOA TAI-MUI-HONG
12
12
4.
Giai phau sinh ly va cach kham tai mui hong
5.
Viem mui, viem xoang, viem VA, viem hong, viem Amidan
6.
Viem tai gia, viem xng chum
7.
Chay mau mui
8.
D vat vung hau hong
CHUYEN KHOA RANG HAM MAT
10
10
Giai phau sinh ly va cach kham rang ham mat
10. Sau rang
11. Benh viem nha chu
12. D tat bam sinh va chan thng vung ham-mat
9.
Trang 3
Chng trnh Benh chuyen khoa.
Tt
Noi dung bai hoc
So tiet
Tong
LT
TH
13. Benh lao
14. Chng trnh chong lao.
11
11
15. Cac ton thng c ban cach kham ngi benh da lieu
16. Benh phong va chng trnh phong chong phong.
17. Benh lau
18. Benh cham, vay nen
19. Benh ghe, hac lao
11
11
20. Giai phau sinh ly va cach kham chc nang th lc
21. Viem ket mac, viem loet giac mac, mat hot
22. Benh uc thuy tinh the
23. Benh tang nhan ap
24. Sang chan, bong mat
60
60
CHUYEN KHOA LAO
CHUYEN KHOA DA LIEU
CHUYEN KHOA MAT
Cong
HNG DAN THC HIEN:

Yeu cau giao vien:
- Giao vien co chuyen mon la Bac sy hoac C nhan ieu dng.
Phng phap giang day:
- Thuyet trnh, ap dung cac phng phap giang day tch cc.
Trang thiet b day hoc:
- Co the s dung may Overhead, Projector ...
anh gia:
- Kiem tra thng xuyen: 02 cot iem bai viet dang cau hoi nho.
- Kiem tra nh ky: 02 cot iem bai viet dang x ly tnh huong.
- Thi ket thuc mon hoc: bai thi 90 cau trac nghiem trong thi gian 60 phut.
Trang 4
ai cng benh tam than.
AI CNG VE BENH TAM THAN

BS. Nguyen Van Thnh
MUC TIEU HOC TAP

1. Neu khai niem va noi dung cua tam than hoc.
2. Mo ta phan loai va nguyen nhan gay ra cac roi loan tam than .
3. Trnh bay mot so nguy c ve sc khoe tam than hien nay.
AI CNG TAM THAN HOC
Tam than hoc dch t tieng hy lap Psychiatria: Psyche la tam than, iatria
la cha benh. Tam than hoc la mon hoc nghien cu cac bieu hien lam sang,
benh nguyen, benh sinh cac benh tam than va cac bien phap ieu tr va d
phong cac benh nay.
Do kien thc ve tam than hoc cha pho bien rong rai nen van con nhieu
ngi nham lan gia benh tam than va benh than kinh.
- a so ngi benh than kinh khong co cac y ngh, cam xuc, tac phong, hanh
vi ky d, kho hieu nhng lai co cac trieu chng khu tru nh liet na ngi, teo
c, i ng kho khan, roi loan giac quan ...
- a so ngi benh tam than co the i lai bnh thng nhng lai co nhng y
ngh, cam xuc, hanh vi ky d.
Benh than kinh thng co thng ton ve mat hnh thai he than kinh,
trong khi benh tam than thng khong tm c thng ton ro ret.
Sc khoe cho moi ngi la muc tieu ln, muc tieu chien lc cua to chc
y te the gii (WHO), cua nhieu quoc gia phat trien va cua ca nganh y te nc
ta; va cung la thc o chung cua moi xa hoi van minh, nhan ban. Khong the
chia cat sc khoe the chat vi sc khoe tam than xa hoi va ngay cang phai
khang nh vai tro quan trong cua sc khoe tam than trong mot no lc chung e
nang cao chat lng song cho moi ngi trong mot xa hoi phat trien.
Chnh v vay, oi tng cua tam than hoc ngay nay khong ch ong
khung trong khuon kho bon bc tng cua benh vien - ch tap trung vao nhng
ngi benh tam than nang nh ngi benh tam than phan liet, roi loan cam
xuc lng cc, sa sut tr tue, thuoc pham vi tam than hoc truyen thong. Ma
tam than hoc hien ai ang phan au v sc khoe toan dien ca the chat va tam
than - v s thoai mai cho tat ca moi ngi song trong cong ong.
Trang 5
BS. Nguyen Van Thnh.
KHAI NIEM VE SC KHOE TAM THAN

Trong khi sc khoe ve the chat a c dan tng bc xa hoi at ung
vao v tr cua no, th sc khoe tam than con phai ben b phan au e thay oi
dan nhan thc van con nhieu lech lac, nhieu mac cam.
Sc khoe tam than khong ch la mot trang thai khong co roi loan hay d
tat ve tam than, ma con la mot trang thai tam than hoan toan thoai mai .
Muon co mot trang thai tam than hoan toan thoai mai th can phai co
chat lng nuoi song tot, co c s can bang va hoa hp gia cac ca nhan,
moi trng xung quanh va moi trng xa hoi.
Nh vay, thc chat sc khoe tam than cong ong la:
- Mot cuoc song that s thoai mai.
- at c niem tin vao gia tr ban than, vao pham chat va gia tr cua ngi
khac.
- Co kha nang ng x bang cam xuc, hanh vi hp ly trc moi tnh huong.
- Co kha nang tao dng, duy tr va phat trien thoa ang cac moi quan he.
- Co kha nang t han gan e duy tr can bang khi co cac s co gay mat thang
bang, cang thang (stress).
Cham soc bao ve sc khoe tam than cho moi ngi la mot muc tieu rat
cu the, mang tnh xa hoi, nhng cung rat cao, rat ly tng va phai phan au
lien tuc e tien dan tng bc, cuoi cung at c muc tieu Nang cao chat
lng cuoc song cua con ngi Viet Nam.
NOI DUNG CUA TAM THAN HOC
1. Tam than hoc truyen thong:
1.1. Tam than hoc ai cng:
-
Lch s phat trien tam than hoc.
Trieu chng hoc, hoi chng hoc.
Moi lien quan gia tam than hoc va cac mon khoa hoc khac.
Phan loai cac benh, cac roi loan tam than.
Benh nguyen, benh sinh cua mot so benh va cac roi loan tam than.
Tam than hoc xuyen van hoa.
Trang 6
1.2. Benh hoc tam than:

- Loan than thc ton (roi loan tam than lien quan cac benh noi tiet, chan
thng, thoai trien nao: Alzheimer, Pick ).
- Loan than noi sinh (tam than phan liet, ong kinh, roi loan cam xuc )
- Cac roi loan tam than lien quan en stress (tam can, roi loan c the tam
sinh, trang thai phan ng).
- Cac roi loan tam than do cau tao the chat bat thng va s phat trien tam
than benh ly (nhan cach benh, cham phat trien tam than ).
- Cac roi loan tap tnh hanh vi thanh thieu nien (hanh vi bao lc, xam
pham, roi loan s hoc tap ...).
- Roi loan an uong.
- Loan chc nang tnh duc khong thc ton.
- Cac roi loan lo au, am anh s.
- Cac roi loan phan nh gii tnh.
- Lam dung va nghien chat (Lam dung ru, nghien ru, loan than do ru,
lam dung ma tuy, nghien ma tuy, thuoc la ...).
1.3. Cac phng phap ieu tr va phuc hoi chc nang tam ly xa hoi :
- Lieu phap sinh hoc (Dc l tam than, lieu phap soc ien ...).
- Lieu phap tam ly (Lieu phap tam ly trc tiep, gian tiep, lieu phap nhan thc,
lieu phap hanh vi ...).
- Lieu phap lao ong, phuc hoi chc nang tam ly xa hoi.
- Am nhac lieu phap.
1.4. Quan ly benh tam than:
- He thong dch vu cham soc sc khoe tam than.
- T van sc khoe tam than cong ong.
1.5. Giam nh y phap tam than.
2. Tam than hoc hien ai:
2.1. Tam than hoc truyen thong.
2.2. Tam than hoc cong ong.
- Ve sinh phong benh va cac roi loan tam than.
Trang 7
- Tam than hoc xa hoi (nghien cu anh hng cua moi trng, ac biet moi
trng tam ly xa hoi va sc khoe tam than).
- Giao duc sc khoe tam than cho gia nh, nha trng va cong ong.
- Phuc hoi chc nang tam ly xa hoi.
- Cac hnh thai hoat ong ren luyen the chat, tham my.
- Cac ky nang ng x, giao tiep.
PHAN LOAI CAC ROI LOAN TAM THAN
Da theo bang phan loai benh quoc te 10 (ICD-10). Cum t ay u cua
ICD la International Statistical Classification of Diseases and Related Health
Problems. ay la bang phan loai benh quoc te, phien ban 10. Phan loai ay u
tat ca cac benh, trong o co benh tam than.
Trc ay khi cha co phan loai quoc te ve cac benh va cac roi loan lien
quan en sc khoe tam than, cac trng phai tam than hoc khac nhau eu co
nhng bang phan loai rieng khong giong nhau, a gay kho khan cho s thong
nhat mang tnh chat quoc gia va quoc te trong pham vi nhan thc va thc hanh
chan oan tam than hoc.
Co the tom tat mot so iem chnh trong bang phan loai ICD.10 o i vi
cac benh tam than nh sau:
- Roi loan tam than thc the bao gom roi loan tam than trieu chng (F00-F09)
- Roi loan tam than va hanh vi do dung cac chat tac ong tam than (F10-19).
- Tam than phan liet, roi loan dang phan liet va roi loan hoang tng (F20-29)
- Roi loan kh sac (cam xuc) (F30-F39)
- Loan than kinh, roi loan lien quan en stress va roi loan dang c the (F40F48)
- Hoi chng hanh vi ket hp vi roi loan sinh ly va yeu to the chat (F50-F59)
- Roi loan nhan cach va hanh vi ngi trng thanh (F60-F69)
- Cham phat trien tam than (F70-F79)
- Roi loan phat trien tam ly (F80-F89)
- Roi loan ve hanh vi va cam xuc vi s khi benh thng xay ra la tuo i tre
em va thieu nien (F90-F98)
- Roi loan tam than khong xac nh (F99)
Trang 8
NGUYEN NHAN GAY ROI LOAN TAM THAN

Cac nguyen nhan chu yeu thng c neu ra bao gom:
1. Cac nguyen nhan thc ton:
-
Chan thng so nao.
Nhiem khuan than kinh: viem nao, giang mai than kinh ...
Nhiem oc than kinh: nghien cac chat, nhiem oc nghe nghiep ...
Cac benh mach mau nao.
Cac ton thng nao khac: u nao, teo nao, x rai rac ...
- Cac benh c the anh hng en hoat ong cua nao: benh noi khoa, noi tiet,
cac benh chuyen hoa ...
2. Cac nguyen nhan tam ly:
Chu yeu cac stress tam ly - xa hoi tac ong vao cac nhan cach co ac
iem rieng, gay ra:
-
Cac roi loan tam can.
Cac roi loan lien quan en stress.
Cac roi loan dang c the.
3. Cac nguyen nhan cau tao the chat:

-
Cham phat trien tam than.
Nhan cach benh.
4. Cac nguyen nhan cha ro rang (hay cac nguyen nhan noi sinh):
Do co s ket hp phc tap cua nhieu nguyen nhan khac nhau (di
truyen, chuyen hoa, mien dch, cau tao the chat, ...) nen kho xac nh nguyen
nhan chu yeu. Cac roi loan tam than thng goi la noi sinh nh:
-
Benh tam than phan liet.
Roi loan cam xuc lng cc.
ong kinh nguyen phat.
Cac roi loan tam than noi sinh noi tren khong may lai la nhng roi loan
tam than nang va thng gap. Do nguyen nhan cha xac nh ro rang nen cong
tac d phong va ieu tr gap nhieu kho khan, roi loan tam than thng keo dai
va tai phat.
Trang 9
Chng trnh phong chong cac roi loan tam than noi sinh phai lau dai,
can phan biet cac giai oan khac nhau cua roi loan, moi giai oan can ket hp
nhieu bien phap thch hp.
Cac nguyen nhan tam ly xa hoi (Stress) cu the hn, de thay hn. Tuy
nhien, c che gay benh cua cac stress tam ly khong gian n nh cac stress vat
ly tren c the. V stress tam ly ap vao mot nhan cach va phng thc phan
ng cua nhan cach oi vi stress rat a dang va phc tap. Chnh v the ICD-10
khong goi la roi loan do stress ma de dat goi la roi loan lien quan en stress.
Nh vay trong lam sang, xac nh nguyen nhan cua mot roi loan tam
than phai het sc than trong v co xac nh ung nguyen nhan th mi hy vong
ieu tr co ket qua.
CAC NGUY C VE SC KHOE TAM THAN HIEN NAY
1. Roi loan hanh vi hanh thieu nien (Conductive Disorders of Aldolescence):
Roi loan hanh vi c xep muc F.91 bang phan loai quoc te 10 (ICD10) o la nhng hanh vi xam pham, bao lc, gay thng tch, am chem, can
quay, ... do nhng nguyen c khong tng xng ...
Khi phan tch nguon goc roi loan hanh vi thanh thieu nien ngoai vai tro
sinh hoc, nhieu nha tam than, tam ly va giao duc hoc rat chu y en roi loan
hanh vi do tap nhiem chu anh hng moi trng sinh trng cua tre em (Gia
nh, trng hoc va xa hoi), theo c che:
- Bat chc hanh vi xam pham va ngc ai cua ngi ln (Cha me, anh ch,
thay co giao, ...) anh ap lan nhau, ngc ai tre em.
- Anh hng phim anh bao lc va sach bao bao dam.
- Do anh hng cua nhom tre em xau.
- Do phan ng bat toai vi nhng bac cha me, trc cang thang trong c che
canh tranh nhieu ru ro cua c che th trng.
2. T sat (suicide):
La mot cap cu trong Y hoc va cung la mot cap cu rat ac thu trong tam
than hoc. Tm hieu nguyen nhan t sat, nhieu tac gia trong nc va ngoai nc
nhan thay nh sau:
- S gia tang tiem an cac roi loan tam than cha phat hien c sm, kp thi
nh tram cam (depression), lo au (anxiety), hoang loan (panic disorder),
nghien ma tuy, roi loan hanh vi ...
Trang 10
- Nhan to tam ly xa hoi khong thuan li (stress):

That bai, o be trong lam an, canh tranh thua lo.
Mau thuan keo dai trong gia nh khong giai quyet c.
Cau truc gia nh b ao lon: ly than, ly hon, cac thanh vien trong gia nh
thieu gan bo, khong co iem ta, ngi than cha hoac me nghien ru.
Co n nhng ngi cao tuoi.
Do khong c quan ly tot cac phng tien de dang gay t sat nh hoa
chat tr sau diet co, hung kh ...
3. Lam dung chat (Substance abuse):
Lam dung chat trong o co lam dung ru va ac biet nghien ma tuy a
tr thanh hiem hoa cua nhan loai va cung la nguon goc chnh cua cac cuoc
bao lc cuc bo va quoc te ang co xu hng gia tang ca cac nc ang phat
trien va ca cac nc phat trien, trong o co nc ta.
4. Tram cam (Depression):
Tram cam co moi lien quan rat phc tap vi cac yeu to sinh hoc va con
chu tac ong rat manh va trc tiep cua ieu kien kinh te -xa hoi, tam ly khong
thuan li.
Trang 11
T LNG GIA
Chon tra li hp ly nhat:

1. iem khac biet ln nhat gia benh than kinh va benh tam than la:
A. Co ton thng he than kinh
B. Co roi loan hanh vi
C. Co roi loan cam xuc
D. Co roi loan nhan cach
2. Theo ICD.10, noi dung cua F70-F79 la:
A. Roi loan lien quan en stress.
B. Roi loan nhan cach va hanh vi.
C. Cham phat trien tam than.
D. Hoi chng hanh vi ket hp vi roi loan sinh ly va yeu to the chat.
3. Nguyen nhan thc the cua roi loan tam than:
A. Roi loan tam can.
B. Cham phat trien tam than.
C. Chan thng so nao.
D. Nhan cach benh.
4. Nguyen nhan cha ro rang cua benh tam than:
A. Cham phat trien tam than.
B. ong kinh nguyen phat.
C. Nhan cach benh.
D. Roi loan tam can.
5. Noi dung nao thuoc tam than benh hoc:
A. Roi loan an uong.
B. Tam than hoc xuyen van hoa.
C. Benh sinh tam than.
D. T van sc khoe tam than.
6. Lieu phap soc ien la phng phap ieu tr va PHCN thuoc nhom lieu phap:
A. Tam ly.
B. Sinh hoc.
C. Lao ong.
D. Phuc hoi chc nang.
Trang 12
Cac trieu chng hoi chng tam than.
CAC TRIEU CHNG HOI CHNG TAM THAN

BS. Nguyen Van Thnh
MUC TIEU HOC TAP
1. Trnh bay cach phan loai mot so roi loan tam than thng gap.
2. Nhan nh mot so trieu chng roi loan tam than thng gap.
3. Mo ta mot so hoi chng roi loan tam than thng gap.
AI CNG
Cac trieu chng va hoi chng tam than rat phong phu va a dang. Nhieu
trieu chng rieng biet ket hp vi nhau thanh hoi chng. S phan chia cac roi
loan tam than thanh trieu chng va hoi chng ch la mot quy c v chung luon
bien oi va tuy thuoc vao giai oan benh.
Viec phat hien va anh gia trieu chng, hoi chng tam than gap nhieu
kho khan v phu thuoc vao kinh nghiem cua thay thuoc, vao nghe thuat tiep
xuc ngi benh va hoan canh, trang thai ngi benh khi tiep xuc. Mc o phat
hien phu thuoc vao cach hoi benh va s tin cay cua gia nh ngi benh vao
thay thuoc. V vay, viec khai thac trieu chng phai lam nhieu lan va phai co
thi gian theo doi mi tong hp c.
Cac trieu chng tam than noi chung c chia thanh 2 nhom:
- Cac trieu chng am tnh: tien trien t t, cham nhng lam tan ra nhan cach
ngi benh nang ne. Nhom nay gom: t duy ngheo nan, cam xuc kho lanh,
bang quan, giam tr nh va tr nang ...
- Cac trieu chng dng tnh: the hien ro net, on ao, co ve nang ne nhng
thng ch tam thi va t khi e lai di chng. Nhom nay gom: ao giac, hoang
tng, kch ong
CAC ROI LOAN CAM GIAC VA TRI GIAC
1. Tang cam giac:
Ngi benh tang tnh thu cam vi nhng kch thch ben ngoai, thng
gap trong cac benh loan tam than cap tnh, trang thai moi met.
- Anh sang bnh thng cung lam loa mat.
- Mau sac s vat tr nen rc r.
- Tieng ap ca giong tieng sung no
Trang 13
2. Giam cam giac:

Ngi benh giam o thu cam vi nhng kch thch ben ngoai, tiep thu s
vat mot cach l m, khong ro ret, xa xam Thng gap trong tram cam.
- Tieng ong nghe xa xoi.
- Khong nhan nh c tieng noi ngi than.
- Thc an nhat nheo
3. Loan cam giac ban the:
Nhng cam giac a dang het sc kho chu va nang ne nh nong ran
trong ngi, cau xe trong ruot, ien giat trong oc ...
4. Ao tng:
La nhng tri giac sai lam ve cac oi tng co that.
4.1. Ao tng giac quan:
- Ao tng th giac: nhn chiec ao treo tren tng tng la co ngi ngi, nhn
si day thng ngh la con ran ...
- Ao tng thnh giac: nghe tieng on ao tng ban tan noi xau mnh, nghe
tieng nc chay tng tieng ngi noi
- Ao tng khu giac, v giac, xuc giac
4.2. Ao tng benh ly:
- Ao tng cam xuc: ang lo lang, s hai nghe tieng bat a cham nhau tng
tieng xieng xch ...
- Ao tng li noi: nghe chuyen xung quanh tng li to cao
- Ao tng ky la: nhn nhng hnh anh thong thng lien tng en quai vat,
chuyen than thoai thng gap trong loan tam than cap tnh.
5. Ao giac:
La tri giac co that ve mot s vat, hien tng khong he co trong thc te .
- Ao giac that: ngi benh tiep nhan ao giac nh mot s vat co that trong thc
tai, khong phan biet ao giac vi s vat that.
- Ao giac gia: hnh anh ao giac c nhan thc bang y ngh.
- Ao giac luc gi thc gi ngu: xuat hien trc khi ngu.
- Ao giac chc nang: ch xuat hien khi co kch thch ben ngoai.
Trang 14
CAC ROI LOAN CAM XUC

1. Giam va mat cam xuc:
- Giam kh sac: buon rau, u ru. La bieu hien cua chng tram cam.
- Cam xuc bang quan: giam phan ng, t bieu hien ra net mat, t hoat ong.
- Vo cam: dng dng vi tat ca moi viec, nam l tren ging thng gap
trong tam than phan liet.
- Mat cam giac tam than: mat het cam xuc (ngoai tr cam xuc au kho).
2. Tang cam xuc:
- Cam xuc khong on nh: de chuyen t cam xuc nay en cam xuc khac.
- Cam xuc say am: trang thai tang cam xuc manh co tnh nhat thi.
- Khoai cam: vui ve mot cach ngay ngo, ci noi mot mnh, ci ho ho suot
ngay. Thng gap trong loan tam than sau chan thng.
3. Cac roi loan khac:
- Cam xuc hai chieu: va yeu va ghet, va gian va thng ...
- Cam xuc trai ngc: nhan tin vui nhng lai buon, nghe tin buon lai ci vui
- Lo au: cam giac luon b e doa.
CAC ROI LOAN T DUY
1. Roi loan hnh thc t duy:
- T duy phi tan: noi thao thoa bat tuyet, khong co chu e nhat nh.
- Noi ho lon: noi luon mieng, linh tinh, noi dung vo ngha.
- Noi mot mnh: lam bam nhng noi dung khong lien quan en hoan canh.
- Tra li ben canh: hoi mot ang, tra li mot neo.
- Nhai li: khong tra li cau hoi ma lap lai cau hoi.
- Noi lap lai: lap i lap lai mot so t, cau.
- Ngon ng phan liet: gia cac cau khong co moi lien quan vi nhau.
- Suy luan benh ly: luon noi ve mot van e nhat nh, tap trung vao nhng cai
vun vat, b hiem.
- T duy t ky: tach ri thc te, luon noi en the gii ben trong ky la.
- T duy hai chieu: co nhng suy ngh cau noi hoan toan trai ngc nhau.
Trang 15
2. Roi loan noi dung t duy:

- nh kien: goi la y tng qua ang. La nhng nhan nh xuat phat t thc te
nhng b chi phoi bi cam xuc manh liet lam sai lech thc te. Khac vi
hoang tng, nh kien khong kem theo bien oi nhan cach.
- Hoang tng: nhng y tng phan oan sai lam khong phu hp thc te. o
la s tin tng vng chac vao cac y tng sai lam, tnh chat lap luan sai lam,
logic quanh co, mau thuan vi thc te.
- Am anh: nhng y ngh, hoi c co tnh cng bc. Ngi benh biet la sai
nhng khong xua uoi c.
CAC ROI LOAN TR NH
1. Giam nh:
Kem nh nhng s viec mi xay ra hay s viec cu. Thng gap trong tam
than tuoi gia, loan than kinh suy nhc.
2. Tang nh:
Nh lai rat ro nhng s viec rat cu, ca nhng s viec khong co y ngha
hay nhng chi tiet vun vat. Thng gap trong trang thai hng cam.
3. Quen:
- Quen toan bo: quen tat ca moi viec. Gap trong sau sut tr tue nang.
- Quen tng phan: quen mot so ky niem, quen thao tac nghe nghiep gap
trong ton thng khu tru hay cam xuc qua manh.
- Quen thuan chieu: quen nhng s viec xay ra ngay sau khi benh mot thi
gian. Gap trong chan thng so nao.
- Quen ngc chieu: quen nhng s viec xay ra trc khi benh. Gap trong
chan thng so nao.
4. Loan nh:
- Nh gia: nh ung s viec nhng nham sang mot thi iem, khong gian
khac. Gap trong benh thc the nao.
- Ba chuyen: quen cac s viec va thay vao o la s viec cha he xay ra nhng
ban than khong biet la mnh ba chuyen. Gap trong benh thc the nao .
- Nh nham: nh viec cua mnh thanh viec cua ngi khac hoac ngc lai.
Gap trong benh ong kinh.
Trang 16
CAC ROI LOAN HOAT ONG

1. Roi loan hoat ong co y ch:
-
Giam van ong, giam ong tac: gap trong trang thai lu lan .
- Mat van ong, mat ong tac: gap trong trang thai bat ong trong loan than
kinh hysteria, tam than phan liet.
- Tang van ong, tang ong tac: co nhng ong tac tha, t ong nh run,
nhay mat, may moi, nhun vai ... gap trong trang thai hng cam, tam than
phan liet ...
- ong tac d thng: nhng ong tac khong co y ngha nh siet manh tay,
nga mat nhn trng trng gap trong tam than phan liet.
2. Roi loan hoat ong ban nang:
- Hanh vi xung ong: cac hanh vi vo ngha, vo c, xay ra manh liet nh anh
ap tui bui, xe quan ao, la het thng xuat hien ot ngot, khong co s au
tranh e kem che.
- Say me xung ong: khac vong xam chiem ly tr, che ng toan bo tac phong
ngi benh. Thng xay ra tng cn.
CAC ROI LOAN Y THC
1. Roi loan y thc ban than:
Thay oi tnh cam, mat i cai toi, khong con biet vui, buon. Xay ra
trong moi benh tam than.
- a nhan cach: co nhieu con ngi khac nhau song song ton tai trong ban
than ngi benh.
- Giai the nhan cach: y ngha, hanh vi cua ai o ang xuat hien trong mnh
ch khong phai cua mnh.
2. Tri giac sai thc tai:
Cam giac xung quanh khong co thc. Ngi benh tri giac the gii xung
quanh mot cach m ho, xa xoi, cng nhac, khong mau sac, thap thoang nh co
bc man tha che phu ...
3. Trang thai boi roi:
Ngi benh thay ban than va xung quanh bien oi bat thng, khong the
giai thch c. Ngi benh lo ve bang khoan, lo lang, tm kiem ...
Trang 17
CAC ROI LOAN GIAC NGU

1. Roi loan luc bat au ngu:
Ngi benh len ging nam, tran troc mai en na em, gan sang mi
ngu c. Co khi thc suot ca em.
2. Roi loan o dai giac ngu:
Co trng hp ngu nhanh va sau nhng sau vai gi a thc va khong the
ngu lai c.
Co trng hp ngu lien tuc 12-16 gi trong ngay. Cn buon ngu cht ap
en, khong cng lai c.
3. Roi loan o sau giac ngu:
Ngi benh khong ngu sau ma ch m mang, nhan thc c l m moi
viec xung quanh. Giac ngu kem theo nhieu mong m.
4. Chng i trong giac ngu:
Con goi la mien hanh. Trong luc ang ngu ngi ra khoi ging, mac
quan ao, i lang thang trong nha hoac co nhng hanh ong khac roi len ging
ngu tiep. Sang hom sau thc day khong biet g ve s viec toi hom qua.
5. ong kinh trong giac ngu:
Trong khi ngu ngi benh len cn co giat, trn mat, gong cng, phan n g
s hai ...
CAC HOI CHNG TAM THAN
1. Hoi chng tam than thc the:
Thng gap trong cac benh ton thng thc the hoac roi loan hoat ong
nao. Hoi chng co the khi au cap tnh trong cac benh chan thng so nao,
nhiem trung hoac tien trien t t trong cac benh u nao, teo nao
Hoi chng bieu hien bang s suy yeu hoat ong tam than vi 3 trieu
chng c ban goi la tam chng Walther-Buel.
- Tr nh roi loan: kha nang ghi nh kem, ang tr, quen ca nhng s kien gan
ay nhat.
- Tr nang giam sut: sa sut trong hoc tap, tnh toan, hieu biet ...
- Cam xuc khong on nh: de chuyen t trang thai nay sang trang thai khac.
ang buon bong tr nen vui ve hoac gian d, oi khi tr nen khoai cam ...
Trang 18
2. Hoi chng Korsakov:

Thng gap ngi nghien ru hoac co tn thng nao nh u nao, tai
bien, chan thng Ngi benh thng l , vo cam, mau kiet sc.
- Quen thuan chieu: mat nh hng khong gian va thi gian, quen tat ca moi
viec.
- Loan nh: nh nhng s viec thi iem, khong gian nay sang thi iem,
khong gian khac.
Mac du quen tat ca nhng ieu mi xay ra sau khi benh nhng lai nh
rat chnh xac nhng nhng viec cu.
3. Hoi chng roi loan y thc:
Gom 3 nhom trieu chng chnh.
3.1. Mc o tnh tao suy giam:
- Y thc u am: con nang lc nh hng thi gian, khong gian nhng tra li
cham chap.
- Ngu ga: ngi benh lim dim, ngu ga. Nang lc nh hng thi gian, khong
gian khi con, khi mat, phai lay manh, goi to mi tnh.
- Ban hon me: mat nang lc nh hng, giam phan xa nhng cha xuat hien
phan xa benh ly.
- Hon me: mat y thc, mat toan bo phan ng va phan xa va co the xuat hien
phan xa benh ly.
3.2. Cac hoi chng lu lan tam than:
- Hoi chng sng s: au oc trong rong, t duy ngheo nan, khong bieu lo cam
xuc, hanh vi cham chap. Tuy nhien, khong co ao giac hay hoang tng.
- Hoi chng me sang: ao tng, ao anh ky la, ao th nhng con nh hng
ve ban than. Cac bieu hien thng tang len vao buoi chieu toi.
- Hon loan tam than: t duy ri rac, trang thai bang hoang ng ngac. Mat hoan
toan nh hng.
3.3. Cac trang thai roi loan y thc ac biet:
- Hoi chng hoanh hon: trang thai y thc b thu hep, xuat hien trong thi gian
ngan va mat ot ngot. Thng co ao th ghe rn va hoang tng.
- Hoi chng m mong: ngi benh nh va song that, va chiem bao, noi dung
ky quai.
Trang 19
4. Hoi chng ao giac hoang tng:

- Trang thai ao giac: noi mot mnh, noi tay oi, noi vi nhieu ngi ... thng
kem theo lo au, s hai, kch ong, me sang. Gap trong ngo oc ru.
- Hoi chng Paranoia: ch co duy nhat mot hoang tng tien phat nh ghen
tuong, phat minh, b hai ngi benh khong co ao giac, khong roi loan y
thc, khong co trieu chng tam than t ong.
- Hoi chng hoang tng:
Hoang tng cap tnh: hoang tng tam thi, bieu hien bang s hai, lo au,
ao giac li noi, hoang tng b hai
Hoi chng Kandinski Clerambault: con goi la hoi chng tam than t
ong. Gom co tam chng t ong la t duy t ong, cam giac t ong va
van ong t ong. Gap trong tam than phan liet, loan tam than phan ng.
- Hoi chng hoang tng ky quai:la s ket hp gia hoang tng b theo doi va
hoang tng b chi phoi: t cao ky quai, cho rang mnh co sc manh toi
thng, co quyen nang sieu nhien gap trong tam than phan liet.
- Hoi chng nghi benh: qua lo lang, qua chu y en sc khoe cua mnh, cho
rang mnh b mot benh nao o rat nang.
5. Hoi chng cam xuc:
- Hoi chng hng cam: gom 3 ac iem chnh: cam xuc hng phan, t duy phi
tan va van ong tang cng. Gap trong tam than hng tram cam.
- Hoi chng tram cam: gom 3 ac iem chnh: cam xuc buon rau, t duy
cham chap va van ong c che. Gap trong tam than hng tram cam.
- Hoi chng vo cam: ket hp s lanh am, bang quan vi mat hoat ong hoan
toan va bat lc.
- Hoi chng loan cam: kh sac u sau, han hoc, bat man, de noi cn gian d
6. Hoi chng cang trng lc:
- Kch ong cang trng lc: ban au ngi benh phan khi, noi nhieu, noi
dung ri rac, vo ngha. Khi trang thai kch ong tang len th xuat hien nhng
hanh vi ky d, kch 6ong hon loan.
- Sng s cang trng lc: thng xuat hien sau kch ong cang trng lc.
Ngi benh khong noi, khong tra li, khong ap ng, gi nguyen t the trong
mot thi gian dai.
Trang 20
7. Hoi chng roi loan tr tue:

- Hoi chng sa sut tam than bam sinh: con goi la cham phat trien tam than.
- Hoi chng sa sut tam than mac phai: la trang thai cuoi cung cua nhieu benh
khac nhau vi cac ac iem:
Giam hoac mat nang lc phan oan.
Suy yeu va roi loan tr nh.
Khong on nh ve cam xuc.
Bien oi nhan cach nang ne, mat kha nang thch ng vi cuoc song.
8. Cac hoi chng loan than kinh:
- Trang thai am anh: kh sac buon rau, cam giac ban than hen kem, trang thai
nghi benh.
- Trang thai hysteria: net mat, c ch, hanh vi gia tao, cng ieu, de b am th
va t am th, len cn gao khoc, xe quan ao, ngat xu
- Cac hoi chng suy nhc: tang nhay cam, de noi nong, mat t chu v nhng
chuyen vun vat, de ong long, a sau, a cam
9. Cac trang thai nhan cach benh:
Bieu hien bang s mat hoa hp, mat thang bang, khong on nh cua
nhan cach. Hay noi nong, vo ky luat, kho hoa mnh vi tap the, giam thch ng
vi nhng bien oi cua cuoc song.
Benh co the do bam sinh hoac mac phai nh trong benh ong kinh, tam
than phan liet, liet tien trien
Trang 21
T LNG GIA

1.
A.
B.
C.
D.
2.
A.
B.
C.
D.
3.
A.
B.
C.
D.
4.
A.
B.
C.
D.
5.
A.
B.
C.
D.
6.
A.
B.
C.
D.
Trang 22
Benh ong kinh va tam than phan liet.
BENH ONG KINH VA TAM THAN PHAN LIET

BS. Nguyen Van Thnh
MUC TIEU HOC TAP
1. Trnh bay khai niem va phan loai benh ong kinh, tam than phan liet.
2. Mo ta trieu chng benh ong kinh, tam than phan liet.
3. Neu cac bien phap quan ly ngi benh ong kinh, tam than phan liet.
BENH ONG KINH
Benh ong kinh la mot benh cua nao, co ac iem gay ra cho ngi
benh nhng cn co giat tai i tai lai nhieu lan.
1. Phan loai:
Benh ong kinh co nhieu the, vi nhng trieu chng hi khac nhau.
1.1. Da vao ton thng thc the nao bo, chia lam 2 nhom:
- ong kinh nguyen phat.
- ong kinh th phat.
1.2. Da vao bieu hien lam sang, chia lam 4 nhom:
- ong kinh cn ln.
- ong kinh cn nho.
- ong kinh cuc bo.
- ong kinh tam than van ong.
Tuy nhien tren thc te nc ta co 3 the chu yeu hay gap nhat: the ong
kinh toan than, the ong kinh cuc bo va the ong kinh kch phat Rolando.
2. Lam sang:
2.1. The ong kinh toan than:
Rat hay gap. Cn ong kinh nay thng tien trien qua 3 giai oan:
2.1.1. Giai oan trng lc:
La giai oan khi au, ngi benh ot nhien nga xuong ngat i, trong khi
o chan tay cng lai, ngc khong th c na, ngi xanh tai, hai ham rang
nghien chat, mat trn ngc, giai oan nay thng keo dai khoang na phut.
Trang 23
1.1.2. Giai oan giat rung:

Toan than ngi benh b rung ong manh bi nhng cn co giat toan
than, nhng cn nay moi luc mot manh hn, li b ay han ra ngoai tng t,
trong luc ham rang can lai, do o luon xay ra chay mau li, mieng.
Nhieu ba me co kinh nghiem, luc o at ngang qua mom gia hai ham
rang tre mot chiec ua e tranh tnh trang rang can vao li. Cac c mat
cung giat, lam meo mat ngi benh, va nc bot co the sui ra mep. Trong cn
nhieu tre tieu ngay ra quan.
Giai oan nay thng keo dai 2-3 phut, sau o ot nhien tre mem nhao
ca ngi, va benh chuyen sang giai oan hon me.
1.1.3. Giai oan hon me:
La giai oan cuoi cung cua cn ong kinh toan than, ngi benh nam
yen, toan than mem nhao, th kho khe, khong biet g na, hoan toan nh mot
benh nhan hon me, dan dan da de bt xanh tai nhn nh mot ngi ngu say.
Giai oan nay thng keo dai khoang 15 phut, nhng cung co khi ti 1
gi hoac vai gi. Cuoi cung benh nhan tnh lai, rat met moi, nhng khong con
nh nhng g va xay ra.
1.2. The ong kinh cuc bo:
La the ong kinh co nhng cn ch xay ra mot phan c the. Thong
thng la cn ong kinh na ben than hoac trai hoac phai. Ngi benh cung
co nhng hien tng co giat, nhng ch co giat mot na ben than, con ben kia
bnh thng.
Trong the ong kinh cuc bo nay, thong thng ngi benh khong ngat,
khong me, trong khi mot na than co giat, ho van tnh van biet. Tuy nhien oi
khi cung co trng hp cn ong kinh cuc bo lan toa dan tha nh cn ong kinh
toan than, va luc o trieu chng hoan toan giong vi cn ong kinh toan than.
1.3. The ong kinh kch phat Rolando:
La the ong kinh co nhng cn co the toan than co the cuc bo nhng
thng ch xay ra trong giac ngu. Thong thng cac cn nay hay xay ra trong
giac ngu em, nhng cung co the xay ra trong giac ngu tra, t khi xay ra ngoai
giac ngu.
ay la the ong kinh hay xay ra tre nho, s d co ten la Rolando v
ngi ta cho rang nguyen nhan do ton thng vung Rolando, la mot vung tren
nao.
Trang 24
2. Nguyen nhan:
Benh ong kinh la benh cua nao, do cac ton thng nao gay ra, v the
tat ca cac nguyen nhan gay ton thng nao eu la nguyen nhan gay ong kinh:
2.1. e kho:
Chuyen da e lau phai can thiep bang foocxep, giac hut. Co tre khi sinh
b ngat, neu keo dai lam cho mot bo phan nao thieu oxy gay ton thng, neu
ton thng khong hoi phuc c th co the gay ra benh ong kinh sau nay.
2.2. Benh cua nao va mang nao:
Mot so tre b viem nao hoac viem mang nao, benh nang lai cha chay
muon, co the khoi nhng co the e lai di chng nh mot cai seo nao hoac
mang nao, cai seo o cung co kha nang gay benh ong kinh sau nay.
- Chan thng au: do b nga ap au vao vat cng hoac nen gach c ng,
hoac tre ngu tren ging ngu m lan xuong at ap au xuong at gay chan
thng au. Nhng chan thng o luon gay ton thng cho nao va cung la
nguyen nhan hay gap cua benh ong kinh.
- Bu nao (u nao): mot so tre khi sinh ra co mot hay vai bu trong nao, bu
nay ngay cang ln, va cuoi cung gay nen cac cn ong kinh. Trong nhieu
trng hp, khoa hoc cha tm c nguyen nhan cua cac bu nay.
- Di truyen: trong gia nh co ong ba cha me... cung b ong kinh. Tuy nhien
nhieu khi s di truyen nay rat kn ao, quan sat ben ngoai khong thay c.
Nhng khi lam xet nghiem ien nao o th lai thay ngi cha hoac me co
dau hieu ton thng nao giong nh benh ong kinh, nhng cac ton thng
o cha nang ne en mc gay ra cac cn ong kinh.
3. Cach phong tranh va cham soc:
Noi chung benh ong kinh la mot benh nguy hiem, luon luon co the gay
chet ngi: co ngi chet ngay trong cn ong kinh nang do ngat th, chet do
nhieu cn ong kinh keo dai, lien tuc gay suy tim cap.
Rat nhieu trng hp cac em nho b tai nan chet ngi do cn ong kinh
xay ra ot ngot tren ng i, ang cau ca, ang treo cay... Phan ln cac trng
hp nay do gia nh khong trong nom, giao duc cac em chu ao.
Benh ong kinh co the cha khoi hoan toan, ngha la sau mot thi gian
dai cha tr, benh thuyen giam dan va hoan toan cac cn ma khong can dung
thuoc na. ieu chu yeu va quan trong la benh nhan va gia nh benh nhan
can het sc kien nhan.
Trang 25
Trong viec cha tr benh ong kinh, s hp tac gia gia nh va thay
thuoc la vo cung can thiet. Gia nh can luon luon ong vien tre, khch le tinh
than tre, khi tam hon tre c an bnh, t tng vui ve th cac cn ong kinh se
tha dan.
Trai lai, phai tranh cac thai o gian d, lanh nhat vi tre, v s lo s,
buon chan, gian doi se lam cac cn ong kinh de xuat hien...
Cho tre an uong ieu o, u chat dinh dng, khong cho tre dung cac
chat kch thch nh ca phe, ru bia, thuoc la.
Can trong nom giao duc tre, tranh cho tre cac nguy hiem co the xay ra
khi len cn ma khong co ngi ln ben canh nh khong cho tre ra ao mot
mnh, khong cho tre treo cay, lai xe mot mnh ra ng..., cung khong nen cho
tre i lau di nang to v nhiet o cao rat de lam xuat hien cn ong kinh.
Gia nh can cho tre dung thuoc ung, uong thuoc eu an, khong c
quen cho tre uong thuoc, du ch quen mot ngay mot lan cung co the lam cn
ong kinh tai phat, va khi o viec ieu tr se tr nen kho khan hn.
Phai xac nh benh ong kinh la mot benh cha tr lau dai, neu nong voi
se dan en nhieu hau qua tai hai va chac chan se that bai trong ieu tr.
BENH TAM THAN PHAN LIET
Tam than phan liet la mot benh tam than nang, tien trien t t, lam bien
oi nhan cach ngi benh theo kieu phan liet, tc la lam cho ho dan tach khoi
cuoc song cong ong, thu dan vao the gii ben trong (the gii t ky).
Benh tam than phan liet khong phai la mot benh do ma qu gay ra, cung
khong phai do "i cha an man, i con khat nc", ma la mot benh ly cua
nao, co nhng bien oi sinh hoc phc tap, chu tac ong manh cua moi trng
tam ly xa hoi khong thuan li.
Benh tam than phan liet la mot benh pho bien tren the gii va nc ta
ty le t 0,3 - 1% dan so. Benh co the cha c hoac thuyen giam tot neu c
phat hien sm, cha tr kp thi, hp l.
1. Bieu hien lam sang:
Hai ac iem chnh cua tam than phan liet la tnh t ky, thieu hoa hp
va s giam sut hoat ong tam than. Bieu hien lam sang cua benh rat a dang:
- Benh nhan cho rang y ngh cua mnh b phat thanh, y ngh cua mnh b
ngi khac biet, hoac ho oc c y ngh cua mnh.
Trang 26
- Nghi ng co ngi ieu khien chi phoi, kiem tra; b theo doi, am hai hay au
oc mnh, ghen tuong vo ly.
- Cho mnh co kha nang ac biet, co quyen lc nh sieu nhan co kha nang
lam c nhng viec ky la, la ngi nha tri, ieu khien c ma gio ...
- Nghi ng mnh mac benh nang nh ung th, lao, HIV, giang mai, tim mach,
ma thc te khong b benh g.
- Ngh rang mnh co nhng khuyet iem ln, co toi phai b trng phat nang.
- Benh nhan nghe, nhn, ngi hoac cam thay nhng g ma ngi khac khong
thay (khong co trong thc te): nghe thay tieng noi trong au hoac tieng noi
phat ra t mot bo phan nao o cua c the ...
- Cac bat thng ve hanh vi cam xuc.
Kch ong, ap pha, ho het vo c, hanh hung vi ngi xung quanh.
t noi, hoi gang cung khong noi, khong an, thu mnh lai, tnh tnh kho lanh
khong muon tiep xuc vi ngi than.
Tnh kh vui buon, gian d that thng.
2. Cac the lam sang:
Co 4 the lam sang chnh:
- The n thuan: dien tien t t, cac trieu chng am tnh xuat hien ro net.
Ngi benh ue oai, l , th vi moi viec, khong chu y ve sinh c the ,
ngay cang thu hep vao the gii t ky.
- The thanh xuan: kch ong, lo lang, ro daio, t duy r i rac, cau ch kho hieu.
Benh thn gap ngi tre di 20 tuoi.
- The hoang tng: la the thng gap nhat. Noi bat la hoi chng hoang tng
va ao giac.
- The cang trng lc: thng ot ngot trang thai cang trng lc kch ong
hay sng s.
Ngoai ra con co cac the:
- Tam than phan liet cap.
- Tam than phan liet tiem tang.
- Tam than phan liet the cam xuc phan liet.
- Tam than phan liet the di chng ...
Trang 27
3. Chan oan:
Blueler, cha e cua thuat ng tam than phan liet e ngh chan oan da
vao 4 tieu chuan chnh:
- Roi loan lien tng.
- Roi loan cam xuc.
- T ky.
- Hai chieu.
3. Quan ly ngi benh tam than phan liet:
Do so ngi benh tam than phan liet ong, benh phat sinh tuoi thanh
thieu nien, ket qua ieu tr han che nhat la sau khi benh a i vao giai oan
man tnh nen viec phong benh va quan ly rat can thiet.
3.1. Gia nh:
- Phat hien sm nhng thay oi bat thng ke tren.
- a ngi benh en vi cac dch vu cham soc sc khoe tam than e nhan
c t van can thiet cua thay thuoc.
- Quan ly va cho uong thuoc eu an, ung lieu lng, gi giac theo ch nh.
- Benh tam than phan liet tai phat phan ln la do khong uong thuoc eu an
hoac t y cat thuoc.
- Benh se thuyen giam va on nh tet neu c gia nh quan tam, tao moi
trng thch ng, dung nap tot.
- Nhng hieu biet sai lam can tranh:
Cho rang thuoc tam than la loai thuoc ngu, nay benh nhan a ngu tot th
khong can dung na.
Cho rang thuoc cha benh tam than la thuoc oc, e ngai khong s dung
mac du a co ch nh cua bac s.
3.2. Cong ong:
- Can thong cam, chia se vi benh nhan va gia nh, khong mac cam, rieu ct
treu troc, ngc ai.
- Giup benh nhan co viec lam.
- Giup benh nhan va gia nh khi gap tnh huong kho khan.
Trang 28
3.3. Can bo y te:

- nh ky kiem tra benh, t van ve ieu tr va tai phuc hoi chc nang tam l xa
hoi, cap phat thuoc ay u cho benh nhan.
- Hng dan gia nh quan ly va cho uong thuoc eu.
- Hng dan gia nh phat hien kp thi cac bieu hien tai phat benh va nhng
tac dung phu khi uong thuoc an than kinh.
3.4. Cac c s quan ly, cham soc ngi benh tam than phan liet:
-
Benh vien Tam than tnh hoac thanh pho.
Tram sc khoe Tam than tnh.
Phong kham Tam than tai cac quan.
Tram y te xa, phng.
Cac benh nhan tam than phan liet c ieu tr ngoai tru mien ph theo
khu vc c tru.
Trang 29
T LNG GIA

1. Giai oan th 3 cua ong kinh toan than la:
A. Hoi tnh.
B. Hon me.
C. Trng lc.
D. Giat rung.
2. Tieu trong quan, sui bot mep, meo mieng la nhng bieu hien ac trng
cua ong kinh giai oan:
A. Hoi tnh.
B. Hon me.
C. Trng lc.
D. Giat rung.
3. The ong kinh thng gap tre nho, xay ra trong giac ngu:
A. ong kinh toan than.
B. ong kinh cuc bo.
C. ong kinh keo dai.
D. ong kinh kch phat Rolando
4. Bieu hien lam sang ve cam xuc cua tam than phan liet:
A. Nghe thay tieng noi trong au.
B. Nghi ng co ngi ieu khien, chi phoi.
C. Kch ong, ap pha.
D. Nghi ng b theo doi, am hai.
5. Benh tam than phan liet tai phat phan ln la do:
A. Lam viec tr oc qua mc.
B. Lao ong the lc qua mc.
C. Dung thuoc khong ung ch dan.
D. Gia nh khong quan tam.
6. Quan ly ngi benh tam than phan liet:
A. Bat buoc ieu tr tai benh vien tam than.
B. Phai tap trung ieu tr tai tram sc khoe tam than tnh.
C. Tap trung ieu tr tai phong kham tam than huyen.
D. ieu tr ngoai tru theo khu vc.
Trang 30
GPSL va cach kham tai mui hong.
GIAI PHAU SINH LY VA CACH KHAM TAI MUI HONG

BS. Nguyen Van Thnh
MUC TIEU HOC TAP

1. Mo ta ac iem giai phau mot so c quan vung tai mui hong.
2. Neu chc nang sinh ly mot so c quan vung tai mui hong.
3. Trnh bay mot so ky thuat chnh trong kham tai mui hong.
GIAI PHAU VA CHC NANG VUNG HAU HONG
1. Giai phau vung hau hong:
1.1. Cau tao vung hau hong:
Hong la mot ong c va mang trc cot song co. i t mom nen ti ot
song co th IV, la nga t cua ng an va ng th, noi lien mui pha tren,
mieng pha trc vi thanh quan va thc quan pha di. Giong nh mot cai
pheu phan tren loe rong, phan di thu hep. Thanh hong c cau truc bi lp
can, c, niem mac. Hong chia lam 3 phan:
- Hong mui (t hau): cao nhat,
lap sau man hau, sau di
1
cua hai lo mui sau. Tren noc co
2
3
amidan vom. Hai thanh ben co
8
4
loa voi Eustachi thong len hom
nh va ho Rosenmuler.
7
- Hong mieng (khau hau): pha
tren thong vi hong mui, pha
di thong vi hong thanh
quan, pha trc thong vi
6
khoang mieng va c man
5
hau phan cach. Thanh sau
hong mieng lien tiep vi thanh
Hnh 8.2: Cau tao cua hoc mui
sau hong mui va bao gom cac
1. Xoang tran
2. Xoan mui tren
lp niem mac, can va cac c
3. Xoan mui gia
4. Xoan mui di
kht hong. Hai thanh ben co
5. Tien nh mui
6. Khau cai cng
amidan hong hay amidan khau
7. Xng bm
8. Xoang bm
cai nam trong hoc amidan.
- Hong thanh quan (thanh hau): i t ngang tam xng mong xuong en mieng
thc quan, co hnh nh cai pheu, mieng to m thong vi hong mieng, ay
pheu la mieng thc quan phan hong di.
Trang 31
Thanh sau lien tiep vi thanh sau hong mieng. Thanh trc pha tren la
ay li, di la sun thanh thiet va hai sun pheu cua thanh quan. Thanh ben
nh mot mang hep dan t tren xuong di.
Nep pheu-thanh thiet cua thanh quan hp vi thanh ben hong tao nen
mang hong-thanh quan hay xoang le.
1.2. Vong waldeyer:
Hong co cac to chc lympho tao thanh mot vong bao quanh goi la vong
Waldeyer. Cac to chc amidan giong nh cau truc hach bach huyet. Cac
amidan co chc nang sinh ra cac khang the e bao ve c the. Cac to chc
amidan gom:
- Amidan khau cai: la to chc lympho ln nhat gom hai khoi hai thanh ben
hong va c nam trong hoc amidan. Hoc nay co vo boc phan cach vi to
chc ben hong, pha trc co tru trc, pha sau co tru sau che phu, ch co
mat pha trong va di thay c trc tiep, goi la mat t do cua cua amidan.
Mat t do nay co cac khe an lom sau vao to chc amidan va c che phu
bi lp bieu b. Chnh cac khe hoc nay dien ra hoat ong mien dch cua
amidan.
- Amidan li: la nhng to chc lympho nam ay li sau V li, thng co
t 5 en 9 am mo lympho. Amidan li lien quan chat che vi amidan
hong.
- Amidan vom (Luschka): la to chc lympho nam noc vom mui-hong ngay
ca mui sau, khong co vo boc nh amidan khau cai, mat t do thng co 5
kha sui doc. Do v tr cua amidan vom nen no thng la nguyen nhan gay
viem nhiem tai, mui, hong.
- Amidan voi (Gerlach): la nhng to chc lympho nho nam ho Rosenmuler
quanh lo voi Eustachi.
1.3. Khoang quanh hong:
Quanh hong co cac khoang cha cac to chc can, c, mach mau, than
kinh, hach bach huyet va cac khoang nay co lien quan mat thiet vi hong.
- Khoang ben hong (Sebileau): cac c tram-hong, tram-li, tram-mong va day
chang tram-mong, tram-ham lam thanh mot dai hay bo (bo hoa Rioland)
chia khoang nay thanh hai phan:
Khoang trc tram hay trc di mang tai.
Khoang sau tram hay sau di mang tai.
Trang 32
- Khoang sau hong (Henke): nam gia can bao hong va c trc cot song.
Trong khoang co hach bach huyet ln la hach Gillette, hach nay ch co tre
nho, no se teo i khi tre 5 tuoi. Khoang Henke keo dai t hong-mieng xuong
en hong-thanh quan.
1.4. Mach mau:
Mach nuoi dng thuoc nganh ong mach canh ngoai: ong mach hau
len, ong mach giap trang tren, ong mach khau cai len.
1.5. Than kinh:
- Than kinh cam giac thuoc day IX, X. Day IX chi phoi nen li va 1/3 di
amidan. Day X chi phoi thanh sau hong va man hau.
- Than kinh van ong chu yeu do nhanh trong cua day IX va day XI.
1.6. Mach bach huyet:
Mach bach huyet o vao cac hach sau hong, hach Gillette, hach di c
nh than va hach day canh.
2. Sinh ly cua hau hong:
Hong la nga t gia ng an va ng th: khong kh i qua phan mui
va mieng cua con thc an i qua phan mieng va thanh quan.
Phan mui va mieng c ngan cach bi khau cai mem va li ga (tieu
thiet) co tac dung nh cac van.
Bnh thng tieu thiet bat ra sau, luong khong kh ht vao t mui i qua
hau thanh quan, en kh quan, vao phoi. Khi an, tieu thiet bat ra trc, ay kn
vung hau thanh quan, thc an i vao thc quan. Nh c che t ong nay ma
thc an khong lot vao phoi va khong kh khong i vao da day.
Hong am nhan cac chc nang sau:
- Chc nang nuot: sau khi thc an a c nhai, nhao tron mieng c ay
vao hong e thc hien qua trnh nuot: a thc an xuong mieng thc quan.
- Chc nang th.
- Chc nang phat am.
- Chc nang nghe.
- Chc nang v giac.
- Chc nang bao ve c the.
Trang 33
GIAI PHAU VA SINH LY THANH QUAN

1. Giai phau thanh quan:
Thanh quan la c quan phat am va th, nam trc thanh hau, t ot
song C3-C6, noi hau vi kh quan.
Thanh quan di ong ngay di da vung co trc khi nuot hoac khi cui
xuong hoac ngang len.
Thanh quan phat trien cung vi s phat trien cua bo may sinh duc, nen
khi trng thanh th giong noi cung thay oi (v giong), nam gii phat trien
manh hn v vay giong noi cua nam tram uc, n trong cao.
Thanh quan c cau tao bi cac to chc sun, si va c.
1.1. Khung sun:
- Sun thanh thiet hay sun nap, nam cao pha trc lo tren cua thanh quan, khi
ha xuong no se ay thanh quan lai.
- Sun giap gom 2 manh tao thanh mot goc m ve pha sau, trong o pha tren
co sun nap.
- Sun nhan la mot vong tron nh cai nhan nam di thap ma tren no la sun
giap.
- Hai sun pheu ng thang, goi tren b sau cua sun nhan. Khi hai sun pheu
quay len, thanh mon se m hay khep lai.
Ngoai ra con co co cac sun nho khong quan trong nh: sun Santorini va
sun Wrisberg.
1.2. Cac c thanh quan:
- Nhom c lam hep thanh mon: c nhan pheu ben, c giap pheu, c pheu
cheo va ngang, c pheu nap thanh hau.
- Nhom c lam rong thanh mon: c nhan pheu sau, c giap nap thanh hau.
- Nhom c lam cang va chung day thanh am: c nhan giap, c thanh am.
1.3. Cac mang va day chang:
Noi cac sun vi nhau va vi cac to chc xung quanh chu yeu la:
- Mang giap mong: noi sun giap vi xng mong.
- Mang giap nhan: noi sun giap vi sun nhan.
- Day chang nhan-pheu: noi sun nhan vi sun pheu.
Trang 34
1.4. Cau truc trong cua thanh quan:

Mat trong thanh quan lat bang te bao tru ho hap, i t b t do day thanh
la te bao malpighi. T tren xuong gom:
- Tien nh thanh quan la khoang m ve pha tren.
- Bang thanh that.
- Buong Morgagni.
- Thanh mon la khoang gia hai day thanh.
- Ha thanh mon la khoang m ve pha di vung kh quan.
- Hai xoang le pha ngoai m len tren vao vung ha hong.
1.5. Mach mau.
- ong mach: cac ong mach thanh quan tren va di la nganh cua ong
mach giap trang tren va giap trang di. Nhn chung, cuong mach than kinh
cua tuyen giap trang cung la cuong mach than kinh cua thanh quan.
- Tnh mach: i theo ong mach o ve tnh mach giap li va di on.
1.6. Than kinh:
Do hai day than kinh thanh quan tren va di, tach t day than kinh X.
- Day thanh quan tren: cam giac cho thanh quan pha tren nep thanh am va
van ong c nhan giap.
- Day thanh quan di: hay day quat ngc van ong cho hau het cac c cua
thanh quan va cam giac t nep thanh am tr xuong. Than kinh giao cam cua
thanh quan tach hach giao cam co gia va co tren.
2. Sinh ly thanh quan:
2.1. Th:
- Khi th hai day thanh am c keo xa khoi ng gia lam thanh mon c
m rong e khong kh i qua.
- ong tac tren c thc hien bi c m (c nhan pheu).
- Hai day thanh m ra va khep lai theo nhp th c ieu chnh bi hanh tuy.
2.2. Phat am:
- Li noi phat ra do luong khong kh t phoi tac ong len cac nep thanh am.
- S cang va v tr cua nep thanh am anh hng en tan so am thanh.
Trang 35
- Am thanh thay oi la do s cong hng cua cac xoang mui, hoc mui, mieng,
hau va s tr giup cua moi, li, c man hau.
2.3. Thoi:
Nh co s c ong cua long ngc, tao nen mot luong khong kh i t
phoi, kh, phe quan len, tao ra luong khong kh co ap lc va trong khoang thi
gian nhat nh.
2.4. Rung.
- Hai day thanh c khep lai.
- Niem mac day thanh rung ong nh luong kh thoi tao ap lc di thanh
mon a gay nen o cang day thanh.
- o cang day thanh do cac c cang day thanh ma chu yeu la la c giap -pheu.
- Cac am thanh tram hoac bong phu thuoc o cang nhieu hay t cua day
thanh.
2.5. Cong hng:
Nh vao cac hoc tren thanh mon (thanh quan, hong, mieng, mui).
GIAI PHAU SINH LY TAI
1. Giai phau tai:
Cau truc giai phau tai gom 3 phan: tai ngoai, tai gia va tai trong.
Tai ngoai
Tai trong
Tai gia
S o cau tao cua tai
Trang 36
- Tai ngoai: gom loa tai (vanh tai), ong tai.

- Tai gia: mang nh. Chuoi xng con (xng bua, xng e, xng ban ap)
cac xng nay lien ket vi nhau bi cac khp. Cac te bao chum. Voi
Eustache la ong thong gia hom nh vi thanh sau hong. Voi nh co chc
nang ieu hoa can bang ap lc trong hom nh va moi trng ben ngoai mang
nh.
- Tai trong: gom me ao xng tien nh va cac ong ban khuyen co chc nang
gi thang bang cho c the. Oc tai co hnh dang nh con oc co nhiem vu tiep
nhan am thanh sau o ma hoa va chuyen len nao.
2. Sinh ly tai:
Tai co cac chc nang chnh:
2.1. Dan truyen am thanh:
C che nghe: song am thanh ap vao mang nh lan truyen qua chuoi
xng con, oc tai en c quan thu cam am thanh sau o theo than kinh oc tai
len nao.
2.2. Gi thang bang c the, nh hng trong khong gian:
C quan tien nh co chc nang gi cho c the luon trang thai can
bang trong khong gian ba chieu.
Khi roi loan chc nang sinh ly nghe dan en giam hay mat kha nang
nghe. Roi loan chc nang thang bang bieu hien benh ly chong mat, mat thang
bang.
CACH KHAM BENH TAI MUI HONG
1. T the thay thuoc:
Thay thuoc ngoi trc mat ngi benh. Ghe ngoi khong ta, cao hn ghe
ngi benh mot t. au eo en clar e trong t the kham, hai chan e sang
ben trai ngi benh. Cach ngi benh khoang 30cm.
2. T the ngi benh:
Ngi benh ngoi thang, lng khong ta vao ghe, mat oi dien vi thay
thuoc. Khi kham tai ch nen quay au ngi benh ch khong xoay ghe. e san
mot cai chau e ngi benh nho.
Tre em de bao co the ngoi vao long me. Tre hieu ong, hay giay dua nen
co y ta, ieu dng ngoi kem e gi.
Trang 37
3. Th t kham:
Khi kham can tuan thu nguyen tac: nhng thao tac kham gay kho chu
nen tien hanh sau cung.
au tien kham mui, tiep o en thao tac at Ephedrin 3% vao 2 lo mui.
Trong khi i niem mac mui co ta chuyen sang kham hong, kham thanh quan
va kham tai. Cuoi cung tr lai kham mui lan hai.
Kham tai mui hong can phai nghe phoi, nghe tim hoac s gan, lach. V
vay, thay thuoc phai am hieu ve noi khoa.
Lu y, trong khi ngoay mui, ngoay tai ngi benh co the ngat. V vay phai
at san ben canh ghe kham mot chiec ging e ngi benh nam ngh.
4. Mot so ky thuat thng ap dung khi kham benh tai mui hong:
4.1. Xong mui:
4.1.1. Dung cu:
- 1 pheu xong.
- 1 ong nho giot.
4.1.2. Cach xong:
- o nc am vao pheu.
- Nho 4-5 giot thuoc xong vao, bao ngi benh ht hi thuoc bang mui va
mieng qua lo pheu.
- Khi nc nguoi th o them nc vao.
- Xong t 5-10 phut.
- Xong xong khuyen ngi benh ngh trong nha khoang 10 phut e tranh s
thay oi nong lanh ot ngot.
4.2. Nho thuoc vao mui:
Ngi benh nam nga, au e ngoai canh ging, thap hn mat ging
va nga toi a ve sau e 2 lo mui nhn len tren.
- Nho moi ben mui 3 giot Ephedrin.
- i 3 phut.
- Nho vao moi ben 3 giot Argyrol 3%.
- i 3 phut sau mi cho ngi benh ngoi.
Trang 38
4.3. Ra tai:
4.3.1. Chuan b:
- Thuoc ra tai va nho tai.
- Ong nho giot.
- Mot t que tam bong a tiet trung va kho.
4.3.2. Cach ra:
- Ngi benh nam nghieng, tai b au hng len tren . Tre em phai co ngi
ln gi.
- Dung ong nho giot nho thuoc vao vach tai (khong nho vao gia lo tai).
- Day i day lai trc lo tai cho mu long ra.
- Lay que tam bong lau sach.
- Lap lai 3-4 lan.
- Nghieng doc tai ve pha di cho nc chay ra het.
- Tham kho tai.
4.3.3. Cach nho thuoc:
- Nho Con Boric hoac Glycerin borat vao vach ong tai.
- Nut bong gon.
Trang 39
T LNG GIA

1. Cau truc co hai ben thanh hong, thong vi hom nh:
A. Amidan.
B. Waldeyer.
C. Eustachi.
D. Luschka.
2. Gerlach la:
A. Amidan khau cai.
B. Amidan li.
C. Amidan vom.
D. Amidan voi.
3. Khoang gia hai day thanh la:
A. Bang thanh that.
B. Thanh mon.
C. Ha thanh mon.
D. Xoang le.
4. ay la nhng cau truc thuoc tai gia, NGOAI TR:
A. Xng bua.
B. Tien nh.
C. Te bao chum.
D. Voi nh.
5. Khuech ai am thanh la chc nang cua:
A. Vanh tai.
B. Mang nh.
C. Tien nh.
D. Oc tai.
6. T the ngi benh khi ra tai:
A. Nam nga.
B. Nam sap.
C. Nam nghieng ben tai au.
D. Nam nghieng ben tai lanh.
7. Theo trnh t, noi dung nao can thc hien au tien khi kham tai mui hong:
A. at Ephedrin.
B. Kham hong.
C. Kham mui.
D. Kham tai.
Trang 40
Mot so benh ly viem nhiem vung mui hong.
MOT SO BENH LY VIEM NHIEM VUNG MUI HONG

BS. Nguyen Van Thnh
MUC TIEU HOC TAP

1. Neu nguyen nhan cua mot so benh viem nhiem vung mui hong.
2. Mo ta trieu chng va bien chng cua mot so benh vung mui hong.
3. Trnh bay bien phap ieu tr cua mot so benh vung mui hong.
VIEM MUI XOANG D NG
Benh d ng, trong o co viem mui xoang, la mot trong nhng benh gay
ton kem nhat ca ve thi gian, chi ph ieu tr lan hieu suat lao ong. Ty le mac
benh nay tang nhanh do moi trng ngay cang o nhiem.
Benh bieu hien bang 2 hnh thai: viem mui d ng theo mua hoac viem
mui d ng quanh nam.
1. Nguyen nhan:
Viem mui xoang d ng xuat hien khi tiep xuc vi cac d nguyen nh bui
nha, thc pham (trng, sa, cac loai hai san...), thuoc, phan hoa, s thay oi
cac yeu to cua moi trng (o am, nhiet o), tinh than cang thang, noi tiet to,
vi khuan, virus...
2. Trieu chng:
Ngi b viem mui d ng rat nhay ben vi cac bien oi trong mui.
- Nga ngay, buon buon trong mui roi hat hi hang trang.
- Chay nc mui trong.
- Ngat tac mui.
- Cam giac kho th.
- Noi giong mui.
- Suy giam khu giac, co khi mat khu giac.
Viec chan oan benh chu yeu da vao tien s d ng cua ngi benh
cung nh gia nh ho. Ngoai ra, can lam mot so xet nghiem nh:
- Tm te bao ai toan trong dch mui.
- Test tham do vung ngoai ra nh test lay da, test noi b...
Trang 41
4. ieu tr:
Chu yeu la d phong bang cach thay oi moi trng song neu tm c
yeu to d nguyen (phng phap nay thng kho thc hien), gi nha ca luon
thoang mat, sach se.
Nang cao sc e khang t nhien cua c the bang cac yeu to vi khoang
chat, kh hau lieu phap, tam suoi nc nong, cham cu, tap the duc thng
xuyen ...
Co the ieu tr trieu chng bang thuoc khang histamin, corticoid toan
than va tai cho...
Hien a co phng phap ieu tr ac hieu, o la giai man cam. Ngi
benh c a d nguyen vao c the vi lieu nho va tang dan e tao khang the
bao vay, thay oi cach ap ng cua c the vi d nguyen va v the lam mat
trieu chng d ng. Thi gian ieu tr thng keo dai t 6 thang en 5 nam.
VIEM XOANG
Xoang la cac hoc trong xng chung quanh mui. Co bon cap xoang:
xoang tran tran, xoang bm gia oi mat, xoang sang nam sau trong au
pha sau mat va xoang ham nam sau go ma, di hoc mat. Cac xoang nay co
ng nho an thong vao mui. Khong kh ra vao va cac chat nhay trong xoang
theo cac ong nay o ra mui.
1. Nguyen nhan:
Co the la do vi trung, sieu vi hoac do vi nam, thng thay nhat la sau khi
b cam cum hoac do viem mui d ng keo dai hoac do tnh trang veo vach
ngan, co trng hp viem xoang la hau qua cua sau rang, nhiem trung rang
ham tren.
2. Trieu chng:
Cac trieu chng cua viem xoang c chia thanh 2 nhom:
2.1. Cac trieu chng chnh:
- Nhc au.
- Nghet mui.
- Chay nc mui:
Chay ra trc: thng co mau xanh uc.
Chay ra sau: gay nga hong va kch thch ho, kht, khac
Trang 42
- Ngi kem, mat mui.

- au nhc vung mui mat: an au cac iem au cua xoang: goc mui mat, vung
ma, thai dng, vung tran, vung cham, au sau trong ho mat.
- Sot: thng gap trong viem xoang cap.
2.2. Cac trieu chng phu:
- Chong mat, au au vung nh, thai dng, cham gay.
- Ho dai dang nhng khong co nguyen nhan hong hoac kh phe quan.
- au tai hay cam giac ay, cang, nang trong tai.
- Nhc rang.
- Hi th hoi.
- Met moi, ue oai, ngi benh thng khong tap trung suy ngh c.
Viem xoang gay kho chu cho ngi benh nhng hiem khi co the e doa
ti sc khoe, neu b tai phat nhieu lan hoac khong ieu tr, viem xoang tr
thanh benh man tnh, rat kho cha tr.
3. Bien chng:
- Viem phe quan man tnh hay lao phoi gia do mu t xoang viem chay xuong
hong. Ngi benh co ho, khac m oi khi lan mau, sot nhe ve chieu...
- Viem hong man: rat hong, vng hong, thng phai nuot lien tuc nen oi khi
co cam giac nghen th.
- Viem day than kinh th giac sau nhan cau: co the do viem xoang cap hay
man. Mat b m, th lc giam rat nhanh.
- Viem tay o mat, viem m mat, viem tui le
- Viem xng so, viem mang nao, viem nao, ap xe nao: ngi benh nhc au,
cng gay, non ...
- Viem tac tnh mach hang: sot cao, ret run, nhc au, cng gay, loi mat, dan
tnh mach vung tran va m mat ...
4. ieu tr:
- Dung thuoc giam au n gian: Paracetamol, mot so NSAIDs
- Xong hi, ra mui bang nc muoi sinh ly am, uong nc nhieu e lam
loang cac chat tiet.
Trang 43
- Dung thuoc chong sung huyet mui: Pseudoephedrine, Phenylpropanolamin

Thuoc chong so mui co the giup mu va chat nhay thoat ra, nhng cung phai
can than khi dung v co the gay hai nhieu hn li khi lam kho mui qua mc
va cac chat khong thoat ra ngoai c
- Khang sinh: thng dung cac khang sinh ho Macrolid, -lactam the he II
hoac III, Quinolon the he II Mot t khang sinh t 10 - 14 ngay.
Kem theo ieu tr bang thuoc, co the gay te va choc ra xoang bang
phng phap Proetz. Phng phap nay rat hieu qua, ngi benh cam thay de
chu sau vai lan ra. Choc ra xoang ham c ch nh trong mot so trng
hp viem ban cap va viem man co tac dung giai thoat cac chat ong.
Mot so trng hp viem xoang man hoac veo vach ngan can c phau
thuat khi ngi benh khong ap ng vi ieu tr noi khoa. Tuy nhien, sau phau
thuat van co 30-40% ngi benh tai phat. Viec tai phat viem xoang tuy theo c
a, tuy loai viem xoang ngi benh mac phai va tuy thuoc viec ngi benh co
tuan thu cac hng dan ieu tr, theo doi cua bac s hay khong.
Ngay nay, thiet b noi soi xoang co the biet c ro rang cho b tac
nghen va co the ap dung ky thuat cao cap e phau thuat thay v phai mo theo
kieu cu nen ket qua ieu tr tot hn.
VIEM V.A
V.A (Vegetations Adenoides) la mot to chc lympho giong nh amidan
nam tai vom mui hong, khong the nhn thay qua ng mui, do vay ch quan
sat ro khi noi soi. tre bnh thng VA ch la lp niem mac vom hi day. Tre
em t 6 thang en 4 tuoi do khang the t me bat au giam, khang the cua tre
cha u, mot so em co bat thng trong hoc mui nh veo xng, cuon mui ln,
d ng, kem theo ieu kien moi trng song o nhiem nen hay b viem mui
hong, viem VA.
Trang 44
Khi VA b viem nhieu lan, se phat trien qua mc che kn ca mui sau,
gay ra tac nghen ng th, lam cho tre thng xuyen nghet mui, khi ngu
khong th c bang mui, phai ha mom th, ngu ngay, giac ngu khong sau,
thng xuyen gay viem tai gia, viem ng ho hap tren.
1. Trieu chng:
- Sot cao 39 400, oi khi gay ra co giat.
- Nghet mui: be khong th c bang mui do VA ln.
- Ngu ngay: thng ha mom th, hep ng th, ngu ngay.
- Chay mui: luc au chay mui trong sau o chay mui co mau trang, vang, tanh,
thng xuyen chay mui (dau hieu mui thoi lo).
- Tieu chay: do be nuot am, dch, mu t VA chay xuong nen bung thng kho
tieu, hay b tieu chay.
- Chan an: do bung thng xuyen roi loan tieu hoa nen chan an.
- Quay khoc, giac ngu chap chn khong sau: do nghet mui, kho th nen ngu
chap chn, hay giat mnh va quay khoc ve em.
- Bo mat sui vom: rang ho, tran nho, rang moc khong eu.
- Noi soi: VA ln nam vom mui hong, san sui, che kn ca mui sau.
2. Bien chng:
- Viem tai gia.
- Phe quan phe viem.
- Viem thanh quan cap.
Trang 45
- Roi loan tieu hoa.

- D dang vung so mat.
- Nghet mui va ngng th khi ngu.
3. ieu tr:
3.1. ieu tr noi khoa:
- Gi ve sinh rang mieng.
- Cho tre an u dinh dng.
- Gi ve sinh mui, hong: ra mui, nho mui bang dung dch nc muoi 9%0,
xuc hong nc sach sau khi an.
- Dung thuoc khang sinh: Macrolid, beta lactam
- Dung thuoc khang viem.
3.1. ieu tr ngoai khoa:
Nao VA bang Coblator.
VIEM AMIDAN
Amidan la hang rao mien dch vung hong mieng, hoat ong manh t 4 10 tuoi, sau o en tuoi day
th mc o mien dch cua
amidan giam ro va khong con
hoat ong manh na. Amidan
b viem i viem lai nhieu lan
do cac o viem nam trong
amidan thng la ni khi
phat cho nhng t viem vung
hong. Viem amidan chiem ty
le cao tre em, thng do vi
khuan gay ra.
1. Nguyen nhan:
- Do lien cau tan huyet beta nhom A hay gay ra bien chng viem khp cap,
viem noi tam mac, benh van tim va gay ra viem cau than.
- Do vi khuan bach hau gay ra giai mac lam nghe ng th va tao ra oc to.
- Viem amidan do nam ngi suy giam mien dch.
Trang 46
- Do viem ng ho hap tren anh hng en viem amidan.

- Viem amidan do nhiem sieu vi.
2. Trieu chng:
- Sot cao: thng sot cao 39 400C kem theo kho co, au co, kho nuot.
- Nghet mui: thng xuat hien cham hn so vi sot, ngi benh nghet mui sau
o chay mui.
- Nhc au: thng nhc au vung hai ben thai dng.
- Kham hong: hai amidan sng o, oi khi co gia mac trang bam vao amidan.
- Xet nghiem mau thng bach cau tang cao.
3. Bien chng:
3.1. Benh tinh hong nhiet:
Do oc to cua lien cau trung gay ra, ngi benh noi ban, noi hach, au
hong, nhc au, oi ma, sot cao, amidan sng to, hong o, li o, nhp tim
nhanh. Amidan co gia mac. Benh nay dan en bien chng viem tai gia hoai
t cac xng con.
3.2. Viem khp cap:
Ngi benh b cac trieu chng sng, nong, o au cac khp co tay, au
goi, cac ngon tay, ngon chan, ngi met moi, ue oai. Sau bien chng viem
khp thng dan en benh ly mang tim.
3.3. Viem cau than:
Tan xuat benh viem cau than sau viem amidan khong 24%, va chuyen
thanh viem than cap sau o. Ngi benh co hien tng phu chan, phu mat
nhat la khi ngu day.
Trang 47
3.4. Ap xe quanh amidan:

Trng hp viem amidan nhieu lan thng dan en ap xe quanh amidan.
Ngi benh au hong, kho nuot, sng hong noi khong ra tieng, au au, sot
cao, hi th hoi, chay nc dai do khong nuot c.
Kham hong phat hien khau cai mem ben ap xe b ay ra trc, s mem.
Khi rach dan lu nhieu mu ac rat thoi trong o ap xe.
4. ieu tr:
- ieu tr noi khoa: khang sinh nhom Penicillin c u tien la chon. Sinh to,
ha sot giam au, ieu tr 7 10 ngay.
- ieu tr ngoai khoa: cat amidan uc ch nh nhng ngi mot nam viem
amidan tren 4 lan, nhng ngi co bien chng viem khp, viem than va
thng viem ng ho hap tren.
VIEM HONG
Viem hong la thuat ng y hoc ch tnh trang viem va sng cua cuong
hong. Hau het nhng nguyen nhan cua viem hong (nh nhiem virus thong
thng hoac s dung giong noi qua mc) eu khong nghiem trong. Tuy nhien
trong mot t nguyen nhan khac co the can phai can thiep chuyen mon.
Viem hong cap tnh la loai benh kha pho bien, thng xuat hien vi cac
benh viem VA, viem amidan.
1. Trieu chng:
Benh thng khi phat ot ngot vi cac dau hieu sau:
- Sot cao 39-400C.
- Nuot au, rat hong. Luc au, ngi benh thay kho nong trong hong, dan dan
thanh cam giac au rat, tang len khi nuot, khi ho va khi noi. Ngi benh
thay au len tai va au nhoi khi nuot.
- Hai amidan viem to, tren be mat amidan co chat nhay trong, co khi co ba
trang nh nc chao phu tren be mat, hach co b sng.
Cac trieu chng kem theo la sut st, tac mui va chay nc mui nhay,
tieng noi khan nhe va ho khan.
Benh thng dien bien trong 3-4 ngay, neu sc e khang tot, benh se lui
dan, cac trieu chng tren se mat i rat nhanh. Neu co boi nhiem co the, ngi
benh co the gap cac bien chng nh viem tai, viem mui, viem phe quan ...
Trang 48
2. ieu tr:
Ve ieu tr, cha trieu chng la chnh.
- Dung thuoc ha sot khi ngi benh sot cao.
- Giam au hong bang cach suc hong hang ngay bang nc muoi loang.
- Tre em boi hong bang glyxerin borat 5%, nho mui bang thuoc argyrol 1%.
- Dung khang sinh khi co bien chng nh viem than, viem khp, viem phe
quan, viem tai gia ... Cac khang sinh thng dung gom: Amoxycillin,
Erythromycin, Cephalexin
Neu b viem hong cap tai phat nhieu lan kem theo co albumin trong nc
tieu th nen cat amidan.
e d phong, nen nho mui bang dau go-me-non hoac toi pha loang khi
xung quanh co nhieu ngi viem hong.
Trang 49
T LNG GIA

1. Dau hieu thng gap nhat trong viem mui d ng:
A. Nga mui, hat hi.
B. Chay nc mui.
C. Nghet, tac mui.
D. Noi giong mui.
2. ay la nhng trieu chng chnh cua viem xoang, NGOAI TR:
A. Chong mat.
B. au au.
C. Nghet mui.
D. Ngi kem, mat mui.
3. Bieu hien ac trng nhat cua viem VA tre nho:
A. Sot rat cao.
B. Ngu ngay.
C. Mui tho lo.
D. Rang ho.
4. Dau hieu xuat hien au tien trong viem amydan:
A. Sot cao.
B. Kho co.
C. Nghet mui.
D. Chay mui.
5. ay la nhng ch nh cat amydan, NGOAI TR:
A. Tai phat.
B. Qua phat.
C. Bien chng viem khp.
D. Bien chng viem than.
6. ac iem cua au hong trong viem hong:
A. Rat hong la trieu chng xuat hien sm nhat.
B. au hong giam khi nuot, khi an.
C. Thng khong lan en tai.
D. Khi ho, noi bt au hn.
Trang 50
Viem tai gia Viem xng chum.
VIEM TAI GIA VIEM XNG CHUM

BS. Nguyen Van Thnh
MUC TIEU HOC TAP

1. Neu mot so hnh thai benh ly thng gap tai.
2. Mo ta trieu chng va bien chng cua viem tai gia va viem xng chum.
3. Trnh bay bien phap ieu tr cua viem tai gia va viem xng chum.
VIEM TAI GIA
Viem tai gia la mot benh co the gay bien chng tram trong co the gay
t vong. Trc khi co khang sinh ty le t vong do bien chng noi so do tai rat
cao. Ngay nay vi s phat trien cua khang sinh, cua cac phng tien chan oan
va ieu tr, ty le t vong nay a giam xuong rat nhieu so vi trc kia. Tuy
nhien bien chng noi so do tai van la bien chng nguy hiem co the e doa en
tnh mang ngi benh.
Viem tai gia c chia lam 3 nhom:
- Viem tai gia cap tnh xuat tiet dch tham.
- Viem tai gia cap tnh xung huyet.
- Viem tai gia cap tnh co mu.
Viem tai gia cap co mu la benh canh ien hnh nhat. V vay, bai nay
tap trung mo ta benh canh viem tai gia cap co mu.
1. Nguyen nhan:
1.1. Do viem nhiem cap tnh mui hong:
- Xuat hien sau cac benh nh: cum, si hoac sau cac benh nh viem mui,
viem xoang, viem V.A, viem amidan, u vom mui hong ...
- Nhet meche mui sau e qua lau.
- Can nguyen vi khuan: thng do S. pneumoniae, H. influenzae, M.
catarrhalis, S. aureus.
1.2. Sau chan thng:
- Gay rach, thung mang nh nh ngoay tai bang vat cng.
- Chan thng do tieng no, sc ep...
Trang 51
2. Trieu chng:
Trieu chng cua viem tai gia cap tnh thay oi nhieu tuy theo nguyen
nhan gay benh, tnh trang c the.
The ien hnh cua viem tai gia cap tnh co mu tre em, dien bien qua
hai giai oan:
2.1. Giai oan khi phat:
2.1.1. Toan than:
- Trc o may ngay ang b viem mui hong.
- Chay mui va ngat mui.
- ot nhien b sot cao 390- 400C.
2.1.2. C nang:
- Luc au nga, tc tai.
- Sau au tai d doi.
- Nghe kem.
2.1.3. Thc the:
Mang nh b xung huyet o cac v tr:
- Goc sau tren.
- Doc can xng bua.
- Vung mang chung (Shrapnell).
2.2. Giai oan toan phat:
2.2.1. Thi ky mu (mang nh cha v):
- Sot cao 390C- 400C keo dai, the trang met moi, kho ngu, sut can... co the co
giat, met la.
- Roi loan tieu hoa: la trieu chng thng gap. tre a chay, song phan hoac
non tr, ay bung. Thuoc chong roi loan tieu hoa t co ket qua ch khoi khi
giai quyet nguyen nhan viem tai gia.
- au tai: au tai d doi ngay cang tang, au sau trong tai, theo nhp ap, lan
ra vung thai dng va sau tai lam cho be khong ngu c, quay khoc, bo an,
bo bu, vat va, tay ngoay vao tai au, hoac lac au.
Trang 52
- Kham mang nh: toan bo mang nh ne o, khong nhn thay can xng bua,
mau ngan xng bua va non sang. mc o nang hn mang nh phong len
nh mat knh ong ho. iem phong nhat thng khu tru pha sau.
- Kham mui hong: ngi benh ang co viem mui hong cap tnh.
2.2.2. Thi ky v mu (mang nh b v): thng xuat hien vao ngay th 4.
- Trieu chng c nang: giam dan, het au tai, nhiet o toan than giam, em be
chu chi, het quay khoc.
- Trieu chng thc the: ong tai ay mu, lau sach thay lo thung mang nh, lo
thung se khac nhau tuy theo mang nh co c chch rach hay khong?
Neu chch: lo thung se rong va goc sau di mang nh se het phong.
Neu khong chch e mang nh t v th lo thung co the bat c cho nao,
b day nham nh.
Mot so hnh anh noi soi trong viem tai gia:
Mang nh sung huyet
Mang nh phong kieu vu bo
Mang nh lom
Thung mang nh
Trang 53
2. Bien chng:
- Viem tai gia thanh dch.
- Viem tai gia man tnh mang nh thung. Neu khong c ieu tr se viem tai
xng chum.
- Giam thnh lc: ngay cang tang theo thi gian.
- Bien chng noi so: viem mang nao, viem nao, ap xe nao do tai. Neu khong
c ieu tr tch cc, ngi benh t vong.
3. ieu tr:
3.1. Giai oan khi phat:
3.1.1. Nho mui:
- Dung cac thuoc co mach lam cho mui thong thoang. Cac thuoc thng dung:
Ephedrin, Napthasolin, dau Gomenon ...
- Trc khi nho mui can x mui e tong cac chat xuat tiet ong trong mui .
- Ngay nho t 5-10 lan.
3.1.2. Xong thuoc:
- Bang cach hit hi nc nong co mang thuoc, hi nong co tac dung giam
xung huyet niem mac mui, tao ieu kien cho thuoc co the tham vao cac khe
ke cua mui va co the tham vao xoang qua cac lo thong mui xoang.
- Cac thuoc dung e xong la dau khuynh diep, dau Gome non, dau gio ...
- Thi gian xong t 5-10 phut.
3.1.3. Kh dung mui:
- Phai co may kh dung.
- May tac ong phan tan dung dch thuoc thanh nhng hat nho (t 1-10mm)
hoa tan trong khong kh.
- Thuoc a vao c the theo ng kh dung co tac dung gap 5 lan so vi
ng uong hoac ng tiem, do o dung lieu lng co the giam xuong, khoi
lng dung la 5ml.
3.1.4. Ly lieu phap:
Co the s dung cac phng phap:
- Tia hong ngoai.
- Song ngan.
Trang 54
3.1.5. Khang sinh:

a so vi khuan thuoc loai gram (+), s dung cac khang sinh sau:
- Nhom beta lactam: Amoxicyllin, Augmentin ...
- Nhom Sulfamid: Co-trimazole.
- Nhom macrolid: Erythromycin.
- Co the dung phoi hp nhom PNC va Aminosid.
3.1.6. Mot so phng phap khac:
- Chong viem, giam au.
- Nang d c the bang cac loai sinh to
- Nho tai Glyxerin borat 3%, Otipax...
3.2. Giai oan toan phat:
- Luon theo doi va chch mang nh ung luc.
- Trng hp mang nh phong kieu vu bo nen chch rach mang nh.
- Nhng be co VA nen nao VA cho tre sau khi ieu tr on nh 1-2 tuan.
- Neu ngi benh en a v mu th phai lam thuoc tai hang ngay: lau sach mu
va ro thuoc khang sinh ket hp vi ieu tr mui, hong.
- Dung khang sinh toan than.
- Cac thuoc chong viem.
- Nang c the.
VIEM XNG CHUM
Viem xng chum thng la hau qua cua viem tai gia. ay la benh ly
kha nang v nguy c gay ra cac bien chng noi so.
1. Phan loai:
1.1. Viem xng chum cap:
1.1.1. Viem xng chum cap tnh khong xuat ngoai:
- Viem tai gia cap tnh a 1 vai tuan.
- Trieu chng toan than va c nang van con: sot keo dai, van chay tai, au
vung chum, an vao rat au.
- Tren phim X quang Schuller: m te bao xng chum.
Trang 55
1.1.2. Viem xng chum cap tnh xuat ngoai:

- Sng sau tai, vung xng chum lam venh tai ra pha trc va xuong di.
- Sng tren tai lan ra vung thai dng, co the lam kht ham hoac phu ne mi
mat.
- Sng vung mom chum lan ra phan tren co...
1.1.3. Viem xng chum tiem an:
- Viem tai gia cap tnh tai phat nhieu lan.
- Mac du a nao V.A tre van om vat, khong len can... khong co ly do nao
khac.
- Kham tai: mang nh day uc, khong tr lai bnh thng.
- tre em co trng hp bieu hien bang trang thai nhiem oc than kinh.
1.2. Viem xng chum man:
Bao gom cac dang:
- Viem xng chum man tnh.
- Viem xng chum man tnh hoi viem.

- Viem xng chum man tnh hoi viem xuat ngoai.
Mot so trieu chng chnh thng gap:
- Chay nc tai lau ngay.
- Nghe kem.
- Mang nh b thung, he xng con b h hong, te bao chum b viem.
- Neu co cholesteatome th de dang gay bien chng va tai phat.
- Chup phim X-quang xng chum co the thay cac hnh anh benh ly.
Viem tai xng chum man tnh hoi viem la t viem cap tnh vi cac
bieu hien giong nh viem xng chum cap tnh, de gay ra cac bien chng nguy
hiem.
2. Trieu chng:
- Sot cao keo dai, the trang suy nhc, met moi, nhiem trung, nhiem oc sot
cao 390C- 400c (viem tai gia chay mu qua 2 tuan khong thay khoi cac trieu
chng tham ch con co dien bien nghiem trong hn nh sot cao hn, au tai
hn, mu chay ac hn va co mui thoi).
Trang 56
- hai nhi co the thay co giat, thop phong giong nh viem mang nao.
- au tai: la trieu chng chnh, au tang d doi, au sau trong tai lan ra vung
chum va vung thai dng.

- Nghe kem kieu dan truyen.
- U tai.
- Chong mat nhe.
- Mat chum thng ne o, an vao au.
- Mu tai: ac co mui thoi kham, co mau xanh hoac vang oi khi co tia mau.
- Mang nh: (quan sat c sau khi lau sach mu tai) ne o, lo thung thng sat
thanh ong tai xng, b nham nh, ay lo thung phu ne xung huyet, goc sau
tren oi khi b xoa. Trng hp viem man co the thay polype trong hom
nh hoac thay cholesteatome. Co nhieu mu thoi, co the co cac manh trang
cua cholesteatome.
- X-quang: t the Schuller: cac vach thong bao cua cac nhom thong bao day,
b m do s pha huy cac nhom te bao xng chum, co nhng am b mat
vach bien thanh cac hoc rong. Khi viem man xng chum b mat cac thong
bao, hnh anh ac xng hoac tieu xng (hnh tron a vong: trong viem
xng chum man tnh co cholesteatome).
3. Bien chng:
- Viem xng hay cot tuy viem xng thai dng, xng a hay xng cham
vi hoi chng nhiem khuan nang.

- Liet mat ngoai bien do ton thng day than kinh so VII.
- Viem me nh.
- Bien chng noi so nh: viem mang nao, ap xe nao hay viem tnh mach ben.
4. ieu tr:
4.1. Viem xng chum cap:
- Mo cap cu la phng phap duy nhat.
- Khang sinh lieu cao toan than bang ng tiem truyen ch lam giam trieu
chng.
4.2. Viem xng chum man:
Khuynh hng hien nay la lam phau thuat sm e bao ton sc nghe va
tranh cac bien chng.
Trang 57
T LNG GIA

1. Bien chng nguy hiem nhat cua viem tai gia:
A. Viem xng chum.
B. Bien chng noi so.
C. Thung mang nh.
D. Giam thnh lc.
2. Bieu hien au tien cua viem tai gia:
A. Nga tai.
B. Chay mau, nghet mui.
C. Sot cao.
D. Met moi.
3. Dau hieu cua viem tai gia giai oan mu:
A. au tai d doi.
B. Chay mui, nghet mui.
C. Ong tai ay mu.
D. Sot giam.
4. Sng au tai vung thai dng lam phu ne mi mat la bieu hien cua:
A. Viem tai xng chum.
B. Viem xng chum cap xuat ngoai.
C. Viem xng chum cap khong xuat ngoai.
D. Viem xng chum tiem an.
5. Trieu chng chnh cua viem xng chum la:
A. Nghe kem.
B. U tai.
C. au tai.
D. Mu tai thoi kham.
6. Phng phap ieu tr chnh oi vi viem xng chum cap:
A. Phau thuat cap cu.
B. Dung khang sinh lieu cao.
C. Khang viem manh.
D. Nang the trang.
Trang 58
Chay mau mui.
CHAY MAU MUI

BS. Nguyen Van Thnh
MUC TIEU HOC TAP

1. Neu khai niem va phan loai cac trng hp chay mau mui.
2. Trnh bay mot so nguyen nhan thng gap gay chay mau mui.
3. Mo ta cach x tr trng hp chay mau mui.
AI CNG
Niem mac mui co rat nhieu mach mau va mang li mao mach giong
cac mui qua cam nen rat de chay mau goi la chay mau cam.
Theo c tnh cua cac nha chuyen mon, khoang 60% dan so the gii b
chay mau cam t nhat 1 lan. Trong mot so trng hp chay mau cam do tai nan
giao thong, tai nan lao ong mau chay ra co the lam tac nghen ng ho hap,
gay nguy hiem en tnh mang.
Trong moi trng hp chay mau mui, x tr au tien la cam mau, khi a
on nh mi tm hieu nguyen nhan.
Nam gii hay b chay mau cam hn n. ngi tre tuoi, iem chay mau
thng xuat phat t phan trc cua mui, thng do chan thng hoac viem
ng ho hap tren. La tuoi tren 40, iem chay mau lai xuat phat t phan
sau mui, thng do cac benh x cng ong mach, cao huyet ap, u bu ...
PHAN LOAI
1. Chay mau mui do vet Kisselbach:
Cac ong mach vach ngan mui thng quy tu vao mot iem cach ca
mui khoang 15 mm goi la vet mach Kisselbach. Cac mao mach nay rat mong
nen de chay mau.
Nhom nay thng do cac chan thng nhe nh ngoay mui, do mot so
benh ly nhiem trung nh nhiem sieu vi cum, benh thng han hoac oi khi
t nhien chay mau.
Soi mui thay mau chay ra t vet Kisselbach hoac ong mach mui. Mau
chay tng giot va co khuynh hng t cam. Benh hay tai dien nhieu lan.
Thng gap tren tre em, tien lng nhe.
Trang 59
2. Chay mau mui do ong mach:

Vach ngan mui co nhieu ong mach va b v trong cac trng hp nh
tang huyet ap, x ong mach, suy gan So lng mau chay nhieu nhng t
nguy hiem.
3. Chay mau mui do lan toa mao mach:
Mau chay r ra khap niem mac mui. Loai nay thng gap trong cac
benh ban xuat huyet, sot xuat huyet, benh a chay mau, benh bach cau cap,
thng han ...
NGUYEN NHAN
Nhn chung, chay mau mui thng do cac nguyen nhan sau ay:
- Chan thng nho nh lay tay ngoay mui hoac chan thng manh va ap trc
tiep vao mui do tai nan, te nga ...
- Viem ng ho hap tren nh cum, viem xoang, ht hi oc dan en viem
mui ...
- Lech vach ngan mui, ung bu nh u x vom, ung th vom mui hong, benh
phnh mach.
- Tang huyet ap hoac benh do roi loan qua trnh ong mau.
- D vat: khi thay chay mau va mu mot ben mui, can ngh en tnh trang co d
vat ng th.
- Khong kh qua kho do o am thap.
Mot so trng hp mau cam chay khong ro nguyen nhan, mau ot ngot
chay va t cam.
X TR
1. Cam mau tam thi:
- ieu can lam au tien la dung hai ngon tay an chat vao hai ben canh mui
trong vong 10 phut va nghieng au ve pha trc.
- e ngi benh cam thay de chu hn, nen cho ngi benh chong khuyu tay
len mat ban hoac len tay vn ghe ta.
- Co the dung bong gac cam mau va lam lien seo ep vao ni chay mau.
- Dung mot cuc nc a at vao goc mui cung co tac dung lam cho mau
ngng chay.
Trang 60
Chay mau mui.
Neu nguyen nhan cua viec chay mau cam la khong kh kho, co the dung
cac thiet b lam tang o am trong phong. Tuy nhien, theo cac nha chuyen mon,
ay ch la giai phap tnh the.
2. Cam mau tai c s y te:
Dung bac tham antipyrin 20% nhet chac ho mui va tien nh.
Trng hp cam mau tam thi khong hieu qua th tien hanh thu thuat
nhet mui trc hay nhet mui sau.
Sau o ieu tra nguyen nhan e giai quyet triet e.
Khong nen e bac mui qua 48 gi. Thng lay ra sau 24 gi neu co sot.
Khi thao bac phai thao that cham, tng oan mot, moi oan khong qua 5cm.
sau moi oan ngh 5 phut roi lay tiep. Neu mau ra nhieu th cat bt oan ngoai
cach mui khoang 5cm roi nhet tr lai, hom sau thao tiep.
3. Nhng viec can tranh:
- Nhat nh khong c e ngi benh nam hoac e ngi benh nga au ra
ang sau. Trong t the nay, mau se chay ngc vao trong hong, gay non ma
va khong lam ong mau.
- Viec boi kem, vaselin, xt thuoc hoac nc muoi vao trong mui khong phai la
giai phap lau dai v khong giup phuc hoi o am cua niem mac, con co the
khien mui kho hn.
Trang 61
T LNG GIA

1. X tr u tien hang au khi chay mau mui:
A. Tm nguyen nhan.
B. Cam mau.
C. Dung thuoc ong mau.
D. Khang sinh nga boi nhiem.
2. ac iem nao ung vi chay mau mui:
A. Nam thng b nhieu hn n.
B. Ngi tre thng b phan sau mui.
C. Ngi ln thng do benh mach mau.
D. t khi do viem.
3. ac iem nao ung vi vet mach Kisselbach:
A. Mao mach nau kha day.
B. Cach ca mui khoang 15cm.
C. Mau thng chay tng giot.
D. Rat t khi t cam.
4. Nguyen nhan thng gap cua chay mau mui do ong mach:
A. Ban xuat huyet.
B. Benh a chay mau.
C. Tang huyet ap.
D. Nhiem sieu vi.
5. Trng hp nao ngh en chay mau mui do d vat:
A. Chay mau r ra.
B. Chay mau mot ben.
C. Chay mau o at.
D. Chay mau t cam.
6. ieu nao KHONG UNG khi thao bac mui sau:
A. Lay ra sau 24 gi.
B. Thao tng oan, moi oan di 5cm.
C. Thao nhanh, dt khoat.
D. Khong e qua 48 gi.
Trang 62
D vat vung hau hong.
D VAT VUNG HAU HONG

BS. Nguyen Van Thnh
MUC TIEU HOC TAP

1. Neu mot so nguyen nhan gay d vat vung hau hong.
2. Mo ta trieu chng cua d vat vung hau hong.
3. Trnh bay bien phap x tr d vat vung hau hong.
AI CNG
D vat thng lot vao hong trong nhng tai nan nh: thc an trao ngc t
da day len hong khi non, rang gia tut sau vao hong, hoc phai hat cay, vien bi,
trong luc chi ua ( tre em)... oi vi moi oi tng, trong tng hoan canh,
cac ong tac s cu phai c thc hien khac nhau.
1. D vat ng th:
Ngi b d vat lot vao ng th co nhng trieu chng nh ho sac sua,
kho th, mat tm tai hoac o bng. Cac nha nghien cu chia d vat lam 2
nhom:
- Nhom d vat cap: ien hnh la hat lac, rat de v trong ng th. Trong
nhng trng hp nay, ngi benh phai en benh vien ngay trong vong 24
gi. Bac s se lay d vat ra bang noi soi roi cho ngi benh xuat vien ngay.
- Nhom d vat man (thng goi la d vat bo quen): cac trieu chng thng t
cap tnh nh ho keo dai, sot vat. Ngi benh hay i ieu tr cac chuyen
khoa khac nh khoa noi, lao ma khong ngh en tai mui hong.
2. D vat ng an:
D vat ng an cung la mot cap cu trong tai mui hong. Hay gap nhat la
hoc xng ca (63 %), sau o la hoc rang gia (4 %) va vo vien thuoc (4 %).
Ngi benh phan ln o tuoi 16-40 tuoi.
Tuy t gay nguy hiem tnh mang cap ky nh d vat ng th, nhng d
vat ng an cung co the gay t vong khi co bien chng. Cac bien chng
thng gap la tray xc, rach niem mac thc quan, viem niem mac thc quan,
ap xe. Trong cac d vat gay bien chng, hay gap nhat la xng ln (14 %),
xng vt (11 %), xng ga (11 %)...
Trang 63
TRIEU CHNG
1. Hoi chng xam nhap ng ho hap:
Bieu hien ien hnh nhat cua d vat hau hong la hoi chng xam nhap ho
hap cap.
Khi d vat chui qua thanh quan lap tc co phan xa co that thanh mon va
ho e tong d vat ra ngoai tao nen hoi chng xam nhap ng ho hap:
- Ngi benh ngat th, trn mat keo dai khoang mot phut.
- Mat tai nht, chan tay lanh, da xam.
- Long ngc ben tac kem di ong.
- Nan nhan co the khong noi c, ch u trong hong va dung tay cao vao co.
- Khi cn co that giam bt, ngi benh ht vao tng hi ngan va ho ru ri
trong 10 phut hoac hn. Sau cn ho, oi khi d vat b tong ra ngoai.
Neu tac khong toan bo, ngi benh kho khe nh ngi b hen.
Neu vat nho va trn, co the ri thang vao kh phe quan nen hoi chng
xam nhap oi luc khong ro rang.
2. Cac trieu chng khac:
Cac trieu chng phu thuoc vao v tr mac d vat.
2.1. D vat vom mui hong:
- Mui viem va chay mu mot ben.
- au tai.
2.2. D vat hong mieng:
- Nuot au.
- Vng hong.
2.3. D vat hong thanh quan:
- Nuot au, nuot vng.
- Chay nhieu nc bot.
- Tieng noi o o.
2.4. D vat kh quan:
- Nghe phoi co tieng phat c khi ngi benh th manh.
Trang 64
X TR CAP CU
1. T cap cu:
Neu b nan khi ch co mot mnh, ban hay t ay ep bung e tong vat la
ra ngoai bang hai ban tay cua mnh theo cac bc sau:
- ng ta lng vao b tng phang. Dung
mot ban tay nam chat, t sat phan ngon cai
va ngon tro vao vung bung pha tren, ngay
di xng c (long ban tay up xuong).
- S dung nam tay con lai am manh vao
nam tay tren bung, theo chieu t trc ra
sau va t di len.
- Neu khong ket qua th dung ghe da, hay
ap phan bung pha tren ron len b tren cua
tam ta lng, sau o dung sc nang cua
than ngi gap xuong thanh ghe, tao mot
sc ep ay khong kh t trong ra. Vat la se
b ban ra ngoai.
2. Khi co ngi ho tr:
2.1. Thu thuat Heimlich:
- Bc 1: Ngi cap cu ng
sau lng nan nhan, mot chan
trc, mot chan sau; chan
trc long gia hai chan nan
nhan.
- Bc 2: vong hai tay ra trc,
quang lay bung nan nhan, ban
tay ngoai nam lay nam am
cua ban tay trong (long ban tay
nay up xuong), ap sat vao vung
bung pha tren ron, ngay di
xng c cua nan nhan.
- Bc 3: giat len that manh va ot ngot theo hng t trc ra sau va t di
len, lien tuc 4-5 cai. ong tac nay phai c thc hien dt khoat va khong
e ep vao long ngc th mi co hieu qua.
Trang 65
oi vi phu n co thai hoac ngi beo phe, v tr at tay tren ngc tot
nhat la ngay gia xng c, cach mom c 2-3 cm. Nen e nan nhan ngoi ta
vao ghe e thao tac de hn.
2.2. Thu thuat vo lng:
- at nan nhan ngoi gap ngi ra trc, au thap hn ngc.
- Ngi cu dung mot tay at ep gia ngc ngay tren xng c . Tay kia vo
manh 4- 5 cai lien tuc vao lng, vung gia hai ba vai cua nan nhan (co the
cho nan nhan ng khom ngi ra pha trc e vo lng).
2.3. oi vi nan nhan bat tnh:
- at nan nhan nam nga tren nen at hoac van cng. Ngi cu quy, ci
ngang ui nan nhan, hai au goi at me ngoai goi cua nan nhan.
- Hai ban tay chong len nhau, at got ban tay di len vung bung tren, ngay
di xng c.
- Dung sc chom than ngi an ay t tren xuong di va t bung hng len
ngc nan nhan lien tuc 4-5 cai.
Khi vat la ra khoi hong va nam tai mieng nan nhan, can lay vat nay ra
mot cach than trong. Viec thao tac khong ung co the ay vat la tut vao hong
tr lai.
2.4. Cap cu tre di 1 tuoi:
- T the nam sap: at tay va chan tre hai ben ui ngi cu, ke cam tren goi
ngi cu, t the au thap hn ngc (khong e au chuc xuong qua v vat la
khi lot ra de chui vao mui). Vo nhanh 1-5 cai len vung lng, gia hai ba vai
cua tre, giup tong vat la ra.
- T the nam nga: cho tre nam doc
theo mot cang tay ngi cu (ban
tay nay gi au tre). at hai ngon
cua ban tay con lai len vung ngc,
gia hai num vu cua tre. Dung sc
ay cua canh tay ngi cu an
nhanh va manh 4 cai lien tuc.
Neu cha co hieu qua, co the thc
hien tiep tuc 4-5 lan. Moi thao tac
phai thc hien nhanh, dt khoat,
khong qua manh.
Trang 66
PHONG TRANH
e tranh mac phai d vat hau hong can lu y nhng iem sau:
- oi vi xng ln, ga, vt..., khong nen chat nho, dap v vun xng se dnh
vao tht.
- Khi b hoc d vat, nen en ngay cac c s y te co chuyen khoa tai mui hong.
Khong nen cha bang cac phng phap me tn d oan, cha meo.
- Khong c t y dung bat ky bien phap g e lay hoac ay d vat.
- oi vi ngi ln tuoi, khong co rang, tot nhat la khong nen an nhng loai
ca co nhieu xng, neu an phai dung tay g xng.
- Neu rang gia b long, gay moc... th nen i chnh sa ngay.
Trang 67
T LNG GIA

1. D vat ng an trong trng hp nao de gay bien chng:
A. Hoc xng ca.
B. Hoc xng heo.
C. Hoc xng ga.
D. Hoc rang gia.
2. ay la nhng bieu hien cua hoi chng xamn nhap ho hap, NGOAI TR:
A. Ngat th, trn mat.
B. U trong hong, dung tay cao co.
C. Long ngc ben tac phap phong d doi.
D. Ho ru ri tng cn.
3. Dau hieu cua d vat vom mui hong:
A. Nuot vng.
B. Chay nhieu nc bot.
C. Tieng noi o o.
D. Chay mui mot ben.
4. Nghe co tieng phat c la dau hieu ien hnh cua d vat :
A. Vom mui hong.
B. Hong mieng.
C. Thanh quan.
D. Kh quan.
5. ay la nhng thao tac ung cua thu thuat Heimlich, NGOAI TR:
A. Hai tay ngi cap cu quang lay bung nan nhan.
B. Tay ngoai nam tay trong ap sat vung tren ron.
C. Giat manh va ot ngot theo hng t sau ra trc, t di len tren.
D. Ngi cap cu ng pha sau lng, chan trc, chan sau.
6. ieu nao KHONG UNG trong thu thuat vo lng:
A. at nan nhan nam nga tren van cng.
B. au nan nhan thap hn ngc.
C. Mot tay ep ngc, tay kia vo manh vao lng.
D. Vo lien tuc 4-5 lan.
Trang 68
GPSL rang mieng.
GIAI PHAU SINH LY RANG MIENG

BS. Bui Manh Tien
BS. Nguyen Kim Ngan
MUC TIEU HOC TAP
1. Mo ta c hnh the, v tr va s lien quan cua cac bo phan cua mieng.
2. Mo ta c hnh the, cau tao, v tr, chc nang cua rang.
CAU TAO MIENG
Mieng la phan au tien cua ong tieu hoa, gom co:
1. Tien nh mieng:
La mot khoang hnh mong nga nam pha trong moi va pha ngoai ham
rang, gii han bi:
- Mat trong cua moi va ma:
mat trong chnh gia cua moi tren va moi di co nep ham moi.
mat trong ma, ngang mc rang ham tren so 7 co lo ong Stenon la ong
dan nc bot chnh cua tuyen nc bot mang tai.
- Phia sau la cung li rang ham tren, ham di.
2. Buong mieng:
- Phia trc va hai ben la cung li rang.
- Phia sau thong vi hong mieng qua eo hong. Tai eo hong co man hau vi li
ga va cot tru trc, tru sau. Gia 2 tru la Amidan.
- Phia tren la vom mieng, phan trc la xng ngan cach vi hoc mui.
- Phia di la san mieng co li.
Mat tren li co nhieu gai, phia trc co chc nang xuc giac, phia sau co
chc nang v giac.
Mat di li bao phu niem mac mong va trong suot, co nhieu tnh mach
noi len. hai ben nep ham li co cac lo tiet nc bot cua tuyen nc bot
di ham va di li.
Trang 69
BS. Tien BS. Ngan.
RANG
Rang c cam chat vao xng ham tai cac hoc rang va c gi chat
nh li va cac day chang nha chu.
1. Hnh the ben ngoai cua rang:
Rang chia lam 3 phan:
- Than rang: la phan nho ra khoi nu nhn thay c.
- Co rang: phan gia than rang va chan rang.
- Chan rang: phan nam trong o rang, cam sau trong xng ham, c nu
che phu nen khong nhn thay.
2. Cau truc ben trong cua rang:
T ngoai vao trong gom co:
- Men rang: phan ngoai cung bao phu than rang, co cho day cho mong. Day
nhat mat nhai, mong nhat co rang va cac ranh, ho. Men rang la mo cng
nhat cua c the, che ch rang e can, cat, nhai nghien nat thc an. Men
rang cau tao bi 96% chat vo c, 4% chat hu c va nc. Tuy nhien men
rang lai de b pha huy bi acid.
- Nga rang: la to chc chnh cua rang, khong cng bang men rang nhng cng
hn xng. Nga rang co nhieu ong nga, trong o co day than kinh dan truyen
cam giac.
- Tuy rang: la phan rong trong rang cha mach mau va si than kinh.
- Cement: la mo mong cng nh xng bao phu toan bo chan rang, noi day
chang nha chu bao quanh chan rang vao xng o rang giup gi chan rang
nam an toan trong xng o rang.
3. Mo nha chu:
La cac to chc quanh rang co nhiem vu nang , gi yen rang trong
xng o rang, xng ham. Mo nha chu gom co:
- Nu rang: Mo mem bao phu xng o rang, thng co mau hong nhat, san
chac, khong chay mau khi chai rang.
- Day chang nha chu.
- Xng rang: la phan xng bao quanh chan rang.
Trang 70
GPSL rang mieng.
3. Cac loai rang va chc nang:
Co 4 loai rang:
- Rang ca: moi ham co 4 rang dung e cat t thc an.
- Rang nanh: moi ham co 2 rang nanh nhon dung e xe thc an.
- Rang tien ham (Rang ham nho): moi ham co 4 rang, mat rang co 2 u dung
e nghien thc an.
- Rang ham (Rang coi): moi ham co 6 rang ham to. Mat nhai co 4 u dung e
nghien thc an cng.
Nh vay, so rang cua ngi trng thanh la 32 chiec.
Rang tre em bat au moc t 6 thang tuoi tr i. La rang moc au tien
nay goi la rang sa. T 7 tuoi cho en 14 tuoi, rang sa rung dan va thay bang
rang vnh vien. Ham rang sa khac ham rang vnh vien cho khong co rang
ham ln nen ch co 20 chiec.
Trang 71
BS. Tien BS. Ngan.
4. Thi gian moc rang:

4.1. Rang sa:
HAM DI
RANG
HAM TREN
Th.iem moc Th.iem rung Th.iem moc Th.iem rung
2 rang ca gia
6 thang
6 tuoi
7 thang
7 tuoi
2 rang ca ben
7 thang
7 tuoi
9 thang
8 tuoi
2 rang nanh
16 thang
9 tuoi
18 thang
11 tuoi
2 rang coi I
12 thang
10 tuoi
14 thang
10 tuoi
2 rang coi II
20 thang
11 tuoi
24 thang
10,5 11 tuoi
4.2. Rang vnh vien:

RANG
HAM DI
HAM TREN
2 Rang ca gia
6 tuoi 7 tuoi
7 tuoi 8 tuoi
2 Rang ca ben
7 tuoi 8 tuoi
8 tuoi 9 tuoi
2 Rang nanh
9 tuoi 11 tuoi
10 tuoi 12 tuoi
2 Rang tien ham 1
9 tuoi 10 tuoi
9 tuoi 10 tuoi
2 Rang tien ham 2
10 tuoi 11 tuoi
10 tuoi 11 tuoi
2 Rang ham 1
6 tuoi
6 tuoi
2 Rang ham 2
11 tuoi 12 tuoi
12 tuoi 13 tuoi
2 Rang ham 3 ( Rang khon )
17 tuoi 25 tuoi
18 tuoi 25 tuoi
Ghi chu:
- Rang ham 1: con goi la rang so 6 v no v tr th 6 cua ham rang ong thi
no moc luc 6 tuoi. ay la rang vnh vien moc au tien va lien ke vi rang
ham sa nen oi khi lam tng la rang sa.
- Mam rang vnh vien hnh thanh ngay di chan rang sa. Khi mam rang
vnh vien cang phat trien th chan rang sa tieu dan theo. Luc rang vnh vien
sap moc, chan rang sa tieu hoan toan, rang sa dnh vao nu co rang,
lung lay roi rung.
- Suot thi gian t 6 en 12 tuoi, rang vnh vien lan lt thay the rang sa: giai
oan nay ham rang tre co ham rang hon hp nen can phai lu y en ve sinh
rang mieng.
Trang 72
GPSL rang mieng.
T LNG GIA

1. So rang cua ham rang sa:
A. 18 cai.
B. 20 cai.
C. 28 cai.
D. 32 cai.
2. So rang trong ham rang ngi trng thanh:
A. 28 cai.
B. 30 cai.
C. 32 cai.
D. 34 cai.
3. Tren rang bo oi, cau truc rang gom cac thanh phan sau, NGOAI TR:
A. Tuy rang.
B. Mo nha chu.
C. Nga rang.
D. Cement.
4. Nhiem vu cua rang ham:
A. Cat thc an.
B. Xe thc an.
C. Nghien thc an.
D. Tron thc an.
5. Thi iem moc 2 rang ham 1 cua ham di trong bo rang vnh vien:
A. 3-4 tuoi.
B. 5-6 tuoi.
C. 7-8 tuoi.
D. 9-10 tuoi.
6. Rang nao moc au tien:
A. Rang ca gia ham tren.
B. Rang ca gia ham di.
C. Rang ca ben ham tren.
D. Rang ca ben ham di.
Trang 73
BENH SAU RANG

BS. Nguyen Van Thnh
MUC TIEU HOC TAP
1. Neu nguyen nhan va c che gay sau rang.
2. Mo ta dien tien lam sang cua sau rang.
3. Trnh bay cach x tr va d phong sau rang.
NGUYEN NHAN
Benh sau rang thc chat la s tieu huy cau truc voi hoa vo c (tinh the
Can-xi) cua men rang va nga rang, tao nen lo hong tren be mat rang, do vi
khuan gay ra.
3 yeu to quan trong gay benh sau rang la vi khuan, ng (trong thc an)
va thi gian.
- Vi khuan gay benh sau rang ton tai va bam tren be mat rang nh lp mang
bam rang (ten goi dan da la ba rang).
- ng trong thc an va o uong. Vi khuan s dung ng e tao va phat
trien cac mang bam rang. ong thi chung tieu hoa ng e tao a-xit, an
mon dan cac chat vo c men rang va nga rang, lam thanh lo sau.
- Thi gian vi khuan va ng ton tai trong mieng: noi chung vi khuan luon ton
tai trong mieng. Con ng thng ton tai t 20 phut en khoang 1 gi trong
mieng sau khi an, tuy thuoc vao hnh thc che bien trong thc an (ac quanh
hay long, loang).
Vi khuan co trong mang bam rang bien chat ng, chat ngot co trong
che o an thanh acid. Trong mieng chung ta luon luon co nc bot, trong nc
bot co nhieu loai vi khuan gay sau rang. Acid lang ong tren mat rang lam tan
ra men rang, an thung men rang gay ra xoang sau (lo sau rang).
Benh sau rang ch dien ra khi ca 3 yeu to tren cung ton tai. V the c s
cua viec phong chong benh sau rang la ngan chan 1 hoac ca 3 yeu to xuat hien
cung luc.
Con mot yeu to th t khong kem phan quan trong la ban than ngi
benh. Cac yeu to chu quan nh tuoi tac, bat thng cua tuyen nc bot, bat
thng bam sinh cua rang co the khien cho kha nang mac benh sau rang tang
cao va toc o benh tien trien nhanh.
Trang 74
Benh sau rang.
TRIEU CHNG LAM SANG

Mot dau hieu de nhan thay nhat la xuat hien lo hong tren be mat rang.
Benh nhan nao cung co the t phat hien ra dau hieu nay. Nhng rat tiec la khi
cac lo hong nay xuat hien th benh a tien trien c mot thi gian dai, ang
bc sang giai oan tram trong. Do o lo sau rang khong phai la dau hieu giup
chung ta phat hien benh kp thi.
Benh chia thanh 4 giai oan:
1. Sau men:
Bnh thng benh sau rang co toc o phat trien tng oi cham, mat
khoang t 2 en 4 nam e an sau t be mat lp men rang en lp nga rang.
Khoang t 6 thang cho en 1 nam (hoac co khi 2 nam) au th benh thng
tien trien ma khong tao lo tren be mat rang. Do o ngi bnh thng khong
nhan ra mnh b benh.
Acid lang ong tren men rang, hoa tan cac chat khoang cua men rang,
an mon be mat men rang lam mat rang tr nen go ghe trang uc hay cham
en. Sau men khong co trieu chng nen ngi benh khong biet b sau rang ma
ch tnh c phat hien khi soi gng hay i kham rang.
Giai oan au co the cha khoi bang cach giam che o an ngot, dung
kem anh rang co Fluor hay suc mieng dung dch Fluor, co the tram xoang sau.
2. Sau nga:
Khi lp men b choc thung sau rang chuyen en giai oan sau nga. Giai
oan nay sau rang phat trien rat nhanh, pha huy nhanh chong nga rang.
Khi lo sau con nong th khong au. Ch en khi lo sau ln, an vao lp nga
rang th mi thay au vi mc o nhe, ac biet khi an thc an nong, lanh hoac
chua, ngot. Nhng ngng an th cn au cung ngng. Ngi benh cam thay au
rang khi nhai, an chua ngot hay uong nc nong lanh cam thay e buot.
Giai oan nay can ieu tr ngay bang cach tram rang.
3. Tuy viem:
Neu e benh tiep tuc tien trien th sau rang se an vao tan buong tuy
rang, gay ra benh viem tuy, en luc nay th rat au, cn au keo dai, khong an
cung au, nhat la vao ban em va ngi benh thng khong xac nh chnh
xac c la rang nao gay au.
Giai oan nay van con ieu tr kp nhng ton kem va mat thi gian.
Trang 75
4. Tuy chet:
Neu van tiep tuc e benh phat trien ma khong ieu tr th tuy rang se
chet tao thanh o mu. Nhiem trung lan dan ra en chop chan rang, va xng o
lam viem mo te bao.
Ngi benh cam thay au nhc khi nhai, co cam giac rang troi len, sng
mot ben mat, neu nang co the thanh khoi ap xe.
T benh sau rang va viem tuy rang se phat sinh ra cac bien chng nh
viem quanh cuong rang, rung rang, viem xng, viem hach nhieu trng hp
gay ra t vong. V vay, khong nen coi thng benh sau rang.
Giai oan nay ieu tr rat phc tap va oi khi phai nho rang.
IEU TR VA D PHONG
Neu c phat hien sm khi lo sau rang cha xuat hien hoac khi sau rang
cha an sau vao lp nga rang th phan ln benh sau rang co the c ngan
chan bi chnh ngi benh ma khong can phai ieu tr phuc tap, ton kem.
Co 3 cach chu yeu e cha benh sau rang giai oan sm, o la:
- Ve sinh rang mieng thng xuyen va ung cach. Lam sach mang bam rang,
chai rang that sach, ngan tac hai vi khuan tren rang
- Han che toi a cac thc an, o uong co phu gia la ng.
- S dung dung dch keo Flour cho rang sau. Phng phap nay co tac dung
rat nhanh va hieu qua trong viec ngan chan sau rang va phuc hoi cau truc
rang tr lai bnh thng bi vi Flo dung dch nay co nong o cao hn nhieu
so vi trong kem anh rang. Nhng tuyet oi cach nay ch c thc hien
bi nha s e tranh ngo oc Flo, nhat la tre em.
giai oan muon cua benh sau rang th cach ieu tr pho bien nhat la
tram rang. Trong mot so trng hp hy hu khi rang sau nang, khong the tram
c th phai nho.
Vay lam sao e phat hien ra benh sau rang sm?
Ch co mot cach duy nhat la i kham nha khoa, bi v ch co nha s vi
nhng phng phap kiem tra lam sang va X-quang mi co the phat hien ra sau
rang giai oan sm.
Trang 76
Benh sau rang.
T LNG GIA

1. 3 yeu to quan trong gay sau rang la:
A. Vi khuan, ng, kem ve sinh rang mieng.
B. ng, kem ve sinh rang mieng, thi gian.
C. Kem ve sinh rang mieng, thi gian, vi khuan.
D. Thi gian, vi khuan, ng.
2. Ton thng au tien trong dien tien sau rang la:
A. Sau nga.
B. Sau men.
C. Tuy viem.
D. Tuy chet.
3. Bieu hien au rang xuat hien sm nhat giai oan:
A. Sau nga.
B. Sau men.
C. Tuy viem.
D. Tuy chet.
4. Dau hieu nao ac trng cho giai oan tuy viem:
A. E buot rang khi uong nc a.
B. au rang khi an.
C. au vao ban em.
D. au lien tuc, cam giac rang troi len.
5. ieu tr phu hp nhat vi giai oan sau men:
A. Suc mieng bang flour.
B. Tram rang.
C. Lay tuy trc khi tram.
D. Nho rang.
Trang 77
VIEM NHA CHU

BS. Nguyen Van Thnh
MUC TIEU HOC TAP
1.
Trnh bay c khai niem viem nha chu
2.
Neu c nguyen nhan va mo ta trieu chng, tien trien cua nha chu
3.
Neu cach x tr va phong nga
AI CNG
Nha la rang, chu la chu vi xung quanh rang. Nha chu la to chc xung
quanh rang, co chc nang chong , gi rang trong xng ham. Mot rang lanh
manh thng c gi trong xng ham bi: xng o rang, day chang va nu
rang. Nu om sat lay rang e che ch cac mo de nhay cam ben di ngan
nga khong cho vi khuan xam nhap lam hai rang. Nu tot la nen tang cho
ham rang tot.
Benh nha chu la benh cua cac to chc xung quanh rang. Benh nha chu la
mot benh rat pho bien cua vung rang mieng. Benh nay hay gap la tuoi trung
nien, ngi gia va la mot trong nhng nguyen nhan thng gap cua tnh trang
mat rang ngi ln.
Benh dien tien tham lang nen ngi benh thng khong quan tam, v vay
benh thng c phat hien rat tre, khi a co nhieu bien chng: hoi mieng,
gay rang...
NGUYEN NHAN
1. Vi khuan:
Nguyen nhan chnh cua benh nha chu la do tnh trang ve sinh rang
mieng kem tao ieu kien cho cac mang thc an bam doc theo co rang, khe
rang. Vi khuan tch tu trong cac mang bam nay se gay viem nu rang.
Theo thi gian, mang bam rang b voi hoa (cng dan) thanh voi rang (con
goi la cao rang). Khi ay, nu se b viem nang hn, benh chuyen sang giai oan
viem nha chu.
Benh se tien trien rat nhanh neu c the co mot benh toan than nao o
lam giam sc e khang cua c the.
Trang 78
Viem nha chu.
2. Yeu to thuan li:

2.1. Hnh thanh mang bam rang:
Trong nc bot co chat Glycoprotein tao nen chat nhn ong tren be mat
men rang, mat thng khong nhn thay c, cac vung nh co rang, ke rang,
mat ben cua rang
Mang bam rang la ni tru an tot nhat cho vi khuan va la ni lu gi thc
an vun dnh lai ke rang. Lau ngay, mang bam rang tch luy muoi khoang
thanh voi rang.
2.2. Thc hien cac ky thuat chuyen mon khong ung:
Cau rang, mao rang, rang gia, rang tram khong ung ky thuat lam co sat
nu.
2.3. Cac yeu to khac:
- Benh ly: tnh trang thieu Vit C, sot xuat huyet, ung th mau, nhiem HIV
- Yeu to sinh ly: thi ky co kinh, mang thai do roi loan noi tiet to ...
TRIEU CHNG LAM SANG
Bnh thng nu co mau hong nhat, san chac, khong au, khong de
chay mau. Khi nu b viem xuat hien 8 dau hieu chnh sau:
- Chay mau nu khi chai rang.
- Nu sng o, de chay mau.
- Voi rang ong co rang.
- Hi th hoi.
- An vao nu thay mu chay ra.
- Co cam giac khong bnh thng khi nhai.
- Rang lung lay.
- Rang di chuyen va tha ra.
DIEN TIEN
Benh tien trien rat tham lang nen ngi benh thng t chu y. Cac nu
b sng to roi t xep xuong lam ngi benh lam tng la benh t lanh. Mang
bam rang sau khi hnh thanh, neu khong c chai ra thng xuyen se day len
thanh ba rang mau trang uc va t t cng dan thanh voi rang (cao rang).
Trang 79
Vi khuan en tru an trong mang bam rang, sinh soi nay n phat trien lam
viem nu rang. Nu b viem khong con bam sat co rang, sng phong len, oi
mau o sam, de chay mau. Giai oan nay neu biet gi gn ve sinh rang mieng,
chai rang ung cach lam sach mang bam, benh viem nu se het.
Neu khong gi ve sinh, sau 2 tuan, mang bam rang l n dan, tao thanh
voi rang, gay kch thch nu ngay cang nhieu, benh viem nu nang them.
Giai oan nay phai en phong nha khoa e lay voi rang, ket hp gi ve sinh
rang mieng, chai rang ung cach, dung thuoc suc mieng, ieu tr ung cach
mi khoi benh.
Neu khong ieu tr viem nu lan rong va an sau xuong tao thanh tui
nu gay viem nha chu. Cac ranh nu sng au co mu, tui nu sau 3mm, day
chang nha chu b pha huy, o xng rang b tieu huy, nu rang b tut xuong,
rang lung lay, v tr rang xo lech roi rung rang.
Ngoai viec pha huy cac mo nang rang, lam tieu xng o rang, lech
rang, lung lay rang, benh nha chu con gay hoi mieng lam ngi benh thieu t
tin trong giao tiep, b co lap trong cuoc song.
Ben canh o, benh con co bien chng nh lam au vung thai dng,
gay kho khan cho benh nhan trong viec an uong gay nen chng au da day
ngi b nha chu.
IEU TR VA PHONG NGA
Ve sinh rang mieng sach se la bc c ban quyet nh s thanh cong
trong viec ngan nga va ieu tr benh nha chu.
Khi b sng nu benh nhan cang phai chu y gi ve sinh rang mieng ky
hn (bang cac loai ban chai mem vi kem chai rang nha chu) e lam sach cac
mang bam thc an tren rang, va en kham tai cac c s nha khoa e c ieu
tr kp thi va ung an.
Benh nha chu co the phong nga c de dang bang nhng bien phap
tai nha hang ngay:
1. Chai rang ung phng phap:
- Chai rang sau khi an va trc khi i ngu.
- Khong chai rang bang phng phap chai ngang v kho lam sach c cac
mang bam vien nu, khe rang; mat khac, de gay hai nu va rang.
- Khong dung ban chai cu, long a mon hay ta de lam tray nu rang.
Trang 80
Viem nha chu.
- Luon dung ban chai mem, khi chai rang ta chai theo chieu doc t vien nu
en b can cua rang. Ban chai c at nghieng sao cho co the cha i b vien
gia rang va nu, lay sach cac mang bam vien nu va khe rang.
- B vien rang la ni mang bam hnh thanh au tien, do o phai ac biet chu
y en ni nay.
2. S dung ch t nha khoa:
- e lay i cac mang bam, manh vun thc an khe rang.
- Khong nen dung tam xa rang am xoc qua cac khe rang v se gay h khe
rang, gay chay mau lau dan se a en viem nu.
3. Kham rang nh ky va thng xuyen:
-
Nen i kham rang nh ky 6 thang hay t nhat 1 nam mot lan e phat hien
va ieu tr sm.
- Lay voi rang, cao lang mat goc rang.

- Tram cha cac rang sau.
- ieu tr tch cc viem nu hay viem nha chu bang khang sinh.
4. ieu chnh che o an uong, sinh hoat:
- Nen an rau qua ti co nhieu chat x va sinh to giup cha sach rang nh cam,
bi, rau ti
- Khong hut thuoc la.
Trang 81
T LNG GIA

1. Nha chu la benh cua:
A. Rang.
B. Nu.
C. Mo quanh rang.
D. Day chang cua rang.
2. Cao rang la:
A. Rang b sau.
B. Nu b x hoa.
C. Mang bam rang b voi hoa.
D. Tuy rang b calci hoa.
3. ay la nhng dau hieu chnh cua viem nha chu, NGOAI TR:
A. Chay mau khi anh rang.
B. Hi th hoi.
C. Voi rang ong chan rang.
D. Rang lung lay.
4. Thieu vitamin nhom nao de gay chay mau rang:
A. Vitamin A.
B. Vitamin B1.
C. Vitamin C.
D. Vitamin D.
5. ac iem nao ung vi viem nha chu:
A. Ranh nu sng au.
B. Rang nu co mu.
C. Tui nu sau khoang 3cm.
D. Nu rang tut xuong.
6. Khi chai rang can lu y:
A. Dung ban chai cng, chac.
B. Chai theo chieu ngang.
C. Ban chai at nghieng.
D. Chai rang t nhat 1 lan trong ngay.
Trang 82
D tat bam sinh vung ham mat.
D TAT BAM SINH VUNG HAM MAT

BS. Nguyen Kim Ngan
MUC TIEU HOC TAP
1. Mo ta mot so d tat bam sinh vung ham mat.
2. Neu nguyen nhan cac dang d tat bam sinh vung ham mat thng gap.
NOI DUNG
1. Benh loan dng tuyen yen:
Benh cng tuyen yen gap tre em, neu benh t nho c the tre phat
trien qua o, ngi benh co chieu cao bat thng thanh ngi khong lo, xng
so, xng ham va tay chan ph ai.
2. U si vung ham mat:
Nam vung xng so va xng ham di lam bien dang mat.
3. Benh loang xng do loan dng chat voi (benh Paget):
Xng ham rong va de gay.
4. Rang to bam sinh va rang nho bam sinh:
La nhng bat thng ve kch
thc ca bo rang, oi khi co ngi
ch to rang ca hoac rang nanh th
khong xep vao loai d dang bam
Rang to va xng ham to th
u cho cho cac rang moc bnh
thng, neu xng ham nho cac
rang to se khong u cho moc gay
lech lac ham rang.
Rang nho bat thng con goi la rang chuot, thng gap hn rang to. Neu
rang nho ma xng ham to th cac rang se moc tha.
5. Li to bm sinh:
Ngi co kch thc li qua to gap tr ngai trong viec nhai, nuot, va
phat am. Tre co li to bam sinh cham biet noi va noi ngong, ln len tre van
con noi ngong ngeu.
Trang 83
BS. Nguyen Kim Ngan.
Ngi co li to thng nuot kho. Hau qua la rang se b ho, khp can h
vung rang ca. au li khong nhon nh bnh thng, hai ben hong li co
dau an rang.
6. Li dnh:
Thng hay gap vi tat li che lam cho au li khong nhon ma b che
lam oi. Thang li nam san mieng, noi san mieng vi san li va than li.
Trong trng hp ngi benh co thang li to, bam dnh vao chop li va au
li, li b co keo, c ong li b han che, khong con lin h hoat, a ra trc
va hai ben rat kho khan.
Ngi benh dnh li se phat am kho khan, giong noi ngong ngu va khi
nuot li co lai kho khan.
Phau thuat cat bo thang li e giai phong cho li
7.Li co ranh nt sau:
Cac ranh nt tren li la bam sinh va bnh thng. Tuy nhien co nhng
ranh nt qua sau va lam cho ngi benh lo lang. Do o, ngi benh can gi ve
sinh ra ng mieng tot, khi chai rang can chu y chai li e tranh nam li.
8. Li co long:
Gai li dai bat thng, co nhieu chat mau trong thc an bam vao va
nhuom gai li thanh mau nau hay en giong nh am long tren li.
Ngi benh can chai li ky e phong nam candida, nen bo hut thuoc
la.
9. Li ban o:
Li co vung nhan khong co gai li, co vung lai noi len nhieu gai li
mau trang, loang lo nh hnh ban o. Hnh ban o tren mat li luon thay oi
hnh dang va v tr.
Khi ngi benh an thc an cay nong th co the b au rat, nong o vung
li khong co gai.
10. Loi xng:
la nhng khoi u xng lanh tnh co ca hai ham rang. Loi xng la bnh
thng va co nhieu ngi b. Loi xng vung ham ech co t le cao hn loi
xng vung ham di. Loi xng ln len cung xng ham nhng kch thc loi
xng cung co gii han ch khong phai ngay cang to. Loi xng am tham va
khong anh hng g en an uong nen ngi benh khong biet.
Trang 84
D tat bam sinh vung ham mat.
oi khi gay chan thng do an nhng thc an cng va cham vao niem
mac cho loi gay nen vet loet. Hoac kch thch gay cac vet apt, gay au rat va
tai phat nhieu lan. Cac loi xng bnh thng khong can phau thuat nhng
trong trng hp loi xng qua to gay tr ngai cho ham rang gia. Nen ham ta
vao loi xng gay au, loet niem mac vung.
11. Nu rang nhiem sac to en:
Nu en do co nhieu sac to melanin. Kho tay nu tr lai bnh thng.
12. Rang d dang Hutchison:
D dang tren rang vnh vien co nguon goc bam sinh do vi khuan giang
mai t me b nhiem, xam nhap bao thai trong nhng tuan le au. Khi be mi
sinh co the trong mau khong co vi khuan nhng anh hng en mam rang
khien mat nhai rang am co mui ranh bat thng nh mui banh trung thu. Rang
nanh cung b d dang, co that lai gia va au nhon.
13. Rang khuyet men bam sinh hay thieu san men:
Toan bo khong co men rang lam nga rang lo ra, hnh dang rang b bien
dang, mat rang khong bong lang, nga rang mau vang b lo ra lau ngay nhiem
them mau nau, rang kho chai sach va e buot khi an o nong, lanh va chua.
Rang de b sau.
14. Nga rang thieu san bam sinh:
Rang trong suot va co mau xam. Mo rang de b pha huy lam ham rang de
b coi coc mat sc nhai. Lam rang s phu len e tao tham my va bao ve.
15. Rang d bam sinh:
Do bat thng t mam rang. Rang d thng gap rang ca gia, rang
d thng nho va hi d dang nam chen lan gia cac rang. Rang d thng gap
thng gap la rang so 1bis, 4bis rat hiem co rang coi ln. Rang d thng
moc lech hoac chen chuc nhau, nen nho bt cac rang d.
16. Thieu rang bam sinh:
Rang thieu thng tat ca cac rang, thieu nhieu nhat la rang khon hay
rang cung. V khong co mam rang vnh vien nen rang sa co the khong b rung.
17. Khong co rang bam sinh:
Hiem gap, ngi benh khong co mam rang ngay t luc mi sinh, khong
co rang hoan toan.
Trang 85
BS. Nguyen Kim Ngan.
T LNG GIA
1. Benh lam cho xng ham rong va de gay.

2. Sac to en trong benh nu rang nhiem sac to en co ten goi la
5. Benh Paget la benh:
A. Tat khong co rang bam sinh
B. Thieu san rang
C. Benh loang xng do loan dng chat voi.
D. Li dnh
6. Benh thieu rang bam sinh thng gap :
A. Rang ca
B. Rang nanh
C. Rang tien coi
D. Rang cung
Trang 86
Benh lao phoi.
BENH LAO
BS. Nguyen Van Thnh
MUC TIEU HOC TAP
1. Trnh bay dch te hoc cua benh lao.
2. Mo ta trieu chng va tieu chuan chan oan xac nh benh lao.
3. Neu bien phap ieu tr benh lao.
DCH TE HOC
Lao la mot benh nhiem khuan, do trc khuan lao Bacillies de Koch (viet
tat la BK) gay ra. La mot benh lay t ngi benh sang ngi lanh.
Benh lao lien quan chat che en che o va tap quan sinh hoat, ngheo
oi, lac hau, HIV ...
Benh co the phong bang tiem chung BCG vacxin. Lao mi mac c
ieu tr sm, ung phng phap, se khoi benh hoan toan.
1. Tac nhan gay benh:
Cac vi khuan gay benh la vi khuan lao ngi (Mycobacteria Tuberculosis
hominis) va vi khuan lao bo (M. bovis). La trc khuan a kh tuyet oi, phat
trien tot nhat moi trng co phan ap Oxy.
BK sinh san cham (khoang 20h - 24 gi /lan). Khi gap ieu kien khong
thuan li co the thay oi ac tnh, co kha nang ot bien khang thuoc va co sc
e khang cao vi cac thuoc kh trung thong thng.
2. ng lay:
Nguon benh la ngi b lao phoi co BK (+) tnh m.
- ng ho hap: la chu yeu. do benh nhan noi, ho khac m co BK, hoac m
khac ra kho thanh bui va bay l lng trong khong kh. Cac hat nc bot hoac
hat bui co ng knh < 10mm cha BK, co kha nang ti c phe nang. Tai
phe nang BK phat trien va lan tran.
- ng tieu hoa: t gap, ch xay ra sau khi uong phai sa ti co BK (lao vu
bo), lay truyen ng nay so lng BK phai nhieu gap hang nghn lan
ng ho hap.
- Cac ng khac: da va niem mac; bao thai rat hiem gap.
Trang 87
3. Yeu to nguy c:
- Suy giam mien dch bam sinh hoac mac phai: dung Corticoid keo dai, nhiem
HIV/AIDS.
- Mac cac benh man tnh: ai thao ng, bui phoi, suy than man, cha
e, mo cat da day
- Di truyen: ngi co nhom mau HLA-DR2 de mac lao hn.
- Tuoi gii, chung toc, cung thay lien quan en nguy c nhiem lao.
- Sau chan thng va sau phau thuat.
4. Dien tien:
Benh lao dien bien qua 2 giai oan:
- Lao s nhiem (lao tien phat): lan au tien BK xam nhap vao c the sau
3 tuan en 3 thang d ng lao hnh thanh (goi la tnh trang s nhiem lao).
- Lao benh: 90% ngi b lay ch giai oan lao nhiem. Khi sc bao ve c the
giam, th lao nhiem tr thanh lao benh.
TRIEU CHNG LAM SANG
Can tm hieu cac yeu to nguy c cua lao phoi nh: tiep xuc vi benh lao,
mac cac benh ai thao ng, tran dch mang phoi, dung Corticoid keo dai,
chan thng ngc, sc ep, tiem chch ma tuy, mo cat da day, viem ai trang ...
1. Trieu chng toan than:
Khai thac cac trieu chng toan than gi y mot hoi chng nhiem oc lao:
met moi, an kem, mat ngu, sut can, sot chieu, mo hoi trom.
Tuy nhien cac trieu chng nay khong ac hieu v no con gap trong nhieu
benh khac.
2. Trieu chng c nang:
- Ho keo dai tren 2 tuan ma ieu tr khang sinh khong ket qua.
- Ho mau tuy mc o, mau ti hoac mau cuc, nhng thng co uoi khai
huyet.
- Ho m mau xanh, mau vang hoac nh chat ba au.
- au ngc vung nh phoi.
- Kho th khi benh nang.
Trang 88
Benh lao phoi.
3. Trieu chng thc the:

Cac trieu chng xuat hien nh phoi:
- Nghe ran am, ran no.
- Hoi chng ong ac ien hnh hoac khong ien hnh.
- Hoi chng hang khu tru.
CAN LAM SANG
1. X-quang:
X-quang la bien phap khong the thieu trong chan oan lao phoi. Tuy no
khong phai la bien phap chnh xac nhng no co gia tr gi y va cho hng
chan oan lao phoi.
- Ton thng not: hat ke (< 2mm), not nho (2-5mm), not ln (5- <10mm).
- Ton thng tham nhiem: cac not qui tu thanh am t 10 mm tr nen.
- Ton thng hang: hang nho ( < 2cm), hang ln (4cm), hang khong lo (6cm).
- Ton thng x: trong ton thng lao thng co x hoa. La nhng dau hieu noi
len tien trien man tnh cua benh.
- Voi hoa: gap trong cac lao cu va man tnh, hoac di chng lao on nh.
2. Xet nghiem tm BK:
La phng phap co gia tr quyet nh chan oan. Muon co hieu qua chan
oan cao, viec lay benh pham xet nghiem la het sc quan trong.
Benh nhan thc day buoi sang sau khi ve sinh rang mieng xong th ho va
khac m vao coc ng benh pham. Thng lay benh pham ra bai m e
soi hoac cay BK.
Neu benh nhan khong ho va khac m, co the cho uong thuoc long m
hoac kh dung nc muoi sinh ly va vo ngc e benh nhan de khac m.
Nhng trng hp khong co m ngi ta cho benh nhan ho trc mot
lam knh hoac ngoay tam bong hong e cay BK, hoac soi phe quan ra hut va
cay BK.
3. Phan ng lao to (Mantoux):
Tuberculin la ban khang nguyen, c chiet xuat t moi trng nuoi cay
BK. Tuberculin gom nhieu thanh phan cua BK cho nen co the gay phan ng
mot c the a nhiem lao sau tiem BCG vacxin.
Trang 89
3.1. Cach oc ket qua:

Da vao ng knh cua not san tai ni tiem sau 48-72 gi:
- d < 5mm:
Am tnh.
- d = 5-9mm :
Nghi ng.
- d = 10-14mm:
Dng tnh nhe.
- d = 15-20mm:
Dng tnh va.
- d = 21-30mm:
Dng tnh manh.
- d > 30mm:
Dng tnh rat manh.
tre em a tiem BCG vacxin th phan ng Mantoux phai dng tnh t

12mm tr len th mi coi la dng tnh.
3.2. Y ngha:
- Dng tnh: c the b nhiem lao hoac a c tiem BCG vacxin. Hien nay c
the ang co khang the khang lao, sc e khang mien dch ang tot.
Tre em < 2 tuoi: neu phan ng mi chuyen sang dng tnh, co gia tr
chan oan lao s nhiem.
Dng tnh manh gap trong lao hach, lao tan man ban cap va man tnh.
Ngi nhiem Mycobacteria khong ien hnh phan ng co the dng tnh
yeu.
-
Am tnh: khi khong nhiem lao, hoac benh lao qua nang, nhiem trung nang,
suy giam mien dch, nhiem HIV/AIDS, ung th, dung corticoid keo dai.
CHAN OAN XAC NH

1. Chan oan xac nh lao phoi:
1.1. Trng hp AFB (Acid-Fast-Bacilli) (+):
Thoa man 1 trong 3 tieu chuan sau:
- Toi thieu co 2 tieu ban AFB(+) t 2 mau m khac nhau.
- Mot tieu ban m AFB(+) va co hnh anh lao tien trien tren phim Xquang
phoi.
- Mot tieu ban m AFB(+) va nuoi cay dng tnh.
Rieng oi vi ngi benh HIV(+) can co t nhat 1 tieu ban xet nghiem
m AFB(+) c coi la lao phoi AFB(+).
Trang 90
Benh lao phoi.
1.2. Trng hp AFB (Acid-Fast-Bacilli) (-):

Thoa man 1 trong 2 tieu chuan sau:
- Ket qua xet nghiem m AFB am tnh qua 2 lan kham moi lan xet nghiem
03 mau m cach nhau khoang 2 tuan va co ton thng nghi lao tien trien
tren phim X-quang phoi va c hoi chan vi bac s chuyen khoa lao.
- Ket qua xet nghiem m AFB am tnh nhng nuoi cay dng tnh.
Rieng oi vi ngi benh HIV(+) ch can 2 tieu ban m AFB(-), ieu tr
khang sinh pho rong khong thuyen giam, co hnh anh Xquang phoi nghi lao va
bac s chuyen khoa quyet nh la lao phoi AFB (-).
X-quang la bien phap khong the thieu trong chan oan lao phoi. Tuy no
khong phai la bien phap chnh xac nhng no co gia tr gi y va cho hng
chan oan lao phoi.
2. Chan oan xac nh lao ngoai phoi:
Chan oan da tren cac trieu chng, dau hieu ton thng lao c quan
ngoai phoi, kem theo xet nghiem soi m trc tiep, nuoi cay tm tha y vi khuan
lao trong benh pham lay t ton thng cua c quan tng ng, hoac chan oan
mo benh te bao thuoc cac c quan tng ng va c cac thay thuoc chuyen
khoa lao chan oan.
2.1. Lao hach:
- Hach co doc c c on chum.
- Tieu ban xac nh thay chat hoai t ba au, te bao ban lien, nang lao,
nhuom soi tm thay AFB, nuoi cay tm vi khuan lao.
2.2. Lao ke:
- Sot cao lien tuc, keo dai khong ro nguyen nhan.
- X-quang phoi co nhieu not m kch thc nho am o eu va lan toa phan
bo khap 2 phoi.
- Xet nghiem vi khuan lao tai cac mau benh pham (+).
2.3. Lao mang phoi:
- au ngc, kho th tang dan.
- Hoi chng 3 giam.
- X-quang phoi thay hnh m am thuan nhat, mat goc sn hoanh.
Trang 91
- Sieu am mang phoi co dch.

- Choc hut khoang mang phoi thay dch mau vang chanh, rat hiem khi dch
mau hong, la dch tiet, protein > 30g/l, nhieu te bao lympho, co the tm thay
AFB trong dch mang phoi.
2.4. Lao mang bung:
- Go uc vung thap thay oi theo t the, song vo, dau hieu go uc o ban
c giai oan muon, ).
- S thay cac u cuc, am cng trong o bung.
- Co the co dau hieu tac hoac ban tac ruot do cac hach dnh vao ruot.
- Choc hut dch mang bung mau vang chanh, oi khi uc, te bao trong dch
mang bung do lao chu yeu la bach cau lympho, protein > 30g/l.
2.5. Lao mang nao:
- Co cng va dau hieu Kernig(+).
- Co the co dau hieu ton thng day than kinh so nao va dau hieu than kinh
kh tru.
- Dch nao tuy ap lc tang, dch co the trong, vang chanh, co khi van uc .
Protein tang va ng giam.
2.6. Lao cot song:
- au lng, han che van ong, au tng ng vi ot song b ton thng.
- Giai oan muon: bien dang gu cot song, dau hieu chen ep tuy, liet.
- Chup X-quang cot song thay hep khe ot, co the thay manh xng chet va
hnh ap xe lanh canh cot song.
IEU TR
1. Nguyen tac ieu tr:
Luon am bao nguyen tac 3 (ung-u-eu):
1.1. Phoi hp ung thuoc:
Moi loai thuoc chong lao co tac dung khac nhau tren vi khuan lao (diet
khuan, km khuan).
Do vay phai phoi hp t nhat 3 loai thuoc chong lao trong giai oan tan
cong va t nhat 2 loai trong giai oan duy tr.
Trang 92
Benh lao phoi.
1.2. Dung u lieu lng:

Cac thuoc chong lao tac dung hp ong, moi thuoc co mot nong o tac
dung nhat nh.
Neu dung lieu thap se khong hieu qua va de tao ra cac chung vi khuan
khang thuoc, neu dung lieu cao de gay tai bien.
1.3. Dung thuoc eu an, lien tuc:
Cac thuoc chong lao phai c uong cung mot lan vao thi gian nhat
nh trong ngay va xa ba an e at hap thu thuoc toi a.
Phai dung thuoc u thi gian va theo 2 giai oan tan cong va duy tr: Giai
oan tan cong keo dai 2, 3 thang nham tieu diet nhanh so lng ln vi khuan
co trong cac vung ton thng e ngan chan cac ot bien khang thuoc.
Giai oan duy tr keo dai 4 en 6 thang nham tieu diet triet e cac vi
khuan lao trong vung ton thng e tranh tai phat.
2. Cac thuoc khang lao:
Chng trnh Chong lao Viet Nam quy nh 5 thuoc chong lao thiet yeu .
Bao gom: Isoniazid (H), Rifampicin (R), Pyrazinamid (Z), Streptomycin (S) va
Ethambutol (E).
3. Ch nh va phac o ieu tr:
3.1. Phac o I:
- Cong thc: 2S(E)HRZ/6HE hoac 2S(E)RHZ/4RH.
- Ch nh: cac trng hp ngi benh lao mi (cha ieu tr lao bao gi hoac
a tng ieu tr lao nhng di 1 thang).
3.2. Phac o II:
- Cong thc: 2SHRZE/1HRZE/5H3R3E3
- Ch nh: cac trng hp ngi benh lao tai phat, that bai phac o I, ieu tr
lai sau bo tr, mot so the lao nang va phan loai khac (phan phan loai theo
tien s ieu tr).
3.3. Phac o III:
- Cong thc: 2HRZE/4HR hoac 2HRZ/4HR
- Ch nh: tat ca cac the lao tre em. Trong trng hp lao tre em the nang co
the can nhac dung phoi hp vi S.
Trang 93
T LNG GIA

1. Trc khuan gay benh lao ngi:
A. Mycobacteria bovic.
B. Mycobacteria tuberculosis hominis.
C. Mycobacteria leprae.
D. Mycobacteria hansenn.
2. ay la nhng ac tnh cua BK, NGOAI TR:
A. Sinh san nhanh.
B. Thay oi ac tnh.
C. ot bien khang thuoc.
D. Sc e khang cao.
3. ay la nhng trieu chng c nang cua benh lao, NGOAI TR:
A. Ho keo dai tren 2 tuan.
B. au ngc vung ay phoi.
C. Ho am mau xanh, vang hay ba au.
D. Ho ra mau.
4. Tren phim X quang thay cac ton thng co kch thc khoang 3cm, ngh en:
A. Hat ke.
B. Not ln.
C. Tham nhiem.
D. Hang lao.
5. Phan ng lao to sau 48 gi cho ket qua d=1,2cm. Ket luan:
A. Nghi ng.
B. (+) nhe.
C. (+) va.
D. (+) manh.
6. X quang phoi thay hnh m am, mat goc sn hoanh. Ngh en:
A. Lao ke.
B. Lao phoi.
C. Lao phoi thuy.
D. Lao mang phoi.
Trang 94
Chng trnh chong lao.
CHNG TRNH CHONG LAO

BS. Nguyen Van Thnh
MUC TIEU HOC TAP
1. Trnh bay tnh hnh nhiem lao hien nay.
2. Mo ta cac ch so c ban cua dch te lao trong cong ong.
3. Neu tom tat mot so noi dung chnh trong chng trnh chong lao.
AI CNG
1. Tnh hnh nhiem lao tren the gii:
Hien nay tren the gii co khoang 1/3 dan so (2,2 t ngi) a nhiem lao
va con so o se tang 1% hang nam (tng ng khoang 65 trieu ngi).
Ty le t vong do benh lao chiem 25% tong so t vong do moi nguyen
nhan. Khoang 95% so benh nhan lao va 98% so ngi chet do lao cac nc
co thu nhap va va thap, 75% so benh nhan lao ca nam va n o tuoi lao
ong. Trong o co khoang 80% so benh nhan lao toan cau thuoc 22 nc co
ganh nang benh lao cao.
Hn 33% so benh nhan lao toan cau tap trung tai khu vc ong - Nam a.
2. Tnh hnh nhiem lao tai Viet Nam:
Benh lao nc ta co the xep vao loai trung bnh cao khu vc Tay Thai
Bnh Dng, la khu vc co o lu hanh lao trung bnh tren the gii.
Theo c tnh cua To chc Y te The gii moi nam Viet Nam co
145.000 ngi mi mac benh, trong o chng 65.000 ngi b lao phoi khac ra
vi khuan lao, so ngi chet do lao c chng 20.000 ngi mot nam, nguy c
nhiem lao hang nam khoang 1,7%. Nh vay so benh nhan lao mi mac co AFB
dng tnh vao khoang 85/100.000, tong so benh nhan lao chung cac the
180/100.000 dan.
Tuy nhien trong nhng nam gan ay, tnh hnh benh lao tr len phc tap
hn do co tac ong cua ai dch HIV/AIDS va khang thuoc. Nhiem HIV se lam
sc e khang (mien dch) cua c the b suy giam, do vay, lam tang nguy c
phat trien thanh benh lao t nhng ngi ong nhiem lao co HIV. Nguy c o
cao gap 30 lan so vi ngi ch nhiem lao n thuan. Nhiem HIV la nguyen
nhan chnh lam benh lao hoat ong nhng benh nhan nhiem lao tiem tang
va lam tang ty le tai hoat ong noi lai va tai nhiem ngoai lai.
Trang 95
DCH TE LAO
1. Cac ch so c ban dch te hoc benh lao trong cong ong:
Dch te hoc benh lao la c s va thc o hieu qua cua cong tac phong
chong lao. Cac ch so c ban cua dch te hoc benh lao trong cong ong gom:
1.1. Tong so benh nhan lao:
La tong so ngi mac benh lao trong quan the mot thi iem tnh tren
100.000 dan.
1.2. Ch so mi mac lao:
La tong so benh nhan lao mi xuat hien trong quan the trong mot nam
tnh tren 100.000 dan.
So benh nhan lao phoi mi mac xet nghiem m dng tnh la ch so
dch te quan trong nhat e danh gia thc trang tnh hnh benh lao. Ch so nay
c chia lam ba mc o:
- Thap: di 25 benh nhan lao mi/100.000 dan/nam,
- Trung bnh: t 25 en 100/100.000 dan/nam.
- Cao: tren 100/100.000 dan/nam.
1.3. Ch so t vong do lao:
La tong so ngi chet v benh lao trong mot nam tnh tren 100.000 dan.
1.4. Ch so nhiem lao trong cong ong:
La tong so ngi co phan ng Tuberculin dng tnh (thng dung phan
ng Mantoux) tren 100.000 dan.
1.2. S quay tr lai cua benh lao tren pham vi toan the gii:
Thang 4 nam 1993, To chc Y te The gii tuyen bo benh lao la van e
khan cap toan cau v s quay tr lai cua benh lao.
Benh lao quay tr lai do nhng nguyen nhan sau:
- S lang quen hiem hoa benh lao trong qua kh.
- Nhieu quoc gia khong co chng trnh chong lao.
- S bien ong dan so.
- S bung no cua dch HIV va tac ong tng ho gia dch lao va dch HIV.
- Tac ong cua yeu to kinh te-xa hoi.
Trang 96
CHNG TRNH PHONG CHONG LAO

Benh lao la mot benh xa hoi pho bien, chu anh hng trc tiep cua tnh
hnh kinh te xa hoi nhng co the d phong va ieu tr co ket qua tot. Nam
1982, ky niem 100 nam ngay tm ra vi khuan lao, Hiep hoi chong lao Quoc te
neu khau hieu " Chien thang benh lao, bay gi va mai mai !".
e thanh toan benh lao can co s phoi hp cac no lc Quoc gia va Quoc
te. Chng trnh chong lao Quoc gia thuoc Bo y te la mot to chc y te ch ao
moi hoat ong phong chong lao trong ca nc, co trach nhiem va quyen han ve
ng loi chong lao cung nh to chc thc hien hoat ong chong lao.
1. Hoat ong phong chong lao nc ta:
- Nam 1957: thanh lap Vien chong lao Trung ng (hien nay goi la Vien Lao
va Benh Phoi) do Giao s Pham Ngoc Thach lam vien trng.
- T nam 1957 en nam 1975: xay dng mang li, ao tao can bo, cong tac
phong chong lao mien Bac at c nhieu thanh tu ve dch te, ieu tr va
d phong.
- Thi ky 1976 - 1985: hoat ong chong lao theo chng trnh 10 iem.
- Nam 1986, chng trnh chong lao cap 2 ra i nham nang cao chat lng
ieu tr, thanh toan nguon lay (cap trung ng, cap tnh).
- Chng trnh chong lao Quoc gia ra i thang 11 nam 1994.
2. Chng trnh chong lao Quoc gia (CTCLQG):
2.1. Muc tieu cua chng trnh:
- Giam ty le t vong, ty le mac benh va ty le nhiem lao trong cong ong.
- Giam ty le khang thuoc mac phai trong cong ong.
2.2. Muc tieu cua hoat ong chong lao:
- ieu tr khoi t nhat 85% lao phoi dng tnh phat hien c. Neu at c
ty le khoi 85% th ty le mac va nhiem lao se giam nhanh; giam dan ty le
mi mac hang nam va ty le khang thuoc mac phai. Neu ty le ieu tr khoi
thap th so trng hp lao phoi dng tnh that bai ieu tr va ty le khang
thuoc mac phai tang.
- Phat hien t nhat 70% cac trng hp lao phoi dng tnh hien co. Hieu qua
hoat ong cua Chng trnh Chong lao Quoc gia c the hien bi ty le ieu
tr khoi cao, ty le phat hien cao va ty le khang thuoc nac phai thap.
Trang 97
2.3. ng loi chien lc chong lao:

S dung hoa tr lieu ngan ngay co giam sat trc tiep (Directly observed
therapy of short course - DOTS) trong qua trnh ieu tr, toi thieu la trong giai
oan tan cong.
DOTS la chien lc xuyen suot cac hoat ong cua Chng trnh Chong
lao quoc gia va c xem la mot chien lc chong lao co hieu qua nhat do To
chc Y te The gii khuyen cao ap dung tren toan cau. Trc het ap dung DOTS
cho benh nhan lao phoi dng tnh (nguon lay).
2.4. Chnh sach chong lao:
Chnh sach chong lao hien nay cua chng trnh chong lao quoc gia, con
goi la chnh sach chong lao tron goi. Chnh sach bao gom nhng noi dung sau:
- S cam ket cua chnh phu oi vi chng trnh chong lao quoc gia.
- Phat hien nguon lay bang phng phap soi m trc tiep, oi vi nhng
ngi nghi ng mac benh lao bang phng phap phat hien thu ong.
- S dung hoa tr lieu ngan ngay co kiem soat trc tiep cho tat benh nhan lao
phoi dng tnh.
- Cung cap thuoc chong lao thiet yeu thng xuyen, eu an.
- Co he thong giam sat va lng gia chng trnh.
2.5. Nhng ac iem c ban cua chng trnh chong lao quoc gia:
- Tuyen trung ng chu trach nhiem ch ao.
- Tai lieu hng dan chng trnh chong lao quoc gia c cung cap en tuyen
tnh, huyen.
- Mau bieu ghi chep, bao cao c chuan hoa thong nhat trong ca nc.
- Chng trnh ao tao co ay u moi noi dung hoat ong cua chng trnh
chong lao quoc gia.
- He thong xet nghiem soi m trc tiep rong khap tren toan quoc gan vi he
thong cham soc sc khoe ban au (tuyen xa phng) va c kiem tra chat
lng thng xuyen.
- Thuoc lao va phng tien chan oan c cung cap thng xuyen.
- Co ke hoach giam sat, lng gia.
- Co ke hoach d an phat trien vi nguon tai chnh, kinh ph chi tiet va cac to
chc thc hien.
Trang 98
2.6. Ch so anh gia cua chng trnh chong lao quoc gia:
- Tai lieu hng dan thc hien chng trnh chong lao quoc gia tuyen huyen
(phan anh s cam ket cua Chnh phu).
- So lng khu vc hanh chnh trong ca nc trien khai chien lc DOTS.
- Ty le ieu tr khoi benh.
- Ty le phat hien.
3. Hoat ong cu the cua chng trnh chong lao:
3.1. Phat hien lao trong cong ong:
Thc hien phat hien thu ong la chu yeu. Phat hien thu ong la phat
hien ngi benh nghi lao t en cac trung tam chong lao e kham, phat hien.
Ngi nghi b lao phoi la nhng ngi ho khac keo dai tren 2 tuan, phai
lam xet nghiem m soi trc tiep 3 mau e tm vi khuan lao:
- Mot mau tai cho kham benh.
- Mot mau lay vao buoi sang hom sau.
- Mot mau tai cho khi benh nhan mang mau m 2 en xet nghiem.
Nhng trng hp lao phoi nghi ng khang thuoc co the cho nuoi cay
BK va lam khang sinh o.
Nhng trng hp lao phoi AFB(-) can xet nghiem t nhat 6 mau m qua
2 lan xet nghiem cach nhau 2 tuan en 1 thang va da vao hnh anh ton
thng tren X quang phoi khong thay oi hoac tien trien xau sau ieu tr khang
sinh thong thng 2 tuan .
Nhng trng hp lao ngoai phoi, lao tre em, viec chan oan da vao
trieu chng lam sang nguon lay va phoi hp vi cac ket qua can lam sang khac
nh phan ng Mantoux, X quang, to chc hoc va mien dch hoc.
3.2. ieu tr:
e at hieu qua cao, ap dung phng phap DOTS trong cong tac pho ng
chong lao tren toan quoc.
- Giai oan tan cong: benh nhan c dung thuoc di s giam sat chat che
cua can bo y te, tiem va uong thuoc trc mat thay thuoc.
- Giai oan duy tr: benh nhan t dung thuoc va co the phat thuoc cho benh
nhan 2 tuan 1 lan hoac hang thang.
Trang 99
oi vi cong thc tai tr can to chc ieu tr tai tuyen tnh, nham anh
gia mc o khang thuoc va giam sat chat che viec dung thuoc cua benh nhan
e phong lay lan chung vi khuan khang thuoc.
Trong thi gian ieu tr benh nhan c xet nghiem m, kiem tra 3 lan
vao thang th 2, thang th 5 va cuoi thang th 7 e anh gia ket qua ieu tr.
3.3. Ghi chep, bao cao:
Thong nhat trong toan quoc he thong ghi chep va bao cao mi a sa oi
theo khuyen cao cua To chc Y te The gii va Hiep hoi Chong lao quoc te. C
s ghi chep bao cao va cung cap so lieu la tuyen huyen, nh ky bao cao hang
quy theo quy nh cua Bo Y te.
3.4. ao tao, huan luyen:
Ngoai cong tac ao tao huan luyen ve chuyen mon nghiep vu, hang nam
nhieu khoa tap huan ve ky nang quan ly chng trnh chong lao se c to
chc, ong thi thong qua he thong ao tao tap huan e nang cao chat lng
nghien cu khoa hoc.
3.5. Kiem tra, giam sat va lng gia:
Kiem tra, giam sat la hoat ong thng xuyen cua cac tuyen t trung ng
en phng, xa.
Noi dung cua kiem tra giam sat da vao noi dung a c hng dan
thc hien chng trnh chong lao cac tuyen.
Thong qua kiem tra giam sat e khac phuc, sa oi nhng thieu sot va
ao tao tai cho cho can bo tuyen tnh.
3.6. Cung cap thuoc men, cac y dung cu:
Thuoc chong lao c cung cap hang quy t tuyen trung ng ti tuyen
tnh va tuyen tnh ti tuyen huyen da vao nhu cau va hoat ong thc te cua
tng huyen. Chng trnh chong lao cung quy nh co so lng thuoc d tr tai
tnh va huyen bang mot quy hoat ong.
Cac y dung cu nh coc ng m, lam knh, hoa chat xet nghiem c
phan phat hang quy, hang thang tuy tnh hnh hoat ong.
Toan bo thuoc chong lao, lam knh, coc ng m, hoa chat va cac trang
thiet b y te khac nham muc ch phat hien nh knh hien vi, long knh an
toan, may X quang va mot so phng tien cho kiem tra giam sat do Chng
trnh Chong lao cung cap.
Trang 100
3.7. Truyen thong - giao duc sc khoe ( TT-GDSK):

La mot trong nhng hoat ong quan trong, gop phan nang cao trnh o
hieu biet cua ngi dan ve benh lao.
Ngoai ra, truyen thong giao duc sc khoe con nham huy ong cac
nguon lc cua nha nc, cua cac to chc xa hoi, cac to chc quoc te va cong
ong danh cho cac hoat ong chong lao, gop phan thuc ay nhanh xa hoi hoa
cong tac phong chong lao.
4. D phong lao bang BCG:
4.1. Giam nguy c nhiem lao:
4.1.1. Kiem soat ve sinh moi trng:
- Thong gio tot: ca i va ca so cua buong kham, khu ch va buong benh can
c m cho thong gio t nhien hoac dung quat ien ung chieu e lam
loang cac hat nhiem khuan va ay vi khuan ra ngoai, di anh nang mat tri
vi khuan lao se de b tieu diet.
- Bo tr v tr lam viec hp ly theo chieu thong gio: khong e khong kh i t
ngi benh en can bo y te.
- Thay oi hanh vi cua ngi benh: khac m vao giay hoac ca coc, bo ung
ni quy nh, ra tay xa phong thng xuyen, lay m xet nghiem ung ni
quy nh.
4.1.2. S dung phng tien phong ho ca nhan:
- Khau trang thong thng t co tac dung bao ve nhiem vi khuan lao.
- Nhng ni co nguy c lay nhiem cao can dung khau trang at chuan nh loai
N95 hoac tng ng tr len.
4.1.3. Giam tiep xuc nguon lay:
- Cach ly: nen co ni cham soc ieu tr rieng cho ngi benh lao phoi AFB(+),
ac biet vi lao phoi khang a thuoc.
- Nhan vien y te can tuan thu quy trnh kham, cham soc ngi benh: Tiep xuc
gian tiep qua vach knh, kham, hoi benh, thc hien t van e ngi benh
quay lng lai.
4.2. Giam nguy c chuyen t nhiem lao sang benh lao:
- Tiem vac xin BCG (Bacille Calmette-Guerin)
- ieu tr d phong lao bang INH.
Trang 101
5. To chc mang li chong lao:

Chng trnh chong lao da tren mang li chong lao c long ghep vi
he thong y te chung c to chc theo tuyen t trung ng en c s. Di s
lanh ao cua Bo Y te, Benh vien Lao va Benh phoi trung ng ch ao toan bo
hoat ong chong lao trong ca nc.
5.1. Tuyen trung ng:

Vien Lao va Benh phoi Quoc gia chu trach nhiem vi Bo Y te ve hoat
ong chong lao.
- Trung tam Lao Pham Ngoc Thach thanh pho Ho Ch Minh: c uy quyen
thay mat Vien Lao va Benh phoi giam sat hoat ong chong lao 21 tnh thanh
pha Nam. Tiep nhan, d tr, phan phoi thuoc cho cac tuyen tnh thanh pho;
giam sat hoat ong phat hien va quan ly ieu tr, to chc ao tao, huan luyen
cho can bo cua chng trnh va huan luyen xet nghiem vien tai cac tnh
thanh pho.
- Phong xet nghiem tai cac trung tam tren kiem nh tieu ban cua cac tuyen
di.
Trang 102
5.2. Tuyen tnh thanh pho:

Bao gom tram lao, vien lao tnh hoac khoa lao trong Benh vien tnh.
Tuyen tnh co trach nhiem hng dan tuyen huyen, giam sat hoat ong
ao tao, thu so lieu, phan phoi va s dung thuoc hp ly, bao cao hoat ong len
tuyen Quoc gia.
5.3. Tuyen quan huyen:
Long ghep trong trung tam y te quan huyen.
Chc nang cua tuyen quan huyen la phat hien nguon lay, giam sat benh
nhan ieu tr ngoai tru tuyen quan huyen va xa phng, bao cao hoat ong
cho tuyen tnh thanh pho.
5.4. Tuyen xa phng:
Khong co can bo lao chuyen trach.
Chc nang cua tuyen xa phng la tham gia cong tac phat hien, ieu tr
DOTS, tm benh nhan bo tr, bao cao tuyen huyen.
Trang 103
T LNG GIA

1. Vung dch te lao tren the gii:
A. My latin.
B. Chau phi.
C. ong nam A.
D. Trung A.
2. Trong khu vc tay Thai Bnh Dng, benh lao Viet Nam xep vao nhom:
A. Thap.
B. Trung bnh.
C. Trung bnh cao.
D. Cao.
3. So ngi benh co phan ng Tuberculin (+) tren 100.000 dan la ch so:
A. Benh nhan lao.
B. Mi mac lao.
C. Lao lu hanh.
D. Nhiem lao trong cong ong.
4. Xa A co 75 benh nhan lao phoi/100.000 dan mi mac xet nghiem am (+).
Xa A c xep vao nhom:
A. Thap.
B. Trung bnh.
C. Trung bnh cao.
D. Cao.
5. ay la nhng muc tieu cua chng trnh chong lao, NGOAI TR:
A. Giam ty le t vong.
B. Giam ty le mac benh.
C. Giam ty le khang thuoc.
D. Giam ty le bien chng.
6. DOTS la ch viet tat cua cum t:
A. Hoa tr lieu ngan ngay co giam sat trc tiep.
B. Phac o tr lieu ngan ngay co giam sat trc tiep.
C. Qua trnh tr lieu ngan ngay co giam sat trc tiep.
D. Chien lc tr lieu ngan ngay co giam sat trc tiep.
Trang 104
Cac ton thng c ban va cach kham da lieu
CAC TON THNG C BAN VA CACH KHAM DA LIEU

BS. Nguyen Sanh Tam
MUC TIEU HOC TAP
1. Mo ta 10 loai thng ton nguyen phat trong benh ve da.
2. Mo ta 9 loai thng ton th phat.
3. Mo ta cach kham ngi benh da lieu.
THNG TON NGUYEN PHAT
Thng ton nguyen phat la nhng thay oi sm cua da cha trai qua dien
bien t nhien hay chu s tac ong cua ben ngoai.
1. Dat:
La s thay oi mau sac cua da. Kch thc cua dat co the ch nho nh
mot iem hoac to lam thanh mang.
1.1. Dat sac to:
La s thay oi mau da do s thay oi lng sac to bao gom Melanin va
cac sac to khac.
- Dat do Melanin: Co the bam sinh (mun ruoi, bach tang), hay mac phai (tan
nhang).
- Dat khong do Melanin: Cau tao do s tch tu cua nhng chat mau ngoai lai
ngha la von khong co trong da. Loai dat nay co the khu tru (vet xam) hay
lan toa (nhiem chat bac).
1.2. Hong ban:
La nhng dat o sam hoac hong co tnh chat viem, bien mat khi e ep.
1.3. Dat mach mau:
Dat mau hong hay o sam do s dan n thng trc cua cac mach mau
trong lp b. bien mat khi e ep va khong co phan ng viem. Th du u mach
phang, dan mao mach.
1.4. Xuat huyet di da:
Dat mau o ti khong bien mat khi e ep. Chung t tan trong vong 1-2
tuan sau khi tuan t oi mau t o qua tm, nau, vang. Tuy kch thc, chia 3
loai: iem xuat huyet, om xuat huyet, mang xuat huyet.
Trang 105
BS. Nguyen Sanh Tam.
2. Mun nc:
Thng ton nho hn 5mm, nho cao tren mat da, cha chat long. Sau khi
hnh thanh mot thi gian, mun nc v ra va ong vay, th du trong benh to
a, cham cap.
3. Bong nc:
Cau tao tng t mun nc nhng co ng knh ln hn 5mm. Bong
nc co the cang thanh hnh ban cau hay xep. Chat dch trong bong nc co
the trong, uc hay co mau. Bong nc thng gap trong benh Duhring, benh
Pemphigus.
4. Mun mu:
Thng ton nho cao, cha mu. Co 2 loai:
- Mun mu thng b: can, hnh ban cau, co the cang hay xep. Loai nay thng
hay phat sinh t mun nc hay bong nc b boi nhiem. Th du choc.
- Mun mu nang long: co the nam ngay tren lo chan long (viem nang long) hay
di sau (nhot). Cac mun nay nhon cang co quang viem rong va ay com
hn nhng mun mu can.
5. San:
Thng ton ac nho cao tren mat da, ng knh nho hn 1cm, thng
bien mat trong thi gian ngan va khong e lai seo.
San co the phang, nhon, tron hay hnh a giac; mau co the hong, tm,
o hay nau. Tap hp nhieu san tao thanh mang.
6. Cu:
Tng t nh san nhng co nhng ac iem sau:
-
Tham nhiem te bao xay ra cac phan sau cua b,
Tien trien cham, keo dai,
Khi mat i e lai seo.

Cu thng thay trong benh Lupus, giang mai, phong.
7. Cuc:
Ton thng ac nam trong ha b, oi khi bao gom ca lp b. Cuc co hnh
cau, hay hnh trng. Ngi ta phat hien thng ton cuc bang cach s nan hn
la nhn.
Trang 106
Gom la nhng cuc co tnh viem ban cap hay man tnh; ban au cng sau
hoa mem, cuoi cung m ra ngoai thanh vet loet sau. Cac benh hay tao gom la
giang mai, nam, lao.
8. Sui:
Cau tao bi cac nhu b, phat trien ket lai thanh mot cho nho cao co gii
han hay trai dai thanh mot be mat rong va cao, tren mat co phu mot lp
thng b mong hay co nhng vet l rn nc. Th du thng ton trong benh
mong ga.
9. San sng:
La sui co be mat hoa sng. Th du mun coc.
10. Nang:
La tui cha dch long, tron hay bau duc tng t san to hay cuc, nhng
khi s nan ta co cam giac lnh bnh nh khi an vao nhan cau. Th du nang ba
au.
THNG TON TH PHAT
1. Vay:
La nhng phien thng b mong troc tren mat da. Vay co khi tien phat
(da vay ca), co khi th phat (cham).
Co nhieu loai vay: Co loai mn nh phan, co loai nh phien mica, co loai
day nh vo so.
2. Vay tiet (mai):
La khoi huyet thanh ong lai, ben trong co bach cau a nhan, hong cau,
vi khuan hay vi nam.
Tuy theo nguyen nhan ma vay tiet co mau khac nhau: vang (huyet
thanh), vang xanh (mu), en (mau)
3. Vet xc:
Do chan thng gay ra cho cac tang tren cua da. Neu lp sng b thng
ta co mot vach trang hong chung quanh.
Neu lp gai b ton thng, se tiet chat ong lai thanh vay tiet.
Trong trng hp nhu b b thng ton th tiet chat co lan mau, khi ong
lai thanh vay en va dnh.
Trang 107
4. Vet l:
Con goi la trt. Thng b b troc mat, Th du sang giang mai.
5. Vet loet:
Da b mat en tan lp b, do o khi lanh e lai seo.
6. Lichen hoa:
Sinh ra do gai hay co sat thng xuyen. Mang da day co mau nau, cac
ranh ngang doc han sau ve thanh o khong eu. Thng ton nay thng thay
trong benh cham man tnh.
7. Teo da:
- Teo thng b: Thng b mong i v so lng te bao thng b b giam. Da
co nhieu nep nhan, de xep nep .
- Teo b: Da b lom xuong. Teo b co the i kem vi teo thng b. Th du vet
ran da.
8. Cng da:
Cac yeu to cau tao da ac lai lam cho s trt cua da tr nen kho khan.
Lu y la cng da khong co ngha la day da, v co khi cng da nhng thng b
b teo mong nh cac trng hp teo cng b.
9. Seo:
Tao bi mo si mi thay cho mo a b mat hoac b viem nh trong cac
trng hp benh Lupus ban o, giang mai.
Seo co the ph ai do s phat trien qua mc cua chat tao keo hoac co the
teo. Tren mat seo, da trn lang va khong con cac bo phan phu thuoc nh long,
tuyen mo hoi.
Tren thc te cac thng ton can ban thng ket hp vi nhau thanh tng
cap thng ton kep. Nhng cap thng gap la hong ban vay (vay phan hong),
san vay (ban giang mai), san mun nc (Prurigo strophulus).
CAU TRUC THNG TON
Thng ton can ban cua nhieu benh da thng sap xep theo nhng mo
hnh ac biet. Do o e chan oan benh, ben canh viec nhan dien cac thng
ton can ban ta can phai phan tch hnh dang, kieu sap xep cua cac thng ton
trong s tng quan ve v tr gia chung vi nhau va kieu phan bo cua chung
tren toan c the.
Trang 108
1. Hnh dang va kieu sap xep cua cac thng ton.

1.1. Hnh dang:
Hnh dang
Th du
Mang
Nam da
B ro
Vay nen
B gian oan
Cham
ng gach
Viem nut quanh ong mach
Vong
U hat vong, hong ban vong
Hnh cung
Nam da
a cung
Me ay
Dang Herpes
Viem da dang Herpes
Dang cum
Zona
Dang bia
Hong ban a dang
Ly tam
Nam da, lao da
1.2. Kieu xap xep:

- Xep thanh ng dai: doc theo ong mach (viem nut quanh ong mach),
tnh mach (viem tnh mach), mach bach huyet (Sporotrichose), day than
kinh (Zona) theo vet thng (hien tng Koehner trong mun coc phang).
- Xep thanh vong tron hay vong cung (nam da, u hat vong)
- Xep thanh cum (Zona)
- Xep thanh mang li
2. Kieu phan bo tren c the:
- Khu tru, lan tran hoac toan bo c the
- n phng, song phng hoac oi xng.
- Vung khong c che nang, vung de b co sat, vung tap trung cac tuyen mo
hoi, tuyen ba, vung da am va am.
Trang 109
CACH KHAM NGI BENH DA LIEU

1. Nguyen tac kham:
Kham benh ngoai da can tuan thu mot so nguyen tac sau:
1.1. at ngi benh trong ieu kien thuan li e quan sat:
- Anh sang t nhien ay u e quan sat, nhan nh chnh xac ton thng ve
mau sac, hnh dang,...
- Thuan li ve tam ly: ngi benh tin tng, hp tac thuan li cho viec kham
benh.
- Boc lo cac vung da can kham: giai thch cho ngi benh ro khi can ci quan
ao, boc lo vung da can kham (nhat la oi vi phu n).
- Trang thiet b phu hp, ve sinh sach se tao an tng tin tng cho ngi
benh..
- Co the co mot buc cao khoang 30 cm cho ngi benh khi can ng len o
cho de quan sat khi kham benh.
1.2. Theo mot trnh t nhat nh:
- Kham t ngon chi en goc chi.
- Kham t vung h en vung kn.
- Kham lan lt t au en chan e tranh bo sot thng ton.
Sau o kham ky cac vung ton thng chnh, e nhan nh ton thng s
ang, tnh chat ton thng.
1.3. T m, than trong:
Can kham ky, t m, quan sat ky mau sac, hnh the, ton thng c ban,
cach sap xep, phan bo cua ton thng, neu can phai s nan, anh gia mat o;
kham ca long, toc, mong, niem mac.
Tranh kham qua loa, s sai dan en nhan nh sai ton thng, chan oan
sai.
1.4. Toan dien:
- anh gia toan bo da c the va ca long toc mong.
- anh gia s bo hoat ong chc nang cua toan bo c the.
- anh gia chc nang cua cac c quan noi tang nh tim mach, tieu hoa, gan,
than, noi tiet co anh hng en qua trnh benh ly da.
Trang 110
2. Cac bc tien hanh

2.1. Quan sat v tr:
2.1.1. Quan sat theo trnh t:
Quan sat t au, mat, co, chi tren, ban tay, ngon tay, ke ngon tay, long
ban tay, mong tay, ngc, vai, nach, bung, lng, mong, vung sinh duc - hau
mon, hai chan, ban chan, mong chan.
2.1.2. Tnh chat, ac iem cua v tr:
Nhieu benh thng hay xuat hien mot so v tr (v tr hay gap, v tr a
thch).
Th du:
- Benh nam hac lao thng 2 nep ben, ke mong, quanh that lng;
- Benh ly da dau thng mat, da vung c, vung lien ba vai;
- Vay nen thng xuat hien vung da au, 2 khuyu tay, da vung xng cung...
- Benh ghe thng gap ton thng vung ke ngon tay, ngan co tay, b trc
nach, quanh ron, bo phan sinh duc,....
2.1.3. Tranh bo sot:
Ngi benh nhieu khi khong thay, khong biet het cac ton thng ban
than mnh co, mat khac ton thng cac v tr khac nhau nhng lai bo sung
chan oan cho nhau (ton thng nam mong, nam ban chan thng kem nam
mong ben).
2.1.4. Rut ra nhan xet:
Sau khi quan sat ve v tr nen rut ra mot nhan xet, t o ket hp vi nhan
nh ve ton thng c ban va cac yeu to khac e giup cho chan oan.
2.2. Phan tch ton thng c ban:
- Ve kch thc, hnh dang: ton thng co kch thc mot vai mm, mot vai cm,
hnh tron, bau duc, hnh a cung, hnh nhan...
- Mau sac: hong, o, o sam, tm,...
- Mat o: s nan e biet mat o mem, cang, cng, chac.
- Cach sap xep, bo tr: rai rac, le te, rieng re, thanh am, cum , mang, thanh
vet, thanh hnh vong, hnh van veo, hnh ran ln.
Trang 111
- Ton thng nguyen phat la loai g: san, cu, cuc, mun nc, bong nc,... ay
la iem rat quan trong, nhan nh chnh xac ton thng nguyen phat se giup
ch nhieu cho chan oan.
- n dang hay a dang: tren cac vung da ch thay mot loai ton thng nh
nhau (n dang) hay co nhieu loai ton thng khac nhau (a dang). Th du,
trong benh vay nen ton thng co tnh chat n dang, du to hay nho eu la
cac san, am mang o, com, phu vay trang, con trong benh viem da dang
Herpes Duhring- Brocq, ton thng co tnh chat a dang: mun nc, bong
nc, ban san me ay, ban o.
- Can phan biet ton thng nguyen phat va th phat, th du trong benh ghe,
ton thng nguyen phat la mun nc va ranh ghe, ton thng th phat la vet
trt, vet xc do gai, vay tiet, seo tham mau, bac mau.
- Can hnh dung qua trnh phat sinh, phat trien, dien bien cua ton thng.
Khi kham benh, nhieu khi can phai dung mot so thao tac thu thuat e
giup boc lo ac iem cua ton thng mot cach ay u hn.
2.3. Hoi ve tien s:
- Ton thng xuat hien t luc nao? Luc o ngi benh ang lam g, au?
- Bat au bang trieu chng g? (can kheu gi, hng dan cho ngi benh), cam
giac tai cho va tnh trang toan than luc o ra sao? Sau o dien bien ra sao?
- a x tr g, ket qua ra sao? (thuoc g tot, thuoc g khong tot..). Cac yeu to
lam tang, giam trieu chng benh nh thi tiet, thc an, thc uong, thuoc.
- Gia nh, tap the co ai b benh nay khong?
- Trong tien s ban than co benh g lien quan khong? B benh lan au hay tai
phat nhieu lan?
- Hien nay cam giac tai cho, tnh trang toan than ra sao?
2.4. Chan oan va chan oan phan biet.
- Can c vao ac iem ve v tr va cac tnh chat cua ton thng nguyen phat,
ket hp vi benh s, tien s e a ra chan oan phu hp.
- Chan oan xac nh khi co xet nghiem vi khuan hoc, mien dch hoc, mo
benh hoc da.
- Da vao v tr, ton thng nguyen phat va cac yeu to khac e bien luan
chan oan mot cach ro rang, co lap luan vng chac, logic.
Trang 112
- Chan oan phan biet vi cac benh co ton thng nguyen phat co cac tnh
chat, v tr, dien bien gan giong vi benh a c chan oan.
2.5. Lam cac xet nghiem can thiet:
- Ve vi khuan hoc.
- Xet nghiem nam.
- Huyet thanh hoc.
- Mien dch hoc.
- Mo benh hoc da
Neu can kham them cac chuyen khoa khac e bo sung cho chan oan va
chan oan quyet nh.
3. Xet nghiem, kham nghiem ac biet:
3.1. Mot so thao tac thu thuat ac biet:
- An knh: e phan biet ban o va ban xuat huyet di da, e phat hien
lupome, phan biet u gian mach va om xuat huyet (petechies).
- Choc dch bang kim vo trung e phan biet san va mun nc, ap giay thuoc
la e phat hien mun nc v hoac giot m trong da dau.
- Cao theo phng phap Brocq e phat hien dau hieu vet nen, dau hieu vay
hanh, dau hieu giot sng mau (dau hieu Auspitz) trong chan oan vay nen.
- Miet manh len da canh phong nc bang ngon tay e tm dau hieu Nikolsky
trong chan oan benh pemphigut.
- Xiet len da bang au tu but ch tm chng da ve noi (dermographism)
- Soi en wood: loc tia t ngoai qua mot knh oxyd nikel, se co luong anh sang
vi bc song 3650 A. Anh sang nay giup cho chan oan mot so ton thng
ngoai da. (giup cho chan oan nam toc, lang ben,..).
- Th ng Tzanck (con goi la chan oan te bao hoc cua Tzanck): chon mot
bong nc mi, dch con trong, dung dao vo trung choc cho v ra het dch,
nao nhe nen ton thng, phet chat nao len lam knh, co nh bang con va
nhuom giemsa.
Trong benh pemphigut se thay cac te bao gai trng to t cac cau noi
lien gai.
Trong benh vi rut se thay cac the bao ham va te bao khong lo.
Trang 113
- Lam sinh thiet da (biopsie):

Cat u to, u sau, ca vung lanh va ton thng e so sanh.
Chu y am bao tham my da (thng la hnh bau duc neu can khau 1, 2
mui). Khong lam dap nat benh pham, nen cat gon.
Cho ngay vao dung dch bao quan (bouin), khong e kho.
Co giay t, nhan ngoai lo, co ten ro rang tranh nham lan.
a cang sm cang tot en khoa benh ly giai phau.
3.2. Mot so xet nghiem vi sinh vat:
- Soi cay khuan va lam khang sinh o. Lay benh pham mun, bong nc,
mun mu, vet loet, dch mu nieu ao ...
- Cao vay, lay mu, long, toc, mong, chat nhay... lam xet nghiem nam, soi trc
tiep va nuoi cay.
3.3. Gay benh thc nghiem tren suc vat:
- Tiem truyen tren chuot lang trong chan oan lao.
- Gay benh thc nghiem oi vi phong.
3.4. Cac xet nghiem:
- Xet nghiem sinh hoa chan oan chc nang (noi tiet, men, sinh to, vi chat).
- Xet nghiem mien dch, xet nghiem te bao LE (lupus erythemathosus), yeu to
khang the khang nhan ANF (antinuclear factor)...
3.5. Cac phan ng da:
Rach da, ap da (Patch test), tiem trong da (oi vi chat gay d ng,
tubeculin, khang nguyen nam, lepromine ...).
3.6. Th phan ng oi vi cam ng tia ngoai t:
o lieu sinh vat biodose ...
3.7. Cac xet nghiem huyet thanh chan oan hoac dch tuy song.
Trang 114
T LNG GIA
Tra li ngan:
1. Dat la s thay oi . cua da.
2. Hong ban la nhng dat o sam hoac hong, co tnh chat ., khong bien
mat di s e ep.
3. Mun nc la nhng thng ton nho hn mm, nho cao tren mat da.
4. Thng ton nguyen phat la nhng thay oi sm cua da cha trai qua dien bien
t nhien hay chu s . cua ben ngoai.
Chon ung Sai:
5. San la nhng thng ton ac, nho cao tren mat da, ng knh nho hn 1cm,
thng bien mat trong thi gian ngan va e lai seo.
6. Mun mu co 02 loai la mun mu thng b va mun mu ha b.
Chon tra li ung:
7. Sang thng cua mun coc la dang:
A. Nang
C. Cu
B. Mun mu
D.San sng
8. Thng ton teo b la do:
A.Da b lom xuong
C. Cac yeu to tao b ac lai
B. Da b mong i
D.Do chan thng gay ra tang tren da
Chon tng ng cheo:
Thng ton
ac iem
9. Vay
A Thng b b troc mat
10. Vet xc
B Phien thng b mong troc tren mat da
11. Vet l
C Do chan thng gay ra cho cac tang tren cua da
12. Teo thng b
D Thng b b mong i
Trang 115
BENH GHE NGA HAC LAO

BS. Nguyen Sanh Tam
MUC TIEU HOC TAP
1. Trnh bay cac ac iem chnh cua tac nhan gay benh ghe nga, hac lao.
2. Mo ta cac dau hieu lam sang va bien chng cua benh ghe nga, hac lao.
3. Trnh bay cac cach ieu tr phong benh ghe nga, hac lao.
BENH GHE NGA
1. Tac nhan gay benh
ay la benh ngoai da thng gap Viet Nam. Benh de lay trong ieu
kien ve sinh kem. Benh do ky sinh trung Sarcoptes Scabiei, thng goi ten
chung la cai ghe, gay ra. Cai ghe chuyen biet cho tng ky chu.
- Do con cai ghe Sarcoptes Scabiei. Con cai trng thanh dai khoang 400m
Con c nho hn con cai, t tm thay v thng chet 02 ngay sau khi giao
hp.
- Sau thu tinh, con cai ao ng ham trong lp sng cua da, t 2 3mm/ngay, e at khoang 30 - 40 trng trc khi chet.
- Trong vong 3 -7 ngay trng n thanh au trung. Au trung ri khoi ng ham
e song mat ngoai cua da va sau nhieu lan lot xac trng thanh khoang 10
- 15 ngay sau. Nhng con cai ghe de chet trong vong 3 - 4 ngay sau khi ri
ky chu.
- So lng ky sinh trung gii han ngi khoe manh nhng ngi ma tnh
mien dch b suy giam so lng co the len ti vai ngan con, do o kha nang
lay lan rat cao.
- S lay truyen thng do tiep xuc trc tiep gia ngi vi ngi, mot so trng
hp do s dung chung vat dung sinh hoat nh quan ao, khan tam, vai trai
ging, men, chieu,
2. lam sang:
Thi ky u benh: Trung bnh 2 - 8 ngay. Sau o xuat hien cac trieu chng:
2.1. Nga:
Nga nhieu ve ban em, mc o nga tuy c a moi ngi.
Trang 116
Benh ghe nga hac lao
2.2. Sang thng da:

2.2.1. Sang thng ac hieu:
- Ranh ghe (luong ghe): ng hang nhuyen, ngoan ngoeo, dai t 1- 2cm, hi
com, co mau nau do phan cai ghe. Mot au hang co mun nc la ni con cai
ghe .
- Mun nc hat trai: Cha nc trong, nho bang au kim gut, co the dang
san mun nc.
2.2.2. Sang thng khong ac hieu:
Do gai, gom nhng vet xc da, san mu, san nga.
2.3. V tr sang thng:
Co gia tr nh benh.
Mun nc sap xep rai rac ke tay, long ban tay, long ban chan. Ngan
trc co tay, b trc nach, quanh ron, bung di, nep di mong, dng vat,
au num vu.
Mat va lng thng khong co, nhng tre em di 1 tuoi co the thay cai
ghe mat.
3. Bien chng va tien trien:
Neu khong ieu tr, nga cung se giam nhng benh van tien trien va gay
nhieu bien chng.
3.1. Cham hoa:
Do cai ghe hoac thuoc boi. Neu a b cham th de b cham hoa.
3.2. Viem da mu:
ac iem:
-
Thng thay nhat, nhat la tre ve sinh kem.
Thng do lien cau khuan.
Co the lan sang au va lng.
Co the choc hoa, viem nang long, nhot, gay viem hach.
3.3. Lichen hoa

3.4. Viem vi cau than cap:
Thng do boi nhiem lien cau khuan.
Trang 117
4. Chan oan.
4.1. Chan oan xac nh:
Da vao:
- Mun nc hoac vet tch mun nc.
- Ranh ghe nhng v tr ac biet.
- Nga nhieu ve em.
- Trong gia nh co ngi cung b.
- Tm thay cai ghe sang thng. (t lam)
4.2. Chan oan phan biet:
- To a: V tr mun nc mat ben ngoai cua cac ngon, khong co sang thng
than mnh
- Ch, ran: Nga sau lng, sau ot, sang thng do cao gai nhieu hn.
- Sang giang mai an ong: Tm nhom hach vi cac ac iem khong viem.
- Cham the tang: Da vao v tr ac hieu cua benh nay.
5. ieu tr:
5.1. Nguyen tac:
- Can thc hien sm e tranh bien chng va lay lan.
- Phai thoa thuoc trc khi i ngu khap than, tr au va niem mac.
- Tat ca cac thuoc tr ghe eu co tnh kch thch, do o ch nen thoa mot lan
thoi. Neu 8 -10 ngay sau con tm thay cai ghe th thoa thuoc lan th hai.
- Gi ung thi gian thoa thuoc oi vi tng loai thuoc, khong c ra trong
thi gian o. Sau thi gian qui nh, tam ra ky e loai thuoc hoan toan va
mac quan ao sach.
- Nhng thuoc dang phun sng mu khong c dung cho ngi b d ng, ac
biet la benh hen.
- Phai ong thi trung nc soi men chieu, drap ging, ao quan,.
- Phai ieu tr cho ca gia nh.
- Neu co bien chng cham hoa, boi nhiem, can ieu tr cac bien chng nay
trc khi thoa thuoc tr ghe.
Trang 118
5.2. ieu tr tai cho

- M lu huynh 10%
- Dan xuat lu huynh nh Polysulfur potassium 10-20%
- DEP (Diethyl phtalate)
- Dung dch Bezoate benzyl (Ascabiol).
Ngi ln: e tac ong 24 gi.
Tre em di 2 tuoi: pha loang 50% vi nc va e tac ong trong 12 gi.
- Kem Lindan 1% (Scabecid, Elenol). e tac ong t 6-12 gi.
- Kem Permethrin 5% (Elemite). e tac ong t 8- 10 gi.
- Pyrethrinoid di dang phun mu (Spregal). e tac ong 12 gi.
- Neu boi nhiem dung dung dch mau (Eosine, Milian)
- Thuoc ong y:
Tam: bang nc nau la ang, la ba chac, la cuc tan, la xoan, la cay cho
e, la bach an.
Boi: Dung hat cay mau cho ep dau thoa hoac tan thanh bot chng vi dau
phong.
5.3. ieu tr tong quat:
- Dung an than, nh khang Histamin, neu nga nhieu.
- Khang sinh neu co boi nhiem nang.
5.4. Theo doi:
Neu 15 ngay sau b tai phat la do trng con sot lai hoac tai nhiem, phai
ieu tr lai.
6. Phong benh:
- Can ve sinh hang ngay vi xa phong nhat la ke ngon tay va cac nep da.
- Khi co ngi trong gia nh hoac c quan b nga phai kiem tra v tr chon
loc cua ghe e xac nh benh va ieu tr sm.
- Tranh tiep xuc vi ngi b ghe (bat tay, dung chung vat dung, giat, phi
chung quan ao...)
- Neu ban than b ghe phai i kham va ieu tr ngay e tranh lay lan va cac
bien chng.
Trang 119
BENH HAC LAO

Benh nam ben, dan gian goi la hac lao, la benh da thng gap. Benh
do cac chung nam Dermatophyte gay nen.
ieu kien thuan li e loai nam nay phat trien la moi trng kiem, nh
c the tiet nhieu mo hoi hoac dung nhieu xa phong. Mo hoi ong lai lam cac te
bao sng luon b t am, roi b ton thng, tao ieu kien thuan li cho cac bao
t nam xam nhap vao trong da va gay benh.
1. Lam sang:
Khi au vung da o len, co the nga hoac hi rat, sau o xuat hien cac
ton thng da nh san, mun nc. Cang gai va cha xat th ton thng cang lan
rong ra.
Thng ton ien hnh la nhng om hnh tron hay a cung co gii han
ro. Ton thng da co xu hng bong vay va lanh trung tam nhng lai co vien
b hnh nhieu vong cung do si nam phat trien va lan rong ra.
Tren lam sang ta thay vung trung tam mau nau nhat nga sang o co vay
nhe, ngoai ra co nhng mun nc.
V tr sang thng: thng vung ben, t mot ben ben nam co the lan
sang ben oi xng, len vung mu, ra sau ke mong, lan quanh that lng, xuong
ui.
Neu khong ieu tr hoac ieu tr khong ung th benh co the lan rong ra
ca hai mong, than mnh va khi gai nhieu th cac si nam an vao mong, gay san
sui cac mong.
Benh gay nga d doi nhat la khi ra mo hoi va ve em.
2. Chan oan:
Da vao:
-
Lam sang: Vet hong co b ro, co mun nc tren vien b, tien trien ly
tam.
Can lam sang: Soi thay vi nam tai thng ton.

-
Phong cu: Khong nga, khong tm thay nam sang thng.
Trang 120
Cham tiep xuc: Khong tm thay nam sang thng.
3. ieu tr:
3.1. Nguyen tac:
-
Tranh cha xat, cao lam trt da de gay boi nhiem.
Trng hp b boi nhiem phai s dung khang sinh
3.2. ieu tr:

- Tam bang xa phong diet nam nh Satid, Nizoral, Kara hoac nc vat chanh
pha loang; khong xat chanh trc tiep len vung da benh lam ton thng da.
- Thuoc boi: Boi cac thuoc khang nam nh BSI, Antimycose, Ketoconazole,
Fungiderm, Lamisin, ngay 2 lan trong 2- 4 tuan tuy mc o ton thng.
Khi ton thng da trong nh lanh roi van phai tiep tuc boi them thuoc t 1- 2
tuan e tranh tai phat.
- Tuyet oi khong c boi mot trong cac che pham co Steroid nh: Flucinar,
Gentrisone, Diprosone, Fobancort... v cac che pham nay lam cho nam lan
rong ra va an sau xuong.
- Thuoc uong: Trng hp ton thng lan rong phai uong cac thuoc khang nam
nh Sporal, Lamisil, Griseofuvin, Ketoconazol.
4. Phong nga:
- Gi da kho, sach, lau bang khan kho ngay khi ra nhieu mo hoi.
- Khong tam giat, dung chung o tam, quan ao lot vi ngi co benh.
- Ao quan, khan tam phai giat, phi nang, ui ky mat ben trong. Nau soi quan
ao lot.
Trang 121
T LNG GIA
Tra li ngan:
1. Con cai ghe co ten khoa hoc la ..
2. Sang thng da ac hieu cua benh ghe nga la va mun nc ngoc trai.
3. Thi gian u benh cua benh ghe nga khoang
4. Bien chng viem da mu trong benh ghe thng do
5. Tac nhan gay benh hac lao la .
6. V tr thng gap nhat cua sang thng hac lao la vung .
7. Trong ieu tr benh hac lao phai boi thuoc trong thi gian t . tuan.
8. Trong ieu tr benh hac lao khong c s dung cac che pham co
Chon ung Sai:
9. Trng con cai ghe n trong vong 3 -7 ngay va trng thanh trong vong 18
ngay.
10. Sang thng khong ac hieu tren da ngi benh ghe la do tac dung phu cua
thuoc.
11. Benh hac lao rat kho lay.
12. Trong benh hac lao khang sinh ch s dung khi b boi nhiem.
Chon tra li ung:
13. Benh ghe nga co cac bien chng sau, ngoai tr:
A. Viem da mu
C. Viem vi cau than cap
B. Lichen hoa
D. o da th phat
14. Chan oan phan biet benh ghe vi to a, da vao:
A. Mun nc khong co mat
C.Mun nc mat ben ngoai cac ngon
B. Mun nc ket hp mun mu
D. Mun nc khong co chan
Trang 122
Benh cham vay nen.
BENH CHAM VAY NEN

(ECZEMA)
BS. Nguyen Sanh Tam
MUC TIEU HOC TAP
1. Neu nhng nguyen nhan thng gap cua benh cham va vay nen.
2. Mo ta sang thng chnh cua benh cham va vay nen.
3. Ke cac the lam sang cua benh cham va vay nen.
4. Neu cac nguyen tac ieu tr benh cham va vay nen.
BENH CHAM
Cham la mot benh da d ng, xuat hien do phan ng viem b - thng b,
nhng ngi co c a nhay cam.
Benh mang tnh chat gia nh, thng phat sinh do mot qua trnh phan
ng cua da tren mot c a ac biet de phan ng vi d ng nguyen trong hay
ngoai c the.
Benh bieu hien lam sang bang nhng mang hong ban vi mun nc rat
nga hay tai i tai lai.
1. Nguyen nhan:
Nguyen nhan cua benh cham kha phc tap, trong o co hien tng tang
cam la chu yeu.
Noi chung phai co 02 yeu to: c a d ng va d ng nguyen.
- C a: 90% ngi benh co the tang d ng do di truyen. Nhng roi loan
chc nang cua mot so noi tang a en thay oi c a lam ngi benh b
cham (yeu to tieu hoa, gan mat, yeu to than kinh, noi tiet,)
- D ng nguyen:
Yeu to t ben ngoai: Cac yeu hoa hoc, vat ly, vi khuan, vi nam,
Yeu to ben trong: Thuoc, thc an.
2. Lam sang
Sang thng c ban la nhng muc nc noi tren dat hay mang hong ban
khong tam nhuan, gii han khong ro, khong eu, khong lien tuc ma rai rac .
Trang 123
Benh tien trien qua cac giai oan sau:

2.1. Giai oan hong ban:
Co 02 trieu chng chnh:
- Nga: co trc khi noi hong ban, trieu chng nay thng co va la trieu chng
chu yeu.
- Hong ban: khong tam nhuan, hi phu ne, co tnh viem. Tren hong ban rai
rac nhieu hat nho li ti ma mat thng khong thay c, s tay vao thay
nham; cac hat nay se tr thanh mun nc giai oan sau.
2.2. Giai oan mun nc:
Tren hong ban vai gi hay vai ngay sau xuat hien nhng mun nc
nong, co nc trong, mun nc co the tu lai thanh bong nc.
2.3. Giai oan rn nc va ong mai:
Mun nc co the kho, troc vay nhng thng th v t nhien hay do gai
lam r nc t nhng lo nho (gieng cham).
Dch chat kho lai thanh mau vang hay nau en, hnh tron, nho bang au
kim gut goi la vet tch cua mun nc.
2.4. Giai oan thng b lang nhan:
Thng b tai tao nt ra va troc vay vun nh cam hay tng mang. Sau vai
tuan s troc vay cham dt, co khi trong giai oan nay co noi mun nc va chay
nc tr lai.
oi vi cham mi mac da co the tr lai bnh thng.
2.5. Giai oan day da:
Trng hp cham tien trien lau ngay, da se day kem nga dai dang, cang
gai da cang day va xam lai tao thanh nhng ranh ngang doc an cheo nhau
thanh nhng o vuong. o la cham lichen hoa hay cham dang han co trau.
Cac giai oan tren khong nhat thiet co ay u trong qua trnh dien tien
cua benh, mot trong cac giai oan o co the khong co.
3. Tien trien:
- Trng hp thuan li, cham se khoi trong vai ngay hay vai tuan.
- Trng hp khong thuan li cham hay tai phat va a en bien chng o da
toan than troc vay.
Trang 124
Benh cham vay nen.
- Benh cham thng hay b boi nhiem. Trng hp nang co the b viem vi cau
than cap.
- Neu ieu tr ung cach benh chong khoi, ngc lai dung thuoc khong ung
co the gay lan tran manh (do d ng hay lam da b kch thch).
4. The lam sang:
4.1. Theo tien trien:
- Cham cap: sang thng trong giai oan hong ban, mun nc va rn nc.
- Cham ban cap: sang thng rn nc, co vet tch cua mun nc, da bat au
troc vay.
- Cham man: mang da day lichen hoa.
4.2. Theo nguyen nhan:
4.2.1. Cham mac phai:
a. Do nguyen nhan ben ngoai:
a1. Cham tiep xuc:
Gii han sang thng ro, an khp vi vung da tiep xuc vi d ng
nguyen do o sang thng mang hnh dang vat tiep xuc. Sang thng co tnh
chat viem, mun nc nhieu, co khi thanh bong nc. Tien trien tot, mau lanh
neu ngng tiep xuc vi d ng nguyen.
Do tiep xuc vi d nguyen, hay gap nhat trong mot so nghe nghiep nh
det len, thuoc da, cong nghe nha ... Benh nhng ngi lam nghe tren goi la
benh nghe nghiep.
Loai cham nay con gap mot so ngi b d ng vi chat cao su (i dep
cao su, day rut quan bang chat lieu cao su), da (day eo ong ho), nha (i dep
nha)... hoac do s dung cac loai thuoc nh Pomade Tetrcyclin, Creme
Phenergan, lu huynh, Penicilline, Streptomycin. Mot so loai my pham cung co
the gay cham tiep xuc.
a2. Cham nhiem khuan:
Thng do lien cau trung. Loai nay co the xuat hien xung quanh cac vet
thng, vet bong, vet loet do gian tnh mach b nhiem khuan. Cac vet cham
nay co b ro, tren be mat cua chung co vay tiet, ben di la lp da o t va
kem theo nhng mun nc tiet dch. V tr thng cac nep gap da nh sau tai,
di vu, ben.
Trang 125
a3. Cham ky sinh trung:

Do ch ran, vi nam, ac biet la cai ghe.
b. Do nguyen nhan ben trong:
- Cham tiet ba: Thng gap ngi co da tang tiet m (tang tiet chat ba),
thng gap vung nhieu tuyen ba nh tran, mat, nach, nep di vu, nhat
la vung ranh gii gia hai xng ba vai, da au. Sang thng la hong ban
ong mai day, mem, mau xam vang, co the rn nc, boi nhiem.
- Cham do roi loan hoat ong buong trng: Lien quan vi hormon sinh duc.
Benh xuat hien trc trong hay sau khi co kinh, co thai, man kinh.
4.2.2. Cham the tang:
Co tnh cach gia nh, 03 dang:
a. Cham sa:
Thng gap tre ang bu me, co the gap ngay nhng thang au mi
sinh, cung co the khi tre c 2 hay 3 thang tuoi.
Ton thng thng xuat hien hai ma, cam, tran, mui, co tnh oi xng.
Sang thng co the lan ra en vanh tai, da au, co, tay chan, than mnh nhng
cha cac lo thien nhien.
Sang thng la nhng mun nc sap xep thanh tng am, ranh gii
khong ro rang.
Hong ban nt ne, co cho ong mai, vay kho, co cho rn nc. Thng rat
nga va de choc hoa.
Tre van an ngu bnh thng va khoe manh.
Thng bien mat trc 2 tuoi. Neu qua 2 tuoi ma cha het th co the keo
dai hoac tai phat tuoi ln hn, luc o goi la cham the tang.
95% do di truyen, ngoai ra con do roi loan tieu hoa, do nhiem trung, do
thieu acid beo khong bao hoa.
b. Cham the tang thc s:
70% trng hp la do tien trien tiep tuc cua cham sa. Ngoai ra co the
xuat hien ngi trng thanh trc o cha b cham lan nao.
Sang thng a dang, oi xng, nga nhieu. V tr hay gap la mat, lan ra
co, than mnh, chan tay, cac nep gap nh vung khoeo chan.
Trang 126
Benh cham vay nen.
c. Viem da than kinh khu tru:

Sang thng thng la mot mang duy nhat gay, quanh hau mon, bo
phan sinh duc, mat trong ui, nhng chan. Sang thng kho, troc vay va day
sng. Khi au co the do muoi can, viem da tiep xuc, viem da mu.
Do the tang, trong o yeu to than kinh, yeu to tieu hoa la quan trong.
4.2.3. Hien tng cham hoa:
Ngi benh ang b mot benh ngoai da nh vay nen, choc, do s dun g
cac thuoc boi len khong thch hp nen gay hien tng cham hoa.
5. Chan oan:
Tng oi de, da vao:
- Nga + mun nc: vet tch mun nc noi tren mot nen hong ban gii han
thng khong ro, khong tam nhuan.
- Mang da day lichen hoa.
5.2. Chan oan nguyen nhan:
Thng kho, v do nhieu nguyen nhan lien ket nhau, nhat la yeu to boi
nhiem.
- To a:
Mun nc sau long ban tay, long ban chan, mat ben cac ngon, khong
bao gi vt qua co tay.
Khong co hong ban.
- Herpes:
Cam giac nong rat.
Hong ban mun nc thanh tng chum, mun nc sau khi v se ong mai
va khi lanh khong e lai seo.
- Zona:
Cam giac rat, phong, au.
Mun nc moc tng chum tren nen hong ban mot ben c the doc theo
vung da do mot day than kinh chi phoi.
Trang 127
- Rom, say:
Mun nc nong, rieng re co quang viem xung quanh, co khi la dat hong
tren san nho.
V tr tran, co, gay, ngc, lng.
- Ghe:
Mun nc v tr ac hieu nh ke ngon tay, quanh ron, nep di mong.
Nga ve em.
Nhieu ngi trong gia nh cung b.
6. ieu tr:
6.1. Nguyen tac:
- Tranh gai, cha xat.
- Tranh boi nhieu loai thuoc v co the thanh d ng nguyen.
- Tch cc tm d ng nguyen gay benh.
- Khong c dung cac loai thuoc m boi len trong giai oan cap.
6.2. ieu tr tai cho:
ieu tr trieu chng la chu yeu va dung thuoc boi tuy theo giai oan:
- Giai oan cham cap: ap thuoc tm pha loang, thoa Milian hay Eosin 2%
(lam giam viem nh nc boc hi mang theo nhiet). Co the ap nc lay t
qua b, da gang, da leo, la khe, rau ma.
- Giai oan ban cap: Dung ho nc, thanh phan gom oxid kem, glycerin,
nc, bot tale. Ho nc co tac dung lam mem, du da, thi gian tac dung kha
lau.
- Giai oan cham man: Dung cac chat lam tieu sng nh pomade salicylee 310% tuy da day mong (pomade ngan s boc hi do o lam tang s hap thu
hoat chat qua da)
6.3. ieu tr nguyen nhan:
- Cham tiep xuc: Loai bo nguyen nhan gay benh. Th du: cac loai my pham,
vat dung bang da ... Neu do nghe nghiep, phai oi nghe.
- Cham nhiem khuan: Ngam thuoc tm 1/10.000. Thoa dung dch Eosine 2%
hay dung dch Milian. Khong nen dung Sulfamid hay khang sinh tai cho. S
dung khang sinh toan than khi co boi nhiem.
Trang 128
Benh cham vay nen.
- Cham ky sinh trung: Dung cac thuoc e tr ky sinh trung nh Benzoate de

Benzyl, DEP.
6.4. ieu tr toan than:
Giai man cam khong ac hieu:
- Dung cac thuoc nhuan gan mat.
- Dung cac Vitamin AD, Vitamin nhom B, Vitamin PP.
- Khang Histamin e an than, chong nga.
- Corticoide can s dung than trong theo ung ch nh.
VAY NEN
Benh vay nen (psoriasis) la mot benh man tnh cua da, nguyen nhan
cha ro, ac trng bang nhng mang hong ban co vay trang bac, dnh.
Benh co tnh di truyen theo tnh troi khong hoan toan. Benh kho ieu tr,
de tai phat.
Tai Viet Nam benh chiem khoang 3- 5 % tren tong so ngi benh en
kham da lieu.
1. Lam sang:
1.1. Ton thng can ban:
La nhng dat, mang hong ban co vay vi ac tnh gii han ro, khong tam
nhuan, kho, lang, bao phu bi nhng vay xep chong len nhau, vay la nhng
phien mong, kho, don, co the be vun, de troc, ri rt giong bui, mau trang m
giong xa c hay lap lanh giong mica.
1.2. V tr thng ton:
Co tnh cach oi xng, co v tr chon loc da au, ra chan toc, au goi,
khuyu tay, vung hong.
1.3. Nghiem phap Brocq:
Dung cai nao cao nhe tren mat ton thng t 30- 160 lan, lan lt ta
thay xuat hien 03 trieu chng quan trong sau:
-
Vet en cay
Vay hanh
Giot sng mau
Trang 129
2. The lam sang:

2.1. Theo so lng, kch thc, s lan rong cua ton thng:
- Vay nen giot
- Vay nen mang
- Vay nen toan than
2.2. Theo hnh the:
- Vay nen mu
- Vay nen the hong ban vong ly tam
2.3. Theo v tr:
- Vay nen da au
- Vay nen tai
- Vay nen mat
- Vay nen long ban tay, ban chan
- Vay nen mong
- Vay nen niem mac
2.4. Theo tuoi:
- Vay nen tre s sinh
- Vay nen tre em
- o da vay nen bam sinh
3. Tien trien:
Khong oan trc c. Mot so trng hp co ve on nh, khu tru; mot
so trng hp khac lan rong t t, co luc giam roi lai tai phat. Nhieu cn tai
phat lien tuc co the gay vay nen toan than.
Trong mot so t trng hp benh co the lanh t nhien nhng thng hay
tai phat trong suot cuoc i ngi benh. Rat hiem khi benh khoi hoan toan.
4. Chan oan:
Da vao lam sang:
- Hong ban co vay, gii han ro, co v tr chon loc,
- Nghiem phap Brocq (+)
Trang 130
Benh cham vay nen.

- Ban giang mai dang vay nen
- A sng dang vay nen
- A vay nen
5. Bien chng:
Hai bien chng thng gap nhat:
- au khp: Xay ra tat ca cac khp, au thanh tng cn kch phat song song
vi nhng cn kch phat cua ton thng da.
- o da th phat.
Cac bien chng khac nh: cham hoa, boi nhiem, a vay nen, ung th,..
hiem gap.
6. ieu tr:
ieu tr benh vay nen c chon la tuy vao pham vi lan rong va v tr
cua sang thng, tuoi cua ngi benh va s ap ng vi ieu tr.
ieu tr giup lam sach thng ton nhng khong ngan c s tai phat.
6.1. ieu tr tai cho:
Tay sach thng ton.
6.1.1. Bang hoa dc:
- Corticoides dang m boi tai cho.
- Dau hac n (Tar)
- Dithranol (Arthralin) c dung nh ieu tr tiep xuc ngan.
- Calcipotriol: La mot vitamin D c s dung di dang m, kem hay dung
dch e ieu tr vay nen da au, lieu toi a la 100g/tuan di dang m.
- Tazanotene: la mot retinoid thoa tai cho dang gel. Boi 01 lan/ngay.
6.1.2. Bang anh sang:
c ch nh trong vay nen nang khi sang thng ln hn 20% dien tch
be mat c the. Co li ch ac biet trong vay nen nong, t vay.
Thng phoi hp vi Retinoid toan than va vi thuoc ieu tr tai cho thch
hp.
- SUP (Selective Ultraviolet Phototherapy)
Trang 131
- UVB (Ultra Violet light B)

- PUVA: (Psoralen Ultra Violet light A) la hnh thc hieu qua nhat cua anh sang
tr lieu.
- REPUVA: bao gom PUVA ket hp Retinoid dang uong.
6.2. ieu tr toan than:
- Acitretin, Methotrexate, Hydeoxyurea, Cyclosporine va Sulfasalazine c ke
toa cho cac ca vay nen nang, kho ieu tr.
- Vitamin A lieu cao, Vitamin nhom B.
- Che o an kieng m, tranh dung cac chat kch thch nh ru, thuoc la, ca
phe.
Trang 132
Benh cham vay nen.
T LNG GIA
Tra li ngan:
1. Ba trieu chng quan trong trong nghiem phap Brocq la vet en cay, .
va giot sng mau
2. Ton thng can ban cua benh vay nen la nhng dat, co vay.
3. Sang thng c ban cua benh cham la nhng .. noi tren dat
hay mang hong ban khong tam nhuan.
4. Trieu chng chnh trong giai oan hong ban cua mun nc trong benh cham
la ..va hong ban.
5. Benh cham la mot hien tng viem .
6. e gay ra benh cham can phai co 02 yeu to: c a d ng va
7. Cham the tang thc s a phan la do tien trien tiep tuc cua .
Chon ung Sai:
8. Benh vay nen gay nhng trieu chng toan than rat nang.
9. V tr ton thng trong benh vay nen co tnh oi xng.
10. Benh cham thng t b boi nhiem.
11. Dang lam sang theo nguyen nhan ben ngoai co viem da tiep xuc, cham vi
khuan va cham sieu vi.
12. Giay, dep la mot trong nhng nguyen nhan gay ra cham tiep xuc.
Chon tra li ung:
13. Hai bien chng thng gap nhat ngi benh vay nen la:
A. Cham hoa va viem khp
C. Nhiem trung va a vay nen
B. au khp va o da th phat
D. au khp va day sng
14. Mot ac iem cua benh vay nen:
A. De ieu tr, hay tai phat
B. Kho ieu tr, hay tai phat
C. Khong co thuoc ieu tr
D. ieu tr sm, ung cach, bang nhieu bien phap ket hp co the ap ng
tot
Trang 133
BENH LAU
BS. Nguyen Van Thnh
MUC TIEU HOC TAP
1. Trnh bay dch te va c che benh sinh cua benh lau.
2. Mo ta trieu chng lam sang va bien chng cua benh lau.
3. Neu bien phap ieu tr benh lau.
AI CNG
Lau la mot benh nhiem khuan lay truyen qua ng tnh duc (LTQTD),
tng oi pho bien (chiem 3-15% trong tong so cac benh LTQTD), do vi
khuan Neisseria gonorrhoeae gay ra.
Benh lau chu yeu lay qua ng tnh duc. Ngoai ra, cung co the lay qua
viec dung chung khan tam, quan ao lot co day mu nieu ao, am ao cua ngi
b lau. Ben canh benh lau gap ng sinh duc - tiet nieu, con co the gap
benh lau do viem ket mac mat tre s sinh do ngi me b benh lau.
Trieu chng lau cap ien hnh la ai buot, ai ra mu, nhng phan ln la
lau man tnh vi cac trieu chng khong ien hnh, benh co the e lai nhieu
bien chng cho ngi benh nh cht hep nieu ao, viem am ho va cac tuyen
vung am ho, am ao tao thanh cac tui mu, rat de gay vo sinh do viem co t
cung, t cung, voi trng, buong trng va tieu khung.
1. Mot vai yeu to dch te:
- Tuoi cua ngi benh: gap moi la tuoi t s sinh en ngi cao tuoi, nhng
thong thng la tuoi tre hoat ong tnh duc manh.
- Nam va n eu co the b benh, n gii ty le benh lau khong co trieu chng
nhieu hn nam.
- Ngi benh la nguon duy nhat cua benh lau (lay truyen qua hoat ong tnh
duc ong gii hoac khac gii, lay t me sang con trong giai oan chuyen da
va e).
2. C che benh sinh:
Sau khi quan he vi ban tnh co benh, vi khuan lau co sc bam dnh vao
mang te bao bieu mo tru cua ng tiet nieu sinh duc ngi lanh, nen viec
nhiem benh xay ra rat nhanh ngay sau khi quan he tnh duc.
Trang 134
Benh lau.
TRIEU CHNG LAM SANG

1. Benh lau nam gii:
Thi gian u benh khoang 3- 5 ngay sau khi quan he tnh duc vi ngi b
benh lau ( 90% trng hp).
1.1. Viem nieu ao trc cap tnh:
Gap tren 90% cac trng hp.
- Cam giac nga nhieu hoac t mieng sao, ho thuyen.
- Cac mep cua mieng sao tr nen tay o.
- Chat nhay chay ra kem theo cam giac ai nong, buot nhe.
- Sau o chay mu mau trang uc hoac vang uc.
- Cam giac nong buot tang len ro, co khi ai rat buot lam ngi benh phai ai
tng giot.
- Th nghiem nc tieu 2 coc th ch co coc nc tieu th nhat uc.
1.2. Viem nieu ao toan bo:
Khi benh khong c ieu tr kp thi va ay u, sau 10- 15 ngay, ngi
benh bat au co cac trieu chng:
- ai dat, ai kho.
- Co the ai ra vai giot mau cuoi bai.
- Mu chay ra nhieu.
- Hach ben co the sng au.
- Hay b cng dng va au rat khi dng vat cng len.
- Th nghiem nc tieu 2 coc th ca 2 coc eu uc.
1.3. Dang ban cap:
Mac dau a c ieu tr ung mot so trng hp benh van co the gay ra
cac bien chng vi cac ton thng sau:
- Viem cac tuyen khu tru canh giay ham ranh qui au.
- Viem cac ong va cac tuyen khu tru canh mieng sao.
- Viem cac tuyen Littre.
- Viem tuyen Cowper.
Trang 135
1.4. Bien chng xa hn:

- Viem ong dan tinh va mao tinh hoan.
- Viem tui tinh va ong phong tinh.
- Viem di niem mac nieu ao gay nhieu tui mu xung quanh nieu ao, t khi
v ra ngoai.
2. Benh lau n gii:
Thi gian u benh thng t 2 tuan tr len. Rat hiem khi co trieu chng
lam sang cap tnh.
- Tieu gat, au sau khi giao hp, au vung xng chau.
- Kham thay viem nieu ao, viem co t cung co mu, viem am ho, am ao, co
khi viem tuyen Bartholin, viem nieu ao va tuyen Skene.
- a so cac trng hp benh bat au bang viem nieu ao kn ao. Ngi benh
ai kho, co cam giac nong hay rat khi i tieu, lo nieu ao bnh thng, an
vao nieu ao co mu chay ra (kham sau khi i tieu t nhat 3 gi).
- Viem co t cung: bieu hien bang ra kh h, lo co t cung co the o, trt phu,
lo tuyen.
- Viem phan phu (voi trng): viem lan t am ao, co t cung len. Hiem khi
theo ng mau.
3. Bien chng toan than va cac c quan khac:
Nhng bien chng nay gap ca nam va n.
- Viem hau mon - trc trang do lau do giao hp ng hau mon. Hau mon trc trang au va tiet dch mu.
- Viem hong do lau: quan he ong gii.
- Viem khp do lau (xay ra ong thi vi lau cap ng sinh duc). da vung
sinh duc co nhng tui mu, mun mu khu tru gan bo phan sinh duc. Phan ng
toan than co the co dat o, ban me ay hoac hong ban a dang do phan ng
qua cam ng cua c the vi song cau lau.
- Viem quanh gan hoac hoi chng Fitr- Hugh va Curtis.
- Bien chng tim: viem noi tam mac do lau cau khuan.
- Lau mat: viem ket mac co mu tre s sinh do lau (vi khuan c truyen sang
tre s sinh trong khi sinh e). Co the co bien chng loet giac mac, thung giac
mac.
Trang 136
Benh lau.
CHAN OAN
1. Chan oan xac nh:
1.1. Chan oan lam sang da vao:
- Tien s: hoi benh, hoan canh mac benh, thi gian mac benh.
- Tham kham lam sang:
Nam gii: hoi chng viem nieu ao cap, man va tiet dch nieu ao.
N gii: hoi chng au bung di va ra kh h.
1.2. Chan oan xet nghiem:
- Phng phap xet nghiem trc tiep: nhuom benh pham, soi thay vi khuan lau
bat mau gram (-) nam trong va ngoai bach cau a nhan.
- Phng phap nuoi cay, phan lap:
Moi trng thch hp nhat la moi trng chon loc Thayer- Martin (TM)
hoac thach socola.
Nhiet o 35- 360C, CO2 3%- 10%.
Xac nh s co mat cac khuan lac nghi ng lau t 24 gi en 48 gi.
2. Chan oan phan biet:
Vi cac viem nieu ao khong phai do vi khuan lau:
-
Do nam Candida.
Do ky sinh trung Trichomonat.
Do tu cau, lien cau.
Can xac nh bang lam sang va xet nghiem tm can nguyen. Lu y phat
hien cac benh LTQTD khac nh giang mai, nhiem HIV/AIDS, xet nghiem
kiem tra e loai tr.
IEU TR VA D PHONG
1. Nguyen tac chung:
- ieu tr theo phac o qui nh tren c s da vao tnh nhay cam vi khang
sinh cua cac chung vi khuan a phng.
- ieu tr ca v chong va ban tnh cua ngi benh.
- Ngi benh can phai ngh ngi, tranh i xe ap, i nga, chay nhay gay
sang chan bo phan sinh duc - tiet nieu.
Trang 137
- Ket hp ieu tr cac nhiem khuan sau lau (C.trachomatis, lien cau, tap
khuan...).
- nh ky kham lam sang va xet nghiem lai.
2. Phac o ieu tr lau khong bien chng:
- Spectinomycine 2g: tiem bap lieu duy nhat hoac Ceftriaxone 250mg tiem
bap lieu duy nhat.
- Sau o dung Doxycyclin 100mg x 2 vien/ ngay x 7 ngay.
3. ieu tr lau bien chng:
-
Ceftriaxone 1g/ ngay tiem bap x 3 -7 ngay.
Sau o dung Doxycyclin 100mg x 2 vien/ ngay x 7 ngay.
Cac trng hp nang hn (bien chng viem mang nao, viem noi tam mac
do lau) can dung lieu lng tren nhng phai keo dai en 4 tuan le.
4. Phong benh:
-
Cha co vacxin phong benh ac hieu.
S dung bao cao su khi quan he tnh duc e han che lay benh lau
- Giao duc, thong tin ve cac benh lay nhiem qua ng tnh duc, thc hien
tnh duc an toan.
-
Khi co cac bieu hien nghi ng b viem nieu ao phai i kham benh ngay.
Trang 138
Benh lau.
T LNG GIA

1. ay la nhng ac iem cua benh lau, NGOAI TR:
A. Lay truyen chu yeu qua ng tnh duc.
B. a so dien tien man tnh.
C. Thng gap tre s sinh.
D. Ngi benh la nguon lay duy nhat.
2. ay la nhng bieu hien cua viem nieu ao trc cap tnh, NGOAI TR:
A. Nga nhieu mieng sao.
B. Hay cng dng, au rat khi cng.
C. Chat nhay chay ra mieng sao, au buot.
D. Chay mu trang uc hoac vang.
3. ac iem nao ung vi lau n:
A. Thi gian u benh thng di 2 tuan.
B. Viem nieu ao thng ram ro.
C. Viem phan phu thng do lan theo ng mau.
D. Tieu gat, au sau giao hp.
4. Chan oan lau tren lam sang n da vao:
A. Hoi chng viem nieu ao cap.
B. Hoi chng viem nieu ao man.
C. Hoi chng au bung di va kh h.
D. Tiet dch nieu ao.
5. ieu nao ung trong phac o ieu tr lau khong bien chng:
A. Spectinomycin 1g, lieu duy nhat.
B. Ceftriaxone 1g, lieu duy nhat.
C. Doxycyclin 200mg/ngay.
D. Ceftriaxone 250mg x 2 lan/ngay.
6. Bien chng lau mat thng gap oi tng:
A. Quan he ong gii.
B. Me sang con.
C. Ngu chung ging.
D. eo chung kieng.
Trang 139
BENH PHONG VA CHNG TRNH PHONG CHONG PHONG

BS. Nguyen Van Thnh
MUC TIEU HOC TAP
1. Trnh bay dch te va phan loai cac dang benh phong.
2. Mo ta trieu chng va chan oan benh phong.
3. Neu bien phap ieu tr va phong nga benh phong.
AI CNG
Benh phong la mot benh nhiem trung he thong man tnh do trc khuan
phong Mycobaterium leprae (con goi la Bacilus Hansen-BH) gay ra. Benh gay
ton thng chu yeu da va than kinh ngoai bien. Trong nhng the nang hoac
khong c ieu tr sm benh co the gay ton thng c quan khac nh mat,
mui, hong, thanh quan, viem tinh hoan, ton thng xng, khp.
Benh phong la benh lay truyen ch khong phai la do di truyen, tuy nhien
khong de lay. T le lay lan trong cac cap v chong hoac trong cac gia nh co
ngi b benh phong t 2-5%. ieu kien lay lan phu thuoc vao nhieu yeu to.
Benh phong hau nh ch co ngi, mac du mot so trng hp giong nh
benh phong c tm thay nhng con truc va mot vai loai kh. Vay benh
nhan phong cha c ieu tr chnh la nguon lay lan, trong o benh nhan
phong nhiem khuan la nguon lay lan chu yeu.
NG LAY
1. ng xam nhap:
Hai ng chnh la ho hap va da b tray xc chan thng. ng ho
hap cung la ng vao chu yeu, qua o trc khuan phong c chuyen en
nhng v tr thch hp e nhan len.
2. ng bai xuat:
Co hai ng bai xuat chnh la ng ho hap va da b l loet, trong o
chu yeu qua ng ho hap. Benh nhan phong u khong ieu tr co the phong
thch moi ngay en 100 trieu trc khuan phong t cac chat tiet mui. Trc
khuan phong co the song c moi trng ngoai c the 1-2 tuan, ac biet la
trong moi trng toi va am thap. Trc khuan phong rat nhay cam vi anh nang
va moi trng kho nong.
Trang 140
Benh phong va chng trnh phong chong phong.
DCH TE
1. Kha nang mac benh:
Phu thuoc vao mien dch trung gian te bao cua c the. a so moi ngi
eu co mien dch trung gian te bao manh oi vi trc khuan phong. Nhng
ngi nay khong b benh, hoac neu co th ch mac benh phong the nhe.
Trai lai mot so ngi khong co hoac ch co mien dch te bao yeu th de
mac benh hn va de b the phong nang.
2. oi tng de mac benh:
- Tuoi nao cung co the b song thanh thieu nien de b hn. Tuoi khi phat
benh cao nhat la gia 10 va 20 tuoi.
- Gii tnh: nam b nhieu hn n, t le khoang 2/1.

- Kh hau: lu hanh cao hn cac x nhiet i nong va am thap.
- Mc song: an uong kem dinh dng lam giam sc e khang cua c the, song
chen chuc trong nhng can nha chat hep, ong ngi lam tang s tiep xuc
gan gui vi nguon lay.
PHAN LOAI
Tuy theo cach phan loai benh phong ma chia ra cac the hay nhom phong
khac nhau.
1. Phan loai theo hoi ngh benh phong quoc te lan th 6 (Madrid 1953):
Gom 4 nhom:
- Phong bat nh (I).
- Phong cu (T).
- Phong trung gian (B) hay phong nh dang (dimorphous).
- Phong u (L).
2. Phan loai theo mien dch hoc cua Ridley va Jopling:

Gom 6 nhom:
- Nhom phong bat nh (I - indeterminate)
- Nhom phong cu (TT - tuberculoid)
- Nhom phong trung gian gan cu (BT - border-line tuberculoid )
- Nhom phong trung gian (BB - mid-borderline)
Trang 141
- Nhom phong trung gian gan u (BL - border-line leppromatous)

- Nhom phong u (LL - leppromatous leprosy)
3. Phan loai theo vi khuan (theo WHO 1988 )

Phan theo vi khuan e xac nh benh nhan se c ieu tr theo phac o
nao. Phan loai nay gom 2 nhom:
3.1. Nhom t khuan (PB Paucibacllary):
Thng la cac the phong bat nh, phong cu, phong trung gian gan cu.
Tuy nhien neu cac the phong nay xet nghiem vi khuan dng tnh se
c ieu tr theo phac o nhieu khuan.
3.2. Nhom nhieu khuan (MB Multibacllary):
Thng la cac the phong trung gian, phong trung gian gan u, phong u.
TRIEU CHNG
Sau thi ky u benh trung bnh 2-5 nam, benh phong co the boc phat vi
cac trieu chng sau:
1. Trieu chng da:
ac trng nhat la cac bieu hien da tren co dau hieu mat cam giac.
-
Cac dat hoac om bac mau hoac mau nau, hoac mau o.
Mang o.
San, cuc, u phong : o hoac o ong.
Cac vung da b sng bong.
Trang 142
2. Trieu chng than kinh:

- Mat cam giac tren cac vung da, nhat la ban tay, ban chan.
- Day than kinh ph ai.
- au nhc.
- Teo c.
- Yeu hoac liet c: ngon tay, ban tay, ngon chan, ban chan c ong yeu hoac
khong c ong c.
- Trieu chng do ton thng than kinh giao cam: kho da, rung long, gion
mong, teo da, nt da.
3. Trieu chng ton hai cac c quan khac:
-
Mui hong: sup mui, noi khan.
Mat: mat phan xa giac mac, mat nham khong kn, viem giac mac.
Xng: viem xng, tieu xng gay rut va cut ngon tay, ngon chan, ban
chan.
Loet ban tay, ban chan.
Viem tinh hoan.
Viem hach bach huyet.
CHAN OAN
Chan oan xac nh chu yeu da vao cac dau hieu khi kham lam sang la
chnh. Co 3 dau hieu chnh la:
- Mat hoac giam cam giac ton thng da hoac vung da b benh.
- Than kinh ngoai bien ph ai va nhay cam, phoi hp vi cac dau hieu cua
thng ton day than kinh nh liet, mat cam giac, teo c, loan dng da.
- Tm thay trc khuan phong ton thng.
IEU TR
1. Muc ch ieu tr:
- Cha khoi benh, a benh nhan ve vi lao ong va sinh hoat bnh thng
hay gan bnh thng.
- Cat t lay lan trong cong ong, ieu tr nay co y ngha ln hn viec cha
Trang 143
khoi benh cho tng ca nhan.

2. Nguyen tac ieu tr:
- Kham va ieu tr ca ngi tiep xuc (neu co benh).
- Can uong u thuoc, u lieu, u thi gian va eu an theo che o a hoa tr
lieu.
- Ket hp vi vat ly tr lieu va giao duc sc khoe cho benh nhan.
- Trong ieu tr chu y theo doi cac phan ng phong va cac tai bien do thuoc e
x ly kp thi.
3. Cac thuoc ieu tr benh phong hien nay:
- DDS (Dapson, Disulon).
- Rifampicin (Rimactan,Rifadine).
- Lamprene (Clofazimine, B663).
- Cac thuoc mi: cac thuoc nhom quinolon: pefloxacin, nhat la ofloxacin; cac
thuoc khac: roxirthromycine, clarithromycine, minocycline.
CHNG TRNH PHONG CHONG PHONG

1. Cach phong nga benh phong:
Bien phap phong benh chu yeu hien nay van la phat hien va ieu tr sm
benh phong, trong o giao duc sc khoe phai c thc hien rong khap va eu
an nham giup cho moi ngi co kien thc can ban ve benh phong, tc la co
quan niem ung an ve benh phong, biet c cac trieu chng sm cua benh.
ieu quan trong oi vi moi ngi dan la:
- Co quan niem ung an ve benh phong: benh khong phai la benh nan y va
ang s na, ma la benh nhiem trung co the cha khoi c hoan toan.
- Can ve sinh than the, ve sinh ni , ong thi an uong ay u, hp ly e
nang cao sc chong vi benh tat.
- Biet c dau hieu sm cua benh nh: neu co xuat hien tren da mot om bat
thng kem mat cam giac, th can i kham sm va theo ung hng dan
ieu tr cua chuyen khoa.
- Khi b benh can phai uong thuoc eu, u thuoc, u thi gian qui nh va t
cham soc tay chan, mat hang ngay e phong nga hoac han che tan tat.
- Nhng trng hp co bien chng va tan tat nang can c ieu tr chuyen
Trang 144
khoa da lieu tuyen tren.

2. ieu tr tan tat do benh phong:
Mot so benh nhan co the b tan tat trc, trong hoac sau khi ap dung a
hoa tr lieu. Nhng tan tat thong thng la mat cam giac, viem loet au chi
hoac b anh hng tren mat nh chng h mi, mat phan xa giac mac, giam th
lc.
Neu phat hien benh tre hoac benh nhan khong tuan thu ieu tr theo
hng dan cua nhan vien y te co the dan en cac tan tat nang nh mu loa, cut
ngon tay, ngon chan, ban tay, ban chan.
V vay viec phat hien va ieu tr sm, ket hp ieu tr tan tat rat quan
trong.
Ap dung vat ly tr lieu t n gian en phc tap:
- Van ong lieu phap hang ngay.
- Tam sap.
- Cac bai tap chuyen biet cho tng bo phan.
- Khi phau thuat chnh hnh benh nhan cung can c tap vat ly tr lieu trc
va sau phau thuat.
Trang 145
T LNG GIA

1. 2 v tr thng gap ton thng ngi benh phong la:
A. Da va mat.
B. Mat va xng khp.
C. Xng khp va than kinh.
D. Than kinh va da.
2. ac iem nao ung vi benh phong:
A. Co the do di truyen.
B. Rat de lay.
C. Ch co ngi.
D. La mot nhiem trung cap.
3. ng xam nhap chu yeu cua benh phong:
A. Ho hap.
B. Da tray xt.
C. Tieu hoa.
D. Quan he tnh duc.
4. ac iem dch te cua benh phong:
A. Thuoc loai mien dch dch the.
B. Thieu nien de b hn cac la tuoi khac.
C. Nam b nhieu hn n.
D. Dinh dng kem la mot trong nhng nguyen nhan chnh.
5. I la ky hieu cua phong:
A. Bat nh.
B. Cu.
C. Trung gian.
D. U.
6. Bieu hien ac trng nhat cua ton thng phong:
A. Mang o.
B. Sng bong.
C. Mat cam giac.
D. Dat hay om mau nau.
Trang 146
GPSL mat va cach kham chc nang th giac.
GIAI PHAU SINH LY MAT

PHNG PHAP KHAM CHC NANG TH GIAC
BS. Nguyen Sanh Tam
MUC TIEU HOC TAP
1. Mo ta cac phan cau tao cua mat.
2. Trnh bay cac chc nang sinh ly cua mat.
3. Trnh bay phng phap kham chc nang th giac.
BO PHAN BAO VE NHAN CAU
1. Hoc mat (O mat):
Hai hoc mat hai ben song mui, moi hoc la mot hoc xng sau, cha
nhan cau, cac c, than kinh, mach mau, m va phan ln bo le.
Moi hoc mat co hnh thap 04 canh, ay ang trc, nh ang sau
thong vi hop so qua ong th giac, la ni day than kinh th giac chui qua va
khe hoc mat tren, cho than kinh va mach mau chui qua.
Thanh hoc mat do cac xng so tao ra.
- Thanh tren: Xng tran va xng le
- Thanh di: Xng ham tren
- Thanh trong: Xng le va xng sang
- Thanh ngoai: Xng go ma.
Trong hoc mat co
mot lp mo lien ket m
tao thanh lp em
chung quanh nhan cau.
2. Long may:
Long
may
ngang vi b tren hoc

mat, co tac dung ngan
mo hoi t tran chay
xuong mat.
Trang 147
3. M mat:
Bo phan mem che trc nhan cau. o la hai nep gap chuyen ong cau
tao bang da va sun. B t do cua mi tren va mi di gap nhau pha ngoai tao
thanh khoe mat ngoai, pha trong tao khoe mat trong. Da mi di chuyen tiep
sang da mat khong co ranh gii ro ret. mi tren ranh gii la long may.
Mi tren rong va day hn mi di. B mi co nhieu long dai va eu an,
moc cong ra trc. Di da mi co c vong mi co chc nang khep mi lai.
Lp lot mat trong mi mat goi la ket mac mi mat.(phan che phu mat trc
cung mac goi la ket mac nhan cau).
Mi mat co hai nhiem vu:
- Che bt anh sang, ngan s ung cham vao mat.
- Lam cho nc mat lan eu pha trc cua mat va ay dan nhng bui ban ve
pha lo le do ong tac chp mat.
NHAN CAU
Nhan cau hnh khoi cau, ng knh khoang 23- 24 mm, cc trc la
trung tam giac mac, cc sau la trung tam cua cung mac. ng thang noi hai
cc la truc nhan cau. ng vomg quanh nhan cau, thang goc vi truc, chia
nhan cau hai na bang nhau goi la xch ao. Nhan cau cau tao gom ba lp vo
va cac moi trng trong suot.
Trang 148
1. Cung mac:
La lp vo ngoai cung cua nhan cau. No la mot lp mo x mau trang, dai,
chu c sc ep kha manh. pha truc cung mac bien thanh mot mang trong
suot goi la giac mac.
Giac mac day khoang 1mm. Mat ngoai giac mac bong lang nh co mot
lp thng b bao phu, lp thng b nay rat de bong, ch can st nhe la se
loet, sau o thanh seo va lam giam th lc.
2. Mang bo ao:
La mot mang nam sat ngay di lp cung mac. Gom 03 phan:
-
Phan trc: Mong mat, dung ieu khien cho ong t to nho tuy anh sang
manh hay yeu.
Phan gia: The mi, ieu khien thuy tinh the phong len hay dep xuong giup ta
nhn xa hay nhn gan.
Phan sau: Hac mac, co nhieu mach mau dung nuoi vong mac.
3. Vong mac:
Lp mang do cac day than kinh th giac toa ra, boc mat trong cua mang
bo ao, vong mac day khoang 1/2 mm gom 10 lp te bao va th than kinh.
Vung quan trong nhat cua vong mac la iem vang nam cc sau nhan cau.
Trung tam iem vang hi lom xuong, rong 2 - 3 mm gom toan te bao non, rat
quan trong oi vi chc nang th giac. Cac th than kinh cua vong mac tap
trung lai thanh day than kinh th giac. Day nay i ve pha sau, chui qua lo th
giac bat cheo vi day than kinh th giac ben kia roi i ti thuy cham la trung
tam than kinh th giac.
CAC MOI TRNG TRONG SUOT CUA MAT:
1. Giac mac:
Phan pha trc cua cung mac. Giac mac la mot mang x trong suot,
khong co mach mau, chiem 1/5 dien tch pha trc cua cung mac, dien
tch khoang 123mm2, day khoang 0,5mm.
Ranh gii gia giac mac va cung mac la vung ra giac mac, be rong cua
vung ra khoang 1mm.
Giac mac la vung co cau tao giai phau rat ac biet va ong vai tro sinh
ly rat quan trong cua nhan cau.
Trang 149
Giac mac gom 5 lp nh sau:
Lp bieu mo giac mac.
Lp mang Bowman.
Lp nhu mo.
Lp mang Descemet.
Lp noi mo.
2. Thuy dch:
Chat dch trong suot cha trong tien phong, nam gia mat sau giac mac
va mat trc mong mat.
3. Thuy tinh the:
Con goi la nhan mat, nam sau mong mat va trc thuy tinh dch, co
hnh hat au, ng knh 9mm, day 5mm, mat sau loi hn mat trc.
Nhan mat co mot lp mang mong bao boc goi la mang bao. Co day treo
nhan mat vao nep gap the mi.
4. Thuy tinh dch:
Nam ngay sau nhan mat, chiem 2/3 sau cua long nhan cau.
BO PHAN CHUYEN VAN NHAN CAU
Moi ben mat co:
04 c thang la c thang tren, c thang di, c thang trong va c thang

ngoai.
02 c cheo la c cheo nho va c cheo ln.
Trang 150
BO PHAN SAN XUAT VA BAI TIET NC MAT

1. Bo phan san xuat nc mat:
La tuyen le. Tuyen le nam cho lom thanh tren ngoai cua hoc mat. Cac
ong cua tuyen le m ra phan pha ngoai cua cung o ket mac tren, t o nc
mat chay vao tui ket mac cua mat.
Nc mat la mot chat dch v man, co tnh sat khuan nhe.
2. Bo phan bai tiet nc mat:
La le ao, gom co:
Ong le: Ong dan nc mat t tuyen le en lo le.
Lo le: Ni nc mat o vao
Tui le: Cha nc mat va cac bui ban.
Ong le mui: Noi tiep vi tui le va dan nc mat tha chay xuong hoc mui.
B l
1. Tuyn l
2. Ti l
3. ng l mi
CUNG CAP MAU VA THAN KINH CUA MAT

1. ong mach mat:
La mot nhanh cua ong mach canh trong. T ong mach mat chia ra cac
nhanh: ong mach trung tam vong mac, ong mach le, ong mach the mi.
2. Tnh mach mat:
i cung ong mach.
Trang 151
3. Than kinh:
Day van ong la cac day III, IV, VI.
Day cam giac cua mat la mot nhanh cua than kinh sinh ba (day V1).
Than kinh t chu:

Nhng si giao cam bat au t hach the mi tuy song, noi vao than kinh
the mi am bao chc nang dan ong t.
Nhng si oi giao cam cua than kinh van nhan co chc nang co ong t.
SINH LY MAT
1. Chc nang:
Mat co cac nhiem vu sau:
Tiep thu cac kch thch anh sang.
Truyen dan cac kch thch anh sang len vo nao.
Tong hp phan tch cac kch thch anh sang thanh cam giac th giac.
Co the hnh dung hoat ong cua mat nh sau:
Cac bo phan trong suot (con goi la bo phan khuc xa) tc la bo may quang
hoc cua mat co nhiem vu giong nh vat knh cua may anh la truyen hnh
anh cua cac vat ti vong mac.
Vong mac v nh phim, tren o cac vat se c tao hnh.
Day than kinh th giac truyen cac hnh anh t vong mac len trung tam than
kinh th giac nam trong thuy cham, tai ay se phat sinh ra cam giac th giac.
2. Phan xa cua mat:

Mot so phan xa cua mat dung trong lam sang:
1. Phan xa anh sang:
Khi chieu anh sang vao mat, con ngi thu nho lai.
2. Phan xa ieu tiet:
Khi nhn theo vat t xa en gan, con ngi thu nho lai va thuy tinh the
day len tang o hoi tu.
3. Phan xa mi:
Khi dung bong gon cham nhe vao cung mac, mi nham lai.
Trang 152
PHNG PHAP KHAM CHC NANG TH GIAC

1. Th lc:
Th lc la kha nang mat phan biet c hai iem tach ri di mot goc
nho nhat. oi vi a so mat, th giac ngng bang 1.
Da tren nguyen tac nay, ngi ta lap cac bang e o th lc gom 10
hang ch hoac dau. Chi tiet cua cac ch to nhat co the thay di mot goc 1 t
khoang cach 50m, con chi tiet cua cac ch nho nhat t khoang cach 5m.
Th lc tnh theo cong thc : V = d/D
V: Th lc
d: Khoang cach t ngi c kham en bang (thng la 5 m).
D: Khoang cach ma t o cac chi tiet cua hang ch ang th c phan biet
di mot goc 1 (khoang cach c ghi au moi hang ch cua bang).
Th du ngi c kham t khoang cach 5 m ch oc c hang au tien

th th lc cua ngi o la 0,1.
2. Cach o th lc:
Khi o th lc phai bao am s ong nhat cua phng phap va cac qui nh
ghi trong bang hng dan kem theo bang th lc.
Trong luc o, khong e ngi c o nghieng au, nheo mat, an tay vao
mat.
o rieng tng mat, dung mot cai chan e che mat ben kia.
Bat au bang nhng hang ch nho sau o chuyen len cac hang ln hn.
Neu ngi c o khong the xac nh cac ch hang tren cung cua bang th
cho ngi o tien la gan bang khoang cach ma ngi o co the nhn ro
hang au tien va xac nh th lc theo cong thc tren.
oi vi tre em cha i hoc hoac ngi khong oc c ch, ngi ta dung

bang co hnh anh.
3. Sac giac va cach kham:

Sac giac la kha nang cua mat ngi phan biet c cac mau sac. Mat
ngi nhan thc uc mau sac la nh hoat ong cua cac te bao non co nhieu
nhat trung tam iem vang. Tai ay co ba loai te bao than kinh cam thu vi ba
mau c ban la mau o, mau xanh luc va mau xanh lam.
Trang 153
Ngi co ca ba thanh phan te bao hoat ong bnh thng la ngi phan
biet ba mau bnh thng. Neu ch co hai hoac mot thanh phan hoat ong th
ngi o b benh mu mau. Co the mu mau o, mu mau xanh luc hoac mu mau
xanh lam.
Kham sac giac bang cac bang co mau sac khac nhau.
4. Cam giac anh sang va cach kham:
Cam giac anh sang la kha nang cua mat ngi tiep thu anh sang va phan
biet mc o sang nhieu hay t. Vai tro chu yeu trong hoat ong cam giac anh
sang la do cac te bao hnh que cua vong mac. ieu nay quan he en qua trnh
th giac luc hoang hon hoac buoi toi.
Kha nang thch ng cua mat trong toi nh s hoat ong cua cac te bao
que cua vong mac. S roi loan chc nang thch ng nay xay ra mot so benh
ve mat, th du benh quang ga.
Kham cam giac anh sang bang cac may cam ng.
Trang 154
T LNG GIA:
Tra li ngan:
1. Thanh tren cua hoc mat cau tao bi hai xng la xng tran va
2. ng knh nhan cau ngi ln khoang mm.
3. Mang bo ao gom ba phan la mong mat, the mi va
4. Thuy dch la chat dch trong suot cha trong .
Chon ung Sai:
5. ong mach mat la mot nhanh cua ong mach canh trong.
6. Kha nang thch ng cua mat trong toi la nh s hoat ong cua te bao hnh
non cua vong mac.
Chon tra li ung:
7. Ngi co th lc bnh thng oc c hang au tien cua bang o th lc
khoang cach:
A. 5m
C. 30m
B. 20m
D. 50m
8. Tr so cua goc th giac ngng la:
A. 1
C. 3
B. 2
D. 4
Trang 155
MOT SO BENH VIEM NHIEM MAT

BS. Nguyen Sanh Tam
MUC TIEU HOC TAP
1. Ke cac nguyen nhan gay viem nhiem mat thng gap.
2. Mo ta cac trieu chng cua viem nhiem mat thng gap.
3. Trnh bay cach ieu tr mot so viem viem nhiem mat thng gap.
VIEM KET MAC CAP
Ket mac la lp mang boc sau hai mi mat va mat trc nhan cau, rat de b
tan cong bi cac vi sinh vat va gay nen tnh trang viem ket mac cap.
1. Nguyen nhan.
Yeu to vat ly: gio, bui, cat, khoi, anh sang choi, cac bc xa oc.
Yeu to hoa hoc: hi oc, chat oc, cac chat acid, baz.
Vi khuan, sieu vi: nguyen nhan thng gap nhat.
Nam, ky sinh trung: t gap.
D ng: tac nhan gay d ng co the do bui, phan hoa, khang sinh, thuoc
chong sieu vi.
2. Trieu chng:
Tuy theo nguyen nhan, trieu chng cua viem ket mac benh canh khac
nhau, tuy nhien co the ke mot so trieu chng chung sau:
2.1. Trieu chng chu quan:
Ngi benh cam giac com, xon, nong, nga trong mat, s anh sang, au
nhc trong mat, co khi nhc au, nhng khong giam th lc.
2.2. Trieu chng thc the:
a tiet: chay nc mat kem vi chat tiet loang ve sau thanh chat nhay lam
hai mi mat dnh vao nhau, nhat la buoi sang luc thc day lam kho m mat.
Tuy nguyen nhan ma chat nhay co mau trang sa hoac xanh, vang Sau
khi lau kho no lai xuat hien nhanh tr lai.
Phu mi mat: do cng tu mao mach.
Trang 156
Mot so benh viem nhiem mat.
Dan mach: kham mat thay xuat hien nhieu mach mau, sung huyet nhieu
ket mac mi va cung o, giam dan khi ti vung ra.
Nhu va hat: la nhng cham o li ti do phan ng cua ket mac oi vi tnh

trang viem.
3. Cac loai viem ket mac va cach ieu tr:

3.1. Viem ket mac do vi khuan:
Chiem 1/3 cac trng hp viem ket mac.
Trieu chng: buoi sang mat dnh, kho m, nh (ghen) nhieu.
Kham: mat co nhieu ghen, Ket mac mat co mau o ti.
ieu tr: dung khang sinh tra mat va uong.
3.2. Viem ket mac do sieu vi:

Benh co tnh chat cap tnh, thanh dch, lien quan en thi tiet. Thng
do Adenovirus. Benh thng lanh tnh, t het sau vai ngay du co ieu tr hay
khong, trng hp nang se khoi sau vai tuan neu ieu tr ung cach.
Trieu chng: sot, met moi, nhc au, chay nc mat nhieu, cam giac xon
trong mat.
Kham: mat o nhieu, phu ne. Thng b ca hai mat, co the thay chay mau
trong mat, s thay hach sau tai.
ieu tr:
Ra mat bang Betadine pha loang.
Chm lanh mat 3- 4 lan/ngay.
Thuoc nho:
Chloroxit 0,4%, Sulfacetamid 10%. (Sulfacilum, Albucid,).
Prefin hay Naphazoline 0,025%, nho 5- 6 lan/ngay.
Gi ve sinh mat.
3.3. Viem ket mac d ng:

Benh canh thay oi. Neu viem ket mac keo dai va hay tai phat phai ngh
ti d ng.
Trieu chng: nga nhieu, chay nc mat, thng tai phat.
Kham: phu trong mat, khi lon mi thay co nhng hot.
Trang 157
ieu tr:
Nho hoac uong thuoc khang d ng,
Nho nc mat nhan tao,
ap gac lanh len mat.
3.4. Mat kho:

Thng gap nhng ngi t nhay mat, lam viec trong moi trng kho,
ni nhieu gio cat, ngi lam viec lau trc man hnh vi tnh, ngi cao tuoi
uong cac loai thuoc khang d ng lau ngay hoac ngi dung cac loai thuoc tra
mat ieu tr benh tang nhan ap.
Trieu chng: cam giac nh phong, kho, dnh mat, khong muon m mat, nh
co d vat trong mat.
Kham: trong mat mat sac bong bnh thng.
ieu tr:
Nho nc mat nhan tao.
Tranh ni nhieu gio cat.
Gi ve sinh mat.
3.5. Viem b mi:
Trieu chng: mat o kinh nien b mi mat, cam giac co d vat trong mat.
Kham: co vay chan long mi, b mi o.
ieu tr: uong va nho khang sinh, chu yeu dung Tetacyclin.
3.6. Viem ket mac do nhiem oc:

Co tien s dung nhieu loai thuoc nho mat cha chat bao quan gay oc
cho mat.
Trieu chng: mat co cam giac kho chu, nhng khong ghen, khong nhc. Mat
khong o nhieu nhng b kinh nien khong luc nao dt.
Kham: lon mi thay co nhieu seo, mat khong o nhieu
ieu tr:
Xem lai cac thuoc a dung nho mat co cha chat bao quan nao khong?
(th du Benzakonium).
Nen dung cac loai thuoc nho khong co chat bao quan.
Trang 158
VIEM LOET GIAC MAC

Giac mac la mot manh mo trong suot nam pha trc con ngi.Thng
b giac mac la nhng mo tiep xuc vi moi trng ben ngoai, de b tac ong cua
cac tac nhan nh gio, bui, khoi,vi khuan, Khi lp thng b giac mac b tray
st kem theo nhiem trung th giac mac co the b loet sau, cac tac nhan gay
viem xam nhap vao trong gay viem mu toan bo nhan cau va a en mu mat.
1. Nguyen nhan:
Chan thng: cac chan thng co the gay tray xc giac mac.
D vat: d vat ri vao mat, dung tay dui gay xc dan ti loet giac mac, hoac
d vat cam vao giac mac, khi lay ra e lai vet xc, gay loet. Cac d vat co
the la cac hat bui, con trung, hat lua, phoi tien, phoi bao, bui than,..
Long quam: long mi cup vao giac mac co sat lau ngay gay loet giac mac.
Sau benh si, thuy au, zona mat.
Viem kho giac mac tre em suy dinh dng.
Viem loet giac mac do h mi, gap ngi b liet day than kinh VII.
Do sai lam trong y khoa: dung knh sat trong khong ung cach, dung thuoc
nho mat khong ung ch nh.
2. Trieu chng.
au nhc phan trc mat
Choi mat, s anh sang
Mi mat co quap, nham chat, kho m hoac khong m c
Chay nc mat, nhat la luc ra anh sang hay b anh sang chieu vao mat.
Vet loet: thng la vet loet sau, rong co the thay ngay c, song co the vet
loet nong, hep, vet xc mi kho thay va de bo qua. Trng hp nay ta tra
Fluorescein th se thay vet loet bat mau xanh. Vet loet co ac iem:
V tr: cang trung tam cang ton hai th lc khi vet loet thanh seo.
Nong hay sau: vet loet sau de gay seo giac mac day, anh hng th lc.
B vet loet: gon thang hay nham nh.
ay vet loet: sach hay gn mu (bieu hien tnh trang nhiem khuan).
Dau hieu cng tu ra giac mac.
Trang 159
3. Tien trien va bien chng.

3.1. Tien trien:
Viem loet giac mac neu c ieu tr tot, khi lanh benh se e lai vet seo. Vet
seo mong hay day, to hay nho tuy thuoc vao tnh trang cua benh.
Viem loet giac mac tien trien nang hn se gay thung giac mac. Neu lo thung
nho co the t bt nh mong mat. Neu lo thung to se gay xep mat va dan en
teo nhan cau sau nay.
D hau cua benh phu thuoc vao ngi benh en sm hay tre, phu thuoc vao
o ln, o sau cua vet loet va nhat la tac nhan gay benh.
3.2. Bien chng:
Mu tien phong
Phong mang Descemet do vet loet sau.
Thung giac mac
Viem mu toan bo giac mac.
4. ieu tr.
Tuy theo nguyen nhan gay benh, s dung cac bien phap thch hp. Chu
yeu la thuoc nho tai cho.
4.1. Khong nen bang kn mat:
Bang kn mat se lam cho mat nong, am va ban. Nhng ieu kien nay se
giup cho vi khuan phat trien manh hn. Co the eo knh mat e bao ve mat va
giup mat bt kch thch.
4.2. Trng hp vet loet nho:
Khang sinh tra mat: Chloramphenicol.
Khang sinh toan than.
Nho Atropin cho ong t gian ra, giup mat ngh ngi.
4.3. Mot so bien phap ieu tr khac:
ien di giac mac: muc ch a thuoc vao giac mac nhieu hn
Ghep mang oi:

Giup cho vet loet mau lanh
Bt lo thung giac mac
Trang 160
Ghep giac mac:

Thay the phan giac mac b loet bien chng thung
Thay the phan seo giac mac
5. Phong nga.
e phong cac chan thng mat, cac d vat ban vao mat. Khi b d vat vao
mat khong dung tay dui v co the lam tray giac mac. Nen nhay mat lien tuc
trong mot chau nc sach e d vat troi ra. Trng hp cam thay van con xon
nen en chuyen khoa mat e kiem tra.
S dung knh bao ho mat trong lao ong: eo knh bao ho khi lam viec ni
nhieu bui, khi phay tien, han ien,..
ieu tr sm benh mat hot va cac bien chng long quam, long xieu.
ieu tr sm cac benh si, thuy au, Zona, suy dinh dng.
Khi b benh mat khong dung cac loai la cay hoac con trung ap vao mat.
Tuyet oi khong dung cac loai thuoc nho mat co Corticoid neu khong co ch
nh.
BENH MAT HOT

Benh mat hot la mot benh viem ket mac giac mac co tnh chat kinh
nien, lay lan, do mot loai virus la Chlamydia trachomatis gay nen, bieu hien
lam sang vi cac trieu chng tham lau, hot, gai mau, thng ket thuc bang seo.
Tuy la benh cua ket mac song cac dau hieu co the lan ca xuong giac
mac, vao mang ket mac nhan cau, vao cac ng dan nc mat.
Benh thng ca hai mat, mi tren b nang hn mi di. Benh mat hot
c xep vao nhom benh xa hoi v:
Rat pho bien
Rat lay
Cac bien chng cua benh co the a en mu loa.
1. ieu kien thuan li:

Nguyen nhan chu yeu lam benh mat hot lay lan phat trien la thieu ve
sinh trong an, , song, lao ong. Co the ke cac yeu to thuan li:
Ra mat, tam bang nc ho ao.
Dung chung khan mat vi ngi benh mat hot.
Trang 161
Dung chung chau ra vi ngi benh.
Ho x khong hp ve sinh, thung rac khong nap ay, la moi trng sinh soi
phat trien cho ruoi nhang.
Khi b au mat o, khong i ieu tr ngay ma dung cac phng phap cha
benh phan khoa hoc lam benh nang them.
2. Trieu chng:
Benh mat hot la mot benh trng dien, keo dai hang 10 nam, 20 nam,
nen can phai chia benh lam nhieu thi ky e theo doi tien trien cua benh.
Ta thng chia lam 04 giai oan: Tr1, Tr2, Tr3, Tr4.
Tr1, T2, Tr 3, la giai oan benh tien trien, con hoat tnh.
Tr4 la thi ky benh a thanh seo, a het hoat tnh, a khoi.
2.1. Giai oan Tr1 (Khi phat):
Thng xuat hien tren cac tre em di 15 tuoi, t 1-8 tuoi, la tuoi de
nhiem benh nhat.
Ngi benh khong thay kho chu, khong au nhc mat, ch thay com,
choi, sang day co t nh. Giai oan nay ch phat hien khi kham benh hang
loat.
Co nhng cham trang hoac vang ket mac mi tren va di. ay la
nhng tien hot hoac hot thc s.
Hot moc ca trong cung o ket mac va hai b sun mi. Chung quanh cac
hot, mang ket mac phu ne, cng tu thanh mot nen o hong.
Giai oan nay cha co hot nao v ra, cha thanh seo.
2.2. Giai oan Tr2 (Toan phat)
Ngi benh thay com, xon hn, sang day co t nh.
Hot to, chn mong, co chieu hng moc sat vao nhau, co mot vai seo rat nho,
rat mong xuat hien tren v tr cua hot v ra.
Hien tng cng tu to hn, ro hn va xuat hien nhieu am o hong, phu ne,
lam mang ket mac day len, che lap hoac lam m cac mach mau nam di.
Cac am ay goi la tham lau.
Giac mac uc, m, mang mau hnh li liem vung ra giac mac, chu yeu
cc tren, co oi khi cc di.
Trang 162
2.3. Giai oan Tr3 (Thoai trien):

ac iem cua thi ky nay la a so hot v i, thanh seo, tham lau cung
tieu i nhieu.
Hot v tao thanh seo vi nhieu hnh thai khac nhau: vet ngan nong, chum
seo nh hnh hoa khe, hoac am seo day ac.
Seo chiem u the so vi hot va tham lau, xam nhap vao sun mi, le ao, gay
cac bien chng.
Hot co the het han, cung co the con mot so t hot rai rac hoac tap trung tren
nen tham lau.
Giai oan Tr3 keo dai rat nhieu nam; giai oan nay cac hot giac mac
cung thanh seo e lai cac lom hot hoac cac ng vien.
2.4. Giai oan Tr4 (Lam seo):
ac iem cua thi ky nay la mat hot a het cac trieu chng tien trien,
ch toan la seo.
Hot v het, tham lau mat hoan toan, tren ket mac ch con lai seo, Khap ket
mac co nhieu hnh thai seo khac nhau nhng eu phuc hoi sac bong.
Tren giac mac con lai di chng cua mang mau.
Cac mach mau bnh thng nh cu, hoac phuc hoi lai, hoac c thay the
bang nhieu mach mau khac,
3. Bien chng:
3.1. Viem ket mac:
Viem ket mac rat quan trong trong benh mat hot.
oi ngi ang mac benh mat hot: viem ket mac lam cho benh keo dai hn,
tao thanh hnh thai tham lau sau.
oi vi ngi a khoi benh: viem ket mac co the lam cho benh tai phat, tai
nhiem.
3.2. Long quam:

Ngi b benh mat hot lau nam sun mi day len, uon cong vao trong ong
thi cac seo dum tren ket mac co keo lam b mi sup xuong, keo hang long mi
vao trong, tao nen long mi xieu veo.
Long quam co nhieu mc o khac nhau:
Trang 163
Nhe: ch co vai ba chiec long mi cup vao
Nang: ca b mi cup vao
Rat nang: sun mi day com, uon ca b mi, ca da b mi vao trong, co vao giac
mac, tao them bien chng mang mau.
3.3. Loet giac mac:

Long quam co vao lam giac mac b st, neu co nhiem khuan th co the
loet giac mac. Loet giac mac tren ngi b mat hot thng keo dai, lau thanh
seo, de co bien chng mu tien phong, thung giac mac, loi mong mat.
3.4. Tac le ao:
nhng ngi benh mat hot lau nam, ong dan le cung co hot va kho
thanh seo, lam ong b tac, nc mat khong thong c xuong mui, ong lai
cung o, cang gay kch thch, chay nc mat.
3.5. Kho mat:
ay la bien chng nang cua benh mat hot lam cho dnh mi vao nhan
cau, ket mac va giac mac kho nh cui nhan, mat cng , khong liec c,
cuoi cung dan en mu.
4. ieu tr.
4.1. Nguyen tac:
Phai tien hanh ieu tr song song vi bien phap ve sinh. Chu y tang cng ve
sinh ca nhan, gia nh, cong ong.
Phai chu y phong chong boi nhiem.
Phai kien tr nhan nai, triet e, lau dai.
4.2. Phng phap:

4.2.1. Noi khoa:
Trachomatis nhay cam vi mot so khang sinh nh Erythromycin, Rifamycine,

Sulfamide, Tetracyline, Azithromycin, Roxithromycin, Doxycyline.
Tra m Tetracyline 1% lien tuc ngay 1 lan, t 3-6 thang cho phac o ieu tr
lien tuc.
Tra m Tetracyline 1% ngay 1 lan trong 10 ngay au cua thang trong 6 thang
cho phac o ieu tr ngat quang. Co the nho kem vi thuoc nho co Sulfamide
1-2 lan/ngay.
Trang 164
Thuoc uong Sulfamide ch c s dung cho mot so trng hp mat hot hoat
tnh manh, khong c s dung rong rai, co the dung lieu nh sau: 1g x 2
lan/ngay, dung 10 ngay, ngh 1 ngay, uong thanh 3 t. Hoac:
Azithromycine 20mg/kg/lan/ngay.
Thuoc m Tetracyline 1% dung 2 lan/ngay trong 6 tuan cho ket qua khoi
benh 98%
4.2.2. Ngoai khoa:

Chu yeu la giai quyet bien chng cua mat hot
ot long xieu
Mo long quam
Ghep giac mac
5. Phong nga.
Gi ve sinh ca nhan, ac biet ve sinh mat.
Thc hien tot ve sinh moi trng, giai quyet tot van e phan, rac.
ieu tr sm cac trng hp viem ket mac.
Trang 165
T LNG GIA
1. Trieu chng sau la cua viem ket mac cap do sieu vi:
A. Mat nhieu ghen, ket mac co mau o ti
B. Mat o nhieu, co the thay chay mau trong mat, hach sau tai.
C. Mat khong o nhieu, ket mac co nhieu seo.
D. Phu trong mat, lon mi co nhieu hot
2. Trieu chng chung cua viem ket mac gom co:
A. a tiet, cng tu, mang mau, nhu va hat
B. a tiet, phu mi, dan mach, nhu va hat.
C. a tiet, nga, xuat huyet ket mac, nhu va hat.
D. a tiet, dan mach, cng tu, phu mi.
3. Viem loet giac mac khong co bien chng nao sau ay:
A. Mu tien phong
C. Tang nhan ap
B. Thung giac mac
D.Viem mu toan bo giac mac
4. Cac nguyen nhan sau gay viem loet giac mac, ngoai tr:
A. Chan thng
C. Viem kho giac mac
B. H mi
D. Viem ket mac cap
5. ac iem lam sang cua benh mat hot thi ky III la:
A. Het cac trieu chng tien trien, ch con lai seo.
B. Ket mac nhan bong, con nhieu hot non
C.Ket mac nhan bong, cac mach mau bnh thng nh cu.
D. a so hot v i, tham lau cung tieu i nhieu.
6. Benh mat hot co cac bien chng sau, ngoai tr:
A. Long quam
C. Tac le ao
B. Kho mat
D. Tang nhan ap
Trang 166
Benh uc thuy tinh the.
BENH UC THUY TINH THE

(CATARACT)
BS. Nguyen Sanh Tam
MUC TIEU HOC TAP
1. Neu cac nguyen nhan cua benh uc thuy tinh the.
2. Trnh bay trieu chng benh uc thuy tinh the.
3. Neu cach ieu tr va phong nga benh uc thuy tinh the do tuoi gia.
GIAI PHAU SINH LY THUY TINH THE
Thuy tinh the la mot the trong suot, hnh thau knh hai mat loi, day 5mm,
ng knh 9mm, treo trc nhan cau, ang sau mong mat. Thuy tinh the co
mot mang bao, co day treo i t thuy tinh the en the mi. (day treo Zinn)
Nhiem vu cua thuy tinh the la khuc xa cac tia sang i qua no e qui tu
lai tren vong mac. Thuy tinh the ong vai tro quan trong trong s ieu tiet cua
mat.
Khi thuy tinh the mot ngi mat tnh trong suot, m uc th cac tia sang
khong i qua c, th lc cua cua ngi o se b giam dan va mat han. Ta goi
la benh uc thuy tinh the hay la cm.
NGUYEN NHAN
1. Tuoi gia:
Thng gap nhat (90%). Khi ln tuoi, chuyen hoa trong c the suy yeu,
thuy tinh the cung b anh hng, hoa uc.
2. Chan thng:
Nhat la nhng trng hp sang chan lam thung thuy tinh the va rach
mang bao.
3. Benh ly:
Tai mat: tang nhan ap, viem mong mat the mi, can th nang.
Toan than: tieu ng, thieu nang tuyen giap.
Trang 167
4. Bam sinh:
uc thuy tinh the trong giai oan bao thai. Thng phat hien khi tre len
1 2 tuoi. Thuy tinh the khong uc toan bo va co the tien trien cham hoac
khong tien trien.
5. Nguyen nhan khac:
S dung Corticoid dai ngay, thieu nang tuyen giap.
UC THUY TINH THE TUOI GIA
1. Trieu chng
Th lc sut giam. Ngi benh thay mat b m dan, khong au, khong
nhc, khong o. i th knh khong co knh nao nhn ro hn. en luc m nhieu
th khong con oc c cac ch ln .
nau.
Kham bang anh sang cheo ta thay ong t co mau trang xanh hay trang
2. Tien trien:
T 12 nam th thuy tinh the uc toan bo, co khi nhanh hn (vai thang),
co khi keo dai hn (57 nam).
3. ieu tr:
Khong co thuoc nao nho mat lam tan cm. Khi b uc thuy tinh the,
nhat la khi a uc toan bo, th phng phap ieu tr duy nhat la phau thuat e
lay thuy tinh the b uc ra roi at thuy tinh the nhan tao, hoac eo knh.
Muon phau thuat uc thuy tinh the co ket qua th cac bo phan sau trong
mat phai van bnh thng. V vay, trc khi chon ngi benh chuyen tuyen
chuyen khoa, can anh gia c tnh trang cac bo phan sau trong mat. Co hai
ieu kien e phau thuat:
Phan xa cua ong t oi vi anh sang con tot.
Mat con phan biet c hng anh sang.
4. Cham soc sau mo:

Sau mo cm muon nhn ro ngi benh phai eo knh hoac at thuy tinh
the nhan tao.
Trang 168
Benh uc thuy tinh the.
Thuy tinh the nhan tao la mot thau knh nho bang hat bap c at ngay vao
trong mat luc mo. ay la bien phap tot nhat.
Knh gong: knh hoi tu co o hoi tu t +10 en 12 diop. Phien toai la hnh
anh ln hn bnh thng. Luc au khong quen nen ngi benh rat kho chu,
nhan nh khoang cach khong ung, len xuong cau thang de b te. Co khi
phai mat 6 thang mi quen.
Knh tiep xuc (knh ap trong): cho anh tot hn v vay thoai mai hn, nhng
ch nen dung cho ngi con tre v can s kheo leo, tay khong run va mat kia
con nhn tot. Ngoai ra knh co the gay d ng vi mot so ngi.
5. Bien chng sau mo:
Xuat huyet
Viem mang bo ao
Glaucome th phat
Bong vong mac
Nhiem trung
Trng hp at thuy tinh the mot thi gian sau cung co the b uc bao,
lam mat b m tr lai nh luc cha mo, luc o phai dung Laser e ot.
6. Phong nga:
Co the phong uc thuy tinh the bang nhieu bien phap:
Khong hut thuoc la.
An nhieu au lang (lentils), hanh, toi, bap cai, gia, au va hat ti. Khong an
tao, thc vat bien, so oc, san pham t sa t beo, chocolate, v ay la nguon
cha vanadium von oc hai cho mat.
Khong tiep xuc trc tiep vi tia cc tm.
Neu lam viec trong phong may lanh, phai danh thi gian cho mat ngh ngi,
moi gi nen nham mat khoang 02 phut va ra ngoai ht th kh tri. Trong
phong nen co cay xanh e loc khong kh.
Kham phat hien va ieu tr sm cac benh suy tuyen giap, tieu ng, tang
cholesterol va triglycerid mau.
Tranh lam dung Corticoid, nen s dung cac loai thuoc nay theo ung ch
nh.
Trang 169
T LNG GIA
Tra li ngan:
1. Thuy tinh the la mot the trong suot, hnh .. hai mat loi,
2. Nhiem vu cua thuy tinh the la khuc xa cac tia sang i qua no e qui tu
lai tren
3. Nhng nguyen nhan cua uc thuy tinh the la tuoi gia, chan thng, benh
ly va
4. ngi benh uc thuy tinh the, khi kham bang anh sang cheo ta thay
ong t co mau trang xanh hay
Chon ung Sai:
5. Sau mo uc thuy tinh the, ngi benh phai at thuy tinh the nhan tao th
mi nhn ro c.
6. Co the ieu tr uc thuy tinh the bang noi khoa.
Chon tra li ung:
7. Sau mo uc thuy tinh the, co the xay ra cac bien chng sau, ngoai tr:
A.Viem mang bo ao
C. Nhiem trung
B. Tang nhan ap th phat
D. Viem ket mac
8. ieu kien phau thuat cho ngi uc thuy tinh the:
A. Giac mac con tot, phan xa anh sang con tot.
B. Phan xa anh sang con tot, mat phan biet c hng anh sang.
C. Ket mac khong viem, phan xa anh sang con tot.
D. Nhan ap bnh thng, mat phan biet c hng anh sang.
Trang 170
Benh tang nhan ap.
BENH TANG NHAN AP

(GLAUCOMA)
BS. Nguyen Sanh Tam
MUC TIEU HOC TAP
1. Trnh bay khai niem ve nhan ap va tang nhan ap.
2. Mo ta cac the lam sang cua benh tang nhan ap.
3. Trnh bay trieu chng lam sang cua benh tang nhan ap nguyen phat.
AI CNG
Ap lc dch noi nhan len thanh mat goi la nhan ap. Nhan ap la sc cang
cua mat hay trng lc cua mat. Tr so nhan ap tuy thuoc vao cac yeu to nh o
an hoi cua cac thanh nhan cau, the tch cac chat cha cua nhan cau, s san
xuat va lu chuyen cua thuy dch cung nh qua trnh chuyen hoa.
Thuy dch la chat dch lu thong trong tien phong. Ap lc ben trong mat
(nhan ap) phu thuoc vao lu lng cua chat dch nay. mat ngi bnh thng,
lng thuy dch c tiet ra trong mat bang vi lng thuy dch c thai ra
ngoai mat. S can bang nay giup duy tr nhan ap gia tr bnh thng. Ch so
nhan ap khac nhau moi ngi va dao ong t 15-25 mmHg, va mot ngi
nhan ap cung thay oi theo thi gian trong ngay.
Trong benh Glaucoma, mc nhan ap tang cao va bien o dao ong trong
ngay cung ln hn. tnh trang tang nhan ap cao hn mc bnh thng do lng
thuy dch c thai ra ngoai t hn lng thuy dch c tiet ra. Nhan ap cao
chen ep vao cac bo phan noi nhan, lam giam lu lng mau en mat e nuoi
dng than kinh th giac. Neu tnh trang nay keo dai se dan en teo lom gai
th, giam th lc, cuoi cung dan en mu loa vnh vien.
Moi ngi eu co the b tang nhan ap. Nhng ngi co nguy c cao gom:
Ngi tren 40 tuoi
Ngi benh tieu ng, cao huyet ap
Ngi can th nang
Ngi co tien s dung thuoc nhom Steroid trong thi gian dai.
Ngi co tien s chan thng mat hay phau thuat mat.
Ngi co tien can gia nh a mac glaucoma goc ong hay goc m.
Trang 171
LAM SANG
1. Glaucome bam sinh:
Glaucome xay ra do khong phat trien hoac phat trien khong ung vung
goc tien phong, thuy dch b ong lam tang nhan ap. Nhan ap cao lam teo
cac si than kinh cua vong mac va than kinh th giac, lam mat chc nang th
giac. Benh gap tre em nho tuoi.
2. Glaucome th phat:
Benh xay ra do hau qua mot benh trc o, th du sau chan thng,
nghen tnh mach trung tam vong mac, viem mang bo ao,
3. Glaucome nguyen phat:
Hnh thai benh thng gap nhat. Ngi ta phan biet hai the lam sang:
Glaucome goc ong va Glaucome goc m.
3.1. Glaucome goc m:
Trieu chng am , kho nhan biet va thng b ca hai mat. Phan ln
trng hp c phat hien mot cach tnh c.
Trieu chng chu quan: Ngi benh co cam giac cang trong mat, rung ong
trc mat.
Tien trien: Tien trien cham vi s bien oi dan nhng chc nang th giac, s
lom gai than kinh th giac.
3.2. Glaucome goc ong:

Trieu chng ram ro hn.
Trieu chng chu quan: Ngi benh au nhc trong mat va au, cam thay th
lc sut giam ngay cang nhieu, trc mat nh co sng mu, kho nh hng
trong khong gian, s xuat hien nhng quang xanh o khi nhn vao nguon
sang.
Tien trien: Th trng dan thu hep, cuoi cung ngi benh mu hoan toan.
4. Cn glaucome cap:
Thng gap nhng ngi de xuc cam, hay lo ngh.
4.1. Nguyen nhan:
Thuoc lam dan ong t,
Lam viec bang mat ni thieu anh sang.
Trang 172
Benh tang nhan ap.
Lam viec t the au phai cui lau.

Uong nhieu nc hoac s dung cac chat kch thch.
Do lanh.
4.2. Trieu chng:
Ngi benh cam thay au nhc d doi mat va na au cung ben, nhat
la vung gay, buon non, non ma, sot, met moi
Mat o, cac mi mat phu ne.
Giac mac tr nen m.
ong t dan.
Tien phong nong.
Nhan ap tang.
Th lc giam.
4.3. Tien trien va tien lng:
Tien trien tram trong, neu khong ieu tr kp thi ngi benh se b mu
trong mot thi gian ngan.
c ieu tr kp thi, cn qua nhanh, th lc phuc hoi nhng can theo
doi sat e e phong tai phat.
4.4. Chan oan:
Chan oan xac nh: can c vao:
au buot mot ben au
Nhc mat d doi
Cng tu vung ra giac mac
ong t dan, mat phan xa
Nhan cau cng
Chan oan phan biet:
Viem mong mat cap: Cung co dau cng tu vung ra nhng cn au khong d
doi, th lc khong giam ot ngot, ong t khong dan ma thu hep, nhan ap
khong tang
Viem ket mac cap: th lc khong giam, mang ket mac o nhieu cung o,
nh mat buoi sang.
Trang 173
IEU TR
1. Nguyen tac:
Benh can c phat hien sm, ieu tr lau dai va phai c theo doi chat
che.
Cac thuoc tra mat phai dung hang ngay theo ch nh cua Bs. chuyen khoa
mat.
Cn Glaucoma cap la mot cap cu nhan khoa, can x tr khan trng, tch
cc.
2. Muc ch:
ieu chnh s roi loan nhan ap.
3. ieu tr noi khoa:
Acetazolamid v.0,25g
Pilocarpin 1-2%
Cac thuoc khang men Cholinesterase: dung dch Phidostiemin salicylate
0,25%, dung dch Phosphacol 0,2%, dung dch Acmin 0,005%,
So lan s dung cac thuoc ke tren tuy thuoc hnh thai lam sang, giai oan tien
trien cua benh.
Tang cng qua trnh dinh dng: an nhieu rau, trai cay, tranh tao bon,
kieng m ong vat. Bo sung them cac Vitamin A, B, C, E, PP.
4. ieu tr ho tr:
S dung cac dc thao nh bach qua, trai sim. Bach qua co tnh chong Oxy
hoa manh, lam tang lng mau en mat va co tac dung bao ve than kinh;
sim co tac dung bao ve thanh mach, va cung co tnh bao ve than kinh.
S dung cac chiet xuat t ong vat nh Melatonin, Acid beo Omega.
5. Phau thuat: Khi ieu tr noi khoa khong ket qua
6. oi cn glaucoma cap:
An than: Phenobarbital v. 100mg
Acetazolamid v. 250 mg
Pilocarpin 2%
Song song lam cac xet nghiem tien phau e phau thuat sm cho ngi benh.
Trang 174
Benh tang nhan ap.
PHONG BENH
Do benh co tnh di truyen nen nhng gia nh a tng co ngi b glaucom
th cac thanh vien trong gia nh nen en kham mat va o nhan ap eu an
tai cac c s y te chuyen khoa e c chan oan va ieu tr kp thi.
Nhng ngi tren 40 tuoi nen o nhan ap nh ky e phat hien va ieu tr
benh sm.
Chu y trieu chng nhc au va nhc mat cung ben e ngh en benh
glaucom ..
Tranh lam dung cac loai thuoc co Corticoid.
Tranh uong ru, tranh hut thuoc la, thc hien che o dinh dng can bang
va hp ly, thng xuyen tap luyen the duc the thao va kham mat nh ky.
Trang 175
T LNG GIA
Tra li ngan:
1. Nhan ap la hay con goi la trng lc cua mat.
2. Ba hnh thai lam sang cua benh Glaucome la Glaucome , Glaucome
nguyen phat va Glaucome th phat.
3. Trieu chng ac hieu cua Glaucome goc ong la s xuat hien quang
khi ngi benh nhn vao mot nguon sang.
4. Hau qua cuoi cung cua benh Glaucome la
5. Trieu chng chu quan cua glaucome goc m la ngi benh co cam giac cang
trong mat, . trc mat.
Chon ung Sai:
6. Benh Glaucome thng gap ngi di 30 tuoi.
7. Trieu chng sng mu trc mat thng gap trong Glaucome goc m.
8. Trieu chng cua glaucome goc m thng ram ro hn glaucome goc ong.
Trang 176
Sang chan va bong mat.
SANG CHAN VA BONG MAT

BS. Nguyen Sanh Tam
MUC TIEU HOC TAP
1. Trnh bay nguyen nhan, hnh thai lam sang, cach x tr chan thng mat.
2. Trnh bay tac nhan, trieu chng, cach x tr va phong nga d vat mat.
3. Trnh bay tac nhan, phan o, cach x tr va phong nga bong mat.
CHAN THNG MAT
Cac chan thng tac ong vao mat se gay ton thng cac mang cua nhan
cau, ac biet la giac mac.
Nhng chan thng vi cng o manh co the gay ton thng thuy tinh
the, mot bo phan quan trong cua mat. Chan thng mat la mot trong nhng
trng hp khan cap cua chuyen khoa mat.
1. Nguyen nhan:
- Tai nan lao ong
- Tai nan giao thong
- Tai nan sinh hoat
- Tai nan chien tranh
2. Hnh thai lam sang:
Lam sang cua chan thng mat rat a dang, co the t tu mau di da mi
en v nhan cau va cac to chc chung qunah nhan cau. Cac ung dap co the
trc tiep vao vung mat hoac gian tiep t cac bo phan xa mat.
2.1. ung dap mi va ket mac:
- Chay mau tc thi di da mi
- Chay mau muon sau vai gi hoac sau vai ngay (can ngh ti chay mau do ton
thng nao)
- Chay mau di da mi sau vai ngay hoac muon hn ma hnh thanh hnh gong
knh quanh mat th chac chan la do v nen so gay ra.
- Tieng lao xao khi s nan da mi cho biet v xoang mui.
Trang 177
2.2. ung dap giac mac va cung mac:

- ung dap giac mac: Co dau hieu sng ne va uc giac mac, oi khi kem chay
mau tien phong.
- ung dap cung mac: Thng la v cung mac di ket mac. Chan oan
thng bo sot v khong nhn thay cho v. Can canh giac khi thay dau hieu
chay mau di ket mac nhieu.
2.3. ung dap thuy tinh the:
- V thuy tinh the: Manh v thng nam trong tien phong. Bien chng la tang
nhan ap va viem mang bo ao do chat thuy tinh the gay ra.
- Lech thuy tinh the: Ngi benh nhn thay hnh oi, rung mong mat. Thng
thuy tinh the nghieng ve pha sau.
- Tuot thuy tinh the: Thuy tinh the co the ri vao tien phong gay tang nhan ap
cap, ri vao thuy tinh dch hoac chui ra di ket mac. (qua cho v cung mac)
3. X tr:
- Bang kn mat
- Cho khang sinh
- Chuyen tuyen chuyen khoa.
D VAT MAT
1. Tac nhan:
- Hat bui, hat cat, hat lua, cong rm,
- Cac manh thuy tinh, manh go, manh kim loai: phoi tien, phoi bao, bui sat,..
- Cac loai con trung.
2. Trieu chng:
D vat khi ban vao mat co the nam ket mac hay cam vao giac mac. D
vat giac mac co the nong hay sau. Goi la nong khi no nam ngay di bieu b
giac mac, va goi la sau khi no nam trong lp mo nhuc va sau lp nay. D vat
giac mac sau t hoac khong gay kch thch mat.
Trieu chng thong thng cua mot d vat trong mat:
-
au nhc mat
Choi mat, s anh sang
Trang 178
Chay nc mat
Co quap mi mat
3. X tr:
Can s cu ngay trong nhng gi au.
3.1. D vat nam ket mac:
- Neu khong bam chat: Dung tam bong tham nc kheu nhe ra.
- Neu d vat gan chat vao ket mac: Dung kep nho lay ra.
3.2. D vat giac mac:
- D vat nong:
Dung tam bong t gat nhe tren be mat giac mac.
Neu d vat dnh th co the dung kim lay d vat hoac kim tiem a sat
khuan e lay d vat ra.
Sau khi lay d vat co the nho thuoc nh Chloramphenicol hay pomade
Tetracyclin.
- D vat sau trong giac mac: Khong nen co lay v co nguy c ay d vat vao sau
trong mat. Trng hp nay nen bang mat lai va chuyen tuyen chuyen khoa.
Chu y:
- Khong dung tay dui mat v co the gay tray st giac mac hoac ay d vat vao
sau trong giac mac.
- Khong nho cac loai thuoc nho mat co cha Corticoid (th du Dexacol) v co
the gay loet giac mac dan en mu.
4. Phong nga.
- Nen mang knh bao ho khi lao ong trong moi trng co nguy c b cac d
vat ban vao mat.
- Khi chay xe may qua cac canh ong vao ban em can e phong cac loai con
trung bay vao mat.
- Khong dui tay ban vao mat.
- Khi b d vat ri vao mat khong nen co gang lay bang moi cach nh thoi vao
mat, dui mat ma nen bang mat lai va en tuyen chuyen khoa ngay.
Trang 179
BONG MAT
Bong mat la mot cap cu ac biet trong nhan khoa, nhat la bong hoa
chat. Trong nhieu trng hp, du a c ieu tr tch cc va kp thi nhng
van khong ngan c mu loa.
1. Tac nhan.
- Nhiet: la, hi nong, nc nong, kim loai nong.
- Hoa chat: acid, baz.
2. Trieu chng.
Tuy theo o nang, bong mat co cac dau hieu sau:
2.1. Bong nhe:
Ket mac nht nhat, sau o cng tu, nh mat, oi khi co cham xuat
huyet. Giac mac mat sac bong va bat mau Fluorescein.
2.2. Bong va:
Ket mac nht nhat, chay mau nhieu hn, Co the co hoai t ket mac.
Giac mac uc va bat mau Fluorecein rong hn.
2.3. Bong nang:
Ket mac mat sac bong, hoai t thanh tng am mau xam. Giac mac uc
nh knh m. Co the hnh thanh mu tien phong. Sau vai ngay xuat hien tan
mach giac mac.
2.4. Bong rat nang:
Khi dien tch bong rong tren 1/2 dien tch ket giac mac.
Bong nang va bong rat nang de dan en viem mang bo ao, glaucoma
th phat, uc thuy tinh the, viem mu noi nhan.
3. X tr.
3.1. Bong hoa chat:
- Ra mat that sm va that ky bang nhieu nc va neu nhn thay co cuc hoa
chat th va ra va gap ra ngay. Mot hoa chat ri vao mat neu ra i trong
nhng giay au se gay bong nhe nhng e vai ba phut sau se gay bong nang.
Ra cang muon bong cang nang.
- Ra bang nc thong thng co trong tam tay: Nc may, nc trong lu vai,
nc gieng, nc song, nc ho ao,
Trang 180
- Ra lien tuc 5- 10 phut, sau o ra bo sung bang thuoc tng k neu co nh:
Dung dch Bicarbonat natri 2%, neu bong acid.
Dung dch acid boric 2%, neu bong baz.
Nc muoi 9% hoac nc ng, neu bong do voi.
- Ra xong nho Dicain 1% e giam au, tra khang sinh vao mat, chuyen tuyen
chuyen khoa.
3.2. Bong nhiet:
- Khong can phai ra neu chac chan ch la bong nhiet. Neu la bong nhiet ket
hp bong hoa chat th tien hanh ra nh trong trng hp bong hoa chat.
- Nho Dicain 1% e giam au.
- Nho khang sinh vao mat va tren mat da bong.
- Neu co bong nc tren mat da nen lau da bang bong tham con 700
- Chuyen tuyen chuyen khoa.
4. Phong nga.
- Can tuyen truyen rong rai e moi ngi dan biet cach t s cu khi b bong
mat trc khi en c s y te.
- Trong nha may x nghiep, cac phong th nghiem co s dung hoa chat th
nhan vien tiep xuc phai eo knh bao ve mat. Trong cac lo uc kim loai
nong chay cong nhan phai mang mat na day. Cac ni nay can co phng
tien cap cu ay u.
- Giao duc tre nho khong nem voi vao nhau khi chi ua.
Trang 181
T LNG GIA
Tra li ngan:
1. Khi chan thng vung mat gay v xoang mui, khi s nan co the nghe tieng
2. Khi b chan thng gay v cung mac th thng la v cung mac di
3. Manh v thuy tinh the thng nam trong
4. Cac chan thng tac ong vao mat se gay ton thng cac mang cua nhan
cau, ac biet la
Chon ung Sai:
5. Khi mat b bong do baz co the ra bo sung bang acid acetic.
6. Khong can tra khang sinh trong cac trng hp bong mat do nhiet.
Chon tra li ung:
7. Trieu chng thong thng cua d vat trong mat, ngoai tr:
A. Choi mat
C. Phu mi mat
B. Chay nc mat
D. Co quap mi mat
7. ieu nao sau ay khong ung khi x tr d vat mat:
A. Dung tam bong t e lay d vat.
B. Sau khi lay d vat nho Chloramphenicol.
C. D vat nam sau nen bang mat chuyen tuyen tren.
D. Nho Dexacol e mat khong b phu ne.
Trang 182
Tai lieu tham khao.
TAI LIEU THAM KHAO

1. BS. TRAN NH XIEM. Tam than Hoc. Trng HYD Tp. HCM. Nha
xuat ban Y hoc. 1986.
2. BS. PHAM LONG TRUNG. Benh hoc lao phoi. Bo Mon lao phoi,
HYD Tp. HCM. Nha xuat ban Y hoc. 1991.
3. BS. VO TAN. Tai mui hong thc hanh. Trng HYD Tp. HCM. Nha
xuat ban Y Hoc. 1991.
4. TRAN VINH HIEN. Bai giang mat. Trng HYD Tp. HCM. Nha xuat
ban Y Hoc. 1991.
5. Benh da va cac benh lay qua ng sinh duc. Benh vien da lieu TP.
Ho Ch Minh. 1992.
6. MICHELE WOODLEY ALISON WHELAN. Cam nang ieu tr noi
khoa. Ban dch cua GS PHAM KHUE. Nha xuat ban Y hoc. 2000.
7. Benh Truyen Nhiem. HYD Tp. HCM. Nha xuat ban Y hoc. 1997.
8. NGUYEN CONG TY. Nhng Benh Mien Nhiet i Thng Gap.
BVYHCT Tay Ninh. 1993.
9. C. R. SCHULL. Nhng van e y te thng gap cac nc nhiet i.
Nha xuat ban Y hoc. 1992.
10. BS. NGUYEN VAN THNH. Giao trnh Benh truyen nhiem. Trng
TCYT Tay Ninh. Tai lieu lu hanh noi bo. 2010.
Trang 183

Benhchuyen Khoa

Enviado por

Dados do documento

Título original

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Benhchuyen Khoa

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

TRNG TRUNG CAP Y TE TAY NINH

CHNG TRNH TRUNG CAP

TRNG TRUNG CAP Y TE TAY NINH

CHNG TRNH TRUNG CAP

BS. Nguyen Van Thnh

BS. Nguyen Sanh Tam

BS. Nguyen Van Thnh

Chng trnh benh chuyen khoa

ai cng ve benh tam than

Benh ong kinh, tam than phan liet

Giai phau sinh ly va cach kham tai mui hong

Mot so benh ly viem nhiem vung hau hong

Viem tai gia, viem xng chum

Chay mau mui

10. D vat vung hau hong

16. Chng trnh chong lao.

18. Benh phong va chng trnh phong chong phong.

19. Benh lau

Giao trnh Benh chuyen khoa.

Giao trnh Benh chuyen khoa.

Chng trnh benh chuyen khoa.

BENH CHUYEN KHOA

Thi iem thc hien: Hoc ky 3

Phan bo thi gian:

08 tiet/tuan, tong so: 08 tuan

Hoc sinh a hoc xong mon benh hoc Noi, Ngoai.

MUC TIEU MON HOC:

Noi dung bai hoc

CHUYEN KHOA TAM THAN

ai cng ve benh tam than

Cac trieu chng, hoi chng tam than

Benh ong kinh, tam than phan liet

CHUYEN KHOA TAI-MUI-HONG

Giai phau sinh ly va cach kham tai mui hong

Viem tai gia, viem xng chum

Chay mau mui

D vat vung hau hong

CHUYEN KHOA RANG HAM MAT

Giai phau sinh ly va cach kham rang ham mat

10. Sau rang

11. Benh viem nha chu

12. D tat bam sinh va chan thng vung ham-mat

Giao trnh Benh chuyen khoa.

Chng trnh Benh chuyen khoa.

Noi dung bai hoc

13. Benh lao

14. Chng trnh chong lao.

16. Benh phong va chng trnh phong chong phong.

17. Benh lau

18. Benh cham, vay nen

19. Benh ghe, hac lao

20. Giai phau sinh ly va cach kham chc nang th lc

22. Benh uc thuy tinh the

23. Benh tang nhan ap

24. Sang chan, bong mat

CHUYEN KHOA LAO

CHUYEN KHOA DA LIEU

CHUYEN KHOA MAT

HNG DAN THC HIEN:

Giao trnh Benh chuyen khoa.

ai cng benh tam than.

AI CNG VE BENH TAM THAN

MUC TIEU HOC TAP