HALLDR KILJAN LAXNESS

SJLFSTTT FLK
HETJUSAGA
NNUR TGFA
UNUHSl GARASTRTI 1517 REYKJAVIK 1952
Fyrsta tgfa 19341935
LL RTTINDI SKILIN PRINTED IN ICELAND
VlKINGSPRENT

KLUMKILLI
slenskar bkur skra fr v, a hr landi haf
snemma dvalist vestrnir menn og skili eftir sig
krossa, klukkur og ara vlka gripi, sem notair eru til
galdurs. latneskum heimildum eru eir menn
nafngreindir sem siglt haf hnga af vestrnum
lndum ndverum dgum pfadmsins. Ht eirra
fyrirlii Klumkilli hinn rski, srngamaur mikill.
daga voru hr landgi me afbrigum Islandi. En
er norrnir menn settust hr a, flu hinir vestrnu
galdursmenn landi, og telja fornrit a Klumkilli haf
hefndarskyni lagt j hina nu a hn skyldi
essu landi aldrei rfast, og fleira eim anda, sem
sar hefur mjg tt gnga eftir. Laungu sar snerust

norrnir menn slandi fr rttum si og hneigust a

tfrum skyldra jflokka. Var llu sni fugt
slandi, guir norrnna manna hafir a spotti, en nir
uppteknir og drlngar, sumir af Austurlndum, arir af
Vesturlndum. Segir sagan a haf Klumkilla veri
reist kirkja eim dal er sar st brinn Albogastair
Heii. Var ar hfubl a fornu. Dr Jn sslumaur
tirausmri (Reykdaln) mikinn frleik saman um
heiadal ennan, seinast egar brinn lagist eyi
uppr draugagnginum rnikla 1750. Var sslumaur
sjlfur sjnarvottur og heyrnar a hinum frnlegu
atburum msum er ar gerust, svo sem greinir
hinum alkunna tti hans af Albogastaafjandanum.
Heyrist draugurinn mla upphtt bnum fr v
miorra og frammyfr hvtasunnu, a flk fli til
byga; nefndi hann nafn sitt eyru sslumanni tvvegis,
en svarai rum spurnngum, a v er sslumanni
farast
or,
me
klkilegum
ltnuvsum
og
tilheyrilegum smyrum.
S saga sem vfrgust hefur ori af essu koti nr
lngt afturfyrir tma Jns sslumanns, og er ekki r vegi
a rifja hana upp einusinni eim til skemtunar sem
kunna a eiga farnar grundirnar mefram nni, ar
sem aldirnar liggja hver vi annarrar hli misjafnlega
uppgrnum tronngum eftir hesta liinna ta, og
kunna a lta heim a gamla barhlnum mrinni um
lei og eir fara um dalinn.
a hefur ekki geta veri sar en ofanverum
biskupsdgum herra Gubrands, bjuggu hr hjn
Albogastum Heii. Ekki er geti nafns bnda, en
kona hans ht Gunnvr ea Guvr. tti hn mikil fyrir
sr, hneig til forneskju og talin kona ekki einhm, og

sat mjg yfr kosti bnda sns, enda var hann af llum
talinn hi mesta skau.
Ekki farnaist eim hjnum vel framanaf og hfu
ftt hja, og er svo munnmlum haft, a konan haf
lti bnda bera t brn sn er eim x meg. Voru
sum lg undir hellustein fjallinu, og m enn heyra r
fjallinu vl eirra vorum snemma, um a er snja
tekur a leysa, en vi nnur var bundi steini og skti
bndi eim vatni, og m enn heyra r vatninu grt
eirra tnglsljsi mijum vetri, einkum frosti og
undan verum.
En sem Gunnvr hsfreya tekur a reskjast,
hermir sagan a hana haf mjg yrst til mannsbls.
Einneginn sveingdi hana til mannsmergjar. Er og mlt
a hn haf teki brnum snum bl, eim er legg
komust, og drukki me munni snum. Lt hn gera
seihjall a hsabaki og saung ar fjandanum
Klumkilla haustkvldum eldi og reyk.
Svo er sagt, a einhverju sinni haf bndi tla a
hlaupast brott og gera alt uppsktt fyrir bygarmnnum
af hennar vondslegu athf, en hn veitti honum
eftirfr og dr hann uppi Rausmrarhlsi og bari
hann grjti og limlesti hr hans, bar bein hans hjall
sinn, en skildi eftir hold og innfli hlsinum til tu
handa fuglum, lt spyrjast um hru a hann hefi
farist saualeit fjalli.
En uppfr essu tk Gunnvru hsfreyu a grast
f, og var akka hennar vondum samnngi vi
Klumkilla, og eignaist ga hesta.
ann tma voru mannaferir tar um hru, bi
a vetrarlagi er menn fru til sjsknar undir Jkul, og
a vorlagi er menn sttu nga skrei sna r rum

landsfjrngum. En er fram liu stundir tku

hrasbar a hafa a ori milli sn, a ekki mundi
Gunnvr hsfreya a sama skapi hress vi
veg sem hn gerist hestmargari. Og tt hn vri
kona kirkjurkin a eirrar aldar vana, er ess geti
annlum a hn haf ekki s til slar eftir messu vi
Rausmrarkirkju

heirku
veri

sjifan
hvtasunnudag.
Er n ekki a orleingja a, nema bi taka a
kvisast sgur um afdrif bnda hennar, svo og af v a
hn myrti menn, suma til fjr, ara til bls og mergjar,
og rii eftir sumum fjll. Svo hagar til Albogastum
a ar myndast stuvatn sunnarlega dalsins, eigi
alllngt fr bnum, kalla gulvatn, og ber a nafn
ann dag dag. Drap hsfreya gesti sna ntureli
me eim htti a hn lagi til eirra me sklm, er
eir svfu, beit san barkann, limai sundur og
geri eirra bein sr a leikfaungum og fjandanum
Klumkilla. rum veitti hn eftirfr heiina og Jagi til
eirra sklm sinni, og blikai fagurt eggin, og r
niurlgum eirra, og var krftum bin sem margir
karlar og hafi a auki til sinna verka fulltngi
andskotans. M enn sj heiarsnum bldrefjar
snjnum, einkum lur a jlum. En hr eirra bar
hn dalinn, batt vi grjt og skti vatni. Hn lagi
san hald farngur gesta sinna, kli eirra og hesta
og pennga, ef nokkrir vru. En brn hennar rust ll
og geltu sem arir hundar af barekjunni, ea stu
dyrahellunni fvslega, me herflegu glotti, og bitu
menn, en fjandinn hafi teki fr eim mannlegt ml og
almennilega visku. v er enn dag sngi a brnum
etta kvldstef hrainu bumegin heiar:

Gisii einginn a Gunnvru me klin g, ekur hn

eim Igultjrn og dillid.
Rennur bl eftir sl og dilla g r, j.
Gisti einginn a Gunnvru sem sr hest, fagurt blikar
hennar sklm og tillitess.
Rennur bl eftir sl og dilla g r, j.
Gisti einginn a Gunnvru me mannlegt bl, einginn
sem hefur merg bein og dillid.
Iteimur bl eftr sl og dilla g r, j,
Gisti einginn a Gunnvru sem sr gu,
Iin liefur broti mitt rifbein og vibein og
miliandarbein og fyllibu.
Rennur bl eftir sl og dilla g r, j.
Trir Klumkilla, hann segir svo: merg og bl,
merg og bl og dododo.
Itennur bl eftir sl og dilla g r, j.
Svo fr a lokum a uppkomust verk Gunnvarar
hsfreyu, og hafi hn annig ori bani margra, karla,
kvenna og barna, en sngi um ntur fjandanum
Kumkilla. Var hn dmd af hrasngi og
beinbrotin sluhliinu vi Rausmrarkirkju
rennngarht, var limu a hndum og ftum og loks
hggvi af henni hfu, og var vel vi daua snum og
lagi menn andltinu me einkennilegum
formlngum, og var skrokk hennar, hfi og tlimum
samansafna eina skju og dregin skjan upp
hlsinn fyrir vestan Albogastai og dysju ar sem
hst ber. M ar sj dys hennar ann dag dag, og er
n grasi vaxin a nean og seinni tmum kllu
Gunnudys. Kastar feramaur steini dysina fyrsta sinni
sem hann lei um hlsinn, og ykir ekki vita

hpp, en sumir kasta steini essa dys hvert skifti sem

eir fara hr um veg, og vilja me v kaupa sr fri.
En svo eirin sem Gunnvr hsfreya hafi tt
lifanda lf, tk n fyrst hnkana um hennar
vondslegt httalag eftira hn hafi veri rttu; tti
hn eira ltt dysinni og gekk mjg aftur heima b
snum. Hn vakti og upp me sr menn ara er hn
hafi fyrirfari, konur og brn, og var mnnum ltt vi
vrt heima Albogastum fyrir mislegum kyrleik er
dimma tk ntur, og hlt uppteknum htti a kvelja
lifendur og daua, og mtti jafnan heyra bnum p
mikil og lfranir egar nttai, lkt og flokkar pndra
slna brmuu sr ekju og glugga vegna sinnar
strrar eymdar og ltillar frisemi, en stundum var sem
upp gosai r jru megnasta brennisteinsfla, og st
gusturinn upp gegnum bjarhsin svo flki l vi
andkfum, en hundar brust um sem ir vru.
Stundum rei
Gunnvr lisum gurlega um ntur svo gnast hverju
tr, og lauk svo a eingin byggng tti ngu traust fyrir
hennar illum lamstri og svvirilegum kvldreium. Hn
rei einnig mnnum og bpenngi og sligai kr, ri
brn og konur og hrekti gamalmenni og skipaist hvorki
vi signngar n galdur. Segir sagan a Ioks haf
Rausmrarprestur veri tilfeinginn a koma henni fyrir,
og haf hn hlaupi fjalli undan hans merkilegum
lrdmi, og broti ar sem n sr rauf fjalli ofanvert.
Sumir halda a hn haf teki sr bsta fjallinu, og er
eigi lklegt a trllslki s. Arir lta svo a hn
hafst mjg vi vatninu og skrmslishami, svo sem
nokkursslags fnnglkn, og er a almanna vitori a
skrmsl hefur n um margar kynslir lifa vatninu og

birtst tal sjnarvottum undir svarinn ei, jafnvel

skygnum. Segja sumir a freskja essi haf broti
risvar b Albogastum, arir sj sinnum, uns
einginn bndi eiri ar leingur og bli lagist eyi
sakir stugrar vrar af forynjum msum myndum,
og var t Reykdalns sslumanns lagt undir
tirausmri fyrir fult og alt, fyrst sem beitarhs
vetrum, og er aan runni seinni tmum heiti
Veturhs, en san sem stekkur.
2
JRIN
lgum hl mrinni standa gamlar hsatttur.
Eftilvill er hll essi ekki nema srstkum skilnngi
verk nttrunnar, eftilvill verk laungu liinna bnda
sem bygu hr b sinn balanum vi lkinn, kynsl
frammaf kynsl, einn annars rstum. En n hefur
veri hr stekkur anna hundra r, hr hefur lambf
jarma meiren hundra vor. En tfr stekkjarhlnum,
einkum til suurs, breiast vlendar mrar me
einstaka lnghlmum, og gegnum Rausmrarhlsinn
fellur ltil niur mrina, og nnur r vatninu til austurs
um dali heiarinnar i eystra. Noran stekkjarhlsins
gnfr bratt fjall me skrium uppeftir hlinni og
lngvxnum
geirum
milli
skrinanna,
en
hamragararnir rsa gneypir upp af skriunum, og
einum sta undan stekknum er fjalli klof, ar er gil
blgrti, og ofanum gili steypist foss vorin, lngur
og mjr. ()g stundum stendur sunnanvindur fossinn og
feykir anum nppyfr fjallsbrnina. rennur fossinn
uppmti. En undir

fjallinu eru klettar v og dreif. etta stekkjartn, ar

sem fyr st brinn Albogastair Heii, hefur
undanfarna mannsaldra veri nefnt Veturhs.
a rennur ltill lkur niurme stekkjartninu, hann
rennur hlfhrng um tni tr og kaldur og rtur
aldrei, en sumrin leika slargeislarnir ktum straumi
hans, og kindin liggur jrtrandi bakkanum og teygir
annan framftinn t grasi. er himinninn blr.
blikar fagurt lftavatni og silngsna lygnu mrinni.
sngur glatt m og mri.
Dalurinn er alla vegu umkrngdur hlsum og
heium. A yestanveru er stuttur hls, og nsti
brinn fyrir handan er tirausmri, Rausmri, Mri,
hfubl hreppstjrans, essi heiardalur hefur
hngatil legi undir hann. ar fremra taka vi breiar
bygir. Austurheiin er talin fmm tma lestagngur milli
byga, ar er kaupstaarleiin nir fjrur. suri rsa
uppfr dalnum lgar ldttar heiar sem fara hkkandi
uns Blfjll byrgja ar sjnhrnginn, a er einsog fjllin
vaxi ar inn himininn upplitnngu, og tekur sjaldan
upp eim snj fyrir jnsmessu. Og hva er handan vi
Blfjll? ar eru rf landsins.
Og vorvindarnir blsa um dalinn.
Og egar vorvindarnir blsa um dalinn; egar
vorslin skn hvta sinuna rbakkanum; og vatni;
og tvo hvta svani vatnsins; og laar vornlina
frammr keldum og veitum, hver skyldi tra v
a essi grsugi frisli dalur bi yfr sgu vorrar fyrri
vi; og yfr forynjum hennar? Menn ra mefram nni,
ar sem hestar liinna ta hafa gert sr gtur hli vi
hli breiu svi ld frammaf ld, og ferskur

vorblrinn stendur gegnum dalinn slskininu. slkum

dguin er slin sterkari en fortin.
N kynsl gleymir eim forynjum er kunna a hafa
jaka hinum fyrri.
Hversu oft hefur brinn Albogastair Heii veri
brotinn niur af forynjum? Og bygur upp nan leik,
rttfyrir forynjur? Old fram af ld kemur einyrkinn
framanr sveit til a freista hamngjunnar essum
stekkjarhli milli vatnsins og fjallsraufarinnar, kveinn
a bja byrginn eim mttarvldum sem hnept hafa
jrina lg og heimta bl hans og merg. Aftur og
aftur upphefur einyrkinn sinn, n virngar fyrir eim
flum sem eiga forgngsrttinn a limum hans og
rlgum til hinsta andardrttar. Saga aldanna dalnum
er saga sjlfsts
manns sem flgst tmhentur vi forynju me nu og
nu
nafni.
Stundum
er
forynjan
einhver
hlfgudmlegur djfull sem hneppir jr hans lg.
Stundum brtur hn bein hans nornarhami. Stundum
rir hn flk hans draugshami. Stundum brtur hn
b hans skrmslishami. Og a eilfu sama forynjan
sem jakar sama manninum, ld frammaf ld.
Nei, segir hann rjskulega.
a er maurinn sem stefnir a Albogastum Heii
hlfri annarri ld eftira brinn var sast brotinn. Og
um lei og hann gengur frammhj dys Gunnvarar
hlsinum sptir hann tr sr flsku: Andskota
steininn hefur af mr, forai, og neitar a gefa
henni stein.
Hreyfng hans er andsvar vi goluvindi, gaungulag
hans vi landi sem er sltt undir fti, og fylgir honum
gul hundtk, vinnumannstk me mju trni og lsug,

v hn kastar sr oft niur og btur sig fergjulega,

veltir sr milli fna me essu srkennilega
vrarlfri sem einkennir lsuga hunda. Og etta er
fjrefnalaus hundtk, v hn btur gras. a er
smuleiis alveg bersnilegt a hn hefur orma. Og
maurinn
beitir
andlitinu
gegn
ferskum
krossmessuvindinum. Slin skn hnarreista makka
fornra hesta og vindinum er dynur af laungu linum
hfum, a eru hestar horfnna ta tronngum
rbakkans, ld vi ld, kynsl eftir kynsl, og enn
farinn vegur, hann kemur eftir, me hundtk sna,
hugumstr, nasti landeigandinn, landnmsmaur
slands rtugasta li; og nemur staar vegi aldanna,
rennir augum yfr dal sinn slskini krossmessunnar.
kemur tkin og flarar uppum hann. Hn stngur
trni snu mju hara krumlu hans, ltur a hvlast
ar um hr og heldur fram a dilla rfunni og ia, og
maurinn ltur heimspekilega kvikindi um stund.
Gagnvart undirgefni hunds sns hlr honum hugur
brjsti skum mttar sns, og sjnhendngu rennur upp
fyrir honum sti draumur mannelisins einsog hj
herforngja sem skoar vgan her sinn og veit a hann
getur siga honum, og svo lur dltil stund og tkin er
sest sinuna bakkanum fyrir framan hann, og horfr
hann spurul, og hann svarar: j, a sem maurinn
leitar a, fnnur hann hj hundinum.
Hann heldur fram a tala um etta vi sjlfan sig
eftira hann hefur beygt af gtunni t mrarflann,
ttina heimtil stekkjartnsins, endurtekur a fyrir sr
me msum tilbrigum: a sem hundurinn leitar a,
fnnur hann hj manninum; leiti og r munu fnna;
beygir sig niur og reifar um mrarklfnn me digrum

fngrum snum og mlir hann fngrum sr, sltur upp

klf r keldu og urkar leirinn af buxunum snum og
stngur honum uppi sig einsog saukind, og hugsar
mean hann tyggur, og fer a hugsa einsog saukind.
etta er ramt bragi, en hann sptir ekki, hann
smjattar v og fnnur rtarbragi koki sr, etta
hefur bjarga mrgu lf eftir lngan vetur og ltii hey,
a er eitthvert hunng v a s ramt fyrir
smekkinn. a er nefnilega essi klfur veitunni sem
gefur saukindinni lif a vorin; og saukindin gefur
mannkindinni lf haustin. Og maurinn heldur fram
a tala inn ennan klf og rugla honum saman vi
heimspekina me mrgum tilbrigum, uns hann er
kominn heim 1 stekkjartuni.
Hann stendur upp stekkjarhlnum, ar sem hst
ber, einsog landnmsmaur sem hefur fundi
ndvegisslur snar, og litast um, kastar af sr vatni,
fyrst til norurs 1 attina til fjallsins, san til austurs yfr
mrarflkana og vatni, og in fellur straumlygn r
vatninu gegnum myrina, og yfr heiarnar 1 suri, ar
sem Blfjllin byrgja sjnhrnginn upplitnngu, enn
akin
snj. Og slin skn heii.
,
Sunnan hlnum standa tvr saukindur fra
ITtirausmyri og kroppa stekkjartnsgrnkuna, og
hann stuggar eim burt a su r hsbnda hans,
rekur r sjlfs sns tni fyrsta
sinn: etta er jrin mn.
.. .
En svo er einsog hann fi eftirnka, kanski jrin se
ekki fullborgu, hann ltur tkina ekki elta r, heldur
sveiar henni. Og heldur fram a vira fyrir sr heiminn

r sjlfs sns tm, ann heim sem hann hefur keypt.

Sumari er einmitt a rsa yfr ennan heim.
a er essvegna sem hann segir vi tkina:
a nr ekki nokkurri tt a essi br heiti Veturhus,
slikt er ekkert nafn. Og Albogastair Heii, a er
heldur ekkert nafn, a er einsog hver nnur jsaga
r pfavillunni. Andskota af mr g vil hafa mnum
b esskonar nfn sem eru bundin vi forynjur r
tinni. g heiti Bjartur. essvegna brinn a heita
Sumarhs.
Og Bjartur Sumarhsum geingur um sjlfs sns
tum, rannsakar vallgrnar rstirnar, athugar steinana
stekkjarveggjunum, rfur huganum og byggir upp aftur
samskonar b og hann er fddur og uppalinn fyrir
austan heii.
a er ekki alt komi undir risinu, segir hann upphtt
vi ikina, einsog hann hefi hana grunaa um a gera
sr of har hugmyndir. getur haft mig fyrir v, a
frelsi er meira vert en lofthin bnum, enda hef
g unni fyrir v tjn r. S maur sem sjlfur sna
jr, hann er sjlfstur maur landinu. Einginn hefur
yfr honum a segja. Ef g dreg fram mnar kindur og
stend skilum fr ri til rs, stend g skilum; og
hef dregi mnar kindur fram. Nei, a er frelsi
landinu sem vi erum ll a skjast eftir, Ttla mn. S
sem stendur skilum er konngur. S sem dregur fram
snar kindur br hll.
Og egar hundtikin heyrir etta, verur hn einnig
hamngjusm. N skyggir ekkert framar . Hn fer a
hlaupa krngum manninn me lettuugu gelti, legst
niur veiihug mfe trni vi jr og miar hann,

og er nsta vetfngi sprottin upp aftur og hlaupin

hrng.
Sona-sona,
segir
hann
alvarlegur.
Aungvan
leikaraskap hr. Ea hleyp g kanski hrngi og gelti?
Legst g kanski niur me trm vi jr og
grngsskap augunum og mia flk? Nei, eg hef
keypt mitt sjalfsti dyrara veri en svo: tjn r fynr
hreppstjrann tirausmri og skldkonuna og nglf
Arnarson Jnsson, sem n ku vera sendur til
Danmerkur. Voru a kanski tmar skemtiferir sem g
fr hr sur afrtti a snura uppi sauina ess,
eftira komi var framm li? Nei; en g hef graf mig
fnn. Og a var ekki v a akka, ga folki, a cg*
skrei ut me lfsmarki a morgni.
Vi essa minnngu sljkkai tluvert kvikindinu,
og hn settist niur og fr a tanna sig.
En a skal einginn hafa sgu a segja a g haf
tali eftir mer sporin, enda st g skilum me fyrstu
afborgun kotinu pskadagsmorgun fyrir bragi. Og
tuttugu og fmm g mar, lonar og lembdar, og
hefur margur byrja me minna, og enn fleiri veri
vilngt annarra rlar n ess a vera nokkurntma
fjreigandi. Fair minn var ttrur n ess a komast
r tvhundru krna heilsuskuld vi sveitina fr v
Ininn var nglngur.
I kin Itur hann efagjrn dlitla stund, einsog hn
tri essu ekki, er a hugsa um a gelta en verur ekki
r, hn rfur Imra upp kjaftinn laungum geispa, einsog
spumng.
Jii a er eingin von skiljir a, segir maurinn.
Aum eru iiundkvikindin, en aumari mannkvikindin.
En hva sem v

17
NjiUjsttf jlk
Sfedtnavlstikos Katete
mn
2
slands henni draumi, nglfur Arnarson, xnlti vi
hana um bskap fgrum orum og vitjai nafns hj
henni.
Hn hafi lagt b me sr hundra hundraa af
jrum, og lausaf sem v svarai san, er henni
tmdist arfur. Hn unni dalabndunum umfram alt og
lt einskis freista a sannfra um gti
sveitaslunnar og hamngju sem v er flgin a
lifa og deya grasbli. Fr henni stafai andlegu
slskini um gervalt bygarlagi, hn var frumkvull a
kvenflagi hreppsins og formaur ess, skrifai greinar
og kvi sunnanblin um gti sveitaslunnar og
heilbrigi til slar og lfs sem af v leiir a hafa
grasbli. Hn leit heimilisina hafa einan inaa rtt
sr slandi, og stundai spjaldvefna af mikilli list.
essvegna var hn kosin til a mta sem fulltri ngi
landssambands kvenna hfustanum, ar sem rtt
var um heimilisina og nnur siferileg vermti
sem sveitaslan skapar og ein eru ess megnug a
bjarga j vorri r eim voa sem hn er stdd
essum eriu tmum. S kona kunni a njta eirrar
fegurar sem felst svipbrigum rstanna og hinum
blu fjllum, egar hn sat vi gluggann sinn
Utirausmri, og hn kunni einnig a tala um essa
fegur mannamtum, hn talai um hana af eins
mikilli tilfnnngu og skemtiferamenn sumarleingri.
Vinnan t nttrunni var hennar augum einsog

heilsusamleg lkamsfng miri hinni tmlanlegu

fegur landsins, araauki fundai hn smbndurna
af v hva eir hafa litlar hyggjur. eir hafa einnig svo
ltil tgjld. ar sem maur hennar hafi sett sig
skuldir taf strkostlegum byggngum, jarabtum og
jaryrkjuverkfrum, a maur n ekki tali um
flkshaldi essum erfu tmum, urftu
dalabndurnir ekki anna en a fara einni stundu fyr
ftur morgnana og htta vinnu einni stundu sar
kvldin til ess a vera fullkomlega hamngjusamir,
efna flk er aldrei hamngjusamt, en ftkt flk er
hamngjusamt hrumbil undanteknngarlaust.
Hvenr sem ftkur maur gifti sig og reisti b til
dala, gifti hn sig andanum um lei. essvegna
lnai hn lka strt tjald til essarar brkaupsveislu,
svo hgt vri a drekka kaffi skjli og halda ru.
Bndurnir stu hlainu ea hlluu sr uppa
barveggnum, sugu tbak upp nef me strum
grettum og tluu vi brgumann. a voru hin
umbreytilegu umruefni vorsins me hfudvl vi
hina margvslegu kvilla saufjrins. Leingi
hafi bandormurnn veri enn af helstu vinum
jarinnar,
en
me
vaxandi
framfrum

hundahreinsun hafi essi vgestur mjg ori a lta

lgra haldi. Aftur hafi sustu rum teki a bera
num ormi f, sst jhollari hinum foma, a var
lngnaormurinn. Og tt bandormurinn htti aldrei til
fuls a vera tmabrt umruefni, fjlgai eim
vorum, a hann yri umrum a vkja r ndvegi
fyrir hinum na ormi.
a hefur alla t veri mn tr, sagi rir Gilteigi,
a svo framarlega sem manni tkist a halda v

skotufru a vetrinum, vri ekkert a ttast. Jafnvel

makarnir geingju frammr nefnu v, hlt g
a ekkert vri a ttast mean maginn vri hreinn. Og
mean maginn er hreinn, tti v ekki a vera
vorkunn a ola vornlina. En a getur vel veri a g
fari vilt essu einsog ru.
Nei, sagi brguminn. etta reyndist honum lka
honum rarinum Urarseli, sem n ku liggja fyrir
dauanum: hann var * snillngur a fst vi skotu. Hva
lmb hrri, hafi hann besta tr skrotbaki. g
man hann sagi mr hr um ri, g gisti hj honum,
a eir vetrar kmu a hann gf snum lmbum alt
upp fjrng af sterkri rullu, og heldur sagist hann
spara kaffi vi heimili, g tala n ekki um sykur, heldur
en skro vi lmbin.
Ja g hef n satt a segja aldrei tt mikill bmaur,
sagi Einar Undirhl, slmaskld hreppsins og
erflja, enda hef g teki eftir v a eim vegnar
verst sem mestar hafa matarhyggjur, a er einsog
forsjnin dragi einkum dr a eim,
En ef g tti a lta uppi mna skoun, samkvmt
mnu eigin hyggjuviti, lt g a ef fri getur ekki
haldi makinum fr ngviinu, geri skrotbaki a
enn sur. a getur hugsast a skrotbaki hjlpi
eitthva egar komi er efni.
En egar liu er botninn hvolft, er skrotbaki
skrotbak og fur er fur.
a er nttrlega hverju ori sannara, sagi Olafur
Ystadal, fljtmltur og dlti skrkur rmi, fur er
aitaf fur. En a er aungvusur munur fri og
fri, hlt g, enda tti hver maur a geta sagt sr

a sjlfur rv jafnvel drafrngar hafa hva eftir

anna teki a fram blunum.
Og a eitt er aldeilis reianlegt a sumu fri
leynist helvtis sjkdmsbakteran sem makurinn
sprettur uppaf. Baktera er altaf baktera, og a er
einginn makur sem skapast n bakteru, a hlt g
hver maur gti sagt sr sjlfur. Og hvar
er bakteran upphafnu ef hn er ekki frinu, mr
er spurn?
Eg veit a ekki, g fortek ekki neitt framar, sagi
rir Gilteigi. Maur reynir a vanda fri
skepnurnar; og maur reynir a vanda kristindminn
brnin. a er mgulegt a segja hvar ormurinn
upptk sn, hvorki drarkinu n mannflaginu.
En konurnar stu inn bnum og voru einmitt a
hvslast um Steinku Gilteigi sem tti a heita fyrir
framan hj fur snum, hn hafi nefnilega eignast
barn vikunni sem lei, og msar kvennanna hfu
veri fsar a gefa sig fram sem sjlfboalia heima
bnum vi a tkifri, sem ttt er egar einhver
barn lausaleik: vilja allar hjlpa, a minsta kosti
fyrstu vikuna, mean einginn veit hver barni. Iln
hafi komi heldur hart niur, aumnginn, og barni var
ekki frskt, a var enn ekki ts um hvort a lifi. En
smmsaman hneig tal kvennanna a sngurlegum
sjlfra eirra og sjkdmum og a veikindunum
brnunum yfrleitt, a er einsog jin haf aungva
heilsu n dgum, og samt verur ekki vart vi nein
meirihttar veikindi lkngu vi strublu og
svartadaua einsog fyrri daga, a eru essir eilfu
kvellisjkdmar, tannveiki, tbrot, liamtablga,
ltilleiki fyrir hjarta, brjstmi oft me hryjum,

sfeldur strekkngur fyrir brngsmlum og rgandi

hlsi, a maur ekki tali um ennan einkennilega
hlaupagutlanda me vindstrokum irum; er kanski
einginn sjkdmur jafn seigdrepandi fyrir sl og lf
einsog taugarnar.
Hsfreyan Utirausmri fli tr bnum og gekk
framm hlai til karlmannanna. En egar hn heyri
umruefni ba hn htta slku hjali, og spai
mjg a henni, v etta var skrngur, me breitt
andlit og gleraugu, mikilleg yfrbrag, ekki svipu
ljsmyndum af pfanum, og ba taka upp einhver
efni sem meira vri samrmi vi ennan yndislega
vordag og benti elsku blu fjllin og slheian
himininn yfr eim, og eingjarnar sem n eru a vera
ijagrnar, hr eru a minsta kosti tv
sveitarfrg skld, og skal fyrst frgan telja, sjlfan
brgumann, og arnst hann Einar TJndirhl. Og
arna er hann lafur Ystadal, sem elskar vsindalegar
kennngar og er jvinaflaginu. Eitthva fallegt
hltur ykkur a hafa dotti hug t blessari nttrunni
vor.
En skld essi voru aldrei tregari til a ylja kveskap
sinn
en viurvist essarar konu, v rtt fyrir hve fs
hn jtai vinttu sna eirra gar og adun um kjr
eirra, var bros hennar mjg kalt, svo eim fanst
brandi haf milli hennar og sn. eir voru bir
fjarlgir Rausmrarfrnni hugsunarhtti. Fr essi
ahyltist strskld heimsins og gat ekki ngsamlega
dst a fegur essa lfs, og tri mjg ann gu
sem stjrnar v, og leit hann byggi llum hlutum, og
hlutverk mannsins vri a eitt a styja hann og

hjlpa honum blu og stru; um anna lf varist hn

allra frtta, Slkan hugsunarhtt taldi presturinn hinn
rammasta heiindm. Einar Undirhl var hinsvegar
heimsdeilumaur sem orti einkanlega um menn egar
eir du, og huggai sig vi gudminn, sem hann
geri r fyrir a mundi vera bndum hlihollari
ru J lf en essu. En presturinn bannai a sngja
erflj hans vi jararfarir, v honum fanst smilegt
a einfaldir bndamenn, vankunnandi gufri, keptu
vi lghelgu slmaskld jarinnar essu svii.
Bjartur ahyltist afturmti fornan anda jarinnar
einsog hann kemur fram rmunum, og tti helst vari
sem tru mtt sinn og megin, einsog Berntus
Borneyarkappi, jmsvkngar og arir fornir snillngar,
og ekki taldi hann fullkominn skldskap a sem
drara var kvei en hrnghendar ferskeytlur. essu
bar prestinn a gari, hann steig dsandi af baki, mikill
a vallarsn, blr framan, grr fyrir hrum, nugur
svrum og aldrei sama mli og neinn, og ekki btti
n r skk a hann kom hr fyrst af llu auga
skldkonuna.
g s ekki til hvers er veri a draga mig hnga,
sagi hann. Hr eru eir vissulega samankomnir sem
snna er um a tala yfr flki heldren mr.
Ja, sagi Bjartur glottandi, og tk vi hestum hans,
maur kann n einlgt betur vi a koma einhverju
nafni stina,
Sr er n hver stin, tautai presturinn um lei og
hann skundai eftir hliinu ttina til bardyra, Hann
vildi f sitt kaffi undan athfninni, v hann var
hrari fer, a var laugardagur, hann tti skrt barn
fyrir kvldi og ar a 1 auki fari annexu norryfr

Sandgilsheii, g segi ekki ^ or utan hva stendur

handbkinni, g held g s binn a brenna mig ng
essum giftngarrum, flk er a ana t essa
rleysu n ess a hafa nokkurn rmul af v
hjartalagi sem sannkristnu hjnabandi smir, og hvar
lendir svo etta?
Tlf hjn er g bnn a gfta sem hafa egi af svet,
og yir essu maur a vera a halda ru! beygi
sig undir dyradrttina og hvarf binn.
Stuttu sar leiddi kona hreppstjrans brina til
tjaldsins, niurlta, peysu, me skjlgu raleysi
ru auganu. Konurnar komu eftir, san karlmennirnir
og hundarnir, loks presturinn kruklari hempu,
nbinn a drekka kaffi. Rsa Niurkotinu hafi sex
um tvtugt egar hn giftist, blduleit, fmlug og
dlti tileyg, rj kinnum, hnellin, en ekki kja h.
Hn hplt fram a horfa nir svuntuna sna. Vi innri
tjaldsluna st lti bor, a var altari, bak vi a
stanmdist presturinn og fr a fletta handbkinni.
Einginn sagi neitt, aeins saungmennirnir hvsluust
eitthva , nokkrar hrjfar og hjrma raddir kyrjuu
giftngarslminn me msum lgum, mismunandi
hraa, hve gott og fagurt og inndlt er, konurnar
struku trin af augunum, presturinn fr inn sig, veiddi
fram ri sitt og dr a upp framan brhjnunum.
San gifti hann au uppr handbkinni. a var ekki
snginn neinn slmur eftir, heldur skai presturinn
brhjnunum
aeins
til
hamngju
samkvmt
embttisskyldu og spuri brgumann um trunturnar
snar, hvort nokkur hefi teki r til handargagns,
hann mtti ekki vera a essu leingur. Bjartur hljp
feginn eftir hestum hans, en konurnar kruu brina

inni til ess a kyssa hana. Svo var fari a hugsa um

kaffi.
Bor voru uppsett og bekkir, og gestirnir geru svo
vel a f sr sti, kona hreppstjrans settist hj
brhjnunum me v presturinn var bak og burt, og
a voru bornir inn diskar me digrum kleinum og
jlakkum me drum rsnum, og karlmennirnir hldu
fram a taka nef og tala um skepnurnar. Svo kom
kaffi.
Samkoman var leingi vel hlfandlaus, og menn
struu skyldurknir hver sna fjra og upp tta bolla
af kaffi, hr og hvar voru bruddir rsnusteinar.
Drf i ykkur kaffi, sagi Bjartur sknandi af
gestrisni, og veri i ekki hrdd vi ennan
bitaskratta!
A lokum hafi einginn lyst meira kaffi. A utan
mtti heyra spann vella graut, etta var einnig hans
tmi.
st rausmrarfrin ftur, skldkonan, andlit
hennar skein yfr hpinn mikillegt sinni pfatign,
hn fr nir pilsvasa sinn og tk upp aan dlti af
skrifuum blum.
Hn sagist ekki geta ora bundist essari
htlegu sturulu sem sameinar hjrtun essum sta.
a sti a vsu rurn nr en sr a lta ljs sitt
skna yfr essum ngu brhjnum, sem n gnga t
lf til ess a fara a inna af hendi skylduna vi
furlandi, fegurstu skyldu sem hgt er a inna af
hendi fyrir furlandi; og fyrir gu. En a er einsog
dmisgunni fornu: eir vilja bregst sem kallair eru,
og bera msu vi, svo hn s sr ekki anna snna en
halda svolitla ru sem hver nnur valin manneskja,

hn gat ekki stilt sig, essi brhjn voru vissum

skilnngi hennar brn, partur af henni sjlfri, au hfu
jna dyggilega hennar hsi, brguminn meira a
segja tjn r, hn mtti ekki til ess vita a au
legu af sta t hina helgu braut lfsins, n ess eim
vri sg nokkur or til hvatnngar og upprvunar. Hn
sagist vera fdd me eim skpum a geta aldrei
lti neitt tkifri gnga r greipum sr til ess a lofa
verleika bndastunnar, hn vri a vsu sjlf alin
upp kaupsta, en frsjnin hafi vilja a hn yri
bndakona, og v sagist hn sannarlega ekki sj eftir,
v nttran er a sta sem gu hefur skapa, og
a lf sem lifa er nttrunni er hi fullkomna lf, og
samanburi vi a er alt anna lf hjm og reykur.
Kaupstaaflki kva frin aungva hugmynd hafa um
ann fri er mir nttra veitir, og mean s friur er
ekki fundinn er andanum svala af augnabliksnngum.
Hva er elilegra en a slkt mti hverflynda
augnabliksmenn, er hugsa mest um tlit lkama og fata
og fnna augnabliksfr heimskulegri tsku og rum
ltilsverum tilbreytngum? En sveitamaurinn, hann
kemur t grna vllu hreint og trt andrmsloft, og
um lei og hann andar v a sr streymir ekt lfsafl
um lkama og sl. Friurinn sem rkir nttrunni gerir
skapi sjlfrtt rlegt og glalynt, skrgrnt grasi
glitof
blmum
undir
ftum
hans
vekur
fegurrtilfnnngu, nstum lotnngu, gilegt er a
hvlast x v, ilmurinn er ngandi, kyrin unasleg.
Brekkurnar, lautirnar, fossarnir og fjllin vera
skuvinir sem aldrei gleymast. au eru tguleg og
svipmikil sum fjllin okkar. Ftt mun hafa haft llu dpri
hrif hjarta ykkar en einmitt hreinn og tgulegur

svipur eirra. au veita okkur skjl dlum snum og

benda okkur um lei a veita einnig skjl llum eim
sem eru lgri vexti og minni mttar en vi sjlf. Hvar,
spuri skldkonan, er imasslli fri a fnna en
kyrltum blmslum fjalldlum, ar sem blmin, essi
eingilaugu, ef g rntti svo a
ori kvea, benda til himins og bja mnnum a
krjpa rammi fyrir almttinu, fegurinni, viskunni og
krleikanum?
J, sannarlega er alt etta voldugt og vfama.
Konan sagi a a vri ekki einskisvert a vera
fyrir svona hrifum.
a tti dreingilegt mildunum a vernda
ltilmagnann, sagi hn. Hv skyldi a ekki ykja enn?
Ltilmagna vildi hn nefna alla sem eru minni mttar en
vi sjlf og urfa skjls a leita undir okkar vernd.
Gegnngar ea hirng bpenngs a vetrinum er gfugt
starf. Og egar g segi essi or, fylgja eim margar
akkir til n, Bjartur, fr kindunum okkar
tirausmri. Miki og gfugt verk hefur unni
okkar heimili sem fjrmaur. tt a elska smalann
sem itt eigi bl, stendur gamalli ulu.
Fjrmaurinn fer snemma ftur morgnana t
kuldann til ess a vitja um mlleysngjana hsunum.
En hann kveinkar sr ekki, sagi hn. Samin knr
hann fram. Frostbylurinn herir hann og stlir. Hann
fnnur hj sr rtt sem hann ekti ekki ur. a
vaknar hj honum hetjulund strinu vi storminn,
honum hlnar um hjartarturnar vi hugsun a
leggja sig erfi umkomuleysngjunum til gs. Svona
er sveitalf fagiirt. a er hin besta uppeldisstofnun
jarinnar. Og bndurnir bera sveitamennnguna

herum sr. Hj eim situr forsjl alvara ndvegi landi

og l til blessunar.
Skldkonan
las
ru
sna
af
hita
og
sannfrngarkrafti, hrvi bttist hitinn tjaldinu,
svitinn bogai af hinu breia enni hennar niur eftir
blmlegum kinnunum; hn tk upp kltinn sinn og
urkai sr framan. San hlt hn fram:
Eg veit ekki hvort i kannist vi trarbrg persa.
essi jflokkur tri v a gu ljssins og gu
myrkursins ttu sfeldum frii, og mnnum bri a
styrkja ljssins gu barttunni me v a yrkja akra
og vinna a jarabtum. a er einmitt etta sem
bndurnir gera. eir eru a hjlpa gui, ef svo mtti
a ori kvea, vinna me gui a uppeldi jurta, dra og
manna. Gfugra starf er ekki til jru hr. essvegna
vildi g beina essum orm til allra sveitabnda, og
fyrst og fremst til brgumans okkar dag:
i bndur og bali sem oft eigi annrka og
hvldarlitla daga, veri ykkur ess mevitandi hve gott
og gfugt verk i eru a vinna. Jaryrkja ykkar er
samstarf vi sjlfan skaparann, og l^ann hefur
velknun ykkur.
Og gleymi v aldrei a a er hann sem vxtinn
gefur.
Hr eftir lngai frna til a beina nokkrum orum
til Rsu, essarar veluppldu og kyrltu stlku han r
Niurkotinu, sem vi ll hfum unna svo gs og haft
svo miklum heiri essi tv r sem hn var a hjlpa
okkur heima tirausmri, brarinnar okkar dag,
hsmurinnar tilvonandi Sumarhsum. Hsmirin,
a er ekki t blinn a etta virngarnafn hefur
veri gef forrakonu hvers heimilis, heldur hafa

feur vorir og ar fundi til ess a hn bar murhug

til heimilismanna, s eim ekki aeins fyrir v sem
lkaminn urfti me, heldur lt murhug sinn ljma yfr
allri sambinni. En ess skyldi hver kona gta sem
last virngarstu a vera mir barna og
heimilis, a r skyldur eru svo vtkar og hleitar a
r bera me sr blessun rija og fjra li, j
jafnvel i sund liu.
a er vandi a vera kona og hsmir, a er vandi
a vita sig vera v hlutskifti ha a eiga a vinna hi
strsta og sta hlutverk sem til er.
g efast ekki um a mrgum konum muni ykja a
kleift y starf a gera heimili sitt annig a hvar sem
liti er s ljsbros eitt; gefa hverju smvginu a afl
a a geti bori brjsti eirra sem heimilinu eru
birtu eingilslki; gera svo rtt og fritt innan veggja a
r hverjum huga hverf alt hatur og beiskja og
srhverjum fnnist hann eiga mtt til rekvirkja; og a
heimilisflkinu virist einsog gu sjlfur leii a um
vorlnd eilfra hugsjna; a llum fnnist eir vera
hreinir og frjlsir og hugdjarfr og fnni skyldleika sinn
vi gu og krleikann. Vissulega er etta erftt og
vandasamt. En etta er n hlutverk itt, hsmir;
hlutverki sem gu sjlfur hefur feingi r a vinna.
Og tt mttinn til.ess, jafnvel vitir a ekki
sjlf. etta er r unt ef ig aeins brestur ekki trna
krleikann sem r br. Ekki aeins s kona sem br
slarmegin lfnu og hefur hloti mentun, heldur einnig
s kona sem ftt hefur lrt og situr forslumegin
lfnu og br lgu hsi vi ltinn kost, henni br hann
einnig, mtturinn, v ttgfgi yar allra er hin sama:
gus ttar eru r. Mttur konunnar, sem haf getur

heimili hennar dr jarneskrar slu, er ess elis a

hann gerir lgreistu blin og htimbruu hsin jfn.
Jafn-bjrt. Jafn-hl. essi mttur er hin sanna
jafnaarstefna.
Minstu ess, Rsa, a hverjum degi ert a vekja
lduhreyfngu sem gerir um sig alt til endimarka
tilverunnar, ert
a vekja ldur sem brotna sjlfri eilfinni. Og miklu
veldur hvort a eru ljsldur sem sendar eru og
hvarvetna bera yl og birtu, ea rkkurldur sem
flytja me sr murleik og gfu, valda jkulruna eim
sem skapar sld jarhjartans.
Virtu fyrir r krleikann hans fullkomnustu mynd,
hinni skilyrislausu frn, sambandi hans vi alt sem
st er og gfugast slarlf mannanna. Virtu fyrir r
vald hans yfr llu v lfnu sem lgt er og hreint.
Huglei afl krleikans sem megnar a breyta
hreysinu hll, sem gerir ftktina a rsalundi og
kuldann a sumarlandi.
Brhjnin og veislugestirnir hlustuu essa ru
gn sem var rofn af ru en hinum stflaa
hrotukenda neftbaksandardrtti,
tveim suandi
makaflugum
undir
mnislunni
og
kvaki
sumarfuglanna ti. a var ekki fyren frin var sest a
menn dirfust a snta sr. Nokkrar konur hvsluust
um ru frarinnar, adunarfullar. San var aftur
gn. Menn horfu frammyfr sig sljir af hitanum,
mttlausir af hinu mikla kaffi er eir hfu druJ^ki,
dleiddir af slhvtum veggjum tjaldsins og sui
flugnanna.
Loks var gnin rofn n. a var Hrollaugur
Keldum, gamall bndi me strt nef og grtt skegg,

hann spuri uppr eins manns hlji og beindi mli snu

til Bjarts:
Er hfa v, Bjartur, a a haf bori vnka hj
ykkur ar Utirausmri vor?
essi tmabra spurnng hristi almennng uppr doa
og draumlyndi, og fylti hann num huga fyrir lfnu.
Menn tldu samviskusamlega fram ll au vnkatilfelli
sem eim voru kunn sveitinni essu vori, og ltu
nokkrar miur kurteislegar athugasemdir fjka um
bandorminn.
Ollum
bar
saman
um
a
a
hundahreinsun hefi veri strum btavant hr
sveitinni tveimur undanfrnum rum, og vildu sumir
kenna a fjallkngi sveitarinnar og mehjlpara, sem
me tilstilli prestsins hafi slsa undir sig etta
embtti.
A minsta kosti er g starinn v a hreinsa mna
tk sjlfur upp mitt eindmi haust, sagi
brguminn.
llum kom saman um a a heilbrigur hundur vri
eitt af lfsskilyrum manna, og v tki tyfr alt hve
flk vri hugsunarlaust me sulli, og a jafnvel
gum bum.
Ef flk kynni a fara me sulli, sagi rir Gilteigi,
sem reynslan hafi gert vitran, vri ekkert a ttast.
En a
er um sullina einsog manneskjurnar, skounarleysi
fir af sr flesta gfuna, og ef maur geri sr a
ljst a aalatrii er a kunna a fara rtt me sullina,
b er ekkert a ttast um hundana. Maur getur
sjlfum sr um kent.
Svo var rtt um etta afturbak og fram, og msir
lgu or belg. Einar Undirhl lsti vantr sinni

mannlegum agerum essum efnum, fyrsta lagi ar

sem verldin hneigist ll ttina til tortmngar, og
eingin neul og aungvir lknar og eingin vsindi vru
ess megnug a breyta ar nokkru um, einsog best
sannaist vorum tmum, en ar fyrir utan vri hundur
hundur, sullur vri sullur og kind vri kind. Olafur
Ystadal neitai essu, og sagi a bandormurinn
hundinum og arafleiandi vnki sauf og sullaveiki
flki vri aeins snnun ess a hundaskamtarnir vru
ekki vsindalegir upphafnu, v, sagi hann, a sr
hver maur a ef meali vri vsindalegt fr upphaf,
hlytu hundarnir a laxrast.
4
SKABROK
Daginn eftir reiddi Bjartur konu sna heim Blesa, og
teymdi undir henni, v folinn var illa vaninn til reiar,
staur, og gefnn fyrir a prjna. Hann bar sngina
hennar poka bakinu, en hn reiddi undir sr nokkrar
brargjafr tveim pokum versyfr hnakknef,
armeal striffa og pottur sem glmruu saman, og
essvegna tk folinn einatt vibrag og tlai a
hlaupa tundan sr, en Bjartur l taumnum einsog
stjri. Tkin vappai eftir me essu krngarlausa
snuri sem hundum er ttt ilmandi vordgum, en
hvert skifti sem folinn tk vibrag var tkin f og
hljp lappirnar honum, og geri hann enn
hrddari, en einkanlega konuna. Maurinn hafi
ekki vi a sneypa hundinn og hestinn. Anna var ekki
tala leiinni upp hlsinn.
En egar au koma framhj Gunnudys, vill
brurin Rsa fara af baki, hn vill kasta steini leii

Gunnvarar, hn heldur a viti gott, Gunnvr rir

stein, hn heldur reiknng yfr sem fara um hlsinn.
Nei, a getur ekki vita neitt gott, segir Bjartur, g
vil ekki liafa neitt dekur vi afturgaungur. g held hn
megi liggja ar sem hn er komin, kerlngargpan.
g vil fara af baki og kasta steini, segir konan.
Djfulinn hn a gera vi stein? Aungvan stein fr
mr ea mnum; hld okkur vri smra a standa
skilum vi sem lifa, heldur en hina sem farnir eru til
andskotans fyrir mrg hundru rum.
Bjartur, lof mr af baki, segir konan.
g hlusta ekki neina pfavillu, segir maurinn.
Bjartur, g vil kasta steini.
g veit ekki betur en g haf borga prestinum
pssunartollinn strax gr og a enda tt hann haf
svikist. um runa. g skulda ekki neinum neitt.
Bjartur, ef vilt ekki lofa mr a fara af baki, veit
g a fer illa.
g hlt a vri ng a tra hann sra Gumund,
maur tryi ekki andskotann okkabt. g er
frjls maur. Og ert frjls kona.
Elsku Bjartur minn, ba konan me grtstaf
kverkunum, g er hrdd um a fari illa fyrir mr ef g
kasta ekki hana steini, a er gmul trmv
Fari hn margniurnegld, helvtis kerlngin, og fram
me ig, Blesi; haltu kjafti, Ttla.
Konan hlt sr bum hndum faxi Blesa einsog
barn, og a kom skeifa munninn henni einsog
barni, hn ori ekki a segja meira; svo hldu au
fram.
En egar au komu nir flrnar hinumegin vi
hlsinn, s heim a Sumarhsum, og Bjartur nam

staar, hann hallai sr uppa makkanum eim

blestta og benti konunni ttina til nblisins dalnum,
hve bsldarlega a st hinum tngrna hli me
fjalli fyrir ofan sig, en mrina fyrir framan; og vatni;
og straumlygna na mrinni. Brinn var enn
svarleitur af grnu torf og nstnginni snyddu.
arna er a, sagi Bjartur.
Hann hafi hlakka til a sna henni binn r fjarska,
einOnitt han r heiardrgunum, og bist vi a hn
mundi glejast innilega vi essa sjn, en hn horfi
bara sljlega ttina til dalsins, skugginn af srsauka
hennar yfr tilltsleysi hans hj dysinni bj enn svip
hennar, en hann hlt a hn vri ng yfr a
brinn skyldi ekki vera orinn grnn, en a er ekki
a bast vi v, sagi hann, a brinn s orinn
vallgrinn enn. En nsta sumar, skal ekki sj mikinn
mun akinu og tninu.
Hn sagi ekki neitt.
etta er laglegur br, sagi hann.
spuri hn:
Af hverju lofairu mr ekki a fara af baki hj
dysinu?
ert ekki a sta af v a hafa ekki feingi a
kasta grjti einn afturgeinginn kellngarrass, svarai
hann.
En konan hlt fram a stara nir makkann
hestinum slj og rjskuleg, og a var alteinu fallinn
skuggi yfr heiardalinn, v etta var einn af essum
snemmsumardgum sem hafa lifandi andlit, og a eru
hvtir skflkar feralagi um himininn einsog
hugsanir, og skuggarnir la yfr landi og taka burt
slina r heilli sveit fjllin standi slskygnd krng,

og egar konan ansai ekki neinu lt Bjartur aftur

lausan makka hestsins, tk tauminn a nu, kallai
tkina, enda tt ess gerist eingin rf, og hlt fram
a teyma undir bri sinni, og brargjafrnar hldu
fram a glamra verbakspokanum.
a var fari a halla undan fti nireftir
gilbarminum ar sem Rausstaa skerst gegnum
hlsinn, og a var ekki laust vi a ri r skinu yfr
dalnum, og rfur konan gnina og kallar til manns
sns; Bjartur, segir hn.
Hva er a? spyr hann og snr sr hli.
Ekkert, segir hn. Viltu lofa mr a fara af baki, g
tla a fara heim.
Hann nam staar aftur og horfi stundarkorn konu
sna.
Ertu orin vitlaus, Rsa? spuri hann.
Eg vil fara heim, sagi hn.
Heim hvert?
Heim.
Aldrei hefuru lti svona fyr, Rsa, sagi maurinn
og teymdi undir henni nga sem honum sndist, og
trin spruttu framm augu henni, ftt er slurkara fyrir
brjsti en grtur sem getur brotist r bndum. annig
hldu au fram fer sinni nir dalinn. Tkin vappai
eftir svo ti bar . Og egar au voru komin nir
mts vi binn, teymdi Bjartur hestinn taf gtunni
heim mrina. a var famri og kafhlaup. einni
keldunni l hesturinn upp nra, og egar hann tk
sig rykkinn uppr, kastaist konan af baki og l
keldunni, vatni og leir. Bjartur reisti hana ftur og
urkai af henni leirinn me sntukltnum snum,
kvenkyni er n einusinni aumara en mannkyni, sagi

hann. i etta htti hn a grta og gekk vi hli

honum a sem eftir var, settist san vi barlkinn
og verkai r pilsunum snum, en bndinr spretti af
hestinum lj+4/ og hefti hann, og skuggarnir voru flnir
r dalnum, sl yfr hinu ]itla tni.
a var br og fjrhs einu lagi, einu viirnir
snilegir a utan voru dyrustafrnir og hurin, lgar dyr,
ltil hur, hr rskuldur, maur var a beygja sig.
Nir fjrhsinu var dimt og kalt, moldarlyktin sr,
gorklurnar meyrar, en egar loftslkan var opnu kom
sknia ofanaf loftinu. Mefram veggjunum voru jtur, og
smuga gegnum efri hliarvegginn t fyrirhuga
heykuml bakvi binn. Upp lofti var stigi me sj
rimum, og Bjartur gekk upp stigann undan konu sinni
til a sna henni a a vri rugt. Hn kom eftir
honum upp lofti og svipaist um. Henni tti ltill
glugginn.
ltur einsog vrir uppalin sloti, sagi hann.
Eg held a s ngur slarglennngurinn ti.
g er hrdd um a mr bregi vi eftir stru
gluggana Rausmri samt, sagi hn.
a kynni ekki a vera a saknair einhvers
annars fr Mri, sagi hann bitu^
Hva ttu vi, sagi hn. ttir a skammast n.
a var tveggja stafglfa bastofa, og leifi ekki af a
Bjartur gti stai upprttur undir mnisnum, tv
rm naglfst vi vegginn, rekin saman r samskonar
vii og skarsin og glf, bori naglfast vi
gluggakistuna. Vinstramegin vi loftslkuna var
masknukrli, og nnur gluggabora me rmlega
lfastrri ru skhalt ofanvi masknuna, a uxu
uppvi hana nokkur grasstr sem brust. En

kamparnir fyrir utan gluggann voru ykkir og drgu r

slinni, hr komst ekki inn geisli nema egar slin skein
beint gluggann. norurrmi voru komnar dnur r
urru reingstorf, hjnarmi. Glf var ekki ilja
undir rmunum, heldur opinn geimur nirr. Vi gaflinn
hjnarminu voru kassar me kaupstaarvru, v
Bjartur var binn a draga a, rgml og sykur,
besta sort fr Bruna, og kanski hveitilka upp
pnnukkur ef svo vill verkast, og hver veit nema
einhversstaar kunni a leynast nokkrar rsnuturur ef
vel er leita. Niri var geymdur vnn baggi af trosi.
Ennfremur hafi Krsi Gili gef eim einn tahest
brargjf, taf folaldi sem Bjartur dr uppr pytti fyrir
hann hittefyrra, en a var a fara sparlega me
slkt og notast vi lng og mosa fyrst um sinn, auk ess
eru ekki nema fjrar plstngur nir m mrinni fyrir
austan barhlinn. Konan settist nir
reimgstorfuna hjnarminu, raueyg og Ieirug
olbogunurn, og horfi strar rajeysislegar
hendurnar skauti sr.
Lst r ekki ngu vel ig? spuri Bjartur
Sumarhsum.
Hlstu a g byggist vi v betra? spuri hn.
Ja a arf a minsta kosti einginn a rla
hsmensku sem ennan b, sagi hann, og g hef
altaf haldi a vrir ngu skynsm til a viurkenna
sjlfsti. v fyrst af llu kemur sjlfsti. Eg segi
fyrir mig, maur fer mis vi lf ngatil maur er
orinn sjlfstur. Flk sem er ekki sjlfstisflk, a
er ekki flk. Maur sem ekki er sjlfra sinna, hann er
einsog hundlaus maur.
Hundlaus? spuri hn flega og saug upp nef.

Hann leit um stund tum gluggann yfr eldstnni

ttina til fjalls, n ess a gera nnari grein fyrir
hugsunargngi snum.
Hn svkur ekki skepnurnar jrin hr dalnum, sagi
hann.
Konan strauk af nefbroddinum me handarbakinu.
ar sem saukindin lifr, ar lifr maurinn, sagi
brguminn. a er einsog hann fair minn sagi: upp
vissan htt, er maurinn og saukindin eitt.
Mig hefur dreymt svo illa, sagi konan.
Hann leit hana tundan sr og svarai me
fyrirlitnngu:
Hva er a marka soleiis? Draumar orsakast af v
a bli streymir uppmti, eir koma egar maur
liggur illa ea hefur hnsktt undir sr. Til dmis
dreymdi mig vor, um a bil sem g var a rfa grjti
r rstunum hrna, a mr tti koma svo skollans
blmlegur kvenmaur hr tr fjallinu.
J, sagi konan, a er ekki a spyrja a kvenseminni
ykkur.
Eg spi a a s fyrir v, hlt Bjartur fram, n ess
a tra drauma, a g leggi inn vna dilka strax
haust.
a segja allir a hn Gunnvr gngi hr ljsum
logum, sagi konan, a er ekki leingra san en
hittcfyrra a hr fldist Iiestur undir manni um
hbjartan dag.
Eg vil ekld heyra neitt um neina andskotans
Gunnvru, sagi Iiann.
Margur hefur fli undan henni hr heiinni.
a hafa veri einhverjir bskussar, sagi hann. eir
fnna upp einhverju a kenna um ef eir flosna upp.

TTelduru a ekkert vont s til kanski?

Ekki segi g a. a eru til lfshttur sj og landi,
en bva eru r? Ef maur lendir eim,
annahvort drepst
maur ea maur kemst af. En a a &u til nokkrir
fjandar og djflar og esshttar, soleiis stafar bara af
reglu blinu.
Margt sj n hundarnir samt, sagi konan.
Hundur er hundur.
Ja g veit ekki betur en haldir a hundurinn s
alvitur.
Nei, andfi hann, a hef g aldrei sagt, g segi
bara a hundurinn, a er s eina skepna sem skilur
manninn. En hundur er hundur og maur er maur fyrir
v, einsog Einar Undir hl mundi segja.
llu skygnu flki ber saman um a hr s reimt
dalnum, sagi konan.
g ansa ekki skygnu flki, sagi hann. Svei v flki
sem ekki hefur stjrn skilnngarvitunum sjlfu sr.
arna heyrir a allan fjandann og sr allan fjandann,
einsog til a mynda essi hlfvitlausi flkngur sem
mest var lti me Firinum um ri, arna tti hann
a vera a falla d og romsai uppr sr alskonar
hrkarum r rum heimi eftir Jess Krist, BerluKra og Kristjn nunda, og endai v a fara
tukthsi fyrir a stla^rithndina sslumannsins.
g er viss um trir ekki einusinni gu, Bjartur,
sagi konan.
A a skal g ekkert um segja, svarai hann, en hinu
skal g aldrei neita a gott fjrkyn hann sra
Gumundur, a besta sem ekkist hr sveit.

Feru virkilega ekki einusinni me bnirnar nar

kvldin, Bjartur?
Ja ef r standa hljstafnum, fer g stundum
me bn og bn mr til dundurs mean g er a
sofna, sagi hann, ea geri mean g hafi minna
a hugsa, aldrei fairvori, v a er raun og veru
einginn kveskapur. Og fyrst maur trir ekki
fjandann anna bor, skil g ekki til hvers a
vera a essu. Svo skulum vi ekki tala meira um a,
vi skulum heldur snerpa okkur undir knnunni.
Mikil skelfng er a heyra til n, Gubjartur, sagi
konan. a er g viss um a einglar gus, eir bara
flast burt, soleiis talaru. ber nefnilega mti
llu nerna v sem vilt sjlfur sj, ert soleiis
maur.
g hef mn fmm skilnngarvit, sagi hann, og veit
ekki hva rf er meira.
g veit samt um sem eru hrra mannflaginu en
, og tra bi gott og lt.
J, sagi Bjartur. g fer nrri um hver hann er. tli
a s ekki s sem sat yfr ykkur kvenflkinu Mri
vor, og sagi ykkur draugasgur til a hra ykkur til
vi sig.
Okkur hverjar? spuri hn og leit upp, og fyrsta sinn
br fyrir leiftri skjlga auganu. Hva ykistu sosum
eiga vi?
En hann var farinn a raula rmnastef, leitai a
katlinum, v hann var fastrinn a skja vatn kaffi. I
stiganum snri hann sr vi og skildi eftir essa
athugasemd:
O, tli sumir haf ekki komi eins nlgt sumum
einsog eir kru sig um? Best gti g tra v.

5
LEYNDARML
Inntak essarar athugasemdar sem Bjartur kastai
upp loftskrina virtist fljtu bragi ekki vera mjg
kvei og aanafsur ngvgt, og samt hafi ftt
llu dpri hrif heimilislf Sumarhsum fyrst sta en
s adrttun sem essu flst, en einkum s
stareynd sem undireins fyrsta kvldi virtist stafesta
hana.
Nei, sagi konan, a er ekki satt.
Hn snri sr rjskulega til veggjar, vansl,
vonsvikin.
Hver var a? spuri hann.
a er ekki satt.
num sporum mundi g segja a.
Ekki segir um itt.
J, sagi hann, v er mr eingin launng .
g vil ekki heyra a!
a vantar ekki a i su ngu undirleitar og
frlngslegar brkaupsdaginn. Samt veit einginn
hvar i kunni a hafa legi. i skilji manni eftir
daufli af stinni, egar vargurinn er binn a kroppa
r v augun.
ert vst eingill, sagi hn.
Var a strkurinn Tindsstum?
Spuru hann.
Ea essi fjararauli sem plgi?
Kanski.
Vonandi hefur a ekki veri kennaraflagarinn
sem tti krakkann me henni Steinku Gilteigi?
Viltu ekki telja upp alla flagara landinu?

g gti best tra a befir haft alla. a er

ekki betri s msin sem list en hin sem stekkur.
reis hn upp reii sinni og sagi strufull:
a veit gu og Jess Kristur a ef g s eftir
nokkrum skpuum hlut, s g eftir a hafa ekki haft
alla, stainn fyrir a giftast r sem tekur
saukindina lngt frammyfr mannsslina og trir
hundinn. a vildi g ska a g hefi haft vit a sna
aftur dag o gfara heim til pabba og mmmu.
O g vissi sosum strax a a var ekki af ttanum vi
hana skottu sem vildir sna aftur. Maur skilur fyren
skellur tnnunum. Ekki svo a skilja a g urf a
vera a gnga ig, a er ekki s galdur a sj t
kvenflk. i geri etta: elski sem eru ngu miklir
menn til a henda ykkur fr sr, og giftist eim sem i
fyrirlti.
lgur v, sagi konan.
Svo a var essvegna sem varst svona syfju
daginn arna vor uppr v hann kom af
bnaarsklanum? Svo etta var sjlfstishugsjnin
n. etta var frelsishugsjnin n. hefur haldi a
a vf hrra slekti hans en mitt, af v hann fair
hans tmdi ekki a ta egar hann rri undir Jkli,
heldur drgi brnginn sinn me tjru, og okrai
lagsmnnum snum me tyntu brennivni, og keypti
gamlar harbikkjur fyrir sumarkaupi sitt egar hann
var fyrir sunnan, og setti sinnepsplstur undir stertinn
eim hrossamarkai, svo r ltu einsog temjur.
a er hgt a vera mikill maur og kippa grikonum
upp til sn nttunni og sofa daginn, ef maur hefur
veri svo heppinn a eiga fur sem var bi okrari og
jfur.

 lgur v, lgur v, hrpai konan bjnaskap.

Og fyrir essu helvti hef g veri a rla tjn r,
tjn r af vi minni hef g borga upp gngana
hans, feralgin og sklavistirnar; og fyrir etta helvti
oldiru snuprumar r hreppstjranum egar honum
tti ekki skvetta ngu drgindalega tni r
koppunum undan v. Og svo tti g ekki anna eftir
en a ala upp hrbrnin hans mnu hsi.
Og hr var Bjartur Sumarhsum orinn svo vondur
a hann spratt frammr rminu og svifti snginni
ofanaf konu sinni hlfnakinni, einsog honum vri efst
huga a strkja hana. En var konan hrdd og reis
upp hnn rminu og lagi armana um hls honum og
fr a sverja honum dra eia, hn hefi einskis
karlmanns kent, og allra sst og allra sst og allra sst,
gu minn almttugur hjlpi mr ef g lg, g veit a
eru lg essu
stekkjartni, brinn liefur veri sj sinnum rofnn af
afturgaungum og pkum, og hva gagnar a
kallir binn inn Sumarhs, ef tlar a drepa
konuna na brkaupsnttina og gefa honum
Klumkilla beinin mn. Og annig hlt hn fram a
bijast vgar sundurlausum bnum og me
grtanda tri uns hann aumkaist yfr hana a lokum.
v hann vissi a kvenkyni er enn aumara en
mannkyni, tk nef, hallai sr taf og fr a sofa.
Brkaupsnttin, ein sumarntt.
Svona var eirra hjnaband.
6
DRAUMAR
En morgnana egar hann fr ftur fyrir allar
aldir, tmdi hann ekki a vekja hana, v hn svaf

svo elilega, hann leit hana tundan sr mean hann

var a kla sig og sagi vi sjlfan sig: hn er ng
einsog blmi; og fyrirgaf henni margt. Aungvuasur
undraist hann a a hn, sem svaf svo sakleysislega,
skyldi hafa elska ara menn og ekki vilja segja a,
hn sem vinlega hafi veri svo stilt, svo lk v a
vera til tusk; hann hafi altaf sagt: arna er stlka sem
hugsar sitt og ltur ekki flngsa utan sr, essari skal
g giftast og kaupa jr. Og n var hann giftur henni og
hafi keypt jr, og kom a uppr kafnu a hn
hafi elska ara menn n ess nokkur vissi. egar hn
svaf var hn sl, en egar hn vaknai s hann
vonbrigin augum hennar, og essvegna hafi hann
ekki skap til a vekja hana. au tluu lti saman og
oru varla a lta hvort anna, a var einsog au
hefu veri gift tuttuguogfmm r, au ektust ekki.
Hann gekk fyrir barhorni og signdi sig mt austri af
gmlum vana, hugsunarlaust. Og Ttla kom hlaupandi
ofanaf barveggnum, hn svaf gluggatttinni fyrir
framan vesturgluggann. Hn flarai uppurn hann me
miklum vinaltum hverjum morgni, a var einsog
endurfundir eftir lngan skilna, hn hljp stra hrngi
krngum hann og gelti, hljp t tnftinn og hnerrai
og nuddai trninu vi grasi, fylgdi honum san t
slgjuna. a var a aflandi ttu, andblr
morgunsins var ferskur, a stafai vatni, ar ttii
lftahjn hreiur hlma, hsnd og toppnd syntu ar
litlum hpum, en straumndin og stokkndin undu sr
betur
hyljum rinnar og ttu hreiur bkkunum, stundum
gat bndinn ekki stilt sig a stanmast svip til a
vira fyrir sr hi konnglega skraut steggjanna.

Nokkur stelkhjn komu austanr landinu egar au su

til hans, og fru honum sna morgunkveju me miklu
fasi, a verptu lka nokkrar krur vi vatni, eirra
augum er lf makur, og grgsahjn voru stji
grundunum krngum vatni, geingu saman tv og tv,
og hilti undir hina laungu hlsa eirra uppaf grasinu,
fuglar eru hamngjusamari en menn, a gera
vngirnir, grgsamir, lju mr vngi; lmurinn
barmai sr einn, essi leiinlegi saungfugl. Bjartur
Sumarhsum tk upp orf sitt og fr a sl.
Hann var dlti stirur fyrstu brnurnar, ekki eins
morgunhreifur og fyrir tu tlf rum egar honum fanst
skemtun v a leggja saman dag og ntt, daga
urfti hann ekki a sofa, heldur ekki a hvla sig, hann
var vanur a ta morgunskyri sitt standandi teignum
og halla sr uppvi orfhlinn, a voru ekki meira en
fmm r san hann fr a vita hva reyta var, n kom
stundum fyrir a dagurinn byrjai me flgrandi
stngjum hr og hvar skrokknum. Hva um a var
hann nglesinn jareigandi, og eftir tlr r binn a
borga jrina upp topp, samtals rjtu r, hann var
konngur sriu rki, og fuglarnir voru gestir hans me
snu skrautlega fri og margvslegu saunghljum. Og
konan hans svaf bnum og hn var hans lggilt
eiginkona, enda tt einhver kynni a hafa tt hana
ur, og tti kanski fyrsta vertt henni enn. Hann
orti um etta hrnghendur morgnana, en fr ekki me
r vi neinn. Tkin lk sr a v a elta fugla um
mrina, a kom fyrir a hn veiddi keldusvn ea
mrissptu, og t veiina, svo settist hn teiginn og
fr a bta sig og sleikja, svo var lin hugsi og horfi
leingi framm dalinn, loks geri hn sr bli fu og

hrngai sig upp, og slin hkkai lofti og skuggarnir

styttust og um mimorgun dr oft fyrir sl, og hrkaldur
vindur fr um dalinn, a var kominn litli skattur og
fegursti tmi slarhrngsins liinn. Morgnarnir voru aldrei
hversdagslegir, hver morgunn var nr morgunn, en
egar lei daginn sngu fuglarnir minna, litirnir
dofnuu Blfjllum, dagarnir voru einsog fullornir
menn, morgnarnir altaf ngir.
Hann geri sr hugarlund a n mundi konan hans
heilsa honum me glu yfrbragi egar hann kini
heim a drekka morgunkaffi, og mundi kanski hafa
gaman af a heyra norta vsu um nttruna, en hn
var ekki frsk, a minsta kosti
ekki ngu frsk til a hafa garnan af Ijmlum; auk
ess fann hn ekki pri kveskap. Hann hafi gef
henni rsttan barkjl sem var gtur urki, en hn
vildi altaf vera gmlum strigakjl sem hn hafi
nota vi mjaltir Ilausmri, ea snju ullarpilsi og
kagbttri dagtreyu, og a var einhver lan henni
allri, stundum svimai hana svoa hn urfti a setjast
niur, oft var hn a skreppa fyrir leiti. A morgnana
drukku au svart kaffi me pursykri og tu rgbrau.
Hn hafi veri tul til heyskapar og verksgjrn, en n
kom oft fyrir a hn hkk yfr hrfunni. ert eitthva
svo gr og guggin, sagi hann. gn. Mttir bera
hrfuna gn hraara, sagi hann. En hn svarai ekki,
heldur beit vrina. Hn gekk lt heim stundu fyrir
dagml til a sja fskinn. Henni gekk oft illa a kveikja
upp eld. Hn fri honum fsk og rgbrau og kaffi t
teiginn, og ekki a spara sykurdjfulinn, sagi hann,
hann hafi ann si a tala virulega um slgti.
eftir fr hann venjulega framm rbakkann og lagi sig,

en aldrei leingur en fjrar mntur. Hn sat hugsi

teignum og reytti upp mosa me fngrunum.
sunnudgum gekk hann upp fjalli a rfa lng, ea
upp heiina a skygna f sr til gamans, v hann ekti
fjrbrag r mrgum sveitum, hann hafi lka
einkennilega ngju af v a velta strgrti frammaf
gilbrmum. Konan plggin eirra r neri
fossbununni barlknum. Einn sunnudag var hann
leingi burtu, og egar hann kom heim var hann mjg
glaur og spuri konuna hva hn hldi a hann hefi
s? Hann hafi s hana Mjinhyrnu sna sur
Lindum me forkunnarfgrum dilki, a ori g a
byrgjast a ekki gerir hann undir rjtu pundum
haust dilkurinn hennar Mjinhyrnu. En konan var
ekkert fegin.
a er sleipt fjrkyni hans sra Gumundar, sagi
hann. a er ekki rsgjarnt kyn, einginn strekkngur
v t blinn; a fnnur a sem a leitar a, san
fer a ekki leingra, a eru forstandskindur. Eg er
fastrinn a koma mr upp hrt af v kyni.
Ja, sagi konan. a er gott. a hltur a vera kyn
sem hfr r.
Ha, sagi hann.
g sagi sem svo, a a vri gott, sagi konan. Hn
tk ekki tt glei hans og gladdist ekki yfr
fyrirtlunum hans, en hugsai sitt.
Bjartur, sagi hn eftir nokkra gn. Mig lngar kjt.
Kjt? spuri hann hissa. miju sumri?
a kemur vatn munninn mr egar g s kind.
Vatn? endurtk hann. Ja, tli a s ekki nbtur?
essi saltsteinbtur er ekki hundum bjandi.
g held srt a vera eitthva undarleg, heillin.

 Rausmri var altaf kjt tvisvar viku.

Minstu ekki andskotans hrossakjti ess.
a kom ekki s sunnudagur a vi feiugjum ekki
sauakjt, jafnvel ekki sumrin. Fyrir n utan sem
hrossakjt er abrags kjt.
ar var aldrei sltra ru en gamalm og
harbikkjum flki. a var rlakjt.
Hvar er itt kjt?
Frjls maur getur lifa sonngu. jlfsti er
betra en kjt.
Mig dreymir blmurspotta nturnar. Mr ykir g
vera a stfa iur r hnefa, au eru glheit uppr
soinu og lekur r eim mrinn, stundm lifrarpylsa,
stundum blmur. Jess minn hjlpi mr.
a er fyrir rosa, sagi Bjartur. Mrinn, a er sona
slarglennngur dag og dag. Atlann haldi ekki smu art
framm hfudaginn.
Mig dreymir lka mjlk.
Mjlk? Snjkomu? Um mitt sumar?
a tti Bjarti verulega afkralegur draumur.
Mr yki g vera komin a Rausmri. Mr yki g
vera a skilja brinu, og r rum ppulegnum kemur
undanrenna og r hinum rjmi, einsog egar veri er a
skilja. Og mr yki g skilja rjmann upp mig.
A skulir vera a setja ig essa blvaa
vitleysu sem ekkert er a marka, sagi Bjartur, og gafst
n algerlega upp vi dranma hennar.
daginn egar g vaki, sagi konan, er g lka
einlgt a hugsa um mjlk. teignum egar g er a
raka, er g a hugsa um mjlk. Og kjt.
Bjartur hugai etta alvru dlitla stund og sagi a
lokum:

Heyru, Rsa mn, g vnti ekki srt hjartveik?

Getum vi mgulega keypt okkur k, Bjartur? spuri
konan.
K? endurtk hann og vissi n varla hvaan sig st
veri. K?
J, sagi konan rjskulega, ku.
a er aungvum blum um a a fletta leingur,
kona, u ert hjartveik. Sona byrjai hjartveikin henni
mur minni slugu. a byrjai v a hn var altaf
me hugann vi eitthva annarlegt, svo fr hn a
heyra raddir. Fyrst vitjuum vi grasakonu, og egar
a dugi ekki vitjuum vi lknis. Ef etta verur
a rttu r, veruru a lta mig vita, svo g
geti tvega r krftuga dropa tma hj honum
Finsen.
g vil ekki sj neina dropa, g vil f k.
Hvar er tni? g hlt sir sjlf hversu
grsugir eir eru nabbarnir essum hlskratta. Og
ekkir sjlf valllendisberjurnar sem vi stndum
dags dagslega. Hvar a taka krheyi?
a er str svunum.
Hver a sl hana? Og hver a bera hana upp? Og
hverju a reia hana heim? Helduru a vi sum
gri flk, einyrkjar fyrsta bskaparri? Hvar eigum
vi a taka pennga fyrir k? ert ekki alminleg.
g hlt vrir frjls kngur, sagi hn.
Hfum vi kanski ekki fullforsvaranlega sonngu? Vi
erum sjlfra okkar, vi erum a koma undir okkur
ftunum eignarjr okkar. Ekki borum vi morki
tros einsog vinnuflki Mri, vi borum vellukkaan
saltsteinbt, og hfum til skams tma haft danskar
kartflur me honum. Rgbrau hfum vi ng,

sykrinum getum vi vai . Og ekki er a mr a

kenna hafr lti skonroki mygla. hefir tt a
bora skonroki egar illa l r, stainn fyrir a lta
a mygla. Skonrok er bakkelsi, heillin. Skonroki er
meira a segja tlent bakkelsi.
Hann pabbi mundi lna okkur essar rjr drgar
snar til a reia heim str r svunum.
g fer ekki bnarveginn a neinum um neitt nema
trustu nau og gegn fullu gjaldi, sagi Bjartur, og svo
tlum vi ekki meira um a. a er einsog hver annar
spjtrngsskapur fyrir einyrkjaflk afdalajr a tala
um k, etta er kindakot, vi verum a byggja
kindinni, g hlusta ekki neina vitleysu.
En ef g skyldi n eignast barn. ^
^
Mitt barn skal lifa murmjlkinni. g fkk sonngu
og brng dsuna mna fyrsta ri og roskaist vel.
Hn horfi hann ngistarfull og alt persnulegt
innihald virtist urka r svip hennar. a kom dlti
hann, og hann
sagi alsakandi: sr a sjlf: brnustu rfna er
mest a meta, og a er a grynka jararverinu.
Megni af dilkunum hltur a gnga upp jararskuldina
vi hreppstjrann, a vri s manns i a fara a
hleypa sr skuldir fyrir strgrip, og skera niur
fjrstofninn. En a ri komum vi okkur upp
klgarsholu, heillin. Hann klappai henni herarnar
einsog hesti.
7
HJARTVEIKIN
En svo br vi a hjartveiki konunnar geri fremur a
aukast en minka, rtt fyrir hina krftugu dropa sem
Bjartur hafi boist til a tvega henni fr Finsen. A

kvldin fkk hn honum kalda sonngu og brau, en

sau handa sr ykkan haframlsgraut, st lt vi
masknuna og hrri me vru; reykurinn fylti
bastofuna v hrsi var illa urt. Hann tndi beinin r
fskinum, lagi san hj^ert fskstykki saman annig a
unnildi kom einsog ofanlag hnakkann, beit san
etta einsog brau og hlt allan tmann fram a vira
fyrir sr konuna tundan sr. Fyrir einu ri var essi
stlka rj kinnum og fr betri kjl kvldin og
sr, og gat hlegi sna vsu a v sem henni tti
skrti. Alteinu var hn orin roskin kona
strigadruslum, a voru mjaltaftin hennar fr Mri,
slpp framan og gr, bjarminn horfnn r augunum,
liturinn r kinnunum, snikkurinn af vextinum, svona
fljtt var blmi hans a veikjast rttfyrir ngan fsk,
brau og graut, kartflur alveg fram til essa og
skonrok sem var rauninni tlent bakkelsi. g gti best
tra a a vri einhver djfulsins starsorg, sagi
hann vi sjlfan sig, hn mtti heyra a ef hn vildi.
Eitt var vst: hn var honum svo frhverf a hn gtti
ess a fara ekki rmi fyren hann var sofnaur, og ef
hann vaknai vi a a hn kom upp, fltti hn sr
a sna a honum bakinu, og ef hann hvslai eyra
henni, l hn einsog lk, svo a kom hann hugur,
a var eitthvert blva slen honum lka, hann var
nefnilega reyttur, og blvai arafleiandi huganum,
tjn bestu rin hans hfu fari hreppstjrann
IJtirausmri og a flk, svo getur maur ekki
einusinni noti hjnalfsins egar maur er loksins
orinn sjlfseignarbndi. Hann sofnai og dreymdi k.
Honum tti krin vera vond, hann var hrddur vi
hana einsog bernsku egar hann dreymdi kr, vaknai

me hlfgerum andflum og tautai svefnrofunum:

Fyr skal g dauur liggja en g kaupi k. Og
morgnana um lei og hann ltti sr austanundir
barveggnum signdi hann sig og tautai: I nafni fur,
sonar og heilags anda: Fyr skal g dauur liggja en g
kaupi k; a eilfu amen.
Og hr stendur konan yfr grautnum og btir meira
og meira hrsi undir pottinn, a snarkar og snarkar, og
sfelt eykst reykurinn.
Faru vel me hrsi, heillin, segir hann, en hn heyrir
ekki, heldur btir undir meira hrsi.
Ja, a kemur mest ig sjlfa a rfa a, heillin.
Loks var grauturinn soinn og hn skamtai sr skl
alveg upp barma, mikil skp tlar konan a ta af
grautnum! Hn fr ofan kassa og braut sr vnan
kandsmola til a ta me grautnum. Hann horfi
etta tundan sr og var hlfhissa# v a lta sr
detta slkt hug, kands vi graut, fyr m n vera. Ekki
svo a skilja a hann si eftir v, miklu fremur var
hann hrugur af v hjarta snu a vita sna eigin
konu ta hans eigi haframl, jafnvel tt hn ti
kands me, en egar hn fr aftur pottinn og fylti
sklina a nu og braut sr meiri kands, fr honum
ekkj, a vera um sel. Tvr sneisafullar grautarsklar
einn kvenmaur? Og meiri sykur? J, meiri sykur.
Hann var meira og mejra hissa hinum
treiknanlegu dutlngum hjartveikinnar. Kjt og mjlk
gr, kvld tvr sklar af graut og einhver skp af
kands, morgun mundi hana kanski lnga fl. Hann
sagi ekki neitt, en fr a hafa yfr vsur me sjlfum
sr, samanbari rm, aldr slttubnd, einsog hann tti
vanda til egar hann komst einhverja tvsnu, hann

kva etta fyrir munni sr me aalherslunni

mirminu, a var hans slareintal. eftir grautnum
tk hn nokkur leirug sokkaplgg og fr me au t
lk og hann httai einn.
Um morguninn egar hann vaknai var hn ekki vi
hli honum. a hafi aldrei komi fyrir ur og hann
snaraist ftin, niur og t.
Rsa, kallai hann einsog bjni af hlainu. Hann gekk
einnig bakvi binn og kallai upp fjalli: Rsa.
En hi fallega nafn vakti ekki einusinni bergml
landslaginu.
Slin var komin upp me snum laungu skuggum sem
breyttu stekkjarbnum hll. En hann var dimmur
vesturundan. N var komi framm ann tma sumars
a fuglarnir hafa sngi ll sn fegurstu lg, essum
tma sumars kvaka eir stutt og flti einsog eir haf
uppgtva tmann.
Ttla, kallai maurinn, aldrei essu vant hljp tkin
ekki mti honum ofanaf barveggnum. Einnig hn
hafi brugist honum. Maurinn var lentur verulegri
hamngju. En hann gafst ekki upp, hann steytti
hnefana framan fjalli, milli ess sem hann hrpai
konuna og tkina, g veri murkaur sundur lim fyrir
lim lt g mig aldrei, Rsa, Ttla, lim fyrir lim, lim
fyrir lim, sagi hann.
Um sir heyri hann gjamm vestr mrinni. a var
tkin. Hn kom hlaupandi r ttinni vestanaf hlsinum,
n ess a samkjafta, v-v-v-v. Maurinn hljp mti
lienni og spuri: hvar er konan? Hn var leirug og
lafm af hlaupunum, tngan hkk tum anna
kjaftviki, hn hljp upp brngu honum og rak framan
hann opinn kjaftinn. San snri hn hrng og hljp

vestreftir, beint af augum, yfr keldur og blr, maurinn

eftir. Vi og vi stanmdist hn og bei eftir honum,
en egar hann var um a bil a draga hana uppi hlt
hn enn af sta, etta var viturt kyn. a dr fyrir slu,
loft rsvalt, tlit fyrir vtu. Og fram hlt etta.
feralag me hundtk fyrir leisgumann og mann fyrir
fylgitk. v lauk ekki fyren upp hlsinum hj dys
hinnar fornu konu: arna hafi tkin rtt fyrir sr, kona
Bjarts Sumarhsum hafi einnig lagst hr til svefns.
Hn svaf grassverinum sem grri uppkrngum
dysina, kldd snum vonda strigakjl, me klthettu
um hfu, leirug uppa hnjm, sokkarnir nirum hana,
einsog flkngskvenmaur sem hefur ori ti
hlsinum gamalli sgu, me pokataddann sinn undir
hfinu. Hann vakti hana og hn leit krngum sig
truflu, og tennurnar glmruu munni hennar. Hann
yrti hana, en hn gat aungvu svara. Leingi vel tlai
hn ekki a geta stai upp. Hafi skottan rii henni
hnga svefni?
Hvemig stendur r, kona? Hvert tlaru?
Faru, sagi hn.
Gekstu svefni?
Lof mr vera.
Ekki hefuru veri dregin hnga? spuri hann, v
tt undarlegt mtti virast um svo kreddulausan
mann, var hann ekki alskostar frbitinn v a eigna
draugnum einhverja hlutdeild essum atburi. Hann
reisti hana ftur og togai uppum hana sokkana. Hn
hrskalf og hlt fram a vera stirt um mli, hann
leiddi hana nir gtuna, aftur og aftur kiknuu undir
henni fturnir.
Reyndu a standa ftunum, heillin, sagi hann.

 sagi hn:
Mig lngai svo mjlk.
J, sagi hann, a er n veiki.
Hn hafi tla framma tirausmri eftir mjlk,
og nota tkifri um lei til a borga Gunnvru skuld
sna, eftir altsaman var einginn draugur sein hafi
kalla hana hnga utan s einn draugur sem hafi bi
um sig hjarta hennar sjlfrar. En vlka niurlgngu
mtti Bjartur ekki heyra nefnda a kona alsbndans
Sumarhsum hefi tla kunnuga bi a snkja.
Eg tlai ekki a snkja neitt, sagi hn.
Hva er pokanum? spuri hann.
Hn rsti taddanum hvimpnislega upp holhnd
sr, einsog hn vri hrdd um a hann mundi taka
hann af henni.
Eg a sjlf, sagi hn.
En egar hann gekk fastara hana kom a uppr
kafnu a etta var ullarhnori, a var hennar eigin ull,
partur af reifnu hennar Kollu hennar, og Kolla var
hennar eigin eign, anna hafi hn ekki lagt bi;
anna tti hn ekki eftir tuttugu og sex ra vi,
stundum erfa, vkusama, me laungum vinnudgum;
hn hafi tla a bja hsfreyunni tirausmri
ennan lag fyrir mjlkurflsku. En egar hn kom upp
hlsinn var hn orin reytt, hn var altaf svo mttlaus
ftunum, hn hafi lagt stein dys Gunnvarar og
sofna.
Vi skulum fra fr einum sex tta rollum a sumri,
sagi Bjartur.
Konunni var kalt, hn var mjg mttfarin, auk ess
hafi hn viranlega klgju og fr a kgast, kastai
dlitlu upp gtuna, og Bjartur hlt undir enni henni,

svo byrjai a rigna, a komu strir dropar, fyrst einn,

svo tveir, og egar hn var bin a kasta upp var
hn orin ldngis viljalaus, og komin slembirignng, og
maurinn dr konuna sna aftur nir dalinn, hann bar
hana yfr keldur og blr heima Sumarlisum, og
sumari hlt fram me snum urkum.
Skyldi hann ekki tla a hafa sig upp? sagi Bjartur.
Ef hann fr upp var leikurinn unninn, en ef hann
hkk
ur me skraleingum og haftt, var sama
vissan, sama stri; stundum eyilagi hann heilar
dagsvinnurnar eirra. Dutlngar himinsins voru
utreiknanlegir. a var eirra heimsstr. Bjartur
skipai einsog herforngi, og hersveitin hlddi, essi litla
hersveit, s minsta hersveit sem sgur fara af
heimsstri, mjlkurlaus og kjtlaus, n neldngar; au
nnuu ekki a bera saman lanir uren hann var
kominn .
En svo bar vi einn vtudag sem oftar, hn var a
raka lj krngum dalkina frammi vi vatni, giasi
vex alveg nir essa lki og eir eru fullir af slafaki, og
sr hn eitthva kvikt einum lknum, a brunar
uppeftir mrgum hlykkjum, og hn br hrfuskaftinu
undir a og slddi uppr lknum stran l, hann var
ara alin, hann sveiflaist af hrfuskaftinu lngt
afturfyrir hana og lmaist einsog trllvaxinn
ofanrignngur ljnni tjn hlykkjunum. a kom
hana veiihugur, etta var fskur, og arafleiandi
rlegur urru landi; samt var hn dlti smeyk, v
hn vissi a Bjartur mundi snupra hana ef hann kmist
a essu athf. Hn var kvein a halda fskinum til
haga og ta hann allan, tk upp kutann sinn og

handsamai fskinn, en hann slapp hva eftir anna r

greipum henni, san hrngai hann sig um arm henni,
en loks tkst henni a skera fskinn sundur og uru
r honum tveir fskar, og bir cssir nu fskar ltu
jafn-illa og tluu a jta bui't sinn hvora ttina, hn
var a hafa^ sig alla vi a smala eim saman, tk
loks af sr klthettuna sna og vafi ba fskana
vandlega innan hana og geymdi fu teignum,
og arna hlt klturinn fram a lmast funni
ngatil hn gekk heim um kvldi a hafa til
kvldskattinn, var klthettan oltin nir milli fna.
M horfr ekki eldiviinn, heillin, a vera a kynda
undir essum verra, sagi maurinn og horfi
vandralega a hjartveika konuna, hvar hn var a
hleypa upp lnum. Og llinn hlt fram a sprikla
pottinum mrgum stykkjum uns hann var soinn.
fri konan hann uppr og spuri:
Viltu fsk?
Andskotinn fjarri mr, sagi hann, etta sem er
nokkurskonar makur, a er vatnsmakur.
Mr er hann ekkert tbr, sagi hn, og byrjai a
ta etta, og maurinn horfi hana me vibji,
hvernig hn fr a v a ta etta, og svo t hn allan
linn.
g gti best tra a vri hrkkll, sagi hann. a
er einsog a ta skrmsli.
Ja, sagi konan og drakk af fskinum soi.
a hlt g ekki a mn kona mundi leggja sr
freskjur til munns mean ng er til binu.
Hann er sst meiri freskja en essi ldni steinbtur
sem hefur veri a lta mig ta alt sumar, sagi
konan og tk upp ykkjuna fyrir sinn l.

En Bjartur kri sig ekki um a fara rakk vi

hjartveika konuna undir ntt, fr a losa um ft sn,
klrai sr hr og hvar, og hafi yfr nokkur stef r
Gaunguhrlfsrmum, um upphaf Grms gis, lagist
san taf og sofnai.
8
URKUR
San hafi hann sig upp hroka-landtt. urkurinn var
sannkllu
hermdargjf.
a
l
sosum
a.
Valllendisheyi hjnanna tttist r hndunum eim
t hvippinn og hvappinn, sumt t slgjuna, sumt t
vatn, a minsta kosti rijngurinn af riggja vikna
stri hjnanna, a fr ar. rj daga tndu au
saman strin tum alla bakka og bru lanir. San
lygndi a nyu, a vottai fyrir klosiga, drin var
enda. N var um a gera a binda r lnunum hi
snarasta og bera heim uren hann brygi aftur, n
dugi ekki a rolast inn b og fkta vi matseldir og
kla vmbina, n var heldur ekki tmi til a sfa, n
var a hafa sig allan vi og skjta verum himinsins
ref fyrir rass, etta var frelsisstr Bjarts Sumarhsum.
egar au hfu bori lanir tk Bjartur til spiltra
mlanna vi bindngu. a var lii dags, sumri mjg
teki a halla, fari a skyggja kvld. Mean dimmast
var hljp hann burt a leita a folanum til
heimburarins, og skildi konuna eftir undir lninni svo
hn gti feingi sr ltinn dr. Hann hafi upp
hestinum Rausmrarstinu og kom me hann undir
reingi birtngu, fann konuna svefni undir lninni.
San hldu au fram a binda ar sem fyr var fr
horf, tu kaldan fsk og drukku vatn r dunum.
Klsiginn hafi breitt sig yfr allan himininn, n gat hann

komi egar minst vari, n var a koma heyinu

gar tafarlaust. Hann lt konuna reia heim og
Sjljsttt jlk
4
skipai henni a ra sktnginn til baka. Hn valdi
veginn vfr mrarnar me klyfjaan hestinn, einn og
einn kapal senn, settist san tvvega um klakkinn og
rei teiginn um hl eftir nsta kapli. Enn hkk hann
ur. Me kvldinu greiddist jafnvel r skunum hr og
hvar, og ggist nkveiktur mni fram milli ska, a
var hressng a sj svo skygndan mna skna fram, skin
hans var einsog vintr eftir linnulausa reytu dagsins,
a l vi a hulduflki sist koma frammr klettum
snum undir fjallinu, slla en mennirnir, og vira fyrir
sr mnann. En a liinni nttu var eingin hressng
tnglinu leingur, og a htti a hfa til
draumhygarnnar, skynjun frisldarinnar veik fyrir
hngri og rmagnan, fram og aftur um mrina rorrai
konan me hestinn, fturnir henni voru laungu
tilfnnngalausir, hn datt og datt. egar hn settist
hestinn tmu ferinni fll hfu hennar framm
brjsti, og hn vaknai vi a hesturinn var farinn a
taka nir.
a dugir einginn svefnpurkuhttur egar lfsbjrgin
er vei, sagi bndinn.
Hn gat aungvu svara v tngan henni st kyr.
Hn s tngli glampa litlu ski, og skinu syntu
nokkrir inshanar sem hnyktu hfunum yndisokka
og l ekkert , eir voru svo slir glampa tnglsins
essir blessair litlu fuglar, hana lngai til a ta .
Svo fr a birta. Hesturinn var latari og latari, umbrot
hans ngri og ngri, tngli hvarf litlaust bakvi

dknandi sk, og ilmurinn, sem hafi lagt af heyinu

gr, a var einsog hann vri farinn, og hn fann ekki
leingur hvort hn gekk votu ea urru, a var einsog
andlit heimsins hefi strokist af me augum og nef, og
eingin tilfnnng eftir nema viranleg klgja fyrir
brjsti hennar, samfara bragi og ef vitunum, og
anna veif var hn a nema staar og kgast og
spa galli, san strauk hn kaldan svitann af enninu og
reyndi a renna niur srri remmunni koki sr, svona
var etta heimsstr; j; og svo smfr a birta, og
blikan dknai meir og meir, og enn einusinni teymdi
hn klrinn heim, og n var Bjartur a binda r sustu
lninni, brum var sigurinn unninn, en hn var ekki
gl, glaur er einginn sem vinnur stra sigra
heimsstyrjld, hn var endanlega reytt. En egar hn
tlai a f sr morgundrykk r barlknum og hn
hallaist framm mosabakkann og bar holan lfann
nira vatninu, fanst henni einsog hn vri a la
inn einhvern elskandi fam v hn hallaist fram,
a var famur hvldarinnar, svo djpur, svo djpur, og
einum svip lei hn dpra og dpra inn ennan fam
a eilfu, einsog amma hennar sem var sl
dauanum og arfleiddi dtturdttur sna a einni sng,
dpra og dpra, og hn s mynd sna hverfa burt
straumi lkjarins og jrin lei burt me hana t
geiminn einsog eingill sem lur burt me oss
dauanum, og hun fann a nyu hinn ga haustlega ilm
jararinnar vitum sr, og a lokum lagi jrin vnga
sinn vi vnga hennar einsog mir, og vtn heimsins
hldu fram a hjala eyru henni mli elskunnar; svo
var alt bi.
9

SKGARFR
etta var sunnudagur.
Bjartur fann hana sofandi vi barlkinn, var
komin rignng, hn l ar alveg gagndrepa me
vngann bakkanum og annan handlegginn undir sr,
annar bagginn l versum lknum, klyfberinn mjli,
gjarirnar purpaar, hesturinn beit tninu. Konan leit
krngum sig ngistarfull, einsog maur sem einhver
prakkari hefur vaki upp fr dauum, og hlustai me
takverk hrygnum snuprur bnda sns. San tyrfi
hann heyi til brabirga fyrir regninu. Hn staulaist
binn og sofnai n ess a hafa rnu a hita kaffi.
Undir hdegi birti upp aftur, og Bjartur kom flumsa
binn, vakti konuna og sagi henni a hella upp
knnuna, a kmi Flokkur af lausrandi flki vestan
flrnar, sumt vri komi sprettinum nir velli, a
er eitthvert blva ekkisens skemtiuppoti r fremra,
sagi hann, n er lagi v.
Eg get ekki lti nokkurn mann sj mig, sagi konan.
Ef a kemur heim a bnum verur a drfa
a kaffi, sagi hann. g held srt fullboleg handa
v.
Hann lagist t gluggann og athugai essar
mannaferir, og ekti flk og hesta eftir v sem nr
dr, a var ngt flk af betri bunum fremra,
heimastur og bndasynir, kaupaflkssknrinn fr
tirausmri,
prestsdturnar
fr
Sta
og
bfrngurinn, Inglfur Arnarson Jnsson, eim gra
snum. En egar Bjartur leit vi bastofunni, var
konan horfn.
Karlmennirnir voru a reyna gngana, kvenflki
hafi

uppgtva a berin voru sprottin til heia og klluu

etta skgarfr, a hafi me sr mat tskum og
tlai a bora skginum. fnglfur Arnarson kom
ekki heima bnum, heldur lt skila til Bjarts hvort
hann mtti ekki skjta mrinni og renna vatni. Og
mtti ekki kvenflki rngla innme fjallinu og vita
hvort a fyndi nokkur ber?
Bjartur var stoltur af eignarrttinum og tti gaman
a lta bija sig leyfs, hann sagi a vsu a kvenflki
vissi best sjlft eftir hverju a vri a snura, r v
a fri a snura anna bor, og ekki mundi hann
lta a fundaraugum a kynni a fnna
einhverja berjals, samt tti honum trlegra a a
vri a leita a hinu sko, og ef sonur hreppstjrans
vildi ata sig t v a murka lf r essum
fuguggum hr tjrninni og helskjta sunnudegi
essar hlutdeilnu fuglapslir sem vru sveimi hr
mrinni aungvum til meins, var honum a sosum
ekki ofgott, en, btti hann vi, betur hefi g kunna
vi a bfrngurinn hefi rii hr um hlai og liti
framan mig, svo oft hjlpai g honum a hneppa a
sr buxunum hr gamla dagana, og ekki veit g betur
en g haf stai stykkjunum vi hann fur hans
hngatil, a minsta kosti ori g vel a lta framan a
flk hvort sem hann orir a lta framan mig ea ekki.
En hver fjandinn hefur ori af henni Rsu, a er sem
g ekki skil, a er svo upp fnheitin etta kvenflk,
aldrei a koma til dyra einsog maur er klddur heldur
altaf stssinu, en gngi i samt binn, vonandi
kemur hn leitirnar, og velkomin a Sumarhsum, ng
tti a vera til andskotans kaffivagi, og kanski
sykurls ef vel er leita.

Kaffi var a vsu afakka, en marga lngai til a

ggjast koti, flest var flk etta af betri bum og
tti tilbreytng a skra hlfbogi gegnum dyrnar
Sumarhsum og fnna moldardauninn anda mti sr
innanr myrkrinu, sumir fru upp stigann og a
marrai , arir ltu sr ngja a ggjast af hestbaki
innum bargluggann, hann var ekki meira en
seilngarh fr jru. Nokkrar stlknanna hldu fram
a rspyrja um Rsu, r vildu helst taka hana me
berjafrina, svo var leita dyrum og dngjum, kalla og
pt innan bar og utan, en konan reyndi a mjaka sr
enn
fastara
uppa
moldarveggnum
undir
hestastallinum ar sem hn hafi fundi fylgsni bn
til frelsarans. Loks var Bjartur reyttur essum
skrpaleik og dr konuna frammundan stallinum me
harri hendi, og sagi a skrri vru a n
mannasiirnir, og fyrir hverjum hn yrfti sosum a
skammast sn, hargift konan? Og kaffi vil g a mnir
gestir fi mean til er nokkur ls bnum. Og fyr m
n vera trboruskapur en maur skri felur fyrir
mannflki, og faru og heilsau gestunum kona. Hann
dr hana upp lofti einsog hn var sig komin
pokapilsinu me sjaldulu um herarnar, moldug og
kuskug, me gorklur lnni sjalinu snu, hrna er
hn, sji i hana!
Og flki var altsaman alvarlegt og heilsai.
Nei, akk, flki kri sig alsekki um kaffi, en
stlkurnar tku Rsu vi hnd sr og leiddu hana tr
bnum, r leiddu hana nira barlknum og
settust hj henni, og sgu a skp vri yndislegt a
hafa svona ltinn lk alveg vi binn, hann vri svo
vinalegur essi litli lkur. Svo spuru r hana hvernig

henni lii, og hn sagi: vel, og r spuru hana af

hverju hn vri svona blgin framan, og a var af
tannpnu, og r spuru hvernig hn kynni vi sig
heiinni, og hn saug upp nef og varaist a lta upp,
og sagi a a vri sosum skp frjlst. r spuru
hvort hn hefi s drauginn, en hn sagi a a
vru aungvir draugar til. Svo rei flki burt.
Unga flki sveimai landinu framm kvld, hinar
glu raddir heyrust ofanr fjallinu heirn binn,
hltrar ess og saungvar. En a heyrust lka skot r
mrinni. Bndinn hvldi sig dag, hann hafi undanfari
iagt saman ntur og daga, og svaf upp rmi, en konan
sat vi gluggann og hlustai skotin, hn stari framm
mrina og bei ngist eftir hverju nu skoti. a var
einsog hn vissi a hvert og eitt skot hans mundi hitta
hana og hana eina, og a a mundi hitta hana
hjarta og hvergi nema ar. En egar til kom hafi
bndinn ekki sof mjg fast, hann leit hana tundan
sr svefnrofunum og s a hn hrkk vi egar hn
heyri skoti, og sagi:
skyldir ekki kannast vi skotin au arna?
Eg? sagi konan og st upp fti. Nei.
a flk hefur aldrei mtt sj neitt kvikt ruvsi en
hafa gott af v; og helst drepa a, sagi hann. Svo
sofnai hann aftur.
rkkurbyrjun kom flki aftur heima bnum, a
tlai a ba eftir veiimanninum, sem vildi halda
fram a skjta mean skotljst vri. Stlkurnar komu
me sneisafullar berjakrsirnar r fjallinu, og skutu
saman dollu til a skilja eftir hj Rsu, berin r nu
eigin fjalli, manneskja, sgu r,

egar hn veigrai sr vi a iggja slka gjf. asl

sr saman hpa og fr msa leiki tninu hj Bjarti,
a tk undir fjallinu af hreystinni, kvldi var lygnt,
vatni spegilskygnt, svoltil fluga, nmni lofti,
frislt dalnum. Bjartur gekk framm hlinn og sagi
eitthva lei, a a sr ekki a i ofreyti
ykkur heyskapnum ar fremra, og mr er sem g
si ykkur troa svona hnni hreppstjrans
TJtirausmri, og g hlakka til a sj hsbndur ykkar,
hvort eir dansa sisona vor egar g kem til eirra
uppiskroppa a snkja mr heykapal.
En dtur prestsins og kaupakonurnar fr Mri vildu
ekki a heiarbndinn vri vondu skapi, og fru a
reyna a koma honum til, r drgu hann meira a
segja nauugan viljugan inn hrnginn ar sem veri var
a hlaupa skari, og svo klukkuu r hann, og hann
ba r aldrei rfast, en seinast hljp hann eftir
eim, og sagist einhverntma hafa elt styggari
gimbrar, og sptti lfann uren hann klukkai r
aftur. r tku hann meira a segja eintal og ltu
hann fara me drt kvenar rmnavsur, og var n
uppi honum gi gllinn, hann lt ekki staar numi
fyren hann hafi haft yfr allar klmvsur r
Gaunguhrlfsrmum, fr v er Olver karl setur Hrlf
kosti um fylgisemi vi Vilhjlm, og fmuust
stlkurnar og skrktu hver ofan barminn annarri, og
ngatil Ingibjrg hellir r kerinu yfr Mndul, rku
r upp stran, opinberan hltur. r enduu v a
bija hann a yrkja um sig, og kom a uppr
drnum a honum hfu dotti hug nokkrar stkur
dag
mean
r
voru
a
tna
berin
upp

tilraunabrekkunum, ein lyklasamhenda, nnur tstgu

gagralj hrnghend og rija ttmlngur. Hann kva:
Sigga og Gunna sndust mr slar runni skemta sr,
eisu brunna ellur r ttu kunna a tna ber.
r eru a frnast runn fr runn, rjar snum, bjartar
ln, lkt og vn, sem munn fr munn manni Rnar
logum skn.
Blu vnirberin mn baugalnur upp grn Hrs dnu fk
me in fnna og tna lt sn.
Kveskpurinn olli alveg stjrnlegri hrifnngu og
lngvarandi flissi, og einn af piltunum skrifai vsurnar
upp hj sr. egar essi ngja st sem hst bar
hreppstjrasoninn a, nglf Arnarson Jnsson. Um varir
honum lk kalt bros, hi srga, margvsa bros
murttarinnar, sem tti sinn tt v a gera
skldskap tirausmrarfrarinnar ageingilegri en
ella. Hann hafi bundi veiina um herar sr tveim
kippum, annarri endur og gsir, silngur hinni, bi
urrii og bleikja, punds og upp riggja punda. Hann lt
binda kippurnar versum hnakknef hj smalanum og
heilsai Bjarti me snu kalda brosi og essum grandi
verndarasvip sem einkendi alt a flk.
okkalega hefur gamli maurinn fari a ri snu
egar hann sama sem gaf r Veturhsin og setti ig
nir essa matarkistu. Hva viltu hafa veiileigu?
0
tli a taki v a fara a setja upp leigu
fyrir gjafrnar ykkar Utirausmri, sagi Bjartur. Og
vst er um a a essi kotmynd, sem g leyf mr n
a kalla Sumarhs ef hefur ekki heyrt a fyr, hn er
s matarkista a g arf aungva girnd a hafa
essum fuglshrum og fuguggum sem kant a
skja hnga upp landi, ngi litli. A minsta kosti hafa

mnar kindur meiri tr smheyinu af honum

Lambeyarbakka. a kann a vera a i Mri geti
bori fugl og fsk garann hj ykkur vetuiyen a er
ntilkomi.
N hvaa helvti ertu fll, sagi nglfur Arnarson
me snu kalda brosi, sleit nokkrar hsandir og feina
urria af kippunni og kastai ttina til Bjarts.
Eg tla a bija ig um a skilja etta ekki eftir
mnu tni, sagi Bjartur, mr tti vnna um a
brir sjlfur byrg eim kvikindum sem drepur
sunnudegi.
En n gerust stlkuraar mealgngarar og bu
hann fyrir hvern mun a drepa ekki hendi vi essum
matvlum a minsta kosti vegna hennar Rsu, og
bttu vi: etta er inndlis fugl.
1
minni t var a siur Utirausmri a
kasta hnsnunum til a koma t hrossakjtinu, sagi
Bjartur, en ef fuglinn er orinn matur ar b, tla
g a bija ykkur fyrir hrin au arna til hreppstjrans,
kunnugum best a bja.
g er viss um henni Rsu tti vnt um a f fugl
pottinn. Hn hefur reianlega ekki s of miki nmeti
sumar.
Ja fyrir okkur einyrkjana er n slcepnufri
hfuatrii,
sagi Bjartur. a gerir minna til um mannflki a
sumrinu ef kindurnar hafa ng a vetrinum.
Flki hl a essu svari, a var lttugt gagnvart
i einyrkjans. En margt af v var ngmennaflaginu
sem nglfur Arnarson Jnsson veitti forstu, og a
tri landi, slandi alt, sland fyrir slendnga var
kjror ess, og hr st a gagnvart manni sem

numi hafi land upp sitt eigi eindmi, manni sem

einnig tri landi og meira a segja sndi a
verkinu, og tt v tti hugsunarhttur hans ekki
alsendis skoplegur nrsn, hreif hann hug
ess, ar sem hann st snu litla tni miri kyr
sunnudagskvldsins me litla binn sinn bakvi sig,
fs a heya sitt frelsisstr vi bl fl, nttrleg sem
yfmttrleg, og bja llum byrginn. a dokai enn
vi um stund mean smalastrkar ess teymdu v
hestana, og einginn lt sr mislka vi Bjart hann
vri dlti heimarkur. nglfur Arnarson kallai
saungkraftana, vi Bjartur erum gamlir vinir og sama
sem uppeldisbrur, sagi hann, vi hfum bralla sitt
af hverju flagi, og undir niri veit g vi skiljum
hvor annan, a minsta kosti kann g a meta Bjart, og
ekki sur hana Rsu, au hafa snt a strhugur
landnmsmannsins
er
enn
ekki
tdauur

ntmaslendngnum, hann lif!

San ba hann flki a sngja, og a saung:
Starf er margt, en eitt er brrabandi, boori,
hvar sem r fylkng standi, hvernig sem stri
og er blandi: a er a elska, byggja og treysta
landi.
Allir fundu a essi vsa var ekki sst um Bjart
Sumarhsum, kanski var hn fyrsta lagi einmitt um
hann, hrra fyrir landnmsmanninum heiardalnum,
essum traua syni Islands, hrra fyrir Bjarti
Sumarhsum og konu hans. Og n var sngi hvert
ttjararlji ftur ru:
Fjalladrotnng, mir mn, mr svo kr og hjartabundin,
sll g b vi brjstin n, blessu aldna fstra mn.
Hr andinn l sn,

ll sem vera jru fundin,

lif nga Island, a leingi lif, hrra. a bergmlai fr
fjallinu logni ssumarkvldsins, og lmurinn agnai
vatninu,
strlega undrandi. Loks voru strkarnir bnir a hafa
saman alla hestana, menn kvddu Bjart me virktum
og sumt kvenflki fr inn b til a kveja Rsu, en
hn var tnd. Inglfur x^rnarson hlt fram a
stjrna saungnum eftira allir voru komnir bak, og
sasti lofsaungurinn til sveitaslunnar mai utanr
mri sem kveja til flksins Sumarhsum:
I heiardaluum er heimbyg mn, ar hef g lifa glaar
stundir,
og
hvergi
vorslin
heitar
skn
en
hamrafjllunum undir.
Og flki ar er svo frjlst og hraust og alslaus vinml
ess og stin traust; j, ar er glatt, a segi g satt,
og slt a eiga ar lieima.
Hinar hamngjusmu saungraddn* hldu fram a
hljma neanaf mrunum enn um stund, blnduust
san jdyninum egar skgargestirnir sprettu r spori
hrum bkkunum mefram nni; ssumarrkkri
var sigi yfr dal og heiar. Og dalabndinn st einn
eftir tni snu. Svo gekk hann inn a htta. Konan var
aftur komin leitirnar; hn sagi ekki neitt.
a liggur gjf til n nir lkjarbakkanum, sagi
hann.
Til mn?
J, bi fugl og fskur.
Fr hverjum?
Skreptu nireftir og vittu hvort ekkir ekki marki
hans v.

Hn greip tkifri til a hverfa r bnum mean

Bjartur var a htta, gekk nira lknum, og miki rtt,
ar l bi fugl hans og fskur. Henni fanst a enn
muu dalnum raddirnar fr v flki sem hafi sngi
krngum hann, hinir sngnu saungvar bjuggu enn
freskir vitund hennar, henni fanst eir vera sveimi
yfr mrinni.
Lgfleygur hsandahpur flaug me hvini yfr
tnjaarinn, enn styg.
i urf ekki a vera hrddar leingur, hvslai nga
konan. Hann er farinn.
Hn st leingi vi barlkinn rkkrinu og hlustai
saungva sem voru agnair dalnum,
byssuhvellina sem voru laungu rinir af, og hugsai um
saklausa fuglana sem hann hafi skoti. Brum var
komi haust.
10
GNGNAMENN
Daginn fyrir gaungur kva Bjartur a raka af sr
sumarskeggi; v bar ekki a neita a hann fyrirleit
mjg essa athfn og bltai grft mean henni st,
en hj essu var ekki komist, ht saufnaarins var
vndum. var anna nausynjaverk sem hann
neyddist til a vinna ennan dag, sr mjg um ge. a
var nefnilega eitt af hjartveikiseinkennum konunnar a
hn treysti sr ekki til a vera ein bnum ef Bjartur
var burtu. N tti hann fyrir hndum riggja daga
fjallleitir, og uppr eim kom kaupstaarferin, me
fjrrekstra samlagi vi ara bndur, beint r rttum.
Konan lsti yfr v a mean essari fjarveru
bndans sti tki hn ekki ml a vera ein
bnum. Hn hafi fyrst fari ess leit a hann skildi

eftir tkina heima, en egar harm hafi snt henni

framm a hann gti eins fari fjalli ftalaus einsog
tkarlaus, kva hn uppr og sagi ja, a er
ekkert um a, g fer framma Utirausmri
helduren sitja hr ein essum draugarassi. En n var
a svo a ftt kom liu ver vi Bjart en s tilhugsun a
hann ea hans kona flu nir ess Utirausmri,
og a var r a hann lofaist til a reyna a hafa
upp veturgamalli gimbur sem hann tti og hafi s
fyrir skmmu litlurn fjrhp ar landinu, og hann fr
af sta me tkina, eftira hann var binn a raka sig,
fann kindina og elti hana uppi me atbeina tkarinnar,
og kom me hana heim undir kvld, tjrai hana
tnjarinum. Hn ht Gullbr. En um kvldi gekk
konunni illa a sofna, v essi kind jarmai
olinmlega tninu n ess a skilja dutlnga
mannkynsins.
Gngnamenn sprettriu hlai me hunda sna
uren sauljst var a rnorgni. Bjartur st dyrunum
me sokkana utanyfr buxunum, heilsai og k sr
herunum af ngju og gekk aftur og fram ea
krngum mean hann bau upp kaffi. Plestir urftu
a skoa hblin, sumir strkarnir u upp
reykjarsvluna til konunnar, og hundarnir reyndu a
elta, en stiginn var eim of brattur og eir duttu
gjlfrandi afturfyrir sig.
etta er n hllin mn, sagi Bjartur, g hef stai
skilum a sem komi er.
Margur hefur byrja smrra og ori gildur bndi,
sagi fjallkngurinn, sem sjlfur hafi byrja smtt en
var n kominn

etta til mannvirnga, orinn fjallkngur og araauki

mehjlpari
prestsins,
hundahreinsunarmaur
sveitarinnar, og sagur ekki frbitinn v a komast
hreppsnefnd ef svo bri undir.
Hsavkur-Jn byrjai me einn mkggul fr
fjandanum, gall vi einn ngur maur sem var vanur
betri hsakynnum, varkrlega.
Sona, t me ykkur, strkar, sagi fjallkngurinn, v
hann vildi koma strkunum sta hi snarasta, eir
hfu leiki sr a v a ra undir hann hlsinum,
en framfyrir hann mrinni til ess eir gtu slett
hann, og hann kri sig ekki um a setjast a
kaffidrykkju Sumarhsum nema me vldum mnnmn
sem hann gti tra fyrir brennivnstri, og
srstaklega nokkrum smbndum sem hfu ori a
gera fjallskil eigin persnu me v eir hfu
aungvum a skipa. Meal slkra kotnga var rur
gamli Niurkotinu, teingdafair Bjarts Sumarhsum.
essi gamli maur, sem tapa hafi brnum snum
flestum me fremur rngurslitlum htti og ori fyrir
vonbrigum um a eina fyrirtki sem hann hafi
helga nokkurn verulegan huga, kornmylluna, hann
hafi ekki ori verugur hugsunarhtti n
illskeyttur t forsjnina einsog mrgum httir til, nei,
hann tk hverju sem a hndum bar me jafnaargei
sem nlgaist heimspeki, og blri undirgefni sem
nlgaist guhrslu. Strax stiganum dist hann a
v hve blessunarlega ryki hj ljfunni sinni, og hn
hjlpai honum upp loftskrina og lagi andlit sitt vi
grmtekna kinn hans og grar skeggtjslur.
Mamma ba skp vel a heilsa ljfunni sinni og ba
mig a f r essa ls, sagi hann og rtti henni ltinn

bggul vafnn sntuklt, a var sitt hlfpundi af

hvoru.
Hn gat ekki sliti sig af gamla manninum, heldur
hallai sr uppa brjsti hans og eri af augum sr
me svuntujarinum snum, en ltbrag hennar alt
laist einhvern barnslegan innileik og einlgni sem
kom Bjarti fyrir sjnir einsog hann hefi ekki s essa
konu fyr, a var einsog hn hefi einu vetfngi
afklst hinum rjska dapurleik heiakonunnar og
breytst litla telpu sem vri ess megnug a lta ljsi
tilfnnngar snar. Pabbi minn, pabbi minn, sagi hn,
lifandis skp var g bin a hlakka til a sj ig.
Svo mlti hn. n ess Bjartur hefi haft nokkra
hugmynd um hafi hn bori brjsti vonina um komu
essa gamla manns, og egar hann s hana lialla sr
uppa honum, svo barnslega rjlsa atlotum, var
hann einsog brkaupsnttina gripinn einhverjum
hollum grun um a konngsrki hans hr heiinni
vri eftir altsaman ekki jafnskora og hann vildi gera
sr hugarlund.
Mennirnir settust, tku upp struntur snar og byrjuu
a skrafa um tarfari af hinni djpu alvrugefni,
vsindalegu hg og raskandi stlfestu, sem essu
umruefni er helga, n undanteknngar. eir rifjuu
upp aaldrttum veurfar sastliins vetrar, fru
rkilega t verabrigi vorsins e lei, me yfrliti yfr
skepnuhld, saubur og ull, rddu loks um
sumarveri viku fyrir viku, einn leirtti annan, annig
a hvergi brast nkvmni, eir mundu hvert
erriblkur sem nokkru skifti, og hfu sett
nkvmlega sig eli loftslagsins hverjum rosakafla,
mundu hvernig essi hafi sp og hinn hai sp, og

hvernig alt hafi a lokum geingi sinn gng rttfyrir

spdma. Hver og einn hafi stai taf fyrir sig snu
heimsstri gagnvart hinum tilhlirunarlausu verum
loftsins, og tekist a kjtla heim snum heyfeing,
hverjum sinni truntu, sumu hrktu, sumu hrktu,
sumir ttu ti enn, hj einum hafi foki, rum fltt.
A fjallknginum undanteknum voru eir allir
einyrkjar sem hfu ekki stur til a kaupa sr
fullvinnandi flk og uru oft a bjargast vi brn sn
hlfvaxin, gamalmenni, frlnga og arar lileskjur.
Ja g bj n fmtn r n kaupaflks, sagi
fjallkngurinn, sem n var kominn milngsbnda
r, og ef g a segja ykkur alveg einsog er, voru
a mn bestu r. Kaupgjaldi er a sem rur
mnnum a fullu.
Afturmti fullyrti Einar Undirhl a sr vri sama
hva strmennin segu, a er ekkert lf a geta ekki
haldi mannskrfu. Og verur aldrei. a er tsltandi
lfs og slar hngurmor. Og verur altaf.
ttir n ekki a urfa a kvarta, Einar, sagi Krsi
Gili, mean hann Steini inn tollir heima.
En Einar var eirrar skounar a a vri
skammgur vermir, tli a heimti ekki alt pennga,
skylt og vandalaust, landinu ir ekkert a keppa vi
sjinn, tli hann fari ekki smu leiina og hinir
strkarnir, egar a kemst upp, svo er a horf;
land er land, sjr er sjr. Hvernig fr ekki fyrir honum
rarinum sluga Urarseli? Hann tti rj sonu,
fleflda menn, eir voru ekki fyr komnir legg en eir
hurfu til sjs, einn
druknai og tveir lentu Amrku. Krotuu eir kanski
brfmia til hennar mur sinnar vor egar hann fair

eirra d? Nei, ekki par, aukin heldur eir sendu henni

svo miki sem tveggjakrnupenng henni til hugarlttis
sorginni, og n er gamla konan sest upp hsmensku
me dttur sna hj prestinum. Einar Undirhl bjst
vi a a mundi fara eitthva lkt fyrir sr, a minsta
kosti voru tveir sona hans honum horfnir og s riji
orinn ofurefli.
En Krsi Gili taldi a ekkert vri n a eiga brnin,
a er ekki nema leikur hj gamalmennunum, a trir
einginn hva au ta, fair hans d hlfnrur fyrir
ri. Og einsog i viti hefur a dmst mig upp
vilnun tsvari a forsorga hana teingdamur mna.
Hn hefur n tvo um ttrtt. Og svo er hn ellir
kellngin a vi urum a hafa gt ambounum okkar
fyrir henni sumar, v hn var tsetin me a fela au.
(nnur eins eljumanneskja sem aldrei gekk verk hendi
frr, tautai rur Niurkotinu.)
i urf aungvu a kva piltar, sagi rir
Gilteigi, fair Steinku eirrar sem hafi murhsum
gert fur sinn a kalli, n fyrirvara, veturinn ur,
synirnir bjarga sr hvar sem eir kunna a lenda, og
gamalmennin endist von r viti fer aldrei svo a
au irkkvi ekki uppaf me t og tma. En dturnar,
piltar, eim fylgir s friur sem g funda aungvan af
a komast essum erfu tmum, ea haldi i
sosum eim ngi leingur ullarsokkarnir sem unnir eru
heima r gu elbandi? Nei, hgmaskap og
sturlngald vilja r hafa alt ri um krng.
Fjallkngurinn: Og margur hefur n haft ngju af
snum dtrum, a er munur a hafa eitthva frjlst
og glalegt hlaupum hsinu.

Ja sr er n hver glein. Ef r f ekki fullar hendur

fjr a negsera me kaupstanum, heimta r a
f a fara vst, og helst suur, alt er ntt ellegar. Og
ef hvorugu er ansa, leita r bara uppi friinn
innan sveitar. a byrjar v a r heimta a vera
tmum bmullarsokkum sem ekkert eru anna en
hismi og snuiri, og arna fleygja r t
penngunum fyrir ennan fjanda sem ekkert skjl er ,
ekki vanti a, ng er a upphtt, helvtis hrkinn
s arna, ekki m a minna kosta en a ni alla lei
upp krika, en ef svo sprettur v lykkja, hvar er a
? minni t tti fullforsvaranlegt a kvensokkur
tki rtt upp sklmina ganhaldinu og
tti mrg stlkan dgur kvenkostur, enda var
minni friur kvenjinni, og kanski ekki siur a
lyfta pilsunum jafnhtt og n tmum.
Ja hva sem um a er, sagi fjallkngurinn, er
mgulegt a neita v a a fer minna pilsin n
dgum en hr fyrmeir.
rir: Og hvar endar a? Eg hef a r reianlegri
tt a n ku ekki bmullin duga leingur, n ein a
hafa feingi sr hvorki meira n minna en
silkibandssokka.
Silkibandssokka ? ? ?
J, segi og skrifa silkibandssokka, hvorki meira n
minna en r hreinum silkiri. g get nefnt hana me
nafni: a er hn midttir prestsins, s sem syra var
fyrra. (O, essu hefur n lklega veri skrkva upp,
tautai rur Niurkotinu afsakandi nir skeggi.)
Ja margt megi a henni Steinunni minni fnna,
er hn ekki lygnari en hver annar, og hn fullyrir t
svarinn ei a hn haf s hj henni. Fyrst httir

kvenflki vi hnjskjlin af einumsaman tepruskap og

rfldmi, san koma krkhir bmullarsokkar, a er
ekki leingi a koma lambsveri, fyrir n utan alt
anna glngur, svo er fari a skera neanaf pilsunum,
og rv friurinn er kominn a stig, er
nttrlega skamt til ess a silkibandssokkarnir komist
upp minn, og lklega ekki framar nein pils. (rur
Niurkotinu: Ekki hef g geta feingi mr buxur sj
r.) Og hva hafa r svo uppr v? Ekkert er
trngin. En egar ekki er til framar heiarlegur
einkimti og rlegt kveneli jinni, hvar stendur
hn ? a bognar baki einhverjum gamla
ppanum a standa straum af llum eim lausaleik.
Einhver
skaut
v
inn
a
ekki
vanrifust
prestsdturnar rjr.
rir: J tli a s ekki munur a byrja ri me v
a f fmtn hundru krnur tborgaar r
landssjnum fyrir ekkert, segi og skrifa ekki nokkurn
skapaan hlut, utan blvaa ekkisens srviskuna. Slkir
menn eru ekki almennngur.
rur Niurkotinu: g mynda mr a a s n
ekki satt a hann fi fmtn hundru tborgaar. tli
honum s ekki bara lofa v.
rir: g sn ekki aftur me a.
O honum er n ekki als varna, saunum, sagi
Bjartur , v hann kunni aldrei vi a heyra illa tala
um prestinn, sem hann mat mikils undirniri vegna
fjrkynsins, vria hann
,
hrtana, karllftin, lrur s. Og heldur vildi g einn
hrtinn hans en allar dturnar, jafnvel g feingi

fmtn hundru krnur tilbt. En meal annarra ora,

hva haf i frtt r nera.um kjtprsana haust?
Fjallkngurinn sag.i r frttir af v, sem honum
hfu borist til eyrna, en r voru ri reikular einsog
ttt er um verlagsfrttir. kva Hrollaugur Keldum
uppr, leigulii einni af jrum hreppstjrans, og
sagist mundu lta sna dilka til Jns Mri einsog
ur, honum tti hann a gjalda leigurnar hvortevar,
en afgnginn greiddi hann reium penngum,
karlflkinn, a mtti hann eiga, og hann keypti illa
er betri ein krka hendi en tvr skgi, og
nera sr maur aldrei pennga fyrir nitt, ar er ekkert
nema skuldin.
Bjartur neitai v ekki a a gti veri frlegt a
sj pennga einstku sinnum, en egar um a er a
ra hvar maur eigi a skulda, er illskrra a
eiga vi Bruna, s sem aallega si pennga
viskiftum vi hreppstjrann, a vri hreppstjrinn
sjlfur. Hreppstjrinn vri listamaur v.a versla vi
sem Bruni kri sig ekki um a hleypa reiknng, og
borgai heima hrai tvo riju parta af v sem Bruni
bau Firinum. En hva fr hann fyrir a fti sur
Vk? Helmngi hrra en sem Bruni bur, minst. Hann
lagi inn f hundruum egar arir lgu irm tugum
og skamtai sr veri sjlfur Vkurverslun.
(O a er n varla satt hann geri a, sagi rur
Niurkotinu, sem aldrei tri mjg miklu einu. Og mikil
er httan. Og drt a kaupa menn til a reka f alla
essa lei suryfr heiar og hru. Og vera oft
vanhld leiinni.)
Afturmti vildi fjallkngurinn halda v fram a a
hefi ori ln margra a f a komast bk hj Bruna.

Bruni sr altaf fyrir v a hans menn haf sig. Vissi

nokkur til a hann hefi neita manni um ttekt, sem
hann tk tryg vi anna bor? a er satt, honum er
illa vi a lta af hendi pennga essum erfu tmum,
og mrg au rin sem ekki hefur sst penngur til
sveita, og knfnn er hann munaarvruna, satt er
a, en a hann lti sna menn ola beinan skort, a
hefur skjaldan komi fyrir, utan ann skort sem
hjkvmilegur er, til a mynda vorin. Annars leit
fjallkngurinn svo a v fri fjarri a alt vri komi
undir penngum. Margir gtismenn hafa komist til
mannvirnga n ess a hafa nokkurntma hnoa
hinn tta leir. Meal annarra ora, btti hann vi
essu
til rttngar, sslumaurinn var a mlga vi mig
nginu vor hvort g vildi ekki tilnefna einhvern
byggilegan mann sem vel hfan astoarhundalkni.
Rtt er a, sagi Bjartur. Ekki dugir a forsma
hundana, og einsog munt hafa frtt ht g v
brkaupinu mnu vor a lkna minn hund sjlfur ef
eir laxrast ekki af nu sktbrasi.
a kemur ekki til nokkurra mla sem heyrst hefur
fleygt, aftk fjallkngurinn me embttissvip, a au
hundalyf sem g hef feingi beint fr hraslkninum
su einn eur annan mta gllu ea flsu. En hitt er
satt a einginn einn maur getur svari a undir
sluhjlparei a lyf komist fullkominn htt ofan
hvert og eitt einasta kvikindi af llum essum sg. Og
a er essvegna sem sslumaurinn er eirri skoun
a annar trverugur maur veri annahvort skipaur
ea settur mr til astoar vi etta starf.

Bndurnir komu sr saman um a a hr vri sst

vanrf ruggra agera, v jafnvel tirausmri
hefi bori vnka sasta vori.
J, g arf a hugsa um a ml, sagi fjallkngurinn
me
framhaldandi
byrgartilfnnngu.
a
er
viurhlutamiki starf, a s ekki beint okkalegt
fremur en arar lknngar. Og a theimtir gan
mann. a gti vel svo fari a mr tkist a herja
tr sslumanninum fullsmileg daglaun fyrir ann
tilvonandi astoarmann vi etta starf. En sem
stendur hef g ekki umbo til a lofa neinu.
Ja g stng upp hreppstjranum tirausmri,
sagi Bjartur, sem tti erftt me a upprta
hreppstjra ennan r huga sr. g f ekki betur s
en hann vri fullforsvaranlegur astoarhundalknir.
En hvorki gamani n alvaran essari uppstngu
fkk neinn verulegan byr hj gestum hans, eir grettu
sig aeins ofurlti nglyndislegu hi, og geru ltil
hlj me nefjunum.
essu kom Rsa me kaffi, en bolarnir voru fir
svo a var a drekka tvennu lagi.
i urf ekki a kva v, dreingir, a vera
magaveikir af rjmakaffinu Sumarhsum, sagi
Bjartur, en baunin er ekki spru.
tli maur prf ekki danska rjmann, sagi
fjallkngurinn, dr fleyg r brjstvasa snum og tk r
tappann, en stirum
g kann einlgt betur vi a geta glatt mna
kunnngja fjalli, sagi leitarfornginn. Hver veit nema
mnir kunnngjar gleji mig aftur byg, og btti
vi um lei og hann helti t kaffi eirra: a hafa
veri ng tsvr eim smrri undanfarin r einsog

i kannist vi, en svo gti fari a eir sem litlu hafa

a mila eignuust mlsvara hreppsnefndinni uren
lkur. Svo tlum vi ekki meira um a.
Brki i kleinutorturnar, dreingir, sagi Bjartur, og
ekki skulu i spara blvaar ekkisens sykurkrturnar.
Heltu aftur bollann hj fjallknginum okkar, Rsa.
Ja dreingir, sagi fjallkngurinn egar brennivni
var komi sta, eitthva mun ykkur hafa dotti
hug yfr orfnu sumar, umhleypngasamur vri.
J n vri tilvali a heyra eina vel dra, sgu
mennirnir.
J a er n annig um mig, sagi Einar, einsog allir
vita, fst g ekki vi a yrkja drt, sem kalla er.
v litla sem g set saman vi tkifri, reyni g a
halda mr vi sannleikann.
a var ekkert launngarml a Bjartur
Sumarhsum hafi litlar mtur skldskap Einars, v
hann var alinn upp vi forna bragarhttu og hafi
vinlega haft fyrirlitnngu slmakveskap og ntsku
ljmlum, sem og llu einskisveru hugarflugi. Fair
minn, sagi hann, var kvmaur mikill og
hagmltur vel, og honum g a akka a g kyntist
bragsetnngu nga aldri, og hef haldi v vi san,
rttfyrir allan nmins hugsunarhtt strskldanna,
einsog til a mynda rausmrarmaddmunnar. g fkk
arf rmnaflokkana hans fur mns sluga, g sj,
og a ver g a segja, voru uppi snillngar
landinu, a voru n karlar sem ekki rugluust
bragarhttunum, a voru menn sem ekki urftu a
hafa meira en fjrar hendngar vsunni, en a var lka
hgt a fara me aldrurnar eirra fjrutu og tta
vegu og altaf var meinng v. eir voru ekki a fla t

ennan Ijmlastl sem er uppfyltur af st og

hjartveiki og hgmlegum slartaustri, en prestana
ltu eir hafa fyrir a yrkja slmana. a voru menn
sem ekki voru a vla ea berja sr brjst, til a
mynda lfarsrmur me essum lka litlu flkorustum,
sem voru hver annarri hreystilegri, ar voru n kappar
sem ekki lgu hundflatir fyrir kvenflkinu, til rttngar,
sslumaurinn var a mlga vi mig nginu vor
hvort g vildi ekki tilnefna einhvern byggilegan mann
sem vel hfan astoarhundalkni.
Rtt er a, sagi Bjartur. Ekki dugir a forsma
hundana, og einsog munt hafa frtt ht g v
brkaupinu mnu vor a lkna minn hund sjlfur ef
eir laxrast ekki af nu sktbrasi.
a kemur ekki til nokkurra mla sem heyrst hefur
fleygt, aftk fjallkngurinn me embttissvip, a au
hundalyf sem g hef feingi beint fr hraslkninum
su einn eur annan mta gllu ea flsu. En hitt er
satt a einginn einn maur getur svari a undir
sluhjlparei a lyf komist fullkominn htt ofan
hvert og eitt einasta kvikindi af llum essum sg. Og
a er essvegna sem sslumaurinn er eirri
slcoun a annar trverugur maur veri annahvort
skipaur ea settur mr til astoar vi etta starf.
Bndurnir komu sr saman um a a hr vri sst
vanrf ruggra agera, v jafnvel tirausmri
hefi bori vnka sasta vori.
J, g arf a hugsa um a ml, sagi fjallkngurinn
me
framhaldandi
byrgartilfnnngu.
a
er
viurhlutamiki starf, a s ekki beint okkalegt
fremur en arar lknngar. Og a theimtir gan
mann. a gti vel svo fari a mr tkist a herja

tr sslumanninum fullsmileg daglaun fyrir ann

tilvonandi astoarmann vi etta starf. En sem
stendur hef g ekki umbo til a lofa neinu.
Ja g stng upp hreppstjranum tirausmri,
sagi Bjartur, sem tti erftt me a upprta
hreppstjra ennan r huga sr. g f ekki betur s
en hann vri fullforsvaranlegur astoarhundalknir.
En hvorki gamani n alvaran essari uppstngu
fkk neinn verulegan byr hj gestum hans, eir grettu
sig aeins ofurlti nglyndislegu hi, og geru ltil
hlj me nefjunum.
essu kom Rsa me kaffi, en bollarnir voru fir
svo a var a drekka tvennu lagi.
i urf ekki a kva v, dreingir, a vera
magaveikir af rjmakaffinu Sumarhsum, sagi
Bjartur, en baunin er ekki spru.
tli maur prf ekki danska rjmann, sagi
fjallkngurinn, dr fleyg r brjstvasa snum og tk r
tappann, en stirum
g kann einlgt betur vi a geta glatt mna
kunnngja fjalli, sagi leitarfornginn. Hver veit nema
mnir kunnngjar gleji mig aftur byg, og btti
vi um lei og hann helti t kaffi eirra: a hafa
veri ng tsvr eim smrri undanfarin r einsog
i kannist vi, en svo gti fari a eir sem litlu hafa
a mila eignuust mlsvara hreppsnefndinni uren
lkur. Svo tlum vi ekki meira um a.
Brki i kleinutorturnar, dreingir, sagi Bjartur, og
ekki skulu i spara blvaar ekkisens sykurkrturnar.
Heltu aftur bollann hj fjallknginum okkar, Rsa.

Ja dreingir, sagi fjallkngurinn egar brennivni

var komi sta, eitthva mun ykkur hafa dotti
hug yfr orfnu sumar, umhleypngasamur vri.
J n vri tilvali a heyra eina vel dra, sgu
mennirnir.
J a er n annig um mig, sagi Einar, einsog allir
vita, fst g ekki vi a yrkja drt, sem kalla er.
v litla sem g set saman vi tkifri, reyni g a
halda mr vi sannleikann.
a var ekkert launngarml a Bjartur
Sumarhsum hafi litlar mtur skldskap Einars, v
hann var alinn upp vi forna bragarhttu og hafi
vinlega haft fyrirlitnngu slmakveskap og ntsku
ljmlum, sem og llu einskisveru hugarflugi. Fair
minn, sagi hann, var kvamaur mikill og
hagmltur vel, og honum g a akka a g kyntist
bragsetnngu nga aldri, og hef haldi v vi san,
rttfyrir allan nmins hugsunarhtt strskldanna,
einsog til a mynda rausmrarmaddmunnar. g fkk
arf rmnaflokkana hans fur mns sluga, g sj,
og a ver g a segja, voru uppi snillngar
landinu, a voru n karlar sem ekki rugluust
bragarhttunum, a voru menn sem ekki urftu a
hafa meira en fjrar hendngar vsunni, en a var lka
hgt a fara me aldrurnar eirra fjrutu og tta
vegu og altaf var meinng v. eir voru ekki a fla t
ennan Ijmlastl sem er uppfyltur af st og
hjartveiki og hgmlegum slartaustri, en prestana
ltu eir hafa fyrir a yrkja slmana. a voru menn
sem ekki voru a vla ea berja sr brjst, til a
mynda lfarsrmur me essum lka litlu flkorustum,
sem voru hver annarri hreystilegri, ar voru n kappar

sem ekki lgu hundflatir fyrir kvenflkinu, einsog essi

ntma afmorsskld, en ef eir vissu af frgum
kvenmanni, jafnvel annarri heimslfu vri, var
ekki a skum a spyrja, arna fru eir sta
vgami og lgu undir sig rki og jir og hlu
valkstuna fjllunum hrra.
eir rkkuu altaf um skldskap n ess a koma
sr samt, annar hlt sr vi fornskldskapinn og
hetjuandann ar sem hinn ahyltist a mannlega og
gulega, og vegna rgsins um stefnurnar var aldrei af
v a eir fru me lj sn ar sem bir voru
vistaddir, eim sem yrkja mjg drt httir vi a
ofmetnast meira af skldskap snum en hinum sem
yrkja sr til hugarhgar, leit Einar Undirhl, aftur
mti sagist Bjartur Sumarhsum aldrei hafa tst
miki skld, en a hlusta vgari skldskap en
hrnghendar ferskeytlur, a sagist hann ekki lta
bja sr, og vri g skld, sagi hann, skyldi g
ekki lta anna komast gng eftir mig en aldr
slttubnd.
N formerkti fjallkngurinn a var a koma kaf
skldin vi brjstbirtuna, en me v hr var hvorki tmi
n tkifri til a tklj slk mlefni fltti hann sr a
mila mlum og sagi:
g vona a i fyrirgef manni einsog mr, sem
aldrei hef geta hnoa saman bgu, g s a sletta
mr t essi fri. En g mundi leggja til a
skldskap vri vinlega farinn mealvegurinn milli
sannleikans og rmsins, a er a segja a menn rmi
aldrei anna en a sem eir geta stai vi, og segi
aldrei ann sannleika sem ekki getur rma.

S sannleiki sem ekki getur rma, sagi Bjartur, a

er einginn sannleiki. Rmi er sannleiki taf fyrir sig ef
a er rtt.
Sona lagan hugsunarhtt hef g aldrei geta skili,
sagi Einar Undirhl, og g er hissa a heyra vlk
or koma fr jafnskrpum manni. v rmi er aldrei
anna en rm. Og sannleikurinn er sannleiki.
En lafur Ystadal, sem vinlega var t ekju
egar tali barst a skldskap, en meira hneigur til
vsindalegra hugleinga og einkum ess sem
torskili er vsindunum, hann gat heldur ekki stilt sig
um a lta eitthva til sn taka essu
morgunsamkvmi, litlu vri, hann sem vinlega
var a leggja fyrir sig spurnngar og velta fyrir sr
viranlegum vifngsefnum.
Ja, rnargt er skrti krhausnum, sagi hann og
kom inn samtali einsog jfur nttu: N segja eir
a pskana beri upp laugardag a ri.
Menn setti hlja vi essari nng um stund.
Laugardag? endurtk fjallkngurinn a lokum hugsi.
a getur ekki stai heima. Pskana ber vinlega
upp helgidag.
Ja a er n a sem g hef altaf liti, sagi Olafur
Ystadal sigri hrsandi. En g hef tvlesi a almanaki
jvinaflagsins. Og ar stendur a pskana beri upp
laugardag.
a hltur a vera prentvilla, sagi fjallkngurinn.
Prentvilla almanakinu? Nei a kemur ekki til mla.
Einsog eir mundu ora a? En a er anna sem mr
datt hug. g man ekki betur en g haf lesi a
gamalli bk hj sra Gumundi, a g var ar
ntursakir fyrir nokkrum rum, og ar st a slin

gti teki upp v a seinka sr vissu tmabili. Og ef

a er rtt, er nttrlega mgulegt anna en
tminn gngi afturbak rnean. A minsta kosti
eitthva lti. Og biflunni er sagt fr v einum sta
a slin haf stai kyr.
Blessaur Olafur, sagi Bjartur. Lttu ekki nokkurn
lifandi rnann heyra a takir etta tranlegt. Maur
skyldi vara sig v a tra v sem maur les bkum.
Aldrei lt g bkur sem sannleika, og allra sst
bifluna, v a er einginn kominn til a hafa hemil
v sem stendur bkum. eir geta logi hverju sem
eir vilja, a minsta kosti sem ekki hafa veri
stanum. Ef a vri til dmis rtt a tminn geingi
aftrbak, ekki vri nema dag og dag, gti a
enda v a pskana bri upp jlin.
Ja g held mr bara vi a, sagi fjallkngurinn, a
sagan segir a Jess Kristur haf risi upp
sunnudagsmorgni. arafleiandi hljta pskarnir a
haldast sunnudegi, hvort sem tminn lur aftrbak
ea fram.
Ekki veit g a, sagi Bjartur , hvenr hann kann
a hafa risi upp; ea hver var til staar a votta a?
Eitthvert kvenflk, vnti g, a er miki a marka
hjartveikina kvenflkinu, ea hitt heldur. Til dmis var
kaupakona a sunnan Utirausmri hr um ri, hn
hlt hn hefi geingi framm tbur ar skriunum
um kvldtma eingjasltti, og a hann hefi reki upp
vl. En hva haldi i a a haf veri? a var
auvita helvtis urarktturinn breima.
Ja piltar gir, sagi fjallkngurinn, sem sur vildi
hleypa af sta flknum rkrum um fjarlg
vifngsefni, mr dettur hug rv hann Bjartur

mintist arna urarkttinn: Hva haf i hugsa

ykkur me skolla haust?
Eitt er hva menn hugsa, sgu eir, og anna hva
menn rast . tli a vri ekki reynandi a tala vi
hreppstjrann.
O tli hreppstjrinn veri nokkrum vandrum
me lgftu fyrir sna parta, sagi Bjartur. Tuttugu
refskinn seldi hann suur fyrra. Og fkk vel fyrir.
eir ttu von a hann mundi n halda fram a bta
hj smmennunum fyrir v, og blvuu skolla um
stund msum tntegundum, hann hafi biti
fyrrahaust og hann var viss me a bta aftur haust,
fjallkngurinn lyktai valdsmannlega sem svo a a
vri einginn vaf v a hann vri einn af verstu
vinum jarinnar. Og gamli maurinn r Niurkotinu
batt enda ennan tt samtalsins me v a
stahfa: Hann beit fyrra. Hann beit vor. Og hann
btur aftur haust.
Kaffidrykkjunni var loki, og fjallkngurinn rak
tappann aftur flskuna og stakk henni sig; a var
ori sauljst.
Ja, sagi hann og st upp, oft hef g komi hr
heiina, en aldrei einsog n. Mikill skelflegur munur.
a einhver eftir a sannprfa ann mun vondum
verum vetrardegi. etta hafa veri hfnglegar
vitkur. N tti maur a vera orinn vel fyrirkallaur
a hlaupa krngum blessaar skepnurnar.
En Bjartur vildi lta lta svo t sem sn gestrisni vri
nsta lti atrii, en hfuatrii, sagi hann, nga
sem g hef altaf stefnt, a er sjlfsti. Maur er
vinlega sjlfstur maur heima kotinu snu. Hvort

maur lifr ea drepst, kemur a aungvum vi utan

manni sjlfum. Og einmitt v lt g a sjlfsti s
flgi. essi frelsisr, hn liggur blinu, hver s sem
hefur veri annars egn hann skilur a.
J, sagi fjallkngurinn, g skil a. Islendngar eru
gomul sjlfstisog frelsisj. sland er upphaflega
bygt af frjlsbornum hfngjum sem vildu heldur lifa
og deya taf fyrir sig en jna erlendum konngi. a
voru samskonar menn og Bjartur. Bjartur og slkir menn
eru eir frjlsbornu slendngar sem slenskt sjlfsti
og slenskt jerni bygist fortinni og mun
byggjast nt og framt. Og ekki vanrfst hn
Rsa hr dalnum, svona bstna s g hana aldrei fyr.
Hvernig kantu vi ig heiardalnum, Rsa?
a er nttrlega skp frjlst, sagi hn og saug
upp nef.
J, sagi fjallkngurinn og var orinn einsog strbndi
hugsunarhtti vi brennivnsdropann sinn: Ef s andi
gagnsri ngu kynslina, bi karla og konur, sem
gagnsrir essi lingu
hjn, yrfti jn heldur ekki a lta kvafull
framin veginn.
Ja, sagi rur gamli Niurkotinu, ekki veitir mr
vst af a fara a verfeta mig leiis tslitinni
heybandstruntunni.
Hann st ar svo hrumur og samanskroppinn
loftskrinni eftir sna laungu vi og fu hugsjnir, a
a var erftt a komast hj v a segja eitthva,
einnig
vi
hann.
Svo
fjallkngurinn
klappai
hughreystandi xlina honum og sagi:
J, rur minn, lf okkar allra, a er n
nokkurskonar happdrtti.

Ha? sagi gamli maurinn sljlega og skildi ekki

essa samlkngu, v hann hafi aeins teki tt
einu happdrtti, og a var hr um ri egar
rausmrarfrin gaf mertryppi happdrtti fyrir
kirkjugarssjinn. Og v lyktai svo, a hreppstjrinn
dr merina sjlfur.
Pabbi minn, sagi konan, eftira hn hafi fylgt
honum t hlai, reyndu n a hla vel a r
gngnakofanum ntt.
Eg veit sannast a segja ekki hva g er a eltast
etta vi ljnstygt dilkf uppum fjll og frnindi, kominn
ttrisaldur, og varla maur til a hrngsnast
leingur krngum sjlfan mig heim hlai, sagi hann og
lagi upp tauminn hesti snum.
Mennirnir skildu rakka sna, sem lgu flogum
hlavarpanum, en kindin st enn tjru tnjarinum
og horfi jarmandi atferli hunda og manna. Gamli
maurinn hvarf til dttur sinnar, fr san a paufast
bak, og hn hlt stai fvrir hann mean, hann
hafi svart gruskinn hnakknum snum til mktar og
hlfar. Hn strauk hestinum hans um nef, gamla
Glsi, blessuum klrnum, sem hn mundi eftir fr v
hann var folald, og hva hafi veri miki um drir
bnum, a var fyrir tjn rum, og brnin ll heima
Niurkotinu, au sem n voru horfn tum van geim.
Og var Smur alteinu kominn, mur r flogunum,
og hann ekti hana, gleymdi samstundis nafstnum
erjum og flarai uppum hana, lfrai af fgnui yfr
endurfundunum, og hn gat ekki seti sr a hlaupa
binn eftir unnildi til a gefa hundi fur sns.
g mundi bija ig a lna mr hann Sm ntt mr
til afreyngar, pabbi, ef g vissi ekki a f verur a

gnga fyrir, sagi hn. a er einsog mr s svo lti

traust essari kind sem hann tlar a skilja eftir hj
mr.
v bar Bjart ar a me Blesa taumi, hann kysti
konu sna snatri og sagi henni fyrir verkum mean
hann vri burtu, vippai sr bak og kallai Ttlu.
Og gngnamennirnir riu r hlai. Hn horfi eftir
eim austur mrina, fair hennar eftir hinum, ltur
hnakknum og bari ftastokkinn, gamli Glsir var svo
ngur keldunum.
11
SSUMARNTT
Nokkru sar tk a rigna, fyrst ofurmeinleysislega
um stund, en himinninn var allur uppgrinn, og innan
skams stkkai regni og ngdist, a er rignng
haustsins sem fyllir heiminn snum nga nii, nii sem
murleik snum minnir endanleg fallvtn bakvi
heiminn, hn ekur grma snum allan himininn, legst
einsog brjstngsli yfr hreppinn krafti sinnar kldu
ofstkislausu grimdar, tilbrigalaus og n herslu,
jafnt, jafnt, yfr alla ssluna, yfr falli mrgresi, yfr
yrjtt vatni, jrngra melana, biksvart fjalli fyrir ofan
binn, lokandi llum tsnum. Og hinn ngi vonlausi
niur lsir sig inn hverja ) smugu hssins, liggur
einsog hella fyrir eyrum, umlykur fjarlgt og nlgt
einsog vintralaus saga r lfnu sjlfu, httlaus og n
stgandi, aeins mtstileg vdd sinni og breidd,
yfryrmandi. Og hr dummar hi litla hs me einni
hjartveikri konu botni hins hyldjpa niandi regnhafs.
Hn hafi teki sr plgg hnd til vigerar, en hafi
egar til kom ekki sinnu neinu starf, sat aeins vi
gluggann, dleidd af lamandi ninum, og stari slj t

hi gra myrkur dagsins. Hn virti barnslega fyrir sr

hvernig pollarnir mynduust gluggakistunni af vatninu
sem stlai inn. En egar leingra lei daginn tk a
hvessa, vindurinn lamdi regni undan sr strum
hvium einsog hjarir, essar regnhjarir ustii nean
mrina rjkandi hvtar, tku sig lgun einsog
holskeflur, risu, hnigu ea brotnuu.
Kindin var htt a jarma tninu og hafi fjarlgst
tjurstaurinn eins lngt og bandi leyfi, st hm
me hfui niurvi jr og beitti hornunum veri,
og fyrstu vorkendi konan kindinni a hafa ori fyrir
essu lni, ein af llum fjallsins kindum, a lta
parraka sig hr, hn kva a draga hana skjl. Kindin
vildi hlaupa burt egar hn s konuna
nlgast, en tjurbandi takmarkai flttann, og konan
tk bandi hnd sr og fkai sig eftir v uns hn
hafi hendur kindinni, greip um horn henni, tk hana
milli fta sr og dr hana inn binn, lt hana lausa
myrku hsinu niri og lokai. Kindin kunni fljtt ilia vi
sig bnum; egar hn hafi hrist mestu vtuna r ull
sinni fr hn a a fram og aftur um hsi, og egar
hn hafi geingi r skugga um a hn tti han ekki
tkvmt byrjai hn a jarma, a tk undir bnum.
Konan vildi sna henni gestrisni og bar henni vatn, en
kindin i ekki, bau konan henni hey, en hn
snerti a ekki, hn hljp undan konunni felmtru,
stanmdist einhverju horninu og horfi hana
tortrygnisaugum, loggrnum myrkrinu, stappai
glf einsog hn hefi htunum. Loks bau konan
henni fsk og brau, en egar alt kom fyrir ekki gafst
hn upp, en kindin hlt fram snum hvella felmtsfulla
jarmi bnum.

 essu gekk frammundir rkkur. Konan eldai sr

graut og t hann, og var ori dimt, en hn tmdi
mgulega a lta eldinn deya, a var svo
hrslagalegt, og vtlai inn undan sperru tveim
stum, auk ess var ekki til neitt ljsmeti bnum,
en Ijsinu br ryggi mannsins og arnst ltilli gl
sem er ekki ltin deya t. Hn sat leingi vi masknuna
og lt masknuhurina standa hlfa gtt svo hn gti
s eldinn, hn fr a lifa munai og hitai sr kaffi
af gjf mur sinnar og t sykur af smu gjf, fmm
mola stainn fyrir einn, v etta var sykur sem hn
tti sjlf. Hn drakk kaffi hgt og hgt, bolla eftir
bolla, og horfi stugt glurnar til a halda fr sr
beyg nturinnar sem stti fri a last milli skinns
og hrunds og smjga gegnum hrygginn; hn rifjai
upp rninnngar snar og lei nstum v vel eitt og eitt
andartak. Loks var kindin gnu, hn hafi lagst nir
hsinu. En vindurinn hafi frst aukana, niur
regnsins breyttist smmsaman efldari og efldari
stormhviur, og a buldi glugganum, sveipirnir ltu
frilega krngum binn. N var svo lii kvlds a
konan ori varla a hreyfa sig fr vlinni, svo rngi
hreinu sem henni tti myrkri umhverfs, hn
hniprai fturna uppundir sig og fl hendurnar brjsti
sr, fanst einhver mundi n r ef hn rtti r tfr
sr. Hn reyndi a halda huganum sem fastast vi
minnngar snar sr til verndar. En egar hn hafi seti
annig leingi og jafnvel tekist a gleyma kva snum,
var kindin orin reytt a liggja, reis ftur og rak
upp jarm af ferskum krftum myrkrinu fyrir nean,
hvellan og skerandi. a var einsog hn hefi alteinu
ori hrdd; einsog einhver hefi sngglega reki hana

upp me forsi; um stund var eingu lkara en hn vri

elt, hn hljp horn r horni styg; tvvegis nam hn
staar og stappai, bls framan einhvern. Hvern? a
hefur vonandi ekki veri neinn.
Loks lddist konan framm loftskrina og sagi:
Kindakind, ekki vera hrdd.
En hn fkk hjartsltt af a heyra rdd sna myrkum
manntmum bnum, auk ess ekti hn ekki rddina
sjlfri sr, hn ekti ekki svo frnlega rdd. Og arna
stendur konan loftskrinni, og einu vetfngi er
kvinn fyrir heillum essarar ntur orinn a
veruleik, a fer gegnum hana lamandi hrslngur
ofanr hnakkanum nireftir hryggnum, einsog sandi
srsauki: a var einhver nir hsinu, einhver sem
rst kindina, greip hana fjandsamlegum tkum, greip
fyrir kverkar henni svo jarmur hennar stvaist
mijum klum, kastai henni uppa einum veggnum,
einhver, eitthva, uns hn rak enn upp jarm,
ttaslegnari, rngnari rvlnan en nokkrusinni fyr.
Nei, konan fll ekki rnegin, heldur reifai sjlfrtt
eftir meira hrsi til a bta eldinn, hrsi var hennar
eina von, glur ess, hinn bli snarkandi eldur ess,
fyrir eingan mun mtti deya t stnni, nei, a hefur
vonandi ekki veri neitt, sagi hn og stakk kvistunum
inn masknuna me sljum fngrunum.
Einhver, eitthva; vonandi ekki neitt. Hn hafi
einsett sr a h'vla hug sinn vi skoun hinnar litlu
glar, vi eld sns litla heimilis, ann eld sem brennur
fyrir hugsjn sjlfstisins, hugsjn frelsisins, draugar
voru ekki til, Klumkilli eim mun sur, til var aeins
gur gu frelsisins heiinni, s gu sem upphefur
manninn yfr hundana (kanski). Hver vissi nema hn

sjlf vri orin hreppstjrakona eftir tuttugu og rj r,

einsog frin IJtirausmri? Lf er nokkurskonar
happdrtti, einsog fjallkngurinn hafi sagt vi pabba
hennar, blessaur gamli maurinn, skyldi hann n
ekki f lngnablgu essu happdrtti, sjtugur
maurinn, a liggja ti gngnakofa ntt, nei, hn vildi
ekki hugsa um a, mtti ekki hugsa um hi illa heldur
hi ga og fagra, , fgur er vor fsturjr, j hn er
fgur. Konan hafi leingi leingi ekki gert tilraun til
saungs, en n saung hn etta fagra kvi myrkrinu
fyrir framan eldinn, a var fyrsta skifti sem hn
saung hr heiinni, en egar til kom
gtu raddbnd hennar ekki sami sig a svo fgru Iji,
hvernig sem hn fr a ni hn ekki laginu heldur
saup aeins hveljur, hlfkf rdd hennar skrikai taf
hverjum tni, og v leingur sem hn saung eim mun
rara sl hjarta hennar af ngistinni vi rdd sjlfrar
hennar, aldrei hefur nokkurt ttjararlj veri sngi
af slkri tilfnnngu. Og kindin hlt fram a jarrna sitt
gegnum saung hennar, samskonar ngist, aldrei hefur
neitt ttjararlj komi skrara fram saung.
Ma-haj-aj-.
Seinast var kominn jarm kindarinnar einhver
sturlaur tnn, hryglukendur og msandi, konan fr
jafnvel a efast um a etta gti veri kindin sjlf,
etta var ekki leingur jarmur, a voru mtlegir
kveinstafr, var illvtturin kanski a murka r henni
lf? ruski og brambrlti hlt fram me litium
hvldum, a var gripi um stigann og lmast
hurunum, a hrikti llum vium, san var hl a
undanteknum stormhviunum glugganum og
hjartsltti konunnar, hn var a vona a herhlaupin

vru n liin lvj, a kindin vri gnu, en egar

hjartslttur hennar var aftur tekinn a stillast, var
sngglega reki bylmngshgg barhurina svo undir
tk bnum, herhlaupin hfust a nu me skrunngi
og undirgngi einsog alt tlai um koll a keyra, hrapi
og hruni, skrlti og dnkjum, fyrst hlt konan a a
vri fjalli, san hlt hn a n vri brinn rofnn a
framan, en var reki upp hvsandi skur, og
skildi hn a a var veri a kyrkja skepnuna. Konan
hlt sr rmmarann titrandi af skelfngu, og bar sr
munn gus nafn og frelsarans upp aftur og aftur
skynlaust, einsog maur sem er a bijast fyrir
andltinu. Seint og um sir tk hn a smeygja sr r
yfrklunum me mestu varkrni, en hafi ekki or til
a htta sig til uls, v me hverri hreyfngu gat hn tt
a httu a vekja upp r duldu gnir sem leynast
myrkrinu. Hn mjakai sr innundir sngina og fann
helst frun v a breia a sr svo tt a hvergi gysi
innundir, dr uppyfr hfu. Hn l annig leingi me
titrngi lkamanum og verk fyrir hjartanu, eingin
minnng gat hugga hana leingur, ngistin er sterkari
en ll hamngja lfsins samanlg, hn reyndi a festa
von sna fjarlga dagrennnguna, v maurinn leitar
altaf a einhverju sr til huggunar, og essi
huggunarvon, jafnvel eftira ll sund eru loku, hn er
merki ess a hann lifr. Nttin er aldrei svo myrk og
laung a menn festi ekki von sna fjarlgum
dagrennngum.
annig titrai hn ngist sinni leingi leingi. A lokum
tk a sga hana ruglkendur hfgi sem var rauninni
hvorki svefn n hvld, a var einsog erftt feralag sem
maur fer a sr nauugum, gegnum landlausan heim,

n tma, ar sem hn mtti trlegustu atburum r

fortinni a nu, og flki sem hn hafi ur ekt, hi
nttrlegasta essum snum var a hve skrar r
voru, hve hugnanlega nkvmar, hn heyri aftur
seimdrtt laungu gleymdri rdd, rdd sem aldrei hafi
skift neinu mli, s aftur laungu gleymda hrukku
andliti sem hana hafi vinlega gilt einu. Hvert andlit
sem bar henni fyrir hugskotssjnir leitaist vi a grafa
sig inn vitund hennar einsog ta. Til dmis s hn fyrir
sr myndir gesta sinna fr v morguninn ur me
slkum innviruleik a a nlgaist fullkomna svfni.
essar myndir, sem geru hana ttaslegna hlutfalli vi
skrleik sinn og nkvmni, r leituust vi a brenna
sig vitund hennar svo eingin lei var framar a m
r burt: eir stu hr syfjulegri hlfbirtu
dagrennngarinnar me essi hlfstirnuu andlit,
einsog dauir menn sem vr ekkjum r draumum, eir
koma til manns og ltast vera lifandi, og samt veit
maur drauminum a eir eru dnir, v maur heur
veri vistaddur jararfr eirra endur fyrir laungu. Hin
nglyndu vlegu glott eirra voru glott daura manna.
Umruefni eirra, hjrnuleg murleik snum, voru
umruefni daura manna, grma eirra einsog
hlffrosi skni yfr hryllngu eirrar gltunar sem hefur
gleypt , og eingum heilvita manni dettur hug a eir
muni nokkru sinni vera strbndur. Bjartur hafi
einusinni gert r fyrir v a yera orinn hreppstjri
eftir tuttugu og rj r, en hvar vgr gg , spuri
konan. Fair hennar hafi einnig tla a vera
strbndi, kanski hreppstjri, hann hafi feingi sr
kornmyllu og sett lkinn, en hvar l hann ntt? I ntt
l hann sjtugur inn rfum, giktveikur, ftfinn,

aumur fyrir brjsti, og kornmyllan st vallgrin

lknum. Hvar voru leggir barnanna r Niurkotinu og
kjlkar eirra? I sku hafi hn fest vonir snar
mynduum hjrum, sspenum hesmiklum km og
ktum sthpum me fgrum grahestum sem hn
tti sjlf fjalli, og hana hafi dreymt a vera eins
gfu og skldmlt og hreppstjrafrin, og ba frgu
hsi. Hvar bj hn n? Hvar voru hjarir hennar, hvar
gfur hennar? Hn tti eina kind og var tplega
skrifandi. Sem barn hj myllukofa fur sns hafi hn
veri rk, voru vonir hennar kr, draumar hennar
skldlegir hestar. essi lkur
lieirna hafi sn saunghlj. essi myllukoi seiu hai
aldrei veri mylla, hann hafi sna srstku sl, vlka
a ekkert lfnu sar jafnaist vi slka sl, hn s
enn fyrir sr leggiim og kjlkana bakkanum vi
kofann, og uskelina sna scm fair hennar hafi
fundi vi sj, henni hafi tt vnt um uskel,
a var drgripur ofar vermti heimsins, ekkert
systkinanna hafi feingi a leika sr a hennar
uskel, hva gat hafa ori af minni uskel?
M-a-a-a.
einni svipan hreif skerandi jarmur kindarinnar hana
r leislunni, hann tk sig alveg trleg hlj
hlustum hennar andflunum, hana minti a kindin
hefi veri drepin en risi n upp fr dauum eftir rjr
stundir
me
fulltngi
djfulsins.
essi
hsi
neanjararjarmur, hann gat ekki komi fr nokkurri
skapari skepnu, etta voru skur hinna pndu slna
sem tala er um gusorabkunum, allir djflar og
forynjur heiarinnar hfu safnast saman essari einu
kind til ess a skra, afturgaungur frilausra manna,

brn sem skilin voru eftir undir hellu urinni, ftkir

menn sem skornir voru hls vegna mergsins
beinunum, pfatrarflk sem hatast vi gu og jess og
rir a eitt a draga me sr alt lifandi nir
tortmngu sna. annig lei essi ntt.
Seint og um sir vogai konan sr a ggjast
uppundan snginni, og sj, a var dauf skma
bastofunni, hn uppgtvai sr til segjanlegs
hugarlttis a skamt lifi ntur, eftir altsaman getur
fari svo a dagur renni, jafnvel eftir hinar
voveiflegustu ntur, vindinn hafi lgt, en regni hlt
fram, umlukti alt fjr og nr me snum nga
slotlausa nii. Og kindin hlt frani a jarma. En eftir
v sem skman x bastofunni, a sama skapi
breyttist geblr konunnar, hin mttlausa sturlun
nturinnar laut lgra haldi fyrir hugrekki rsandi dags.
A lokum var svo birt a hn hafi eingan tta framar
af skepnunni. Hn hatai hana. Hn leit hana sem
vin. Hver jarmur til vibtar var einsog ola sem helt er
eld. Hva sem a kostai skyldi hn loka
vttarkjafti kindarinnar, hn bei ess eins a
dagur frist hrra loft, til ess a hugrekki hennar
yri fullkomi, gti ekkert framar aftra henni fr
v a rast dri og ra niurlgum ess, murka
r v lf einhvern htt; hvaa htt sem vera
skyldi. A lokum oldi hn ekki leingur mti, heldur
spratt frammr rmi snu. Hn hirti ekki einusinni um
a klast yirklum snum,
heldur
gekk
um
bastofuna
berhandleggju,
hlfnktum barmi, andvkufl, gljandi augum, vilt.
Hn reifai fyrir sr uppundir mnisnum hlfbirtu
morgunsins, og dr ar tundan sperru lj Bjarts vafnn

 pokadulu, vafi utanaf, bar hann uppa glugganum,

leit blai, reyndi bit ess hri snu. San gekk hn
ofan. Kindin hljp eldstygg um hsi fr vegg til
veggjar, og konan eiti, hnjtandi um ambo og
reipadrsur sem falli hfu glf kyrleika
nturinnar, en hn var ekki leingur hrdd, eingar
grillur gtu trufla kvrun sem hn hafi teki, og
eftir nokkurn eltngarleik tkst henni a handsama
kindina. San leysti hn tagl r reipi og dr kindina
framm bjarhelluna. Kindin sparn mti og bls
ndum nsum. Hn dr hana niur tni, nira
lknum, ar sem hann rennur t mrina. ar lagi hn
hana niur, annig a hfui vissi framm
lkjarbakkann. Hn njrvai reiptaglinu um ftur
henni. a var ori verkljst.
Hn fr sr a eingu slega, strauk ullina fr
vaungum kindarinnar einsog vanur sltrari, en n hafi
skepnan skynja daua sinn, hn titrai undir hndum
konunnar, emjai opnum munni, tndum nsum,
braust um kaft bndunum. En ll vikvmni og
miskunn var konunni fjarri essu augnabliki, hn
settist tvvega ofan liggjandi kindina, reyndi a skora
skrokkinn milli fta sr, og tkst loks a stva hana
svo a henni tti sr htt a bera ljinn a hlsi
hennar. Ljrinn var milngi gur skurarhnfur, v
tt fjurin biti fr hann svo illa hendi a srstaka
agslu urfti til a skaa ekki sjlfan sig, hn var a
tvhenda hann, og misti um lei alt tak hfi
kindarinnar fjrbrotunum. En hn lt ennan
torveldleik ekki aftra sr neinu, heldur hlt fram a
sarga og saga hls kindarinnar, heitar blgusurnar
spttust upp andlit henni, hendur hennar voru lrandi

 bli, og smmsaman mddi kindina svo blrs a

hn htti umbrotunum, htti jafnvel a lyfta hfinu,
korrai aeins me opnum munni. Loks hitti konan
hlsliinn. Hn rsti egginni dpra og dpra, a fr
lostafullur krampi um skepnuna, ar sem hn l
skoru milli fta konunnar, sast hristist ekkert nema
dindillinn. var hlsliurinn svo opinn a s hvta
mnuna, og hn skar vert mnuna, a fr enn
einusinni um kindina augnabliks skjlfti, svo var hn
dau. San skildi konan hfui fr skrokknum og lt
leka fram r strjpanum nir lkinn, a var dlti
bl grasinu. Konan settist niur vi lkinn og voi
sr um
hendur og andlit undir fossbununni, urkai vandlega af
Ijimm me mosa. a sl a henni hrolli og hn var
mttfarin, nsltim slj, og geri sr ekki frekari grein
fyrir v verki sem hn liafi unni, reikai heima
bnum til a kla sig og settist nim sitt, sng
hennar var liin hj, hn hafi feingi hvtum snum
fullngt, og vi lausnina rann hana notalegur hfgi
gru morgunsrinu, hn hallai sr afturbak, kipti
snginni uppyfr bera xl sna og var egar sofnu.
a var ljs dagur egar hn vaknai aftur, hva
hafi hana dreymt? Hn strauk yfr andlit sr og augu til
a rjfa fortjaldi milli svefns og vku, til a skilja milli
draums og veruleiks, hana hafi veri a dreyma frna
IJtirausmri, hn fann a hn hafi eitthva a baki
sr sem yarai allan hreppinn, henni tti hn hafa
skori frna tirausmri hls. En egar hn leit
tum gluggann mundi hn eftir a hn hafi aeins
drepi eina saukind sem hafi ekki unni sr anna til
saka en vera a minsta kosti jafnhrdd og hn sjlf

einveru nturinnar. Hn hafi samt ekki neitt

samviskubit taf v sem hn hafi gert. Hn var aeins
mjg hissa. Hn skildi rauninni ekki konu sem
morgun hafi stigi uppr essu rmi, tsofn, me lj
einsog dauinn. Hn klddi sig, batt sjali um hfu sr
og var sama konan og gr, aeins var kindin htt a
jarma. Henni var egar ljst a n rii alt v a geta
huli fyrir Bjarti ummerki essa verknaar. En egar
hn kom nir bakkann ar sem kindin l hfulaus,
sparkai hn hana me tinum, og a var
sauarfall. Sauarfall? Ilver einasta fruma lkama
hennar vaknai til hlakkandi, fagnandi girndar gagnvart
essari stareynd, etta var ekki aeins sltur,
heldur einnig kjt. Kjt. N skildi hn loksins hva hn
hafi gert: hn hafi sltra sr soi. Hinn
sumarlngi draumur, sumarsins sti og helgasti
draumur hafi rtst.
Munnur hennar fyltist af vatni, likami hennar af
yndislegu hngri, sl hennar af hamngjusmum
forboum sanngarinnar. N var ekki um anna a
ra en rustra kindina snatri og setja pott hlir.
Hn leitai uppi sjlfskeinginn sinn og hvatti hann
me tveimur brnum, fr san a gera kindina til. Hn
hafi a vsu aldrei unni slkt verk upp eigi eindmi,
en oft veri vistdd blvelli, ekti aferina aalatriunum, skildi sundur innvolsi eftir bestu samvisku,
rakti upp mrinn, gtti ess a lta ekki innflin
gallsptast, skolai vmbina lknum. egar hi mesta
var agert bei hn ekki
leingur boanna, lieidur hljp binn og setti upp pott.
Hn tr t vlinda me mr, geri iur r lakanum,
stakk essu san pottinn samt hjarta og nrum.

Innan skamms ilmai allur brinn af sonandi sltri. Og

mean sltri kraumai pottinum lauk hn vi a gera
til kindina og fela ummerki sltrunarinnar, svoa jafnvel
hrafnarnir skyldu ekkert fnna, batt ristlinum um
dyrustafnn og risti hann, tk a hggva skrokkinn me
axarkjagginu og salta nir kassa.
Svo var maturinn soinn.
Kanski hefur aldrei veri forborin svo lostt mlt
vi besta bori nokkru strbndasetri einsog s
sem konan heiinni settist n a kotinu hj sr. A
minsta kosti hefur ekkert ljfmeti nokkrusinni kalla
fram jafnhelgan og upprunalegan fgnu lkama og sl
neytandans. fr dgum Gumundar rka alt framm
ennan dag, einsog ann sem hi tmlanlega
feitsalta brag mrvas vJindans veitti essari konu,
hi mjka kjtmikla hjarta r ngri skepnunni, hi
meyra fngera kjt nrans me snum srkennilega
keimi, og digrar lifrarpylsusneiarnar drjpandi af feiti
uppr suunni; hn drakk soi me, feitt og heilnmt.
Hn t og t leingi leingi, me smu grginni, einsog
hn tlai aldrei a sejast. a var hennar fyrsti
hamngjudagur hjnabandinu. eftir hitai hn sr
kaffi af gjf rnur sinnar og t mikinn sykur. Eftir
mltina seig enn hana gilegur hfgi, hn sat
fyrstu vi masknuna me hendurnar skauti sr og lt
hfui sga framm brnguna, en egar hn fann a
hn gat ekki leingur haldi sr uppi, hallai hn sr
enn upp rm sitt og sofnai. Og svaf Jeingi.
12
LKNISDMAR
Bjartur kom heim me f sitt a kvldi fjra dags, og
var horfnn aftur a morgni fylgd rnargra bnda

framanr sveit me fjrrekstur til kaupstaar. Hann

hafi haft viunanlegar fjrheimtur og rak kaupstainn
tuttugu dilka, tlf upp jararskuldina vi hreppstjrann,
en t afgnginn fkk hann a taka hj kaupmanninum
poka af rgmjli, saltkeilu, nokkur pund af hveiti, kaffi,
sykur og haframjl, smuleiis dlti neftbak. Hann
flutti einnig innvolsi heim r snum tuttugu dilkum og
var a rfara kaupstainn eftir essu vegna
hestfarinnar, sva lti, fr dagfari og nttfari. En
hann kaus heldur a fara rjr kaupstaarferir egar
gbndur fru eina, en setja sig flutnngsskuldir.
egar hann kom heim slptur r nturferum,
holdvotur r strrignngum haustsins, leirugur uppa
hnjm r blautum vegum, gat hann ekki anna en
dst a v hve konan hans var vel lits og bragleg,
hn var einsog gulrfan sem rfst best haustin, og
hugsai ekki leingur um forynjur, heldur hafi slept kind
eirri sem hann hafi sett henni til fulltngis.
Aungvuasur hafi Bjartur muna eftir henni hj
lkninum, v hann vissi a hjartveikin er rltur
sjkdmur sem getur teki sig upp msum myndum,
og allur er varinn gur. Hann dr uppr vasa snum
ltinn glerstauk me pillum sem hann hafi stt til
Finsens lknis, og fkk konu sinni.
a ku n vera krafturinn essum, sagi hann, a
ku n ekki hafa veri spru vsindin r, einsog
hundameulin. r eiga a halda llu innvortis vi l/i,
soleiis a maur arf ekki y einusinni a ttast
uppfallandi, a er eim nokkurskonar saf sem eyir
llum vessum, r taka fyrir allan rganda innflum
og gefa blinu alveg srstakan lfskraft.
Eonan tk vi gjfnni og v hana hendi sr.

Og hva helduru a g haf gef fyrir r? spuri

hann.
a vissi konan ekki.
Hva helduru a Finsen karlinn haf sagt egar g
tlai a fara a borga honum: vi skulnm ekki vera a
minnast ennan hgma, Bjartur minn, maur reiknar
ekki svo naui vi sna flokksmenn, segir karlinn. Ha,
segi g, aldrei hef g veri settur svo htt a vera
talinn me flokksmnnum lknisins fyr, einyrki fyrsta
bskaparri, segi g. segir hann: meal annarra
ora, Bjartur minn, hvar stum vi annars
kosnngunum sustu? Ja, hvar vi stum, segi g, tli
sjlfur alngismaurinn tti ekki a vita a best hvar
hann st? En hva sjlfan mig snertir st g ar
sem g stend, a g lt a einsog hvern annan
hgma og fordild egar vinnumenn og smbndur
eru a skifta sr af landsstjrninni, v a hlt g
a allir gtu s sjlfum sr a landsstjrnin er og
verur fyrir stru, en ekki fyrir smu, og eir
smu vera ekkert strri v a tla a fara a skifta
sr af eim stru. segir karlinn rtt sisona einsog
maur vi mann: etta er n ekki ldngis rtt hj r,
Bjartur minn, v landsstjrnin er fyrsta lagi fyrir flki.
Og ef flki hefur ekki vit a kjsa,
og helst a kjsa rtt, getur svo fari a
byrgarlausir menn komist inn landsstjrnina, og
etta verum vi allir a muna, ekki sst eir sem eiga
lti undir sr. J, segi g, v g nenti ekki a fara a
rta vi kariinn, ert n svo lrur Finsen minn, og
essvegna er a sem g hef altaf sagt, vi erum
hepnir hr sslu a hafa annan eins vsindamann til a
koma fram fyrir okkur alngi. v a m hann eiga,

karigreyi, lrur er hann, me essar fnu

lknishendur og gulli gleraugunum snum. En g hef
n ann si, segi g svo, a borga fyrir alt sem g
kaupi, a er n einusinni mn skoun a frelsi og
sjlfsti manna s v flgi a skulda ekki neinum
neitt, heldur vera sjlfum sr randi, og essvegna
tla g a bija yur, Finsen minn, a vera ekki feiminn
a setja upp fyrir andskotans pillulsirnar r arna, v
g veit a a eru gar og hollar pillur sem koma fr
yar hendi. En a var sama hva g sagi vi karlinn,
pennga mtti ekki nefna, vi munum bara hvor eftir
rum haust a mta rttum sta og rttri stundu
til a kjsa, segir hann, v n eru erfir tmar, segir
hann, n eru alveg framrskarandi alvarlegir tmar, og
liggja mrg vandaml fyrir nginu, og arf gtna
menn til a ra frammr essu llu, og vernda
aluna fyrir brilegum lgum, og berjast fyrir
sjlfsti landsins. Og svo stendur hann upp,
heiurshfnginn, og klappar mr xlina og segir: Eg
bi skp vel a heilsa konunni inni, og segu henni
a g sendi henni essar pillur til reynslu, etta su
einhverjar r vissustu pillur upp lkamsvessana til a
gera, og srlega vel lagaar til a styrkja hjarta.
13
SKLDKONAN
Um hausti komu oft gestir a Sumarhsum, v
kaupstaarvegurinn framanr sveit l um dalinn,
daglega fru lngar lestir af klyfjahestum eftir
rbkkunum og stefndu austr Fjararheiina, en
gbndur fru lausrandi fram og aftur, og ltu
vinnumenn sna gta lestanna. Stundum komu
gbndurnir druknir r nera um mijar ntur, vktu

Bjart upp og konu hans og tluu miki og htt, eir

tluu um skldskap og um kvennafar, kvu
hrnghendar
nvsur
vi
raust,
sngu
ttjararsaungva, klmvsur og skoplega slma, og
hldu
uppi glavr alla nttina uns eir kstuu upp glf
og sofnuu rmi hjnanna. Lka komu lausrndi
hsfreyur lsvkrum gngum, r brugu sr taf
jbrautinni heim stekkjarmrina, rtt til ess a kyssa
elskuna sna, hana Rsu Sumarhsum. Meal eirra
var sjlf hreppstjrafrin tirausmrh hn var einnig
a fara kaupstainn honum Sta snum, kldd
reipils sem var svo vtt a hlf sveitin virtist komast
fyrir v, me tsauma undirdekk undir slinum
snum, og reihatt, og slr, hn lyfti slrinu upp mitt
nef og kysti blessaa elskuna sna, Frin geri Rsu
ann heiur a drekka hj henni fjra bolla af kaffi, og
fkk a skoa ltin hennar, leit a saltkeilan mundi
ngja framma jlum og rgmjli framm nr ef hn
fri spart me, sagi a nblastefnan, sem n vri
uppi me jinni, vri inndl stefna, a vri stefna
landnmsmanna. Hn sagi a eirri stefnu bygist
hamngja jarinnar framtinni, eingu sur en
fortinni. S stefna vri kllu framtak einstaklngsins
og hn ein gti yfrbuga msar hollar stefnur sem
eru a roskast vi sjvarsuna og mia a v a
draga manninn niur til hundanna, bi andlega og
lkamlega. Hn sagist lta sem yfrgfu sveitirnar
einsog glata flk, eirra bii ekkert anna en spillngin,
hvernig getur nokkur heilbrig manneskja hugsa sr
a yfrgefa blessu blmin scm vaxa dlunum, ea
blu tindana sem benda mannshjartanu 1 il himins?

Hinir, sem taka sr jr, a eru sannir hjlparmenn

gus, eir styrkja og efla lf sjlft, hi fagra og ga,
dalabndanum byggist vxtur og vigngur slensks
jernis fort, nt og framt.
J, sagi Rsa, a er gott a vera sjlfstur, frelsi
er fyrir llu.
etta lkai skldkonunni sannarlega a heyra, arna
var
s
rtti
hugsunarhttur,
hvorki
skraut
kaupstaarlfsins n steigurlti gat jafnast vi slkan
hugsunarhtt. arna er konusl sem beinir augum
snum a tindi hugsjnarinnar og ltur ekki reimleikana
aftra sr, enda eru reimleikarnir hr heiinni aeins
Ijtar jsgur tilbnar af stulausum og upplstum
aumngjum fr v fornld. Hn sagi a kaffi
heiarkonunnar vri bltt fram inndlt, en
srstaklega fundai hn hana af essari litlu
bastofu ar sem hn gat einni sjnhendngu s
tyfr alt sem hn urfti a gera, a var einhver munur
ea vera a dragast me essi miklu hs, einginn veit
um r andvkuntur sem fylgja stru hsi. Hn
sagist n hafa hvorki meira n minna en tuttugu og
rj herbergi snu hsi einsog Rsa hlyti a geta
vitna me henni fr vistardgum snum hsi essu,
og yfr tuttugu manns hafi hn heimili, flk llum
aldri og me alskonar skaplyndi einsog geingur, vakin
og sofn sagist skldkonan urfa a vera a snast
krngum anna flk, lta eftir misdyggum hjum, sltta
misfellurnar samkomulaginu, reyna a breia birtu og
yl yfr sambina. Hin sanna sveitasla er ekki v
flgin a hafa strt heimili, heldur lti heimili, litla jr,
ltinn b. Og hvers vegna? Ja, a skal g segja r,
elskan mn. a er einsog gskldi okkar kemst a

ori: x4fva hjnin eru ar rum og sr til

glavraru. Svo koma blessu brnin, og ekki spillir
a. Hvenr ttu n von, elskan mn, ef g m spyrja?
Vi essa vntu spurnngu fr heiarkonan mjg
hj sr, leit undan og fann ekkert svar, en egar
hreppstjrakonan tlai a fara a ukla hana
spratt hn upp, einsog etta tti eitthva skylt vi
skrlf, og forai sr undan, leit san hana me
frnlegum augnasvip, tmabrum villngshtti
mijum stleik essarar viru, a var vands
hverskonar lausn gti ori essu; var a tti; ea
hatur; ea einngis strulaus rsturlun; ea alt
etta senn? Eitt var sem ekki fr dult essu
augnari, og a var etta, snertu mig ekki. En a
var lka eitthva augunum sem ofmetnaist gagnvart
hreppstjrakonunni, og mtt hefi leggja hinsegin t:
ttastu ekki a g muni nokkurntma fla til n.
Hvernig sem mir nglfs Arnarsonar hefur skili
etta, var eitt vst, henni fpaist dlti, lt mli
niur falla, en var dlitlum vandrum a fnna, upp
hverju hn tti a ftja nst, varaist a lta framan
ngu konuna a nu, leit tum gluggann, en v miur
var mska yfr Blfjllum, svo hn gat ekki bent
hvernig fjllin lyftu tindum snum til himins. a kom
meira a segja svo hana a hn gleymdi svip a
bja heiarkonunni asto sna nt og framt.
etta enda v a hn s sr ekki anna snna en
lsa yfr v a lfnu vri alt undir v komi a
maurinn fyndi sjlfan sig. Eitt spakmli, og hn var
aftur komin rttan kjl. Um a gat hn ekki efast a
hjnin hr heiinni hfu fundi sjlf sig, g hef
teki eftir v, a ftkt flk er vinlega

hamngjusamara en etta svokallaa rka flk, sem er

raun og veru ekki til. v hva er rkt flk? a er flk
sem hefur miki veltunni og ekki neitt nema
hyggjurnar ef alt vri gert
upp, og fer tr heiminum alveg nkvmlega eins
snautt og hinir, a v undanteknu a a hefur haft
meira af bksorgum, minna af sannri lfsglei. g segi
fyrir mig, hver eyrir sem vi reytum saman fer
kaupgjald handa flkinu, og a er n komi fjra r
sem mig hefur veri a dreyma um a koma mr upp
num upphlut, og s ekki nokkra lifandi mguleika til
ess enn.
Ja, sagi heiarkonan flega.
Maur vildi hjlpa mrgum, sagi frin, en maur
verur sveimr a draga til sn hendina oftar en skyldi,
essum erfu tmum.
Vi hfum ng af llu hr heiinni, sagi Rsa.
etta tilsvar gladdi hreppstjrafrna strlega,
slkum hugsunarhtti bygist sjlfsti jarinnar. Eg
veit ekki, sagi hn byggilega, hvort r er kunnugt
um a, Rsa mn, a a var mrg r andrur gegn
v hreppsnefndinni a maurinn minn seldi honum
Bjarti num etta land. Einsog kanski veist, var
hann binn a fara fjrurnar um a vi manninn
minn r eftir r. En eir hldu v fram
hreppsnefndinni a Bjartur mundi aldrei vera maur til
a sj fyrir konu, og hlaa kanski niur meg eyikoti
upp heii, eir eru ornir v svo vanir seinni t a
menn
komi
me
heilar
fjlskyldurnar

magaframfrslu. Og gjaldoli hj eim fu sem

nokku geta, a er minna en ekki neitt, tsvrin
okkur, essum svoklluu bjarglnamanneskjum, vera

me hverju rinu brilegri. En svo fr a kvisast um

Bjart og ig heima Mri seinni partinn vetur, og a
var
um
essar
mundir
a
haldinn
var
hreppsnefndarfundur hj okkur, og var a a g
gekk framfyrir skjldu og sag: ttist i aldrei um
hann Bjart. Ef hn dttir hans rar mns Niurkotinu
er ekki kona til a fnna sjlfa sig heiinni og hjlpa
honum Bjarti til a fnna sjlfan sig, er bara eitt sem
g veit me vissu, og a er a a mr er htt a
segja mig til sveitar eigin persnu strax upp
stundina. v ef til er skilsamur atorkumaur
Mrarhreppi er a hann rur minn Niurkotinu,
blessaur gamli maurinn, sem altaf skal vera fyrstur
manna hreppnum til ess a greia tsvari sitt,
mr er sem g sji hann fyrir mr ll ])essi r, egar
hann kemur a fnna manninn minn me penngana
upp vasann, og leggur hfuna sna undir stlinn og
krkir loknlurnar fr brjstvasa snum og tekur fram
budduna sna r tveimur vasakltum, rum rauum og
hinum hvtum,
a er flk, sem ekki er upp ara komi. N, og hann
Bjart ekki g n einsog sjlfa mig, hann er einginn
braskari n gramaur, og eingin fleusl, en hann er
dygarog ryggismaur sem aldrei getur skulda
neinum neitt. Soleiis flk fer ekki hreppinn. a er
soleiis flk sem er kjarni jlfsins.
Rsa svarai ekki neinu. En a hafi einmitt veri
um r mundir a hreppstjrafrin mtti essari
vinnukonu sinni kvenum sta hsinu, ar sem hn
tti hennar sst von, og eim tma slarhrngs sem
helst mtti furu gegna. Og ngu konunni duldist ekki
a hreppstjrafrin var fyrir nokkrum vonbrigum af

v flti sem hn sndi henni fyrir hlutdeild hina

miklu sem hn hafi tt v a Bjarti var leyft a
kaupa jrina. Skmmu sar st gesturinn ftur,
kysti blessaa elskuna sna fyrir kaffi, dr slri
niurfyrir hku og settist bak Sta snum.
14
KVEJUR
Eftir ara rtt sltrai Bjartur gamal bi og saltai
nir kagga. Kjt etta kva hann a nota skyldi til
htabriga sunnudgum og rum tyllidgum
vetur, en fyrir kom sunnudgum a hann fkk alteinu
mjkan bita af essari gamal, og hafi or um a
etta vri venju lti seig gamalr. En egar gimbrin
Gullbr kom hvergi fram annarri leit, var ekki trtt
um a hann fri a gerast rlegur um gimbur og
leia
a
v
getur,
rkstuddar
af
msum
hjlparhugmyndum, hver hefu ori afdrif hennar.
Honum tti einna lklegast a a hefi hlaupi hana
tryllngur vi parraki, og hn hefi rsa sur Blfjll,
tfyrir allar agslur. Hann spuri konu sna oft um a
hva hn hefi s til hennar sast, og konan hafi
aeins s hana hverfa mrinni.
Svo kom rija leit, og Bjartur Sumarhsum hafi
heimt alt f sitt af fjalli utan essa einu kind, og honum
tti etta ekki leingur einleiki, heldur lagist a
einkennilega ngt hug hans. a var gamla sagan
um hinn glataa sau.
essi priskind, sagi hann; essi inndlisskepna;
etta hnarreista, snarhyrnda, huppmikla f; etta
ttholda,
eldstygga
sragumundarkyn;
etta
harskeytta, tortrygga augnar, sem aldrei er upp
manninn komi; ldngis eru r einsog kngsdtur

fjallinu, soleiis spar a eim; en a er ekki s styg

sem leiir gnur, heldur leitar a v besta og fnnur
a.
Og egar hann httai sig kvldin sagi hann:
a vildi g mig dreymdi n hana Gullbr mna ntt.
En trir ekki drauma, Bjartur, sagi konan.
g tri a sem mr snist, sagi hann styggur. Eg
tri alt sem einhver skynsamleg vsbendng er , en g
tri ekki
drauma sem leia t hjartveiki og roluhtt, snri
sr
nuglega upp horn.
Einn morgun egar hann vaknai hafi honum ori
a sk sinni.
Mr segir svo hugur um a hn muni enn lifa besta
geingi, sagi hann. Mr tti g sj hana fyrir mr
svolitlu gildragi ar sem enn er fallinn grur, j bara
g kmi n fyrir mig hvar a var, mr fanst endilega
g kannast vi gili og hafa veri ar ur, en hvernig
sem g fr a komst g ekki upp hina fyrir ofan til
ess a g gti sett mig afstuna, en mr er nr a
halda a a haf veri nlgt volgrunum fyrir sunnan
Blfjll. En kindina ekti g. a var hn Gullbr og
eingin nnur.
Ja, sagi konan og skamtai lionum me brauinu
eitt rifbein af kind eirri sem hann hafi veri a
dreyma, a hafi ori eftir san sunnudaginn var.
a var lngt lii haust, snjkrassi hafi teki vi
af haustrignngunum, a heklai jll, heiarnar
grmataar snj, barfjalli nir mijar skriur. En
veur voru enn ekki str, og hagar bygum, menn
voru elcki farnir a taka lmb, f Bjarts gekk vestr

landinu samanvi Rausmrarf. Suma daga var slfar

og inai r barfjallinu, nema hva gri sat eftir
noran giljum.
a skn af fyrir hana Gullbr mna dag, hvar sem
hn er niurkomin, sagi bndinn.
Svo tk alvarlega a frysta. Einn morguninn voru
svurnar mrinni ornar hvtar af sskari, hla yfr
hinu fallna grasi. a voru lka komnar barlkinn
litlar skarir, og lku undir eim skvikar loftblur; en
hva hann var tr litli barlkurinn hjnanna ar sem
hann hoppai fram milli glrra skaranna; konan st
bakkanum a horfa litla kalda lkinn sinn og hlusta
hvernig hann rann; barni hennar tti eftir a alast upp
vi ennan lk, einsog hn vi barlkinn heima.
sagi Bjartur: Ja heillin, tbu mr n nestisbita
til riggja daga, g tla a rla hrna sur heiina a
gamni mnu.
a var hlfum mnui eftir veturntur.
Vertu ekki a essari vitleysu, sagi konan. g er viss
um a kindin hefur fari einhversstaar ofan.
Ofan? endurtk Bjartur strlega mgaur. Hn
Gullbr
mn?
Sragumundarkyni?
Einsog
horgemlngur! g held srt fr r, kona.
tli hn haf ekki feingi pestina? sagi konan.
Nei, sagi hann. Hn hefur ekki feingi pest. g ansa
ekki neinu rugli.
a er komi framm vetur, maur, og allra vera
von, sagi hn.
O g hef spssra hr um heiina fyr, komi
vri leingra framm, og a fyrir annarra manna f, og
einginn vorkendi mr, Enda var mr ekki vorkunn.
ert kanski ekki miki a hugsa um mig.

O a er logn inn bli.

ttir a skammast n.
Ja a er ekki um a a tala, sagi hann
sveigjanlegur. a er einsog stendur biflunni ltil
glei himnarki yfr hundra fjr sem bta r sitt, hj
v a fnna eina kind.
En ef kindin skyldi n hafa drepist r pest?
Ekki er mn samviska a bttari fyrir v, sagi hann,
ef g hef ekkert gert til a gnga r skugga um hvort
hn s dau ea lifandi. Nema viljir heldur a
samviskan mr drepist r pest.
En ef g skyldi veikjast mean ert burtu.
O fer varla a veikjast. Ekki strax.
Og svo yrir kanski ti.
Svona, sagi hann. g hlusta ekki leingur etta
hjartveikisrugl. Hva sem skerst geturu hugga
ig vi a kindurnar eru heimahgum. Svona, slettu
n vel tkina. Og stktu nokkrum blmursirum ru og
einum lundabagga. Og spilti ekki ltir kalt kaffi
gler, og m vera sterkt.
Konan var hugsi um stund, og gat me einu ori
haft valdi snu hvort hann fr ea var kyr, en hn var
of stolt til a neyta essa valds sns, hinsvegar beitti
hn htunum sem voru lklegar til a kyrsetja hann:
Ef skilur mig eina eftir etta sinn, Bjartur, fer
g til ba.
Til ba? Nei, skmm veit g ltur aldrei af r
spyrjast, sjlfst manneskjan.
g fer samt, sagi hn.
Ekki er a spyrja a v ef rjskan hleypur ig
anna bor. r er saukindin en hva er a mts
vi kvenkindina.

 veist hvernig er statt fyrir mr, a g er komin

lngt lei?
Eg veit bara a eitt a mitt barn kemur ekki fyren
orra. Um annarra manna brn hiri g aldrei.
a er n laungu fari a sprikla innan mr samt.
Ja v skifti g mr ekkert af.
En hvort sem au rkkuu leingur ea skemur lt
Bjartur eingan bilbug sr fnna, heldur fr tvenna
sokka og bar ullarpeysurnar snar. Og egar konan
geri sig hvergi lklega til a tba mal hans, gekk
hann a v sjlfur, en konan sat vi masknuna og
snri a honum baki. flkrai ekki a henni a gera
honum uppsktt a hn hefi ti kindina. Hann dvaldi
fyrir sr tmann um stund, ndrai vi hitt og etta,
einsog hann vri a ba eftir a hn tki skynsemi,
fr me dlti af kveskap fyrir munni sr, en hn tk
eingri skynsemi, heldur sat hreyfngarlaus.
Ja, sagi hann, n er g ekki a heingslast etta
leingur. Dagurinn lur.
Hn sat enn drpanda hfi og hreyfi sig ekki. Hann
treysti enn einusinni veingina skm snum, blvai
dlti, tti vi s og sperrum me hnunum einsog
htta kynni a vera v a brinn hryndi saman, fr
enn me hlfa rmnavsu.
Svona, n m g ekki vera a essu leingur, sagi
hann.
Ekkert svar, eingin hreyfng.
Ja, a er best a hair tkarskrattann lij r,
sagi liann. a verur varla miki um fjrrekstra hj
mr, hvort e er.
gn.

Eg skil eftir hj r tkina, svo lturu r ekki

detta hug a fara a leggjast upp ara,
sjlfseignarkonan.
framhaldandi gn.
N, hva essi andskotans dauflishttur a a,
sagi liann, og misti olinmina. Skyldi ekki vera
ngur tminn a halda kjafti grfnni.
Hann gekk niur og kallai tkina hlfgeru fssi,
en tkin s fljtlega a a var ferasni
hsbndanum og var strax nijg uppveru af
tilhugsuninni a fylgja honum, en egar
hann kallai hana inn binn var hn gripin tortrygni
og vildi ekki koma, v ekkert tk hana hj v a vera
loku inni egar hsbndi hennar var feralgum.
Svona, snfau inn, sagi hann, a fer best v a
kvenkyni haldi hp.
En tkin hlt fram a flmast undan honum me
lpulegum tilburum, lagi niur rfuna til hlfs, og hlt
fram a dilla henni, leit til baka, lagi kollhfur,
lfrai. Hann hljp eftir. Sast sat hn hlari
sinunni og spanglai einsog barn. Rtt eftir gafst hn
upp fyrir vilja hans, lagist vmbina me snjldri vi
jrina deplai augum, mean hn horfi hann
nlgast. egar hann kom nr velti hn sr upploft og
teygi r skaunkunum, skjlfandi. Hann tk hana undir
hndina og bar hana heim, snarai henni
hnakkadrambinu upp loftskrina. Hn l ar upploft
glfnu og sndi aungva rjsku meir, hlt fram a
titra.
Hana, Rsa, sagi hann, arna er tkin. r er betra
a loka hana inni, v annars er hn viss a efa uppi
sporin mn. Og vertu n sl, heillin. Og mundu mig um

a a gera mr ekki a til skammar vi andskotans

hreppsnefndina a hlaupa ara bi.
Hann tk mal sinn og kolluprik, og kysti konu sna
ferbinn: Vertu n sl, sagi hann, rsin mn.
egar hn var vr hlleikans sem kvejan geymdi,
inai hjarta hennar svo skjtri svipan a trin
hfu brotist fram uren hn hafi rrm til a
standa upp og kyssa hann. Vertu sll, sagi hn, og br
handleggnum fyrir augun og urkai framanr sr me
erminni sinni. Tkin l enn loftskrinni og teygi fr
sr lappirnar.
Hann gekk niur stigann og a hrikti , lokai eftir
sr hleranum stigagatinu, lokai eftir sr bnum.
Hann hljp vi ft suur hlaa mrina ttina til heia.
15
EFTIRLEIT
Fir ektu betur en Bjartur Sumarhsum krka og
kima afrttum ar sem f kann a leynast eftir sustu
gaungur. Hann var uppalinn undir essari vlendu heii
austarlega, og hafi lifa fjrmaur vestan hennar ll
sn skur, sjlfseignarbndi bj hann einum dali
hennar, ekti hana fr vori til
vetrar r tal smalaferum, ilmi og fuglasaung, nepju
og gn, og hann var henni venslaur tt saufjrins.
En heiin hafi lka anna gildi fyrir ennan mann en
hi verklega og hagrna. EEn var hin andlega mir
hans, hans kirkja, hans betri heimur, einsog haf hltur
hjkvmilega a vera farmanninum. egar hann
gekk einn um heiina heiskrum frostdgum sla
hausts, og rendi sjnum um vttu rfanna, og fann
hinn kalda hreina bl fjallanna andliti sr,
stareyndi hann einnig kjarna ttjararljanna, fann

sig upphafnn yfr hinn smmunalega hversdagsleik

byganna og lifi eirri undursamlegu frelsisvitund
sem vi elckert er lkjandi, nema ef vera skyldi vi
ttjararst saukindarinnar sjlfrar, sem deya mundi
fjllum snum, vri henni ekki smala til byga me
hundum. A vlkum haustferum, egar hann gekk
drag r dragi, bngu af bngu hslttunni, einsog lei
hans lgi gegnum sjlfan endanleikann, truflai
ekkert hina stoltu skynjun skldsins. Ftt roskar betur
skldgfuna en einvera laungum fjallferum.
Klukkutmum saman gat hann tnlast smu orunum,
uns honum hafi tekist a berja au saman vsu. Hr
var rauninni ekkert sem glapti hugann fr
skldskapnum.
I
dag
er
hann
rntti
aftur
heiavindinum, fornvini snum, lt hann eingar
vikvmar grillur taf viskilnainum heima tefja sig
leingur fr v a njta hins sanna frelsis rfanna.
Ekkert er jafnheillandi haustin einsog a hverfa t
aunina, burt, burt, enda skna Blfjllin aldrei meiri
tfrum en . Hinir vngjuu sumargestir heiarinnar
eru flestir brott, nema rjpan, hn er enn ekki flogin
til byga, en svfur lgfleyg yfr freinn m, ropar
mikinn, deplar forvitnu auga. Flest andakyn eru flogin
ofan til ari vatna, ea tme sj, v heiavtnin eru
lg og rnar skaraar, en fyrir kemur a hrafnar sjst
vakki me hrjlegu gargi, og getur einatt veri ess
forboi a kind s einhversstaar nstri, ea hr. I
etta sinn voru snjar enn lttir, en skrof flgum. A
einum sta skaust lgfta bakvi leiti, og laungu sar
gekk hann yfr sl nokkurra hreindra mjllinni.
Bjartur gekk ennan dag tvo dali ar sem hann vissi
rum af skjlsmum lngbrekkum en hinum af

sgrnum daveitum krngum kaldavermsl, en

hvorugum
stanum
var
kvikt
a
sj,
utan
stokkandarfjlskylda lgum hyl nni syra dalsins,
beint undan veitunum. var kvld teki a skyggja og
naumast sauljst leingur, svo Bjartur tk stefnu
Blfjll,
ar sem hann ekti gestrisna nturstai, en hugist a
leita fjllunum a morgni, og einkum sunnan eirra,
ar sem eru jarhitar dlum og dmi ess a f haf
geingi ti vetrarlngt. Nokkru eftir mijan aftan
ggist tngl yfr sjndeildarhrng og sveipai fyrst
heiarbrngurnar blu ljsi snu, san dalina, og a
skein moldrokin svellin einsog gull. gn heiarinnar
var fullkomin. essari gn, essu ljsi, essu
landslagi, var maurinn einnig fullkominn leitinni a
inntaki sns lfs.
A linu kvldi ni hann ntursta skta undir
Strtfelli, settist niur fyrir hellisdyrum og t framan
tnglinu. egar hann hafi matast gekk hann inn
sktann, ar hafi hella mikil veri lg nokkra
hnullnga og na gestum til hvlu fr munat.
Bjartur lagi malpokann undir hfu sr og gekk til
hvlu. Hann rntti heita eini feramaurinn sem rum
saman hafi veri fastur gestur sktanum um etta
leyti rs, og hafi feingi eirrar listar a honum
sofnaist essari hellu hvernig sem virai, n ess
a vera meint vi: tti honum staurinn gur. egar
hann hafi sof ga stund, vaknai hann me
klduhrolli. S hrollur tilheyri gistngunni essum
sta, a var arf a kippa sr upp vi hann ef maur
aeins kunni galdurinn vi honum. S galdur var flginn
v a standa ftur og grpa helluna fngbrgum

og sna henni vi ngatil manni var ori heitt.

Samkvmt gamalli venju tti a sna henni vi tjn
sinnum risvar nttu. a hefi tt lt verk rum
gistihsum, v hellan var ekki undir fmm vttum, en
Bjarti fanst ekkert elilegra en sna hellu essari fmtu
og fjrum sinnum nttu, enda hafi hann gaman af a
fst vi stra steina. hvert sinn sem hann hafi sni
hellunni tjn sinnum var honum aftur heitt, lagi sig
niur a nu og sofnai me malpokann undir hfinu.
En egar hann vaknai fjra sinn var hann tsofnn
og afreyttur, enda teki a grna fyrir degi. Hann lagi
egar til fjalls og leitai msum giljum. egar honum
var ori heitt settist hann stein og t blmurskepp.
Hann rddi skr gegnum fjalli og kom um hdegi
Reykjadali. ar er va ylur jr og reykir r sndurn,
en ekki eru ar opnir hverir; hi nera eru mikil
rauablstursflg, gnga nir au valllendisgeirar og
lngflr r fjallinu, og ekki ttt a kindur leituu hnga
sem ori hfu milli gngna. A essu sinni var hr
ekki kvikt, nema einn fugl sem Bjartur ekti ekki, hann
flaug ar uppr volgru og hvarf, hefur sennilega veri
hverafugl. En inst dalnum voru hollar uppsprettur, og
nga
gekk Bjartur af persnulegum stum og fkk sr vel
a drekka, v hann hafi tr a vatn etta eyddi
vessum, bgi fr manni kvillum, og essvegna
nausynlegt a drekka a a minsta kosti einusinni
ri, a jk blmagni og hreinsai lifrina.
Hann r n af a gnga austur heiina og leita
msum giljadrgum sem hann ekti og niur geingu a
Jkuls Heii, gista san gngnakofa vi na mjg
austarlega heiinni, a var lngur vegur. Veur var

frostlti en korga loft, og fr a me dymbngskafald

egar lei daginn. Lei hans l vestanmegin Jkulsr,
en austan r tk vi afrttur annarrar sslu, og gekk
ar sjaldan f milli, v etta var hfufljt, senn
djpt og straumhart alt fr upptkum innivi Jkul. En
va myndaist undirlendi skornngum rinnar me
tluveru krakkildi, og leyndist ar oft f vetur fram;
hafi einum sta bli stai til forna rdalnum
misvegar milli bygar og jkla, en lagst niur vegna
draugagngs. Fljti valt fram straumngt og myrkt
kafaldsmuggunni, me nii sem heyrist laungum
fjarska. ennan dag dimdi a eim mun fyr sem
muggan var ttari, en slargngur egar orinn
stuttur; fll snjrinn ngum flyksum til jarar og var
skammri stund alsnja og hrangdist frin.
hrinni virtist marautt jkulfljti streyma fram um
aun sna tvefldum kaldrana.
N s Bjartur a lti mundi tja a svipast um eftir
kviku vlku skygni, hrina syrti meir og meir,
yfrbrag rfanna me fldara mti. Stejuu egar
a honum hyggjur af lmbum snum sem enn geingu
ti nir lndum, og httu ef a geingi me hrar. En
einsog st tti honum ekki rennilegt a taka
stefnuna heim yfr vera heii a vitja lamba sinna, ar
sem ntt fr a, veur uppgaungu, og hann ekki
linn af gaungu, s sr ekki anna snna en halda
fast vi sitt upphaflega form og stefna
gngnakofann austurme Jkuls, hafa ar ntursta.
En a er einn af eiginleikum lfsins a hinar
lklegustu tilviljanir geta eingu sur ri ntursta
manna en elilegustu fyrirtlanir, grundvallaar
nkvmum treiknngi, og annig fr fyrir Bjarti

Sumarhsum essa ntt. Einmitt egar hann er a fara

yfrum einn af eim mrgu gilskornngum sem kljfa
dalbrnina stefnu nira nni, sr hann ekki betur
en skepnur stkkvi lttum ftum ofan gilbarm skamt
undan honum og stanmist framm fljtsbakkanum.
Hann s smu svipan a
a voru lireindr, einn tarfur og rjr kvgur. au
spgsporuu bakkanum litla stund, tarfur nstur nni,
en kvgurnar leituu skjls vi hann, og snru ll
hornunum veri, eftra hlutanum ann veg sem a
manninum vissi, en hrin st austan yfr na.
Bjartur lt staar numi gilinu og veitti drunum
athygli um stund, au skiftu um stellngar aftur og
aftur, en valt annig a au snru undan honum;
etta voru vnir gripir, lklega besta aldri, og v ekki
fura tt s hugsun hvarflai a Bjarti a hr bri vel
veii, og einginn smris feingur ef hann gti
klfest ekki vri nema eitt af drunum, og
srstaklega tarfnn, v hann hlaut a gera gtan
skrokk eftir strinni, auk ess sem hreindrakjt er
einhver s Ijffeingasti herramannsmatur sem sgur
fara af. tti Bjarti betur fari en heima seti ef hann
legi hr hreindr a velli, jafnvel tt hann fyndi ekki
gimbrina. N var s vandinn ef hann festi hendur
tarf, hvernig tti hann a lga honum svo a bli
fri ekki til spillis? v r hreindrabli m gera
hina gtustu villibr. Helst hefi hann kosi a hafa
tudda lifandi heim me sr, og eirri veru reifai
hann vsum snum eftir eim tveimur hlutum sem
menn geta sst n veri feralagi, hnf og spotta, og
fann hvorttveggja, vna snrishaunk og sjlfskeing
sinn. Hann hugsai me sr: N rst g tarfnn og

hef hann undir. San rek g hnfsoddinn gegnum

misnesi honum, ri snri gegnum gati og geri
r v taum. annig tti g a geta teymt hann
lngleiina fram heii, a minsta kosti ngatil g kem
a einhverju glggu kennileiti, ar hlt g a geta
bundi hann niur og geymt hann svo mean g fer til
byga a skja tilfrngar og mannhjlp. En han var
stf
daglei
fyrir
lausgngandi
mann
heima
Sumarhsum. Eftira Bjartur hefur n a fullu lagt niur
fyrir sr herbrgin list hann hlfboginn niur gili,
uns hann er kominn mts vi drin ar sem au hama
sig skkinni milli gils og fljts, list n varlega
skornngunum, mjakar sr hljlaust upp bakkann,
ggist uppyfr brnina, og eru ekki framar nema svo
sem tveir famar milli hans og hreinsins. N kom
veiihugurinn upp Bjarti Sumarhsum, og var ekki
laust vi a hann feingi dltinn hjartsltt. Hann okar
sr n hrra uppeftir barminum uns hann er kominn
upp bakkann, list ofurhgt aftana bolsa, hlft
skref framme honum, og stekkur hann nsta
vetfngi, grpur um anna horni, niurvi krnuna. Vi
hipa vntu tilkomu mannsins tku drin sngt
vibrag, hfu upp
hausinn og spertu eyrun, og brugu kvgurnar egar
ltt stkk ofanme nni gegnum kafaldi. Tarfurinn
hafi fyrstu tla a hlaupa me Bjart hornunum
einsog ekkert vri, en Bjartur hkk , og var tarfur
ekki laus, geri rykk eftir rykk me hausnum, og var
ekki laus a heldur, en a fann Bjartur fljtt a hald
var traust hornum hans, sat eim eitthva sem
lktist skreipum berki, og vildi snast greip hans, en
skepnan of sngg til ess a annarsstaar mtti n

ruggu taki. egar til kom misti Bjartur einnig trna

v a takast mtti a fara undir tudda og grpa hann
fngbrgum, v horn hans voru hin skustu vopn og
ekki beinlnis fundsvert a f au kaf innfli sn.
Nokkra stund hldu eir fram togstreitunni tarfurinn
og Bjartur, og veitti hinum fyrnefnda smmsaman
betur, uns hann hafi n sig tluverum skrii, og
dr Bjart me sr gan spl ofanme fljtinu. En
kom Bjarti sjlfrtt r til hugar sem hann hafi fr
barnsku lrt a nota vi rennska hesta: reyna a
komast hli vi , hlaupa san bak eim. etta
tkst. Hann sat nsta vetfngi klofvega hrygg
drsins og hlt sr hornin, sagi svo sar fr a
tt drategund essi virtist ltt stkki, vru
hreindrstarfar hastari en flestar skepnur arar sem
hann ekti, enda tti hann fult fngi a sitja hann. En
skeii var ekki lngt. v egar hreinninn hafi hoppa
nokkrar leingdir snar me ennan vikunnanlega bur
n ess a f hrist hann af sr, sr hann fljtt a
ekki m svobi standa, heldur tekur sngt vibrag,
beygir vert af stefnu og setur bent t Jkuls, og
egar hrokbullandi sund.
Ja, aldrei fr a svo a Bjartur fri ekki eftirleit,
a tlai meira a segja a fara a vera eitthva
lkngu vi feralag, hann sat hvorki meira n minna
en uppundir hendur Jkuls Heii, og a ekki
neinum venjulegum reiskjta, heldur eim einum
reiskjta sem smir hinum frgustu vintrum. Var
n Bjartur raun rttri hrugur af essu vintralega
feralagi? Nei, fjarri fr v. Hann hafi svipinn ekkert
rrm til ess a gera sr grein fyrir hinu srkennilega
og fta essum atburi, v hann hafi fullu tr a

halda jafnvginu hrygg tarfsins, hkk dauahaldi

hornunum og klemdi fturna sem fastast a sum
hans, saup hveljur, sortnai fyrir augum. Straumurinn
bar tarfnn ofaneftir fljtinu um hr, og var leingi ekki
tlit a hann tlai a gera tilraun a n landi. En
fyrir handan na reis landi hum bakka, og rofai
bakkann gegnum kf vi og vi, en samt ttist
Bjartur hr litlu betur staddur en maur t hafsauga
ralausum bti. Tk boli stundum dfur miklar
straumkstunum, og gekk vatni Bjarti uppa hku
og var brilega kalt, og sundlai hann mjg, vissi ekki
hvort mundi fyr a hann misti mevitundina, ea tuddi
tki dfu sem rii honum a fullu. Berast n annig
ofaneftir Jkuls um hr.
16
RMNAKVI
ar kom um sir a tuddi virtist fara a hugsa til
lendngar. Bjartur var ess alteinu skynja a eir
hf nlgast bakkann austanmegin r, og voru ekki
nema far lnir fr sskrinni. Brust eir n enn um
stund undan straumi mefram skrunum, en rbakkinn
alstaar jafnbrattur a sj fyrir ofan hla skrina,
landtaka hin rennilegasta. S Bjartur sr samt ann
kost hentastan a sta lagi ef tuddi skyldi nlgast
landi hflega, a kasta sr af baki honum og reyna
a vinda sr upp skrina, en vistin skldu vatninu
var honum ltt brileg. En ekki gekk hann a v
gruflandi hvert heljarstkk etta var. ar kom a lokum
a tuddi svam nokkrar leingdir snar ekki fjr en hlfa
armsleingd fr skrinni, og stti maurinn lagi,
slepti hornum hans, hf sig uppr vatninu og sveiflai
sr yfr skrina, lt tudda synda leiar sinnar, og skildi

ar me eim Bjarti, og s ekki tudda eftir a, og hafi

allajafna beit essari drategund san.
au augnablik komu fyrir, bi og sar, a a
flkrai a Bjarti a hr hefi fjandinn Klumkilli veri
sjlfur kominn og einginn annar.
Skrin var ekki ykk, enda brotnai hn egar undan
nga mannsins, og munai litlu a hann flyti burt me
shraunglinu, en mev manninum voru leingri lfdagar
tlair, hkk hann eim hluta ssins sem
landfastur var, og tkst a lokum einnig a mjaka nera
hluta lkamans uppr. Hann skalf um allan kroppinn,
tennurnar glmruu munni honum, og ekki ur rur
klum hans. En dvlin essari mju srnd var ekki
sem ruggust, og tk Bjartur n a leita fyrir sr um
uppgaungu fljtsbakkann. Var a taf fyrir sig ng
lfshtta, v bakkinn var ekki aeins brattur heldur sat
honum flarmkir, og ekki nema eina lei a lirapa
ef manni yri handaskortur ea fta. Mev hann var
dasaur eftir sundreiina gekk honum seinna en ella a
lesa sig upp brnina, en kom ar a lokum a hann
st heill hf upp eystri bakka Jkulsr Heii,
afrtti annarrar sslu. Hann fr r treyunni sinni og vatt
hana, velti sr san um stund snjnum til a erra
sig, og tti hltt samanburi vi jkulvatni. milli
st hann upp og bari sr harvtuglega til a f r sr
hrollinn. Auvita lei ekki laungu uren honum var
a fullljst hvaa glennu hreinninn hafi gert honum
me v a ferja hann hr yfr Jkuls Heii. Hann
hafi fyrsta lagi haft af honum ntursta ann sem
hann hafi fyrirhuga sr, gngnakofann vestanmegin
rinnar. En a var n rauninni smri. Hitt var llu
skyggilegra a vera alteinu staddur austanvi Jkuls,

v in fll til landnorurs, ar sem stefna Bjarts heim

til sn var lti eitt vestanhalt vi tnorur. Til ess a
komast yfr na var honum v nauugur einn kostur a
krkja fuga stefnu vi heimili sitt, alla lei nir
klfferju bygum, en nga var ekki skemra en
tuttugu stunda gngur tt vel vri haldi fram, en
skemst fmtn stunda gngur til fremsta bar
Jkulsrdal. tt hann fri annig dagfari og nttfari
mundi etta vintri ekki seinka honum um minna en
framta tveim slarhrngum, og a veraham
einsog essum, og lmb hans tekin gjf.
Hann var allmjg lerkaur, tt honum vri um ge
a kannast vi a fyrir sjlfum sr, milngi vel
undirbinn a grafa sig fnn, votur, harnanda frosti.
Snjfalli var biturra og smgervara eftir v sem
frosti x, vaxandi skafbylur nean, ft hans stokkfrein
utan, tt frostinu tkist ekki a vinna nrklum
hans mean hann var hreyfngu, afturmti settust
skleprar skegg hans og augnahr. I malnum var eftir
hlft anna blmursiur beingadda, en prikinu snu var
hann binn a tna. Myrkur var nidimt, svo virtist geta
stai v hnfur, vindur af austri, og bar snjhrina
beint fng mannsins. Ltlaust steyptist hann kollhns
frammaf nu og nu bari nir nan skornng, ar sem
lausamjllin tk honum klyftir, og snjfalli einsog
aska. En ein var bt mli: villur vegar gat hann ekki
fari, hverju sem fram yndi, ar sem hann hafi
vinstri hnd sr Jkuls me nii snum.
Hann blvai mikinn, eim mun meir sem fturnir
gerust tryggari undir honum, en hafi stugt huga
heimsfrgar flkorustur r rmum, fr sfellu me
krftuga rmnastai milli ta.nnanna. og dvaldist einkum

vi tmlun hinum fjandsamlegu hetjum, Grmi gi,

Andra Leingivel ttist hann eiga hggi vi Grm, fanst
a hann hefi fr upphaf tt brsum vi ennan miur
geuga fjanda, ennan blvandi ra trllshami, en n
tti rslitahrin a standa, Hann fylgdi Grmi eftir
huganum hans herflegu lfsbraut, alt fr v a Gra
vala fann hann flarmli bleikan og uppfyltan tli,
hlt fram a tmla hann fyrir sr me orum
skldsins allri hans djfullegu heift og forduskap,
grenjandi, vaandi jrina klof, me eldi brennanda
frammr kjaftinum, meir en sigrandi menskum krafti,

hamhleypa allri tt aulinn svo var kargur, drakk hann

bl, en holdi hrtt hakkai sem vargur.
Eins gat lifa s sj sem urru landi, grund og kletta
gegnum sm galdra slgur fjandi.
Gagnvart essum fjanda var eingin miskunnartaug
Bjarti, og hversu oft sem hann ktveltist giljunum lt
hann a ekki sig f, heldur st ftur tvefldur og
geri ntt hlaup, btandi jaxlinn, blvandi gegn hinni
gntrandi tnn galdraflans, kveinn v a lta ekki
staar numi fyren nd Grms vri hrakin hels kr,
nakinn hrnaurinn sti tum bak honum og fjrbrot
hans hfust me dansleik foldar og sjvar.
Aftur og aftur ttist hann ra niurlgum Grms,
senda hann til andskotans me hinum gleymanlega
htti rmunnar, og samt st hrin fng honum
nsta si af eingu minni ftonskrafti en ur, lsti
klnum augu hans og skeggrt, saung hatramlega vi
eyru hans, og leitaist vi a svifta honnm til jarar,
bardaginn hlt fram, hann var enn nvgi vi

eiturspandi heljaregna sem u fram flir fjrgyni

svo jararhvelfngin skalf,
illa skaptan hristi haus me hmuum krafti gjarn
raus, frammr kjafti froan gaus, flinn gapti smalaus.
I etta sinn er a Andri sem veur gegn Hreki.
Sprngu hnyklar frou fr flans miklu tannagj,
honum spriklar brin bl, blugum stiklar skrokkum
.
Ur honum freyir froan gr, feikna reiur var a sj,
hggi greiir Hrek og hfui sneiir bolnum fr.
Feldi dreingur frg og raus, fyr sem geingi branda
kaus, stls eingi straumur gaus, hann st leingi
hfulaus.
annig upp aftur og aftur.
Aldrei, aldrei fr svo, a essir heljaregnar feingju
ekki sna vru selda. Hver hefur nokkrusinni heyrt fr
v sagt a Hrekur ea Gaunguhrlfur ea Berntus
haf bei lgra hlut rslitahrinni? sama htt skal
einginn hafa sgu a segja a Bjartur Sumarhsum
haf nokkru sinni bei lgra hlut sinni heimsstyrjld
vi forynjur landsins, hversu oft sem hann kann a
steypast
frammaf
heingjum
ea
ktveltast

gilskornngum, mean ein vindsnta er eftir

nasablstunum mr skal g aldrei vera afvelta,
hvernig sem bls. endanum st hann kyr og hallai
sr uppa vindinum einsog vegg, en hvorugur gat rst
hinum afturbak. afr Bjartur a ba um sig fnn,
og leitai sr skjls djpu gili. Hann grf sr skta
skafli me hndunum, og reyndi a ba svo liaginn a
hann gti sest ar hnipri, og hlaa snj fyrir
munnann, en snjrinn vildi ekki tolla saman, v hann
var laus og loftmikill, en maurinn verkfralaus, a

var lakur skti, hann fenti aeins upp. Ekki hafi hann
hrst annig allleingi fnninni egar kuldi stti hann,
en stirleiki og dof frist um limina, alla lei upp
nra var anna verra, hfginn sem geri sig lklegan
til a fara hann, hinn tlandi svefn fannarinnar sem
gerir mrgum svo Ijft a vera ti; eingu rur einsog
v a geta slegi fr sr essa freistandi hnd sem
bendir svo munulega inn lnd hvldar og yls. Hann
hafi ann si til a halda fr sr minni fnn a fara
me allar r klmvsur sem hann kunni fr barnsku,
og helst kvea r vi raust tt brjsti vri ekki
mjg hneigt til saungs slku umhverf; rddin vildi
bresta, hfginn halda fram a umvefja r og rnu
okur snar, a sveimuu fyrir hugskotssjnum hans
msar myndir manna og atbura, bi r lfnu og eins
r rmum, rjkandi hrossakjt stru fati, jarmandi
fjrsafn rtt, Berntus Borneyarkappi dulklum,
lostafullar prestsdtur silkibandssokkum, og a lokum
skifti hann um vitund, n fyrirhafnar, og uppgtvai
sjlfan sig sporum Grms pra, brur Ulfars sterka,
egar hann fkk heimskn svefnhsinu. Svo st a
konngurinn, fair eirra brra, hafi gifst ngri
drotnngu, en var sjlfur mjg vi aldur, og ykir hinni
ngu konu meira lagi tilbreytngalti rekkju sinni um
ntur, fylhst hugski. En svo kemur hn auga son
konngsins, Grm hinn pra, sem bar af rum
mnnum rkinu, og verur hin nga drotnng gripin
vlkri st til essa glsimennis a hn m hvorki
neyta svefns n matar, uns hn afrur loks a skja
Grm heim svefnhsi hans um ntt. Hn hefur um
kng fur hans, ldnginn, hin hilegustu or:

er a bl fyrir nga mey rmum spenna svoddan grey,

eim sem manninn urfa frekt a mun varla
skemtilegt.
En Grmur kunni illa essari heimskn og v ver sliku
tali, fr leingi undan flmngi. En,
ekki stouu afsvr nein, ei eim gegndi menjarein,
alvrugefn, afmorslig upp hvluna lagi sig.
Og uren Grmur pri feingi rnd vi reist, hfu
gerst r athafnir sem hr greinir:
Um hann fkk hn rmum kntt, einatt fast og furu
tt, af allri lka al kyst, ekki sparai neina list.
N fyrst tk Grmur pri a tta sig v rnglti og
yfrgngi sem hr tti sr sta, spratt ftur bri
og veittist gegn essu prtna flagi:
Kngsson sleit sig kru af, kinnhest vnan drotnng
gaf, san reif til falskrar frr og fleygi henni
snginni r.
Flt glf drotnng datt, dglngs arfnn mlti hratt:
ert galin girnd sem svn og gtir lti sma n.
Fari g helvti, sagi Bjartur, ar sem hann var
stainn upp fnninni og hafi hrundi hinum tlarfullu
hvlubrgum essarar sispiltu drotnngar, ea hefur
nokkur heyrt fr v sagt a hetjur rmnanna haf lti
tla sig til hrdms og frillulifnaar og til eirrar
ragmensku stri sem jafnan einkennir sem mestar
eru hetjur fami kvenna? Slkt skyldi aldrei spyrjast um
Bjart Sumarhsum a hann hefi sni bakinu vi
vinum snum mijum vgvellinum til ess a leggjast
me einu skitnu drotnngarggsni. N var hann reiur.
Hann braust um hatramlega snjnum og bari sr af
llum krftum, settist ekki aftur um kyrt fyren hann
hafi bori siguror af llum eim tilfnnngum lkamans

sem kalla hvld og muna, llu sem rnlir me

uppgjf og hlir fortlur hinna undanhaldssmu
ragna. egar hann hafi barist annig leingi stakk hann
gaddfrenum blmursirunum inn buxnaklaufna sna
og ddi au berum sr, stfi au san r hnefa
myrkri essarar harfylgnu skammdegisntur og t
hrina sem vibit.
etta var me leingri nttum, hann hafi sjaldan fari
me eins mikinn kveskap einni nttu, hann fr me
allan kveskap fur sns, alla rmnaflokka sem
honum voru ljsir, ll slttubnd eftir sjlfan sig upp
aftur og aftur fjrutu og tta vegu, heilar
skrfylkngar af klmvsum, einn slm sem hann hafi
lrt af mur sinni, og alla nbragi sem ektir voru
landsfjrngnum fr aldali um hreppstjra,
kaupmenn og sslumenn. En milli braust hann
frammr fnninni og lamdist um hl og hnakka uns
hann var orinn mur.
ar kom a lokum a honum bau svo tta vi kali a
hann ttist ekki hultur mega halda hr leingur kyrru
fyrir, enda hlaut a vera lii nr mijum morgni, og
ltill kostur a dgra skafli matarlaus, raveg fr
mannabygum, svo hann kva a yfrgefa skjl sitt,
hva sem kynni a skerast. Hann beitti fyrstu hfinu
vindinn, en egar hann var kominn upp sinn yfr
gilinu hafi slkt ekki leingur neina sto, svo hann
lagist hrammana og skrei fjrum ftum mti
hrinni yfr holt og sa, en ktveltist niur giljadrgin;
berhentur, n lilfnnngasemi.
Nstu ntt, laungu eftira flk var geingi til na
Brn, efsta bnum Jkulsrdal, eftir iulausa strhr
fullan slarhrng, bar svo vi a hsfreya vaknar af

svefni vi brlt nokkurt glugga, uml, jafnvel barsm.

Hn vekur bnda sinn, og kemur eim samt um a hr
hljti a vera einhver skyni gdd vera ferli, tt
gesta vri sst von vlku frviri jafnafskektum b,
var a maur ea fjandi? Hjnin snaka sr
nausynlegustu flkur og gnga til dyra me ljs. Og er
au hfu opna barhurina byltist ar inn
gegnum bardyraskaflinn eitt mannkvikindi, ef mann
skyldi kalla, hann valt innr dyrunum sbrynjaur fr
hvirfli til ilja, me vitin klakastokki, og hkti ar
fannbarinn, me hrygginn uppa veggnum, hfui
nir brngu, einsog forynjan hefi loks keyrt hann
innum essar dyr, uppa essum vegg, rkula vonar
um a geta jarma meira a honum, ljs hssins skein
ennan gest. Hann msai nglega me sogkendum
brjststunum, geri tilraun a rskja sig og hrkja, en
egar bndi spuri hver maurinn vri og hvaan hann
bri a, reyndi hann a rtta r sr, svipa og
skepna sem gerir tilraun a rsa upp afturfturna, og
sagi til sn, Bjartur Sumarhsum.
N var sonur bnda einnig kominn ftur, og vildu
fegarnir leia gestinn til bastofu, en hann ektist ekki
slka hjlp, g geing einn, sagi hann, g geing eftir
konunni me Ijsi. Hann lagist versum rm
sonarins, og ansai um stund ekki neinu sem hann var
spurur, heldur umlai einsog drykkjumaur, rumdi
einsog naut sem er a ba sig undir skur. Loks sagi
hann:
g er yrstur.
bar konan honum riggja marka skl af mjlk, og
hann setti munn sr og drakk botn, rtti san
hsfreyu og sagi: hafu sl gert a, mamma mn.

etta var roskin kona, ljs hennar og mjlk minti hann

mur hans. Hn hjlpai me hlum hndum snum til
a a skleprana r skeggi hans og brm, smeygi af
honum
stokkfrenum
ftunum,
reifai
kunnttusamlega eftir kali, en honum var dauft bi
tr og fngur, og svei frostsrt hrundi, a ru
leyti virtist hann ekki hafa saka. egar gaddstokkurinn
hafi veri ddur af honum, hallai hann sr nakinn
taf hlu rmi piltsins, dr sngina uppa hku og
hafi sjaldan lii betur vi sinni. Eftira konan var
geingin fram a matba handa gestinum stu fegarnir
yfr honum skrtnir augnari, einsog eir tryu ekki
almennilega essu fyrirbrigi, og n ess a vita hva
segja skyldi. Loks var a liann sem spuri hsum rmi
uppundan snginni:
Voru i bnir a taka lmb?
eir kvu j vi v, en spuru afturmti hvernig
a bri til a hann vri kominn austur hnga yfr
Jkuls Heii vlku manndrpsveri.
Manndrps-? ansai hann afundinn. tli ekki megi
einu gilda um mannflki. Eg hlt a skepnurnar
geingju fyrir.
eir hldu fram a spyrja.
O sannast a segja var g n a labba mr til
gamans, sagi hann, g saknai gimbrar, og rlti mr til
hugarhgar hrna uppyfr sana.
Hann agi vi um stund, og btti vi san:
a hefur veri svaglandi honum dag.
Ekki var hann frnilegri ntt e lei, sgu eir,
vlk afspyrna.
J, sagi Bjartur, a var ekki laust vi a vri
svaglandi honum ntt.

 lngai a vita hvar hann hefi hafst vi um

nttina, og hann svarai: fnn, en einkanlega voru
eir forvitnir um hvernig hann hefi komist yfr Jkuls
Heii, en um a varist hann allra frtta, a er
skemtilegt, ea hitt heldur, a eiga lmb ti essu,
sagi hann mulega.
Fegarnir sgu a hans sporum mundu eir ekki
gera1 sr rellu taf lmbunum ntt, heldur akka
snum sla.
a sr , svarai hann, a i eru grnir menn. En
g er a berjast fyrir sjlfstinu. g hef unni fyrir
mnum litla bstofni tjn r, og ef hann er kominn
fnn vri g betur sjlfur kominn fnn.
En egar konan hafi bori honum mat rmi og
hann hafi ti ngju sna, hneig hann taf, n
frekari mlaleingnga, og var sofnaur me djpum
hrotum.
17
HEIMKOMA
fmta degi sla Bjartur hndjpa fnnina heim
mrina. Hann var illu skapi, tti sn fr hafa ori ll
hin hulegasta, var mjg milli vonar og tta um afdrif
fjr sns heimaligum; ar vi bttist a ekki logai
einusinni saltvkurtra
heim b hans honum til fagnaar, egar hann loksins
kom, heldur var brinn kaf fnn, n ess ger hefi
veri tilraun a kasta skflu fr glugga ea dyrum,
hvergi smuga skaflinn, ekki reykjarlykt r strompinum.
Hann skrei upp binn, rtai snjnum fr glugganum
og kallai: Rsa, reyndu a skjta til mn skflublai
tum bardyrnar.

Tkin spanglai mtlega inn bastofunni, a var

eina svari, og egar bndinn hlt fram a kalla
konu sna, hljp tkin gluggann a innan og
krafsai. Honum datt hug a kanski vri konan
lasin, og greip hann dltill hugur, rst hamsleysi
skaflinn fyrir bardyrum, og tk a rta burt snjnum
me hndunum, seinstt verk, en fkk um sir
rmka svo um hurina a hann gat smeygt sr innum
gttina.
loftskrinni flarai tkin uppum hann sem vri,
me sru lfri, einsog stigi vri n aflts ofan skotti
henni. etta var snemmrokknu skammdegiskvldi
og fulldimt bastofunni, byrgir gluggar, hann var a
reifast fyrir. En hann hafi ekki stigi heilt skref
bastofuglfnu egar haiin steytir ft sinn vi einhverju
vntu flykki, og blvar n vi einsog hann tti vanda
til egar honum var ftaskortur, um hvern
andskotann hafi hann hnoti?
Honum gekk illa a fnna eldsptur, og egar hann
hafi fundi r kom ljs a a var orna
lampabelanum, kveikurinn brunninn ofan, glasi svart
af sreyk. En egar hann hafi lti lampann, og
kveikurinn byrjai a draga sig olu aftur, mtti greina
daufu ljsinu ummerki eirra atbura sem hr hfu
gerst. a var konan hans. Hn l hr rend storknuu
bli snu. a var einsog hn hefi stigi frammr
rminu einhverra erinda, en skort kraft til a komast
upp aftur og hnigi taf vi rmgaflinn, hlt votu
handkli, svartflekkuu bli. lkinu sust glgg
merki ess sem ori var. En egar hann gtti rmi,
ngasem tkin var sngglega hlaupin, s hann
ggjast frammundan kvii tkarinnar ofurlti mrautt

andlit, gretti, me lokuum augum, einsog nftt

gamalmenni, og lku essu andliti rveikar
krampakendar hreyfngar, og ekki rgrant um a anna
veif brist fr essu vesala lkamskrli ofurveikt
mjmt ea umr.
Tkin geri sr far um a breia sig sem nkvmast
tyfr hinn litla lkama sem hn hafi teki hr fstur
og lti t hi eina sem hn tti: hlu sns lsuga
hundslkama, svngs og horas; egar Bjartur kom nr
til a athuga etta ftjai
hn upp trni, einsog hn vild gela honum 1 skyn a
hann tti ekki etta barn. Mirin hafi vaf
aumngjann dlitla ullardulu jafnskjtt og hn hafi
skili milli, og sennilega fari frammr rminu til a
tba laugarvatn, v masknunni var pottur me
vatni sem n var a vsu laungu klna, eldurinn
dauur. En barni skrimti enn hlunni fr lkama
kvikindisins.
Bjartur tk uppaf glfnu lk konu sinnar og lagi a
tma blkinn andspnis hjnarminu, errai af v
bli eftir v sem faung voru , en a kostai hann
tluvera fyrirhfn a rtta r v, limirnir hfu
stirna eim stellngum sem a hafi legi,
hendurnar vildu ekki fyrir nokkurn mun lta
krossleggjast brjstinu, sljvgu augun vildu ekki
lokast, srstaklega hgra auga, hi skjlga, a var
hennar rjska. treysti Bjartur sr enn sur til ess
sem n var meira um vert, og a var a gla
lftruna nfngnum, etta setti hann einga
smris klpu, sjlfstan manninn, hr theimtust
kunnustuhendur, lklega helst kvenhendur, hann ori
sjlfur ekkert vi etta a eiga. Atti hann a leita

annarra nir? a sem hann hafi lagt sast fyrir konu

sna, var a leita ekki nir annarra, a leita til
annarra manna, a er sjlfstum manni uppgjf
vald hfuvinarins, og n dmdist essi niurlgng
hann sjlfan; Bjart Suinarhsum; en hann var
kveinn a borga a sem sett yri upp.
18
IJTIR AUSMIU
Ja skrra er a n feralagi essum Bjarti
Sumarhsum, hugsai hann me sr, og bari a
eldhsdyrum tirausmri um mija vku.
Miki ltur sj ig, a var einn vinnumanna
sem kom til dyra sokkaleistunum, me rjkandi f
milli handanna, heimilisinaurinn var algleymngi.
Vi hldum vrir dauur.
Dauur er g ekki, sagi Bjartur, en g hef veri
eftirleit.
Ertu vitlaus? spuri maurinn.
g saknai gimbrar af fjalli.
a var r lkt a skilja eftir f itt httu nir
byg til ess a elta uppi einn gimbrarskratta fjllum.
Ja ekki veit g a, lagsi, nema hva biflunni
stendur a ein kind fjllum s meira viri en hundra
fjr heimahgum, sagi Bjartur, sem unni eim
ritnngarstum sna vsu ar sem tala er um sau.
N og arfyrirutan er maur ekki til einskis ngrenni
vi strhfngja, ef hann skyldi rjka upp.
etta reyndist einnig svo: rausmrarmenn hfu kipt
inn f Bjarts samt snu, kvldi sem hann gekk upp, en
feingi n skipun hreppstjrans um a reka a hann

 fyrramli og athuga um lei hvort hann vri ekki

dauur. Fanstu gimbrina?
O svei v g s kvikt, a g geti tali, utan einn
hverafugl volgrunum fyrir sunnan Blfjll, sagi
Bjartur. En meal annarra ora: hafa lmbin nokku
teki hey?
J, byrju voru au a efa af heyi, sagi
vinnumaurinn og gaf Bjarti vonir um a hans tpmiklu
dilkar mundu fljtlega lra ti, en mean eir voru a
skeggra um etta kom Gun rskona framm
dyrnar, v hn hafi ekt mlrm sumarhsabndans
og bau honum eldhsi, hvort hann vildi ekki
grautarskl og rif af hrossi. Hann skf af sr snjinn
me kutanum snum og bari hfunni vi dyrustafnn.
a var strt eldhs, hlfgildngsbastofa, vinnumenn
stu vi f og hrosshr, grikonur a tvinnu,
hundarnir flatmguu glfnu, alt gamlir kunnngjar
Bjarts, einnig hundarnir. Bjartur var mjg hngraur.
Allir tluu um hlaupi og afleingar ess fyrir
skepnurnar, hann verur frnilegur orranum, sagi
kvenflki, r v hann er geinginn a strax, og ekki
komin jlafasta. Hvernig lur henni Rsu?
Hu, sagi Bjartur me fullan munninn, a var
svaglandi fyrir austan Jkuls, oft haf maur sosum
s hann svartari.
Fyrir austan Jkuls? spuru vinnumennirnir hissa.
tlar ekki a telja okkur tr um a hafr komist
austuryfr Jkuls?
O mrg er n sprnan v, heium s, sagi
Bjartur, og kanski ekki allir arar eins brtkur og i.

Ertu a leika r upp heium essari t, einsog ku

vera statt fyrir henni Rsu aumngjanum, sagi
rskonan mannlega.
Er n moldin farin a rjka logninu, Gunsa mn?
sagi Bjartur glottandi. En hva g tlai mr a segja,
hefur kanski ekki heyrt v fleygt a g ku vera
farinn til sjlfs mn
nu ori, og kastai um lei hrossrifnu einn
hundinn. En meal annarra ora, tli maddaman
okkar s farin a sofa?
Kona hreppstjrans sigldi innanr hsinu, hleit og
bosmamikil, stug, leit spyrjandi Bjart gegnum
gleraugun, sem stu feld inn feitar rjar kinnarnar,
brosti snu kalda mentaa hfngsbrosi, sem rttfyrir
hugsjnir og ljlist skapai svo han og van vegg
milli hennar og eirra sem ttu afkomu sna undir minni
rmantsku. Bjartur akkai henni me virktum fyrir
graut og hrossakjt.
Varla ertu a gera bo fyrir mig til a akka mr fyrir
grautarsleif, sagi konan, n ess a nefna hrossakjt.
Nei, nei, ekki beint, sagi Bjartur, a var dlti
anna, hann lngai til a eiga ltilshttar upp hana,
skmm s fr a segja, ef hn vildi heyra hann
einrmi, fyrir n utan sem g er skyldugur a akka
ykkur hjnunum fyrir f mitt sem piltarnir ykkar tku
til handargagns mean g var eftirleit.
Konan kvast halda a Bjartur tti a ekkja svo vel
til hr bnum a hn skifti sr ekki af fnai, a
geru eir sem betur voru ar til hfr.
Veit g a, sagi Bjartur, enda tla g mr fastlega
a skja a morgun, g vona a a helti ekki
hreppstjrann okkar ntt. Og ef hann skyldi vera

heylaus vor, blessaur, getur hann stt til mn

bagga af lambheyi egar framm kemur.
ttir heldur a segja mr hvernig henni Rsu
lur, blessuninni, sagi konan.
Ja meinngin var, sagi Bjartur. Enda geri g v
aeins bo fyrir ig a g tti vi ig erindi, lti s.
Hreppstjrafrin leit hann vlku augnari einsog
hn hefi ljsan grun um a hann tlai a bija hana
einhvers, og vi etta fjarlgist sl hennar einsog
stjarna t kaldan og endalausan geiminn, en stirna
brosi var eftir hr jrinni.
Eg vona n vegna a a s ekkert sem bndi minn
m ekki heyra, sagi hn mjg skorinor.
Onei, sagi Bjartur, hreppstjrinn verur n ekki
uppnmur fyrir smmunum, karlinn.
vsai frin Bjarti inn einkaherbergi Jns hreppstjra
Mri, eitt minsta herbergi essu stra hsi. Hjnin
hfu laungu lagt niur afer a snga saman, og
svaf frin sr 1 stofu me dttur sinni Aui, sem enn
var barnsaldri. Herbergiskytra hreppstjrans bar allan
svip ltilfjrlegs framdyralofts ar sem niursetnngurinn
er ltinn hrast n sma, a v undanskildu a einn
vegginn akti bkahilla me stjrnartindunum
bundnum svart, hvtur rtalsmii hverjum kili. Rmi
var naglfast vi vegginn, slegi saman r hefluum
fjlum einsog hj ftklngunum, og breitt yfr sliti
brekn me sauarlitunum. glinu st hrkadallur
lgun einsog stundaglas, me blum glerngi, vndu
hilla fyrir ofan rmi og henni rstt grautarskl,
ykkur leirbolli, flaska me giktarburi, borkrli vi
vegginn r hefluum vii og v ftkleg ritfaung,
en kista mikil undir glugganum; fyrir framan bori

merkilegur hgindastll gamall, fraur, njrvaur

saman me snrum ar sem samskeyti hfu bila.
veggnum hkk skr litmynd af frelsaranum
krossinum og nnur af Nikulsi rssakeisara sst
skrari, ennfremur almanak me nafni kaupmannsins
Vk.
Jn hreppstjri l ofan rmi snu me hendur undir
hnakka og gleraugun nefbroddinum, hafi nlagt fr
sr dagblin. Hann heilsai gestinum me kvenu
hlji tum nef, og varaist a opna munninn til ess
a missa ekki tr sr dran tbakslginn sem hann
hafi lti safnast fyrir upp sr um stund. a var siur
hans a spta ekki of fljtt, heldur hafa sem mest
raunveruleg not af eim safa sem honum tkst a sjga
r hverri tlu. Hann var klddur ekki ekt
lmusumanni, kagbttri sniinni treyu sem nld var
me loknlu upp hls. Auk msra gamalla hreininda
toldu henni nokkurnveginn ferskir moldarblettir og
ullartjslur, og benti til ess a hann vri nkominn r
fjrhsi. Hann var svo slitnum buxum a hinn
upprunalegi dkur hlt ekki leingur btunum, heldur
trosnai upp krngum saumana vi hverja bt.
Buxunum var brugi nir saumraua ullarsokka, en
tvanir hrossharskrnir fturn hans styrktu mjg
skoun a hann hefi fyrir skemstu geingi rkilega
um penngshsi, enda vilti lyktin ekki sr heimildir.
Bjartur Sumarhsum bar klaburi og rum
tgngi lngt af essum ftklega hreppstjra.
Voru eingin au einkenni fari m^nnsins, sem
greindu hann fr hinu hlfskapaa tliti kotngsins?
Vissulega. rtt fyrir lmusumannstgnginn gat
einginn efast um, jafnvel vi fyrstu sn, a hr var

maur sem hlaut a vera fyrir rum og hafa hlut eirra

valdi
snu,
hann
kiprai
varirnar
utana
tbaksleginum sem sjlfrtt tkn ess a hann slepti
aungvu fyren hann hefi sogi r v ann safa sem ar
var a hafa. venju skr augu, hr og kaldgr,
reglubundinn yfrsvipur, breidd ennisins undir sterku
dkku
hri,
enn
grnuu
nema
undan
gagnaugunum,
mtair
drttir
niurandlitsins,
stofuflur litarhttur, og ekki sst smgervar lgulegar
hendur, einkennilega hvtleitar og mjkar rtt fyrir
snilega hiru, alt fl etta sr kvei slrnt
inntak, valdara, fjlbreyttara en ttt er fari eirra
manna yfrleitt sem lifa nauulega vinnu sjlfra sn.
Bjartur heilsai fornum hsbnda snum me
handabandi, og hreppstjrinn rtti a snum htti tvo
fngur mti, umalfngur og vsifngur, en krepti hina
rj vandlega inn greip sr n ess a segja nokkurt
or. Vi tveggja ratuga vngu hafi Bjartur tami sr
alveg srstaka afer til a umgngast ennan
hreppstjra. essi afer tti upptk sn sjlfsvrn
umkomultils nglngs gegn tortryggnum yfrboara,
astu sem me rum og roska verur a stru
samviskusams manns til ess a hafa rttu a standa
gagnvart eim sem er meiri mttar, og snst
endanum skn, ltlausa spennngu, sem aldrei situr
stts hfi, en ltur stugt sjlfs sn mlsta n ess
a mta nokkrusinni hinum sterkari persnuleik
hlutlausum vettvngi.
Kona hreppstjrans bau gestinum sti kistunni
undir glugganum me v forori a einginn kynni lag
v a sitja stlnum nema hreppstjrinn sjlfur.

Iss, svarai Bjartur gremjulega, g held a s ekki til

mikils a vera a sitja, a verur ngur tminn a sitja
krinni, og btti vi: Eg var a segja vi maddmuna,
Jn minn, a ef kynnir a vera heyltill
tmnuum, karlinn, fyrir hva piltarnir hafa skoti
skjlshsi yfr essa skjtur mnar tvr ntur, ja,
skaltu bara skja til mn bagga me vorinu.
Hreppstjrinn reisti varlega hfui fr koddanum,
svo tbakslgurinn hldi jafnvgi upp honum en fri
hvorki ofan hann n tr honum mean hann svarai,
opnai munninn alt hi minsta og sagi:
Berig a sj fyrir sjlfum r, garmurinn.
essi srgi meaumkunartnn, sem skilyrislaust
setti ara menn bekk me brjstumkennanlegu
rhraki n ess a vera nokkurntma beinlnis
meiandi, hann kom vinlega vi Bjart
eiisog glpsamlegar adrttanir, hafi ll essi r ali
hernaarnttru hans, frelsisr og sjlfstisanda.
Sji g fyrir mr? J, vertu viss. g skal sj fyrir mr.
g hef ekki skulda r hngatil, lagsmaur utan
hva umsami var.
Kona hreppstjrans vakti athygli Bjarts v a hn
hefi skili hann svo sem hann mundi eiga eitthva
vantala vi au hjnin, vildi hann ekki gera svo vel og
segja a strax, a var framori.
settist Bjartur nir kistuna, einsog honum hafi
veri boi fyrstu, sagi: hu, klrai sr dlti
hfinu og gretti sig.
Meinngin er s, sagi hann og valkkai til konunnar
einsog hans var siur egar hann var a skjta t
aungum, mig vantai nefnilega gimbur af fjalli.

San var laung gn, og konan horfi strnglega

hann gegnum gleraugun, en egar hn var orin rkula
vonar um a hann mundi segja nokku meira, spuri
hn: n-n?
Hann tk upp baukinn sinn og helti lngri hrgu
handarbaki.
Hn ht Gullbr, sagi hann. etta var gemlngur
vor, greyi, vnleikaskepna. Hn var nefnilega undan
honum Gelli ykkar, a er etta sragumundarkyn, g
hef altaf haft mikla tr v kyni, a er snarborulegt
f. g skildi hana eftir heima hj konunni minni fyrstu
leit henni til skemtunar og hughreystngar, en svo hefur
hn einhvernveginn skrattanum ori milli gngna.
Svo g segi sona vi sjlfan mig hr dgunum: a er
best labbir hrna sur heiina til a lta eftir henni
Gullbr, svo marga skjtuna hefuru stt hr sur
fjllin laungu eftir allar leitir, og a fyrir ara, einsog
g hlt a i hjnin gtu votta, a er ekki leingra
san en yrra.
Hreppstjrakonan hlt fram a stara spyrjandi
dalabndann, n ess a hafa grun um hvar etta
mundi lenda.
Svo g gekk sur heii, sagi hann, g gekk sur
Blfjll, sur Reykjadali, g skrapp meira a segja
austryfr Jkuls Heii.
Alla lei austryfr Jkuls? spuri frin hissa.
J, a var n ekkert g skryppi austryfr Jkuls,
sagi hann, hefi g bara s eitthva kvikt, en
andskotakorninu g s kvikt, utan hva g s einn fugl
volgrunum fyrir sunnan fjll, a hefur lklega veri
hverafugl, en a g haf komi auga nokkurt kvikindi
me skapaar fjrar ftur, a var svo vart

og skart, a imdanteknum einum hreindrstarf (sem g

vil ekki nefna me skepnum), og etta labb hafa n
fari hvorki meira n minna en fmm dagar og fjrar
ntur, n-n, og hver haldi i a haf svo veri
heimkoman mn kvld?
Hjnin gtu ekki ri essa gtu, ea kru sig ekki
um a leggja t mikil heilabrot, heldur mltist
hreppstjrakonan til ess a Bjartur segi eim
rnnguna ef honum tti nokkurs vert a au vissu
hana.
Ja a er af v ert svo miki upp
skldskapinn, heillin g, a g tla a lofa r a
heyra ltilfjrlega slttubandavsu sem mr datt
sjlfrtt hug egar g svipaist krngum mig heim
loftskrinni an.
San fr Bjartur me essa vsu og lagi a snum
htti hfuherslurnar mirmi:
Hjrin mn er ekki ll, eingin gi'ein eg ljsin: jrin n
er frein fjll, fallin eina rsin.
Hreppstjrinn sneri seinlega hfinu ttina til Bjarts,
ypti brnum einsog spurn, en gtti ess mjg
strnglega a opna ekki munn sinn, svo honum skyldi
ekki vera a spyrja neins upphtt. a var kona
hreppstjrans sem bar upp essa athugasemd:
Eg vona a etta eigi ekki a skiljast svo a eitthva
haf komi fyrir hana Rsu.
Ja a skal g ekkert um segja hvort nokku hefur
komi fyrir hana, sagi Bjartur, a er alt einsog a
er teki. En minni jr lifr hn ekki leingur, hva sem
vi tekur.
Hn Rsa? spuri maddaman hrr. Ertu a segja
okkur a hn Rsa s din, essi nga kona.

 tk Bjartur vandlega nef, leit svo upp starandi

augum votum af tbaki, og sagi stoltur: J. Og hn d
einsmul.
Vi essi tindi reis hreppstjrinn upp rmi snu,
flutti fturna nir glf og settist framan, hlt fram
a velta tuggunni upp sr um hr, n ess honum
tti ml til komi a tma munninn a hinum
merka legi.
En er anna verra, sagi Bjartur heimspekilega.
Dauinn er aldrei nema s skuld sem vi eigum ll
a standa skil af, og eingu sur i hr fremra, hvort
sem ykkur ykir betur ea ver. a er aftur mti etta
svokallaa lf, sem
mrgum hefur geingi lakara a samrma vi budduna
sna. etta er s og a kvikna, einsog i viti, og a
er rauninni ekki anna en einber hgmi a vera
nokku a argast v hver s fairinn, einstaka
tilfelli gti veri frlegt a vita a upp megjfna.
Enda var a n sannast a segja ekki taf konunni
sem g skrapp hnga kvld, v g bst ekki vi a
a s hgt a tylla hana miklu lf r v sem komi
er, heldur var a taf essum litla aumngja sem rtt
skrimti arna undir kvinum tkinni, a mr datt hug
a bija ig a fra mig agnar gn, hsfr g.
Hva ttu eiginlega vi, maur? spuri frin sngg*
upp lagi, og hi kalda bros var n fullkomlega
samfrosta vi augnari gleraugunum, jafnvel
hreppstjrinn bevgi sig yfr hrkadallinn og sptti tr
sr llum leginum einsog hann lagi sig, velti tuggunni
upp sr alla lei framanundan tngu og afturfyrir jaxl,
fri gleraugun uppeftir llu nef, hvesti augun
gestinn. M g spyrja, hvaa frleik ert eiginlega

a bija um hr? Ef ert a gefa a skyn a konan

n haf di af barnsfrum og a barni s lf,
reyndu a segja a afdrttarlaust, n ess a vera
me nokkrar vfleingjur. Vi reynum lklega a hjlpa
r, einsog vi hfum hjlpa svo tal mrgum rum
n ess a lta nokkurntma endurgjald. En eins
krefjumst vi, og a er a a hvorki n arir su
me leynilegar adrttanir gagnvart mr ea mnu
heimili.
egar hreppstjrinn s a kona hans hafi teki
forystuna essu mli, var hann aftur rlegur og fr
a geispa, en a var rtta honum egar hann
hlddi ml manna n ess a hafa munninn fullan af
tbakslegi, var hann altaf syfjaur, lt augun
hvarfla msar ttir, leiddist. Aftur mti mktist frin
ekki a fullu fyren Bjartur hafi skilmerkilega teki burt
allan grun um a hann hefi komi hnga eim
erindagerum a frast um faerni barns ess sem
bei heima Sumarhsum, g er n einusinni lagnari
a tala um lambf en mannkyni, maddama g,
sagi hann afsakandi, en a sem fyrir mr vakti var a
spyrja ig hvort haldir ekki a a vri reynandi a
spta etta volgri nijlkurgltu, ef ndin skyldi
tolla v frammeftir nttinni. g borga nttrlega a
sem i setji upp. En egar allur essi misskilnngur
hafi veri urkaur t, lsti frin yfr v, og meinti
a, a sta og sasta ngja hennar lfnu vri
einmitt flgin v a leggja
ltilmagnanum hjlpandi hnd, jafnvel essum erfu
tmum; a styrkja hi veika, gla hi vaknandi lf.
Dalabndinn tti hjarta hennar skift, eins glei sem
harmi.

19
LFI
Hreppstjrafrin lt ekki sitja vi orin tm.
etta sama kvld sendi hn Gunu rskonu randi
ta Sumarhsum fylgd Bjarts, me mjlk flskum,
prmus og msan umbna handa reifabarni; Bjartur
fi snjinn undan hesti hennar rmnakendu
sigkomulagi eftir vintri sustu daga.
a sem essi ljsmir hafi fyrst ori heima
Sumarhsum var daunninn bnum, niurhsi lyktai
af sagga r moldarveggjum og sltu trosi, en uppi var
stybba af sreyk og daua, kveikurinn lampanum aftur
orinn ur, tran brann luntalega rinum;
rskonan skipai a hleypa inn fersku lofti. Hn breiddi
breiu yfr lki blkinum. San snri hn sr a
barninu. En vildi tkin ekki lta barni laust, hn
hli enn a v, mir, hngru og yrst, og samt
launar einginn skepnunni fyrir dygir snar, og egar
rskonan tlai a reka hana burt geri hn sig
lklega til a bta, svo Bjartur var a taka hana
hnakkadrambinu, dr hana vlandi burt, senti henni
niur stigann. En egar hr var komi sgu var
barni htt a gefa fr sr nokkurt lfsmark, og konan
hafi v endaskifti og sveiflai v msa vegu, bar
a meirasegja framm bargtt me andliti
veurs, en alt kom fyrir ekki, essi hrukktta sorglega
lkamsvera, sem hafi veri skila svo fullkomlega
boinni, umbeinni inn ennan heim, hn virtist hafa
mist allan hug v a vitja rttar sns honum.
En essi rskona, sem hafi ng ori ekkja, vildi
ekki tra v a barni vri dautt, hafi sjlf ali brn

snjkomu til dala. Hn hitai vatn prmusnum snum,

a var anna sinn sem rstafanir voru gerar til a
hita essu barni laugarvatn, og svo var laugarvatni
heitt, og konan laugai barni, hn lt a meirasegja
liggja ga stund snarpheitu, me blnef uppr, og
Bjartur spuri hvort hn tlai a sja
barni, en hn heyri ekki hva hann sagi, og ekki
lifnai barni, og svo tk hn a uppr rum
ftinum og sveiflai v nokkrum sinnum lausu lofti
annig a hfui vissi niur, og fr n Bjarti ekki a
vera um sel, hann hafi fylgst me llu sem gerist,
en n var honum ng boi, og hann s sr ekki anna
snna en bija aumngjanum vgar, tlaru a
sna barnngann r augnakllunum, mannherfa?
spuri hann.
sagi Gun rskona, einsog hn hefi ekki ori
hans vr fyren etta: Sona, snfau t, og g fyrirb
r a lta sj ig hr pallinum fyren g vantala
vi ig.
etta var fyrsta sinni sem Bjartur var rekinn t r
snu eigin hsi, og ef ruvsi hefi veri statt mundi
hann hafa hreyft andmlum gegn vlkri hfu og
reynt a koma Gunsu skilnng um a hann skuldai
henni ekki neitt, en 1 etta skifti var eingu lkara en
hann hefi feingi skott, og legi n niur skotti, hann
hrklaist niur stigann svo lti bar , smu lei og
tkin. Satt best a segja vissi hann ekki hva hann tti
a taka sr fyrir hendur ar nir myrkrinu, lngreyttur
maurinn, hann hafi sjaldan veri jafnsjlfstnr
hjarta og etta kvld, fanst sr nstum v ofauki
heiminum, fanst meira a segja eitthva lei a
lifendum vri raun rttri ofauki samanburi vi

daua, leysti dlitla heytuggu r kumldyrunum og

breiddi undir sig glfnu og lagist fvrir einsog hundur:
rtt fyrir alt var maurinn kominn heim til sn.
Hann vaknai a morgni vi barnsgrt.
egar hann kom upp sat rskonan framan
hjnarminu me hvtvonginn fnginu, hn hafi
meira a segja hnept ftin fr brjsti sr til a mila
barninu hlu sinni, um lei og konan hans, mir ess,
l andvana blkinum mti, hafi bundi ull ru fyrir
flskustt, og var a kenna barninu a sjga. Bjartur
stanmdist bastofuglfnu og horfi fyrstu dlti
vandralega essa sn, a var ekki laust vi a
a sri blygunartilfnnngu hans, en svo lddist
brosi fram skeggjuu skammklnu andlitinu; og
augunum, blhlaupnum eftir frosthrir.
Hr sru hana dttur na heila hf, sagi konan
hreykin a hafa vaki etta til lfsins.
a ber ekki ru, sagi hann, ngaskarni. Og
undraist hva etta var veikt og smtt. a er ekki a
bast vi a etta s miki fyrir sr, btti hann vi
hlfafsakandi, mikil skelfng
sem mannkyni getur veri aumt egar maur ltur
a einsog a er raun og veru.
Elskan litla, sagi konan og geri barninu glur. Hva
skyldi hann pabbi svo tla a lta okkur heita?
Ja g skal taka a mr a vera pabbi hennar upp
a, aumngjans, fallegu nafni skal hn heita, svarai
hann.
Konan sagi ekki neitt og hlt fram a ba barninu
og koma fyrir dsunni upp v.
Bjartur horfi etta um stund og hafi bersnilega
sitt slareintal um fyrirtki, uns hann sagi kveinn:

Ja a er ekkert um a, og snerti andlit litlu

telpunnar me hinni grmteknu sterku hendi sinni sem
hafi barist vi forynjur landsins: Hn skal heita sta
Sllilja.
Hann var stoltur af v a aumnginn litli skyldi
eingan eiga a verldinni nema sig, einrinn a lta
eitt yfr au bi gnga, svo tlum vi ekki meira
um a.
Hann hafi mrgu a sinna, f dsai enn nir
tirausmri, smuleiis var a rstafa tfrinni,
kista, prestur, lkmenn, kaupstaarfer, erf, hva g
tlai mr a segja, g vildi feginn eiga ig a Gunsa
mn a hnoa saman einhverri jlakkudillu til erfsins,
og m gjarnan vera henni kruir, rsnur, og jafnvel
viljir essar stru svrtu flyksur sem lta t
einsog hrossasktur, sveski tri g i kalli r,
elckert a spara; g borga. Og nttrlega pnnukkur
einsog hver vill hafa. Og ltsterkt kaffi, manneskja,
alveg soleiis a a s hgt a jarga uppr v
hrta, g vil ekki hafa neitt helvtis hland eftir mna
konu.
20
ERINDAGERIR
a tti eingum vafa undirorpi a draugurinn i
uppi Sumarhsum, essvegna lt rskonan senda
grikonu heimana, sr til fulltngis, og um daua Rsu
spunnust dulrnar sgur, eim mun dulrnni sem r
brust fjr, og lk ekki tveim tngum hver vri
orskin, enda bar eim saman vi r sagnir sem
geingi hfu um etta afdalakot fr munat. v var
hugur mnnum um framt heiarbndans, rv
annig hafi tiltekist egar fyrsta ri, og nokkru sar,

egar oddvitinn hitti Bjart framm sveit, lt hann svo

um mlt a vinnumannsstaa kynni a losna hj sr
hvenr sem vri, lt sr skilja a vntanleg
vandri Bjarts heiinni gtu fyr ea sar vara
sveitina heild, n sti hann konulaus uppi me
ngbarn, hva svo? Sagi a sr vri ekki kunnugt
um a a rausmrarflk vri jafnvel tilleianlegt a
taka barni til fsturs, meira a segja n melags, me
eim skilyrum a jarakaupin nttust, g mundi
fyrir mitt leyti kalla a vel sloppi.
Ekki tti Bjarti mega seinna vera a a
rausmrarflk geri honum kostabo, jafnvel tt a
fri krkttar leiir, og sagi a kunna vel vera a i
hreppsnefndarforklfar kalli vel sloppi a senda ykkar
brn til uppfsturs a Rausmri. En g fyrir mna parta
kalla a illa sloppi, sagi hann. g hef nefnilega
sjlfur veri uppfstri hj v rausmrarflki tjn r.
Og mean g a heita sjlfstur egn landinu og
stend skilum vi gu og menn, hafi g tla mr
a ala mn brn upp sjlfur, en ekki hj v
rausmrarflki.
Svo gti fari, sagi oddvitinn, a httir af
lgmtum orskum a standa skilum, ekki sst ef
tt a yrja heiina me akeyptum kvenkrafti; og gti
haft snar afleingar fyrir sjlfsti. iVfturmti
gtiru haft prilega uppr r sem annarra jnn.
a tk mig n tjn r a safna bstofn og festa
kaup Sumarhsakotinu, og g haf ekki bygt mr
neina konngshll r saffr og marmara, hef g
bygt mr hll sem stendur tjn ra undirstum. Og
mean
g
hvorki
skulda
hj
sveitinni
ea
kaupmanninum, og stend skilum hj hreppstjranum

um jararveri, er a a minnsta kosti s hll sem

er eins g og n hll og hreppstjrans hll, enda mun
g ekki skifta mr af brnum hreppstjrans n fst um
a, hfui hverjum au heita. En g krefst ess
afturmti a hreppstjrinn skifti sr ekki af mnum
brnum n hva au heita. Og bi a heilsa honum og
v flki,
ennan dag var Bjartur lei til sra Gumundar
Sta, ess manns sem hann bar meiri virngu fyrir en
flestum mnnj um rum, sakir hins gta
saufjrkyns sem runni var fr presti essum hi*
hreppnum, og var honum vsa inn reykjarsvluna til
prests ar sem hann gekk um glf yfr stlrum snum
og breiknngum, v a var mjg sjaldgft a
presturinn nmi staar, mtti ekki vera a v, settist
sjaldan niur, var meistari hofmannlegum snugleik
hins nnum kafna manns. etta var vel roskinn prestur,
feitlaginn, hvtur hr, dlti blr kinnunum og
nefnu, kominn af gamalli hfngjatt a vestan, hafi
jna braui syra ngri rum en leingst af hr, og
komist vel lnir, var snt um b tt hann talai illa
um jarneska hluti eyru bmanna og hefi ekki bvit
sitt frammi mannamtum. Ilann var yfrleitt mjg
orstyggur maur einsog allir sem eiga kaflega
annrkt, tti a jafnan hin mesta fsinna sem arir
menn sgu, var harur dmum og hafi um alt
kvenar skoanir sem hann breytti san nsta
vetfngi ef arir fllust ml hans. Hann var allra
manna tortryggnastur mannlegt eli, tri fu gu
um ara menn en konngsfjlskyldu dana, sem hann
mat mikils sakir gfna og mannkosta, en einkum
gstu konngsdttur, og hkk mynd af henni 1

vinnustofu hans, en n var konngsdttir essi laungu

ndu. Hann hafi ekki miki lit siferislf manna
skn sinni og dylgjai mjg um a, leit a fjldi
leynilegra glpa hefi veri framinn innan sveitar
sinni prestsskapart, en samt var ori haft a hann
brygist aldrei illa vi nauleitarmnnum. Hann tti
jafnbgt me a heyra nokkrum manni hallmlt einsog
hrsa. a var siur hans vi trlitla menn a tala me
mikilli alvrugefni um gudminn og vlk efni, en
hafi slkt heldur flimtngum ef hann talai vi trflk,
tngutak hans var a jafnai virulegt. Rur hans
ttu meira lagi samheingislausar og stundum
skiljanlegar me llu, enda geru menn litlar tilraunir
a breyta eftir eim hrainu.
liggur baflakki einsog fyrri daginn, sagi
presturinn me snum snuga htti og rtti hohum
hndina leiftursngt, um lei og hann eysti framhj
honum hrngbraut sinni um stofuna; hann prai
kaft r ppu sinni skeiinu, svo mekkirnir stu um
hfu honum einsog jreykir.
Ekki veit g a hvort g er vanur a liggja
baflakki, sagi Bjartur. En hinu get g ekki neita: s
hef g oddvitann.
Tv, oddvitann, sagi presturinn og sptti fyrirlitlega
kolakrfuna um lei og hann brunai framhj ofninum.
Svo mr datt hug, hlt Bjartur fram, a heilsa
upp prestinn lka, og vita hvorum kynni a leynast
meiri frelsishugur.
Frelsishugur? endurtk presturinn og stanmdist
raunverulega glfnu, hvesti hin smu augu sn Bjart
krfu um slcrngu.
J, g meina fyrir hnd eirra smrri.

g geri okkineinar frelsiskrfur, hvorki fyrir hnd

hinna smrri n hinna strri, fltti presturinn sr a
tilkynna, og var aftur brunaur af sta.
J, meinngin, sagi Bjartur, a er s munur
hreppsnefndinni og mr a g hef altaf gert krfur
frelsisttina. eir vilja alla kga.
Frelsi er ekkert a f, utan a frelsi sem flgi er
einni sannri endurlausn drottins vors Jes Krists, sagi
presturinn sngt og litlaust, tni olinms
verslunarmanns, sem lsir yfr v vi llegan
kaupunaut a hr fist einginn dkur utan s einn
seglastrigi sem kendur s vi snillnginn Hessan. a er
einsog segir eim gmlu: og kom me tlenda
tilvitnun, spuri san: Hva er frelsi? J, tti g ekki
von, hefur ekki einusinni hugmynd um a sjlfur.
Ekki svo a skilja a r s ofgott a ba upp jklum
mn vegna. Einsog segir eim gmlu: nnur tilvitnun
mjg skiljanlegu mli.
Ja ekki skal g deila vi ig um hebreskuna, prestur
minn, sagi Bjartur. En mr er sama hva hver segir, g
ykist hafa eins miki vit f einsog hver annar: nir
hrtar hafa unni strkostleg rekvirki hr byginni.
J, illu heilli, sagi presturinn hraskreiur,
rekvirki meal eirra sem hafa magann fyrir sinn gu
og ykir smi a skmmunum.
Ja ekki man g n betur en saukindin haf veri
kllu gus lamb biflusgunum.
g neita v, svarai presturinn, a saukindin haf
nokkrusinni veri kllu gus lamb biflusgunum. Eg
ber ekki mti v a saukindin haf veri skpu af
gui, en g neita hinu fastlega a hn s gui
knanleg umfram arar skepnur. Andartaksgn,

san lsunarrmi: Hva a lka a a a vera

a eltast vi saukindur uppum fjll og frnindi? insog
etta s nokkurt vit!
Ja g bst n vi, ef g a segja r alveg einsog er,
sra Gumundur, a undirniri, svona egar vi tlum
me hjartanu virkilegu brerni hvor vi annan, su
skoanir okkar fnai ekki taf eins fjarlgar einsog
r lti veri vaka egar r eru a tala vi lran
mann. Og r a segja, sra Guinundur, var a
aalerindi vi ig dag, sem g hef leingi veri a
hugsa um, og dreymt um marga nttina, og a , var
a stnga undir vi ig hvort mundir ekki vera
tilleian
legur a selja mr laglegan lambhrtsketlng a hausti,
ef gu lofar, kanski gti g borga hann t hnd, en
altnd me gushjlp milliskrift ef a knfr.
Bjartur reyndi a gta ess n vandlega tali snu a
ra mealveginn milli gustta og mammonshyggju,
til ess a gefa prestinum hvergi hggsta sr. En
ekkert dugi. Presturinn lt ekki me neinum brgum
lokka sig til a vera sarna mli.
Milliskrift, endurtk hann fldur. g vil einga milliskrift
hafa milli gus og djfulsins. getur jagast um a vi
rsmanninn.
J, g vil n helst ekki fara a tala vi undirtyllur
fyren g er binn a f eitthva tgert hj r.
Ef ig vantar kaffi, sagi presturinn, er best a
segir mr a strax. En brennivn g ekki til, svo
hjlpi mr gu.
O, ekki hefur maur n sptt tr sr kaffinu
hngatil, a vri brennivnslaust. Margur heur n
mtt fara mis vi brennivni um dagana.

 gekk presturinn fram til a frast um

kaffistur eldhsinu, kom inn eftir dlitla stund,
gekk ltlaust fyrir smu gufu, svo mekkirnir stu um
hfu honum.
Ja fr ekki anna en rtarkaffi hr, sagi
presturinn. Enda hef g aldrei ori var vi a
hugsair um na sluhjlp. i eru a lpast uppum
hfjll, ekki aeins fullkomnu andvaraleysi, heldur
einnig greinilegri forherngu, og haldi svo a i
geti vai ofan mann.
Ein af hinum glsilegu dtrum prestsins bar inn
ngandi
kaffi

strri
eirknnu,
og
mlu
postulnsbollapr
japnsk,
margar
ljffeingar
kkutegundir tveim diskum, sykur og rjma, Dttir
prestsins akkai Bjarti fyrir sast, og hafi enn ekki
gleymt vsunum sem hann orti sumar, og fr me r
Bjarti til heiurs, og presturinn hlustai , sr vert um
ge, og mulai eitthva me sjlfum sr.
Tv, sagi hann, a er alt leirburur sem ekki er
hgt a sna latnu samstundis. Faru t Gunna mn,
tt ekkert vantala vi ennan mann.
En jafnskjtt og ngfrin var komin tr dyrunum
beygi presturinn sig niur og opnai annan
skrifborsskp sinn, dsti ^ mikinn mekkinum fr
ppu sinni, tk fram axlafulla brennivnsflsku og helti
fssi sem svarai einum pela brennivns ofan
kaffiknnuna, skeinkti san brennivnskaffi hj eim.
Bjartur'sagi ekki neitt, af virngu fyrir prestinum og
adun brennivninu. eir byrjuu a drekka kaffi.
Eftir rj bolla var Bjartur orinn sveittur.
Drektu maur, sagi presturinn. Til hvers helduru a
kvenflki s a gefa r kaffi essu rferi?

g er n binn a hesthsa rj, sagi Bjartur

kurteislega.
Ja a veit g ekkert iirn, aldrei drekk g minna en
rjtu dag, sagi presturinn og hlt fram a hella
bollana vxl'og hera Bjarti a drekka, uns eir
hfu feingi sex bolla hvor og kannan var tmd.
var Bjartur orinn kfsveittur, og bogai af enninu
nireftir gagnaugunum. Hann virti fyrir sr myndirnar
bollaprunum og geri essa athugasemd:
a er einginn slorbragur ntinttunum eim arna,
og tti vi hinar japnsku frr bollunum, og a veit
g verur tmi ngatil r vera svona brosleitar
kvensniftirnar bollaprunum Sumarhsum, og
dettur mr hug, prestur minn, btti hann vi og
urkai framanr sr svitann me erminni, a n er
okkalegt fargan mr: konan mn, sem svo tti a
heita san blessair okkur saman vor, hn slaist
n dgunum.
Hvernig stendur v? spuri presturinn tortrygginn.
Ekki get g gert a v.
Nei, mikil skp, veit g a, enda var a heldur
ekki soleiis meint, sagi Bjartur, og sknai prestinn
algerlega essu mli, hn bara d elilegan htt,
sennilega af bllti, og a skil g vel hvernig hn
hefur di. En hva ori hefur um hana Gullbr,
veturgamla fjrgimbur af nu kyni, sem st tjri hj
mr tnftinum haust, a var fyrstu leit, g skildi
hana nefnilega eftir hj konunni minni slugu henni til
skemtunar, ja a er n meira en g get skili.
a veit g ekkert um, sagi presturinn kalt. g er
ekki sauajfur. g bist undan allri hlutdeild essum
mlum.

g meina , prestur minn, sagi Bjartur

skynsamlega, a a veri a gera einhverjar
rstafanir, a minsta kosti vivkjandi konunni.
g get tvega r annan kvenmann samstundis,
gtis kvenmann, hn er mjk einsog lnga og gerir
alt sem henni er sagt, en a fylgir henni kerlng,
afgamalt skass, svo vitir a hverju geingur,
hn kann alla Vieyarbkina.
Ja g var n binn a hugsa nir a bija ig a grafa
essa fyrst, sagi Bjartur hversklega.
, mr ar vi a jara olk, sagi presturinn.
Ja a er n svo, sagi Bjartur, a g hem helst
aungvan bnum mean hn stendur uppi. Heimskan
er svo mikil. Og hjtrin frammr hf keyrandi.
Eg held a megi staursetja hana til vorsins, sagi
presturinn. Ekki fer g a vaa upp hfjll essu
tarfari, lngreytt gamalmenni, brjstveikur a
elisari og sennilega me krabbamein lifrinni. Auk
ess er ekkert sanna um essa konu, hvern htt
hennar aldurtila haf bori a hndum. i geti altaf
bori v vi, dalakarlarnir, a })i haf veri a elta f
bygum egar konurnar ykkar hrkkva uppaf. g veit
samt ekki betur en kvenflk urf sinna muna me,
eingu sur en grasbtur. Og ekki yri mr skotaskuld r
v a sanna sitt af hverju eftir fullkomnum lkum, bi
um frfall karla og kvenna essu bygarlagi san g
lpaist hnga mnu vegaleysi og eymd fyrir rjtu
rum og mundi sanna, ef mr vri ekki vel vi mn
sknarbrn, og araauki orinn gamall og stulaus
a vera a rexa sispiltum yfrvldum sem hvorki
rumska vi strjfna, kveikjur ea mannsinor.

Og a held g hafr n kasta rekunum msa

sem du einkennilegri daudaga en hn Rsa mn,
sagi Bjartur.
J, andvarpai presturinn mulega, g er einsog
hver annar heilsulaus aumngi.
Eg mundi n ekki fara frannn anna en skryppir
ta Rausmri laugardaginn kernur, smilegu.
a er brotin rekan Rausmrarkirkju, svo hjlpi mr
gu, sagi presturinn og taldi ll tormerki essu. g
byrgist ekkert um dauann, dmsdag og anna lf fyrir
sem eru jarsngnir me soleiis skrapatli. Svo
ertu viss me a heimta af mr a g fari a halda
ru, en g skal segja r a eitt skifti yrir ll a g
s ekki til hvers er veri a halda rur yfr dauu fiki
essu rferi. Enda ekkert uppr v a hafa.
O, a yrfti n ekki a vera laung ra, sagi
Bjartur.
Getur ekki kerlingin IJtirausmri tala yfr henni?
Hn talai yfr henni vpr. v tli hn geti ekki tala
yfr henni haust?
Ja mr er n eingin launng v, sagi Bjartur, a
g hef ekki inikla tr runum ess tirausmri.
Og vel mtti segja mr a betur hefi fari ef hefir
tala yfr okkur vor, g satt a segja tri ekki
rur yfrleitt, hvorki til eins n annars, og allra sst
lngar rur.
Ja ef g iield ru, sagi presturinn, held g lnga
ru. v ef maur fer a tala anna bor, er
einginn endi v sem arf a segja, einsog flk hagar
sr n dgum bi gagnvart sjlfu sr og
hreppsflaginu.

a er n einsog a er teki, sagi Bjartur. Sumir

lta a fst or haf minsta byrg. En hitt er mr
annars nokkurnveginn sama hva runni kann a
standa, svo framarlega sem a er ekki neitt ljtt.
Aalatrii er a a f ru fr rttu yfrvaldi rttum
sta yfr rttri manneskju, v annars er manni fundi
a tl forttu, a er sagt a rnaur haf kanski ekki
haft efni a eya ru, en undir esskonar
svvirngum vil g ekki liggja hrainu mean g a
heita sjlfstur maur. Mn kona var sjlfstiskona.
N, hva ykistu geta gef fyrir ru?
Ja a var n eitt af v sem mig lngai til a semja
um vi ig. Satt a segja lt g svo a g eigi hj r
ru san vor, og mr fnst a g tti eins a geta
teki hana t nna. a er ekki seinna vnna.
Nei, sagi presturinn, mjg eindregi. Eg tala ekki yfr
konu sem lifr eitt sumar og deyr svo. mtt akka
num sla fyrir a g lt ekki rannsaka mli. a er
einhver vegur a g lti ig hafa keypis giftngarru
nst, en a lta ig hafa lkru upp giftngarru,
soleiis brask vil g ekki hafa.
g mynda mr n, prestur ininn, sagi Bjartur, a
egar ll kurl koma til grafar eigi g bltt fram
lgheimtngu ru vi etta tkifri. v hn haf
ekki kembt hrurnar, var etta mn kona, a var
g kona, a var kristileg kona.
Var hn kristileg? spuri presturinn me jsti, v
hann oldi ekki a heyra ru flki hrsa.
Ja, sagi Bjartur og bj sig undir a sl dlitlu af, til
a hafa prestinn gan, hn var kristileg upp sinn
mta. En alt hf .

Ja ber nokku nrra vi ef flk er ori kristilegt

hr

bygarlagi,
sagi
presturinn
fur.

Rngrvallasslu, ar var kristilegt flk, ar var heilg

manneskja og spsagnarmanneskja rumhverjum
b, en hr er g binn a vera tleg rjtu r og
aldrei ori var vi lifandi kristindm n sanna irun
fyrir gui, en gurlegir glpir, gurlegir glpir, fjrtn
mor og tburir, fyrir utan allar fstureyngar.
Ja a veit g ekkert um, sagi Bjartur, en hitt veit g
a mn kona var g kona sem inst inni mun hafa tra
bi
gu og rnenn, hn bri a ekki utan sr. 0g ef u
skyldr segja eitthva, tla g a bija ig a segja
heldur gott en ilt um hana, v g hlt miki upp
konu.
Httvsi prestsins bannai honum a hreyfa
andmlum gegn essu oflof um breytta konu, sem
aeins hafi lifa eitt sumar og di san, en hann
benti me eim mun margsgulli minnngarsvip
myndina af gstu konngsdttur: Ef vilt sj mynd
af konu sem var rum til eftirbreytni, bi sem
prinsessa, kona og manneskja, hngir hn arna,
a mundi ekki saka i mintust ess, litlir karlar,
sem altaf haf tst of gir til a beygja ykkar lsugu
skalla fyrir narverkum heilags anda, jafnvel i
standi lgra mannflagsstiganum en ykkar eigin
saukindur, sem i drepi r hor og ormapest
hverju vori sem gu gefur yfr. En arna voru brn
Kristjns konngs vakin upp hverjum morgni klukkan
sex, til ess a sameinast lausnara snum hvaa
tarfari sem var, og arna hldu au fram a bijast

fyrir hofkapellunni ngatil hofpresturinn sjlfur var

binn a f nbt af hngri. Vesk.
N gat Bjartur ekki leingur stilt sig um a hla,
hahaha, hahaha, sagi hann, a hefur ekki veri
svipa og nie tkina Jtirausmri, sem ekki gat
sliti sig fr hrossaketinu hr um ri.
Ha, sagi presturinn mjg alvarlegur, og nam staar
miju glf me munninn opinn af raleysi, brnnar
uppdregnar undrun og skilnngsskorti.
Ja a var soleiis, sagi Bjartur, a a var
kaupstaarstrkur Mri, vanmetagripur og illa
artaur, og fann upp v a hna a sr alla hunda
bnum, armeal mna tk, g hef altaf veri
hundamaur, etta var mesta trygkvikindi og hyggin.
Hahaha, hahaha.
Eg skil etta ekki, sagi presturinn og st enn kyr
glfnu.
a er ekki von, sagi Bjartur hlandi, g skildi a
heldur ekki, fyren fru a gnga uppr henni
hnefastrir hrossaketsbitarnir, maur gus og lifandi.
Hafi ekki strkfjandinn legi v lalagi um
veturinn a stela hrossaketi eldhsinu til ess a
afvegaleia hundana . . .
Mr ar vi a hlusta etta leingur, sagi
presturinn. Fyrir alla muni, faru n a koniast af sta.
Ja, prestur minn, sagi Bjartur alvarlegur. Einginn
fr sinni hugsun ri. Eg vona a saki ekki neinn. Og
akka yur n hjartanlega fyrir kaffi. a er eitthvert
a allrabesta kaffi
sem g hef smakka leingi. Og svo tlum vi hvor
upp annan, bi me hrtketlnginn a hausti og
fleira.

Vonandi ver g dauur fyrir vori, sagi presturinn,

dauur, dauur fr essum gurlegum skrl. Vertu sll.
En Bjartur var ekki starinn a fara vi svo bi,
heldur hlt fram a tvstga glfnu krngum prestinn
og fnna sr hitt og etta til dundurs. Loks herti hann
upp hugann:
Hva g tlai mr a segja, sra Gumundur, var
a rtt sem mr heyrist arna an, a vrir
eitthva a minnast kvenmann, og frekar tvr
helduren eina?
N, hva er etta? sagi presturinn styggur. Viltu r
? skalt ekki halda a mr su r neitt tbrar.
Hverra manna eru r?
r eru gus vegum. g tk r upp minn eiginn
eyk norr Sandgilsheii, r tilheyra minni eigin
annexuskn. Heimilisfairinn er dinn r innanmeinum,
alt sem r ttu voru seytjn artarskjtur, nokkur
slitin ambo og tvr hlfrtugar merar sem r lgu
hr bor me sr haust, svo lijlpi mr gu, enda
hefur sorgin aldeilis yfrbuga r. Gamli maurinn bj
fjrutu r og var aldrei neitt uppifast, etta var
rreytiskot.
N, svo r eiga kot, sagi Bjartur.
Vst eiga r jr manneskjurnar, sagi prestur, gekk
san hvatskeytlega framma dyrum, lauk upp hurinni
og kallai fram: Lti i hana Finnu og hana Hallberu
gmlu koma hnga strax. a vill maur taka r.
Eftir drjga stund mjkuust innr gttinni tvr
konur, mirin prjnandi, me mraua kollhfu og
bkonuskegg, hr brnina einsog ekki er ttt um
flk sem hefur veri byrgt inn sjlfu sr sjunda tug
ra, leit ekki upp, heldur rndi tinandi niurme nef

snu dlti skakk; dttirin kona fertugsaldri, luraleg,

einkum neanum sig, en btti upp a ru leyti
brosmildri eftirvntngu a sem murina skorti
vikvmni. r stanmdust tt hvor uppvi ara
ekki fjr en spnn fr rskuldinum, svo hurinni var
ekki loka fyrir reingslum. Gamla konan hlt fram a
prjna, dttirin horfi mennina strum augum sem
vona alt, gmlum rauum kuldablma vaungum, og
bersnilegum hjartsltti.
Hr er kominn maur sem tlar a ltta af okkur
llum saman ngum krossi, sagi presturinn. Hann
tlar a taka okkur
til sn. Konan hans liggur brunum, svo hjlpi mr
gu, og hann er aldeilis yfrbugaur af sorg.
J, a veit g, mannaumnginn, tautai gamla konan
nir prjna sna n ess a lta upp, en Finna dttir
hennar horfi full innfjlgrar hlutteknngar hinn
hamngjusama mann.
N, g f ekki betur s en etta su mgurnar fr
Urarseli, ekkjan hans rarins sluga og dttir hans,
sagi Bjartur og heilsai eim bum me handabandi
og akkai af llu hjarta fyrir sast, hann hafi gist hj
eim fyrir fjrum fmm rum, a var um haust, hann
var einhverju kindastssi fyrir hreppstjrann einsog
fyrri daginn, j, hann mundi svo sem eftir honum
rarinum snum, essum snillngi: einginn maur hafi
veri llu lagnari a fara me sttarf, hann lt
heimili heldur fara mis vi kaffi og sykur en lmbin
vi skrotbak, hfu i ekki slt hgra, sneitt
framan vinstra og gagnfjara? J, grunai ekki gvend;
tti hann ekki lka mrauan hund sem var a metf
a hann s myrkri einsog arir hundar Ijsum degi,

hann var bltt fram skygn, a eru vandfundin soleiis

kvikindi.
Alt st etta heima. Finna ljmai af akkltiskend
andspnis essu ltillta stlminni hins forna
nturgests. Sjlf mundi hn einsog a hefi gerst
gr egar hann gisti hj eim Urarseli, hvorki meira
n minna en fjrmaurinn fr Rausmri, a var ekki
svo oft sem komu nturgestir, og sjaldan menn af betri
bum, r hfu einmitt veri a hvsla um a sn
milli, mgurnar, a a vri ekki augert vi mann
sem kmi af sjlfu hfublinu, og sjlfsagt gu
vanur, hva ttu r a taka til brags? Svo Hallbera
hafi stngi upp v, a r bkuu glarkkur, og
hafi dttirin sagt: nei, hvernig helduru a honum
detti hug a leggja sr soleiis til munns, sem baka
er ofan berum mnum, manni fr IJtirausmri? ert
ekki bin a gleyma v, mamma?
En gamla konan sagist vera bin a gleyma llu,
hn myndi ekki framar neitt r fort n nt, nema
egar hn var a alast upp fyrir sunnan, og svo fein
andleg vers, hn vri orin a ttalegt dauans skar,
og vri a ekki fyrir blessaan gusmanninn, sem
hafi s aumur eim egar almttishndin var bin
a hrfa hann rarin ...
Er g ekki a segja ykkur a maurinn tli a taka
ykkur? sagi presturinn olinmur, hann sem reisti
b vor
essari forlta jr, hann er nokkurskonar nmins
framfaramaur, harkveinn essari nblarkt sem
eir eru altaf a samykkja alngi og skrifa um
blin fyrir sunnan.

Ja g skifti mr n ekki af v hva eir skrifa fyrir

sunnan, sagi Bjartur. En um hitt er g sannfrur, a
ng er bsldin Sumarhsum fyrir sem nokkurs
meta frelsi og vilja vera sj lf stismenn.
sagi gamla konan snum stira, spraka lgrmi:
O, ekki mundi a n hafa veri kalla einleiki um
dauameini konunnar innar, Bjartur sll, minni t.
Og leingi ku hafa fari slmt or af eim stekkjarhli,
a v kunnugir hafa fortali mr.
Uss, aftk presturinn vondur. a var lka krkt af
alskonar forynjum Urarseli. g hef tvisvar sinnum
vilst ar fjallinu og bi skiftin heiskru veri
sumardegi, svo hjlpi mr gu.
Og fyrir gat komi a fri upp mann undan manni
og manni framanr sveit, sagi gamla konan, en okkar
nbar heiinni, a voru gir nbar ll essi
fjeritigi r sem g bj ar, einsog gu og menn vita.
Hn mamma meinar a a haf aldrei veri reimt hj
okkur, nema sona undan manni og manni, sagi dttirin
til skrngar. Afturmti ttum vi ga kunnngja ar
heiinni, sem iulega stu okkur til annarrar handar.
g ansa ekki v sem ekki stendur kirkjubkunum,
sagi presturinn.
Margan gan kaffibollann fkk maur n samt hj
v draumi, sagi dttirin. Og ekki sparai a
sykurinn.
Oj, maur i sosum margan bitann og sopann hj
v, stafesti gamla konan virulega.
Presturinn gekk um glf og fussai vi, en Bjartur
lsti yfr v a hann hefi aldrei bori mti a margt
vri einkennilegt nttrunni, lt svo a a s
saklaust a tra hulduflk, a standi ekki

kirkjubkunum, a gerir aungvum mein, j og meira

a segja gerir heldur gott af sr en ilt, en a tra
drauga og afturgaungur, a lt g ekki vera anna en
eftirstvar af pfavillunni, og tplega samboi
kristnum mnnum a festa hugann vi slkt; geri
sr alt far um a telja um fyrir konunum essu mli.
21
LlKMENN
laugardagsmorgni komu lkmennirnir me hunda
sna nean mrina, fjrir, alt gamlir kunnngjar:
fjallkngurinn, Einar skld Undirhl, Olafur Ystadal
vinur hinna trlegu hluta, og loks fair hinnar ltnu,
gamli rur Niurkotinu. eir geingu ekki saman
hp, heldur lngri fjarlg hver vi annan, einsog
menn sem eiga ekki samlei, heldur hafa teki sr fer
hendur hver taf fyrir sig. Fjallknginn bar fyrstan a
gari, hinir tndust eftir, einn og einn senn, rur
Niurkotinu sastur. eir voru allir spariftunum
snum me sokkana bretta utanyfr buxurnar.
Hann var kasmektur Blfjll, me brunagaddi og
hgu skafroki, f innistu.
Bjartur heilsai gestum snum konnglegum stl,
hann hsti ekki sinn harm, stgi i sloti dreingir,
hann btur napurt dag s hvti, en g skal hugga ykkur
me v a kvenjin er bin a setja upp ketilinn. eir
tku upp sjlfskeinga sna og fru a skafa af sr,
fngsfr, sgu eir, fastalsngur, klammi.
Gamli maurinn settist bardyrarskuldinn varlega
og me braki liamtum, einsog honum htti vi a
brotna, stundi vi og var stirt um vik, hann virtist allur
geinginn inn sig, blr framan, me hlu
skegghngnum, hi raua mjg brilegt hvrmum

og augnakrkum, en regnbogahimnan upplitu af elli.

Lkkistan st reingstorfu miju fjrhsglfnu,
skreytt ullarlgum sem hfu af tilviljun ori fastir
tjrguum vinum egar f ruddist t, en v var
hleypt vatn um hdaginn og broti lindinni. Gamli
maurinn studdi hnttum blum hndunum kistuna
hr og hvar, einsog til a reyna hve sterk hn vri,
ea voru a glur hans? Hann tndi me rifnai og
nkvmni nokkrar tjslur r vinum. Fremri hluti
hssins var fyrir rnar, en innri hlutinn krubbaur
tvent, kr handa lmbunum, bs fyrir hestinn. Lyktin af
vagi hestsins bar ara lykt ofurlii hsinu, v
frrensli var ekki lagi.
Afeingnu konurnar tvr ssluu loftinu um
hvtvonginn og eldinn. r hfu hvtskra s og
glf. Hundunum var ekki hleypt binn af virngu fyrir
dauanum, a ru leyti voru mennirnir einsog eir
ttu a sr og tluu hindrunarlaust um tina me v
srstaka hugarfari sem ber a helga essu umruefni,
ltu baukana fara hrnginn. Einar TJndirhl rtti Bjarti
sn venjulegu skyldueftirmli lu brf, og Bjartur leit
grettinn fyrirsgnina, fyrirfram vantraur stefnu'
vinar sns skldskap, stakk v san flega uppundir
sperru; gamli maurinn r Niurkotinu urkai
kuldavtuna r rauum augunum me tbakskltnum
snum. egar eir hfu komist a eirri niurstu a
n vri rakin landtt honum, lsti hann yfr eirri
skoun sinni a svona mundi hann halda fram alveg
frammr; anna lagi hann ekki til mlanna, hann var
kominn ann aldur egar menn eru farnir a missa
tlvonir snar um tarfari, og tti raun og veru lti
eftir heiminum nema myllukofann vi barlkinn

heima, en hann var ekki bitur t neinn, hann tti

aeins erftt um ml, a var einsog gripi vri fyrir
kverkar honum egar hann tlai a segja eitthva,
manni fanst hann mundi og egar fara a flissa, a
kom einhver fbjnaskapur andlitsdrttina egar
minst vari, einhver glinun, einsog andliti vri bila
a innanveru og gti og egar dotti sundur,
yldi ekki neina revnslu leingur, ekki einusinni litla
athugasemd um tina.
lafur stadal sagi a a vri skiljanlegt a eftir
rosasumar kmi frostavetur: vott og urt hltur a
standast nttrunni.
Fjallkngurinn leit a r v hann legist svona
snemma a, mundi hann hlna aftur um htir, og
gera san lngan gviriskafla, einsog tiltekinn vetur
fyrir sex rum, var yfrleitt eirrar skounar a etta
mundi ekki vera meira en mealvetur, sist a rvnta
hann legist snemma a.
Einar Undirhl sagist venjulega sp eftir hugboi
og draumum. a lagist hann a etta mundi
vera harur vetur, og betra a hafa gt sr um
setning. En hann sagi a vori mundi vera gott, v
hann hefi dreymt blmlega sunnlenska stlku
laungum fjarska.
O g legg n ekki miki uppr essum
kvenflksdraumum manna, sagi Bjartur, tyllivonalaus.
Lti er v a byggja vkunni, blessuu, en er
enn minna v a byggja draumunum.
Ja ef maur kynni a ra drauma anna bor,
eru kvendraumar auvita fult eins byggilegir og
hverjir arir draumar, sagi Einar.

J, gall vi rausmrarrskonan kf, vst eru eir

byggilegir, og hann tti a skammast sn hvernig
hann talar, og konan hans liggur brunum.
Vi skulum n alveg sleppa draumunum, sagi
fjallkngurinn, sem var vinlega reiubinn a mila
mlum milli essara gtu sklda. En svo vi snum
okkur a ru efni, tla g, mean g man, a gera
heyrinkunnugt taf v sem vi vorum a tala um
haust, a g hef n feingi n lyf fr Finsen. g bar llPP
vi hann klguml msra mtra manna r sveitinni, og
arameal m, Bjartur, og hann skrifai eftir alveg
srstkum meulum fyrir okkur. Og eftir v sem hann
sagi sjlfur, tekur verksmijan fullkomna byrg
v a au gjrhreinsi kvikindin, ekki aeins hva
bandorm snertir, heldur lka a v er snertir bl og
taugar yfr a heila.
eir sgu a ekki mundi af veita; Ijt vri tan, en
ekki vri bandormurinn betri. Allir hfu smu sgu a
segja af hundum snum, einginn var fr. Menn og
skepnur voru httu. eir skoruu fjallknginn a fara
a lta skra til skarar.
J, sagi hann, a sjlfsgu lt g hi brasta
senda t a rlega skjal v vivkjandi. g hafi
hugsa mr a lta lknnguna fara fram um svipa
leyti og alngiskosnngarnar, annig a menn gtu
teki me sr hundana kjrdag og gert alt smu
ferinni. Minni bndum, sem hafa aungvum a skipa,
kemur betur a urfa ekki a gera nema eina fer.
Hvernig fr me astoarhundalknirinn? spuri
lafur Ystadal, sem hafi kanski einsog fleiri dreymt
um a f bitlng og mannvirngar v sambandi.
Varstu ekki a tala um haust a sslumaurinn hefi

hlfpartinn huga a skipa astoarhundaikni

hrai?
Ja a er n svo og svo, sagi fjallkngurinn me
tluverum alvrunga. Tmarnir eru erfir, einsog vi
vitum, og sslan tplega ess umkomin a bta sig
miklum aukatgjldum. N og svo ru lagi, ja, hef
g altaf liti svo a a vri rauninni nokkurskonar
vantraustsyfrlsng, ekki aeins mig, heldur einnig
Finsen lkni, en einkum og srlagi landsstjrnina
sem tvegar meulin, ef fari vri a skipa
astoarhundalkni hr hreppnum, mean svo a
heita a g haf ennan starfa hendi. Hitt er
afturmti guvelkomi, hvenr sem er, a g segi af
mr essu starf. Og a var sem g sagi vi
sslumanninn, annahvort segi g starfnu af mr, ea
g rkti a upp mna eigin byrg.
Ja a er a sem g hef altaf sagt, sagi lafur
Ystadal, n ess a hafa ori fyrir mjg miklum
vonbrigum: Ef meali vri vsindalegt fr upphaf
hlytu hundamir a laxrast.
Sem sagt, sagi fjallkngurinn, a eru yfrvldin sem
leggja til meali.
(O ekki svkja yfrvldin, fltti gamli maurinn r
Niurkotinu sr a skjta inn uppfyltur af tmabru
trnaartrausti).
Nei, sagi fjallkngurinn. g fyrir mna parta lt a
au yfrvld sem vi hfum haft hr landinu
undanfrnum rum haf reynst jinni vel. Og vi
hfum haft mikinn gtismann alngi fyrir okkar
kjrdmi, ar sem lknirinn er, mann sem viniega
hefur veri tilbinn a gera alt fyrir okkur, bi sem
lknir, sem maur og sem alngismaur.

N var dltil gn, og mennirnir litu djpugir nir

breiar siggharar greipar snar skynjun ess a
samtali var a berast t stjrnmlin.
O ekki er mr n grunlaust um nema sumir lti snum
augum a ml, sagi Einar Undirhl. Og vst er
um a a ekki kjsa eir fjararframbjandann sem
ekki versla vi fjararkaupmanninn.
J, vi ekkjum n hreppstjrann okkar, sagi Bjartur.
Hann mundi kaupa upp landsstjrnina ef hn vri fl,
og prnga henni t aftur me lagnngu ef nokkur vildi
kaupa.
(Rskonan, tautandi frammivi masknuna: Skmm
er a heyra hvernig hann talar um velgeramann sinn,
og mr liggur vi a segja fsturfur. Ekki er a fura
lni elti svona menn).
a var augljst a Einar Undirhl var ekki sem
heilbrigastur stjrnmlaskounum, svo fjallkngurinn
hraai sr a koma honum til leirttngar, ea var
nokkurntma af v, Einar minn, a feingir reiknng
hj honum Finsen fyrir ll meulin hennar mur innar
slugu hrna um ri?
Einar gat ekki bori mti v a a mundi
lknirinn eiga hj sr enn, a voru krngum
tvhundru gls.
J, a er ekki leingi a koma upp krveri
meulunum, sagi fjallkngurinn.
var Einari Undirhl orfall svip, v hann vissi
a llum mtti vera kunnugt um a a hann hafi sett
kna sna og helmnginn af fnu a vei fyrir skuld hj
hreppstjranum Utirausmri, hann geri a sustu
athugasemd a kr vri kr, meul meul, og
landsstjrnin landsstjrn; raun og vem hafi hann

veri binn a hugsa sr a sitja heima vi nstu

kosnngar.
En egar talinu vk a stjrnmlum htti laf
Ystadal vi a komast t ekju, v hugaml hans
lgu rum svium. Bami hafi n vakna me grti
og rskonan fr Mri br vi og fr a sinna v. lafur
var annig gerur a hann undraist essar litlu
mannverur, ef verur skyldi kalla, sem koma annig i
heiminn stainn fyrir hina sem hverfa burt, a er
alveg makalaust egar maur fer a hugsa t a:
arna er altieinu kominn nr lkami og n sl, og
hvaan kemur etta og til hvers er etta einlgt a
koma? Ja, a v hef g spurt mig sjlfan margan gng,
bi nttu og degi. Einsog hitt hefi veri
elilegra a sama flki lifi heiminum altaf stugt,
hefi a minsta kosti veri lkindi til a
almennngur kmist efni endanum.
En jafnvel rskonan fr tirausmri gat ekki tskrt
etta ml, ea kri sig ekki um a. I hlt Olafur
Ystadal fram:
I mnum augum er eitt einkennilegast af llu sem
essum nganrum vivkur. Og a er a, skal g
segja r, a a ku vera sanna a iifdd brn geti
synt ldngis af sjlfsdum, ef au eru ltin ofan
vatn. Hefuru nokkurntma prfa etta, Gun?
Nei, rskonan hafi aldrei prfa etta, og hn
rlagi laf urlega a lta ekki miki v bera, ef
honum skyldi hugkvmast a prfa a brnunum
snum, slka tilraun vri hgt a leggja misjafnlega
t.
Plann taldi afturamoti ekki httu v, hann var
annig gerur a hann gaf ekki um a snerta miki

kornabrnum, en, sagi hann, g hef nokkrum sinnum

komist a slgra nfddum hvolpum, og a skal g
segja ykkur, a er alveg merkilegt me a, g hef
stft af eim hausinn bakkanum heima hj mr,
bara svona me vasakutanum mnum, og fleygt svo
skrokkunum lt ana, og n lngar mig til a leggja fyrir
ykkur eina spurnngu: hva haldi i a skrokkamir
geri, haldi i a eir fljti, ea haldi i a eir
skkvi?
Spurnng essi leiddi huga samkvmisins gersamlega
burt fr stjrnmlunum og eim vanda sem
frambjendurnir tveir, annar Firinum, hinn r
Vkinni, lgu herar kjsendum. Kvenflki leit svo
a elilegast vri a skrokkarnir af hvolpunum sykkju
til botns, Einar Undirhl hlt a a gti komi til
greina a eir flytu ofan vatninu, ar sem
fjallkngurinn ahyltist kennngu a eir mundu
marra miju kaf.
Ne-hei, sagi laur Ystadal, hreykinn af a hafa leitt
hugi samkvmisins vsindalega braut: eir synda,
eir skal g segja ykkur synda vatninu alveg
nkvmlega einsog hverjir arir fullkomnir hundar me
haus og llu saman, sem g er lifandi maur.
a er margt trlegt sem hann Olafur segir, sagi
hsbndinn, en ekki skal g bera mti essu. Og g
skal segja ykkur hva g hef fyrir mr v: a er
dlti sem kom fyrir hann fur minn sluga, egar
hann var ngur vinnumensku Reykjum syra. var
a einusinni sem oftar hvtasunnumorgni a hann
stendur t barhlnum ar Reykjum, rtt fvrir
framan bardyrnar, og er a skera klf. Og hann heldur
klfnum klofnu, einsog siur var, og sker undir

kverkina. Og n tla g a leggja fyrir ykkur spurnngu,

einsog hann lafur geri an: Hva haldi i a
klfurinn haf gert?
Vi essa spurnngu gfust allir gestirnir upp
fyrirfram, nema lafur Ystadal, hr kom hin
vsindalega hugsun honum a haldi, og hann svarai:
g gti best tra a klfurinn haf stokki hauslaus
lir ldofnu honum og beint tum van vll.
Sleipur er lafur, sagi Bjartur. Nrri frstu, en ekki
hafiru a. a hagai nefnilega soleiis til ar
Reykjum a nirundan barhlnum, ar var hverinn
me vel mjamarhum hyl, ar sem siur var a vo
vott og esskonar, jafnvel ull. Og viti menn: a er
klfurinn sem hieypur hauslaus lir klofnu honum
fur mnum sluga, niur allan barhlinn og beint
hverinn.
Hvernig tti g a vara mig essu, rv varst
ekki binn a segja mr a a hefi veri hver beint
fyrir nean barhlinn, greip lafur framm, ekki alveg
gremjulaust.
En essu kom blessa kaffi og batt enda essar
frlegu samrur um undarleg fyrirbrigi nttrunnar.
a var gott kaffi, fyrir slkt kaffi hefi einginn urft a
skammast sn, hversu htt sem hann st
mannflagsstiganum. a sl t manni svitanum af
slku kaffi. Drekki i, piltar, drekki i. Og a voru
lka gar kkur me kaffinu, ykkar jlakkusneiar
me strum rsnum, digrar kleinur og pnnukkur
lrandi sykri. ti i, dreingir, ti i. Menn steyptu
sr hamngjusamir yfr
etta kostgti, dskotinn mtti liira allar skoanir og
hugaml, eir slokuu sig bolla eftir bolla n ess a

gefa fr sr anna hlj en stur og brunng, auk

tbakssuunnar nefnu.
a getur ori tmi ngatil g held ykkur veislu
nst, sagi Bjartur Sumarhsum.
A lokum hfu menn ti og drukki ngju sna og
urka sr um munninn me ermi og handarbaki. Svo
var gn. a var essi srstaka gn sem fyr ea sar
hltur a ryja sr til rms vi allar jararfarir, aeins
slitin sundur vi og vi af kirkjulegum rskngum,
samfara heimskulegu starandi augnari.
Hafiru hugsa r nokkra athfn hr heima?
Nei, sagi Bjartur, mr lukkaist ekki a teyma
prestsskepnuna hnga upp dalinn fyrir ekkisens
srviskunni. Enda m a einu gilda.
Hn mir hennar kynni n samt betur vi a a
yri fari me eitthva gott um lei og hn er hafn t,
sagi gamli maurinn afsakandi, svo g tk me mr
passuslmana.
hva helduru sosum a a haf upp sig, rur
minn? spuri Bjartur.
Hn var okkar eigi kristi barn, sagi gamli
maurinn dapurlega.
En egar Bjartur s hva hann stti etta fast,
leyfi hann honum a hafa sitt ml fram.
Blesi st undir reingi, bundinn vi dyrustafnn,
ykkur hestiir, hfulngur, hann kiprai svolti flipann
vi og vi einsog hann vri a tala vi sjlfan sig,
hrevfi eyrun vxl, atburir hssins spegluust hinu
vikvma innhverfa hestsauga. Tkin skrai skjlfandi
bakvi stigann, me skotti milli ftanna, og flarai
ekki uppum neinn.

Kindurnar voru flestar komnar r vatni heima bnum.

Nokkrar eirra smeygu sr framhj hestinum inn
hsi, efuu jturnar og rku vonsviknar upp jarm
egar r komust a raun um a enn var ekki bi a
gefa . Fleiri og fleiri tndust inn hsi til ess a vera
fyrir hinum smu vonbrigum. Arar hnppuu sig fyrir
utan bardyrnar ea stu rjskulega framan
hundum gestanna. r stuluu a v a gefa essari
jararfr svip grar asknar, mikillar hlutteknngar,
og juku hlu sem er svo mikils ver slkum degi
miju lrjarni mrarinnar, mijum jkli heianna. Flki
hafi alt raa sr krngum kistuna. rur gamli
Niurkotinu tk fram passuslmana konunnar sinnar r
vasaklt, og byrjai a leita a stanum ar sem hann
hafi broti bla.
Vill ekki einhver byrja sem hefur ga rdd?
Bkin gekk fr manni til manns, en arna var
einginn sem kunni lagi, a var svo sjaldgft a menn
fru til kirkju, eir voru bnir a gleyma
slmalgunum, svo gamli maurinn tk vi bkinni
aftur og fr sjlfur a leita a tninum. Ein r leit
hann og jarmai fullum hlsi.
Svo byrjai gamli maurinn a sngja yfr Ijfunni
sinni. Hann saung um a egar lausnarinn er leiddur
t, tuttugasta og fmta slminum, alsrur til ess a
lk mitt hvlist frii, t geing g t san trausti
frelsarans. Hann kunni a altsaman n ess a lta
bkina, en rdd hans var tnlaus og rm og ni ekki
neinu kvenu lagi, jafnvel mennirnir krng fundn a
hann saung ekki vel.
Svo munu gus einglar segja: sji n ennan mann.

Hesturinn sperti eyrun og frsai. Tkin rak aftur og

aftur upp mtlegt spangl einsog veri vri a kvelja
hana, og rnar hldu fram a jarma einsog str
lkfylgd, bi ti og inni, af v a var ekki bi a
gefa . Hann saung sasta vessi me laglausri
skrkrdd, son gus ertu me sanni, og trin streymdu
ltlaust af rauum hvrmum hans nir hi unna
skegg. Hann tti einnig mjg erftt um frambur vegna
tannleysisins, drap gminn, stundum var saungurinn
ekki anna en mttvana skjlfti kverkum og kjlkum.
Hann var einsog hvert anna mlga barn sem grtur,
hefur leingi grti. San var gn.
.Mennirnir litu vandralega hver annan, en gamli
maurinn fl andliti raua tbakskltnum snum og
skalf. hvslai Gun fr Mri:
Er ekki vikunnanlegra a fara 'me fairvori?
Fjallkngurinn tk undir arm gamla mannsins svo
hann dytti ekki, og hvslai: Hn er a segja, hn
Gun, hvort a s ekki vikunnanlegra a farir lka
me fairvori.
Svo grt gamli maurinn fairvori, n ess a htta
a titra, n ess a rtta r sr, n ess a taka kltinn
fr augunum, meira en helmngurinn af orum hans
druknai andkfum, a var ekki svo gilegt a
greina hva hann sagi, fair
vor, sem ert himnum, j, svo endanlega lngt
burtu a einginn veit hvar ert, nstum hvergi, gefu
okkur dag eitthva skp lti a bora r til drar,
og fyrirgefu okkur ef vi getum ekki stai skilum vi
kaupmann og lnardrotna, en lttu okkur um fram alt
ekki freistast til a eiga ga daga, va itt er rki,
kanski var erftt a hugsa sr jafn tilvalinn sta fyrir

essa yndislegu bn, a var einsog frelsarinn hefi

skrifa hana fyrir etta tkifri. Menn beygu hfu
sn, allir nema Bjartur, sem aldrei gat til hugar komi a
beygja sig fyrir rmari bn. Svo hfu eir kistuna t.
eir hfu hana upp hestinn og bundu hana yfrum
vert, studdu san vi endana.
Er bi a tala vi hestinn? spuri gamli maurinn,
og arsem a var ekki bi greip hann sitt um
hvort eyra hestsins, og hvslai a honum samkvmt
fornri venju, v hestar skilja slkt:
tt a bera lk dag. tt a bera lk dag.
Svo hlt lkfylgdin af sta.
Fjallkngurinn gekk undan og rddi berngurinn
mrinni, ar sem sst var htta legum, Einar
ITndirhl teymdi hestinn, lafur og Bjartur geingu hvor
undir snum enda kistunnar, en gamli maurinn haltrai
eftir me kollupriki sitt, og stra belgvetlnga,
blaktandi umli.
Konurnar stu grtblgnar fyrir dyrum ti og horfu
lkfylgdina hverfa jarfjkinu.
22
MOLD ARGN G A lt
Ferin sttist seint yfr hlsinn, a var va
gernngur a ra bera stai, brekkunum var
kafhlaup aftur og aftur, mennirnir urftu a gta allrar
varar til ess a kistan snaraist ekki yfrum. Lki
kom ekki a tirausmri fyren a linum degi. a
var byrja a rkkva. Presturinn var laungu kominn,
hinn treiknanlegasti sndum, hafi mjg hratt
hli. Feinir arir gestir biu einnig eftir tfr essari
og kaffi v sem henni fylgdi. Kistan var jafnskjtt borin
kirkju a boi prestsins og hrngt klukkunum. a voru

hljmlitlar klukkur andspnis hinni hjarnlgu alnttru

essa vetrardags, mur eirra ekkastur hrngli
barnagulli. Og flki tndist kirkjuna utanr
skafrennngnum, uppburarlti gagnvart
dauanum, sem aldrei virist jafn riftanlegur einsog
mijum hinum hvtu kldu vernum hngandi dags me
bjllum af essu tagi. Kona hreppstjrans var ekki
einusinni vistdd, jafnvel hn var dlti lasin slkum
degi, a hafi nefnilega slegi a henni, og hn sat
stofu sinni og drakk heitt saltvatn gegnum nef, a er
tali
yggjandi
vi
innkulsi.
Hinsvegar
gekk
hreppstjrinn sjlfur kirkju, a vsu snum gmlu
buxum sem hldu ekki leingur btunum, en hann hafi
smokka sr ara treyu tilefni ess sem hr var a
gerast, og settist krkbekk a vanda, gtti ess
vandlega a opna ekki munninn mean athfninni
st. Blesi var bundinn vi sluhlii, og tkin fkk ekki
a koma kirkjuna vegna helgisianna, heldur bei
skjlfandi kirkjurepunum.
Svo kom presturinn krukluu annexuhempunni sinni
me hvta prestaspaa bundna um hlsinn, v etta
var ekki ngu merkileg athfn fyrir kraga. Nokkrir
bndur byrjuu a sngja: Eg lif og g veit, hver me
snu lagi. Gamli maurinn sat utarvi dyr og var httur
a grta, einsog tilfnnngar hans vru rotum.
Presturinn dr tvisvar fram ri sitt fyrir framan
lkkistuna mean saungnum st, einsog hann mtti
ekki vera a essu. Svo var saunglistin enda, og hann
setti upp gleraugun og fr a lesa bnina uppr
skru sinni. a var gmul bn, einsog vi var a
bast slku tarfari, enda var hann rmur. Hann hlt
san stutta ru, en ekki lnga einsog hann hafi

hta, sagi a illar vttir stu um mannkvni og

talai miur kurteislega um vantrna. Hann sagi a
margur hefi forsma almttugan gu mean hann
var a elta heimskar saukindur fjalli. Hva er
saukindin? spuri hann. Hann sagi a saukindin
hefi gert slensku jinni meiri blvuri fr upphaf
helduren refurinn og bandormurinn til samans. Undir
sauargrunni leynist s grimmi lfur sem stundum
hefur

essu
bygarlagi
veri
kendur
vi
Albogastaafjandann, en arir nefna Klumkilla. Menn
hlaupa eftir saukindinni alla sna vi og fnna hana
aldrei. a er af v a saukindin er a mraljs sem
ekki er neitt ljs. a er ekki til nema ein saukind sem
er s eina sanna saukind: gus lamb. Slkur er
lrdmurinn sem vr getum dregi taf eim
viskilnai sem yfrbugar okkur dag.
A v bnu rakti hann me fum orum viferil hinnar
ltnu, sem var rauninni einginn viferill, heldur
snnun ess hve einstaklngurinn er auvirilegur
kirkjubkunum. Hva var einstaklngurinn taf fyrir sig?
Ekki neitt, nafn, luesta lagi rtal. dag mr,
inorgun r. Ltum oss ll sameinast bn til ess gus
sem ofar stendur einstaklngnum, mean nfn vor flna
kirkjubkunum. Eingar rur, eingin vikvmni,
ekkert dekur vi hjrtun, syfja fairvor og snubbtt
amen. Hann var treiknanlegur andstum snum
einsog landi, essi prestur: trmaur af rjsku vi
andlausa sauamenn og hunda, fjrkynbtamaur
vegna fyrirlitnngar saukindinni, slenskur prestur
samkvmt jsgum sund r, nvist hans ein var
ess holl tryggng a alt var me kyrrum kjrum.
Svo var kistan borin t.

Henni var rent nir grfna tveim reipum, og flki

hmdi um stund grafarbarminum. rr bndur sngu
berhfair
Alt
einsog
blmstri
eina

moldargaungunum,
a
var
nokkurskonar
minnngardagur Hallgrms Pturssonar, kaldur dagur.
Tkin st lrandi vi hliina Bjarti, me skotti milli
lappanna, einsog hn hefi veri barin, og hlt fram
a skjlfa. Svo kastai presturinn rekunum egjandi og
tk duglega nef eftir hj fjallknginum,
mehjlpara snum. Lkmennirnir gripu skflurnar fegins
hendi og geingu berserksgng a mokstrinum. Svo
tndist flki burt.
23
EFTIRMLI
Lay: 0 n a eiga Jesm.
Bgt j essum lieimi.
I essum heimi brjstin img eru, lkt og gu eim
gleymi, gngstgur, sem rlg ng troa undir stgvl
stunda, stgvl jrnu grimd og sorg: ftur manna,
ftur hunda, fletja brjstin einsog torg.
Ljss heimi er betra a ba, blir einglar sVfa ar,
svfa ar slna gra synir alfullkomnunar: svsir ofar
segulskautum saungnir k\ ea drarlj, lielgir ofar
heimsins rautum, hlpnir ofar grtins j.
Faru sl til slla lieima!
Slt er und kum einglaranns, slt me himna gui
a gleyma gui og mnnum essa lands, ba hll ess
gus sem grir, grdda srir aldrei meir, ar sem
einginn feigur fir, fir barn sitt liundi og deyr.
Einar Jnsson, Undirhl.
24
FROSTSINS ELDUR

Bjartur fr ekki heima Sumarhsum fyren daginn

eftir. Tkin vappai vi hli honum vongl hjarta. a
er yndislegt a fara heim. Og hvert skifti sem hn var
komin nokkra fama frammr honum, snri hn vi
og leit til hans full af bilandi trnaartrausti, nlgaist
hann strum boga. Hn bar slka lotnngu fyrir
hsbnda snum a hn dirfist ekki a gnga framar
en hann. a sem hundurinn leitar a, fnnur hann hj
manninum. Hann hallaist fram mti mjallrokinu og
teymdi Blesa, en gaut oft auga til hundkvikindisins sns,
etta grey, lsugt og ormaveikt, en hvar br trygin
sjlf, ef ekki essum mrauu glyrnum, s hollusta
sem ekkert megnar a skera? Ogfa, mannorsmissir,
samviskubit, ann eld fr ekkert flskva,
kvikindisskarni litla, hennar augum hlaut Bjartur
Sumarhsum vinlega a vera stur, mestur, bestur,
hinn vijafnanlegi. a sem maurinn leitar a, fnnur
hann glyrnum hundsins.
Miki andskoti er Blesi latur taumi dag. Og samt er
lifandi inanneskja bakinu honum. Lifandi
manneskja? Hver er a? a er gamla konan fr
Urarseli, du sjlum og pokum sulvega ofan
reingnum.
Fggur
eirra
mgna
hnga

klkkunum. Finna geingur eftir slinni, kuldabitin

framan, luraleg, og hefur stytt sig uppa hnjm.
Ekkert var sagt. Og fram mjakaist hinn litli hpur
ttina til Sumarhsanna, menn og dr, manndr, fmm
slir. Slin stiklar hrau heiabngunum essum
norlga vetrarmorgni, sem er raun rttri aeins
kvld. Og miur dagur. Skin hennar uppljmar
kfmkkinn yfr heiinni, svo hann er a sj sem eitt
sliti eldhaf, eitt drindis gullbl me flandi logum

og bragandi reykjum fr austri til vesturs yfr endilngri

lijarnbreiunni. Gegnum ennan gullna eld frostsins,
sem vi ekkert er lkjandi nema hina burarmestu
gernnga rmnanna, ar l eirra vegur.
Konur r sem fyrir voru bnum tku hinum
nkomnu me dumbri hversku, en heimtuu ara af
Bjarti mjlkina sem hann hai lofa a flytja heim
framanr sveit, r hfu ori a gefa barninu
vatnsgraut dsuna. egar r hfu bori hinum
nkomnu kaffi var eirra ttur enda, r tku
saman pjaunkur snar og bjuggust til ferar, afkkuu
bo Bjarts um fylgd yfr hlsinn, og kvddu bi hann
og mgurnar me samskonar hversku og r hfu
heilsa. Eftir sat Finna me hvtvonginn hnjnum og
gaf honum pelann fyrsta sinn. Og gamla konan fr a
amstra bnum.
A loknum gegnngum fr Bjartur a htta, enda tt
enn vri skamt lii vku. Hann var lngreytt*u\ I
raun rttri fanst honum a hann hefi ekki hvlst san
sustu nttina a hann steig uppr rminu hj Rsu,
morguninn sem hann lagi af sta eftirleitina. Hann
var feginn a hann skyldi hafa kvatt hana uren
hann fr. etta hafi veri mjg vintraleg eftirleit, og
honum fanst a hann vri ekki kominn aftur r eirri
eftirleit fyren kvld. A hverju kvldi san, egar hann
lagist til svefns bygum og honum tk a renna
brjst, fanst honum alteinu vera fari a snja fng
sitt og lostakendur dof last uppeftir ftunum, upp
lrin, alla lei upp kvi. Og hann hrkk upp felmtraur
vissu ess a ef hann sofnai, mundi hann vera
ti. essvegna var hann svo svefnstyggur san. Um
mija ntt hrkk hann kanski upp me klmvsu

vrunum ea gamlar nvsur um hreppstjra og

kaupmenn, og var kominn fremsta hlunn a hlaupa
frammr rminu og berja sr.
En kvld ttist hann ekki leingur neinni httu.
Ljsi vegglampanum hafi veri slkt
sparnaarskyni, en hillunni fyrir ofan rm gmlu
konunnar logai dimt ltilli kolu. Mgurnar stu
leingi saman og tluust vi hlfum hljum
gltunni fr kolunni. A nean heyrist kind ropa vi og
vi, Blesi skifta um afturft raungum bsi snum og
frsa smlega nir stallinn. Tkin l uppvi gaflili
undir eldavlinni og reis vi og vi upp til a klra sr,
og sl um lei hkilbeininu ili, geispai, hrngai sig
upp nan leik. Ur rminu hinumegin heyrist hinn
stutti andardrttur bamsins, a rnjmti v vi og vi
einsog a tlai a fara a skla.
En a fr ekki a skla, heldur sofnai aftur.
Loksins httu mgurnar a pskra saman, og Finna
kom framm lofti og httai sig. Hann heyri hana
hneppa fr sr treyunni og stga r pilsinu. Hn
smeygi raungri klukkunni frammyfr hfu sr me
dlitlum erfismunum. San fr hn upp rmi vi
hli barnsins og klddi sig r afgnginum af spjrunum
undir snginni. Hann heyri hana enn hneppa fr sr
tveim rern tlum, og stimpast vi a fara r
nrklunum milli rekkjuvoanna. Svo lagist hn taf
og strauk sig dlti hr og hvar undir snginni,
geispai me syfjulegum kokhljum.
Gamla konan sat enn leingi framan rmi snu
skmunni fr kolunni, me olbogann kjltu sr og
vsifngurinn
milli
tannholdanna,
horfi
nirum
loftsgati, tautai eitthva anna veif. Tvisvar gekk

hn framm stigagati, fussai vi og sptti. seinna

skifti rri hn um stund framm ftinn og horfi
tautandi niur:
Falsrefur f skamra, faru ekki inn mn hs, haf ig
burt han, v hr stendur Jess.
Ut Kurkur, inn Jess. t Klumkill, inn Guseingill, t
Ragerist, inn Jeskrist, t Malediktus, inn Benediktus
egar hn hafi mlt fram essa fornhelgu bn
signdi hn sig og sagi: Vi gefum oss ll gus vald
og ga ntt.
Svo lt hn aftur loftslkuna og fr upp til sn.
Og san fru allir a sofa.
Laugarvatni Barcelnu, sumari 1933.
(Samandregi r uppkasti fr 1929).
Skuldlaust b
VETRARMORGUNN
Hgan, hgan upplkur vetrardagurinn snu
norrna auga.
Fr v hann kiprar hvarmana fyrsta sinn, uns hann
hefur lyft ngum augnalokunum til fulls, lur ekki
aeins stund eftir stund, nei, tmabii lur eftir tmabil
um hinar rannsakanlegu fjarvddir morgunsins, heimur
eftir heim, einsog snir blinds manns, veruleikur eftir
veruleik, og eru ekki leingur til, a birtir. Svo fjarri er
vetrardagurinn sjlfs sns morgni. Jafnvel morgunn
hans er fjarigur sjlfum sr. Hi fyrsta tr vi
sjnhrng og dagmlaskman glugganum eru sem tv
lk upphf, tv thf. Og rv jafnvel morgunn hans er
fjarri eftira teki er a morgna, hva mundi kvld
hans? Eyktir hans, dagml, hdegi og nn eru einsog

lndin ngasem vi tlum egar vi erum orin str,

kvld hans eins fjarlgt og s daui sem ngsta syni
hjnanna var tra fyrir gr, dauinn sem tekur ltil
brn fr mrum eirra og ltur prestinn sngja au
nir gar hreppstjrans, s daui aansem einginn
geingur aftur einsog sgunum hennar mmu, s daui
sem vitjar n egar ert orinn svo gamall a ert
aftur orinn barn.
Deya aungvir nema ltil brn?
Af hverju hafi hann spurt?
a var vegna ess a gr hafi fair hans fari
framm sveit me litla barni sem d. Hann hafi bori
a kassa bakinu til ess a grafa a hj prestinum
og hreppstjranum. Presturinn grefur holu nir gar
hreppstjrans og sngur.
Ver g einhverntma aftur lti barn? spuri
dreingurinn sj vetra gamall.
Og mir hans, sem hafi sngi honum undarleg
kvi og
tskrt honum framandi lnd, hn svarai reytulega
ar sem hn l rminu veik:
egar maur er orinn gamall, verur maur aftur
einsog lti barn.
Og devr? spuri dreingurinn.
a var streingur brjsti hans sem hrkk, einn af
essum smgervu streingjum bernskunnar sem
hrkkva uren maurinn hefur gert sr ess grein a
eir hljmi, og essi streingur hljmar aldrei framar,
hann er hanfr minnng ein fr trlegum dgum.
Vi deyum ll.
Seinna um daginn hafi hann vaki mls v a
nu, etta sldfti vi mmu sna:

g veit um einn sem aldrei deyr.

Ja, garmskarni, sagi hn, snri fr honum hfinu
einsog hennar var siur egar hn leit flk, og rendi
til hans auga niurme nefnu, hver er a?
a er hann pabbi, sagi dreingurinn. Og var hann
alsekki ruggur nema sr kynni a skjtlast essu, v
hann hlt fram a horfa mmu sna spyrjandi.
O hann deyr, sagi gamla konan meaumkunarlaust,
nstum hlakkandi, og bls dlti tum nef.
kom rjskan upp dreingnum og hann spuri:
Amma, getur varan di?
Hanan, sagi gamla konan, einsog hn hldi a
hann tlai a fara a byrja einhverri ekt.
Amm'a, en svarti potturinn?
Dautt er dautt, barnkind, sagi hn.
Nei, sagi dreingurinn, au eru ekki dau. A
morgnana egar g vakna, eru au oft a tala
saman.
arna hafi hann rauninni glopra tr sr
leyndarmli sem einginn vissi nema hann. a var
nefnilega eitt hinna merkilegri tmabila morgunsins, a
bshldin tku hamskiftum og uru a manneskjum.
morgnana, egar hann vakti undan llum rum,
heyri hann au tala saman me v ngarmikla
oravali og hinni htlegu stillngu sem samir
bshldum einum. Hitt var eingin tilviljun a hann
skyldi hafa minst vruna fyrst, v varan, a er
nokkurskonar heldra bshald sem aeins er nota
einstku sinnum, helst ketspu, og hngir annig oft
vikum saman hvtvegin upp vegg. En egar hn er
tekin niur leysir hn af hendi merkilegt hlutverk
pottinum.

essvegna bar dreingurinn srstaka virngu fyrir

vrunni og gat ekki lkt henni vi ara en konu
hreppstjrans. En svarti potturinn, sem svo oft var me
fullan munninn og stundum botnhyl af skf, en altaf
stugur a nean, hann var einginn annar en
hreppstjrinn Utirausmri, sem altaf var me svo
miki skrotbak upp sr, og a var aus a
kraumai upp honum, og alveg reianlegt a a var
eldur maganum honum, og a kona hreppstjrans
var hf til ess a hrra honum, svo hann misti ekki
tr sr htisdgum. Og annig var um ll
bshldin: myrkrinu breyttust au flk, sumt meira
httar, sumt ltilla manna, hnfarnir voru frir bndur
sem honum st stuggur af, bollarnir reknar stlkur
me rsir svuntunni, og geru dreinginn feiminn me
rsum snum, og um hbjartan dag vi mltir
varaist hann a snerta vi essum persnum, varaist
jafnvel a gjta til eirra augunum, svo r skyldu ekki
sj honum alt sem hann vissi um eirra vintr. A
nturnar voru au merkileg einsog heill hreppur,
daginn slitin og slubbug, ltil fyrir sr einsog feimnir
gestir sem sjga upp nef og ora ekki a hreyfa sig,
hann, sem vissi svo margt um au frelsi nturinnar,
lei nn fyrir au umkoinuleysi dagsins.
En eitt var meal eirra haf yfr ntt og dag, yfr
frjlsri myrkursins, yfr umkomuleysi dagsins, s
hlutur sem bar af rum hlutum og lt snast sem
einskisvert rusl, enda var hann vandlega geymdur nir
fatakistu, og brnin feingn ekki a sj hann nema vi
ri gestkomur, jlum og sumardaginn fyrsta, og au
feingu aldrei a snerta hann, svo drmtur var hann.
a var kkudiskurinn hennar mmmu, fr konu

hreppstjrans tirausmri. Hva tknai essi

kkudiskur raun og veru? a var fegursti diskur
heimsins.
a var mynd honum af y'ndislegu hsi bakvi
blmarunn. Og heima hsinu liggur eggslttur vegur
me grnu grasi og brosandi skgarrunnum krng. Og
hver stendur veginum sltta blum kjl me hvtan
hatt, blm hendi og sl sinni? Hann vissi vel hver a
var, en hann hafi ekki sagt a neinum. a var dttir
hreppstjrans, hn Auur, sem fr suur haust og
kemur aftur vor einsog fugl. Og hsi bakvi runninn,
a var hsi hennar Auar fjarlgum lndum.
Einhvemtma httir Nonni litli a vera ltill dreingur fyrir
ofan hana mmu sna.
Hann situr me leppinn sinn prjnunum framan
hj henni ogjaegir um stund. Svo getur hann ekki stilt
sig leingur.
Eg veit samt um dlti, segir hann, lt prjnana sga
og horfi mmu sna, g skal vita um dlti sem
aldrei aldrei getur di.
Bittin.
Aldrei, segir hann.
Hva er a, ran mn?
a segi g aldrei.
Hann br bandinu aftur upp vinstri vsifngur og
tvvafi, tk san nstu lykkju. a gat veri a hann
gloprai tr sr hinum og rum leyndarmlum, eitt
var haf yfr lf og daua, yfr frjlsri myrkursins,
umkomuleysi dagsins. Einginn skyldi nokkru sinni f a
vita a. Leyndarml kkudisksins ga
Ftt veldur llu meiri vonbrigum sl mannsins en
a vakna, einkanlega snemma morgnana, mean

arir sofa. Ekki fyren vkunni vera manni ljsir

yfrburir draumanna. Marga ntt dreymdi ngsta son
hjnanna fmtu aura, krnu, jafnvel tvr krnur. essu
tapai hann llu v hann vaknai. Hann t kjtspu r
dalli, samt feitu kjti, a var svo feitt a ftulkirnir
streymdu nirum greipar honum. Hann t ykkar
jlakkusneiar af sjnhrngslausum kkudiski, og r
voru svo ykkar a hann gat tnt r eim heilar
rsnurnar, strar einsog mannsauga. etta er s
hagnaur sem mannsslin hefur af draumunum. En
hvernig sem hann reyndi, gat hann ekki sofna aftur til
essara krsa, n heldur eirra pennga sem hann hafi
haft milli handa, og vinlega voru r silfri, einsog eir
penngar sem fair hans borgai hreppstjranum upp
jrina; en fyrir essa pennga hafi hann drauminum
tla a kaupa sr rsnur og kex, smuleiis hnf og
snri.
Hann var kaflega hngraur egar hann vaknai, og
s eftir drauminum einsog hundur eftir fallegri hntu,
en honum var strnglega banna a vekja nokkurn og
bija um brau, v hafi fair hans hta a binda
hann t kofa hj hrtnum Sra Gumundi og brur
hans, sem brust einatt alla nttina. a var mjg
gefeld
tilhugsun,
v
far
skepnur
ttaist
dreingurinn meira en hrt enna, Sra Gumund.
Hrtur essi, sem var andstur mannflki, hann gat
stundum haft a til a elta dreinginn alla lei inn
draumana og gegnum draumana og dreingurinn hljp
undan, r einum draumi annan, kaflega hrddur vi
essa kind, sem var, tt fair hans tryi hrtinn,
jafnyfrnttrleg snum herfleik einsog kjtspan og

jlakakan hinni dr. annig fylgir draumunum einnig

nokkur htta.
Til ess a gleyma hva hann var svngur, fr hann
a hlusta bshldin, sem hldu sitt venjulega
nturng skp og hillu. Um hva voru bshldin
a tala? a er ekki svo auvelt fyrir ltinn dreing a
fnna rinn ngum hinna fullornu, au tluu
einsog sveitin, hver um sig kostai kapps um a koma
einhverju a, til ess a lta sn a einhverju geti,
bru sig upp undan hreppsmgunum og ekkisens
gamalmennunum, sveitarngslin, maur lifandi,
kvrtuu mulega undan eyslunttru ngu
stlknanna
samt
strekkngi
skulsins
til
kaupstaanna, hinum erfu tmum, hinu ha veri
korni, num ormi sem kominn var saukindina
stainn fyrir bandorminn. varan hafi skoun a
etta stafai altsaman af skorti saung. a ni bltt
fram aungri tt hve fullorin bshld essi voru
oratiltkjum. a var ekki samheingi runnar sem
mest hreif dreinginn, heldur reynsla s, vsindi og
orgntt, sem hn geymdi, nfn fjarlgum
stum, giftngar rum hreppi, drt kveinn
skldskapur, ferasgur, bltsyri, kaupstaarfrttir.
Stundum kom eim meirasegja dlti illa saman, tti
ekki ngu gott orgeli kirkjunni, tldu a
kaupmaurinn Firinum vri verri en kaupmaurinn
Ykinni, ttu brn lausaleik, voru mti sjlfsti
jarinnar. Jafnvel einstku raddir gtu kvei uppr
um a a rttast vri a fylla pottinn af hestaskt.
Sum vildu yrkja svona:
Oa na eiga jes eingra vina hverra ant a hella
halla mega hfu sitt drottinn skaut.

Onnur vildu yrkja svona:

Sra rimsa pomsa prams pra Hmsa fra kra simsa
romsa rams rra dimsa nra.
, skyldi n ekki vera fari a grna glugga?
Hann ggist ofurvarlega uppyfr rmgaflinn svo
afturgaungurnar myrkrinu yru ekki varar vi hann.
Eftir v sem lei morguninn, eim mun erfara
ttu bshldin a spreingja r sr meiri visku. Og um
lei opnuust eyru dreingsins fyrir rum rddum. F
nir hsinu byrjai a standa upp og ltta sr eftir
nttina og rumdi dlti, sumt prlai me framfturna
utan jturnar til a efa r moinu san grkvldi og
rak hornin jtubndin ea hnubbaist. Altaf um a
leyti sem f st upp vaknai von hj dreingnum.
En af llum tmamerkjum morgunsins voru hrotur
fur hans ruggastar.
Fyrst morgnana, um a bil sem dreingurinn
vaknai, skar hann enn hrta, skar laungum,
laungum, djpum, djpum skurum. S tegund heyri
raun rttri ekki morgninum til, heldur nttinni sjlfri.
essar hrotur ttu ekkert skylt vi ann heim sem vr
lifum og vkum , r voru annarlegt feralag um
skhll svi, reiknanlega tma, lkar tilverur, jafnvel
vagnar essara fylknga eiga ekkert skylt vi vagna
heimsins, aanafsur hefur landslag hins hrjtanda
lfs nokkra Hkngu vi landslag vort.
En egar leingra lei morguninn mistu hroturnar
hljm sinn, hinir saungkendu brjsttnar eirra liuust
sundur, r frust smtt og smtt upp hlsinn, r
hlsinum framm nef og munninn, jafnvel framm
varirnar, einsog blstur, stundum aeins me kippttu
pi, senn var komi a leiarlokum, og hestarnir

frsuu hamngjusamir a hafa komist heilu og hldnu

gegnum hinar hljmrnu fjarvddir rannsakanleikans.
Heimalandi blasti vi auga.
Andardrttur hins flksins var hvergi nrri eins
strfeinglegur n yfrgripsmikill, hann var laus vi
eyktamrk. Til a mynda andardrtturinn hennar
mmu: hver skyldi geta lti sr koma til hugar a hr
svf lifandi manneskja fyrir frarrian dreinginn? Hn
andai svo lgt, hreyfi sig svo sjaldan, a tmum
saman var eingu lkara en hn vri htt. En ef hann
beygi sig yfr hana og hlustai mjg gaumgflega,
kom fyrir a hann fann lfsmark me henni, a bar vi
a hn pai ofurlti me blvrunum. En hn hafi
anna til. Eftira hn hafi legi leingi einsog andvana,
steig lf nan leik upp henni einsog litlu blurnar
fla mrarlknum, r stga uppr rauum
leirbotninum me laungu millibili, a birtist
undarlegu tauti, hljskraf, fussi, ljtum slmum r
rum heimi. v einnig hn tti sinn heim sem var
torrinn ru flki, heim bnanna, slmanna, essara
laungu leiinlegu kva sem fur dreingsins mislkuu
svo mjg, heim hins miskunnsama nuga gus og
lknsama fur og gna helvtis, og essum heimi gaf
hn aldrei neinar skrngar, nema ef hn muldrai nir
barminn annan slm enn skiljanlegri. Einginn sem
vissi r slmum jafnmiki um eilfina og anna slkt
gat veri llu frsneyddari trboshuga en amma
hans, enda hlt essi heimur fram a vera dreingnum
jafnfurulega mannrnn og hrotheimur furins, ekki
sur tt amma hans hefi fr upphaf kent honum a
sofna me ml hans vrunum: hann grilti ekki
landslag hans gegnum orin, v sur hinar

hlutkendu fgrur hans. Og hi framandi lf slmanna,

einsog a steig upp varir mmunnar miri neind
hennar, a vakti hj honum samskonar beyg og
mralkurinn me snu grugguga bragvonda vatni,
a er eitra, slafaki snu og hinum lonu freskjulegu
vatnsjurtum, snum brnklukkum.
Ondvert rmi hjnanna svfu eldri systkinin rj,
Helgi og Gvendur upp kverkina, sta Sllilja tilftis. Ur
hvaa verld var svefnml Helga, grtur og
tannagnstran stu Sllilju? tnguml sem skortir or
og merkngu, alt nema bjnalegan kafa; grtur sem
einginn ekki fylgir, eingin tr, aeins snggur gnstrandi
srsauki, n fyrirvara, eftirkastalaus, einsog vru
einhver hryllileg skilabo send gegnum lkama hennar
fr heimi til heims? Einginn essara heima, eingin
essara radda liltti lgmlum dagsins n skilvitum
essa heims.
Hvar var mir hans essum morgnum vetrarins,
mean einginn var heima og allir fjarri, hver snum
svefni, mean skuggar annarra heima krkkir af
undrum grfu yfr litlu bastofunni Sumarhsum?
Svaf hn ea vakti? Voru a vkuandvrp hennar sem
aftur og aftur druknuu hrotum furins, ea voru
lknishendur
minnisins
einnig
forbonar

svefnheimum hennar? Sterk var r hans eftir deginum,

ar sem hann vakti einn umkrngdur essum
harbrjsta annarlegu verldum sem vissu ekki
einusinni a hann var til, sterkust eftir fami mur
sinnar.
Svo ber a til eina ntt, j a hltur a vera laungii
uren vetrardagurinn kiprar hvarmana fyrstu
atrennu, dreingurinn er sjlfur staddur t fjarska

svefnheima sinna, hfgi minturinnar br enn svo

sll, svo ngur lkama hans, en ar kemur a lokum
a hann fr ekki varist, a er einhver a kalla. Hver er
a kalla? a er fyrstu svo fjarri a hann gefur v ekki
gaum, varandi einsog tindi r annarri sslu.
Smmsaman frist a nr. Andvrp og kveinstafr
sem nlgast, um stund er einsog au vru komin alla
lei framm sveit, en au
nema ekki staar, au frast nr og nr, uns hann
uppgtvar a au eru komin hnga, alla lei inn
bastofu. au koma r rmi mur hans. Hann er
vaknaur til fulls. Hann liggur einn rmi mmu sinnar.
a logar ljstru bastofunni. Og amma hans er
eitthva a bogra og bisa fyrir framan rm hjnanna,
einlgt er hn eitthva a bogra og bisa, en
rmstokknum situr pabbi og heldur hnd mur hans.
Brnin hinu rminu hafa breitt uppfyrir hfu, en
ggjast vi og vi galopnum ttaslegnum augum
undan snginni. En au ora ekki a lta hvert anna,
lta sem au sof. I ntt mamma kaflega bgt.
Stunurnar vera opnari og opnari, srari og srari, hn
hljar, skrkir, etta er jnng heimsins, dreingurinn
hafi veri a hugsa um a rsa upp og spyrja, en n
spyr hann ekki leingur, hann hniprar sig niur. Svo
httir mir hans a hlja. Amma hans fer a stra
vi eldinn masknunni, a er hennar endalausa str,
marga mannsaldra hefur hn veri a stra vi a
kveikja upp eld og hita vatn. a lur dltil stund.
Skynjun dreingsins fjarar aftur burt, hvskrandi raddir
mmu hans og fur hverfa framm sveit, hverfa ara
sslu, fair hans geingur me miklu braki ofan
stigann fjarlgu hsi, einna helst kirkjustigann

tirausmri, ea einhverri enn fjarlgari kirkju, ltur

aftur loftslkuna, fer. En hann hefur ekki fyr loka eftir
sr en mir hans byrjar a hlja srara en
nokkrusinni fyr; og aftur er einsog kld loppa me
beittum klm grpi um hjarta dreingsins. Hvernig
stendur v a eir skuli eiga bgast sem manni ykir
vnst um, og a maur skuli aldrei geta neitt gert fyrir
?
Osjlfrtt hefur dreingurinn hugmynd a alt ilt
sem fram kemur vi mmmu hans s pabba hans a
kenna, a er hann sem altaf sefur hj henni, hann sem
ykist eiga hana og ra henni, enda hltur hann a
hafa eitthva samviskunni rv hann gerir sr svo ttt
um hana ntt, heldur hndina henni, aldrei essu
vant, hleypur framm sveit um mija ntt einsog hann
s hrddur.
Ftt er jafnbrigult og stugt einsog hi elskandi
brjst, og er a s eini staur verldinni ar sem
til er samlan. Svefninn er sterkari en hin gfugasta
tilfnnng elskandi brjsts. miri kvl mur hans tekur
Ijsi a dofna. Suan vatnskatlinum fjarlgist,
snarki eldinum, kerlngaramstur mmu hans, fuss
hennar og slmataut, alt leysist sundur hverfula
mkdrauma, sem hafa ekki framar brodd n kl og eru
n stru
og jnnga, Ijfr einsog lf klettunum, hfgi
minturinnar sitrar aftur um lkama hans, svo sll,
svo ngur, vitund hans drpur smtt og smtt einsog
hundra sandkorn yfr ginnngagap svefnheimsins, uns
minni hefur a nu byrgt hana til fulls.
I gr hafi fair hans bori litla barni nir sveit til
ess a grafa a.

Var mir hans aftur orin kt? Var hn aftur

einsog brnin, stt vi latneskju hinna sjnhrngslausu
vetrardaga, ea druknuu andvrp hennar enn
vorkunnarleysi eirra djpa sem ekkja ekki hi
einstaka brjst? Angist barnanna kom og fr, jnng
murinnar var um kyrt. Aldrei hafi dreingnum
fundist flki sofa eins leingi og morgun. Kindurnar
voru laungu farnar a hreyfa sr, hann heyri r
stngast aftur og aftur, fair hans hafi lagt raleiir
brjsthrotnanna a baki, bshldin gnu andspnis
nlg dagsins, auga vetrardagsins glugganum
opnaist blnandi dkkva. ori flki ekki a
vakna? Hann tk a dngla ofurlti sina fyrir ofan
sig, gat rttfyrir htanir aldrei stilt sig um a egar
honum fanst morguninn teygjast frammr llu hf, en
egar a dugi ekki fr hann a tsta, fyrst einsog
ltil ms, san sneggra og hrra, einsog egar stigi er
ofan skotti tkinni, loks enn hrra, einsog egar
vindur lir um opnar bardyrnar landtt
Bittin.
a var amma hans. A lokum fr svo a
dreingurinn bar sigur r btum. Gamla konan byrjai a
tauta, myndai sig til a rsa upp, uns hn hafi rglast
frammr
rminu
til
fulls
me
llum
eim
reynslustunum sem v verki voru samfara, klst
lpu sna og strigapils. Svo hfst leitin a eldsptunum.
a endai altaf v a eldspturnar fundust. Iiann s
hana berhfaa trunni fr skjktaranum yfr
eldavlinni, hina mi*auu rnum ristnu kinn, skarpan
innmyntan vngann yfr rrum hlsinum, unnar grar
hrtjslurnar, og st stuggur af lienni, og fanst
morgunninn ekki vera kominn fyren hn hafi bundi

ullarsjalinu um hfu sr. Svo batt hn ullarsjalinu um

lifu sr. I hinum riandi hreyfngum hennar og tinandi
augnari heilsai hann hverjum num degi, heilsai a
nu snd hins lilutkenda veruleiks essu sgamla
innilukta andliti sem ggist tautandi, fussandi
frammr hettunni, s aeins niurme
nefnu, vilngt bisand, amstrandi, stritandi,
rotlausu ani me a kveikja upp eld. tk fair hans
einnig von brar a klra sr, rskja sig, hrkja og
taka nef. San fr hann buxurnar. a var lii a
morgunmlum.
S hluti morgunsins sem heyrir veruleikanum til var
runninn upp. a var holt a minnast ess, a einginn
dagamunur var a v hve illa mmu hans gekk a
kveikja upp eld hssins, hrsi til uppkveikjunnar var
altaf jafnstamt, og tt hn fleygai mkglana smtt
og legi viarmestu flgumar nstar hrsinu, var
rngurinn leingi vel ekki annar en murlegt snark og
valur daunillur reykur, sem fylti hverja smugu og
lagist skilnngarvitin einsog svii. Og tt dreingurinn
drgi hfui innundir sngina, var reykurinn
einnig kominn ar. Ljsi skjktaranum krokti niurvi
kveikinn. En aldrei var hi skyldubundna lundartaut
mmunnar svo lngdregi a a fli ekki sr fyrirheit
morgunkaffisins. Aldrei var reykjarkaf svo bltt og
ykt, aldrei reingdi a sr svo djpt inn augun, nef,
hlsinn, lngun, a a vri ekki forboi ess ilms sem
fyllir slina a lokum af bjartsni og trnaartrausti,
ngan malara baunanna undir sjandi vatnsbununni
r katlinum.
eim mun leingri uppkveikjutmi og meiri ljnalogi, a
sama skapi leingri tilhlkkunartmi, sterkari tilhlkkun.

Hann hafi sr a til dundurs a rannsaka sina. a

var a vsu hin sama rannskn hverjum morgni, og
a var ennfremur s rannskn ar sem hann vissi
niurstuna upp hr fyrirfram, en einguasur
hjkvmileg rannskn hverjum morgni, svo fremi a
hann hefi augun opin. a voru srstaklega tveir
kvistir sem hann tk mark : ef reykurinn dvnai svo,
en ljsi fjrgaist, a hann gti greint andlitsfall
kvistanna, var a ess viti a eldurinn vri a
frast rtt horf, a vatni vri a hitna. Hverjir voru
essir tveir kvistir? a voru tveir menn, tveir
brur. eir hfu bir eitt auga miju enni og voru
blduleitir einsog mir hans. Hvernig st v a eir
voru lkir mur hans? a var af v a eir voru
murbrur hans sem sigldu til fjarlgra landa og
feingu alt sem eir vildu, laungu uren hann fddist.
Hva etta barn getur s alla skapaa hluti, hafi
mir hans sagt einusinni, er hann tri henni fyrir
essu einrmi. au hvsluust hitt og etta sem
einginn mtti vita; um saung; um fjarlg lnd.
Ef maur fer lngt, lngt burt, sagi hann og lilt
Jindijia henni ar sem hann sat rmstokki hennar,
getur maur eingi alt sem maur vill?
J, elskan mn, sagi hn reytt.
Og ori hva sem maur vill?
J, svarai hn utanvi sig.
vor, sagi hann, tla g a klifra upp
barfjalli og vita hvort g s hin lndin.
Jgn.
Mamma. I fyrra sumar, s g einusinni fossinn
bargljfrinu a hann rann uppmti vindinum, hann
fauk aftrbak yfr fjalli.

Elskan mn, sagi hn , mig dreymdi svolti um

ig. Ha?
Mig dreymdi a huldukonan tk mig me sr hann
Barklett og rtti mr knnu af mjlk og sagi nir a
drekka, og egar g var bin a drekka, segir
huldukonan: Vertu g vi hann Nonna litla, v hann
a sngja fyrir allan heiminn.
Hvernig? spuri hann.
Eg veit a ekki, sagi mir hans.
Svo hvldi hann vi brjst mur sinnar um stund og
vissi ekki um neitt llum heiminum, nema hjarta
mur sinnar sem sl. A lokum reis hann upp.
Mamma. Af hverju g a sngja fyrir allan heiminn?
a er draumur, sagi hn.
g a sngja fyrir heiina?
J.
Fyrir mrina?
J.
Og g Kka a sngja fyrir fjalli?
Svo segir huldukonan, sagi mir hans.
g vst a sngja fyrir flki Rausmrarkirkju
lka, sagi hann hugsi.
a er vst, sagi mir hans.
Hann hjfrai sig enn uppa mur sinni og hugsai
um etta leingi, gagntekinn af dul essarar spr, hinum
vngjuu orum.
Mamma, ba hann a lokum, viltu kenna mr a
sngja fyrir allan heiminn?
J, hvslai hn. I vor.
Og hallai aftur augunum reytt.
Og egar liann lt augun hvarfla fr kvistunum
sinni til

bshaldanna skp og hillu, og varan hkk

veggnum, og potturinn st glfnu, ll me essum
einkennilega sakleysissvip sem bshld ein geta sett
upp umkomuleysi dagsins, en glytti rsttu
eyslusmu kvenbollana brothtta og sphrdda,
var hann svo gfuglyndur a hann lofai a koma ekki
neinu uppum neinn, heldur lokai ru auganu af
kurteisi og horfi aeins me hinu, g er lka allur
annar en g snist, sagi hann, og tti vi hina sngnu
saungva og hin stru lnd, fjarlg einsog eyktir
dagsins, sem biu hans.
Og svo heyrist loks fr katlinum essi heimsfrgi
niur sem er vottur ess a suan fari a koma upp.
Um a leyti var dreingurinn venjulega orinn svo
innantmur a honum fanst hann geta bora alt sem
tnn festi, ekki aeins hey, heldur einnig m og ta.
Svo
a
var
eingin
fura

hann
bii
eftirvntngarfullur eftir brausneiinni sinni, hvernig
hn mundi vera laginu, hvort amma hans mundi
skera hana vert yfr hleifnn ea aeins yfr hann
hlfan, og kanski eggunna ara rndina. Og
hvernig skyldi hn drepa ofan? Skyldi hn klna llum
brngnum sneiina mija, annig a skorpurnar
yru urrar einsog gr? Af essu gmsta vibiti,
sem skildi eftir svo kjarkmiki brag vitunum, fkk
dreingurinn aldrei ng, og a mtti amma hans eiga,
hn var yfrleitt ekki snk brng, heldur klndi
venjulega vel sneiina me hgri umalgmnum.
Afturmti htti henni til a spara sykurinn og klpa
misstra mola r kandsdraunglinum, og a gat alteins
komi fyrir a hann feingi ann minsta. essi

umhugsunarefni voru aldrei n eftirvntngar og

spennngar.
Svo byrjai kaffi a nga bastofunni, a var
morgunsins helgistund. I slkum ilmi gleymist mtlti
heimsins og slin uppljmast af trnni komna t:
egar llu er botninn hvolft er a lklega satt a til
su fjarlgir stair, jafnvel nnur lnd. Einhverntma
kemur vori me snum fuglum, tt slkt virist
trlegt, sinni sley hlavarpanum. Og vonandi kemst
mamma lka ftur egar fer a leingja daginn, einsog
fyrra og hittefyrra.
Um lei og gufandi vatnsboginn st nir knnuna
voru fyrstu or dagsins sg upphtt bnuim
formlinn sem amma hans hafi um hnd til ess a
sra Astu Sllilju frammr djpum svefnsins. essi
athfn endurtk sig eftir smu reglum hverjum
morgni, og enda tt hn virtist Astu sjlfri jafn
annarleg hvert sinn, kunni dreingurinn hana ngu
vel til ess a vera hennar minnugur vilngt.
Mikil fyrirmunun er a horfa upp essa eymd. Hlffullorin manneskjan, g segi a satt. a er einsog
essir blessair aumngjar haf hvorki r n rnu.
Var n rauninni vi v a bast, a nokkur sem
anna bor svaf gti vakna vi vlkan lestur? a
var eingu lkara en gamla konan vri a nldra etta
vi sjlfa sig inn milli morgunslmanna. Enda hlt Asta
Sllilja fram a sofa me hfui upp horni, opinn
munninn, hnakkann keyran bak aftur, annan lfann
undir eyranu, en hinn opinn til hlfs oan snginni,
einsog hn byggist vi v svefninum a einhver legi
hamngjuna lfa henni. Skyrtan hennar var stgu
hlsmlinu. Svo hlt formlinn fram:

a er sosum aus a a er ekki til nokkur

hugsun

essum
aumngjum.
Hvernig
ttu
nokkurntma a geta ori manneskjur r essu, hn
talai mjg fleirtlu ea hvorugkyni um stu Sllilju,
og eiga ekki nema einn skyrturfl. (Hrra): Sla,
prjnarnir nir ba, manneskja. a er komi
frammundir dagml og brum hdegi.
Dreingurinn
stareyndi
afer
mmunnar

tmareiknngi vinlega me jafnmikilli undrun.

Svo stendur vatnsboginn yndislega r katlinum nir
pokann, samfara dumbu hlji, ilmrnginni gufu. Og
sta Sllilja heldur fram a sofa. Og gamla konan
heldur fram a vekja stu Sllilju mean kaffi er a
sga nirr pokanum:
verur aumngi og sjlfs ns vesalngur alt itt lf,
sta Sllilja.
Og sta Sllilja heldur fram a sofa.
Lttu r ekki detta hug a g fari a bera r kaffi
sngina einsog stssfr, rettn ra gmul stelpan,
lngt komin fjrtnda r, brum geingin fyrir gafl.
Fyr lt g hann fur ykkar skja vndinn.
En essi morgunmessa hafi aldrei nein snileg hrif
stu Sllilju.
egar Hallbera gamla gekk a rminu og ruskai vi
henni, , en fyr ekki, opnai telpan augun. Hn opnai
au me erfismunum, drap titlnga ttaslegin, leit
krngum sig rnglu. Loksins ttai hn sig hvar hn
var stdd, grfi enni nir olbogabtina og snkti.
etta var dkkhrur nglngur, flleit, me lnga
kjlka g
sterka liku, skaut ru auganu dlti skjlg. Hun var
dkk brn og br, en augun sindurgr einsog broti

jrn. etta var eina andliti bnum sem hafi lit og

lgun, og essvegna horfi dreingurinn oft systur sna
einsog hann undraist hvaan hn kmi. Hn var mjg
fl, hi togna fullorinslega andlit mta af hyggju,
nstum reynslu. San dreingurinn mundi fyrst eftir
hafi sta Sllilja veri stra systir. En tt barm og
axlir skorti hi brumkenda form bernskunnar, vri
tsprngi r v ea hefi aldrei last a, skorti
hana eingu sur hina vlu frumvaxta mkt; barn var
hn ekki; en hn var jafnlngt fr v a vera fullorin.
arna lt g kaffi itt, Sllilja, sagi amma og
borai
bollanum
hennar
t
fjarlgasta
horn
bastofunnar, g ber ekki vi a fra r a
leingra.
Telpan hlt fram a klra sr hfinu, geispa og
smjatta munnvatni snu um stund, dr san fram
klukkuna sna undan hfalaginu og fr hana hlunni
milli rekkvoanna, stakk mjum lauigum leggjum
snum frammundan snginni, smeygi vegnum
ftunum ykka togsokka og lagi mean annan
klann upp hitt hn, n blygunar, annig a egar
dreingurinn virti fyrir sr hinn fullkomna lkama
hennar, var a einsog endranr aeins til a
sannfrast um, a rttfyrir tt hn tti a heita
stra systir, var hn einguasur, samkvmt
skpulagi snu, ltilfjrlegri vera en eir brurnir.
En n var tmabil heilabrotanna enda, v essu
fri amma honum kaffi og vakti eldri brur hans.
urfti dreingurinn ekki leingur neinum getum a v
a leia hve brausneiin hans var skorin yfr mikinn
hluta af hleifnum, hvort brngurinn ni alla lei t
skorpurnar, hvort molinn hans var str ea ltil. var

fari a lsa glugga.

vetrarmorgninum tekist a
augnalokum.
Dagur fr hnd.

Enn einusinni hafi

lyta snum ngu

26
DAGUR
Mltirnar essu heimili fru a jafnai fram me
hljleik, nsturn pukurslegum htasvip, einsog
merkileg tfrabrg. Hver nm sig grfi einbeittur yfr
diskinum hnjrn sr,
beinin voru tnd r fskinum me al sem minti
rsmi, grauturinn slokaur n hugardreifngar,
sklinni haldi uppundir hkuna; a var adunarvert,
hva fair dreingjanna var maur til a gleypa mikinn
graut skmmum tma. Gamla konan borai hnflaus
vi eldavlina og sneri baki vi hinu flkinu.
morgunskatt var vinlega heitur grautur r haframjli,
sltur, brausnei, kaldur saltfskur fr deginum
undan og upphellngur me mola. Molinn var
aaltilhlkkunarefni. Mirin hafi ekki matarlyst vi
fugl, hn settist upp vi dogg rmi snu me
erfismunum og fkk sr meal r einu af snum
ttatu glsum fr alngismanninum, gr framan og
slpp, me strum sttlera augum, og gat ekki tuggi
vegna veikinda munninum. Stundum fanst ngsta
dreingnum a ekki vera fallegt af pabba a sloka sig
svona mikinn graut ar sem hann sat fyrir framan hana,
mean hn nartai me slkri glei fskpkuna sna og
svalg me hryllngi. iVldrei lngai brnin eins miki
vnan kjtbita ea ykka rgbraussnei me
brngi einsog egar au voru bin a bora.

Bjartur lagi sig fyrir framan hj konunni eftir

morgunskattinn, a var ljtur barnsvani, hraut
grimmilega rlitla stund, hljp san frammr me
augnari einsog maur sem hefur rata trlegar
svailfarir og var horfnn a vitja penngsins. a var
kominn fullur rkof vi annan bargaflinn, og
hrtakof, en lmbin og tvvetlurnar hstu enn undir
sama aki og flki. Eldri dreingirnir spuu jturnar,
rkuu glfhroann, brutu sinn lindinni, grfu
snjgaung krngum hsin, hinum rltu hrum
fenti gaungin upp nan leik. F gekk tjn snjrep
til a komast uppr barskaflinum, flki eftir, a
var einnig a grafa geil skaflinn undan glugganum til
a f dagskmu.
Og egar pabbi og eldri dreingirnir voru farnir a
gegna eftir morgunskattinn, fyrst var dagurinn
hafnn bnum, hafnn fyrir fult og alt, hafnn sinni
leingd, sinni breidd, dagurinn me snu fyrirsjanlega
kvldi. Birtan var knappasta lagi vegna smar
gluggans og yktar snjvarins. a var bi a breia
yfr tv rmin, hinu rija l mirin n ess a
brast, sngurlegu hennar bar sem oftar upp hennar
skyldurkna
vetrarsjkdm,
sem
sjaldnast
tk
skemmra en tl vikur. I hittefyrra tti hn einnig barn
fyrir hreppstjrann og prestinn og l sextn vikur.
Einstku sinnum skifti hn um stellngar me
lngdregnum hreyfnguin og niurbldum andvrpum
vegna
legsrisins. Framan rmi snu vi gluggann situr sta
Sllilja, hn er a prjna sr skyrtu. Ftur hennar nema
ekki vi glf, hn situr svo htt upp rminu,
afturmti getur hn hvlt hnakkann vi sina anna

veif. Einstku sinnum hallar hn hfinu a sinni og

sofnar.
Amma tk rokk sinn og spann.
Og rokkhlj hinna laungu daga fylti binn, og etta
eina hjl rokksins, a er einsog tmans hjl sem flytur
slirnar hverja sitt land.
N m Nonni litli leika sr dlitla stund. Og hann
rekur horn sn haga uppum ll rm, stngur sumum
eirra uppundir sperrurnar, a eru fjallatindar,
rauninni eru kindurnar a klifra innan fjallatindunum,
bindur kjlkana vi masknufturna, v ar skilur milli
hans og Bjarts Sumarhsum: Nonni litli hefur tu kr.
San fer hann lngferir leggjum snum. Hann
ekkir sig kunnum stum bakvi fjll og heiar,
rur hestum snum til fjara, lngar og strngar leiir,
v essari bastofu eru rafjarlgir ef feralagi
hltir eim reglum sem einginn skilur nema hann,
jafnvel rmgaflarnir voru httulegir fjallvegir me
skrum, fannfergi og afturgaungum. Hann verur a
gista eina ntt leiinni (undir borinu vi gluggann).
a var ekki fyren vorin, egar fjarlgir veruleikans
komu ljs vi nandi snj og mur hans fr a
batna, a fjarlgir bastofunnar runnu t ekkert. Og
svo dularfullar eru fjarlgir bastofunnar a rttfyrir
raleiir er fngastaurinn vi loftsgati ekki meira en
spnn fr hans eigin fjsi.
Hann talar kaupstanum vi lkninn og
kaupmanninn. Hann tekur t kynstur af rsnum, v
hans bi er lifa slku, rsnum dllum, rsnum
kssum, rsnum sekkjum, smuleiis hvtasykur.
Lknirinn hrumbil fmm hundru mealagls, lka
mrg og rnar hreppstjrans tirausmri, en

undarlegt s tekur dreingurinn ekki t nein meul. Hann

lofar arafleiandi ekki a kjsa lkninn ng fyrir
meul, einsog pabbi hans, veit ekkert jafnramt og stkt
einsog essi meul, og hefur undirniri ann grun a
au eigi sk bataleysi mur hans, jafnvel a fair
hans kaupi au til ess a vera viss um a hn komist
ekki r rminu, en lknirinn s vitori. essvegna er
honum ekki vel vi lkninn og vill ekki kjsa slkan
mann ng. Afturmti ks hann kaupmanninn ng
virngarskyni fyrir rsnur. N verur lknirinn vondur
og htar a kalla sslumanninn. En dreingurinn er
hvergi smeykur, hann lofar a leggja inn gamlan hund
hj lkninum, sauarvlu; taf essu er rifst
Firinum.
Hvaa dls ekkisens friur er a-tarna, segir amman,
en essu svarar dreingurinn ekki um sinn, v amma
tilheyrir ru heimssvii, rum vernum. En ef hn
skyldi segja eitthva meira, er a hsta lagi
norlgur kafaldssltandi.
Ef getur ekki haft fri vi sjlfan ig, er r
hollast a smakka vndinn.
Amma, segir dreingurinn . ert ekki til. ert
bara veur loftinu. g er feralagi.
N er lagi r, ansar amman. Skmm er a r
svona strum strknum a vera me nytju hugarflug
um mijan dag, og ekki orinn prjnandi.
fellir dreingurinn niur allar orrur vi
strmenni Firinum, og segir:
Hanan, ar er hann geinginn upp, kveur fssi
og rur heimleiis hva af tekur eftir hinum krkttu
leium afturbak og fram um bastofuglf. En
miri lei nr amma hans hann einsog veur sem

skellur fyren varir upp heii, og annig verur hann

ti heiinni, hann er settur niur rmi mmunnar
me prjnana sna.
Hann einvefur bandinu luntalega upp fngurinn og
byrjar a pota. a er sami leppurinn sem hann er
birin a vera a stra vi viku og ekki kominn
nema t mija rnd. a er einsog ekkert vilji la, alt
mjakast, maur sr ekki fyrir endann neinu, hvorki
leppnum, deginum, n vinni furgari. Hann verur
mjg syfjaur andspnis essari raleingd. man
hann alteinu eftir v a hann hefur ori ti heiinni.
Amma, g er afturgeinginn, segir hann og geispar.
ert vst ekki farinn a heyra neitt gott dag,
garmskarni, segir hn .
Nei, a var lka satt, man hann eftir v: hann er
ekki farinn a heyra neitt gott enn, margt gat komi
fyrir lakara en a hann heyri gott. Oft var amma hans
svo nnum kafn af v ga sem hn fr me, a hn
gleymdi a setja t prjnaskapinn hans, og kom
fyrir a hann sofnai yfr prjnunum, einkum ef hn fr
me verulega gott.
In dlsi jbil liggur sk vors lijarta impre sep
skynsemislin bjarta
matrsinn Grem alfa hesd alfa hesd.
O Jes parvli hugurinn hj r s.
O pra oftmi me allri gsku inni prinsinn Glori
drag me psti drag me psti.
O Pturs Kartas
Kar Peiltas
vr dauann hfum feingi
per nostra krmn
hann hefur oss um geingi

selrum gd
eia vrum vr ar
eia vrum vr ar.
N bst hn Gd ar sem heyra m a gus einglar
sngja nga kantk og bsnur klngja inn rekur Kr
eia vrum vr ar eia vrum vr ar.
essu geingur leingi. Aldrei fnnast manni slmarnir
leingri en dgum bernskunnar, aldrei er land eirra og
tnguml fjarskyldara slinni. IJm ellina er essu fugt
fari, eru slmarnir of stuttir fyrir dagana. essum
heilgu latnuskotnu fornkvum sem gamla konan
hafi lrt af mmu sinni, ar flst annar heimur
hennar; hljmfall eirra vi stig rokksins, a var
hennar saunglist, sem hn gaf sig vald uns bastofan
lga var flotin t mt sjnhrng eilfanna, rurinn
slitnaur, hendurnar fallnar skaut henni, rokkurinn
hljur. Svo var kvinu loki. Me m kvisins sl
og vr fr hn a leita a rinum snldunni, og
egar hn loks hafi fundi hann saug hn a sr
endann gegnum ppuna snldujrninu. San vakti
hn dreinginn.
Raun er a horfa upp essa fyrirmunun, segir hn. I
dag er a glypja, gr var a neglngur, kominn
t fjra leppinn sinn og ekki orinn potandi. Reyndu
heldur a tvvefja
spottanum upp vsifngurinn, rfllinn, annars vri
rtturinn inn g rekti alt upp aftur.
N er a fnna eitthvert r til a bjarga sr undan
essari brigulu daglegu gagnrni, n ess a
vefeingja tilgng hennar opinberlega. a m takast
rnsan htt. Stundum m hafa gmlu konuna upp meiri
slmalestur, stundum sgu, ruggast ef unt er a

vekja athygli hennar einhverju enn takanlegra

hneyksli en glypjunni. dag er hann svo heppinn a
Asta Sllilja hefur lagt hnakkann uppa sinni, hakan
sigi nir brngu, prjnarnir liggja hreyfngarlausir
skauti hennar, hn sefur.
Amma, segir dreingurinn strhneykslaur. Hn
Asta Sllilja sefur.
annig hafi dreingnum tekist a sna athygli mmu
sinnar a stu Sllilju, essari syfjuu manneskju sem
hafi undarlegt form og var raun rttri ekki manneskja
nema a hlfu leyti. Miki er a horfa upp essa
eymd. En egar bi var a vekja stu Sllilju me
llum artilheyrandi formlum, hfst alt nan leik
einsog ur, dagurinn virtist ekki hafa umlngast r
sta, mirin andvarpai me lka mikilli jnngu og
ur, pra oftmi, drag me psti.
Drag me psti.
Rokkhjli er aftur fari a snast, og dreingurinn
man eftir v a hann er binn a vera afturgnga
lngan trna.
Afturgaungur, segir hann, f r ekki alt sem r
vilja?
O svei.
r geta alt sem r vilja.
Haltu fram a prjna.
Amma, viltu segja mr sgu um afturgaungu.
hva tli g geti veri a v.
Bara um eina afturgaungu.
Hvaa sgu tli g kunni af afturgaungu, minnislaus
manneskjan, og ligg vi kr.
Eftir stundarkorn var hn farin a tauta eitthva
fyrir munni sr, a var einsog veur sem byrjar me

sltanda, uns yfr dynur. Hennar sgur voru allar eina

bkina lrar. I muharindunum tu menn skbtur,
var flk svo hora a lsin gekk inn v lifandi,
amma hennar mundi t. a var einusinni frnsk
dugga, etta gerist fyrir sunnan hj okkur, eir uru
skipreika frviri sndunum, skipshfnin var ll
ti einum sandbrnka, rkur bndi stal rekaldinu,
armeal penngakt og rauavnsankeri. Skipstjrinn
gekk aftur og kokkurinn, eir fylgdu jfnum nunda
li, a flk er ekki laust vi enn, margar sgur um
a. Tveir brur fru kaupsta, annar hlt heimleiis
a morgni dags, hinn tlai degi seinna. etta var yfr
lngan fjallveg. Hann skall me iulausa strhr og
bririnn komst sluhs. essu sluhsi var mjg
reimt. Um nttina fer draugurinn a berja utan kofann,
en bririnn ber grjti r flrnum hurina a innan.
Draugurinn pir voveiflega fyrir utan. Bririnn ber
meira grjt hurina og biur hann aldrei rfast. A
morgni er frostharka kf, en hrinni slota. Bririnn
ber af hurinni grjti og opnar. En v hann opnar,
fellur brir hans helfrosinn fng honum inn
sluhsi. Hann gekk aftur og fylgdi brur snum.
Endalaus verni me botnlausu fannfergi, illugiljum ar
sem menn hrpuu, silgum fljtum ar sem menn
fllu nirum vk og flutu innundir skrina til hafs,
geingu aftur, komu glugga, kvu vsu. Skrmsli sttu
a mnnum undir sjvarennum, brutu bi konum
sem voru einar heima. Fjandinn Klumkilli, hann er
sagur eilfur, og forai Gunnvr, hn bj hr
essum b og geri vi hann samnng og myrti flk,
um a eru miklar sgur, endalausar sgur, seinast var
hn beinbrotin sluhliinu vi Rausmrarkirkju

rennngarht og limu a hndum og ftum, gisti

einginn Gunnvru sem sr gu, hn hefur broti mitt
rifbein og vibein og mihandarbein og fyllibu og trir
Klumkilla, segir hann svo: merg og bl, merg
og bl og dododo
Alteinu stngur Bjartur hfinu uppum loftsgati og
kallar:
Lfgau upp undir katlinum, Hallbera, a eru a
koma gestir.
tir gamla konan fr sr rokknum miri sgu og
ansar luntalega: O, a veit g. a er sosum ekki biti
r nlinni me flakki v. Enda var hr slngur
morgun.
Hn Sla hjlpar r a klessa saman nokkrum
pnnukkum, og ykkur er htt a lta vel knnuna
upp a a s er n ekki vanur a fara erindislaust
sem hr rur um gar dag. Og ekkert sems.
Skmmu sar reis hi skarpt skorna andlit
hreppstjrans uppyfr loftskrina umleiki snu sterka
grmeingaa hri. Hann var svellykkum reijakka og
trefl, klofhum snjsokkum brugnum, selskinnsskm,
svipan hans bin rem burarmiklum silfurhlkum.
Hann var lei kaupstainn og hafi me
sr vinnumann til fylgdar, rtti tvo Jxrj fngur til
heilsunar og muldrai smvegis nir barminn. Asta
Sllilja hagrddi sti handa honum rmi
systkinanna, en Bjartur settist framan hj konu sinni.
a tk a ilma fr fyrstu pnnukkunni.
Ja, Jn minn, sagi Bjartur einsog hann kendi
svolti brjsti um ennan hreppstjra, ert a
prfa hestfri, kallinn.

O, g hlt a vri ekki miki a prfa, ansai

hreppstjrinn syfjaur, strauk sig um kjlkana og
geispai mean hann skygndist um bastofunni.
N, einhverntma hefu tt umbrot hr
austurheiinni me essu snjlagi, hlt g, sagi
Bjartur, sem altaf hafi rttu a standa gagnvart
hreppstjranum smu og stru, ef a hefi veri
g me annarra manna hesta, btti hann vi. En
maur veit nttrlega best hva maur treystir eim
hestum sem maur sjlfur.
O, g er n skjaldan a leika mr hr heiunum,
dylgjai hreppstjrinn. Og a eru mnir hestar.
Bjartur svarai dylgjunum lei a bi strir og
smir mundu vinlega hafa eitthva hyggju, bi
byg og byg, en snri ekki aftur me a, a hvtur
hefi hann veri til heiarinnar undanfari, hvernig svo
sem hann hefur veri fremra.
Hreppstjrinn sagi a a vri ekkert frammyfr a
sem vi vri a bast vetrardegi, tk fram silfurdsir
og mldi f'ngri sr vna tlu sem hann beit af, stakk
afbitnum endanum me vandvirkni nir dsirnar, og
lokai eim gtilega. San hallai hann sr upp
rmi, n ess a ttast lsina.
Ja, kallinn, sagi Bjartur kumpnlega. J akkrat. Og
hva er n helst tinda ar fremra?
Hreppstjrinn sagi eingin tindi, a minsta kosti
ekki fr sr, um ara vissi hann ekki.
Ekkert ori vart vi orm ea skotu?
Hj mr? spuri hreppstjrinn.
O venjulega svarar n fyrst fyrir ig sjlfan,
kallinn, ef g ekki rtt.

Eg held a megi sosum einu gilda hvort a er

ormur v ea ormur ekki, sagi hreppstjrinn, einsog
gef er fyrir a rni. essar skjtur eru ornar einsog
hverjir arir magar flki.
Bjartur leyfi sr a efast um a hugur fylgdi mli hj
eim hfngjunum, egar eir tluu illa um f.
getur meint hva vilt fyrir mr, sagi
hreppstjrinn.
Ltur moka ofanaf?
g hef ekki ori heylaus hngatil.
Ekki g heldur, sagi Bjartur.
Hreppstjrinn var n lagstur makindum htt upp
rmi, saug rulluna sem fastast, og hafi egar safnast
fyrir svo mikill lgur upp honum a hann foraist
lngar setnngar. Hlfloku augun hvrfluu fr einu til
annars, uns au nmu staar vnga stu Sllilju yfr
bakstrinum.
Komi hefur fyrir, sagi hreppstjrinn, a yrftir a
skja til annarra a sem mest nausyn var .
J a getur tt vi kellnguna na a borgun var
hafna fyrir dropalgg sem g stti til n grbland
handa krkkunum egar eir voru litlir, og skuldlaus er
g vi ig um koti, sem gu og menn vita, lagsmaur,
a haf teki sn tlf r.
a er aungvu lkara en srt jafnjarlaus eftir sem
ur. Ha?
Ja ekki sndist mr betur en kmir me eitthva
bakinu til mn gr. Ef g man rtt er a fjra
skifti. g skil bara ekki til hvers varst a kaupa af
mr jr hr upp dal, ef arft lka a leggja undir ig
kirkjugarinn hj mr?

Kanski i haf sigrast dauanum ar

IJtirausmri, sagi Bjartur, en v svarai hreppstjrinn
ekki.
Hva g a segja ef g hitti sslumanninn nera?
spuri hann.
Ljt var sttarfnnin eirri kollttu hans sem g dr
hr uppr keldu jnsmessu fyrra, sagi Bjartur.
Hreppstjrinn ansai essu ekki ruvsi en svo, a
hann herpti saman varirnar a tbaksleginum um
stund, uns hann sptti llu saman glf fyrir framan
fturna Bjarti. Hva er telpukrakkinn s arna orinn
gamall, sagi hann, n ess a hafa augun af stu
Sllilju.
O hn er komin fjrtnda ri, greyskarni, tli hn
haf ekki komi undir krngum fyrstu afborgunina
kotinu, best gti g tra v.
a er einsog hver annar rflshttur a ba
rettn r og hafa ekki mannd til a eignast krbein,
sagi hreppstjrinn.
Hefi a ekki veri etta kotgrey sem g hafi
samviskunni tlf r, hefi g sjlfsagt keypt mr
bi kii og manneskju. En a hefur n einusinni veri
mn skoun lfnu a sjlfsti og freisi s meira viri
en allir eir strgripir sem einyrki kann a geta komi
sr upp me skuldum.
Hreppstjrinn bls ltilshttar tum nef.
Hva heitir hn aftur? sagi hann.
O hn heitir sta Sllilja.
Hva a a a?
a a a, skal g r segja, lagsmaur, a hn
skal aldrei y urfa a vera upp ara komin, hvorki til

lkama n slar, mean g laf hr essu koti. Svo er

betra vi tlum ekki meira en a, kall minn.
En fyrirlitnng hreppstjrans sjlfsti Bjarts
Sumarhsum ekti eingin takmrk, og hann sagi:
getur sent hana til mn uppr orranum, konan
hefur gaman af a segja krkkum til lestri og
esskonar. Vi skulum gefa henni a ta mnaartma.
a er ng til a ta Sumarhsum, sagi Bjartur. Og
soleiis slarvogl einsog lrdminn ykkar
tirausmri, a er reianlega hollast fyrir au brn
sem i haf geingist vi sjlf.
Hreppstjrinn hallai sr aftur fram og sptti
grarlega fyrir framan fturna Bjarti, strauk san
syfjulega nm enni og kjlka og bldi niur geispann.
g er fyrir mitt flk, ert fyrir itt flk, btti Bjartur
vi, n ess a lta sptnginn.
a er sama lanin hj henni konu inni, sagi
hreppstjrinn, hva ertu binn a borga miki fyrir
meul handa henni vetur?
a er altanna ml, sagi Bjartur. Og a dettur mr
ekki hug a bera af mr, a g hef ori fyrir v lni
a eiga hjartveikar konur, sem er einsog hver annar
gus vilji og lt innrti forsjnarinnar. a varar
aungvan nm.
Hreppstjrinn, sem aldrei fyrtist af snssaralegum
tilsvrum, en kunni essum tni best, klrai sr hr og
hvar, v a var fari a skra hann, sagi san t
blinn:
Ja g skifti mr heldur ekkert af v. En konan ltur
a a s nausynlegt a kenna barninu, og a eru
komin lg um prfskyldu. Annars arf einginn a fara

grafgtur um mna skoun v mli, g lt alt

lrdmsstagl til strblvunar fyrir almgann.
Eg lt , a a s best a eir sem tilheyra
almganum nppfri sinn almga og eir sem tilheyra
strmennum uppfri sn strmenni; og bi a heilsa
frnni.
Ekki hef g neitt gagn af v a flk lri, sagi
hreppstjrinn.
En eir vilja etta syra. Og hva g tlai mr a
segja, kvenflki fremra er alt uppfult me a
eigir a f r k.
g er frjls maur.
Ja hva g a segja ef sslumaurinn skyldi taka
upp a gnga mli?
Segu honum a vi hr heiinni sum sjlfsttt
flk.
Sjlfdautt flk, sagi hreppstjrinn.
En uren Bjartur feingi rrrn til a svara essu,
gall vi rdd fr eldavlinni, lngdregin og sprk:
a er einsog yfrvaldi segir: etta er ekki
manneskjutilvera. g bj fjeritigi r Urarseli og vi
hfum altaf stritlu. g urfti aldrei a bija gu um
neitt srstakt ll essi fjeritigi r.
Heyru, sagi hreppstjrinn einsog uppr urru. Mr
er fl sj vetra sumarbra, vnleiksgripur, ekki kja
hmylk, en heldur vel sr.
Byrjar hann enn, hugsai Bjartur, sem ekti sinn
hreppstjra fr fornu, eir hfu talast vi ur, a var
einsog a berja hfinu vi stein. Hann hafi ann si
a byrja altaf aftur ar sem fyr var fr horf. a var
rngurslaust a tla sr a telja hann af einhverju.
a var bgt a segja hvort essi eiginleiki ergi Bjart

meira en hva hann dist a honum. En gerist

atburur sem olli v a Bjarti var svaraftt bili:
konan Finna reyndi alteinu til a rsa upp vi dogg, leit
niennina snum sjku augum og hvslai bltt:
a vildi g ska a gu gf, og lagist fyrir aftur.
a var ekki fyren etta andvarp var um gar geingi
a Bjartur komst til a svara hreppstjranum: hefir
varla boi mr z k fyrra ea hittefyrra, lagsmaur,
mean s var hvort g mundi standa skilum me
sustu greislurnar af kotinu.
g gti skaffa r hey me henni, sagi
hreppstjrinn.
Blessaur maurinn, andvarpai konan aftur fr
sjkrasnginni.
O fr n meul fr Finsen, heillin, sagi Bjartur.
ig hefur aldrei vanta meul.
Hreppstjrinn, sem var ekki als frgur af
smskamtalknngum fyrir sveitarlimi, fr framm
a mega sj eitthva af eim meulum sem Bjartur dr
bi handa konu sinni fr hraslkninum Firinum,
Finsen alngismanni. Konan dr forheingi fr
hornhillunni vi rm sitt, og gaf ar a lta miki og
fagurt safn af mealaglsum, au voru af llum
strum og litum, rjr hillur. Flest voru glsin tmd.
Hreppstjrinn tk nokkur eirra milli handanna, dr r
tappann og efai. au hfu ll samskonar letrun,
skrifaa me hinni lru setthnd lknisins: Gufnna
rarinsdttir. Brkist 3var dag me jfnu millibili.
Innvortis. egar hreppstjrinn hafi lykta fyrirlitlega r
nokkrum glasanna, lt hann au aftur sinn sta me
eirri athugasemd a hann hefur laungum eiturbruggari
veri, kallskrattinn.

 eim svifum var kaffi forbori, og Bjartur skorai

hfnglega gest og fylgisvein a veitast a
pnnukkudillunum me oddi og eggju. Gamla konan
hlt fram a pua eldstnni n ess a htta a
tauta, en sta Sllilja, sem heyrt hafi alt hva fram fr,
bi um k og mentun, stakk upp sig fngrinum og
horfi lotnngarfull hreppstjrann, hvernig hann
sporrendi eim pnnukkum sem hn hafi sjlf
baka. Augun dreingjunum uru strri og strri eftir
v sem dstur pnnukkuhaugurinn lkkai
diskinum, andlitin leingri og leingri, loksins komu
rsirnar, vintri og stlkan framm dagsljsi a nu,
tluu eir ekkert a skilja eftir?
Hva g tlai mr a segja, sagi hreppstjrinn.
a getur veri a nglfur sonur minn veri fer hr
upp dlunum vor ltilla erinda.
a er og, sagi bndinn. Ekki skal g banna honum
veginn. Maur heyrir a hann s orinn eitt strmenni
ar syra.
Samvinnufulltri, leirtti hreppstjrinn.
J, a var altnd munur.
Eg veit ekki hvort r er kunnugt um, sagi
hreppstjrinn, a ullin fr refalt frammr v sem Bruni
gaf fyrir hana fyrra. Og a ltur t fyrir a hann haf
sst na minna kjtinu haust.
J g segi n fyrir mig, sagi Bjartur, a mean g
get stai skilum vi ig og kaupmanninn um a sem
mr ber samkvmt lgum, ja er mr nokku sama
um hva i strmennin telji ykkur sma a bera
hverjir ara, fjrdrtt ea jfna, altfr landnmst
til essa dags.

J i eru allir saman lyddur, sagi hreppstjrinn, og

lif og deyi tr ann sem flr ykkur mest.
O ekki ku n gefa betur fyrir a sem kaupir
fti, bgsmaur. Eftir v sem kaupmaurinn sagi mr
haust, ku gra nar fmm til tta krnur
hverjum dilk sem selur sur Vk. Svo g haf ekki
eftir a sem meira er.
N var hreppstjranum svo fari, a tt honum vri
borinn
brn jfnaur ea jafnvel rnor, skifti hann aldrei
skapi, ru nr, hann virtist kunna v fremur vel. En
vi einn glp gat hann ekki ola a lta bendla sig,
ann a hann grddi f, kastai hann sbrynjunni og
losnai um mlbeini honum, slka svvirngu sat
hann ekki neinum egjandi. Hann rri framm gri og
fr a tala sbylju, a kom ofsafeinginn titrngur
andlitsdrttina, gl augun, rksemdafrslan var full
af
fgasmum
fullyrngum
og
sundurleitum
samlkngum. I einu vetfngi var horfn af honum ll
syfja:
a vill n svo vel til a mr er kunnugra um mna
hagi en fjarrversluninni. Og g get sanna a
skjallega hvenr sem er, a saufjrkaup mn hafa
ori mr til meiri blvunar undanfrnum rum en
allur drbtur llum bndum hr sveit og nlgum
hruum

sustu
mannsldrum.

ltur
kaupmanninn fremra telja r tr um a g s a
kaupa mr f til skemtunar haustin. En sannleikurinn
er s, a haf g keypt f af mnnum hr sveit og
nlgum hruum, hefur a vinlega veri a
lkn. Og hva er lkn? Maur er a blanda sr t ann
rfldm sem a vera fyrsta og sasta einkaml

einstaklngsins, maur er a lta narra sig til a bjarga

vibjargandi mnnum r sveltu, ea skuldum, ea
yfrvofandi gjaldroti, vegna hreppsflagsins, stainn
fyrir a lofa eim a fara sveitina, og sveitinni
ssluna, og sslunni landi. Og llu andskotann. Hef
g kanski boi eim heim mr til skemtunar? Nei, g
b aungvum heim, en eir koma fyrir v, og arna
stend g. Einn kemur eftir korni, annar eftir sykri, riji
eftir heyi, fjri eftir penngum, fmti eftir neftbaki, g
kanski ekki skro handa sjlfum mr einusinni, s sjtti
kemur eftir essu llu saman senn, s sjundi heimtar
jafnvel neftbaki skori, g vst a fara a skera
neftbak flk, og tlast svo Bruni til a g s einhver
gjafabnki, sem allir geti stt alt endurgjaldslaust?
Hversvegna
snr

ekki
Tlinus
Jensen
Brunaversluninni upp eilfan gjafabnka, mr er spurn?
Nei, lagsi, skila til Bruna fr mr, a til mn komi
llum rstum snauir menn, sem hann hefur soleiis
tverka viskiftum a hann hefur forboi eim
einsog mor a taka tr versluninni sjlfra sinna
nafn svo miki sem eina kjaftfylli handa snu
glorhngraa og grnhoraa sleingi. Og hva er svo af
essum mnnum a hafa haustin? Afturkreistnga og
rytjur sem varla eru eingng brkandi til a eitra fyrir
ref.
eftir essari gusu furnai hreppstjrinn vsum
snum leit a tbaksdsunum, en hann tk sjaldan
upp sig fyren hann hafi sni andstngi snum sitt
ml ea gef hann upp btinn.
a er ml komi til, sagi hann sta ess a skroa,
og komi fyrir laungu, a eir bndur sem nokkur
mannd er fari a taka saman r sn og gera sr

a ljst hvar eirra eigin hagur liggur, hr ekki sur

en mrgum rum sveitum, svo a dmist ekki
stulausa einstaklnga einsog mig a vera a lkna
mnnum af ltilli getu en mikilli byrg, egar
kaupmaurinn tlar a svelta hel, og f svo
sig jsor stainn.
Einhverntma hefi a n ekki veri tali einleiki ef
vrir farinn a bera annarra hag fyrir brjsti, kall
minn, sagi Bjartur.
Eitt geturu samt reitt ig , a g get sett saman
miklu betri meul handa henni Gufnnu inni heldur en
etta kraftlausa kamfrugutl r honum Finsen gamla.
Enda er sami rassinn undir bum, honum og Tlinusi
Jensen. Mr vitanlega hefur hann aldrei feingi ru
orka ngi en lta byggja hafskipabryggjur fyrir
verslunina, n eru eir bnir a svla tr
landsjnum styrki tvr, sem bar hafa auvita
ori a dufti brimgarinum jafnum, enda eru eir
n gallharir v a merja tr nginu hundra
sund krnur vibt til ess a byggja brimbrjt, sem
a n t hafsauga einsog nokkurskonar varnargarur
fyrir brotnu bryggjurnar. Og hver borgar svo allar essar
sjbvggngar, sem er kasta fyrir brimi einsog hroa?
Auvita vi bndurnir, sem erum mjlkair til bls
beinum og beinum skttum fyrir landssjinn. Nei, ef
slenska bndastttin ekki a vera a ltilfjrlegum
ftaurkum kaupstaavaldsins, verum vi a
standa saman bndurnir um okkar hagsmunaml
sama htt og eir byrjuu ngeyarsslunni fyrir
meiren rjtu rum.
Svo st hann upp, rtti r sr og tk a vefja
treflinum um hlsinn.

Ja ran mn, sagi hann og stanmdist fyrir framan

Astu Sllilju, og augu hans voru svo heit, hi thggna
andlit hans svo sterkt, a telpan ronai ll og fkk
hjartsltt, g held g gef r hrna tvr krnur, ngar
stlkur hafa oft gaman af v ;i eiga pennga fyrir
sntuklt, og tk raunverulegan silfurpenng uppr
buddunni sinni og rtti henni. Laungum hafi hn veri
hrdd vi hreppstjrann, en aldrei einsog n. Dreingina
virti hann ekki vilits. Svo hnepti hann a sr lpunni.
Beljan skal aldrei fara frammr hlfu ru hundrai,
sagi hann. Og heyi eftir samkomulagi.
27
KVLD
Svo bregur birtu. Dreingurinn er ekki leingur hultur
um sig eftir lj dagsins og sgur, orir ekki leingur a
lta fturna hnga frammaf rmstokknum vegna
dularafla heimsins, hniprar sig, prjnar n ess a lta
sr krla. x\mma hans og systir sna vi honum baki
yfr helgisium byrgarrnginnar inatseldarinnar. a
snarkar eldfmlega hrsinu, kaf bastofunni, mann
sker koki, a er skldskapur dagsins, hann br
essum reyk, me llum snum augalausu hrum,
illugiljum og afturgaungum per nostra krmn. Vi og
vi heyrust a utan sttar raddir eldri dreingjanna, n
ess a veita nokkra lausn; essu yndi uru
lykkjurnar glypjukendari, vinstri vsifngur laungu
dauur af a standa upp lofti. Og rkkrinu virtust
fjarlgir bastofunnar aukast enn a mun, einginn
mannlegur mttur gat framar bra r, fjrst af llu
var mir hans. Jafnvel hjarta hennar virtist
afturkallanlega horf essu rakaf, rngnu af
skldskap lfsins, skldskap dauans.

Mltin var spent af reynslu og frosinni gn. Ymsir

stlust til a lta Bjart, san hver annan. Asta
Sllilja snerti naumast vi matnum. Gamla konan
tautai skiljanlega nir barm sr n ess a lyfta
augnalokunum. Svo hfu allir feingi ngju sna af
saltufsa, kartflurnar voru bnar, eingan lngai meiri
graut san morgun. sta Sllilja fr a bera af
borinu, hn var trlega tileyg. Eldri brurnir sgu
eitthva Ijtt hlji, og mirin svarai: elskurnar
mnar, einnig hlji. Gamla konan tk prjna sna
ofanaf hillunni, og sagi um lei upphtt innanr miri
sgu:
Baulau n, baulau n, Bkolla mn, ef ert
nokkursstaar lf.
Ha? sagi Bjartur nuglega af rmi snu.
Taktu hr r hala mnum og legu a jrina,
tautai
garrila konan nir prjnana n tskrngar. etta voru
einsog frostbrestir Jgninni. Dreingirnir voru farnir a
flskrast loftski.nni. Asta Sllilja stanmdist
sngglega fyrir framan pabba sinn me disk hendinni,
leit hann me rtta auganu og sagi:
Pabbi, g vil lra.
Klakabndin voru sprngin.
Ekki fr g a lra fyren veturinn sem g gekk til
prestsins, a g las Orvaroddssgu um lei og g fkk
undirvsun frunum, sagi hann.
Pabbi, g vil lra, sfrai telpan, drpti hfi og lt
augnalokin sga og titrai svolti kverkunum og um
munninn, me brothttan disk hendinni.
Ja ran mn. g skal stauta me r Berntusrmur.
beit telpan dlti vrina og svarai:

Eg vil ekki lra Berntusrmur.

a var einkennilegt, sagi Bjartur. Hva viltu
lra?
g vil lra kristindm, sagi stlkan.
a geturu lrt af henni Hallberu gmlu.
Nei, sagi stlkan. g vil fara framma tirausmri,
einsog hreppstjrinn sagi.
Og til hvers sosum?
Til a lra um gu.
Eg ansa ekki neinni vitleysu, sagi Bjartur
Sumarhsum.
g vil f a fara a tirausmri samt, sagi hn.
Ja garmskarni, sagi hann. En a er n einusinni
svo, a fyr el g upp brnin ess tirausmri en a
tirausmri uppali mn brn.
g vil fara a tirausmri, sagi hn.
J, egar g er dauur, sagi hann.
A tirausmri, sagi hn.
Hana mur na slugu lngai lka framma
Utirausmri, sagi hann. En hn vildi heldur deya en
lta a eftir sr; og hn d; a var manneskja.
tirausmri er tirausmri. g l*r nga tjn ra
og hef ekki stai rttur eftir rjtu r, og a er ekki
biti r nlinni enn. N hefur a htunum a Iroa
upp mig k. En mir n d hr essari bastofu n
ess a lta bja sr neitt. a var sjlfst kona.
Bjartur var mjg hreykinn af essari konu sinni
rettn rum oltira hn d, stfnginn af minnngu
hennar, og hafi gleymt veikleikum hennar. En egar
hann s skjlfandi herum dttur
penng uppr bnddunni sinni og rtti henni. Laungum
hafi hri veri hrdd vi hreppstjrann, en aldrei

einsog n. Dreingina virti hann ekki vilits. Svo hnepti

hann a sr lpunni.
Beljan skal aldrei fara frammr hlfu ru hundrai,
sagi hann. Og heyi eftir samkomulagi.
KVLD
Svo bregur birtu. Dreingurinn er ekki leingur hultur
um sig eftir lj dagsins og sgur, orir ekki leingur a
lta fturna hnga frammaf rmstokknum vegna
dularafla heimsins, hniprar sig, prjnar n ess a lta
sr krla. iVmma hans og systir sna vi honum baki
yfr helgisium byrgarrnginnar matseldarinnar. a
snarkar eldfmlega hrsinu, kaf bastofunni, mann
sker koki, a er skldskapur dagsins, hann br
essum reyk, me llum snum augalausu hrum,
illugiljum og afturgaungum per nostra krmn. Vi og
vi heyrust a utan sttar raddir eldri dreingjanna, n
ess a veita nokkra lausn; essu yndi uru
lykkjurnar glypjukendari, vinstri vsifngur laungu
dauur af a standa upp lofti. Og rkkrinu virtust
fjarlgir bastofunnar aukast enn a mun, einginn
mannlegur mttur gat framar bra r, fjrst af llu
var mir hans. Jafnvel hjarta hennar virtist
afturkallanlega horf essu rakaf, rngnu af
skldskap lfsins, skldskap dauans.
Mltin var spent af reynslu og frosinni gn. Ymsir
stlust til a lta Bjart, san hver annan. Asta
Sllilja snerti naumast vi matnum. Gamla konan
tautai skiljanlega nir barm sr n ess a lyfta
augnalokunum. Svo hfu allir feingi ngju sna af
saltufsa, kartflurnar voru bnar, eingan lngai meiri
graut san morgun. sta Sllilja fr a bera af

borinu, hn var trlega tileyg. Eldri brurnir sgu

eitthva Ijtt hlji, og mirin svarai: elskurnar
mnar, einnig hlji. Gamla konan tk prjna sna
ofanaf hillunni, og sagi um lei upphtt innanr miri
sgu:
Baulau n, baulau n, Bkolla mn, ef ert
nokkursstaar lf.
Ha? sagi Bjartur nuglega af rmi snu.
Taktu hr r hala mnum og legu a jrina,
tautai
gamla konan nir prjnana n tskrngar. etta voru
einsog frostbrestir Jjgninni. Dreingirnir voru farnir a
flskrast loftskilnni. Asta Sllilja stanmdist
sngglega fyrir framan pabba sinn me disk hendinni,
leit hann me rtta auganu og sagi:
Pabbi, g vil lra.
Klakabndin voru sprngin.
Ekki fr g a lra fyren veturinn sem g gekk til
prestsins, a g las Orvaroddssgu um lei og g fkk
undirvsun frunum, sagi hann.
Pabbi, g vil lra, sfrai telpan, drpti hfi og lt
augnalokin sga og titrai svolti kverkunum og um
munninn, me brothttan disk hendinni.
Ja ran mn. Eg skal stauta me r Berntusrmur.
beit telpan dlti vrina og svarai:
Eg vil ekki lra Berntusrmur.
a var einkennilegt, sagi Bjartur. Hva viltu
lra?
Eg vil lra kristindm, sagi stlkan.
a geturu lrt af henni Hallberu gmlu.
Nei, sagi stlkan. g vil fara framma TJtirausmri,
einsog hreppstjrinn sagi.

Og til hvers sosum?

Til a lra um gu.
Eg ansa ekki neinni vitleysu, sagi Bjartur
Sumarhsum.
Eg vil f a fara a Utirausmri samt, sagi hn.
Ja garmskarni, sagi hann. En a er n einusinni
svo, a fyr el g upp brnin ess Utirausmri en a
tirausmri uppali mn brn.
Eg vil fara a Utirausmri, sagi hn.
J, egar g er dauur, sagi hann.
A tirausmri, sagi hn.
Hana mur na slugu lngai lka framma
Utirausmri, sagi hann. En hn vildi heldur deya en
lta a eftir sr; og hn d; a var manneskja.
tirausmri er tirausmri. g fr nga tjn ra
og hef ekki stai rttur eftir rjtu r, og a er ekki
biti r nlinni enn. N hefur a htunum a troa
upp mig k. En mir n d hr essari bastofu n
ess a lta bja sr neitt. a var sjlfst kona.
Bjartur var.mjg hreykinn af essari konu sinni
rettn rum eftira hn d, stfnginn af minnngu
hennar, og hafi gleymt veikleikum hennar. En egar
hann s skjlfandi herum dttur
hennar a hn var a grta yfr uppvottinum,
mundi hann enn eftir v a kvenkyni er aumara en
mannkyni og rir dgurlnga huggun. ar vi
bttist a hann var ekki jafnberskjaldaur fyrir neinu
einsog essum tileyga telpuhnokka me hinu fagra
nafni, hann horfi stundum hana sunnudgum og
hlfi henni vi vtu sumrin, hvorttveggja
eftirtlulaust. Svo hann lofai a kenna henni a lesa
morgun, svoa a skal ekki urfa a binda um skeini

tirausmri. Hann tti sj rmnaflokka, snildarverk.

Hver veit nema vi getum keypt okkur rvaroddssgu
vor. Og jafnvel sntuklt.
gn.
ttir a f mr ennan silfurpenng, ran mn. a
er j dasarpenngur.
Ekkert svar.
Hver veit nema g eigi dlitla spjr innan
sparitreyunni minni nir kassa. Svo fltiru r a
stkka til vorsins.
Baulau n, baulau n, tautai gamla konan inn
snldujrni um lei og hn kysti rskonurassinn.
g fyrirb r a hafa rugl fyrir brnunum, Hallbera,
sagi Bjartur.
Taktu hr r hala mnum og legu a jrina.
Tr stu Sllilju hldu fram a falla nir leirltin.
Mr dettur hug, afv ert orin etta gmul,
sagi hann, a a s ml til komi a g fari a eigna
r lamb. a er ein velltt gimbur me fskf, sem er
ekki svipu runni minni.
Hann hlt fram a horfa hlfvandralega ennan
mja lkama, sem tti sna r svona snjngum dal
og grt n ess a lta huggast, gekk til hennar og
strauk henni dlti einsog skepnu, etta litla blm.
vor, sagi hann, skal g lofa r me mr
kaupstainn, a er miklu betra en fara a Mri,
gcturu s bi sjinn og verldina einni fer.
Og egar hann kom svona vi hana, var hn ekki
leingur sorgbitin, heldur gleymdi sorginni, hann kom
svo sjaldan vi hana. hallai hn sr uppa honum
og fann a hann var sterkasta afli heiminum. a var
einn sll staur hlsi hans milli hfusmttarinnar og

skeggrtarinnar, egar munnur hennar er titrandi heitur

af grti rir hn ennan sta; og fnnur hann. Svona
hverfur mtlti lfsins, kanski alteinu, bara eitt
andartak rkkrinu, og a er horf.
Svo er ljsi kveikt.
essi litli mannheimur sem krokir hr algleymi
hjarnlagrar vttunnar er aftur samur vi sig. Bjartur
telgir rim meis, mtar hana okann aftur og aftur,
mosi og lokarspnir skeggi hans, hann kveur
helmng r rmnastef me laungum millibilum. Eldri
dreingirnir
tu.
eir
eru
fulltrar
tveggja
lyndiseinkunna, s eldri strhrur og tlimalngur,
krktt og torr sl, s ngri ybbinn, kappmikill og
uppstkkur einsog ttt er um einlynda. S eldri gretti sig
eftir fur snum og skaust inn b um mija daga og
rispai bori me nagla, milli ess sem hann gaut
augum til mur sinnar aulalegur og rr, sl saman
hnjnum ar sem hann sat. Mibririnn setti
vkustaurana augu sr af sjlfsdum og hlt fram
a gera eitthva ngatil hann fll um koll n
mevitundar. eir ta og ta og reka olbogann hvor
annan, a getur enda pstrum. Og sta Sllilja
btir vi umfer skyrtunni sinni, iss, hn er bara
manneskja a hlfu leyti, a vantar hana hitt og
etta, enda orgar hn taf aungvu, eingum dettur hug
a orga taf v sem sta Sllilja. Loksins er hn htt
a orga. Afturmti hefur mmmu ekkert batna dag,
alt einsog gr og fyrragr. Skyldi hreppstjrinn
geta sett saman au meul sem lkni hanu?
t^
Og rokkhjli snst rmi tmans.
N hugsar Nonni litli ekki leingur um kvldi, eygir
a ekki tt a s komi, flk og bshld skrika

smtt og smtt tr skynvdd hans, fjarlgir

bastofunnar teygjast t sjlfan sennileikann ar sem
einginn veit hva verur nst, a er ekki hgt a
hugsa sr neitt vitlausara en bastofu sem teygist t.
Jafnvel rokkhlj mmunnar hefur tapa cigindum
nlgarinnar, a er einsog rafjarlgur vindur sem
strkst framhj kunnum fjllum, vngi hennar
hettunni rennur t verulegt loftykni. Var hn Sla
send framma Utirausmri til a lra um gu? Ea
fkk hn k? Nei, a var bara tkin loftskrinni, sem
klrai sr geispandi kjammanum og sl hkilbeininu
ili nokkrum sinnum uren hn hrngai sig upp.
Mir hans er aeins mllaus minnng um einhvern
greinilegan alheimssaung, eitthvert takmark sem
maur var a r allan daginn og hefur gleymt. Eia
vrum vr ar, eia vrum vr ar. S stund nlgast
sem felur sr takmark allra ska, n ess nokkur
srstk haf rtst.
Svona kemur kvldi, n ess maur haf gert sr ess
grein a hinn lngi dagur er allur liinn. a kemur
dulkltt, myndum sem eru a leysast sundur og la
burt. Og maur lur burt r tmanum me rum
myndum sem eru a la burt.
Svo leysir amma hans af honum skna.
28
BKMENNTIR
Man og eina af mjku lijarta mikla orum ennishreina
og hrabjarta hj mr forum.
Hvarfla augu hr og snr um hvarmablin,
einsog laugu ljsaspjrum ljmi slin.

Hjpar nef hin hvta helst a ofan; lgun hefur

netta og nta nasastofan.
Hvt og rj er reflagn me roa svinnum, einsog bl
s brtt snj bum kinnum.
Flji holla frleiksrr, svo fnst stef, hefur bolla
bum vrum beint fr nef.
Hn er rj og hvt kinnum, hr orum;
annig st hn mr minni mlu forum.
Steina eygi fnst n feima fagurskpu,
v g eigi heimi heima, hn er tpu.
Me essum mansaung r Jmsvkngarmum hf sta
Sllilja sna mentunarbraut. egar hn hafi stauta sig
frammr einni vsu hallai Bjartur sr aftur stinu,
lygndi aftur augunum og kva. Hann skri henni
kennngarnar. Hn lri utanbkar hverja vsu sem hn
las, einnig stemmuna, raulai etta fyrir munni sr
egar hn var ein. Mansaungvar essa rmnaflokks
voru allir til smu stlkunnar, hn ht Rsa. Asta Sllilja
spuri aldrei hver s stlka vri sem essi ljmli
bru svo fagran vitnisbur, en hn s hana samt fur
snum, elskai hana me honum essu frumsta
hrjntta oralagi, sem minti andaktug en
hjlparvana hnfsbrgin bldskuri snldustlsins.
Hn hafi a ru leyti ljsar hugmyndir um a
hvernig skldskapur verur til og kemst prent, kunni
ekki a greina milli kveandi raustar fur sns og
eirrar star sem bj hjarta dins sklds liinni ld,
heldur speglai sig vatnsftunni barnslegri sk um a
lkjast hinni fagurskpuu frleiksrru reflagn, sem
var tpu.
Aftur tk a vandast mli egar komi var t
rmurnar sjlfar. ar hrukku skrngar Bjarts hvergi

nrri til a ra saman hina fu ljsu stai, hinn

reyndi lesandi sveimai ttavilt og rnultil
glrulausri holtaoku illframbrilegra ora sem virtist
skorta samband, hetjur jmsvknga, siglngar eirra
og orustur fru fyrir utan og austan hennar fkna
myndunarafl. Og egar sgunni veik a stum
jmsvknga, las fair hennar bara me sjlfum sr
og hl, skrra er a helvtis kvennafari, lokai san
bkinni og sagi a nglngar hefu ekki nema blvun
af a heyra slkt, a er klm. Loks var kvennafar
jmsvknga komi a stig a au uru a htta vi
bkina. Fair hennar tk fram Berntusrmur, a eru
mikhi hentugri rmur fyrir nglnga.
Af hverju m g ekki heyra neitt um kvennafar?
spuri stlkan.
Ha?
Mig lngar svo a heyra um kvennafar.
Svei, sagi hann og rak henni utanundir, talai ekki
vi hana allan daginn. Eftir a ori hn aldrei a
minnast hluti opinberlega. Og egar hn var komin
ta eim sta Berntusrmum, egar sguhetjan er
komin dulkldd svefnhs konngsdtturinnar Fstnu,
sem virngarskyni hefur veri nefnd talnabandsfta,
ronai hn. Berntus mlti:
Yar gvild innprentai st svo stra mitt sinni, linna
leira lofn, g mtti hvergi eira.
Mildngsdttir mlti : g mun v jta, eingum manni
elsku veita utan r me sinni heita.
Og ar stu au alla nttina, skjmabrinn og
skarlatssunnan, uns dellngsmgur rann. Asta Sllilja
sagi ekki n.eitt, ekki or, varaist a lta upp. En
kvldin, egar hn var httii, breiddi hn uppfyrir

hfu, og litla bastofan Sumarhsum var ekki leingur

til, heldur sat Fstna, talnabandsftan fagra, snu
svefnhsi og hugsai um riddarann sem rei alla ofan,
og bei hans.
Laung laung var s bi heima Frygu, eftira
Berntus hafi hrklast til Borneyar undan reii
konngsins, og verstu menn heimsins voru sendir til a
farga honum, og hn sat heima snu svefnhsi, ein. Og
hann barist einn fjarlgri strnd vi tal flugumenn,
einn vi alla.
Armadigur valinn v, vinnur slig seggjum,
karlmannligur klfur j, kva vigureggjum.
Hallast verur hggi fr hlynur gera iinn, ngu
sveri a orleif br, tti skera kviinn.
Blstraumana vaa vann,
Vins banar dkum; st einmana hernum hann, hl
andvana bkum.
a er fair hennar a kvea.
Hn ggist uppundan snginni, og hann situr
enn framan rmi snu, eftira allir arir hafa komi sr
upp, og gerir a amboum, a krlar ekki leingur
neinum, bastofan svefni, hann vakir einn, kveur
einn, skyrtunni, samanrekinn og baraxlaur, me
sterka arma, f hr. Brn hans eru lonar brattar og
gneypar einsog ufsirnar fjallinu, en digrum hlsi
hans er mjkur staur nirundan skeggrtinni, og hn
horfr hann leingi n ess a hann veri ess var:
sterkasti maur heimsins og hi mesta skld, kunni
svr vi llu, skildi allar rmur, hrddist ekkert og
eingan, berst einn vi alla fjarlgri strnd,
sjlfstur og frjls; einn vi alla.

Pabbi, hvslar hn undan snginni, v henni fnst

endilega a Berntus borneyarkappi, a s hann og
einginn annar, og hn urf a segja honum a. En
hann heyrir ekki.
Pabbi, hvslar hn aftur, og ekkir ekki rddina
sjlfri sr, og svo eftir altsaman ori hn ekki a segja
a; egar hann leit hana fr titrngur um hana alla
og hn fori sr undir sngina og hafi mikinn
hjartsltt. Kanski hefi hann reki henni utanundir
einsog Jmsvkngarmum. Hn var heppin a hn
skyldi ekki segja a.
Hann gekk nir hsi til a ukla lmbin undir
nttina, hn taldi ftatak hans rimunum, hann raulai
vi lmbin, hn fylgdi llu me athygli, hann kom
raulandi upp stigann aftur, hn hafi hjartslttinn enn.
Tala g ftt sem fellur ])r, fornan stansar vana;
samt ttu ein hj mr alla mansaungvana.
egar hn ggist aftur uppundan snginni var
hann binn a slkkva ljsi.
Ntt.
29
SKRIN
a var snjbirtu einn lognkyrran dag migu,
gerust mikil tindi, au gleymdust aldrei san. eir
einir sem hafa lifa slkt vita hva a er. a var
hreyfng vestur hlsinum, fyrirferarmikil, dularfull.
Dreingirnir, sem hfu heldur ekki fari varhluta af
rmunum, hldu helst a a vri herflokkur a draga
str. a voru eingin smris dgrabrigi a essu
um hveturinn, egar jafnvel maur me kolluprik er
fyrirbrigi. Svo mjakaist herdeildin nir dalinn. Bi
Nonni litli og Asta Sllilja voru komin t barskaflinn.

Jafnvel amman kraflai sig upp tjn snjrepin tr

skaflinum, br hendi fyrir augu. a var kr.
J, a er reianlega kr, sgu dreingirnir.
Seinast var Bjartur sjlfur kominn hpinn, grr af
heymyglu og versta skapi, hr var ekkert plss fyrir
strgrip, hann lt okki taka annig heyi fr munninum
snum eigin fnai og kasta v fyrir strgripi, hafi
einga tilhneigngu til a afhenda
avfandi nautpenngi bssti sns eigin hests, sem
hann tti meira upp a unna en nokkurri annarri skepnu
fyrir utan hundkvikindi, hvarf burt san og lt
ekki sj sig aftur fyren ger voru bo eftir honum
formlega.
Og fram umlngaist leingurinn heim mrina,
krin samt fri hennar hestaslea. a var skr.
J, a er reianlega skr, sgu dreingirnir.
Hn var ekki strvaxin, yfr hrygginn var bundi dekk,
og frammr v st apalgrtt hfu, undrandi og
tortryggi, og undir jgri var bundinn ullarleppur svo
spenarnir
strykjust
ekki
vi
mjllina,
Gunsa
rausmrarrskona hafi sjlf ferast yfr ennan hls
vetrardegi, fervn, n fyrirvara. a stu
gufustrkar um nasir krinnar lygnu frostinu, hrm sat
granhrunum. Vi barreykinn og heimalyktina x
forvitnin enn, hn fr a sperra eyrun, hnusa og dsa,
reyndi aftur og aftur a reka upp skur, svo sem til a
heilsa, en mllinn var of raungur.
Gamla konan haltrai framm priki sitt til mts vi
hana, blessu skepnan, tautai hn, veri hn
velkomin.

Og krin hnusai mti gmlu konunni, a var

einsog hn kannaist undir eins vi slka konu, reyndi
aftur og aftur a reka upp skur til a heilsa henni.
Blessu skepnan, muldrai gamla konan enn, henni
datt ekki hug neitt anna, svo vingjarnlega varpai
hn annars eingan. Hn strauk henni um hlaan
vngann og krin knurrai lngt nir hlsinum. r
skildu strax hvor ara. Einguasur hlt nstrleiki
fngastaarins fram a hfa til gestsaugans,
hreyfngarnar voru dlti felmtsfullar, ftabururinn
skrikull, hn var ekki skjlftalaus, andardrtturinn
rlegur, blsandi, inurrandi.
Bjartur spuri komumenn a erindum. Erindum? eir
ttu a fra honum k. Fr hverjum? Auvita fr
hreppstjranum.
Gef hann allra manna armastur, sagi Bjartur
fornsagnastl og hafi egar htunum a fara a brna
hnfana. um a, sgu eir.
Ekki skal hreppstjranum takast a vinna mr me
enni k, rv honum hefur ekki tekist a
undangeingnum rjtu rum, sagi Bjartur, og essu
lyktai svo, a knni var komi fyrir bs Blesa gamla
og urt torf stt tundir fllu til a leggja undir hana,
hesturinn settur vi hli henni ar sem nr hafi veri
kr handa rtnum lmbum. Bjartur byrgi vendilega
allar r smugur kofanum ar sem htta var a
inn smygi ljs og loft, hann kunni fr forum t a fara
me kr, og vissi samkvmt reynslu jarinnar
sund r a dr af slku tagi mega ekki hafa samband
vi essar hfuskepnur, ef au eiga a gefa nyt.
En um a leyti sem sendimenn voru tilfer me a
kveja, ba Bjartur a doka vi, tk a rta

hjnarminu, uns hann dr a lokum fram gamlan

vetlng sem geymdur var dnunni undir konu hans.
i skili til hreppstjrans, sagi hann, og taldi fram
hundra krnur, a g haf ekki skulda honum umfram
samnnga hngatil. Ef hann hefur tla sr a gera
fjrnm dilkunum mnum haust, ltur hann br
sna bjrtu. Og g nefni ykkur votta a v, a vilji hann
ekki lta sr ngja essa upph, ski hann
hnga ennan nautgrip sinn strax morgun, ellegar tel
g mr sjlfsvald sett hvort g legg hann fvrir al
eur ei.
a voru stoltar afarir, hr var maur sem gat snt
frelsi sitt og sjlfsti reium penngum ef v var a
skifta, bi gagnvart hreppstjranum og rum
fremra. En mennirnir kynokuu sr vi a taka vi
essu, eir hfu ekki umbo til ess, vissu ekki
einusinni hvort hreppstjrinn mundi telja skuldarsta
hj Bjarti fyrir ennan svokallaa nautgrip, kanski er
hann goldinn. Goldinn? J rum sta. rum sta?
Voru eir vitlausir, st eitthvert samsri bakvi
etta? Var hann kominn upp einhvern og einhvern
rum sta? Hldu eir kanski fremra a a vri
vegna ftktar sem hann skirist vi a kaupa k? Nei,
gir hlsar, hr skorti hvorki lort n lepru, og hann tti
nga pennga. a var a vsu ekki eftir hans brfum a
halda kr einsog maga fnu, en ef v var a skifta
gat hann keypt eins margar kr og vera skyldi, og
borga r t hnd. Hann hafi fr upphaf haft
fjarlg takmrk fyrir augum bskap snum. Hann vissi
vel hva hann tlai a gera vi sna pennga
framvegis. Hva tlai hann a gera vi ? Hva? Ef
i haf tt a spyrja a v, tla g kanski a

byggja mr fyrir hll. Og rkta aldingar krng.

Veri i slir.
En a lei ekki laungu uren essi skr var
orin hollvinur als flksins Sumarhsum, a Bjarti
undanskildum; hans bandi voru auk ess tkin og
Blesi. etta kvld, egar gamla konan klaungraist upp
loftskrina me dropalgg skjlu, og brnin feingu
sinn bollann hvert af essu glvolga kostgti, en
hsmirin Finna vnan sopa nean knnu, mtti
heita a ntt tmabil risi yfr ennan heiardal. Uppr
migu, var einsog lifnai yfr llu, a vorai
essum raungu slum sem bjuggu hr andspnis hinu
va hjarni. Eldri brurnir httu meirasegja essu
eilfa pexi, lgu niur viurkvmileg nefni hvor um
annan og htanir um krnur. sta Sllilja feldi af
skyrtunni sinni, og ftjai egar, n tmabrrar syfju,
upp nu nrhaldi me eirri verksgirni, tsjnarsemi
og bjartsni, sem theimtist til a byrja vlkri flk.
frammr hugskoti mmunnar inuu jafnvel betri
slmar, auskildari, minna latnuskotnir, draugarnir
sgum hennar uru sngtum meinlausari en fyr, hn
mundi alteinu eftir frgum draug a sunnan sem lt
skipast ef honum var skamta daglega einsog ru
flki. Frsagnirnar af vilokum eirra sem uru ti voru
ekki leingur jafngeigvnlegar og ur, a kom
meirasegja fyrir a mnnum sem hfu hrapa
klettum var bjarga rija dgri, tt trlegt s, og
lifu leingi eftir a, enda tt eir hefu lrbrotna
bumegin. En gegndi hitt mestri furu a ekki lei
full vika uren hsmirin Finna fr a stga frammr
rmi snu og feta sig me stunngi eftir
bastofuglfnu. Hn fkk mli nan leik og fr a

spyrja um eldiviinn rem vikum fyren hn hafi risi

uppr vetrarlegunni sinni fyrra. Hn fr meirasegja
a spyrja um plggin, og a var alt r sr geingi,
og hn fann gauruna sna og settist upp rminu og fr
a rimpa. Einn morgun var hn blttfram komin
ftur undan hinu flkinu og farin a kveikja upp
eldavlinni me snum velvirku hndum. ann morgun
var miklu minni reykur bastofunni, snarkai fyr
hrsinu, kaffi var fljtara a hitna. Og annan morgun,
egar Bjartur kom t, fann hann konu sna hj knni,
hn var bin a embtta hana og st vi hliina
henni bsnum, klrai henni og talai vi hana.
g hlt ekki a beljufjandanum lgi meira en
rum skepnum, sagi hann og fr a hygla fnu.
En a var hef uppfr essu a konan fr ftur
til a gefa knni hverjum morgni. Hn bar henni
einnig vatn, s um a bsinn hennar vri hrjnulaus og
ur, kr eru akkltar fyrir slkt, mjaltai hana me
liprum handtkum, r tluu miki saman. Konan
hafi innsi sem fr bga vi sund
ra reynsluvsindi jarinnar um essar einkennilegu
skepnur, og essvegna lt hn kofann standa hlfa
gtt stund og stund, og reif torfusnepilinn r tunni
mninum egar gott var veur. Blesi gamli var mjg
ngur me nbli vi essa leiinlegu sk, hann
var orinn kveistinn lund, kunni ekki vi svona lagaan
flagsskap efri rum, ng var a hafa hrtinn Sra
Gumund og brur hans i krnni hinumegin vi flrinn,
berjandisk og blvandisk alla nttina. Hann lagi
stundum kollhfur klukkutma af fyrirlitnngu, og stti
fri a teygja sig yfr byrsluna til a f sr glefsu af
rausmrartunni r jtu krinnar. Hann var lka

tsetinn me a bta hana nturnar, ef honum gekk

illa a sofa. Svo konan negldi sjlf eina rim til vibtar
vi byrsluna.
Hn er lknin okkar allra, sagi konan full af st og
lotnngu.
i taki vonandi a ykkur a borga hana
kaupamannslaunin a hausti, sagi Bjartur, v ekki
sker g af heyunum mnum fyrir hana, helvtis
blsuguna arna.
g veit a gu sr fyrir henni Bkollu okkar, sagi
konan me tr auga og strauk knni enn blara
en fyr, v essi kona ekti gu sinn htt og fann
hann knni, einsog Austurlfu, ar sem almtti
birtist km og jin tilbiur essar heilgu skepnur.
etta var smilegt vor, brum var rflau jr,
Bjartur fr a halda fnu veisunum, ar sem a
sttist eftir klfnum, vornlinni frgu sem lknar alt,
bara ef skepnan olir hana. mar geingu me skrra
mti fram, r voru a vsu aldrei pastursmiklar
vorin, ekki einusinni egar best rai, heldur rltu um
mrina seinfrar, bgrkar, hlsmjar, r skarai
brngu og voru skitnar laginn einsog uppmlu
sorgin. Bjartur sveimai mrinni, reiubinn a draga
r upp ef r stu fastar, en vor virtust tiltlulega
far eirra hafa tilhneigngu a lta fyrirberast
keldunum, r sykkju uppa hkilbeini. Svo
inuu skaflar r lautum.
Slin skn flva sinu mrarinnar, a hleypur vxtur
lkinn, fyrstu vinir heiarinnar eru flognir heim r
suri, lan, hn kvakai me snum feimnislega
vorhreimi einhversstaar ri golunni mean
inandi mrin ngai af rotnun og grri, mla

stelkurinn elti fjrmanninn heimundir b, hann urfti

endilega a segja essa skemtilegu sgu, og var aldrei
binn: h, h, h, h, h, h, h. Nonni litli ber leggina sna,
kjlkana og hornin t balann, lkurinn er nstum eins
str og sjrinn, a m mynda sr a heimurinn s
hinumegin, svo str er lkurinn. Nokkru sar var
lkurinn aftur orinn ltill og snjrinn brnaur r
fjallinu. Var lkurinn kanski orinn leiinlegur? Nei,
fjarri fr v. Hann streymdi tr og glaur um hreinan
sandinn og vlusteinana, milli sinuhvtra bakkanna,
glei hans er a eilfu n hverju vori sund r, segir
litlar
sgur,

snu
litla
mli,
me
litlum
raddbreytngum, en bakkanum situr dreingurinn og
hlustar sund r. Dreingurinn og eilfin, tveir vinir,
himinninn yfr landinu heiskr og endanlegur.
Hreppstjrinn rur hla, hann er a koma a nean.
Hann fer ekki einn saman fremur en fyr, en a essu
sinni hefur hann fylgd sem honum smir, brn sn tv
nkomin a sunnan, Inglf Arnarson fulltra og Aui
hina fgru, tvtuga, nmentaa. Flki hefur stai t
tninu a berja, og n httir a a berja, hallast
framm klrustautana og starir ennan fyrirbur.
Bjartur geingur heima bnum fr f snu og hinum
sjlf bjarga lmbum, sem eru a fast. Dttirin situr
hesti snum, veigrar sr vi a stga nir barsvai,
en hreppstjrinn fer af baki, honum leiist
ausjanlega a vera a essu, og fulltrinn snum
stru stgvlum fer einnig af baki. Kveja hreppstjrans
er sm vi sig, hann rttir hsta lagi tvo fngur. essu
er alt annan veg fari um nglf Arnarson Jnsson. essi
fulltri heimsins, fulltri ess lfs sem lifa er
mguleikum, me valdi, og nnd vi stjrnina, hann er

ekki smeykur vi almennng, hann ltur sig ekki muna

um a hrista krumluna Bjarti Sumarhsum, hann
meirasegja klappar honum xlina, a er einsog
hann lngi til a fama hann, hver veit hva. Hann
hefur a fr henni mur sinni. Miki rtt, hann er ekki
framar krngarltill bfrngslngi sem hefur
gaman af a skjta hlutdeilnar fuglapslir mrum
flks helgidegi, ea sngja ttjararsaungva af
hestbaki ngmennaflaginu, nei, a hefur komi yfr
hann me runum, hi rJ.
30
STRMENNI
setta jholla fas, samt eirri lkamsftu sem svo
nausynleg
er
til
a
veita
orum
manna
sannfrngarkraft ngum, hann hefur lrt a bera
hendurnar mynduglega, enja brjsti, keyra hfui
aftur. En Bjartur Sumarhsum, hann er s sem hann er
augum stu Sllilju, og er vokins um alla heldrimenn,
hversu jhollir sem eir kunna a vera, a er einsog
eir fi alteinu eitthvert vieigandi hlutgeingisleysi
skugga hans, lkt og eir hefu sex fngur ea jafnvel
rj augu.
M ekki lyfta fraukunni af baki svo hn veri ekki
glisa hnakknum, sagi Bjartur kurteislega. En
hoppai ngfrin sjlf af baki og upp barhelluna.
Hn var sknandi vastgvlum og buxum, heilbrig og
sterk einsog jurtir sem vaxa hl mti suri, strikin,
suurgeingin og blmstrandi st hn fyrir framan hinar
lgu dyr, barhellunni sem Gubjartur Jnsson hafi
veri a kaupa tlf r samt brnum snum lifandi og A
dauum, og tjn rum betur; hn sem tti heima

veginum sltta fyrir framan eitt daulegt hs

blmum.
Nei akk, fyrir alla muni, vi viljum mgulega gnga
binn. Mig lngar svo a flta mr heim.
En hreppstjrinn urfti aeins a brega sr upp
loftslna me hsbndanum, eir ttu vi hann lti
erindi fegarnir, v ver, maur verur altaf a vera a
essu. En egar au voru komin upp lofti n ess a
hafa fari sr a voa bardyravilpunni, reyndi
hn me msum brgum a koma veg fyrir a
fegarnir feingju sr sti rmunum, vegna lsarinnar.
En hreppstjrinn vildi ekki heyra neinn tepruskap, hann
var alinn upp ls. Hann settist rkilega J^a rm
ar sem hann var vanur a sitja egar hann kom hr.
Inglfur Arnarson Jnsson settist fatakassann og leit
krngum sig, hnakkakertur og mikilleitur einsog sl, en
me hinu kalda brosi murttarinnar. Ungfrin settist
upp bori. Annars var hreppstjrinn nglega
hyggjandi og ansai eingu um fjrhld og tarfar, tk
fram budduna sna me styrkum handhreyfngum,
hann var ekki laus vi a vera skjlfhentur, og
einkum pennga, gat frst yfr hann nstum
ofstkisfull
samanbitin
traralvara,
samfara
htlegum byrgarnga, og svo var dag. Hann
opnai budduna og leit nir hana, svo a hann
hallai hfinu dlti aftur og teygi neri vrina
dlti uppvi, svo tbakslgurinn fri ekki tr
honum mean hann var a tala.
Eg hef leingi tla a endurgreia r etta krver
sem
sendir me vinnumnnum mnum vetur, a hefur
veri greitt r rum sta.

Hanan, hverjir tluu n a fara a gorta af v a

hafa gef Bjarti Sumarhsum gjafr? r rum sta?
g hef ekki bei neinn a borga mnar skuldir, hvorki
r einum n rum sta. Fari eir til andskotans sem
ykjast vilja borga mnar skuldir.
Ja a er n borga samt, sagi hreppstjrinn.
g er einskis manns lmusurll, hvorki himni n
jru. a vri sjlfur endurlausnarinn, hefur
hann aungva heimild til a borga mnar skuldir, og g
fyrirb honum a.
Nei, a er ekki endurlausnarinn, a er kvenflagi,
sagi hreppstjrinn.
a l a, sagi Bjartur og tk n til a ausa sr tyfr
flag etta, kvast lta a einsog hvert anna
samsri tndra mannorsjfa, sem kappkostuu a
gera heiarlega bndur a ftaurkum snum og
skuldarmnnum til a geta san gorta af v bi
himni og jru, enda geturu reitt ig a g skal
leggja essa k og hggva hana spa hvenr sem
mr snist, v hn gerir ekki anna en taka
matarlystina fr brnunum, svo au eru alveg a drafna
niur og hafa ekki leingur krafta til a fljgast , fyrir
n utan sem hn elur stfsinni og fri kvenflkinu.
a segja n samt allir fremra a flki haf
strbraggast hj r san vetur.
En essi athugasemd hjlpai ekki miki til a stilla
skap heiarbndans, ftt var hann tortrygnari en
umhyggju framsveitnga fyrir hans kjrum, ea varar
ig og kvenflagi nokkurn skapaan hlut um mig og
mna konu, mr er spurn. Ea mn brn? Ef g hvorki
skulda r n kvenflaginu, vil g lka mlast til
ess a hvorki n kvenflagi blandir r t mna

konu og mn brn. g mna konu og mn brn lf og

daua. Og a kemur mr einum vi, og hvorki r n
kvenflaginu, hvort mn brn braggast vel ea illa. Fyr
skulu allar fur Sumarhsalandi til himins hoppa og
allar grfur til helvtis niur skkva en g afsali mr
mnum mannrttindum og mnu sjlfsti.
Hreppstjrinn svarai eingu essari stormhviu, en
a var ekki ri af svip hans a hann kynni neitt illa
vi
sig,

sjlfur
var
hann
afbrag
allra
sjlfstismanna, og hafi arafleiandi undirniri sst
meira lit mannkrleik og kristilegu hugareli
en Bjartur. Hann stakk selabngnum nr pngju sna
aftur me framhaldandi alvrugefni og setnngi, hafi
au or a etta smri geingi aftur sna lei,
g hef a ekki hurir bori. Og arme var s fyrir
endann essu gverki, sem annars hefi geta veri
svo kristilegt. N vri ekki lklegt a mikihnenni
jflagsins
hefu
gefst
upp
vi
a
gera
gusakkaverk essum sjlfsta heiarbnda, en
svo var ekki. N rtti fulltrinn honum silfurdsirnar
snar me fnskornu ngandi neftbaki, og byrjai fyrir
sitt leyti a hjlpa einyrkja jarinnar.
Ja, kallinn, sagi hann, ert ekki aldeilis hnpinn.
Svo var teki nef. A v loknu fr fulltrinn a
gera r fyrir a Bjartur Sumarhsum mundi kanski
hafa tt hans von ltilshttar erindagerum.
Hef g kanski banna r veginn? sagi Bjartur.
a var einusinni stefna sem kom fr vefurunum
Kasmr Bretlandi. essi stefna er fyrir ftka bndur
sem vilja rtta hlut sinn gagnvart kaupmanninum. Hn
ruddi sr til rms slandi ldinni sem lei, me v
a ftkir bndur ngeyarsslu, sem voru hart

leiknir af kaupmanninum, stofnuu pntunarflag. etta

var upphaf samvinnuflagsskapar slandi, og n hafa
smmsaman veri stofnu kaupflg um alt land, til
ess a tryggja bndum sanngjarnt ver bi fyrir
afurir snar og akeypta vru. essi samvinnuflg
voru n gri lei a vera voldugustu
verslunarfyrirtki landsins og trma kaupmnnum.
Hinir ftku ngeysku bndur, sem fylgdu dmi
bresku vefaranna, voru ornir ein helsta leiarstjarna
hins nga slenska jflags.
N hagar annig til hr sveit a fjararverslunin er
ykkur bndum lti hliholl, setur afurir ykkar a
lgmarksver sem henni knast, en a hmarksver
nausynjar ykkar sem rr ykkur rlega a strum
fjrflgum, annig a fulltranum taldist svo til me
nkvmum treiknngi a s fjrdrttur sem annig er
framkvmdur ftkum bndum sveitarinnar mundi
hverju ri nema kostnai vandas steinsteypuhss,
sumum rum tveggja, ea a minsta kosti sem svarar
vandari rafmagnsst einum b a auki. (O, tli
etta rafmagn s n ekki mest rassinum ykkur,
skaut Bjartur inn). llu essu f stngur verslun Brynes
sinn vasa, tt vitaskuld fari obbinn af v eyslueyri
verslunarstjrans sjlfs, Tlinusar Jensens og fjlskyldu
hans, sem er sfeldum feralgum til Danmerkur sr
til skemtunar og heilsubtar, soleiis a brnin hafa
ekki
vi a slunda eim aufum sem verslunin dregur r
greipum snaura manna og als vesalla. (0, hefur n
fari til Danmerkur lka, ngi litli, sagi Bjartur). Einsog
allir vita hefur verslunarstjrinn lti reisa sr veglega
hll me nokkurskonar turni Firinum og skinna upp

verslunarhsin fyrir tugi sunda. (Bjartur: O, tli hann

megi ekki hafa turn, karlhlkurinn). N, araauki rekur
lknirinn erindi verslimarinnar alngi einsog kunnugt
er, hann hefur feingi v til leiar komi a
landssjurinn sptir strf verslunina til bryggjusma
og brimvarna, sem orsakast af v a lknirinn sjlfur
drjgan skerf tger eirri sem verslunin rekur
Firinum.
tt vi hfum bi hr landkostasveit fr munat,
er v ekki a neita a vi hfum laungum stai
rum sveitum a baki flagsmlum. En n er s tmi
kominn, sagi fulltrinn, a jhollir menn syra, sem
hafa augun opin fyrir farnaarstandi bnda
afskektum sveitum, hafa s nausyn ess a gera
gngskr a v a f bndur essum sveitum til a
fara a dmi ngeysku smbndanna ur fyr, og
taka saman r sn gegn essum samsrismnnum,
sem ra og reyta hvern eyri sem hnd festir, bi fr
einstaklngum
og
hinu
opinbera,
snum
spilunarfyrirtkjum til framdrttar. arna sveitist i
blinu ntt og ntan dag, bndagarmarnir, yfr ykkar
litlu bum, eigi ekki almennilega klispjtlu utan
kroppinn, og fi af svo skornum skamti a va m
heita fullkomi hngur sveitum egar lur ennan
tma rs, en pennga sji i ekki rum saman, utan
einhverja staka aura sem ykkur tekst a snapa sanian
r vissunni (Bjartur: Ngir penngar Sumarhsum)
kanski feinar krnur ri. veist a sjlfur, Bjartur
minn, a etta er sannleikurinn, og a er alveg t htt
a vera a reyna a mla etta neyarstand fyrir sr
me glsilegum litum. N spyr g ig sem heiarlegan

mann: Hva segir um alla essa stigamensku

jflaginu?
Bjartur: Ja g hef n, satt best a segja, aldrei haft
a til sis a leggja vi hlustir egar i strmennin
sem svo eru ltin heita fari a bera hver annan t
hrsibrekkur, a er sjaldan svo okkalegt. g skifti
mr ekki af hvernig kaupmaurinn kann a lifa, a
kemur ekki ml vi mig mean g hef ekki yfr neinu a
kvarta. g veit bara a mnar skepnur gnga vel undan,
g er skuldlaus vi gu og menn, pennga hef g nga,
mitt flk er tiltlulega jafnheilsugott og flki
Utirausmri, sem einginn arf a segja mr a s
daulegt, og a minsta
kosti rniklu heilsuhraustara en brn kaupmannsins
Firinum, sem segir a su send t og austur
hverju ri fjarlgar heimslfur til a leita sr
lknnga. Vi hr heiinni krum okkur ekki um a
skifta kjrum vi neinn.
Sei sei, Bjartur minn, sagi fulltrinn.
Eg er einginn Bjartur inn. Eg heiti Gubjartur
Jnsson bndi Sumarhsum.
Ja , Gubjartur Jnsson, sagi fulltrinn me snu
kalda brosi og snum krngarlausa, valdsmannslega
hfuburi. Og g heiti Inglfur Arnarson. Og einsog
nafn mitt bendir til, er g landnmsmaur. (Bjartur:
J, hefur altaf veri mesta lkindatl.) Eg vil byggja
og lta byggja etta land. a hefur veri skrimt v,
hngra v, og hordrepi v sund r, en a
hefur enn ekki veri bygt. Eg skal segja r tindi, og
a eru aii, a n eru uppi tveir flokkar manna
landinu, sem hanfr munu ekki sitja stts hfi,
heldur berjast uns yfr lkur. Annarsvegar eru

kyrstumenn og afturhaldsseggir sem vilja bndum

alt til miska, og eim flokki tilheyra kaupmenn,
tgerarmenn og embttismenn, einsog lknirinn.
Hinn flokkinn skipa eir sem vilja gera alt fyrir
bndurna, gefa eim sannviri fyrir sna vru, selja
eim nausynjar lagnngarlaust, til ess eru
kaupflgin stofnu, svo a tvega eim dran
vinnukraft, a a gerast me v a brjta niur
auvaldi vi sjvarsuna svo verkamenn neyist til a
leita til sveitanna n, og sast en ekki sst verur a
tvega bndunum f, og a gerum vi me v a
stofna bnka fyrir landbnainn, ar sem rki leggur til
hfustlinn og ljr bndum rekstursf gegn lgum
vxtum, svo eir geti bygt upp bi sna, raflst hj sr
og keypt sr vlar til rktunar strum stl. etta er
stefnuskr okkar, hinna nu landnmsmanna Islands.
N er a hefjast n landnmsld, ar sem slenski
bndinn er rjls maur frjlsu landi. Vr viljum hefja
slenska bndann til vegs og virngar, hfandi sttt
sem er fdd til eirrar kllunar a hjlpa sjlfum
skaparanum barttunni gegn hinum myrku flum.
J, g kannast vi lexu, sagi Bjartur og klrai
sr.
J, en hltur a skilja a, maur, a a er
veri a benda r lei til ess a gra pennga.
Nei, a var einmitt etta sem Bjartur ekki skildi. Hann
gat mgulega komi v inn sinn haus a strbndur
og strbndasynir tluu a fara a hjlpa honum a
gra pennga. Hann hafi ekkert vi a a athuga a
eir stofnuu kvenflg og kauplg handa sjlfum
sr, eftir v sem andinn inngf eim, en men g bi
ekki stru um lkn, skal lka vera bi v a g

fari a reka erindi eirra stru. a hefur hngatil

geingi svo til, a i strmennin gri, hvortheldur
flagi ea utan flags, en ef i tapi tapi i
strf, og i veii mig aldrei neinskonar byrg til
a borga ykkar tp. etta var fyrsta ri rjtu r sem
hann var laus vi hreppstjrann, hver vissi nema hann
gti bygt hr fallegt rhs innanum tina, og kanski
srstakt lambhs, hans b hafi heldur fari vaxandi en
minkandi, hann vissi ekki betur en hann tti sjtu r
lonar og lembdar og tuttugu gemlnga, og a er v
a akka a g lt aldrei eftir mr a setja upp k, hitt
gti hugsast a endanum gti g eignast eins
margar kr og i rausmrngar, og jafnvel komi upp
hsi fyrir flki, svona rtt a gamni mnu, ess
gerist eingin rf, viirnir bastofunni eru a mestu
leyti fnir enn, hn leki kanski einum sta ea
svo, undan sperru. En a fara a gnga byrgarflag
me strlxum mti kaupmanninum, sem hefur stai
reiilega skilum vi mig san g tti fyrsta gagn mitt
sjlfur fyrir meiren tuttugu rum ....
J, en a endar v fer hreppinn, maur,
greip Inglfur Arnarson framm.
var Bjartur stur og talai n samheingis, og
sagist vera frjlsborinn slendngur, og og og sr vri
andskotans sarna, og og fyr skulu i brytja mig lifandi
sundur smparta, einsog gert var vi hana Gunnvru
slugu sluhliinu Utirausmri, og hn gafst aldrei
upp, heldur formlti eim llum andltinu, og a
gekk alt eftir, kvenflag ea kaupflag, g skal aldrei
gefast upp
Nei, elsku pabbi og ngi, fari i n a koma, sji
i ekki a a ir ekki nokkurn skapaan hlut a

vera a tala vi manninn, g legg bara af sta ein ef i

haldi fram essari fjrans vitleysu.
a var dttir hreppstjrans, hn var bin a f ng
af essari skemtun, a var ekki nnur eins
verhausnttra henni einsog fegunum, hn skildi
ekki nausyn ess a eir, essir miklu menn, legu
anna eins sig til a sannfra einn heiakarl, og
bjarga honum, einsog maurinn hefi ekki fullkomi
leyf til a vera eins vitlaus og honum sndist. a er
einginn kominn til a segja hve leingi eir hefu seti,
hefi hn ekki teki af skari.
essi telpa heitir sta Sllilja, sagi hreppstjrinn og
benti syni snum me svipunni dttur bndans, ar
sem hn st undrandi tninu me klru sna og horfi
ra r hlai: Hn er fjrtnda rinu.
J a var lka rtt, sagi fulltrinn og hlt vi hest
sinn mean hann leit hana, v var g alveg binn a
gleyma. Komdu s sta Sllilja. ert bara orin str
stlka.
Ertu bin a kaupa r sntukltinn sem g gaf r
fyrir vetur? spuri hreppstjrinn.
Penngurinn
s,
kallai
Bjartur
framm
af
barhellunni, hann tndist vart ofan d hr mrinni.
En a geri ekkert til. a var soleiis penngur.
J ert blvaur verhaus, sagi hreppstjrinn.
veri i n ekki a essu drolli, kallai
hreppstjradttirin neanr mrinni. Vi skulum fara a
komast heim.
Ja, sta Sllilja, sagi fulltrinn. ert. bara orin
allra myndarlegasta stlka. Yertu n sl. Og veri i
ll sl.
Veri i sl.

31
UM SAUNG
Slngur er spi a semja saung, sngur la heims um
hrng, krngum fla gms um gaung glngrar kja
hljmstillng,
allir saungvarar flognir r suri heim mri og m,
mjallhvt sinan samsamast grassverinum ar sem hn
heima, algrnt lautum og madrgum, svona var
lngt lii vori, j kominn tmi til a hleypa t knni.
a var tala um a nokkra daga, en Finna vildi velja
til essa htabrigis bjartan og hlan dag. Svo kom
hlr og bjartur dagur. Fjsi var opna og krin leyst.
Ostyrk beinunum, hikandi, tndum grnum,
blsandi og hnusandi, me eftirvntngarfullu murri rak
hn hausinn tum fjsdyrnar, frammr myrkri og daun
vetrarins, t ljsi og vori. Vibrigin voru sngg, a
tk hana tma a tta sig. hlainu rak hn upp miki
skur t vori, gekk san nokkur skref varkrlega,
einsog hn tryi ekki jrinni undir ftum sr, hlt
fram a inndrekka ilm gvirisins strum I eygum,
reyndi a skra aftur, en a var einsog hn gti
ekkert sagt leingur fyrir undrun, var hana a dreyma?
Svo oft hafi hana dreymt gviri og skrgrna haga
dauni jssins og myrkri, a hn tlai ekki a tra
v, loksins egar a var tilfer a rtast. San br
hn skokk niur hlavarpann. Brtt hamdi hn ekki
fgnu sinn leingur innan neinna skynsamlegra
takmarka, etta var frelsi sjlft: hn sperti upp
halann, tk undir sig stkk, stir og nglamaleg eftir
innistur vetrarins, nir mrina, alt hva af tk, n
tlunar, hljp strar bugur og hrngi, slj ll
verni, baulandi, skrandi, a var hennar vordans,

brnin eftir hlandi og pandi, uns hn stanmdist

keldu mrinni, sokkin upp fyrir hkil, og bls ngan.
a var lngt lii dag egar fgnuur hennar stiltist
svo, a hn fri a grpa niur.
Fyrstu dagana sem krin var ti fkk hn af n a
standa tninu. Einguasur s Bjartur eftir hverri
kjaftfylli sem hn nagai, v tuhri var einmitt
drmtasta fri handa num egar lei vetur,
eftirtekjan af tninu geri ekki meira en losa krfri.
Hann hlt uppteknum htti a tala virulega um
ennan nautgrip sem hafi brotist inn b hans til a
raska llum hlutfllum. Og tkin fr a dmi
hsbndans. etta var orin gmul og afturhaldssm
tk, og hafi araauki aldrei veri eins hyggin og ta
hennar, sem gat teki mti brnum og gef eim lf.
Oft sat tkin barhellunni syfju og nglynd, ekki
ngu syfju til ess a hn fylgdist ekki me hverri
hreyfngu krinnar, fld svip, og egar minst vari
lddist hn frainm tni og stti fri a komast
aftana henni og lsa tnnunum hkilbeini henni.
Krin reyndi a verja sig og sparkai afturundan sr,
snri hausnum a tkinni og geri tilraun a elta hana,
en gafst upp von brar, v tkin var fljt a vinda sr
undan. Svo stu r hvor framan annarri, tkin me
trni upp haunk, gjtandi ljtu hornauga, gjammandi
me millibilum, krin hristi hausinn og frussai.
Aldrei getur beljudjfullinn lti tkargreyi frii,
sagi Bjartur, sem vinlega tk mlsta tkarinnar
mti knni.
a olli Bjarti tluverum hyggjum a brnin uru
me hverjum deginum ntari vi hinn svonefnda
trosfsk, saltsteinbt, ufsa og keilu, smuleiis hi sra

sltur fr v fvrra, og tti smilegt af konunni a

vera a blessa slka skepnu, sem tk fr brnunum
elilega lyst eim mat sem hann keypti fyrir dra
dma Firinum.
Svo einn dag var krin rekin t Krk, etta er tme
fjallinu, mar me lautardrgum. Vallgresi var vaxi
uppr sinunni, mrin grin, dalurinn grnn. En krin
festi ekki yndi haganum ein, hn lagi strok ttina
vestryfr hls. Daginn eftir voru eldri dreingirnir sendir
til a sitja hana, en hn hafi einga ngju af slkum
flagsskap, hana lngai til stallsystra sinna
tirausmri, hn st tmum saman og skrai ttina
frammeftir, og seinast skeytti hn ekki neitt um
dreingina, heldur fr snu fram. a var mikill
eltngaleikur. eir drgu hana uppi moldarflagi framm
mijum hlsi, mldu hana me snri og leiddu heim,
hn st ar hlainu uppgefn og vonlaus svip,
arnar rtnar kjlkum hennar, blakai eyrunum
aftur og fram blmi, og htti ekki a murra fyren
Finna kom tr bnum og strauk henni og talai vi
hana um mannlf. a er drmtt a eiga vin sem
getur mila oss r yndi lfsins og mgulegt a
komast burt. Daginn areftir setti Finna sr a sitja
kna sjlf, og hn tk Nonna litla me sr essa
hjsetu. a voru gir dagar. eir voru alveg
yfrltislausir, og a er aall hinna bestu daga, eir
liu aldrei r endurminnngu dreingsins. a gerist ekki
neitt, maur bara lifr og skar einskis framar, og ekkert
framar.
a voru eir dagar egar viketlngarnir brumuu
mnum, blberjalngi upplauk snum ilmandi vsi
rauu og hvtu, og villibflugan suai ngu kjarrinu.

Mfuglarnir hfu orpi snum fyrstu eggjum n ess

stin vri horfn r saungnum. Eftir munum runnu
trar lkjarseytlur, og grnar lautir krng handa
knni, og svo voru lfaklettarnir, og svo var fjalli sjlft
me snum grnkandi hlum, a var slskin heilan
dag. Svo kom oka, og a var ekkert slskin heilan
dag, tvo daga. risu marnir upp okuna, en fjllin
voru ekki leingur til. Mosinn litkaist funum,
ilmurinn var sterkari og sterkari, va grasi,
drmtir perluvefr flagi og lngi. Sjlf var okan hvt
og ltt, a grisjai nstum gegnum hana hlofti, en
sjnhrngurinn ni rtt uppr lautinni, minn x inn
himininn me ilmi snum, grnku og saung, a var
einsog a eiga heima skunum. Krin sl tngunni um
valllendisgrasi me httbundnu munnfalli, seildist
jafnvel eftir viketlngunum sem uxu framm lkinn.
Og dreingurinn sat me mur sinni prjnandi
pldrunum vfr lautinni, og au hlustuu kna og
grasi og lkinn og alt.
a var einusinni maur sem viltist oku lngri
barlei, ngatil honum sndust lkirnir renna upp
mti. Seinast lenti
hann iirum og eggjagrjti sem tlai aldrei a taka
enda, og steinarnir voru eins hir og fjll, og stu upp
endann. A lokum vissi hann sr aungva bjargarvon.
kemur til hans blkldd kona me hvta skuplu tr
okunni. Fylg mr, segir konan, en er a ru leyti
ekki margml, tekur hann heim me sr ltinn b, ar
sem alt var svo snoturt og snurfusa, og gefur honum
kjtspu me lauk, alveg einsog hann vildi, a var
sambreyskngur, og kaffi eftir. San fylgdi hn honum
t hlai og benti honum rtta lei. Og tk

okuna upp, og hann kannast vi sig hvar hann er

staddur, en egar hann tlar a akka fyrir sig, er
konan horfn, og brinn er einnig horfnn, bakvi er
aeins venjulegur klettur. Svo tk hann stefnuna heim.
a var eingin ur. Og lkirnir runnu aftur nirmti.
a var lka annar maur. Hann var lei heim. etta
var dimmu haustkvldi. Hann var mjg reyttur. Hann
hafi tt svo erftt bi hj hreppstjranum og
kaupmanninum, a gat vel fari svo a ekkert bii
hans leingur nema hreppurinn, hann hafi ekki geta
stai skilum, og fr ekki leingur ttekt gegnum
sjlfan sig versluninni, hreppstjrinn hefur haft
htunum a taka upp heimili. Kanski vera au flutt
sveitarflutnng, fara brnin niursetnngar tum
hvippinn og hvappinn og vera svelt rmhelgum
dgum og barin sunnudgum. N ba au hans
heima, og hann kemur tmhentur r kaupstanum,
hann er svo strltur a hann kemur sr ekki a v a
bija um neitt gegnum ara, j au eru iing sporin
hans, a hafa mrg ng spor veri stigin hr landi
n ess nokkur viti um. Hva hann a taka til brags?
sr hann alteinu ljs klettum.
Hann hefur tal sinnum tt lei hr ur, bi
bjrtu og dimmu, hann skilur ekki hverju etta stir,
hr brennur ljs klettunum. Svo hann tekur stefnu
ljsi, og etta er dltill br. ar stendur maur
dyrum,
okkalegur
nglngsmaur,
a
er
huldubndinn, ekki er hann giska skrafnn, en
varpsgur, hann hefur etta bla og alvarlega
vimt hulduflksins, hulduflki hefur aungvar
hyggjur en a leitar hins ga og fnnur a. I
klettunum er honum gef kaffi me ngum sykri, me

rjma, og uren hann veit af er hann farinn a segja

essum vimtsa manni alt af ltta um sna hagi.
En a skilnai segir huldubndinn vi hann: morgun
egar vaknar, segir hann, skaltu litast um
bardyrunum heima hj r.
Svo fer bndinn heim, og au gnga til na, n ess
a bndinn haf ora a lta neitt uppsktt uin raunir
snar. Um morguninn egar hann kom ofan voru birgir
af matvru bardyrunum, mjl sekkjum, sykur
kssum og afbrags fskur poka, svo flk ar bnum
hafi aldrei braga slkan fsk, a var meira a segja
srp dlitlum leirbrsa.
Og a var einusinni ltill dreingur. Hann var tkubarn
hj flki sem bj framm heiardal, og essvegna fkk
hann ekki a fara til kirkju egar allir arir fru til kirkju.
Hann tti aungvan brur og heldur aungva litla systur,
v au hfu veri tekin fr honum. a var einn
sunnudag um sumari. Allir voru lagir sta til kirkju,
prbnir, hver snum gngi, og hann stendur
hlainu og horfr eftir, hvernig jreykirnir stigu uppr
gtunum nir grundunum mefram nni. Hann var
einn eftir heima hj gamalmennunum. Helduru a
honurn haf ekki tt a leiinlegt?
Hann rjtlai sklandi burtfr bnum upptil
klettanna undir fjallinu og var alveg bugaur af v illa,
sem svo oft virist bera hrra hlut mannlfnu og
jafnvei stjrna v. En hva helduru a hann haf
heyrt klettunum undir fjallinu? Heyrir hann ekki
ennan yndislega saung! Hver getur veri a sngja?
a var ekki einsaungur og ekki tvsaungur, og a var
heldur ekki rsaungur, a var heill sfnuur sem
saung, a var veri a messa, aldrei hafi dreingurinn

heyrt anna eins slmalag. Og hvaan barst allur essi

saungur? sr dreingurinn a Alfaborgin er ekki
leingur klettur einsog vanalega, hn er kirkja, og
kirkjan stendur gtt slskininu, og lfarnir eru allir
sestir kirkju, og presturinn fyrir altarinu grnum
skra. Og dreingurinn geingur kirkju lfanna. Hann
hafi aldrei s vlkt flk, svo gfugt og slt, svona er
a lifa frii og saung. egar slmurinn er ti stgur
presturinn stlinn og heldur ru. Aldrei hafi
dreingurinn heyrt jafnfagra og hjartnma ru. Hann
heyri heldur aldrei sar ara eins ru, hann mintist
hennar alla vi uppfr v og hugai hana leyni og
reyndi a lifa eftir henni; en inntak hennar sagi hann
aldrei nokkrum manni. Sumir halda a ran haf veri
um a, hvernig hi ga sigrar a lokum mannlfnu.
arnst fr presturinn fyrir altari og tnai me ri
rddu, alt ruvsi en okkar prestar hr jrinni. a
var einsog g hnd vri lg hjarta hans. San var
tgaunguslmur, og alt flki st upp og gekk t. Og
dreingurinn st einnig upp og gekk t. En egar hann
leit krngum sig, var flki horf, og kirkjan var einnig
bak og burt, en eftir st lfaborgin brtt og ber
einsog vanalega, og hann heyri aeins kvaki
nokkrum fuglum sem flugu t og & inn um
klettaskorirnar, a hafa lklega veri steindeplar. Hann
s lfaborgina aldrei opnast eftir a. En hann geymdi
endurminnngu essa sunnudags huga sr t san,
og hn var honum vinlega til hugsvlunar egar
hann var a fara mis vi glei sem arir njta
lfnu, enda var hann ngjusamur maur egar honum
x aldur, og undi glaur vi sitt.

Hvtur okuhiminninn ar sem slin var flgin einsog

ljfum grun, hann lt falla nir hr henni usund
dyrmtar glitperlur mean hn sagi fr, og hn
kiprai munninn saman a sgulokum me htleik,
nstum traralvru, einsog etta vru helgar sgur,
og strauk varkrlega um lykkjurnar prjnunum,
landslagi dularfult og heilagt, dragu andann hljtt.
Besta vinkona hennar hafi veri huldukona, og hn
hafi lka ekt einn huldumann, hann var brir
vinkonunnar, a er lngt lngt san, a var heima
hj okkur Urarseli. Hefur ori lykkjufall hj mr?
spuri hn, og varp ndinni. En a gerir ekki miki til.
Lii er lii. Og kemur aldrei aftur.
En dreingnum fanst a gera til, hann stakk upp v
a au fru til vinaflks hennar og gerust lfar me
eim, egar pabbi og sta Sllilja vru nir Firi, og
vi tkum hana Bkollu me okkur, sagi hann.
Nei, sagi konan hugsi. I3a er ori um seinan. Hver
a hugsa um hana mmu?
v gat dreingurinn ekki svara, hann hlt bara fram
a horfa andlit rnur sinnar, sem var st ess sem
lifi heiminum, gleiki ess var llu ofar, fegur ess
og sorg. Og egar hann hugsai sar til essara daga
og andlitsins sem rkti yfr eim, fanst honum a
einnig hann hefi lifa helgi upplitnngarinnar einsog
hin blu fjll. Vera hans hafi hvilt full lotnngar
gagnvart eirri snild sem sameinar allar fjarlgir
fegur og sorg, svo maur rir ekki framar neitt,
osigrandi mtlti, slkkvandi r, fann hann a lf
hafi samt veri ess vert a lifa v.
Frndi, egar flan egir, fuglinn krpur lgt a skjli,
egar kaldir vetrarvegir villa sn borg og hli,

s g oft skahllum, ilmanskgum betri landa,

Ijflng rninn, sem ofar llum slendngum kunni a
standa,
hann sem eitt sinn undi hj mr einsog tnn
flustreingnum,
eilft
honum
fylgja
fr
mr
friarkvejur brottu geingnum.
a brotni orn sylgju, a hrkkvi flustreingur,
eg hef smt hann einni fylgju: skum mnum hvar hann
geingur.
Mir hans kendi honum a sngja. Og eftira hann
var orinn fullta maur og hafi hlusta saung
heimsins, fanst honum a ekkert vri ra en
mega hverfa aftur til hennar saungs. I hennar saung
bjuggu hjartflgnustu og skiljanlegustu draumar
mannkynsins. voru mamir vaxnir vi himininn.
Saungfuglar loftsins hlustuu undrandi ennan saung;
fegursta saung lfsins.
32
UM HEIMTNN
Jonsmessunott; nu geta eir ska sr sem laugast
dgginni.
Hn geingur niurme barlknum ng og mj,
niri mrina, veur berftt volgum kelduleirnum.
morgun hn a f a fara kaupstainn og kynnast
heiminum af eigin reynd.
Leingi hafi hinn komandi dagur vaka
dagdraumum hennar sem Ijfur grunur, hverju kvldi
san vetur hafi hn sofna 1 myndun essarar
vonarferar, hundra sinnum ttist hn leggja af sta
vku og svefni. Seinustu nturnar hafi hn ekki tmt
a sofna fyren undir morgun, heldur vakti tilhlkkun
essa komna unaar. Stundir dagsins dag hfu lii

hj einsog fjarlgur andvari, hn var slj

fngurgmunum, heit framan, heyri ekki hva var
sagt. Hn hafi prjna sr ullarnrft ur^
blmeinguu eli, og geymdi au til essarar ferar,
leit ekki au nema sunnudgum. Og hn hafi
prjna sr moraua klukku me tveimur bekkjum,
blum og rauum. Og kvld hafi fair hennar fari
nir kistu, a var eina hirslan bnum sem var lst
me lykli, og dregi innanr sparitreyunni sinni rsttan
kjl, ig vanti kanski smvegis gildleikanum,
er kominn tmi til a larir a bera sparikjlinn
hennar mur innar. Mna dttur skal ekkert skorta yst
n inst, daginn sem hn fer t heiminn.
Hn var rj af hamngju, augu hennar tindruu. a
var htleg stund. A vsu var kjllinn kryplaur,
lrefti bi stkt og tt vegna aldurs, en a hafi
aldrei komist 1 hann mlur n a honum saggi. Hann
var tmlaur me frjsmum erlendum jurtagrri og
ganerngar barminum. En enda tt sta Sllija hefi
roskast alveg trlega sustu mnuum, lkaminn
byrjaur a last hinn frumvaxta avala hfsins, var
hn enn mest leingdina, og munai miklu a hn fylti
t ennan kjl. Hann slapti laus um grannar axlirnar og
nlgaist hana ekki bolinn. Hn er einsog fuglahran
sslttunni tirausmri, sagi Helgi, en fair hans
stjakai honum niruni loftsgati. A ru leyti fr
kjllinn vel.
Og hn flaug akklti uppum hlsinn pabba
snum pg fann stainn hlsinum, og grfi andliti
niur, varir hennar voru ornar strar, egar maur s
vnga hennar bera vi gluggann hafi hn nga
nerivr, dlti ttina vi okkafulla lykkju, hn var

a f svo stlpaan munnsvip, aumnginn, og skegg

hans kitlai hana augnalokin.
Og volgur kelduleirinn sptist uppum berar trnar
henni, og a sladdar egar hn geingur. ntt tlar
hn a lauga sig dgginni, einsog hn hefi lkama
fyrsta sinn. Torfgrafarlftin hneigi sig fyrir henni
hverjum hyli rinnar, einginn fugl allri mrinni hefur
prara ltbrag jnsmessuntt. Klukkan er tf og
haltrar til eitt. Vornttin, hn rkir yfr dalnum einsog
ng stlka. tti hn a koma ea tti hn ekki a
koma? Hn hikar, list tnum, og a er dagur.
Ljsar okur mranna lyppuust upp dalkima fjallsins
og lgust saklausri blygun einsog skla a mitti
hlarinnar. a bar skepnu vi hvtspeglandi vatni,
lkast nykri gagnsrri nttinni.
Hvammur vi na. Tveir reyndir ftur, hnga liggur
krktt sl hennar vunni. Fuglarnir egja eina
stund. Hn situr bakkanum og hlustar. Svo frir hn
sig r slitnum ttrum rmhelginnar undir essum himni,
sem
megnar
jafnvel
a
fela

gleymsku
skammdegisvetur heillar vi, einn jnsmessuhiminn.
Slnturinnar nga gyja, fullkomin sinni hlfvaxta
nekt. a er ekki til neitt fegra lfnu en nttin undan
hinu komna og dgg hennar. Hn skar sr,
hlfsprottin og mj hinu hfsprotna grasi og dgg
ess. Lkaminn og slin er eitt, og essi einng er
fullkomlega hrein skinni. Svo hn hfu sitt r
nni og greiddi sr vandlega, ar sem hn sat me
fturna frammaf bakkanum og trnar grafnar
sandbotninum. essir einkennilegu fuglar rinnar hldu
fram a synda einkennilegum bugum krngum
hana, eir snru sr kurteislega vi egar minst vari

og hneigu sig fyrir henni alveg stulaust. a er

heldur ekki neinn llum heiminum, sem hneigir sig
svona fnt.
Svo var henni kalt, og hn hljp til og fr um
rbakkann, sl hennar mrgum hlykkjum einsog
strtin borgum heimsins, hn var persnuleg og ltt,
risin uppaf dgginni einsog okan sjlf, undursamleg
hinu grna vala landslagi slnturinnar. Og egar
hn hafi hlaupi um stund var henni aftur heitt, og
vknuu fuglarnir, og himinninn bragai drum litum,
eftir eina stund glitrar slin dgg ljnslappans og
mrustakksins,
og
dggin
hverfur
fyrir
slu,
jnsmessunnar helga dgg.
Me fyrstu morgungeislum, laungu uren hrotur
nturinnar eru komnar upp hlsinn, sprettur Bjartur
fraiiiunir rmi snu, hann tekur snarlega nef og fer a
kla sig. Svaf sta Sllilja yfr sig morgun ennan
mikla dag, egar hn tti a f a sj heiminn? Nei, a
var n eitthva anna, einnig hn reis upp, strauk
andvkuna af augum sr og horfi hann kla sig.
San gekk hann t a skja hestinn. Og egar hann
var horfnn, tk hn fram nu nrftin sn og smeygi
eim utanyfr hreinan lkama sinn, sem hn hafi
lauga fyrsta sinn ntt, sem hn hafi uppgtva
fyrsta sinn r, sem hn var raun rttri nbin a f,
hn fr klukkuna sna, na elullarsokka, setti upp
na sauskinnssk, sast fr hn kjlinn fagra,
endurminnngu mur sinnar. Hn snrist fram og aftur
um glf me hjartsltti af kafa og ferahug, mean
stjpmir hennar hitai kaffi. Amman var einnig sest
upp rmi snu me vsifngurinn milli tannholdanna.

Gleymdu ekki burunni inni, vesalngur, ert illa

staklc bin ef hann skyldi koma .
etta var mmunni lkt. Einsog stu Sllilju dytti hug
a lta sj sig nera me soleiis garm, rifnn og
sktugan.
0 hann getur komi egar minst varir.
a er ekki skskafa lofti, sagi sta Sllilja.
Fr kann sig gu veri heiman a ba, sagi
amman. Og aldrei hefur veri hlf a aflgishttinum.
Ftt gerir slina hinsvegar innblsna fullkomnara
trnaartrausti en skafheiir morgnar af essu tagi,
slin ljmar yfr grnum dalnum og Blfjllin hvla vi
heihimin draumslu ryggi einsog brnin rku hsi,
andlit eirra upphafn og sl, lkt og ekkert, ekkert
muni nokkru sinni framar geta skygt etta kyrra
slskin undir essum djpa urkvnlega eilfarhimni,
a er einsog ljt hugrennng a draga fram gamla
slitna illviraburu slkum morgni, og sta Sllilja
kvaddi hina nldursmu mmu sna.
San hlt hn af sta t heiminn samt fur snum,
ullarkerran aftan Blesa gamla. egar au voru komin
veginn, sagi fair hennar a hn mtti setjast ofan
ullarpokana, hann gekk undan og teymdi. a var
fallegur morgunn. Aldrei hafi stu fundist dagurinn
jafnvur, aldrei hafi hn veri jafnfrjls. Tnnan skams
opnuust nar tsnir, a baki hafi hn lagt
hversdagsleik allrar sinnar umlinu vi, aldrei hfu
heivindarnir veri jafn ferskir nsum hennar, aldrei
hafi samhljmur heiakvaksins borist mt rum eins
fjarska, bergmli var breytt, raddirnar arar egar
austur dr, a voru ekki leingur fuglar dalsins, a
voru nir fuglar, eir sngu til annarra verna, a

voru fuglar heimsins. furnar mefram gtunni feingu

anna lag, me ruvsi grri, fjllin breyttu afstu,
a ggust fram eim n form, gamlir sar og mlar
hurfu inn sjlfa sig ea glinuu sundur sjlfst fell.
Lkirnir runnu ara tt en nir dalnum, steinarnir
voru ruvsi svipinn, ofanr heiadrgunum andai
ilmi af rum jurtum gegn hinum reynda vegfaranda.
Hn dirrai og skollai yrmilega ofan kerrunn v
vegurinn var slmur, en skynjun hennar var nm
hverja smmuni dags og vegar, verldin n einsog
hinum fyrsta morgni a drottinn skapai heiminn.
au
undu
sig
krktta
gtuna
uppeftir
heiadrgunum, og hverri brngu flugu mti eim
nar mfuglafjlskyldur sem fylgdu eim eftir me
kfum saunghljum upp nstu brngu, nir og nir
mttkuflotar. Svo voru au komin upp hheiina. a
var jfnu bu. Hr var grurinn minni, golan kaldari.
Heiin breiddi r sr vi sjnum hinnar ngu ferakonu,
einmanaleg og gr, me frri og frri fuglum, eingum
lkjum. Lngt, lngt burtu glytti hvtt stuvatn. Ein
heiaraldan tk vi af annarri me grurlausum
flgurn,
blsnum
bltum,
berum
melum,
en
fskrugar mosaflesjur v og dreif, ar sem
fjallsknar dilkr lgu jrtrandi morgunskininu en
tku til ftanna egar feginin nlguust. Stlkan steig
nirr kerrunni og gekk sr til hita hinum va rstta
kjl, vi hli fur sns. Ivaldrn einvera heiarinnar
rkti yfr essum tveim vegfarendum, og au gu.
Skynjun hennar sljvgaist vi einhfar endurteknngar
landslagsins, hn fr a fnna til sveingdar, htti a sj
hi na og fagna v.

Aftur og aftur bei stlkan ess a nsta alda flytti

auganu einhverja tilbreytngu, einhverja na tsn, og
svo kom hi sama upp aftur og aftur, nema hva
stuvatni hvta var laungu tnt a baki eim.
Eftirvntng hennar hafi laungu stilst, hn var orin
uppgefn a bast vi nokkru srstku, egar
vegurinn snisker sig alteinu nir skar sem
myndaist heiina mefram djpu rgili. En egar hn
leit austur gegnum skari, vi v bin a koma enn
auga na ldu, br svo vi a hn s ekki framar
neitt, a var einsog verldin tki hr snggan enda
tsn hennar og himindjpi sjlft tki vi, aeins me
num blma. Ea st sjlfur himinninn hr tvi
sjnhrng fagurskygum vegg r grnblu
spegilgleri? a var einsog essi ni bJmi undir
himninum sameinai alt dulri fjarlganna, hn st
svip agndofa andspnis essari ravdd, a var
einsog hn vri komin heimsenda.
Pabbi, sagi hn hikandi vandrum snum, hvar
erum vi?
Vi erum austur Brn, sagi hann. etta er haf.
Haf, hvslai hn steini lostin og hlt fram a stara
austuryfr, og a fr um hana kaldur hrslngur af dr
yfr v a hafa bori gfu til a standa austurbrn
heiarinnar og sj hvar landi endar og haf tekur vi,
sjr lieimsins.
Er ekkert hinumegin? spuri hn a lokum.
Hinumegin eru lndin, sagi hann hrugur af v a
kunna skil essari sjn, lndin sem tala er um
bkmentunum, konngsrkin.
J, hvslai hn heillu.

a var ekki fyren sar a henni var ljst hve

heimskulega hn hafi spurt, v henni mtti vera vel
kunnugt um a a einmitt yfr etta haf sigldu ngir
menn sr til frgar bkmentunum, lngt, lngt a
baki essum sj voru vintranna lnd. Hn hafi bori
gfu til a sj ann sj sem fltur uppa Jndum
vintranna fyrir handan, vegu hins trlega. Og egar
au u efstu brekkunni austanmegin, var lin
aftur bin a gleyma hngri snu, hn hlt aeins fram
a stara til hafs, orlaus gagnvart essu undri. Aldrei
hafi hn geta mynda sr a haf vri svona vtt.
a var enn brattara ofanaf heiinni a austan.
Brum s ofan k kaupstaarins og kaffibrna
klgara me beinum gtum milli desjanna. Merkilegar
hugmyndir hafi Asta Sllilja haft um Fjrinn, en a
svo mrg hs, og hvert um sig einna ekkast
barhsinu Utirausmri, gtu stai r
mefram stuttum gtukafla, v hafi hana aldrei ra
fyrir. Og reykjareimurinn sem lagi upp hlina fr
essum hsum, a var nstum v vellyktandi, a
var eitthva anna en stybban af pysjunni
Sumarhsum. Innan skamms l leiin framhj efstu
hsunum hlinni, og au fru a mta alskonar
vegfarendum, randi, gngandi, ea me ki, au
mttu meira segja nokkrum prbnum ngum
mnnum me flibba og slaufu rmhelgum degi og
tbaksvindlnga milli varanna, og essir ngu menn
voru svo glair, eir litu hana og hlgu a henni um
lei, og voru bnir a gleyma henni nsta spori.
Hvaa piltar voru etta? spuri hn.
En fair hennar var ekki jafnhrifnn af essum fnu
mnnum,
a
eru
einhverjir
ekkisens

sgarettusoghlkarnir. Og au voru komin upphlainn

veg, og hs bar hendur, og gluggatjld og blm
gluggunum, og skrri eru a n blmin sem vaxa t
heiminum, og arna leiast tvr ngar stlkur
veginum, br stgvlaskm og kpu, nnur me
raua hfu, hin me bla, og r voru svo
tilkomumiklar a hn hlt fjarlg a nnur eirra a
minnsta kosti hlyti a vera Auur Mri, en egar r
nlguust fanst henni hin lka vera hn Auur, og skildi
ekkert

essu,
en
a
voru
bara
tvr
kaupstaarstlkur, og r skrktu hvor ofan barminn
annarri um lei og r fru framhj henni. Svona var
flki hlturmilt og glatt Firinum.
En fair hennar hafi ekki einusinni teki eftir
eim, hvaa stlkur, endurtk hann egar hn
spuri, a
eru auvita einhverjar blvaar
pjattrfurnar. etta nennir aungvu nema tensa sig til,
og liggur upp foreldrum snum einsog martr.
Hsin stu ttara og ttara, a lokum var ekki
leingur plss fyrir tn milli eirra, a maur n ekki
tali um beitiland, hsta lagi dltill klgarur, flk og
feramenn, lestir og hestvagnar s gtunni, skip
sjnum. Hn var orin reytt a spyrja, svo margt sem
bar fyrir augun senn. Skynjun hennar
var ll rngli, hn lei gegnum etta einsog draumi,
og kunnugt flk skundai msar ttir n ess a
heilsa. Hun rnkai ekki vi sr fyren hn st vi hli
fur snum fyrir framan barbori sjlfri
Brunaverslun andspnis llum eim varnngi sem
heimsmennngin hefur a bja, eingilhvtum sokkum,
fmtu regnkpum, bollum me upphleyptum rsum,
olumasknu, skrotbaki. Fyrir innan bori stu

fagurbnir myndarmenn og skrifuu hitt og anna upp

og sndu mnnum gullkejur og tvbkur. Hn st ar
viutan snum slapandi kjl, me sokkana nirum sig
og dlti moldug sknum, og blndi t lofti n ess
a eiga fur undir fat. Svo kom utanbarmaurinn til
skjalanna og v ullina fyrir Bjart t porti sem kalla var,
tasvgur og mikillegur, og horfi tvisvar sinnum
stu Sllilju. Hann sagi a sig hefi ekki gruna a
Bjartur tti dttur sem vri komin um tekt, hn er
brum orin mtuleg handa honum Mnga mnum,
sagi hann. En Bjartur sagi a a vri ngur tminn
a tala um a, hn tti ekki a vera fyren a vori,
greyskinni, etta er alt lngveginn enn sem komi
er. En vi essar fyrirvaralausu kvonbnaumleitanir
ronai dalastlkan kaflega og var fur snum
akklt fyrir a hann skyldi ekki hefja neina samnnga
um etta mi a snu, heldur afsaka hana me v a
hn vri ekki ngu digur slkt. Hn varai sig ekki
v a kaupstaarflk ltur mislegt fjka sem ekki
tti rauthugsa til dala.
eftir fkk sta Sllilja a koma me fur snum
inn skrifstofuna til kaupmannsins sjlfs. Hn hafi altaf
mynda sr a kaupmaurinn hti Bruni, en egar til
kom ht hann enn merkilegra nafni, hann ht Tlinus
Jensen. a var einsog henni vri boi inna altarinu
rausmrarkirkju um hmessu, en fur hennar hafi
etta eingin hrif. Einginn hlutur kom honum vart.
Jafnvel tt kaupmaurinn famai hann a sr var
hann ekki hlessa, nei honum var vst ekkert nnmi
v tt miklir menn fmuu hann a sr.
a gleur mig a sj mna tru og hollu vini, sagi
essi fni digri maur, essum erfu tmum, egar

einginn metur leingur sna vini. hefur nttrlega

heyrt um undinn?
Heyrt og heyrt, sagi Bjartur. Ekki er v a leyna a
g hef haft enhvern pata af flagsbrltinu eirra. Og
heimskn fkk g vor tmnuum essefnislega
tt. En g hef n ekki hngatil haft ann si a gegna
ru en v sem g segi mr sjlfur, jafnvel
rausmrarfegar eigi hlut.
Miki rtt, fulltruinn nglfur Arnarson Jnsson var
orinn hr brabirgayfrvald essu svokallaa
kaupflagi, fyrsta vruslattann feingu eir me
dampskipinu dgunum, allir bndur sem gtu losa
sig vi verslunina voru otnir , en tli a lkki
ekki eim risi eftir nokkur r egar fari verur a
jafna skuldum eirra stru nir smu og taka kotin
eirra fjrnmi, einsog gert var vi melimina
Hrappsvkurkaupflaginu fyrra?
Ekki veit g a, sagi Bjartur. En mean g slist
ekki eftir annarra manna gra, kri g mig heldur
ekki um a bera annarra manna tp.
Kaupmaurinn fullyrti a kaupflg gtu aldrei ori
til annars en niurdreps fyrir jina, fremur en arar
einokunarkennngar sem miuu a v a brjta niur
framtak einstaklngsins, frelsi hans og sjlfsti.
Afturmti stendur bin okkar r opin me llu sem
henni er, Bjartur minn. Meal annarra ora, mikil
feiknarstlka er etta orin, str og myndarleg.
O etta er n bara nglngs-lngi, sagi Bjartur, ekki
einusinni geingin fyrir gafl. En hn hefur beinin. Og ls
er hn. Og veit sitt lti af hverju r fornfrinni. Hva
er randa meiur, Sla mn? Lofau kaupmanninum a
heyra hva veist.

etta kalla g vel af sr viki, sagi kaupmaurinn,

egar stlkan hafi tskrt randa mei. eir eru teljandi
nglngarnir n dgum sem geta svara tr eddu.
etta arf g a segja henni Svanhvtu litlu minni, sem
ekkert les nema dnsku.
J, danskan, sagi Bjartur, og lt sr ftt um fnnast,
hn kann n a vera g fyrir strjirnar. En hj
okkur arna upp dlunum, hfum vi n meiri tr
snillngum fyrri tma einsog Magnsi heitnum
Magnssyni fr Magnsskgum. Island mun aldrei
framar eignast hans jafnngja. a er einsog hann
sagi, karlinn, a
getur klna mentin manns metist ra fgur; betur
na lum lands ljsar kvabgur.
Lofau kaupmanninum a heyra mansaunginn r
slttubandarmunni hans, Sla mn, garmurinn.
sta hf egar n umyra a mla fram tlftu
rmuna Berntusi, undar kera mtan mj, uldi
nir barm sr og saup hveljur, rau upp hrsrtur, n
ess a lyfta augnalokunum, kaflega hratt; oraskil
uru ekki greind. En egar lin var komin t mijan
mansaunginn ruglaist hn skiftngunni, saup
nokkrum sinnum hveljur vibt, en var hrddari og
hrddari, uns hn a sustu misti mli og skk
nirr glfnu.
gtt, sagi kaupmaurin. Fyrirtak. etta kalla g
snild, og bjargai henni me v a rtta henni bar
hendur snar til hughreystngar. Hann var sannfrur
um a hn tti eftir a vera venju mikil gfustlka
og sagist v tilefni tla a gefa henni sknandi
teyrng, svo hn gti keypt sr fallegan vasaklt, v
a er einkenni allra mikilmenna hva eir hafa mikla

tilhneigngu til a gefa flki vasaklt. San lauk hann

upp dyrunum fyrir feginunum og stjakai eim
kurteislega framm bina, sem hann var raun og veru
binn a gefa eim me llu sem henni var.
Afgngur dagsins fr ttekt og snatt. sta Sllilja
fkk ekki aeins a taka t vasaklt, og a var hennar
fyrsti vasakltur, hann var rsttur jaarinn, hn fkk
einnig a taka t perlufesti me heiblum perlum, og
hn heingdi hana strax um hlsinn til ess a vera
samrmi vi hinn stra sta, en vasakltnum hlt
hn hendinni, v hn hafi eingan vasa. En etta var
ekki alt. a er einsog mig minni a g haf lofa r
Orvaroddssgu einhverntma vetur, sagi fair hennar,
og au fru til bksalans.
Bksalinn var aldurhniginn maur, sem gat ekki
leingur stai einsamall hsum inni, heldur verfetai
sig fram gaungustaf. rttfyrir a fkk hann or
fyrir a fylgjast alveg trlega vel me tmanum.
Bkaverslun hans var litlu skoti upp lofti gmlu
brotnu hsi, sem var fali bakvi nnur hs. Leiin l
uppeftir myrkum brakstiga, sem tlai eingan enda a
taka. Bksalinn var a sja nan fsk oluvl, og
sonngarbrluna lagi um herbergi, svo hinar mrgu
hillur, sem svignuu undir nga bkmentanna, tndust
einsog klettabelti oku. Hann st upp fr pottinum,
tk staf sinn og heilsai gestkomendum me
handabandi.
Fst hr bkur? spuri Bjartur.
Bkur og bkur, svarai bksalinn, a kemur an
upp.
Ja a er n bara vegna hennar Slu minnar, sagi
Bjartur. Hn er farin a reka nef skruddur, etta

grey, svo g mun hafa lofa henni einhverntma vetur

a gefa henni Orvaroddssgu. g borga t hnd.
Biddu gu um viti, maur, sagi bksalinn. a eru
yfr
rjtu r san g lt sasta stykki af rvaroddssgu.
jin stendur altru mennngarstigi n dgum.
Afturmti hef g hr sguna um gullnmur Salmons
konngs, ar sem geti er um hetjuna Umslpgas,
sem var a snu leyti mikill maur, og a mnum dmi
eingu sri en rvaroddur.
Ekki hef g mikla tr v, sagi Bjartur. tli a s
ekki einhver andskotans ntarheimsdeilan. Og a
essi maur sem tilnefndir haf slaga upp
rvarodd, sem var fullar tlf lnir danskar h, a
arf einginn a segja mr.
Ja jin er n einusinni komin a stig, lagsmaur,
a vilja fylgjast me tmanum, og eftir v verum vi
a haga okkur, bksalarnir. Ea ltur a ekki,
jmfr litla, a maur veri a haga sr eftir
ntmanum? Komdu n hrna heillin og lttu
ntmabkmentirnar mnar. arna er heimsfrg
skldsaga um mann sem var myrtur vagni, og
vsindarit um spillngu pfadmsins, alt um a hvernig
essar vondu manneskjur tlandinu, mnkar og
nunnur, tldu hvrt anna til skrlfs mildunum.
Og hr skal g sna r bk sem er svo til n, og alveg
hstmins n dgum, lttu bara , jmfr litla, tli
etta vri ekki eitthva handa okkur?
tt maurinn vri gamall og farinn, gat sta
Sllilja ekki a sr gert a rona upp hrsrtur af v
titlatogi sem hann notai varpi til hennar, fjrstu
myndunum hafi hana ekki ra fyrir a vera kllu

jmfr, og enn sur a hafa sameiginleg hugaefni

bkmentum vi hann. En egar hn leit titilbla efstu
bkarinnar st hjarta hennar nstum kyrt, svo
undrandi var a. etta merkilega efni, sem hn hafi
a vsu aldrei heyrt nefnt nafn tt hn vissi sitt f
hverju, bi fr jmsvkngum og bpenngnum, um
a voru jafnvel til heilar bkur: Leyndardmar
starinnar, g r er snerta samband piits og stlku.
Samband? hugsai stlkan styrk af hrslu einsog
hn byggist vi a fair sinn mundi reka henni
utanundir, hvernig er samband milli pilts og stlku?
Hn skai og vonai a fair hennar kmi ekki auga
essa bk. Sjaldan hefur bk vaki forvitni ngrar
stlku svo mjg, og sjaldan hefur ng stlka veri
feimnari vi bk; tt einginn hefi veri vistaddur,
mundi hn ekki hafa ora a falast eftir slkri bk. En
svo grarlega fkk fyrirsgnin hana, a tt hn fltti
sr a lta undan og lta sem hn hefi ori einskis
vr, s hn ekki framar nokkra bk ara hinni miklu
bkaverslun. En
essum svifum urfti fair hennar auvita a koma
auga bkina lka, og nttrlega var hann vondur
einsog vinlega t esshttar, etta er sosum
eitthvert fjandans ekkisens starrugli, sem eir setja
saman sunnlngarnir til a eyileggja hjarta
kvenflkinu.
Ja etta vill n kvenflki hafa fyrir v, sagi
bksalinn, g er binn a lta yfr rjtu stykki af
essari bk undanfrnum fmm rum, og a er
enn veri a spyrja eftir henni. a hjlpa ekki
eintm mor og vsindi. a verur lka a vera einhver

st bkmentunum. Lngur var rvaroddur sinni t,

en hver er kominn til a mla leingd starinnar?
a fr einsog vi mtti bast, Bjartur lenti jarki
vi bksalann um anda ntmans og snild fortarinnar,
en sta Sllilja var alveg utanvi sig, ngatil vatni
tk a sja uppr sonngarpotti bksalans.
Heimsknin endai v a Bjartur keypti sguna af
Mjallhvt konngsdttur og gaf dttur sinni.
Hann ein sj lausaleiksbrn, einsog lka best sst af
v hva hann hndlar me, sagi Bjartur, egar au
voru komin heilu og hldnu niur myrku og brakandi
stiga sem lciddu til Leyndardma starinnar.
Hann var strstgur, ltur, rammai, vanur a
gnga of miklu slttlendi, hn humtt eftir og
reyndi a gnga einsog hann, v hn kunni ekki a
gnga upp eigin eindmi, grnn og hikandi snum
belgva rsakjl, me vasakltinn sveittnm lfanum,
perlubandi um hlsinn, og allir horfu hvar au
geingu.
Um kvldi fru au vershsi til gistngar, strhsi,
hvert lofti uppaf ru, kltt mluu brujmi, me
trppum uppa dyrunum, og vlkt hs: a var svo
hvaasamt a innan a stu Sllilju hafi aldrei ra
fyrir vlkum solli, vlkum pum, vlkum skrandi
saung,
huraskellum,
bshaldaglamri,
rifrildi,
pkuskrkjum, jesbnum og hundagelti. etta var
hinn frgi glaumur heimsins. Mikil lifandis skp hlutu
a gerast slku hsi, bara einum degi, hi
margbreytta lf sem birtist llum essum hvaa, a
innbls steini lostinni telpunni hryggri utanveltukend og
ngarleysis, hn st utanvi lf sjlft, etta mikla
hs var henni sinn htt einsog bkin um

Leyndardma starinnar, fult af tfrum, en loka. Slir

eir, sem mttu vera hr til heimilis hinum yndislega
glaumi lfsins og taka tt tryltum skllum eldhssins.
Hn sat bara einsog illa gerur hlutur bekk t horni
matstofunnar, n ess a skrkja taf
neinu, mean fair hennar blandai sr vi ara gesti
vershssins, flest sveitamenn lestaferum einsog
hann, og talai vi um grassprettu, verslunarml og
orma. Hn huggai sig vi a eitt a sveitamennirnir
horfu ekki eins skrtilega flk einsog hinar fnu
persnur kaupstaarins, fstir virtu hana vilits.
Hn var bi reytt og svaung, slj eftir alt hi
margvslega sem hafi mtt skynjun hennar allan
ennan lnga dag, hafi ekki einusinni framkvmd til
a laga annan barann sinn, sem var geinginn upp
ristina, stari framfyrir sig me kltinn hendinni, og
klturinn var strax orinn hreinn og vldur. Svo kom
str stlka, rj og skr, me bl augu og breian
barm, refalt breiari og hvelfdari en sta Sllilja, s
gat n fylt t einn kjl. Hn sigldi hr fundsver innr
glaumi eldhssins me nan sofsk trllauknu fati,
og lt alla bora, sta Sllilja var svo mj a hn
ori ekki a lta hana nema me ru auganu.
Stlkan spuri me rskleik sem samsvarai fegiir
hennar, hver tti me stu Sllilju, og setti hana niur
hj fur snum og gtti ess a einginn yri afskiftur
sonngunni,
og
a
slumai

kapprnum
mannskapnum gagnvart hinum reknu fskstykkjum.
Mlbeini var ekki uppi eim aftur fyren um a bil
sem eir geingu til hvldar. hfst verslunin og
ormaveikin a nu. arvi bttist a n komu inn
undarlegir menn svefnsklann, menn sem sngu n

tiltekinnar stu, og ttu bgt me a fta sig slttu

glfnu, raueygir og moldugir, og einhver gerjunarlykt
af eim. sta Sllilja var strax hrdd, v henni fanst
eir horfa soleiis sig, auk ess sem eir fru a kfa
utan hana, en fair hennar sagi a hn skyldi ekki
vera hrdd, etta vru bara fullir menn. Einguasur
hldu eir uppteknum htti, og spuru hver tti svona
nga og fallega konu, en Bjartur sagi eim hstuglega
a lta barnkindina frii, etta vri ekki nema rettn
ra, ekki einusinni geingi fyrir gafl. Mennirnir sgust
blva sr upp a hn vri orin mannbr, og einn
eirra kastai upp glf. Einginn tk hinum nkomnu
neitt stint upp, og deilurnar um verslunarmlin hldu
fram einsog ekkert hefi skorist. Menn skiftust tvo
flokka einsog fyrri daginn, arir lofuu sem vildu
gera alt fyrir bndurna, hinir tku mlsta eirra sem
geru bndum alt til miska. a var sagt a ll jin
tti a stofna kaupflg, a dmi ngeyskra
smbnda fyrir meiren rjtu rum. Samt fanst stu
Sllilju ofmiki sagt a kaupmenn vru blsugur og
jfar, rv fair hennar tk mlsta kaupmannsins.
Hitt gat hn aldrei skili hversvegna fur hennar l svo
illa or til nglfs Arnarsonar, essa ga og fallega
manns sem hafi heilsa henni svo vingjarnlega
einusinni vor. araauki hafi fair fulltrans tvisvar
gef henni tvr krnur fyrir ekki neitt, og enda tt
kaupmaurinn hefi gef henni glampandi teyrng fyrir
rmnakveskap, gat hn ekki a sr gert a ska
ess a fair hennar vildi htta llum fjandskap vi
hinn gfugmannlega son hreppstjrans, sem vildi gera
alt fyrir bndur.

Deilan harnai og harnai, seinast vissi stlkan

ekki hvorn hn gti komist af me a elska minna,
kaupmanninn ea kaupflagsstjrann, hn reyndi bara
a fra sig sem nst fur snum. Einn sagi a
kaupmenn vru ekki aeins jfar heldur einnig
morngjar, hann vissi mrg dmi ess a Bruni hafi
neita mnnum um ttekt, svo flk hafi ori a ola
skort, hann gat tali upp me nafni a flk sem hafi
di hreinlega r feiti hans sveit fyrir bragi, og a
seinustu rum, kaupflgin vru afturmti verslun
bndanna sjlfra, ar hefu jafnvel smbndur
tryggngu fyrir v a eir vru ekki snuair fyrst og
hordrepnir svo. Annar sagi a a vru ekki
smbndurnir leingur sem ru kaupflgunum,
einsog

ngeyarsslu
upphaflega,
n
hefu
strbndurnir teki kaupflgin sna jnustu, ea
hversvegna var hreppstjrinn Mri farinn a berjast
fyrir kaupflagi? Var nokkur svo einfaldur a tra v, a
a vri af umhyggju fyrir smbndunum? Nei, a
var vegna ess a hans eigin verslun Vk var farin
hausinn. Vkurkaupflagi hafi sett hana hausinn. N
vildi hann hafa vai fyrir nean sig hr Firinum, nei
smbndinn mundi sst ra feitari hesti fr
kaupflgunum en kaupmanninum ur, a mundi
vera sami skuldaklafnn upp aftur, nema hva
einokunin bttist vi, lesi i ekki einusinni
dagblin, blvair? Aungvum skulda g, sagi Bjartur
Sumarhsum. En kapprendurnir skulduu bir, eir
ttu nefnilega bir kr, etta hefst af a eiga krnar,
og eir nsuu ekki skuldlausum sjlfstismanni
einsog Bjarti, afturmti gat eim ekki komi saman
um hvar menn ttu helst a skulda, og uru meira og

meira typpilsinna, ngatil annar sagi a a vri

ekki a bast vi mennilegra hugsunarhtti hj honum,
hann sem legi jafnvel ekki inn fyrir rentum hj konunni
sinni. Hinn kallai ara votta a essu, a v
vibttu a a vri alsagt a
kona hins fyrra hefi teki framhj honum me
vinnumanni tlf r? og hann tti ekki einusinni sn
eigin brn. Nei n ykir mr stngin tlg, sagi Bjartur,
haf i ekki ennan verra fyrir blessuu barninu,
n ess sta Sllilja hefi s nokku ljtt v ea
lti sig nokkru skifta hver tti brnin. eir sgu a
hr vri ekkert barnamusteri, ea hvern fjandann vildi
hann hnga me hlfvaxinn telpukrakka innanum
fullorna menn sem vru a tala alvarleg ml. Svo
jkst deilan or af ori, eir vissu upp sta og stund
hvenr hver hafi haldi vi hvern, hn var meira a1
segja rauu hnjskjli ennan tiltekna dag, og var
nttrlega ekki leingur a skum a spyrja, a gat
nttrlega ekki minna kosta en kjaftshgg, sagiru
rautt hnjskjl? g segi rautt nefskjl. J og bltt auga.
fyrst skildi sta Sllilja a hr voru tu alvarleg
ml. Fjallhir valkestir rmnanna voru ekkert hj v a
sj mann barinn vershsi taf rauu hnjskjli, eftir
altsaman voru til vondir menn. a var reynt a
gnga milli, jafnvel Bjartur tk til hendinni, alt lenti
ks miju glf, henni sndist hver berja annan og hn
hlt a eir mundu drepa ur sinn, rak upp p, fr a
hgrta, Bendan mjakaist framma dyrum, fleiri og
fleiri bttust vi, loks voru fjandmennirnir lnkair
tundir beran himin, og msir tku a sr a stta
og gefa eim tbak, og Bjartur kom aftur inn og nokkrir

arir, en stlkan skalf og grt hvernig sem fair hennar

bar sig a hugga hana,
Pabbi, stundi hn uppr grtinum. g vil fara heim.
Elsku pabbi, lof mr fara heim.
En hann sagi runni sinni a htta essu snkti,
eir eru bara a gera a gamni snu, dreingjagreyin,
a er svolti eim, og fara eir a elska hver
annan svona heitt; tndu n af r utanyfrspjarirnar og
faru a kra, vi sprum tuttugu og fmm aura me
v a liggja smu kojunni.
Rmin stu tvlyftum blkum me veggjum fram,
efri kojur og neri kojur. Telpan skrei inn eina neri
kojuna og smeygi sr r rsakjlnum, en hn ori
ekki r klukkunni. Hinir frismu hldu enn leingi fram
a tala um flogin og orsk eirra, upp aftur og aftur
msum myndum, fr msum sjnarmium, loks fru
eir a tala trnai t miju glf, eir hvsluust ,
framhjtkurnar voru alveg geysilegar. En tt sta
heyri lti af hljskrafnu var henni eigi
svefnsamt, hn fkk heldur einga r, en hlt fram a
ntra undir
snginni, svo sterk var geslirrng hennar af v a
liafa lifa rmurnar ennan rmaa hversdagslega
htt.
a var henni mikil frun egar syfjan fr
mannskapinn a lokum og menn fru alment a snta
sr undir nttina, leysa af sr skna og smeygja sr r
buxunum. Fair hennar settist einnig rmstokkinn
fyrir framan hana, sntti sr, leysti af sr skna og
smeygi sr r buxunum. Hn hlustai me
eftirvntngu hreyfngar hans, fanst hann vera
ratma a losna vi hverja spjr, ttist ekki rugg

fyren hn fyndi hann vi hli sr, hafi aldrei fundi

jafnbrlta n mtstilega rf til a hjfra sig
uppa honum einsog eftir essi flog, r enn ekki vi
skjlftann lkama snum, tennurnar hldu fram a
glamra munni hennar. Svo buu mennirnir hver rum
ga ntt kristilegan htt, og a brakai rmunum
egar eir lgst fyrir.
Rmdu svolti til, skarni mitt, sagi fair hennar,
etta er svo andskoti mjtt, og hn reyndi a fra sig
eins lngt uppa veggnum og hn komst, svona greyi,
snu r n upp horn og faru a kra.
Og svo snri hn sr upp horn.
En hn gat mgulega fari a kra, henni fanst
leggja svo mikinn kulda fr ilinu, a var vst
essvegna sem hn skalf, sngurfan var altof mj, og
fair hennar togai hana nstum alla ofanaf henni, og
hlan fr honum v.ermdi hana ekki nema bakinu,
skjlftakippirnir hldu fram me millibilum. Mennirnir
krng sofnuu von brar me digrum hrotum, en hn
gat ekki sofna kuldanum fr veggnum.
Svo lei og bei, og hn vakti, a sustu opnai hn
augun, a var dregi fyrir gluggana, hlfmyrkt
sklanum, a hlaut a vera lngt yfr mintti, og
bi hnn henni stu tundan snginni, og henni
fanst gusta gegnum panelinn veggnum fyrir ofan
hana, pabbi hennar hafi ekki einusinni boi henni
gar ntur hann vissi hva hn var hrdd.
TJmhverfs hrutu hinir kunnu menn essu stra
dularfulla hsi heimsins, ess heims sem hn hafi
hlakka svo til a sj a hn hafi ekki tmt a sofa
nturnar, og n, egar hn var komin t ennan heim,
var hn alteinu orin hrdd vi hann, svo hn gat ekki

sof fyrir tta hva fegin sem hn vildi, hn var komin

meal vondra manna sem ttu konur rauum
hnjskjlum. Hveniig tti henni a sofnast hr einni,
essum trygga kennilega heimi? Einni? Nei, nei, nei;
hn var ekki ein. Mean pabbi hennar var hj henni
mundi hn aldrei aldrei vera ein, jafnvel tt hann
gleymdi a bja henni gar ntur, bara a hann lgi
hj henni og lifi, pabbi minn, elsku pabbi minn, ert
hj henni stu litlu Sllilju. Og vissi hn ekki fyren
hn var farin a hugsa um hvta mjka stainn hlsi
hans, milli skeggrtarinnar og hlslnngarinnar, ann
sta sem lknai allan kva, aeins ef hn fkk a
hvla ar munn sinn. Og afv allir hrutu; og afv hn
gat ekki sofna; og afv henni var svo kalt; afv hn
var svo ein, svo hrygg og kvafull t heiminum; en
svo hamngjusm a eiga hann enn vi hli sr,
mynd ryggisins, hann sem gat alt og skuldai ekki
neinum; var aldrei hissa; kunni vi llu svr; konngur
yfr Sumarhsum; og skld; byrjai hn kaflega
hgt a sna sr vi rminu, svo hgt a a
marrai ekki neitt; svo hgt a einginn skyldi vera
ess var a hn hreyfi sig; aeins ofur-ofurlti senn;
og svo lei og bei; og svo ofurlti enn; og hsi var
hljtt a undanteknum hrotum nturinnar einsog
rum heimi, og fuglum sem kvkuu ti, htt yfr
hinum stra sta; og endanum hafi hn sni sr
allri vi, sni sr til hans, nei hn var ekki ein t
heiminum, hn vakti vi hans sterka brjst, hn fkai
til hfu sitt koddanum uns varir hennar feingu hvld
undir skeggsti hans en loku augu hennar
skegghng hans, mannsins sem hafi flogist

tmhentur vi forynjur landsins sjlfa nttina sem hn

fddist.
Hn hlt fyrstu a hann svf og hefi einskis ori
var. a lei og bei. Hn heyri andardrtt hans, og
hlustai einnig hin dumbu og sterku hjartaslg hans.
En smmsaman fann hn af hreyfngum hans, altof
litlum og varkrum, a hann mundi ekki sofa, hann
vakti. Og hn blygaist sn, mundi hann rsa upp og
sl hana, gramur af v a hn skyldi hafa voga a
sna sr fram eftira hann hafi skipa henni a sna
sr UPP, svo hjfrai hn sig enn fastara uppa
honum ryggisleysi snu. Svo lei enn drykklaung
stund og hjrtu eirra slgu rt hvort andspnis ru,
seinast hreyfi hn sig ekki meir, en lst sofa me
andliti uppa hlsi hans. Smtt og smtt, nstum n
ess hn hefi ori ess vr, hafi hnd hans nlgast
hana, sjlfsagt viljandi, hann hafi aeins skift eilti
um stellngar, a hafi vart hnepst r annar
hnappurinn haldinu hennar og nstu andr fnnur
hn hnd hans hla og sterka snerta lf sitt.
Hn liafi aldrei vita neitt lkt v. Allur tti var
sngglega vikinn. Skjlftinn sem fr gegnum lkama
hennar og sl var alt annarrar tegundar en fyr, a kom
eitthva munninn henni einsog ofskisfull matarlyst
egar maur sest a borum svngur og reyttur,
nema hva a voru hreyfngar hans sem vktu hngur
hennar, ekkert, ekkert mtti framar komast milli
eirra, og hn greip bum hndum lkama hans
rgfstu taki vmu essarar persnulausu krefjandi
sjlfsku, sem hafi einu vetfngi gert hana minnuga
alt. Var a hinn komni unaur heimsins

Og , gerist s viburur sem hn gleymdi

aldrei san; sem tti eftir a kasta mandi skugga
vaknandi sku hennar, sl smishggi gng
hargi og grimdar sem egar var hlutskifti hennar:
einmitt essu augnabliki, egar hn var bin a
gleyma llu nema honum, hratt hann henni fr
sr og steig frammr rminu. Hann klddi sig skyndi
sokka og buxur, batt sig skna, smeygi sr treyuna
sna og var horfnn r svefnsklanum. Hann lokai eftir
sr dyrunum, hn heyri ftatak hans gnginum,
hann iauk upp ytri dyrum hssins og var brottu. Hn
var ein eftir meal hinna hrjtandi manna. Hn l um
stund lmagna, srhver hugsun turku r vitund
hennar, en hann kom ekki aftur. Smmsaman lddust
sakanirnar hugskot, henni. Hva hafi hn gert?
Hva hafi komi fyrir? Hn var fjarri v a skilja a,
fann aeins a a var eitthva voalegt, hundrafalt
verra en egar hann rak henni utanundir vetur taf
lsum sta rmu, eitthva sem hann mundi aldrei
uppfr essu geta fyrirgef henni, hva gmul sem
hn yri. Hva hafi hn gert honum? Og hversvegna
urfti hn endilega a gera etta? Hvernig hefi hana
tt a ra fvrir v a svona skiljanlegt og hrilegt
gti leynst bakvi nokku svo saklaust og gott einsog
a fara hlsakoti hans. Hva hafi komi fyrir hana?
Pabbi minn, pabbi minn, hva hef g gert r? Er g
svona ttalega vond? Og tr hennar fru a renna, hn
var gripin srum ekka, og byrgi sig nir koddann af
tta vi a vekja hina hrjtandi menn, lklega var pabbi
hennar farinn heim, og mundi reka hana burt ef hn
kmi eftir.

Loks gat hn ekki grti meir, en settist npp rminu

og leit krngum sig rvona. J, hann var reianlega
farinn, hn st uppi ein og bjargarlaus t vondum
heiminum. Hver mundi n gefa henni a bora egar
hn vri orin svaung? Henni datt hug a kanski
feingi
hn
a
vera
hj
fur
Mnga,
utanbarmanninum, sem hafi vegi ullina eirra
gr. Ea tti hn a hera upp hugann og fara til
kaupmannsins sjlfs? Kanski fulltrinn, sonur Jns
Mri, sem hafi heilsa henni svo vingjarnlega vor,
mundi vilja skjta yfr hana skjlshsi? An ess a
komast a niurstu fr hn frammr rminu
rvlnan sinni, smeygi sr kjlinn sinn og setti upp
skna sna. Og tk hn eftir v a perluhlsbandi
hennar hafi slitna, og perlurnar lgu v og dreif
rminu, en henni st sarna, hn hafi einga ngju
af essum perlum framar, rv fair hennar hafi
yfrgef hana; lf hennar var glata, og hn st ein
uppi heiminum.
Hn lddist hljlega til dyra, smokrai sr framm
myrkan
gnginn
og
st
innan
skams
t
dyrarepunum

ljsri
vornttinni,
mannauum
stanum. a var suddarignng, oka niurfyrir mijar
hlar. Hn vissi ekki hva var framori, en a hlaut
a vera laungu fyrir ftaferartma, einginn ferli,
sjfuglarnir
grguu
t
frinum
lkt
llum
fuglasaung. Hn rnglai rnuleysi t mlina.
Hn hafi aldrei geta hugsa sr jafnslarlausan
heim, jafneyilega borg. Ekki nokkur lifandi sl, rsvalur
suddinn yfr ml og hsum. Mrg af hsunum voru
skkk. Va voru brotnir gluggar. Og mlnngin var
dottin af brujrninu, sumstaar hfu heilar pltur

foki af vetur og ekki veri settar aftur, kalki var

rignt af tjrupappanum, va hkk pappa-rifnan
rksnum utanum hsin. Daunillir fskhausar og hryggir
grindum og grum. murlegar kr jrtri upp
brekku. Kttur hljp vert yfr gtuna og var horfnn.
Einginn fnn maur, eingin fn stlka. Aun.
Hn rlti hugsunarlaust uppeftir aalgtunni ttina
til fjalls, reikandi spori, vegalaus. Regni fll nir hr
hennar, og kjllinn var skammri stundu orinn
gegnblautur, en a geri ekkert til. Svo hilti undir
mann me hest taumi okunni. egar hann kom nr
s hn a a var fair hennar. Hann hafi stt hestinn
hagann.
Hva er etta? v sefuru ekki? sagi hann.
En hn st bara kyr veginum, niurlt, snri sr
fr honum n ess a ansa.
Bddu hrna, sagi hann. g fer og ski vagninn.
Hn settist nir stein vi gtuna, og regni hlt fram
a bleyta hr hennar og hls, eftir stundarkorn var hn
orin loppin. En hii hlt fram a sitja, slj, kld,
hngru, vansvefta. Loks heyrist skrlt kerrunnar
nturkyrinni, og fair hennar nlgaist a nu me
hestinn spentan fyrir.
getur sest upp vagninn ef vilt, sagi hann.
En hn kaus heldur a gnga.
Svo teymdi hann hestinn upp fjallshlina eftir
brttum krkttum veginum, stlkan gekk eftir.
Regni gerist v sluddkendara sem hrra dr upp
skari, efst var a ori bi ngt og tt, telpan
var laungu orin gagndrepa, vatni streymdi r hri
hennar nir bak og brjst. mundi hn alteinu eftir
vasakltnum snum, sem hn hafi svo leingi hlakka til

a eignast, sem strmenni heimsins hfu svo fegin

vilja hjlpa henni til a kaupa. Hvar var vasaklturinn
hennar stu Sllilju? Hann var tndur. En a mtti einu
gilda. Henni st sama. Sama um alt. Hn misti
ftanna forugum veginum, og egar hn st upp
aftur var kjllinn hennar bi klikkaur og rifnn.
Eg tla a hvla hestinn hrna brninni, sagi fair
hennar. Og a er best a ta upp nesti.
Haf mikla fr v gr var gersamlega fali filurn
okusuddanum hi nera, smuleiis undirlendi me
snum stra sta, heiarldurnar hi efra bar regni og
tndust ar, vegurinn virtist bi kaldur og
endanlegur sem au ttu farinn til a komast heim,
og stlkan hugsai n huggunar til als hins fbreytilega
endanleiks sem au ttu fyrir hndum.
au settust votan stein upp heiarbrninni. Fair
hennar snri a henni baki me nestispokann
hnjnum. Hann rtti henni yfr xl sr harnaa
brausnei og stykki r fskpku, leifar af nesti eirra fr
v gr. En tt hn hefi fyrir skmmu veri svaung
hafi hn n einga matarlyst, regni geri etta
hnasl enn lystugra en ella, hn kngdi hverjum bita
me erfismunum og vibji. Fair hennar sagi ekki
neitt, og au snru baki hvort a ru votum
steininum, regni slyddi grjtinu alt krng. Eftir
nokkra munnbita fkk hn svo mikla velgju a hn var
a standa ftur, gekk nokkur skref fram og seldi
uppa Hn spj essum fu munnfyllum sem henni hafi
tekist a koma niur, svo hlt hn fram a kgast um
stund, og spj a lokum dlitlu galli.
Svo tk heiin vi.
KGUN MANNANNA

etta sumar var einstakt meal sumranna a v leyti

a a var fyrsta sinn sem Bjartur Sumarhsum
keypti afeinginn vinnukraft, a olli tmahvrfum
sgunni: eir atburir sem gerst ar undan voru
etta laungu fyrir sumari sem g hafi helvti hana
Fru; eir sem sar gerust, etta laungu eftir a hn
Fra var hr, sem aldrei skyldi veri hafa.
Hver var Fra?
a st annig henni: N var komin kr bi, a
var a bta vi mannslii til aukinna heyfnga. Og
einsog knni hafi veri raungva upp Bjart fyrir
harfylgi rausmrnga, annig var vinnukraftinum
troi upp sumarhsabndann fyrir harfylgi r smu
tt, vitaskuld eftir hina sjlfsgu ttekt manngildi
hinna fyrnefndu af hlfu hins sarnefnda. Svo kom
kaupakonan.
Hreppstjrinn, sem hafi forstand fyrir heilan hrepp,
hann hafi auvita skilnng v a velja Bjarti
vinnukraft samrmi'vi gjaldol hans, etta var
vanmetapenngur og hafi leingi egi af hreppnum,
hafi annig lagaan kjaft a a vildi helst einginn
hafa hana heimili. Hn hafi ann si a sitja aldrei
stts hfi vi sna yfrboara, og l verst or til eirra
hsbnda sem hn hafi svipinn, tti eim flest illa
gef, enda voru a a jafnai kotngar; hn hugsai
upphtt. Hn var heilsulaus sna vsu, og urfti
stugt meul til a halda sr vi, lagist rmi a
rum kosti, a var hennar munaur. Fyrst hfu
meul essi leingivel veri tekin t hj Finsen lkni og
skrifu hj sveitinni, en ar kom a hreppstjranum
tti ng um, essir reiknngar geru sitt til a ra
skattegnunum t dauann, og tk n a brugga

meul handa henni sjlfur, v hann var natinn

lknislist, einkum ef hreppsmagar ttu hlut. essi
meul voru hvergi fr til reiknngs, enda tt au
vru brrmm, en tt au vru a vsu ekki ltin af
hendi eftirtlulaust kneprai hann ekki vi hana
skamtinn egar t a var komi, aldrei minna en
riggja pela flaska senn, stundum tvr. a var ekki
siur a borga henni kaup nema um blsumari, en
sumar fkk hreppstjrinn v ri a Bjartur sti fyrir
henni, og tti a borga henni nokkrar krnur viku,
araf helmnginn ull. Hn tri jessptur og kallai
hann.
ennan b, ar sem flki virtist eiga hvert ru
svo ftt sagt, a minsta kosti opinberlega, kom Fra
gamla einsog nr meginttur. a var venja Bjarts a
tala helst vi konu sna utanaf hlai, hann kallai
bara innum bardyrnar, ea talai t blinn einsog
hann vri a varpa alheiminn, og a var undir
hlinn lagt hvort hn heyri til hans upp loftslna. a
voru mestmegnis tilkynnngar um veurfar ea
hugleingar um bverkin og beinar fyrirskipanir um
sama. Innihaldi var fullkomlega persnulegt, og a
mtti einu gilda hvort hn svarai. Eldri dreingirnir
kkluu livor annan laumi, en ef fair eirra s a
lamdi hann , stundum me amboi sem hann var svo
heppinn a hafa hendinni, eir ttu a halda fram a
gera eitthva, Helgi, skammastu n og lttu dreinginn
frii, v altaf var Helga um a kenna, Gvendur var
dreingurinn. Amma rri fram og murrai. Og sta
Sllilja horfi snum spyrjandi fullorinsaugum gegnum
vegginn; ca gegnum himininn. S sem tti sr sk
var a hugsa einrmi a dmi Bjarts, sem orti

lausavsur n ess nokkur vissi, og fr me r vi

gesti llum a vrum.
Sngglega steyptist hinn stvandi talflaumur essa
hreppsmaga yfr hi mikla sjlfstisheimili, ar sem
allir stu taf fyrir sig. Hana bar talandi a gari me
skjattann sinn bakinu, og hn talai ann dag allan,
uns hn berhttai talandi nir rm mmunnar og
Nonna. Tal hennar stlai einsog stvandi leki
gegnum dagana. Hn talai vi sjlfa sig a rakstri
teignum, og dreingirnir lddust hlerandi krng, rddi
sveitarml, bskap og einkaml, geri ttektir bum,
lt barneignir og framhjtkur til sn taka, thai
jafnvel gildum bndum fyrir horfelli, hermdi eftir
hsfreyum og sveitarstlpum, jfkendi rlega menn,
tti hggi vi hreppstjrann, prestinn og jafnvel
sslumanninn, sktyrtist vi yfrvldin ar sem arir
komu ekki auga anna en blauta mrina, og hafi
altaf betur mev essir ailjar voru fjarverandi,
antignai sfellu, en fyrst og sast taldi hn tlur
snar yfr eirri hfu sem flgin er kgun mannanna.
essi kgun mannanna var henni slkur yrnir augum,
a vakin og sofn hneigi hn allar snar rur a
essum eina mingdarsta, og a hvortheldur hn
talai vi sjlfa sig, ea flki, ea tkina, ea
saukindur sem ttu af tilviljun lei um slgjuna, ea
hina ffru saungfugla loftsins; hn lifi stugri og
alsendis
sigurvnlegri
uppreist
gegn
essari
geslegu kgun, og essvegna var eitthva
augnari hennar grlegt, fyrirleiti og flanandi,
svipa vondu en kvenu dri sem maur hefur s
draumi, skpulagslaust, og samt er nlg ess
tvr. Amman sneri bognu bakinu gegn sbyljunni og

hrfai enn dpra inn hina vagmlu heiagn sns

eigin sjlfs. Mirin Finna fann hflega stai til a
skjta
inn
meinngarlausu
einsatkvisori

vikvmum
tn.
Helgi
kiprai
augun
me
meinfsnislegu glotti og faldi stundum pilsi hennar
kvldin? ea laumai vlusteini nir vkvunina hennar.
Bjartur sjlfur, sem mtti heyra margt fruori af
vrum hennar innanum alt mlskraf, hann svarai
aldrei essari blvari rhornarispu, heldur setti upp
hundshaus egar hann gekk framhj henni, og Gvendur
fr essu sem ru a dmi hans. En Nonni litli
hlustai me strum augum alt sem hn sagi, og
reyndi a leita v samheingis, hann st oft beint fyrir
framan hana til ess a geta betur athuga hvernig hn
hreyfi munnverki, og ekki n adunar
orafjldanum. Hn geri tali snu eingan mun
honum og fullornu flki, talai vi hann me sama
oralagi og um svipu efni, virum hennar var
hann hlutgeing persna.
Og a var einusinni um hvetur kafri snjkomu a
drotnng nokkur sat vi gluggann hllinni sinni og var
a sauma, a var eina ntt rtt fyrir slttinn, hn
sat barhellunni, vakti yfr tninu og las essa bk.
Hn las hana alla fyrir dyrum ti, og a aflinu mintti
hafi hn loki henni, og byrjai samstundis nan
leik, og egar hn var bin anna sinn, kom slin
upp. Og hn stari leingi suryfr heiar, fr enn yfr
sguna hug sr. Aftur og aftur fetai hn spor
Mjallhvtar yfr fjllin au sj, lf sitt af
matreislumanni og komst dvergahs. A lokum,
eftira ll vonska heimsins hafi komi fram vi hana,
kom konngssonurinn fagri og tk hana til sn

glerkistunni heim rki sitt. Svo djp var samlan

hennar me Mjallhvtu litlu glei og sorg, hamngju
og reingngum, a trin komu framm augu henni og
brjsti titrai, en a var ekki s sra og kremjandi
tilfnnng einsog egar maur bgt vegna ess vonda,
heldur miklu fremur einsog egar maur vill lifa og
deya fyrir a ga. Svo nttrlegt var etta vintri,
hn s kngssoninn alskapaan gegnum tr sn, og hn
s einnig sjlfa sig hvar hn l glerkistunni og menn
konngsins bru hana burt, og eim skrikai ftur, og
epli hrkk uppr henni, og hn reis upp og horfi
hann, og au heilsuust, og a var einsog au hefu
ekst fr munat, og hann geri hana a
drotnngu, eftir alt sem hn hafi ola fr v hn
ddist. etta var fyrsta sinn a sl hennar var hrifn
af dmagni skldskaparins, sem snir oss kjr
mannanna svo raunverulega og me svo mikilli sam
og me svo miklum krleik til hins ga, a vi verum
sjlf betri manneskjur, og skiljum mannlf betur en
ur, og skum og vonum a hi ga megi valt sigra
mannlfnu.
Bjartur br ekki taf vinnuhttum einyrkjans, heldur
fr ftur a aflandi ttu einsog fyrsta sumari, og
humtt eftir kom hans fullorni vinnukraftur, konan og
Fra, au st me vatnskjaftinn framm mijan
morguninn, en brnin feingu a sofa uns kaffi var
heitt, gamla konan bisai vi eldinn. mmunni gekk
jafnilla a vekja au sumar og vetur, hn hafi aldrei
vita nnur eins brn, egar au nsuu eingum
formlum reyndi hn a draga au frammr me
handafli, en a var einsog a toga teygjuband, egar
hn hafi slept kraftlausu takinu voru au leingra fr

henni en ur, augnalok eirra voru ng einsog

nskori torf. Jafnvel eftira au hfu rglast frammr
og voru byrju a pota sr sokkana, sigu augnalokin
nan leik, svo mistu au jafnvgi og hnigu taf aftur.
Oft var gamla konan a sletta framan au votri ru til
ess a eim tkist a opna essi einkennilegu
augnalok. Hn hlt hverjum morgni a aldrei mundu
vera r eim manneskjur.
Oft var eim svo flkurt, egar au voru loks komin
ftur, a au komu ekki niur kaffinu n braubitanum,
slgti hreif ekki hugann fyren au voru bin a
standa meiren klukkutma. Svo rluu au niur mrina
me kaffi legli handa eim fullornu, reikul spori
einsog hi margumtalaa vnkaf, fturnir voru enn
svefni, frngur hnjliunum, eitthva tt vi
tindadofa, munaarkendur orsti eftir meiri hvld, a
var yndislegt a detta milli fna, einginn gat banna
eim a detta, geri ekkert tt maur blotnai ea
yri nstu andr a leggja sig a erfi a standa
ftur, falli var svo yndislegt, a var eitt andartak
slufami hvldarinnar. enni eirra sl t kldum
svita af flkurleikanum, au stu stundum hlfbogin
mrinni og kguust, svitinn var kaldari og kaldari
einsog svatn um enni og gagnaugu miju sumri,
kaffi sem kom uppr eim var ekki leingur stt heldur
beiskt, seinast fyltist munnurinn af kunnum vkva. au
hfu lka oft tannpnu morgnana og lngt frammeftir
degi, stundum allan daginn, og a var alveg trlegt
hve margar tegundir af vondum
keim og bragi au fundu vitum sr. Eldri dreingirnir
hfu hvor um sig feingi orfstaut, en Nonni litli var
ltinn hjlpa til a raka, svo kvenflki yri ekki ljsjkt.

a var sextn klukkustunda vinnudagur fyrir brnin,

sundurslitinn af tveimur mltum og einu kaffi, stuttur
midegislr undir berum himni eftir midagsmatinn.
egar heiskrt var gleymdist alrisvald rvona
stritsins stund og stund birtu slarinnar, og hugurinn
sveimai til fjarlgra takmarka, fann hvld vonum
komandi ra, um frjlsara hlutskifti betra sta, eir
draumar hafa fr ndveru veri rlsins aall, a er
einsog slin taki mlsta hans essu, en v miur
voru sumar frri eir dagarnir sem skalndin vitjuu
slnanna dagdraumum vi orf og hrfu, etta var
nefnilega urkasumar, og gagndrepa gleymir einginn
vatnskistunni nvist landi stundar. essi brn ttu
ekki hlfarft fremur en sparift, hsta lagi ef au ttu
peysugarm, mest strigi og unt nankin, a borgar sig
ekki essum erfu tmum a lta vefa ullina n
prjna neina til nausynlegustu nrplagga. Bjartur tti
eina stuttkpu sem hann notai vi htlegri tkifri
einsog gaungur og haustkaupferir, a var eina
hlfarfati

bnum
sem
verskuldai
slkt
virngarnafn, en hann fr aldrei essa kpu vi vinnu
sna, hn var aeins tkngripur sem merkti sjlfsti
hans, afturmti kom fyrir a hann rtti Astu Sllilju
hana morgnana ef tlit var fyrir a hann mundi gnga
allan daginn. Og Asta Sllilja tk vi henni og leit
fur sinn n ess a lyfta hfinu; nei, ekki tala.
Afturmti tti Fra gamla ykka vamlslpu enda
tt hn vri hreppnum, og kallai flk essa ofanrof,
hn tti einnig pils miki r segli, sem hn nefndi
afturkast. Svo fll regn urkasumarsins rj litla
verkainenn heiarinnar hlfarlausa teignum, og konuna
sem l upp sextn vikur vetrin. a gegnvtti hvern

r dulunum eirra, hfuftin uru a klessu,

smuleiis hrlubbinn, vtan rann taumum um hls
og andlit og tk sig lit r hfuftunum, seytlai nir
baki; og nir brjsti. annig stu au veisum og
fnafyllum. vatni og leir, kakkykkur rosahiminninn
tmandi, a hvein murlega votu grasinu undan
Ijnum, ljin var ngri og ngri, tminn vildi ekki
la, a var einsog augnablikin klestust vi mann
sama htt og gegnvotar spjarirnar; hsumar; fuglarnir
hljir, nema hva stelkurinn sveif nnum og sagi
lti brot r sinni furulegu og endanlegu sgu: h, h,
h, yfr slgjunni; essir hamngjusmu fuglar eru svo
gerir a vatni
festir ekki eirra mjka tta fri. murinn af tali
Fru gmlu tndist einnig essu mikla regni, tmum
saman uru brnin ekki vr vi anna lfsmark en
skrulfurnar snum eigin grnum, v au voru ekki
aeins gagndrepa og endanlega reytt, au voru
einnig banhngru, og aungvar huggandi vonir um
samskifti vi lfa.
Mikil er kgunin mannanna.
a gerir minna til hann drepi mig, mannskrattinn,
v einsog gu og menn geta bori vitni um, er g
daudrepin fyrirfram, margdrepin og hreppnum. En
aldrei fr a svo a g tti ekki ofanrof og afturkast
rttirir svikin, kgunina og dauann. En sannar til,
dreingur minn, a hann verur binn a murka lf r
henni mur inni ren gu gefur henni anna
sumari, helvskur rlahaldarinn.
a var hennar texti. Og v var ekki a neita a
jafnvel um hsumari var mir eirra oft fr vinnu
sakir veikinda, og hva brnunum viveik blandaist

grnn tgngurinn r nsum eirra vi vatnstaumana

andlitinu.
En g m sjlfri mr um kenna a taka ml a lta
hreppstjraafmnina setja mig niur sumar eftir sumar
hj essum blvuum kotngarksnum, sem djfull af
v eir tma a hafa lit kaffinu, og ama skal
saltkeilan ig lifandi og dauan, a maur tali ekki um
veturgamalt sltri, ann logandi eld, sran einsog
helvti. Kjtvitund sunnudgum, jessptur, a er
n einsog a nefna mannsmori sjlft.
Kgun mannanna, a var einsog rltur dropi sem
fellur stein og holar hann smtt og smtt, og essi
dropi hlt fram a falla, falla rltlega, n uppstyttu,
slir barnanna.
Skyldi
g
ekki
kannast
vi
,
blvaa
kotngarflana, eftira hafa veri rllinn eirra og
allra fta skinn tvo mannsaldra? tli a s fyrsta
sinn a g horf upp offra snu litla viti fyrir
vnkaf, sem hrngsnst nir mrarpyttina vorin
me hfui undan. ar g lfs von sem g eyrun
s. a vantar sosum ekki, allir tla eir sr a vera
rkir, ekki vantar mannamenskuna. eir eru sosum ekki
hreppnum, a eru frjlsir menn. Sjlfsti, ekki
spyr g a v. En hvar er sjlfsti, me leyf? tli
a s ekki mest grnunum saukindinni um a
leyti sem hn horfellur lkunum eim vorin? tli
frelsi jafngildi ekki ormapestinni skjtunum eirra fr
eilf til eilfar? Og lttu mig kannast vi rkidmi
eirra, dreingur minn, litlausu kaffi og kasldnu trosi
essa heims og

annars. a er eingin nbla a hann Kluinkilli spi

merginn r essum aumu mannkvikindum, sem eiga a
heita eirra snrum.
Brnin hfu leingivel hlusta etta raus einsog
skrtna ulu sem getur ori a landplgu vi sfelda
endurteknngu, enda sagi pabbi eirra: a eru merk
magaorin. etta var einsog n hjartveiki bnum,
n tegund af slmum, og tti einga krfu virngu;
maur mtti gretta sig framan hana sunnudgum.
Brnin voru fr upphaf vanin skoruu hrifavaldi
furins. Hann var senn sta r og hinstu rk als
sem gerist bnum, hann var fyrsta lagi vefeingd
rlg essa litla heims, ekki viranleg orsk
mtdrgra hluta n byrgarmaur, einri hans geri
eim kleifa alla gagnrni, aanafsur a andfa
rstfunum hans skipulagan markvsan htt.
Einguasur hfu leingi bi me dreingjunum
skrar kendir, orlausar kendir gegn furnum, ekki
sst taf hinum laungu vetrarlegum murinnar og
andvanafngum, sem eir teingdu dulvitund sinni
vi hann, n vakins uppreistarhugar. En s kom t
egar hann hlt fram a gnga uppr
hfudeginum, a etta var ekki leingur eintm
hvimlei hjartveiki, eftir altsaman var eitthva essu
rausi, sem tk mlsta eirra gegn kldu regninu, gegn
essum stuga rosalamstri, sem lmdi gamla hrjfa
fataleppana eirra vi ngt hrundi og drekti hverri
gleivitund slinni, gegn hinu rvona niurnandi
hvldarleysi hins sextntmalnga dags. eim var ntt
um a heyra vanlan sna og rldm teingt vi
skranlega orsk. fjasi essarar byrgarlausu
kerlngarskruddu flust rk gegn hinu sliganda oki

lfsins, a var rdd rhelsisbarttunnar sjlfrar, sem

gekk essu kennilega gervi li vi eirra eigin
dulvitund, og ar kom a sustu a Helgi nenti ekki
leingur a bekkjast til vi hana n gretta sig framan
hana sunnudgum, heldur gerist enn seinni en fyr til
a hla fyrirskipunum fur sns, hann fr a gretta sig
beint framan fur sinn eins oft og hann hafi ur
grett sig eftir honum. Nonni litli lsti yfr v teignum
a mamma lgi veik dag afv hann pabbi vill ekki
gefa henni kpu.
Atti essi eyimrk daganna einga vin? J, hn
tti
snar
vinjar,
stundirnar
krngum
mlin,
saltsonngin, vatnsgrauturinn og srblmurinn, a
var glei lfsins, krin enn borin. Hin fyrsta
vonarstjarna dagsins var s lngra fyrirskipun egar
pabbi kalla til stu Sllilju og sagi hermi a fara heim
^ sja. Leingivel var einsog essi stund tlai aldrei
a koma, en svo uppgtvuu dreingirnir a v oftar
sem eir litu til fur sns eirri veru, eim mun
leingur dr hann a kalla til stu Sllilju.
Loks gekk sta Sllilja heim a sja. Aldrei var hn
jafnltt spori, einnig hn hafi bei leingi eftir v a
fur hennar knaist a kalla, a hennivri heimilt
a leggja fr sr hrfuna miri harneskju hins daglega
strs, gnga heim b og ssla vi eld. Eldurinn;
jafnskjtt og byrjai a loga fr hn r votu og urkai
spjarir snar vi masknuna, kanski kleip hn sr
svoltinn kandsmola til a lta renna undir
tngurtunum; eftira fskurinn var kominn pottinn sat
hn fyrir frarnan eldinn og ornai sr.
Rykk oss ei undir reiilj, reii fornt hfum sem
eir forum Sdm og soknu flsins kfum; en

fyrst a gnan tir u, eitthva sem bi sinni n, r

me iran lfum.
a var amman sem muldrai nir prjna sna n
ess a lta upp. En nga stlkan ekti ekki gu n
slarfri hans, heldur naut essara stunda undir aki
kotsins mean regni lamdi ti, ryggis eirra og hinnar
roskuu rsemi sem hsumrinu er samgrin,
eingjareytan, samt ngri Ijnni og leirugum
keldunum, rjtandi rferinni og murlegum
hljmstillngum vafugla og vtukja, hn var horfn
svip, smmsaman kom suan upp grautarpottinum,
saltfskurinn fr a nga, fyrir framan hana brann eldur
hssins. En dreingjunum teignum var htt a bta,
eir voru laungu ornir limttlausir, eir bru bara
ljnum einhverri endanlegri heimsku nir votan
svrinn, og alt sem gerist var ltil vatnsgusa sem
skvettist uppundan ljnum, ea ljms, hsta lagi a
eir sru nokkur str, n er sta Sllilja nttrlega
sofnu inn b og hefur gleymt a fra uppr
pottinum. a var gleileg sjn egar eir komu auga
hana tnjarinum me eingjadallinn.
Mltin teignum var, einsog ll snn glei, fegurst
tilhlkkuninni. Stafastari matseill en saltkeilan og
rgbraui, vatnsgrauturinn og srblmurinn, var ekki
fundinn neinu konngsrki, a gleymdri eirri rignngu
sem streymdi vistulaust nir essa rtti mean
lki var a ta, enda var sumarhsabndinn ekki s
maur sem mjkltti sig fyrir neinum, tt bi
kaupmaur og kaupflagsstjri hefu undanfrnu
misseri kepst um a f a fama hann og kyssa.
Saltkeilan lyktai hressilega regninu, og lyktin loddi
leingi eftir vitum manns, ftunum, hndunum. En

aldrei lngai brnin meira mat en um a bil sem

stai var upp undan lninni.
Hvernig sem virai gekk Bjartur fr lkinu t
teiginn a afloknum mlsveri, lagist upp stu me
hfuna sna yfr andlitinu og var egar sofnaur. egar
hann bylti sr datt hann ofanaf stunni, stundum on
poll, og var egar vaknaur, a tti honum gott.
Hann leit a a vri mtulegt fyrir karlmann a sofa
fjrar mntur daginn, og var illu skapi ef hann svaf
leingur. Konurnar stngu sr innundir lnina egar r
voru bnar a bora, svo kom hrollurinn, a hafi
drepi undir r, og r stu upp lopnar
hndunum, me tindadofa ftunum, vitjuu amboa
sinna. Og ef Bjartur heyri r nldra yfr bleytu,
svarai hann v til, a a vri aumt flk sem sti
ekki sama hvortheldur a vri vott ea urt. Hann
skildi ekki, til hvers soleiis flk var a fast inn
heiminn. a er ekki anna en hver nnur helvtis
srviska a vilja vera ur, sagi hann, g hef veri
votur meiren helmnginn af vinni, enda hefur mr
aldrei ori misdgurt.
34
STRVIBURIR
Eitt kvld, a var lngt lii eingjasltt, krin enn
ekki borin, og a var byrja a skyggja etta kvld,
dagarnir farnir a styttast, og sst maur me
trssahest
vera
a
svngla
vegleysur
ofan
heiarbrnirnar, kom niur bkkunum fyrir austan
vatni. etta var eitthva einkennilegt feralag,
greinilega utansveitarmaur, kanski ekki me llum
mjalla. Ea var a tilegumaur? Hva var maurinn
sosum a hrngsnast hr annarra manna landi?

Kanski a s huldumaur. a var a minsta kosti ekki

nttrlegur maur. Jafnvel Bjartur htti a sl, hallai
sr framm bndahlinn og fylgdi hinum vegtama
manni me augunum. A hverju var maurinn a leita?
Hann rannsakai bakkana vi vatni, athugai vatni
sjlft, smuleiis loti. Var a tlendur vsindamaur?
Ea
jarabraskari a sunnan? Var hann a speklera?
annam manna landi? Iioksins tk hann trssin ofanaf
hesti snum qg slepti honum mrinni fyrir austan
vatni, hvern fjandann sjlfr an. Svo gekk hann
hlfhrnginn um vatni og stefndi til flksins. Allir biu
verklausir. Rgta. Dul. Hva er vintralegra en
kunnur maur landslaginu? Brnin gleymdu jafnvel
hinni sru reytu fmtndu stundar.
Hann tti ekki miki skylt vi anna flk,
berhfaur, briinni skyrtu, ermalausri peysu,
titekinn, grannur, vi lotinn, nrakaur, me fnt
andlit og viturleg augu einsog tlendngur, gott kvld.
Gott kvld, sagi flki varkrlega, en Fra garnla
tk til hrfunnar af auknum krafti svosem almennu
mtmlaskyni, hva eru essir menn sosum a
flandra, tlendngar ea hlftlendngar, geta eir ekki
veri kjurir snu eigin landi, ea tli eir haf skili vi
alt svo gu standi heima hj sr uren eir fru?
Sumarhsaflki? spuri maurinn egar hann
nlgaist.
Ja a er einsog a er teki, sagi Bjartur dlti
styggur og gekk nokkur skref fram ttina til gestsins
me reiddan Jjinn, etta a minsta kosti a heita
mitt land, hver sem ert. g skil satt a segja ekki

hva a a a a vera a speklera annarra

manna landi.
Hann heilsai ekki me handabandi a landssi,
heldur stanmdist nokkur skref burtu og litaist um !
rkkrinu, tk upp ppu og tbak r, fallegur dalur;
me fallegustu dlum.
Fallegur, ansai Bjartur, ja, a er n mest undir
v komi hvort heyi fer alt grt ea ekki. Ea ert
sendur hnga af nokkrum?
Sendur? Nei, gesturinn var ekki sendur af neinum,
honum datt bara hug fegurarinnar vegna a bija um
a lofa sr a tjalda arna austur bakkanum.
essi landareign, sagi Bjartur, hn nr sur heii,
og upp hhnjka a noran, vestr mijan hls og
austr Moldbrekkur. g alt undirlendi.
Gesturinn varpai fram ltt skiljanlegri athugasemd
ess efnis a alt etta undirlendi gti veri einn akur.
Ja hvort a gti veri akur ea ekki, sagi Bjartur,
er a mitt land, og g kri mig ekkert um a
kunnugir menn su neitt a speklera v. a er
komi fjrtnda r san g reisti ennan b r
rstum, og hva rausmrnga snertir,
stend g klr af eim. Mr var sagt upphaf a hr
vri draugur, en g ttast hvorki drauga n menn. Eg
gott f.
Gesturinn
skildi
og
knkai
kolli:
framtak
einstaklngsins.
Ja a veit g ekki, sagi Bjartur, enda er g ekkert
a hla mr. En hitt er vst, g er ekki ver staddur en
flestir arir einstaklngar hr sveitinni. g er sisona
einsog almennngur hr sveitinni, og illskrri en
margur, a v leyti a g hef ekki lagt vana minn a

safna skuldum, og a helgast af v a g hef reynt a

forast a hafa maga heyunum, fyren vetur, a
troi var upp mig strgrip r vissri tt. En nttrlega
dettur mr ekki hug a jafna mr vi strmenni, nema
hva mr fnst a g s ngu miki strmenni fyrir
sjlfan mig, og bist arafleiandi undan llum
afskiftum af mnum hgum, og kri mig ekki um a
vera flagi vi neinn.
En gesturinn gaf ara tskrngu framtaki
einstaklngsins, a a vri nttrlega ekki arme
sagt a allir yru strbndur ea rkir menn, enda
kri hann sig ekki um a skifta vi strbndur, hann
kunni betur vi a aurarnir snir lentu hj smbnda
hlt Bjartur a etta vri einhver maur me ntt
verslunarfyrirkomulag hfinu, og sagist hafa teki
a sig a skifta ekki vi neinn, utan sinn kaupmann,
hann hefur haldi lftrunni mrgum, karlnginn, og
Jn Mri stofni kaupflag og lof uppbt af innlegginu
grum, mynda g mr a s uppbt veri
drjgust fyrir hann sjlfan me sna rj hundru og
fmtu dilka hverju hausti, en minni fyrir okkur essa
rjtu-fjrutu-dilkamenn, sem auvita eigum svo a
borga hallann ef alt fer hausinn hj eim vondu ri.
Svo, hva viskiftum vivkur, lagsmaur
Gesturinn fltti sr a gera Bjarti skiljanlegt a
honum hefi ekki komi til hugar a spilla v trausta
sambandi sem vri milli hans og kaupmannsins,
honum tti bara gaman a renna vatn og mia fugl
egar hann var t landsbyginni sumrin, og mr var
sagt skeyttir ekki um veiina hj r, datt hug
hvort vildir ekki lofa mr a renna gegn borgun.

a er ekki anna en illfski og fuguggar, sagi

Bjartur, alminlegt flk m ekki vera a hnga yfr
soleiis, enda mundi a ekki hossa htt mnu f, sem
kynni a vera drepi hr mrinni, fugl ea fskur. a
m vera a a hossi htt mikilmennafnu, g tek til
dmis hreppstjrasoninn fr tirausmri, sem n er
kallaur fulltri, enda uppalinn vi trarbrg persa, og
orinn yfrmaur essu kaupflagi sem eir hafa
stofna fegarnir, lkngu vi maddmuna, sem heldur
hr uppi kvenflagi v augnamii a troa upp
saklaust flk umbenum strgripum. Hann mtti
ekkert sj sem lfsanda dr, n ess a gnga milli bols
og hfus v.
gall Fra gamla vi teignum full af sinni
venjulegu prttni: 0 skmm er a heyra fellast sr
meiri rnenn, essa blvaa kotnga, sem alt kgi,
skylt og vandalaust, dautt og lifandi, utan lsina sem
skrur sjlfum ykkur.
Gesturinn bls tr sr reyknum ttina til hennar,
n ess a vita ljslega hvaa afstu hann tti a
taka essu mli.
O vertu ekki a fst um hva veltur uppr henni
essari, etta er bara andskotans sveitarmagi, og a
er ekki n bla a kjafturinn veri henni a brohlaupi,
sagi Bjartur til a gira fyrir allan misskilnng, annig
a gesturinn ttist n frjls a v a treka umskn
sna.
Ja ef ert ekki jaraspeklerngum og ekki heldur
sendur af neinu flagi, tti r sosum ekki a vera
of gott tjaldsti nokkrar ntur, bara troir ekki
miki fornslgjunni fyrir mr. En jarabraskara vil g
ekki hafa mnu landi. Og flagsmenn ekki heldur, v

g lt a ll flg su til blvunar fyrir einstaklnginn.

araauki er mn jr ekki fl, og sst fyrir pennga. Eg
og mitt flk lifum hr frii og r fyrir okkar kindur, og
okkur lur vel mean kindunum lur vel, og hfum ng
til als mean kindurnar hafa ng til als. Bara a hann
vri einhverntma binn a mga r sr andskotans
rosanum.
egar gestinum loks hafi tekist a fullvissa Bjart um a
hann vri hvorki jaraprngari n melimur flagi,
tku samnngar a hefjast me eim. etta var bara
venjulegur sunnanmaur, svona einsog oft getur komi
fyrir sumrin, siimarmaur, saklausri tilegu, einhver
hafi sagt honum a hr vri gott til veia, nafni
heimildarmannsins hafi hann gleymt. Hann lngai a
staldra nokkra daga, vantai ekki neitt, hafi alt. v til
snnunar tk hann upp veski me bnkaselum,
virkilegum penngum bnka, eir standa nrri
baunkunum, essir sunnanmenn, sumir segja eir noti
etta kamrana, og rttfyrir ltilsvirngu Bjarts
penngum fr ekki hj v a etta geri sn hrif. Hann
baust meirasegja til a hjlpa manninum til a tjalda,
en etta afakkai gesturinn, hann gat alt sjlfur. Hann
kvaddi flki eins lauslega og hann hafi heilsa, og
skildi eftir bl reyksk sem hurfu yfr teignum logni
kvldsins, og furulegan ilm. Hann hafi sagt svo ftt,
heilsa svo stutt, og tt svo miki af penngum, a a
var hvorki rot n endir v sem myndunarafli gat
spunni umhverfs vlkan mann, mikill maur, fnn
maur, fjarlgin sjlf einum manni, kngssonur
vintrisins, og orinn nbi flksins Sumarhsum.
Nlg hans var einsog keimur af sunnudegi
rmhelginni, uppstytta rosanum, litur grmanum,

umhugsunarefni sljleikanum, spennng miju yndi

lfsins. Um nttina dreymdi Astu Sllilju aftur og aftur,
a eplisbitinn hrykki uppr hlsi hennar.
Svo, daginn eftir, bar krin, og annig bar tvo
strviburi upp sama slarhrng heiinni.
Hn hafi veri fjarska ng sr, aumnginn,
sustu vikurnar, og konan, sem ekti etta og skildi,
tri ekki neinum nema sjlfri sr til a leysa hana t
morgnana ea skja hana kvldin, einginn annar fr
ngu hgt a henni, einginn hafi nga olinmi til
a ba mean hn var a mjaka sr tr raungum
fjsdyrunum og surnar strukust vi dyrustafna
bumegin. Aldrei hefi konunni geta komi til hugar
a dngla til essarar skepnu me neinskonar barefli
mean hn var a brjtast tfyrir barforina, sem tk
henni hldl. Hn st vi hverju spori, dsti og
murrai, en leit einstku sinnum konuna, blakai
eyrunum og rak upp skur. r skildust lautinni
uppme barlknum, og konan strauk henni um hesi,
og brum eignumst vi ltinn klf, hnttttan
krnuna, me stra luralega og veikbura ftur, og
sagist vona a a mundi gnga alt vel fyrir okkur, og
vi sjumst kvld, og vi skulum vera rlegar og
hugsa hvor til annarrar. Svo gekk konan heim a
bnum, en krin fr a bta me snu nga munnfalli
og lostslli grettu yfr grnunum, v vallgresi
mefram lkjunum var feitt og megnt.
En etta kvld fann konan ekki kna eim slum
sem hn var vn, og tti eim mun einkennilegra sem
krin hafi veri hagspakari upp skasti, san hn
fr a eiga sn von, og laungu htt a leggja strok.
Hn rlti leiti af leiti leingra og leingra innme f jallinu,

og kallai Bkolla, Bkolla mn. Loksins svarai krin

henni r litlum hvammi vi gljfur, hn baulai bara
einusinni til svars, og var fundin. Hn var borin.
skildi konan strax.
kvld var krin venju annarleg fasi vi konuna,
ddist hana ekki, rakst illa, snrist ltlaust krngum
klfnn, hnusai af honum og sleikti hann smbaulandi
hverju spori, hafi einga
hugsun aflgu fyrir neinu. En konan skildi a. egar
maur hefur eignast klf, kemur klfurinn milli
murinnar og ess sem henni hefur ur tt vnst
um. Hinn frekjulegi annrkissvipur hamngjusamrar
mur hafi herteki ltbrag hennar og urka hina
menskari eiginleika burt. a var einsog alt hefi rtst
fyrir essari skepnu einum degi, einsog hn yrfti
einskis framar vi, sam annarra var orin hindurvitni.
Seint og um sir tkst konunni a lnka hana til bar.
Alt flki st ti, nema Bjartur, til a taka mti
nborinni knni og klf hennar. Brnin komu mti
eim tfyrir tn til a skoa grskjldttan klfnn,
skakyni leyndi sr ekki, a var ltill boli, og Asta
Sllilja heilsai honum me kossi lona hntttta
krnuna, og krin horfi smbaulandi kossinn, og tkin
geri ekki tilraun a bta kna hkilinn kvld, hn
gelti ekki einusinni a knni etta kvld, heimsk
vri, heldur lagi rfuna milli afturlappanna og varai
sig hversklega ef krin geri sig lklega til a stkkva
hana, horfi me virngu hin nu mgin r dlitlum
fjarska. Amma gamla staulaist vi broti hrfuskaft
framme barveggnum til a ukla klfnn og kna.
Jafnvel Fra gamla var mkri um hjartarturnar en hn

tti vanda til, blessaur aumnginn, sagi hn,

jessptur.
San kom Bjartur tr bnum.
Njj, sagi hann. a er lklega betra a fara a
hafa til hnfnn.
a l a, helvtis manndrparinn, sagi Fra gamla.
En kona Bjarts leit bara hann bijandi og sagi
hlfum htjum um lei og hn gekk framhj honum
barhellunni: Elsku Bjartur minn. Svo var krin bundin
bsi snum, og klfurinn vi hli henni.
Seinna um kvldi, mean flki var a htta, og
konurnar voru slum fjlgleik a ra krburinn og
klfnn sn milli, og allir voru svo hamngjusamir yfr
essum na einstaklngi bnum og akkltir fyrir a
alt skyldi hafa geingi svona vel fyrir knni, og tku svo
innilega tt glei krinnar, byrjai Bjartur aftur ar
sem fyr var fr horf: g kemst bara als ekki til ess a
fara me skrokkinn nir Fjr fyren um helgi.
Daginn eftir voru brystur.
Dagarnir sem fru hnd, a voru stoltir dagar. a
urfti ekki anna en vira fyrir sr essa skepnu, sem
ur hafi veri svo einmana, hva hn var orin ltt
spori egar hn strunsai t traimar a morgni me
klfnn sprngandi vi lili sr, hn hafi einga rf
framar fyrir hughreystngar n bluht. Hn reyndi sem
snarast a komast r fri vi brnin, sem hfu teki
stfstri vi litla bolsa og sldust eftir a gla honum.
hyggjulaus snu na lf reikai hn me son sinn
innme llu fjalli daginn, og var nstum tnd, svo
h mannlfnu ttist hn vera, hn sem fyr tti
athvarf sitt undir handarjari konunnar, eingin meiri
samskifti vi mannlf! kvldin egar konan stti

hana leit hn hana einsog hn kmi sr ekki leingur

vi, en konan var alsekki mgu af essu, v hn
skildi murgleina, hvernig hn hefur manneskjuna
uppyfr mannlf stolti og gerir ara hluti ltilsvera.
J, svo vel skildi konan essa glei, a tt kvldnytin
knni vri altof lg, ori hn ekki a tala um a
vi neinn, af tta vi a Bjartur fyrirskipai a klfurinn
vri byrgur inni daginn, hn gat ekki hugsa sr a
krin vri rnd eirri ngju a hafa klfnn sinn hj
sr haganum essa daga, hn sem hafi veri svo
leingi einmana.
Sunnudagsmorgunn; flki hafi ann si a liggja
leingur frammeftir sunnudgum, stundum jafnvel
ngatil jfnu bu, nema Bjartur sem aldrei geri sr
dagamun, og var oft a dunda eitthva
sunnudagsmorgnana, dytta a amboum og vumlkt,
manntetri. ennan morgun rak hann hfui uppum
loftsgati og spuri hvort flki vri dautt, ea hva?
n kgunin lka a fara a taka til sunnudaganna?
spuri Fra gamla.
Sleingi r klfnum liggur barhellunni, sagi
hann, i um, hvort i vilji lta a rigna saman vi
sktinn. g er farinn nera me skrokkinn.
ann dag rddi konan Sumarhsum ekki ftur,
hn snri sr bara upp horn, hn var dlti lasin.
Hallbera gamla fr ftur, og Fra gamla, og brnin.
Volgt innvolsi r klfnum l trogi barhellunni
egar au komu niur, en Bjartur var kominn lngt
austur Mrar randi Blesa gamla me efni klfsteik
handa kaupmanninum um vert bak fyrir framan sig.
Svona sker hann ykkur ll, sagi Fra gamla og tk
me svvirilegum ruhldum stjrn essu innvolsi,

og brnin stu hlainu me fngurinn upp sr og

horfu ; og hlustuu.
Litli klfurinn hennar Bkollu, au mundu ll eftir
augnari hans, v einnig hann hafi haft augnar
einsog nnur brn, hann hafi liti au ll, hann hafi
hoppa hr tninu seinast gr, teki upp ba
framfturna taf fyrir sig, og ba afturfturna taf
fyrir sig, hann var a leika sr; og hann var hnttttur
krnuna, a eru litlir klfar vinlega; Asta Sllilja hafi
sagt a a vri ekki laust vi a hann vri rlitur.
Hann hafi lka reika um brekkurnar innme fjalli og
efa blberg heimsins; hann st skjli vi mur
sna egar rigndi. etta var dimmur sunnudagur. Krin
skrai n aflts fjsinu, a var reynt a reka hana
haga, en hn kom aftur a vrmu spori og skrai
hlainu; hn skrai inn binn. a bergmlai fr
fjallinu, r strum augum hennar runnu str tr, j,
alveg reianlega, kr trfella.
I heila viku ori konan ekki a sj kna, en Fra
gamla var ltin mjlka hana. Ekkert er eins
miskunnarlaust og mannlf. a er einnig mjg erftt
a afsaka mannlf, einkum vi hinar mlandi
skepnur krngum oss. En fyrstu dagarnir eru altaf
verstir, og a er mikil huggun flgin v, a glpirnir
og sorgirnar fyrnast eingu sur en stin.
35
GESTURINN
Hann heldur fram a gnga .
Asta Sllilja er a sja, hn hefur fari r
damminum, lagt spjarirnar til urks heitri masknunni,
og stendur uppaf eim gufan, hn er a ba pottinn,
berftt, gmlu klukkuslitri, og a er nfari a malla

vi botninn, og heyrist henni einhver umgngur

niri, brinn opnaur, ftatak krnni, marr stiganum,
loftslkunni lyft. Uppum loftsgati stendur maur og
litast um. Hann var me sjhatt. Kpan hans var str og
sterk, me krgum, speldum, splum og hnppum, s
rignng var ekki til a hn fri gegn. Hann var einnig
hum vatnsheldum stgvlum, hin blu augu hans skr
og g. Hann bau gan dag. Hn ori ekki a bja
gan dag, hn sagi ekki neitt. Hn var vn a rtta
hndina egjandi egar henni var heilsa, en essi
maur rtti ekki hndina. Hann var kaflega
fyrirferarmikill essari stru kpu og essari litlu
bastofu, hana hafi mint hann vri svo nglngslegur,
n var hn hrdd um a hann rki sig uppundir.
Gamla konan tk heldur ekki kveju hans, en hn htti
a prjna og reyndi a rna hann.
Hann var me tvr kippur, fugl annarri, a voru
helsngjar, fsk hinni, bleikja.
Nmeti, sagi hann, tilbreytng.
Hvtar tennur hans stu einsog skart karlmannlegu
mleitu andlitinu, a var kunnur hljmur rdd hans.
Sla, sagi gamla konan dimm og rm. tlaru ekki
a bja manninum a f sr sti.
En sta Sllilja hafi ekki hugrekki til a bja
manninum sti, klukkan hennar var svo vond,
handleggirnir svo lngir, hendurnar svo strar, hn var
leirug ftunum. Hn ori ekki a lta hann, ekki
einusinni fagurlitan silnginn kippu hans.
Nrfatalurnar hennar lgu arna masknunni
framan honum og rauk af eim dampurinn. Hann hlt
vst a a hefi ekki ng a bora. Hva tti hn a
segja? Hva mundi pabbi hafa sagt?

Skellum nokkrum bleikjum pottinn, sagi maurinn,

og tk hnfnn, hann hafi mja brna hnd n
hreininda, me eingu siggi, eingri skeinu, hnd hans
hlt vel um hnf. Hann geri til nokkrar bleikjur snatri,
lt slgi skl, fskinn pottinn, laglegustu fskar, sagi
hann, upp fjgra punda, hlt eim lofti fyrir
mmunni, laglegir fskar.
Oja, sagi gamla konan, a kynni a vera fyrir
sem ola a. En einginn kann rum mat a kjsa. Og
ekki oli g nan fsk, allra sst vatnafsk, hef aldrei
ola mikla neldngu. a gerir ofsaklinn. a er of
megnt.
En hann hlt a etta gti naumast veri rtt, v
hann sagi a nmeti vri holt.
Hvaan er essi maur? spuri hn.
Hann sagi: Af Suurlandi.
J einmitt, aumngja maurinn, sagi hn af essari
hlutteknngu sem gmlu flki er tamt a ausna
mnnum sem eru lngt a reknir.
Og sta Sllilja horfi bara , hvernig hann fr a
gera til silnginn, hva hann var fmur hndunum,
handtkin rugg en f, a var einsog etta geri sig
sjlft, og me undarlegum hraa, a var bros
vnga hans n ess hann brosti, hann var svona frur;
og svo gur maur. Hann lt bleikju pottinn uns hann
var barmafullur, hann var mikill maur, einginn mtti
vita hva hana hafi dreymt san hann kom landi,
hann spuri um salt.
Tlmurinn af num silngi suu fylti bastofuna, hann
tk
upp ppu sna, tr hana og reykti, a var svipa og
mjaarjurt, nema ljffeingara, a er annar heimur

gri lykt, g essi ilmur var eftir og hlt fram a tala

og vera egar maurinn sjlfur var farinn. Veri i
slar, sagi hann og fr.
Og var farinn. Hann lokai eftir sr bnum. fltti
hn sr yfra glugganum og horfi eftir honum hvar
hann hljp mti regninu sinni stru kpu; og me
sjhatt. Rignngin beit ekki miki slkan mann, hva
hann var lttur spori. fann stlkan a hana svimai
dlti, og hafi hjartsltt, hn bei vi gluggann uns
hjartsltturinn stiltist og regni leiddi hana d. N fyrst
mundi gamla konan a hn hafi tla a spyrja
manninn a dlitlu rv hann var af Suurlandi, en hn
var orin svo miki skar a hn mundi ekki neitt
leingur, skmm er a r Sla a bja ekki
mannaumngjanum upp kaffi. En Asta Sllilja heyri
ekki hva hn sagi, v hn var svo skrtin um sig alla,
ber um hendur og ftur, gamalli klukku, mj til
hnsins; ljt.
Fugl, sagi Bjartur um kvldi og leit fyrirlitlega
kippuna sem gesturinn hafi skili eftir. a verur
einginn feitur fugladrpinu.
a m reyna a sja hann, sagi konan.
Heyrt hef g a hfngjarnir ku ta fugl, sagi
Hallbera gamla.
J fransmenn ku lka ta marflr, sagi Bjartur, og
bragai aldrei fuglinn. Samtsemur fyrirgaf hann
gesti snum bi fugl og fsk, og nsta
sunnudagsmorgni segir hann uppr dgurinum:
Taka feginshendi vi matvlum af kunnugum, og
akka fyrir sig einsog gaungumenn, ar er ykkur rtt
lst. En a ykkur detti hug a senda mannrflinum

mjlkurleka sunnudegi, a er fyrir ofan ykkar

hugarflug.
r uru mlalyktir a sta Sllilja var send austr
landi me mjlk dalli, og Nonni litli fylgd me henni.
Hn voi sr framan og um hendurnar og greiddi sr.
Augu hennar, anna rtt, hitt skakt, au voru mjg str,
mjg dkk. Hn fr sauskinnsskna sna og kjlinn af
mmmu sinni slugu, hann hafi veri veginn eftira
hn kom r kaupstanum og rimpaur ar sem hann
hafi rifna, en hann var mjg upplitaur og als ekkert
fallegur leingur, rauninni skp lleg flk. Afturrnti
hafi glei slarlnnar fegrast a mun essa tu daga
san krin bar, a leyndi sr ekki hrundinu.
au gengu austur mrina me dallinn milli sn, og
sta Sllilja sagi ekki or, hn kvei svo fyrir. rj
daga hafi veri erriblkur, a vsu ekki agerandi, en
samt hafi eim tekist a sa mestllu gar. a var
einnig slskin dag, en mrgresi byrja a gulna, og
essi blmi sem einkennir vori, hann var laungu farinn
r slskininu. Lurnar farnar a flokka sig, mrisptan
kri einmana grasinu einsog hn si eftir llusaman,
hn flaug upp undan ftum manns egar minst vari og
geri manni hverft vi; einginn saungur leingur, utan
saungur hjartans.
a var einga hreyfngu a sj krngum tjaldi, og
systkinin stanmdust ralaus dlitlum fjarska, v
au voru vokins um hvernig tti a berja a dyrum
esskonar hblum, n hurar og dyrustafs. Seinast
tku au kjark sig og ggust innundir tjaldskrina.
skrei maurinn frammr innanlonum sekk, kom
framm tjalddyrnar og leit au me strur augunum.
tli i a fnna mig?

Nei, sagi sta Sllilja og setti niur dallinn fyrir

framan tjaldi, greip brurinn vi hnd sr og tlai
a taka til ftanna af skyndngu.
H, kallai hann eftir eim. Hva g a gera vi
essa dollu?
a er mjlk, sagi Nonni litli flttanum.
Standi i kyr, kallai hann, og oru au ekki
anna en nema staar, og litu um hl til hans hm og
ham, einsog ng dr.
Komi i, sagi hann, en a oru au ekki fyrir
sitt lf, heldur hldu fram a standa kyr og horfa
hann. Hann opnai dallinn, setti hann munn sr og
drakk varkrlega dtinn teyg, urkai sr um munninn
me handarbakinu og hrkti tr sr.
g skal gefa ykkur steik, sagi hann.
au horfu enn hann dlitla stund, svo settust au
niur, bi smu funa, n ess a vita hva steik
ddi, biu ess sem vera vildi, og hann fr a bssla
fyrir framan tjald sitt, berfttur, buxum og skyrtu, og
au horfu undrandi hvernig hann fr a bssla, og
hreyfa sig yfrleitt. Svo kallai hann til eirra n ess a
lta upp:
a er htt a koma dlti nr.
Eftir dlitla stund, mean hann snri fr eim, sttu
au
lagi og kornu dlti nr. Hann sagi a eim vri
htt a koma eftir sr inn tjaldi, og varaist a lta
au, svo au mistu ekki kjarkinn, og au komu eftir
honum inn tjaldi, fyrst pilturinn, svo stlkan, au
stu me bkin uppvi sluna, au hfu ekki komist
anna eins vintri, a ngai af tbaki, vxtum og
hfuvatni. Hn horfi handleggi hans mraua

einsog rjmakaffi, hvernig hann kveikti prmusnum og

br smjri pnnuna, rr rustrair andakroppar, svo
bttist steikarlyktin vi. mjkum titeknum vnga
hans var lti bros, hn var mjg fegin a hann skyldi
ekki lta au.
Kunni i ekki a leika ykkur? sagi hann n ess a
lta upp.
Nei, sgu au.
Ja, sagi hann. Af hverju?
Vi eigum a halda fram a gera eitthva, svarai
Nonni litli.
Til hvers? spuri maurinn.
a vissu au ekki.
a er gaman a leika sr, sagi hann, cn au skildu
ekki vi hva hann tti, hvort hann tti vi au ea sig
sjlfan ea almennng sveitinni. nga stlkan var orin
heit kinnunum af tta vi a hann mundi lta hana
ea varpa hana srstaklega.
Af hverju skjti i ekki fugl? sagi hann.
Hann pabbi vill a ekki, sagi dreingurinn, n ess
a muna eftir a pabbi sinn hefi lti uppi lit sitt
um a ml.
Hva geru i vi fuglinn sem g fri ykkur um
daginn?
Vi suum hann.
i hefu tt a steikja hann smjri.
a er ekki til smjr.
Af hverju?
Hann pabbi vill ekki kaupa strokk.
Hva vill hann pabbi ykkar? spuri maurinn .
F, sagi dreingurinn.

 leit gesturinn loksins brnin, og a var einsog

hann tki mi fyrst eftir v a etta var samtal, og
meirasegja efni samtalinu, og var dlti hissa,
vill hann hafa f, sagi hann me mikilli herslu fnu,
einsog hann skildi ekki ori sambandinu, snri san
fuglunum vi pnnunni, og kom uppr kafnu a s
hliin sem hafi vita a pnnunni var orin brn, og
a snarkai miki brennandi smjrinu um lei og
hann snri fuglunum vi, tjaldi fyltist af brlu. Svo
hann vill hafa
f, sagi maurinn vi sjlfan sig. Hann hristi hfui
me sjlfum sr, au skildu a a vsu ekki, en fundu
eingusur a a mundi ekki vera alveg rtt a vilja
hafa f, og Nonni einsetti sr a segja Helga brur
snum a essi mikli maur mundi ekki vera fur
eirra fyllilega samdma.
Hn horfi hann allan, og belti hans, og trnar
honum, og skyrtan hans var ger r brnum dk, opin
hlsmli, og hn hafi aldrei vita annaeins, hann
gat vst alt sem hann vildi. Hsi hans, henni datt
snggvast hug draumfagra hsi kkudiskinum
hennar mmmu, en a gat ekki veri. Og hversvegna
gat a ekki veri? a var vegna ess a fyrir framan
etta hs st ng stlka. Hans hs st eitt sr skgi,
einsog veggalmanakinu fagra sem datt nirum
loftsgati hittefyrra og trst undir klaufrnar fnu,
eitt sr skgi. Hann bj ar einn. I hans hsi voru
enn fleiri stofur, enn fallegri en rausmrarstofurnar,
hann tti sffa enn fallegri en rausmrarsffann, hann
er s sem tala er um Mjallhvt.
Hva heitir ? sagi hann og hjarta hennar nam
staar brjstinu.

sta Sllilja, sagi hn sngt, ngistarfull.

sta hva? spuri hann, en hn ori ekki a
gngast vi v aftur.
Sllilja, sagi Nonni litli.
Merkilegt, sagi hann og horfi hana einsog til a
gnga r skugga um hvort etta gti veri rtt, og
henni tti kaflega leiinlegt a heita vlkri
fjarstu. En hann brosti bara framan hana og
fyrirgaf henni og huggai hana, og a var eitthva
augum hans svo gott og svo gott; svo milt; a er
essu sem slin rir a hvlast; fr eilf til eilfar. Og
hn s a fyrsta skifti augum hans, og kanski aldrei
san, og st andspnis v og skildi a. Og a var
etta.
N skil g af hverju dalurinn er svona fallegur, sagi
maurinn.
vissi hn ekkert hva hn tti a segja, dalurinn
fallegur? leingi eftir braut hn heilann um a. Hva
hafi hann tt vi? Hn hafi oft heyrt tala um fallega
ull og fallegt band, en einkanlega fallegar kindur,
en dalurinn? Dalurinn var ekki anna en mri,
bleytumri, maur stendur mjalegg fnafyllunum
og enn dpra blnum, stuvatn ar sem sumir segja
a bi nykur, ltill br lgum hl, fjall me
klettabeltum a ofan, mjg sjaldan slskin. Hn leit
krngum sig
dalnum, mrina, essa vondu mri, ar sem hn hafi
alt sumar bori upp vota ljna, gagndrepa og vansl,
dagarnir virtust ekki hafa tt sr neina morgna, ekkert
kvld vndum, og svo var dalurinn fallegur. N skil
g af hverju dalurinn er svona fallegur. Af hverju ?
Nei, a var ekki afv hn hti sta Sllilja. Ef dalurinn

var fallegur, var a vegna ess a a var kominn

undarlegur maur dalinn.
Steikin hlt fram a stikna.
Hann sagi a au skyldu koma t. au settust
bakkann vi vatni. a var nlgt nni, slfarsvindur
dalnum, hltt. Hann l flatur grasinu og horfi upp
lofti og au horfu hann, trnar honum.
Viti i nokku? spuri hann upp himininn.
Nei, sgu au.
Haf i nokkurntma s draug?
Nei.
Kunni i nokku? spuri maurinn .
En fanst brnunum a a mundi eftilvill ekki eiga
vi a svara llum spurnngum neitandi, svo au
vertku ekki fyrir a au kynnu eitthva. Hva kunni
sta Sllilja? Hn hugsai sig um dlitla stund, en
egar til tti a taka var hn bin a gleyma llu sem
hn kunni.
Hann Nonni kann a sngja, sagi hn.
Sngdu, sagi maurinn. En dreingurinn var einnig
binn a gleyma hvernig a fara a v a sngja.
Hva hef g margar tr? spuri maurinn .
Tu, svarai Nonni litli af bragi, n ess a hafa
tali r, og s ara eftir v, v hver gat byrgst
nema essi maur hefi ellefu tr? En sta Sllilja
snri sr undan, etta var s skrtnasta spurnng sem
hn hafi nokkurntma vita, hn gat mgulega a sr
gert a brosa, og egar hn leit aftur vi horfi
maurinn svo knkvslega a hn hl upphtt. Miki
skammaist hn sn. En hn gat ekki a v gert.
g vissi a, sagi maurinn sigrihrsandi, og reis
upp grasinu til a horfa hvernig hn hl, og hn

lifnai ll upp vi hlturinn, me sp augunum, hn

gafst upp, a var stlkusvipur.
Svo urfti aftur a g a steikinni, ilminn lagi
altkrngum tjaldi, a var yndisleg tilhugsun a eiga
a bora svo vel efjaan mat, a kom vatn framm
munninn brnunum, svo kom maurinn me dsir
fullar af stum vxtum sem hann hvolfdi
skl, og var svo nnunikafnn yfr essum iimandi
krsum a hann snri athygli sinni fr systkinunum, og
sta Sllilja var alteinu orin grm vi Nonna litla
brur sinn taf v hva hann var heimskur og
leiinlegur, v saungstu ekki fyrir manninn, asninn
inn, rv g loai r me mr? sagi hn. En um
kvldi sat hn ein tundir vegg, og nagai hn sig
sjlf handarbkin yfr v a hafa ekki fari me a
sem hn kunni, hversvegna hafi hn til dmis ekki
fari me sguna af Mjallhvt, sem hn kunni hrumbil
alla utanbkar? a var einusinni um hvetur, hn
hafi veri komin fremsta hlunn a segja a. En
sannleikurinn var s, a henni hafi dotti hug a
hann gti misskili essa sgu. En hvernig sem v vk
vi, gat hn ekki htt a hugsa um a sem hn hafi
lti undir hfu leggjast a segja honum, og irast
ess. Hn sagi ekki neitt vi neinn, en horfi bara
ttina til tjaldsins, hvar glytti a vatnsbakkanum
rkkrinu, setti sr a fara ekki upp a htta fyren allir
vru sofnair. En sr hn ekki betur en maur gngi
mrina vestur dalinn, einsog hann stefni framm sveit.
a var hann.
egar lur a httatma Sumarhsum stefnir hann
vestryfr hls. Hvert getur maurinn veri a fara svona
seint? Hn hafi aldrei veitt v athygli fyr, en kanski fr

hann nga hverju kvldi n ess hn vissi. Hafi

hann ekki sagt a dalurinn vri fallegur? Hva hafi
hann tt vi? Ekki neitt? Sagi hann a bara a gamni
snu, og hn sem hafi veri viss um a honum vri
alvara. v, ef dalurinn var fallegur, hversvegna fr
hann vestryfr hls og komin ntt. a var ori
kalt.
au su hann ekki tvo daga, en hn heyri liann
skjta. Svo kom hann. a var lka a kvldi til, flki a
htta. Hn var svo heppin a vera ekki komin r
klukkunni sinni. a var eldur ppunni hans, hann
stakk hfinu uppum loftsgati myrkrinu og bau gott
kvld. Hann tk lsandi bauk uppr vasa snum og
kvenflki st nrpilsunum. Hann reykti mjg
sterkt, ilmandi tbaksreykurinn fylti lofti svipstundu.
Eg fer a fara, sagi hann.
Hva liggur ykkur essum sunnlngum, sagi
Bjartur. g hlt a vri bi hrland og arland fyrir
soleiis menn. Og ekki er r ofg mrin, Jagsmaur.
Ja a er n svona.
varst a gefa krkkunum fuglinn arna
dgunum, sagi Bjartur.
O a var ekkert, sagi gesturinn.
Nei, samsinti Bjartur, a var hallrismatur, einginn
pardmur v, a er einsog muharindunum.
Enda hefuru sjlfsagt hlfsolti arna mrinni,
manngreyi, einsog vi var a bast.
Nei, g hef ftna.
Ja vi hrna kunnum n betur vi kjarnafuna,
sagi Bjartur, vi viljum hafa a salt og srt. Meal
annarra ora, ert nttrlega strfrur byggngum,

svo er ml me vexti, g er nefnilega a hugsa um a

fara a byggja.
gat Fra gamla ekki leingur sr seti: Byggja
? greip hn framm. Ja a m ekki seinna vera a
ltir byggja r forstandi. Og helst mla a lka.
Bi innan og utan.
J hann var kveinn a byggja, en a var rlegra
a tala ekki miki svo essir vitar heyru, illa artair
sveitarmagar og dragbtar mannlfnu, en hva sem
v lur skalt vera velkominn hnga
landareignina framvegis, hvort heldur ntt ea degi.
Gesturinn akkai essa tilrifamiklu rausn og
sagist sjlfsagt mundu koma aftur ennan fallega
dal. Og Bjartur svarai einsog eirra fyrstu viru,
a fallegur, j a er n undir heyunum komi.
Svo byrjai gesturinn a kveja.
En br svo undarlega vi a gamla konan virtist
geyma eitthva hugskotsholinu, hn sem aldrei urfti
a segja neitt vi neinn, a var einsog hn tti svo
bgt inc a draga hina linu hnd sna r kvejandi
greip hans, a var dlti sem hn tlai a fara a
segja. Hva var a?
Var a sem mr heyrist hr dgunum, er
maurinn af Suurlandi?
J, ansai Bjartur htt, og tk maki af gesti snum.
Vst er maurinn af Suurlandi, a er margbi a
segja r a.
En gamla konan hafi kanski haldi a sr hefi
misheyrst, hn sagist vera orin soddan aumngi.
J, sagi Bjartur, a er fari a gnaga uppaf r.
Hann sr a maurinn.

Mig lngai til a spyrja manninn a v, ur en

hann fri, afv g r upprunnin af Suurlandi, hvort
ektir nokku
til hennar systur minnar, ea kynnir a hafa s hana
fyrir sunnan.
Nei, nei, kallai Bjartur, a er af og fr, hann hefur
ekki s hana.
iVsskotann veist , sagi Fra gamla.
En gesturinn vildi rannsaka mli og taldi ekki fyrir
a a synja a hann hefi s systur essarar gmlu
konu, ea hva heitir hn?
Hann lsti hana me vasalampa snum, og hn
reyndi a lta hann snum slju tinandi augum. Systir
hennar ht Oddrn.
Oddrn? Br hn Reykjavk?
Nei, hn bj ekki Reykjavk. Hn bj hvergi, hafi
aldrei bi, var leingi vinnukona Meallandinu, vi
erum aan runnar.
Uss, gall Bjartur vi, hva tli hann kannist vi etta
flk maurinn, etta er undirflk.
Sast egar g vissi, var hn vinnumensku hj
flki nlgt Vk Mrdal og l mjamarbroti. Hn lt
skrifa mr brf. g fkk a me pstinum. San
eru komin yfr rjtu r. Vi vorum tvr systur.
Uss, hn hltur a vera laungu dau, kallai Bjartur.
Svei, ansai Fra gamla og br vi skildinum. Ekki
rur gui og mnnum; sem betur fer.
En gesturinn afsakai kunnugleik sinn Oddrnu
essari me v, a hann hefi aldrei komi
Meallandi.
Ja hn er laungu farin r Meallandinu, sagi gamla
konan. En Suurlandi er hn samt.

Ja, sagi gesturinn. Einmitt a.

Seint er um lngan veg tinda a spyrja, sagi
gamla konan.
J, sagi gesturinn.
essvegna lngai mig til a bija ig a skila henni
kveju minni, ef skyldir rekast hana, og gera svo
vel og segja henni a mr li vel lof s gui, nema
hva g er orinn essi aumngi til slar og lkama,
einsog r sji. Og a g haf mist hann rarin
heitinn fyrir rettn rum; og a dreingirnir su laungu
komnir til Amrku. g er n hr til hsa hj dttur minni,
sem er gift.
Hann veit a, maurinn, kallai Bjartur.
Svo kvaddi gesturinn gmlu konuna aftur me
handabandi og lofai a flytja Oddrnu essi skilabo til
Suurlands. San kvaddi hann flld. Og hann kvaddi
stu Sllilju.
sta Sllilja, sagi hann. Og strauk henni um
vngann einsog etta vri barn. Fallegt nafn fallegum
dal, sagi hann. g er viss um g gleymi v aldrei.
Hn vakti og ba til gus n ess a ekkja gu, og
hugsai um a afturbak og fram a hann skyldi
aldrei tla a gleyma v. Aldrei. Hn hlakkai til nsta
sumars egar hann kmi aftur. Svo kom efnn. rv
hann tlai aldrei a gleyma v, hversvegna hafi
hann fari vestryfr hls fyrrakvld?
Um morguninn egar au komu ftur hafi hann
teki upp tjald sitt og var brott r dalnum. Regni var
mjg hrslagalegt dalnum, sumri halla, og a var
kominn essi niur regni einsog endanleg fallvtn
bakvi heiminn, a lagist einsog brjstngsli yfr
hreppinn, jafnt, jafnt, vfr alla ssluna, httlaust og n

stgandi, mtstilegt vdd og breidd. En ilmurinn af

tbaki hans var eftir bastofunni um hr, hn fann
hann egar hn kom heim a sja. En hann dofnai
egar leingra lei. Og a lokum var einginn ilmur
leingur.
86
BYGGNG
essi Jn hreppstjri tirausmri, hann hafi
laungum veri frgur maur af v a geta selt f ar
sem honum sndist, vi v veri sem honum sndist,
en smrri bndur voru rgskorair vi Bruna vegna
skuldanna. Hann var eini maurinn hrainu sem hafi
efni a hatast opinberlega vi Tlinus Jensen. Hann
keypti f af mnnum og rak a noruryfr heiar og
seldi a fyrir strupphir norur Vk, afv hann tti
hlut Vkurverslun. Svo lei og bei. En ar kom a
lokum a kaupflagsfaraldurinn stakk sr niur var og
var, og a var stofna kaupflag Vkinni, og etta
kaupflag var svo sterkt a Vkurverslunin slaist r
uppdrttarski, rttfyrir styrk Mrarhreppstjrans, sem
snir hva flg geta veri httuleg fyrir einstaklnginn
essum erfu tmum, hversu sterkur sem
einstaklngurinn kann a vera. N lgi beinast vi a
mynda sr a Jn Mri mundi snast me oddi og
eggju gegn slkum samtakaflgum ltilla bnda einsog
v sem hafi broti niur Vkurverslun. En hva
gerist? Hann sendir eftir syni snum, fulltranum, sur
land. Hann stofnar kaupflag Firinum samt nglf
Arnarsyni Jnssyni. Og etta kaupflag sameinar hann
ekki aeins skuldlausa bndur r nlgum sveitum, alt
nir rgustu kotnga, heldur lnai mnnum f me
vildarkjrum tilessa losa sig af skuldaklafanum hj

Bruna og gnga kaupflagi. Vi verum a standa

saman bndurnir, sagi hann. Hann sem alla t hafi
stai sr, n st hann alteinu saman. essir menn
kunna n lagi henni grunnu fleu. Ef slenska
bndastttin ekki a vera a ltilfjrlegum
ftaurkum kaupstaavaldsins, verum vi a gera
okkar rstafanir, fylkja okkur um okkar hagsmunaml.
Kaupflgin kaupa afurir bnda vi sannviri og selja
eim nausynjar vi lgmarksveri, a eru rauninni
ekki verslanir, heldur ggeraflg sem bndur eiga
sjlfr og nota til a gera sjlfum sr gott. Maur sem
leggur inn rjtu dilka getur feingi sextu krna
uppbt snu innleggi, ef vel rar heimsmarkainum.
rj til fjgur hundru dilka maur fr kanski sund
krnur uppbt. Allir hljta a sj hva etta eru
nausynleg flg bi fyrir ftka og rka. Einginn
stelur af neinum.
En me haustinu, kom sendibrf fr Bruna. Hann
tilkynti mnnum a hann vri nkominn r siglngu.
essari utanlandser hafi hann komist a alveg
srlega gum vrukaupum og gert verslunarsamnnga
vi tlandi sem trygu viskiftamnnum hans alveg
einst kjr framtinni; me fylgir verlisti. Hann
undirbau flag nglfs Arnarsonar allri vru, yfrbau
a allri framleislu. Aldrei hafi veri betra a versla
Firinum en etta haust. egar Tnglfur Arnarson
klappai mnnum xlina, klappai Tlinus Jensen
mnnum kinnina. egar Inglfur Arnarson sagi elsku
vinur vi menn, sagi Tlinus Jensen stin mn vi
menn. egar nglfur Arnarson famai menn a sr,
var a Tlinus Jensen sem kysti menn. Hi kristilega
hugarel viskiftum hafi yfrstigi ll sisamleg

takmrk. Einginn orai skuld. a var troi upp

menn drmtri kaupstaarvru einsog skt. Allir ttu a
vera ornir strbndur eftir tv r. Bjartur notai
tkifri og keypti bi timbur og jrn.
J, vildir byggja yfr ig tvlyft steinhs, sagi
Tlinus Jensen og famai hann. Og ef ig vantar
penngaln, hfum vi einhver r me a.
Byggng, sgu brnin Sumarhsum eftirvntngu
og tilhlkkun. au bollalgu sn milli hvort hsi tti
a vera tvlyft einsog Utirausmri, ea einlyft einsog
hj fjallknginum, aeins me gestastofu auk
bastofunnar. Byggngarefni hreif
mjg draumhneig eirra, en ef au dirfust a spyrja
Bjart var hann stuttur spuna, hann var ekki maur
sem talai um forrn sn fyrirfram, haldi i fram a
gera eitthva. Og svo hldu au fram a gera eitthva
og uppgtvuu myndun sinni na og na fullkomnun
hinu byga hsi. sta Sllilja hugsai sr strt eldhs
me marghlfari eldavl og slirum og rekkum undir
leirinn einsog Utirausmri; v auvita var alteinu
kominn ngur leir. Hn hlakkai til a fara heim og
sja sumrin. Sngglega er eldhshurinni loki upp,
og a kemur til hennar gestur etta fallega eldhs,
strri kpu, me tu tr og kippu af fugli og fski, hann
rttir henni hina gu hnd sna, sumir hafa svo gar
hendur, maur minnist eirra snu banadgri. Svo
hugsai hn me sr: En ef pabbi skyldi n byggja
stssstofu, hvar a taka myndirnar? Og sffann?
au voru a bera sustu votabandskaplana heim r
mrinni. Hn hafi bori a honum af mikilli atorku,
hann batt. Henni tti gaman a vinna nvist fur
sns egar einginn annar var vistaddur, ekkert

jafnaist vi lofsyri hans. Svo var sasti kapallinn

bundinn. au settust stu, vot og leirug. Hann tk
nef. Hn hvldi strar vinnulnar hendurnar blautri
keltu sr og horfi ftur sna, sem stu upp fyrir
skvrp vatni. Hn hafi htt enni, nei au voru ekki
r tt hans essi hu enni, hans enni voru lg og brei,
brnir hennar, bogmyndaar og dkkar, bentu til
annars kyns, smuleiis hi fna mjleikna niurandlit
me meitlari hkunni, formsterkri og bjgri, listrnu
framhaldi vngans. Og essi undna blrka nerivr
me annarlegan okka bjglnu sinni. En svo leit hn
hann, og hann s augu hennar. Hgra auga var
einkennilega skrt, a var ngt, nstum v slt, og
alveg frjlst. En vinstra auga, sem s ekkert beint, a
var altnnur sl, a var nnur j sem stefndi ara
tt, a geymdi spura hluti, brotasamar rr sem
takmarkast af sjlfri ngistinni, rr bundins manns
vinahndum, hi skjlga auga mur hennar sem d
n ess a f ml, ttaist og hvarf; sem hann giftist,
en aldrei fkk. Hn liafi veri ng einsog blmi. a
var einsog hann si gegnum tmana til fjarstaddra
daga. Og var alteinu reyttur, a haustai svip
hans einni sjnhendngu, ea rttara sagt andlit hans
rann saman vi vegu haustsins n litar og forms, maur
kannast ekki leingur vi sjlfan sig
Pabbi, sagi hn. g hlakka svo til egar byggir.
Og tk hn eftir andliti hans, essu andliti sem
hann sndi
aldrei andspnis deginum, sem einginn ekti n fkk
a sj, sem fkk ekki einusinni mli hinum dru
hrnghendum hans, andlit hans innra manns. etta
andlit hafi einginn s nema hn. Hrnghendur hans

voru svo drt kvenar a r gtu ekki last neitt

umtalsvert innihald; og annig var lf hans sjlft. Hana
lngai enn til a falla um hls honum og grafa andlit
sitt niur kvenum sta. Hann st upp og strauk
dttur sinni um kollinn me leirugri hendinni.
Einhverntma reisir pabbi strt hs fyrir lfsblmi sitt,
sagi hann. En ekki haust.
Nei, a var ekki haust.
haust lt hann sr ngja a koma sr upp rhsi
me jrnaki stainn fyrir gamla kofann sem hann
hafi hrfla upp lkjarbakkanum fyrir tu rum.
Fjsinu var breytt lambhs, en brinn niri
innrttaur fyrir kna og hestinn, lagur flr, brotnar
dyr annan hliarvegginn, svo hgt vri a stofna
fjshaug bakvi binn og fora mykjunni fr a fara
tum smu dyr og flki.
rttfyrir ll vonbrigi var etta mikill atburur.
Nir menn bnum, sveitarfrgir byggngameistarar,
sem hlu r klmbruhnaus, me streing milli laga,
svo rhsveggurinn fkk fskdlksvgindi; tlrur
smiur me tommustokk, blant og sg, hugarreiknng
augnarinu;
hressandi
heflspnalykt
blandin
dauninum af svai haustsins og regni; hvrt tal
matmlstmanum, ngandi skrotbak, skldskapur,
kaupmenn og kaupflg, skepnur og aftur skepnur,
frleikur r vikomandi stum, kunn oratiltki,
rifrildi, stt kaffi.
Kaupmenn hafa fr munat legi v lalagi a
kga bndur, kaupa drt en selja drt, stnga
mismuninum sig. a tti a liggja augum uppi a
kaupmaurinn er einn af hfuvinum bnda.
eir hafa n samt haldi lfnu mrgum erfu ri.

Ja, hva ni stin lngt? Hva urfti skuldin a vera

h til ess menn feingju ekki a taka t rgmlslku
gegnum sjlfa sig? a eru ng sporin ess manns
sem arf a taka t rgmlslku gegnum ara.
N hefur kaupflagi innleitt prsentur. N borgar
a prsentur umfram af innlegginu, ef salan er g.
Hvenr hefur sosum kaupmanninum dotti hug a
borga prsentur?
J, a var sosum eftir eim rausmrngum a fnna
upp
prsentur. En tli prsenturnar su ekki mestar
rassinum eim?
N eru eir lka a hugsa um a setja upp sparisj
Firinum, ar sem penngar manna geti gef af sr
rentur.
Rentur?
J, a eru nokkurskonar afkvmi sem penngarnir
gjta ef eir eru lagir sparisj. a er einhver
ruggur maur sem fr lna hj sparisjnum, og
borgar svo hann enn hrri rentur.
O, tli rausmrngum veri skotaskuld r v a
tapa v sem eir f l, bara ef eir sj sr hag v.
Bjartur var trr snum kaupmanni, hva sem hver
sagi, tri v statt og stugt a hann mundi fyr
vera efnaur af viskiftum vi hann en hreppstjrann,
sannfrur um a ll flg rausmrnga og framfarir
miuu a v einu a gefa eim bi renturnar og
prsenturnar. Honum hfu dotti hug tvr vsur:
Margur er skau og skortir brau, skrimtir nau me
drum, en betri er daui en afla au tirau Mrum.
Fyr skal krin falla dau, farga drum hrti, en meira
pri g rauu Rau Raus mrum ti.

En ofar llum kaupmnnum og kaupflgum er

draum hjartans, einkum haustin egar kvldar a
og sk heimsins eru full af undarlegum myndum. sta
Sllilja situr vi litla bargluggann og horfr . er
stjpa hennar nir hsinu a tala vi kna og gefa
henni og strjka hana og ba eftir a hn veri yrst,
en amma situr lt snu rmi rkkrinu me fngurinn
upp sr og fer me hrumbil eingan slm, essi
skiljanlega manneskja, sem eftir altsaman tti systur
Suurlandi. Og skna af himninum fjarlgar
heimslfur me mislitum hfum og strndum sem
breytast; undralnd, borgir. Uppr grnglrum sj rsa
dumbrauar hallir sem skkva me turnum snum, og
haf umhverfst og breytist frjsaman aldingar
umkrngdan srkennilegum fjllum me lifandi tindum,
sem hneigja sig hver til annars og fallast fama uns
eir liast sundur. Hn hafi aldrei seti annig vi
gluggann fyr. Og n samsamai hn myndanir snar
um hann vi hinar hverfulu myndir loftsins. Hann. essi
undursamlegu lnd me hfum og snekkjum, borgum
og aldingrum, sem lifu og hrrust himninum
tlendu litskri, a var alt ein orlaus hugsun um
hann,
ein
stareyndalaus
endurminnng,
einn
framtardraumur n jarar, n daga. Hann; hann;
hann. Hn heyrir kna sloka sig vatni niri, og stjpa
hennar talar um mannlf vi kna laungum laungum
fjarska, og nga stlkan heyrir hlutlaust umr eirra
ofanr skum snum, ar sem hn heima; ar sem
hn lnd me honum einsog vikivaka:
Riur, rur hofmann rauan skg, ar sem laufn vaxa
vium, voir blakta um sundi og alt er laust me
elskliuganum bundi.

Lifr, lifr hofmann leynib, eim gari einginn grtur,

ngri burtu hrundi og alt er laust me elskhuganum
bundi.
Eg hef fundi hofmann, hofmann eim grna skg,
aldingarinn ilfra
eitt sinn hef g fundi,
alt er laust me elskhuganum bundi.
a a tki aldrei enda; a a gti stai a
eilfu snum litskruga breytileik. Og annig sr hn
hina hlju tnlist skanna kvld eftir kvld.
37
EITT SMBLM
Glfrmi na rhsinu var mikil freistng, og
Bjartur setti me djarfasta mti, ekki sst ef ess var
gtt a n hafi hann k frum. Hann greip
feginshendi vi hverjum degi egar not uru a beit,
strkarnir stu yfr fnu mrinni. En tt Bjarti tti
vnt um f og hugsai ltlaust um f, feingi jafnvel or
fyrir a fara heldur vel me f, munai vinlega
mju a etta margumtalaa f lifi veturinn af, og
srstaklega vorin. a er alstaar sama sagan, a m
eingu muna vorin, svo er saukindin dau, svona
hefur etta veri sund r. essi saklausa skepna
hefur fr landnmst haft alveg srsta tilhneigngu
til a deya vorin.
Afturmti reifst flki me besta mti ennan
vetur, og konan lagist ekki misvetrarieguna sna,
fyrsta skifti mrg r, a fr ekki a bera v hn
vri ltt fyren komi var frammyfr migu. Hn var
a vsu einlgt veil fyrir brjsti, og r mgur bar,
slm eldunartki, vilngur reykur, r hstuu fr
v r byrjuu a kveikja upp og lngt framm dag,

svo tku r ara hstahrotu kvldin. N bttist vi

sterkur efur af kamykju og hrossavagi bnum, a
fr fyrir brjsti hsmurinni a vibttum
reyknum, og olli alskonar laungun. Hn hlt
uppteknum htti og hirti sjlf um kna, nema hva hn
fkk ekki a lta handa henni, var of djarftk essa
litlu tutuggu sem Bjartur mat meira a gefa
lmbunum og eirn m sem htti til a tast r. En hn
gaf henni og spai hj henni og vatnai henni og
mokai undan henni, kappkostai a hafa sem
rifalegast bsi hennar, v kr eru akkltar fyrir slkt,
klrai henni me gmlum ullarkambi, dvaldi laungum
bsnum hj henni og talai vi hana. Hn rtti henni
lka margan fskdlkinn, sem henni tkst a hnupla fr
tkinni n ess Bjartur vissi, jafnvel klpu r
braudeiginu. N bar a iulega vi a krin fkk
nglyndiskst og lngmurrai me vondaufum
lundartni, einsog aldrei mundi vora framar. vissi
konan a hjarta krinnar barist kva, a henni fanst
lf sitt tilgngslaust og snautt. gekk hn niur til
hennar um mijan dag, essi kona sem sjlf hafi ekki
of margar unasbtur, strauk henni um hes og krnu
og sagi a hi ga rnundi a lokum sigra mannlfnu,
uns krin var rleg n og fr a jrtra. En Blesi
gamli, sem virtist ekki framar tla a sleppa vi
ennan heimska og jrtrandi flagsskap, hann frsai
kaldranalega yfr byrsluna. Hinsvegar lru ll brnin
af murinni a f krleiksel til krinnar og bera
virngu fyrir henni vegna mjlkurinnar, sem eykur
glei slarinnar og btir samkomulag heimili. Bera
gamla fkk einnig mjlk og tkin fkk mjlk. En Bjartur
bragai ekki slkt glundur, sem tekur fr manni lyst og

eykur harlf, hann gaf bara skotulmbum snum

skrotbak soi mjlk.
J au feingu meira a segja roa kinnar og
heilbrigan skulsglampa augun, essi brn, sem
ur hfu ekki veri anna en kvef og sleni, ll
vsvitandi leti var horfn, au uru ekki framar vr vi
essa vanslu nennu n gleisnaua tmleik fyrir
brngsplunum, einsog holi vri uppembt af vathi og
vindi. sta SIIilja skildi betur en ur hina myrkari
stai
rmnaflokkum fur sns, lri af lionum a draga til
stafs sgler og tk framfrum hugarreiknngi. Og svo
roskaist hn rt essum eina vetri a fatalurfurnar
stu henni allar beini, a var a kringja r
handvegunum og auka num spgautum ermar og
sur, etta var orin stlka fmtnda ri, slki str,
me litarhtt, barm, skrtnar tilkennngar og
heilbrigan lasleika einstku sinnum, a var
meirasegja a bta breium bekk nean kjlinn
hennar vegna hnsins, sem st nirundan faldinum og
var ori sterkt og valt san fyrrasumar.
Og presturinn kom um veturinn og lt hana lesa, og
dist a hve vel hn las, hn hafi einnig kent elsta
brur snum a lesa; en hva hafi hn lrt
kristindmi? Hn hafi ekkert lrt kristindmi,
aeins einstku sinnum bei gu n ess a ekkja
hann. a m ekki svo til gnga, sagi presturinn, etta
varar vi lg: stlkan er komin fermngaraldur.
Ja g hef n ekki mikla tr essum ntma
kristindmi, sagi Bjartur. En s var tin vi ttum hr
gan prest. eir sem ektu sra Gumund sluga
munu minnast ess snildarmanns niean eim endist

lf. Hans kyn mun bera uppi hans nafn essari byg.
Um aldir alda.
essi ni prestur, iss, etta var einginn prestur,
sklltt nglngsdula, hva vissi hann um saufna.
a vantai ekki, hann vildi tala um f og lta einsog
hann vri nttraur fyrir a, s og var hann me
einhverjar kennngar r Bnaarriti Islands, n kom
hann me a a menn ttu a halda rbk og merkja
lmbin og skrifa nmer hvers lambs inn rbkina, svo
maur gti vita um hvert einstakt lamb a haustinu,
undan hvaa hrt og a vri, a vri
dauasynd mti fjrhagnum, sjlfum sr og snum a
setja minstu lmbin, af v a s svo lti frlag
eim, og lta annig lkustu tskrippin mynda
framtarstofninn, og svo framvegis.
Aldrei talai sra Gumundur slugi um f vi anna
flk, sagi Bjartur . Og hann hlt aldrei rbk, n
neina ara bk, utan sna hebreskubk. En hann var
strmenni hva vivkur f. a fullyrtu vinnumenn
hans a hann hefi ekt klaufafr sns fjr fr annarra
manna klaufafrum. Vi eignumst aldrei hans jafnngja
framar essum hreppi.
eir sttust a a sta Sllilja vri ltin ba eitt
r eftir Helga. En prestur taldi hjkvmilegt a au
fru bi framm sveit nsta vetur, uren teki yri
vi eim, til a lra nausynlegasta kristindm og
fleira sem lgskipa vri til slkrar
fermngar, landafri, drafri, sgu jarinnar.
Eftir a hyggja, sagiru landafri? Iau ektu alt
landi hr dalnum, hvert bar, hvem klett, din
mrinni, bugurnar lknum, a mundi aldrei henda
au a villast essari landareign hvaa veri sem

vri. Og egar t drafrina kemur, ektu au

hverja einustu kind bnum, au voru alin upp me
drum, eim var snt um skepnur. Og saga jarinnar,
hver var Grmur gir, sta mn? sta Sllilja, feimin:
a var vinur Gaunguhrlfs. Bjartur: a er rtt og.
Hvert fr hann svo eftira hann drapst? sta Sllilja,
blygunarfull, nir barminn: Til andskotans.
arna sru hvernig fr fyrir honum, sra Tedr
minn, sagi Bjartur og hl htt, og nokkru sar: Vertu
n sll og blessaur, sra Tedr minn, og lttu n ekki
fara illa fyrir r.
a bar til einusinni sem oftar, etta gerist skmmu
eftir migu, a Bjartur geingur nir mrina a skja
f sitt til hsngar. a hafi veri mmbuveur me
blotaljum framanaf degi, en uppstytta milli, jafnvel
sl. Dreingimir hfu skifst a standa yfr fnu.
tekur bndinn eftir v a ein rin, kllu Hetja, er
alblug um hausinn. Hann hlt fyrstu a brkast hefi
horn nni, en egar hann gtir nnar a, kemur Ijs
a kindin hefur hvorki meira n minna en veri
blmrku bum eyrum haganum. Hann furai
mjg essu, sem von var. Hann reifai gtilega um
blug eyrun og reyndi a komast a niurstu um
hverskonar undanfrngarmark etta vri, en kindin
var mjg soramrku, a var einhverskonar
stflumark, honum sndist a einna lielst lkjast
tvrifuu stf bi, jafnvel tvslt ru. etta var
voveiflegur fyrirburur fremur en beint slys, og hann
var mjg hugsi. Hann spuri nkvmlega um a
bnum, hvort nokkur hefi s til mannafera um
dalinn ennan dag, en allir tku vert fyrir a.
sagi Bjartur:

Ef svo er a einginn hefur veri hr fer, er

etta fyrsta skifti llum essum rum sem nokku
hefur komi fyrir hr dalnum, og sagi tindi af
mrkuninni.
Helgi svarar t ekju:
Mr sndist einhver ra t vatni einni hryjunni.
t vatni? Ertu vitlaus, barnskratti? Ea hvernig rei
hann litu?
a gat g ekki almennilega greint, sagi
dreingurinn. En ekki sndist mr a vera hestur.
Og hverjum var s sosum ekkur sexu sat, aulinn
inn?
a gat g ekki greint, v etta var hhryjunni,
sagi dreingurinn. En ekki sndist mr hann lkur
manni.
Hverju var hann lkur ?
v gat dreingurinn ekki lst, a var bara eitthvert
flykki sem valt sisona fram hryjunni og setti t
vatni.
Bjartur var ngum hugsunum. Allir voru ngum
hugsunum. Gamla konan muldrai sitt af hverju nir
prjnana sna, etta vissi eitthva gott, betra a g
a sr nna me vorinu. Ori hefur maur n var vi
sitt af hverju, bi fyr og sar hr b, og a vissi
maur sosum a skottan var ekki aldaua, en a
blmarka f r hjrinni um mijan dag.
Svo komu mildir dagar sem tku r flkinu allan hug
taf essu fyrirbrigi, vindi, vorleg rignng og tk
upp snj lglendi, dalurinn kom undan mrauur af
sinu, a grnkai veisum, sl lit tn, in marau,
sinn brotinn af vatninu, konan stendur dyrunum til a
fnna andvarann. Barhrafnarnir flognir burt.

Nonni litli tk leggina sna t hl. a var hann sem

einn daginn kom inn bastofuglf me au tindi a
a vri tsprnginn ffll barveggnum. tsprnginn
ffll. Fheyrur viburur afdal essum tma rs. ll
systkinin og mir eirra fru tundir barvegg til ess
a skoa ennan litla ffl, sem breiddi krnu sna svo
sll og djarfur mti vetrarslinni, essa ngu
vikvmu krnu. Eitt eilfar smblm. Leingi leingi
horfu au tilbeislukendri adun ennan na vin,
ennan forboa sumarsins sjlfu vetrarrkinu,
skrautlegan og stlegan. au snertu hann gulli
lotnngu me blgmunum, einsog traar manneskjur
sem f a snerta bein af heilgum anda hj pfanum til
a frelsast, a var einsog au vildu segja: ert ekki
einn, vi erum einnig til, vi erum einnig a reyna a
vera til. a var bjart yfr eim degi. TJggur vetrarins
allur horfnn einum degi. Heirkja dagsins n
endimarka slinni einsog hvelinu, a var einn af
hamngjudgum lfsins, og au mintust essa dags alla
sna vi. Svo heyrist til lunnar, og fyrsta lukvak ber
sr undarlegan hreim. a er senn feimnislegt og
akkltt kvak, andstutt einsog fyrsta heilsan eftir mikla
lfshttu; og samt rngi af kyrltum fgnui.
Og nga stlkan sem kunni ekki kristindminn, j alt
hafi lifa veturinn af sl hennar. Hafi hn eingu
kvii lngvirunum? J, hn hafi oft veri kvafull.
au hfu ll veri
kvafull. Nturnar voru mjg lngar. Og dagarnir, a
voru fVt- dagar. Maur lifr fyrir vori, og er einsog
maur tri okki a fyren a er komi. Einn ffll, eitt
lukvak, a var einsog alt vri a koma, alt sem
maur lifr fyrir uns maur deyr. Brum grnkar mrin

og ymur af lf einsog fyrra, torfgrafarlftin dillar sr

hyljunum kurteisi, einsog egar horft er ngar
stlkur. Og litli fossinn fjallinu rennur uppmti
slfarsvindinum. Og hann, hann, sem kemur utanr
fjarlginni ....
Svo kom lngi frjdagur, leingsti dagur rsins. au
hfu grun um a essum degi hefi einhver veri
krossfestur, gu ea jessptur, en au hfu a ru
leyti mjg ljsar hugmyndir um hvernig var fari a
krossfesta flk, v au hfu aldrei s kross og
aanafsur krossfcst flk, kru sig ekki nm a sj
a, spuru aldrei frekara t a, sveitin var full af
gmlum kjaftasgum. En ennan dag urfti hann
endilega a fara a frjsa og gnga upp, garri um
kvldi, korga loft. Um httuml var fari a slta r
honum fjk. Bjartur Sumarhsum var einnig dimmur
yfrlitum etta kvld, og um minttisbil smeygi hann
sr buxur og setti sig sk, fr ofan og gi til veurs.
var fari a hra. a var kominn skvarpssnjr. Um
morguninn var svirandi blindhr me brunagaddi.
Bjartur var s maur bnum sem sst hafi fagna
hinum undangeingna gviriskafla, teikn vorsins hfu
ekki haft nein blkandi hrif hann, hann tri hvorki
blmstur n fuglakvak. Sannleikurinn var s, a rtt
fyrir einmunati framtil essa var f hans ekki vel
geingi undan, heyin me versta mti eftir
urkasumari fyrra, jrin hafi freista hans a
beita meira en gu hf gegndi. En hafi s
stareynd kyrt hann meira en nokku anna, a aftur
og aftur var vart vi orm num, og a sem honum
fylgir, hryglu, slen, daunilla skotu. a var einsog f
ti sr ekki til gagns, nokkrar af num voru svo

fjrlausar a hann ugi um r, var farinn a rgera

a taka nokkrar eirra heim og mylgra r tu,
jafnvel mat. N var hann skollinn me pskahret, hver
veit hva leingi a stendur, og f ori tivant, komi
upp a kroppa nl veisunum, n tekur vi innistaa
n, afturhvarf til hraknngsins um fyrirsjanlegan tma.
a var eitt mesta aftakaveur. a var eitt eirra
srkennilegu vera egar saung fjallinu fyrir ofan
binn, lkt og trllin vru orin vitskert og hefu teki
fram hljfri sn, en tkin hmdi lfrandi loftskrinni
og ntrai um allan skrokkinn. Og pskamorgunninn
var einn af eim tiltlulega sjaldgfu morgnum sem
Hallbera gamla fr me veursslminn fr upphaf til
enda, mean brnin kru sig nir blunum einsog
sleginn her, ennan frnlega slm um storminn og
hinn a mann, sem st eim fyrir hugskotssjnum
sem leiinlegasta kvi heimsins: a kom ar ur
mann, af illum ndum hrakinn, lmur vitstola nakinn.
essi voveiflega sguhetja veursslmsins hlt fram
a vera eim hryllng draumi, laungu laungu eftira
veur btnuu, vi vnta tilhugsun hans gat eim oft
san horf ll glei af gum verurn, hann sleit sig
lausan endurminnngunrii einsog glpur egar minst
vari, jafnvel egar eim var fari a la vel.
Ur jrni og bndum bi brotist oft hafi s me grimd
og gnai, svo einginn ferast m um ann
almennngsstig, dvalist dkkum heium og daura
rnanna leium og lamdi sjlfan sig.
egar gamla konan ttist naubeyg a hafa yfr
ennan slm, var a merki ess a allir illir kraftar
jru og vru losnair r vijum. Hn hafi hann yfr
me eim undarlega essaheimslega htti sem

aeins samrmist frosinni gn ess hinsta, n er

aftkustundin a renna upp. Hn snri llum snum
skilnngarvitum burt fr heiminum, rri seinan framm
gri me hnttar hendumar samankrkaar
brjstinu, rddin einsog skrtt brotajrn sem er
sarga gegnum lifandi hold. Aldrei er veturinn mttugri
en slkum vordgum. orlausum kva slgu essi
skuldlausu hjrtu gagnvart eim grimdarflum sem
umkrngdu hinn litla sjlfsta b jarinnar. Mirin
leysti af sr skna og hjfrai sig nirundir sngina
aftur pskamorgun.
38
STRI
Fimm daga strhr, a var nsta trlegt hva
fnu gat kopa ekki leingri tma. Og me v a var
fanlegt til a
snerta theysmyglnginn, var ekki anna hs a
venda en til tuhrsins, sem hnga til hafi veri
knepra k og lmb. En hva mundi taan endast
leingi ef hn tti a fara ein allan bpennginn?
Klegginn var ekki yfr hlfan fam. Nttrlega var
umfram alt a hugsa um rnar. En hitt var lka alveg
tilgngslaust a tla sr a draga tuna af knni og
fara a rta hana vondu theyi, hn leit ekki vi v,
knurrai lundarlega yfr troinni jtu, a hrapai
henni nytin. Hn mundi vera laungu orin reisa um
a bil sem hgt vri a gera r fyrir krhgum,
kanski ekki fyren um jnsmessu, grillandi framt.
Hitt var hugsanlegt, a ef hretinu slotai og aftur rlai
jr, mtti treina lf num me essari
tutuggu. Stri um lfsbjrgina st annig milli
krinnar og nna, og v fleiri hrardagar sem bttust

vi, eim mun Ijsara var a hr hlaut anna a bera

siguror af hinu. Svona fylgir hrardgum vorsins mikil
alvara litlum b dali. a er eingin fura tt slin
veri snau a glei, vonin sm hjarta jarinnar, ltil
huggun andvku ntureli. Jafnvel fegurstu
minnngar missa sinn ljma einsog glampandi
silfurpenngur sem safnar spanskgrnu, v hann hefur
tnst. Brnin horfu fur sinn rsa ftur a morgni,
heillavnlegan og vansvefta; mur sna blgna af
gulum nturgrti.
Enn gekk hn niurtil krinnar a klra henni og
hughreysta hana. N fer hann brum a berja sig lin,
sagi konan, brum kemur aftur slskin fyrir okkur
kusu mna, og snjrinn inar, og mar fara aftur a
gnga mrinni, og vi kusa mn fum aftur nga tu.
Svo fer blessa grngresi a spretta, og Nonni litli
kemur me mmmu a sitja kusu uppme fjalli. Og
fuglamir. Fuglarnir? nei. ar kom a hana raut or,
mygla theyi l snert jtu krinnar, og hn hlt
fram a murra, a var eingin bt v fuglarnir
kynnu a sngja sumar, seinast strauk hn henni bara
egjandi. Saunglistin, a er eingin huggun henni fyrir
ann sem horfst augu vi dauann vorin. Hn
strauk henni ngist. Loksins byrjai krin a skra.
Svo slotai essu pskahreti einsog rum ljum. a
kom slskin. a grynkai tiltlulega fljtt snjnum
me hinum lnga slargngi. En a var framhaldandi
rsngur lofti me hrum nturfrostum. Bjartur rak
r snar enn mrina, en klfurinn var flnaur
broddinn ea dinn, veisurnar komu svartar undan
hjarninu. Margar af num voru ornar svo fjrrotnar a
a var takmrkum a r vru rkar, sumar vom

a alsekki. egar r fru yir baiikinn hfu r

fullu tr a komast upp bakkann hinumegin, hann
vri tplega hnhr, r komust kanski uppr me
frampartinn, en afturparturinn var eftir, r vgu salt
brninni. egar Bjartur lyfti eim uppr, lgust
r bakkann, og ef r voru lagstar anna bor
var erftt a f r til a sna nokkra vileitni. Hann
tk hornin eim og reyndi a reisa r, og r risu
hsta lagi upp framhnn, a er kalla a gnga
leggjarhfunum og hefur vigeingist me jinni
fr landnmst. egar r hfu geingi
leggjarhfunum dlitla stund ultu r taf aftur. Nir
mrinni settu r sig fastar rsunum. Ef r sukku
uppfyrir lagklaufr geru r ekki frekari tilraunir.
Hrafninn var aftur kominn mrina, hann sat um a
hggva r hol aftanvi malirnar, draga r eim
garnirnar kvikum, kroppa r eim augun. Einn daginn
uru rjr afvelta tnftinum, r hreyfu sig ekki
tkinni vri siga og arga krngum r, depluu
aeins ltilshttar augunum. tk Bjartur upp
sjlfskeinginn sinn. Hann strauk ullina fr kjlkunum
eim og dr um barkann eim, grf r.
Fjldinn af num var me ormi. Nokkrar tk Bjartur
fr og gaf eim inn b, en r drgu varla til sn str.
morgnana l ein ea fleiri afvelta ea dauar. Hann
skipai konunni a hnoa deig r rgmjli, sumar tku
vi, arar ekki. Rgmjlsfori heimilisins var smr, og
snfai stutt me essu lagi, tt flki sparai vi sig
braumat. kvldin reyndi hann a teygja rnar heim
til hsa me v a gnga afturbak me trtta
deigkku undan eim, vi annahvert spor leyfi
hann eim a narta kkuna, en a gekk mjg hgt,

v annig var ekki hgt a lnka nema eina og eina

senn, fyren vari voru r fallnar um sjlfar sig. Brnin
geru sitt til a hjlpa honum vi essa nu afer
fjrrekstri. J a er mikill munur a sj saukindina
sumrin, essa stoltu skepnu, pri afrttarins, drotnngu
heiarinnar, egar hn rigsar hnarreist til hla ea
bls stygg af leiti ea ggist sposk undan virunni,
samanburi vi essa hrygarmynd beitimrarinnar
vorin. Hann dr um barkann fleiri og fleiri.
Einguasur var talsverur hpur nna sem hlt
furanlega krftum og hafi sig a jtu. Fyrir essar
kindur bar nausyn til a gera sem mest, draga ekki vi
r tuhri mean nokknr la var til. Og klegginn
var me hverjum deginura rrari, krin me hverjum
deginum mjrri og nytlausari.
Dropinn hrkk hvergi nrri til handa heimilisflkinu
leingur, jafnvel tt tekinn hefi veri upp s siur, sem
a vsu var ekki 'ttt vorin, a bora einmlt. Menn
og skepnur sultu. En tk konan sig til og tlgai
sptu me hn endanum, og festi kgri um hninn
r grfu togbandi. Brnin horfu undrandi essa vl.
Hva etta a vera? a er flautayrill, sagi konan.
a var einusinni ftk kona. Og Jess kom til hennar
og kendi henni a ba til flautayril og hrra flautir til
a drgja mjlkurlggina. Finna br ksi essar litlu
streftur sem enn uru tutlaar r knni, hrri san
upp potti, og innan skams voru komnar flautir, r
voru svo fyrirferarmiklar a r tku t barma
pottinum eftir svolitla stund, einginn veit hve miki r
hefu vaxi enn ef konan hefi haldi fram a hrra,
og svo feingu brnin flautir og allir voru hrifnir af Jes.
segir konan eitt kvld:

Bjartur minn, verur a leita framm sveit eftir

tuhri til vibtar.
Hann var ekki margmll heimafyrir um essar
mundir, talai mest stuttum skipunum, einsog
formaur lfshska, n brst hann sngt vi, einsog
hann hefi fundi hnfsodd berum sr, og spyr:
g? Framm sveit. g tel ekki til skuldar hj neinum
framm sveit.
En elsku Bjartur minn, nytin er alveg hrokkin r knni,
og a er skp a sj svnginn henni, hvernig essi
blessaur aumngi horast niur fyrir augunum mr.
a varar mig ekkert um, sagi hann. Fg tla mr
ekki a skulda neinum framm sveit. Vi erum sjlfsttt
flk. Eg er ekki upp neinn kominn. g er frjls maur
mnu eigin landi.
Vi eigum henni Bkollu svo miki a akka, sagi
konan.
J a veit g, sagi hann. Og eigum henni lklega
meira a akka ur lkur. Ekki sst ef hn skyldi n
hafa af a drepa fyrir mr f mitt einsog a er sig til.
a vri n ekki nema sosum kapall af gri tu,
rba konan.
Einginn kraftur milli himins og jarar skal f mig til a
svkja f mitt fyrir eina k. g vann fyrir mnum
bstofni tjn r. a tk mig tlf r til vibtar a
borga upp jrina. Mitt f hefur gert mig sjlfstan
mann, og g mun aldrei beygja mig fyrir neinum. S
svvirng skal aldrei spvrjast um mig a g gngi fyrir
nokkurs manns dyr heybn vordegi. En beljan,
sem var svikin upp mig af hreppstjranum og
kvenflaginu til a taka matarlystina fr brnunum og

skann r heyunum fr fnu, fyrir hana geri g aldrei

nema eitt. Og a skal vera gert.
Bjartur, sagi konan hljmlaust og horfi hann
rsturluum augum utanr eim brandi fjarska sem
skilur tvr manneskjur, ef tlar a skera hana
Bkollu, mig fyrst.
39
DAUI VORIN
Sama artin, ekkert tlit fyrir bata, ljtt loftslag,
vindfrassi, haglsltngur. Hs lyktuu ll af megnri
skotupestinni, ormurinn gerist, hrygluhsti ttsnna
blandaist murri krinnar bnum, makarnir geingu
frammr vitum eirra, hngu einsog rarspottar
greftrinum snoppunni, morgnana lgu ein ea fleiri
ftumtronar forugri krnni, stundum me lfsmarki,
og hann drap r, dr r t torfplu og grf r,
urkai af hnfnum snum mosa, fr me ljtt. Tuttugu
og fmm fallnar, allar honum fddar, hann ekti hverja
um sig fr v hn var lamb, ekti ttir eirra, mynd
hverrar um sig st greypt vitund hans einsog
nkomins flaga, svipur og aukenni; baksn
minnnganna um r s hann margar linar rstir,
hann mundi r frskar og lagprar einsog r komu
af fjalli liaustdegi, hrugar af hnellnum dilkum, ea
egar r kruu lmb sn a vori, nfdd og
hjlparvana, grnum hvammi. Hver um sig hafi haft
sitt einkenni, sna skapger. Hann mundi hornalag
eirra allra, brskinn einni, rlana annarri, fskfnn
eirri riju, ein var mannhrdd einsog spjllu
heimasta, nnur hljp frenjulega veggi og setti t
fr vtn, rija lskrai me giljadrgum, og hann
hafi dregi um barkann eim, ormarnir eingdust t

blugan strjpann, lngun voru upptin einsog va

hr: Hrngja, Skella, Skessa, Kempa, Gla, Dfa, Drfn,
Hlfhyrna, Styggahvt, Spakagul, Kra, Da, Brska,
Gulsokka, Drotnng, Rk, Grta, Fla, Gf, Breihyrna,
Fjla, Morkola, Bjartleit, Krka, Arnhfa, essar
skepnur voru burarsto ifs hans og meginttur.
Tuttugu og fmm. Hver verur nst?
Moldargngar, ekkert vilit a sna f t dag, rjr
r dauadmdar morgun, Kpa, Laufa, Snra. Ekki
or sagt
bnum, bi a taka af kleggjanum a ofan og setja
stoir undir flluna, krn vill ekki standa upp. egar
lur daginn httir a stytta upp milli lja, a er
brostin ein hrin enn, myrkur litla barglugganum,
reyknum slr inn til vibtar vi svkjuna af
pestarskotunni nir hsinu, erftt a n andanum.
Og rum sta heiminum er aldingarur og hll.
Var verldin alveg bin a gleyma essum litla b
dalnum, st hann aleinn uppi og yfrgefnn me
snum kvafullu hjrtum, hetjusagnalaus, frgur
bkum? Nei, nei. a voru gestir hlainu, frsandi
hestar hrinni, jrnmlaglamur, kunnar raddir,
sngg hugardreifng samjppuum orlausum
kvanum, vnt ngja fyrir menn og hund.
Upp loftskrinni birtist fannbarin stlka, mikil yfrum sig
snum nrskornu reibuxum, velsl snum grblu
augum, fallega rj af veri, dustai af sr snjinn
nirum gati, hl me snum heilbrigu tnnum, og
blvai dlti, hahaha. Svipan hennar var drindi
essum hblum ar sem einginn hlutur innanstokks
mundi hafa fari tuttugu og fmm aura, Auur
Jnsdttir fr Mri. Seinna kom fylgdarmaur hennar

upp pallinn, einn af vinnumnnum hreppstjrans, hann

tlai me hana nir Fjr, hn tlai suur me
pstgufuskipinu morgun,
hamngjusamari
landsfjrng.
Blessu fraukan, hva hn er orin mikil krngum
sig, aldeilis er hn graflenda stin s arna, enda hefur
hn ekki veri lg yndisstokkinn, sagi Bjartur og
klappai henni hversklega mjamimar, drf i
hana sterkt kaffi me ngum sykri, hn er ekki uppalin
vi neitt vag, etta hjarta, sem ni mr ekki einusinni
upp mitt lr egar g gifti mig fyrra sinni.
Brnin ruu sr fylkngu glfnu og stru
hana adun, hva hn var str og rekin, hva hn
var velsl, hva hn blvai vel, hva hn tlai lngt,
og svo hafi lin dusta af sr til fulls og st hr
einsog roskafull frjmgnu jurt sem svignar undir
snum ntsprngnu blmum, komin a v a fella fr.
Nei, a var ekki vilit a leggja austurheiina
essu, etta var manndrpshr fyrir kvenflk, hr var
lin a lta fyrirberast uns upp stytti, og skimai eftir
sti, en breiumar jafnalaandi llum rmunum,
loks lt hn sig hafa a setjast blstokkinn
hjnarminu, vildi ekkert lta fyrir sr haia, vonai a
slotai fyrir kvldi, spuri af kurteisi um fnainn.
a var hr einhver fer gunni sem blmarkai
fyrir mr kind, sagi Bjartur. En hva er a hj v sem
g heyri r fremra.
J, a voru daufar frttir r fremra, stafesti
vinnumaurinn. Olafur Ystadal hafi mist um fjrutu,
rttfyrir margbrotin og treku vsindi, Einar Undirhl
yfr rjtu, en a hefur vonandi betri haga hinumegin,
rir Gilteigi geri ekki einusinni uppsktt hva hann

hafi mist, n hafi ngsta dttir hans lka tt barn

lausaleik (hreppstjradttirin: Af hverju giftast r ekki
mnnunum hreinlega?), en Bjartur sagi, a slkt f eir
sem slin ta, og hl, etta hlst af knum. r
enda v a ta r manni slina, helvtis gmarnir,
kviurinn eim er botnlaus einsog mijararhaf.
Afturmti fr alt mealveginn hj fjallknginum, og
tirausmri var gefnn matur, sagi vinnumaurinn,
en a var linja sumu einsog oft vorin, eir hfu
ori a draga um barkann kind og kind.
J, Bjartur kannaist vi a, a var gamall siur
tirausmri, hreppstjrann munai aldrei um einn
kepp slturtinni, bara a gngarnir fi sitt.
Hann vildi ekki stytta upp, stlkan fr a kyrrast,
hn fr aftur og aftur framm bardyr, moldin st
beint inn dyrnar, beint vitin henni, hrir eru aldrei
eins beittar og vorin. Hn blvai dlti leingi vel,
svo htti hn a blva og var hugsi, san yar hn
hjartveik, seinast ekki mnnum sinnandi, og hann
nglfur brir minn sem vonast eftir mr kvld, g er
viss' um hann heldur g haf ori ti, g skyldi n
missa af skipinu.
O hann slotar til ntt.
Gu minn gur, ef g skyldi n missa af skipinu.
Hann er a berja sig lin.
Jess minn almttugur hjlpi mr, ef g skyldi vera
af skipinu.
O a kemur anna skip.
En ef g skyldi n missa af essu skipi.
O a verur ekki alt bi syra fyrir v tefjist
um eina fer.

J en g ver a komast me essu skipi,

jagstagaist hn. g svo veri ti heiinni. g ver
a vera komin suur laugardag.
Hva st til?
Ekkert 'svar, rvntng. Hn sagist vera alveg a
kafna, neytti einskis. Samt var hn um nttina, allri
stkjunni, a var ekki anna hs a venda. Hn
afklddi sig ekki, en vafi um sig lendverinu af
hestinum snum og lagist fyrir tveimur kssum, tk
ekki ml a leggjast rmin, um nttina heyrist hn
andvarpa og stynja; aftur og aftur paufaist hn niur
stigann nttmyrkrinu, og t. Vantai hana nturgagn?
spuri Bjartur. Nei, hn var a g til veurs. Og kasta
upp. Hn var a vera komin suur fyrir laugardag.
a var lti sof bnum. Hva skyldi hn tla a
gera suur? Hvern skyldi hn tla a hitta? Hafi sta
Sllilja ekki einnig htt enni og bogadregnar brnir?
Hn var heldur ekki leingur mj, hn var lka ng stlka
full af laungun og rvntngu. Hans hs st eitt sr
skgi,
ekki
me
stlku
fyrir
framan
einsog
kkudiskinum, heldur eitt sr skgi einsog
veggalmanaki sem datt nirum loftsgati hittefyrra
og trst undir klaufrnar fnu. Hn hafi tt hann
fyrst, hann hafi veri gestur eirra landi, ekki hennar.
Gu minn, hva hn hafi ska sr allan vetur,
framm rauan daua vorsins, hn vakti einnig ntt og
skai sr eins heitt og nokkurntma fyr, heitara en
nokkurntma fyr. egar arir sitja eftir daua vorsins,
eru sumir a fara suur.
sta Sllilja vaknai snenma morguns eftir llinn
blund, vi skran lfsglaan hltur; a var upprof,
dttir hreppstjrans hamrigjusm og t einsog vargur

af nesti snu, n ess a missa af skipinu. A vsu sagi

fylgdarmaurinn a hann vri grugginn, en dttir
hreppstjrans hl og sagi a a geri andskotann
ekkert til, og var bin a f blvi n, fr tr bnnm
til gnga sinna og kallai utanaf hlainu
fylgdarmanninn me stuttu millibili, getum vi ekki
fari a komast. En hann var a drekka kaffi me
heimilisflkinu upp loftskrinni, maurinn, skrri eru
a hrpin og kllin.
Hn hefur fljtt vi, blessunin.
J, sagi fylgdarmaurinn strandi, a leynir sr
sosum ekki v frngurinn, kvenflkinu, um a bil
a tlar a fara a gifta sig.
Er a sem mr snist a hn s farin a reknast
upp ann kantinn? spuri Bjartur.
g hlt a mtti n sj minna grand mat snum,
sagi fylgdarmaurinn.
Einhver vnti g a ar haf geingi um gara, sagi
Bjartur.
Helduru a eir skjti ekki var en landinu hj r,
essir kaupflagsfullhugar a sunnan?
N var hann snrum kaupflagsins lka,
helvskur, sagi Bjartur. a l a.
Samt fylgdi hann gestum snum gtu.
a var klguveur, lklega honum meiri snjr. Fari
a altsaman andskotann. Geta krakkaskrattarnir ekki
fari a komast r blunum?
Hann dr fram tvo skurhnfa pokatraf og vafi
utanaf, lagi vi hli sr rmi, tk brni af hillu,
hrkti, brnsluhlji lsti sig dautt og lifandi.
Helgi, upp me ig strkur, g arf a hafa gagn af
r.

Dreingurinn
reis
upp
lundarlega,
lskrai
frammundan snginni, hisai uppum sig skothaldi
borginn, fr a leita a plggunum snum. Bjartur hlt
fram a brna. Hin brnin ggust uppundan
sngurklunum. Hann brndi enn um stund, sleit hr
r hfi sr og br eggina. vnst tk hann fram
ryga svfngarjm r ruslastokk, strauk af v
buxnasklminni sinni, hvatti a.
Ertu ekki kominn leppana enn, strkur?
Hva g a gera?
Hva tt a gera? tt a gera a sem g segi
r. Niur me ig.
Hann rak dreinginn undan sr niur stigann, og
konan horfi frnlegu augnari mann sinn, hvar
hann st loftskrinni me sna svejuna hvorri
hendi. essi ttaugaa kona, sem tri sigur hins
ga mannlfnu og hafi bi sr til flautayril
samkvmt kennngu Jes Krists, hlt hn kanski a hn
mundi nokkurs megna gegn eim bifanlega sigurvilja
sem sund r hefur veri undirstaan a frelsi
jarinnar og sjlfsti? slands sund r. Hn
kastai sr um hls manni snum, ar sem hann st
loftskrinni me sna svejuna hvorri hendi. a er
sama sem drepir mig, Gubjartur, sagi hn, g oli
ekki leingur a sj brnin hngra, og ntrai fr
hvirfli til ilja af grtinum. Eitt eilfar smblm me
titrandi tr. En hann geri rykk herarnar og hristi
hana af sr, og hn horfi eftir honum me enn
frnlegra augnari, hvar hann hvarf niur stigann.
TJm stund heyrust aeins orlaus handtk a nean,
hann losai reiptagl r spyru og geri ml, svo var
krin rekin

ftur hrumbil reisa, stunur og erfismunir, hann leysti

hana af bsnum, hn baulai mtlega tum opnar
bardyrnar.
eirri stund var llu loki fyrir Finnu Sumarhsum,
essari fmlugu saungelsku konu, sem hafi eignast
mrg brn fyrir sjlfsti jarinnar, en einkum
fyrir dauann. Hn var g. Hn tti vini me lfum. En
hjarta hennar hafi laungum barist kva. Mannlf?
a var einsog mannlf hnigi alt til sns upphafs
eirri stundu. Hn kiknai hnjliunum og hvarf til
Hallberu gmlu fullkominni gn, hn sldraist niur
einsog ltilfjrlegt duft hi visna skaut mur sinnar.
Hr lkur fyni hluta.
Barcelnu Kaupmannalifn, veturinn 193334.
(Eftir uppkasti fr 1932).

BARHELLUNNI
egar vorar daua, sumari lur hj jararfr, og
slin, slin? hva hugsar hn ; nu hausti; undir
vetur?
Og ef a kmi n lngur vetur, segir elsti bririnn,
etta gerist barhellunni, og er byrja a skyggja,
ef a kmi esskonar vetur sem heldur fram a
teygjast t og teygjast hrng aanfr, tmri
vitleysu, einsog hundur sem snst hrng afv maur
hefur teki lauslega rfuna honum, og svona heldur
etta fram a teygjast, t og lirng, fram fram,
altaf sama hrnginn, ngatil a getur ekki leingur
htt hvernig sem fari er a, hva ?
Og svarar sr sjlfur: getur ekkert framar gerst.

Yngsti bririnn: a getur ekki komi svo lngur

vetur. v ef a kmi svo lngur vetur, til dmis
hundra r, mundi g a minsta kosti fara upp
barfjalli.
Til hvers?
Til ess a vita hvort g s ekki lndin.
Hvaa lnd?
Lndin sem g talai um vi hana mmmu egar hn
var iifandi.
a eru eingin lnd.
a skulu vera lnd. g hef oft s vorin, fossinn
fkur stundum afturbak yfr fjalli.
Nttrlega ansar eldri bririnn ekki vlkri
rksemdaleislu, fjandsamlegri llu mannviti, r heimi
skanna, heldur byrjar aftur eftir litla stund ar sem fyr
var fr horf.
En ef a vri n svo laung jararfr, segir hann, svo
laung a ran prestsins hldi fram af sjlfu sr, til
dmis einsog
leki, e bara venjulegt vatnsrensli, svona smtt og
smtt, og tki aldrei enda. A hann segi hrumbil
hundra og fmtu amen hvert eftir ru. A hann
hldi fram a segja amen upp aftiir og aftur hundra
og fmtu r. Hva ?
Svo laung jararfr er ekki til. Flki mundi standa
upp og fara.
En lkkistan, aulinn inn? Stendur hn upp og fer?
Flki mundi taka lkkistuna me sr.
Ertu vitlaus, maur? Helduru a nokkur ori a taka
lkkistuna og fara me hana burt uren presturinn er
binn a segja amen seinasta sinn.

egar hn mamma var jru, htti presturinn

a tala endanum, sagi ngsti bririnn. egar
prestinn fer a lnga kaffi, httir hann af sjlfu
sr. Eg vissi altaf a hann mundi htta endanum.
Eldri bririnn frir sig enn nr hinum ngra, ar
sem eir sitja tveir saman barhellunni, leggur lfann
xlina honum einsog verndari, ert svo ltill
enn, Nonni minn, a er ekki von skiljir neitt.
Eg skil vst, segir Nonni litli og vill ekki ola
verndarhnd brurins xl sr, g skil alt sem
skilur, og meira.
Ja, segir hann rv skilur alt, hva er
jararfr?
ngsti bririnn hugsai sig um dlitla stund, v
hann tlai sr fastlega a svara rtt, svo hugsai
hann sig dlti meira um, n ess a fnna
fullngjandi svar, og loksins hugsai hann sig svo
miki um a hann gat ekki komi auga nokkurt
skynsamlegt svar vi essari einfldu spurnngu, og svo
var a eldri bririnn sem svarai henni sjlfur:
Jararfr er jararfr, bjninn inn, sagi hann. Og
Nonni litli var hlfhissa sjlfum sr a honum skyldi
ekki hafa dotti etta hug, einsog a l nrri.
San heldur eldri bririnn fram: Og hn endar aldrei
aanfr; flki fari burt; presturinn segi amen
allra-allraseinasta sinn; jafnvel fossinn renni
afturbak vfr fjalli, einsog segir hann haf gert
fyrravor, sem reyndar er ekki satt v fossinn getur ekki
runni yfr fjalli aldrei, aldrei endar hn aanfr.
Og veistu af hverju?
Eg ansa r ekki, bjninn inn.
a er af v a s daui stendur aldrei upp.

i, af hverju situru sona on mr. Geturu ekki lti

mig frii, og ngri bririnn fri sig um set.
Ertu hrddur?
NeL
Rkkri yfr barhellunni ngist og ngist;
frjsandi; dkkir blstrar vi sjnhrng, kanski hann fari
a gnga upp, amman von tngli.
Heyru Nonni minn, g a segja r nokku?
Nei, sagi litli dreingurinn, g vil ekki heyra a.
Ef vi stum hr barhellunni hundra r, kanski
hundra og fmtu r, og a vri byrja a skyggja
einsog nna, og pabbi vri altaf a gefa smu
kindunum sama heyi r sama litla kleggjanum og
Ef hann pabbi vri heima, er g viss um hann
mundi lemja ykkur fyrir sona kjafti, stainn yrir a
i eigi a halda fram a gera eitthva, a er
mibririnn Gvendur sem kemur einsog jfur nttu
inn hi dulvsa samtal.
En tt trlegt mtti virast, tk s brranna,
sem minna hafi skili, ykkjuna upp fyrir hinn, sem
meira hafi tala, og svarar mibrurnum egar sta:
Var nokkur a tala vi ig? + Og s elsti btir vi: a
er einginn svo vitlaus a tala vi ig. Gvendur brir
eirra, hann hafi aldrei skili slina, ar sem eir
deildu n aflts einrmi um vonir hennar og vonir.
Sundurlyndi um vonir slarinnar sameinai ba gegn
honum, sem aeins hugsai um a halda fram a gera
eitthva.
Hann pabbi veit n samt a g er meiri maur en i
bir saman.
Mmmu tti afturmti vnt um okkur.

r ferst, sem kom ekki einusinni tr auga egar

hn var jru; og hvorugum ykkar; svo a hn Gunsa
gamla Mri sagi meirasegja a a hefi veri
skmm a sj ykkur, og veri a jara hana mur
ykkar slugu, og gna allan tmann upp prestinn einsog
klfar, sagi hn.
Helduru a okkur detti hug a gera honum pabba
a til gar a skra? Hnei. Vi gefumst heldur ekki
upp, vi erum lka jmsvkngar. a ert sem skrar.
Vi blvum.
Rtt v a rifrildi er a komast ga lei, rekur
Asta Sllilja hfui framm bardyrnar og skimar t
rkkri til vegarins, um lei og hn urkar kjkulngar
hendur snar, vatnssa, pilsgopanum, strkar, sji
i ekkert til hans enn?
Hans hvers?
Hvern skyldi g sosum vera a meina, a vri synd
a segja a ykkur vantai gfurnar.
Helduru a hann s dauur, ea hva?
Svei. i megi skammast ykkar hvernig i hugsi
og tali um hann pabba.
Gvendur: J a er reianlegt eir vildu helst hann
vri dauur, svo eir yrftu ekki a halda fram a
gera eitthva, heldur gtu legi einsog hundar t
hlai og kjafta.
Nonni litli: O vi frum n tum allan heim egar
okkur snist, og skiljum ykkur eftir hr.
st Sllilja: blessair fari i tum allan heim og
v fyr v betra. a fundar ykkur einginn, etta
sagi hn afv hn ekti heiminn af eigin reynd, hvarf
san aftur inn binn.
Svo sitja eir einir eftir barhellunni einsog ur.

Hn skrai lka, sagi Helgi a lokum upphtt, egar

gnin var orin of laung.
Nonni: J, og skrar enn. Hn skrai fyrrakvld. Og
hn skrai aftur grkvldi. Aungvum dettur hug a
skra taf v sem sta Sllilja.
Veistu a Nonni a hn ekkert me a skra. Hn
var ekki einusinni skyld henni mmmu. Og ekki
heldur skyld neinum hr.
Nei, hn er ekki skyld neinum.
a sst lka best auganu henni, a er skakt.
J a er skakt.
Og hn ykist vera orin str og geta skipa
manni, af v a er fari a vaxa framan brjstinu
henni bumegin einsog kvenmanni, er hn alsekki
orin str og getur ekkert skipa manni, g s a
seinast grkvldi egar hn var a htta en varau
ig a hn heyri ekki til n, hn getur legi hleri og
lami mann egar minst varir.
Mr er alveg sama, a var lka henni a kenna a
mamma d, a var hn sem fkk kpu egar mamma
fkk aungva kpu, og hn fkk a fara inn b tvisvar
dag mean mamma var a standa veik.
Nonni, manstu egar hn mamma datt on fngi
henni mmu og gat ekki stai upp? Manstu hvernig
hn skalf um allan kroppinn?
Aftur ori litli dreingurinn ekki a svara.
S eldri: a var daginn sem hn Bkolla var skorin.
gn.
Nonni, hefuru teki eftir v a sumt flk er di
a lif? Hefuru ekki s a augunum sumu flki
sem kemur?

g s a strax. g ekki strax lfandi flk fr dauu

flki, a arf ekki anna en horfa mig, og g s a,
a arf ekki einusinni a horfa mig. ennan dag
egar hn mamma datt on fngi henni mmu,
d hn, hn var aldrei lifandi eftir a. Manstu ekki
hvernig hn horfi okkur um kvldi?
egiu Helgi, af hverju feru alveg on mig?
N er altsaman komi fram sem hn Fra gamla
sagi hittefyrra, hn vri vitlaus, kgun
mannanna, sagi hn, svona drepur hann ykkur ll. a
var elsti bririnn, sumir hafa feingi eirrar listar a
skilja hi rlgbundna hverju einu, skynjanir eirra
hneigjast allar a hinu dulda, jafnvel hinu duldasta,
meirasegja eim hrollvekjandi gmldum sem opnast
bakvi lf og heim en daulegum augum er annars
viyrmt af gui. Gagnvart slkum rkum st ngri
bririnn fknn og hjlparvana, hann sem tti sr sk,
skir. Helgi, g vildi ska a g vri orinn str, sagi
hann, v hann reyndi me skum snum, og skum
mur sinnar heitinnar sem hn hafi smt hann, a
vsa rkum rlaganna bug, og v sem er bakvi
rlgin. J a vri gaman a hafa vngi og geta
flogi yfr rlgin, einsog fuglarnir sem fljga yfr stru
girnguna tirausmri, j meirasegja yfr
talsmann, en hvernig sem hann fr a, var hann
einsog bpenngur, berfttur og vngjalaus, og eldri
brir hans var krngum hann einsog margtt
girng, einsog feiknarlegur gaddavr, hann gat teygt
rkkri yfr barhellunni t endanlegt amen, og a
stoai ekki neitt maur fri sig um set og settist
nsta stein vi barhelluna, a var bara enn
dauara amen

Heyru Helgi, sagi hann a lokum, v n hafi

honum dotti snjallri hug: Af hverju getum vi ekki
stroki? manst eftir tkustrknum Gili sem strauk
vor. Hann strauk. Hann strauk alla lei austr Vk.
Hann tti foreldra austr Vk, frddi eldri bririnn, og
au tku vi honum egar hann kom ofanaf fjallinu. En
vi; hver tekur vi okkur; hvar? Einginn. Hvergi.
Barhellan aftur, og myrkur kvldsins heldur enn
fram a dimma, einkum yfr ngra brurinn sem er
svo heppinn a eiga sr skir betra sni, og egar
hann getur ekki afbori etta leingur byrjar hann
nan leik.
egar hn mamma var ng var hn vel kunnug
msu hulduflki, a var heima hj henni Urarseli,
sagi hann. I fyrra egar vi vorum a sitja hana
Bkollu, hn mamma og g,
sagi lin mr fr v. Og hn fr ne kvi. Og
einusinni fyrir laungu laungu, a var egar g var ltill,
sagi hulduflki vi mmmu a egar g er orinn
str g a sngja ... kvi, hann ori ekki a
tra brur snum fyrir v a hann tti a sngja fyrir
allan heiminn, af tta vi a brir hans mundi taka of
hrjfum hndum essari feimnislegu tyllivon, v
fegurstu skir slarinnar eru einsog hennar dpsta sorg,
hann sagi aeins: g a sngja fyrir flki
rausmrarkirkju.
Veistu ekki a manni er sagt mislegt mean
maur er ltill. Og af hverju er manni sagt a? a er
af v maur er ltill. Hn sagi mr a sama, a er
hulduflk, sagi hn, a lifr bakvi veri og verin;
bakvi slskini, ru slskini. Bakvi dagana. Og svo
tti hn barn, og a d, og hn l leingi leingi veik, og

 hvert skifti sem hn andai heyri g hva hn

fann til, og g l stundum vakandi nturnar og
hlustai hana fnna til. kvldin fr g t, stundum
var fjk, a vissi einginn um a, en g kom vi hj
hverjum kletti innme allri hl og hvslai alla, og
bari af sumum eirra klakann svo eir ttu betra me
a heyra til mn, og g ba hvern einasta klett a hjlpa
henni einsog klettarnir hfu hjlpa manneskjunum
sgunum hennar, eitt kvld ba g meiren tu kletta, g
er viss um g hef bei rjtu kletta, v g hugsai
me mr a ef ekkert hulduflk vri essum kletti
vri a kanski hinum klettinum. Og g var viss um
a ef a vri til, mundi a hjlpa henni. Og kanski
okkur llum. ngatil hn d. Svo d hn. Segu mr
af hverju a hjlpai henni ekki, sem heldur
skiljir alt! J g veit getur ekki sagt mr a, g veit
g ver a segja r sjlfur af hverju a hjlpai henni
ekki. a er af v a a er ekki til. Ekki essum kletti
og ekki hinum klettinum, ekki neinum kletti. Hn
mamma sagi okkur a bara afv vi vorum svo litlir;
og af v hn var ekki ngu vond manneskja.
skrkvar v, sagi ngri bririnn sr, nstum
v me grtstaf kverkunum.
Og eftira g var orinn str, hlt hinn fram, gekk
g oft upp bastofu um mijan dag, og hn l veik, og
var g a hugsa um a spyrja hana a v hvort a
vri satt. Svo htti g vi a spyrja hana a v. v ef
a er satt, hjlpar hulduflki henni. Og okkur
llum. Og ef a er ekki satt, vil g
ekki a hn haldi a g s orinn str. Svo kom pabbi
og rak mig t.

 skrkvar v, skrkvar v, skrkvar v, pti

Nonni litli og lt jaarinn kreptum hnefanum dynja
brur snum sem reifanlegt snnunargagn um
tilveru annars og betra heims.
Nonni, manstu eftir veursslminum? spuri stri
brir fullkomlega rkheldur egar hinn var httur a
lemja; Nonni, g a segja r nokku?
Nei, sagi ngri bririnn, lof mr vera, a er skrti
a geta aldrei lti mann frii.
Hefuru teki eftir v, a egar eitthva kemur fyrir
segir hn amma vinlega j a veit g, ea hn
segir a er sosum ekki biti r nlinni, a var hr
slngur morgun. Henni er alveg sama hva kemur
fyrir. Henni ykir aldrei gaman og aldrei leiinlegt.
Manstu hva hn geri egar hn mamma var din og
hn Sla var bin a breia yfr lki? Hn kysti lki og
sagi: O ekki spyr g a v.
a er afv hn er brum hundra ra, sagi ngri
bririnn n herslu og einsog t blinn.
En ekki einusinni essu fkk hann a hafa rtt fyrir
sr, nei, sagi eldri bririnn, a er afv hn skilur
alt. Hn veit alt jru og . Manstu ekki eftir a
manninum veursslminum, hvernig hann fr drin?
S sem skilur hana mmu skilur alt.
Mamma fr aldrei me slm, sagi Nonni litli. Og
hann pabbi segir a a su aungvir jessar til.
a getur veri, sagi hinn, a eir su ekki til, en
maurinn veursslminum er til, og a er hann
Klumkilli og einginn annar, og a veit g sjlfur.
Hvurnin g veit a? Eg veit a af v g hef horft
hann sjlfur. Hvenr? Oft. Manstu fyrra, a var eitt
kvld tmnuum, og hann pabbi var a smala fnu

heirn? var ein kindin blmrku haganum. Eg

horfi a sjlfur hvernig hann kom tr sveipnum
hryjunni og gekk a einni kindinni og geri henni
eitthva, g vissi ekki hva a var, en a var etta.
a var hann.
Var a hann? spuri litli dreingurinn frnlega.
Og fyrravor egar kindurnar voru a drepast, var
a vegna ess a hann geri eim eitthva fyrst. Svo
drpust r. a er hann sem hefur veri drepinn sj
sinnum, og altaf hefur hann risi upp aftur og broti
binn, hann hefur broti binn sj sinnum, a veit ll
sveitin. g s hann hverjum degi.
skalt ekk sj neitt, sagi ngri drengurnn og
byrjai aftur a lemja brur sinn, etta sinn
hlfsklandi.
Og veistu af hverju g s hann, sagi hinn, greip um
lnlii Nonna litla og hlt eim fstum mean hann
hvslai inn andlit honum: a er af v g er lka
dauur. Nonni, lttu mig og sju mig, sju augun
mr, sr dauan mann.
Tvr samstar andstur, hinar eilfu andstur
mannsmynd; nu hausti, undir vetur; kvldsett;
landamri heims og heims urku t; nkveiktur mni
bakvi sk.
41
ROTTUGNGUlt
Jlafasta.
Bjartur er geinginn rhsin, innistaa og hjarn,
dauffngru bisar amman enn sem fyr vi vetrarins
trega eld, og brnin kra sig niur reyknum, sofandi
ea vakandi einsog fyrra og hittefyrra, og hlusta ea
hlusta ekki smlegt snarki hrsinu, og uren

amman hafi gert fyrstu rngurslausa tilraun a vekja

stu Sllilju, gerir Nonni litli enn rngurslausari tilraun
a festa hugann vi eitthva sem geti gerst a minsta
kosti einhverntma; einhvern htt; einhverjum sta;
og vonandi a einhverjum vistddum. fyrra lifu hr
allir skjli einnar lifandi jnngar, eins andardrttar
sem n er hrokkinn, einsog s flustreingur sem tala
er um kvum, eingin jnng framar sem elskar
okkur ll og gefur slunum lf og jafnvel hinum dauu
hlutum innan slarinnar: kkudiskurinn skgivaxni,
einnig hann er laungu brotinn.
Og svo ir fair eirra alteinu upp pallinn, og a
laungu uren eldurinn er farinn a loga, aanafsur
a vatni nlgist suu, vindur sr framm lofti og rfur
skurhnfa sna, vefur utanaf.
Ekki veit g nema enn eigi a fara a murka r
einhverju lf, segir amman.
Hann rak brnin ftur, me blikandi eggjrn
hendinni, a er best i komi me mr hsin og
sji vegsummerkin, svo i geti svara henni mmu
ykkar.
0 g held a urf einginn a undra sig v leingur
hr komi eitthva fyrir, sagi hn, ekki spyr g a
v.
unnskipaar rair garanum vetur. a er einsog
Olafur
Ystadal sagi: a sksta lifr, rusli fer, hann
huggai sig og ara me essari vsindakennngu, sem
jafnvel tlendngar hafa margteki fram dagblunum.
Og a voru lka vnar kindur, fallegt f, sem st vi
jtur Bjarts Sumarhsum vetur, og bndanum tti
eins vnt um r f sinni, ea vnna, en honum

hafi ur tt um hjrina alla. Hann hafi ekki ann

si a sta yfr v sem hann misti, sumir gera a, en
maurinn a glejast vi a sem hann ; ea rttara
sagt a sem hann eftir egar hann er binn a missa
a sem hann , svona hugsai Bjartur Sumarhsum.
Ormur er ekki a sem verst getur fyrir komi til dala,
heldur au duldu fl tilverunnar sem ekki er hgt a
halda skefjum jafnvel me gum heyfeing. a var
einsog kerlngin sagi, ekki biti r nlinni. N tku
dularflin vi.
Hann tlar morgun niur hlustigann rhsinu
og taka til morgungjfna, en hverju hefur veri
vla hr milli rimanna? A essum trlega sta
fnnur hann eina na sna daua, henni hefur veri
troi inn stigann, kula milli rimanna einsog druslu,
hryggurinn sundur og horninu krkt um stigakjlkann.
Hann uldi fyrir munni sr alt ilt sem honum datt hug
fljtu bragi, losai na r rimunum, Iagi hana t
skafl, kallai brnin. Hann st enn yfr dauri
kindinni, brnin stu lka, ll undrandi, hinni blleitu
skmu morgunsins, a var frost en ekki heiskrt, sumir
dagar virast einkennilega heimskir egar maur ltur
krngum sig, og geta ekki gef svar vi neinu, ar sem
arir dagar eru gfair og geta svara llu. Gvendur
hlt a kindin hefi tla a stelast hluna og fest
sig. Helgi svarai: Asni ertu. Nonni litli tk hndina
elsta brur snum og slepti henni aftur. Tennurnar
glmruu upp stu Sllilju. r kippir ekki kyni til
hennar mur innar slugu, sagi Bjartur, ekki hrylti
hana upp vi smvegis, einsog kerlngu kopp. En hn
sagist ekki vera hrdd, v a er Ijtt a vera
hrddur, henni var aeins kalt.

Skugginn af essum atburi grfi yfr bnum tvo

daga. a komu gestir framanr sveit, meinlausir
nafngreindir menn, en Bjartur var verra horninu og
sagi a a vri me hngandi hendi sem hann byi
slkum mnnum upp kaffi, eiginlega vri ekki rtt a
vera a hna soleiis menn a sr me kaffigjfum,
soleiis mnnum tti a gefa hland, eir vru
reianlega komnir taf glpamnnum, og einkum
og srlagi sauajfum, hollari fjandi hefi ekki rekist
hnga undan neinum mannherfum. Hva komi hefi
fyrir? Ef i haf tt a spyrja a v dreingir, segi
i a i haf ekki feingi a vita a. A ru leyti
lk alt lyndi. San hldu mennirnir heim.
En egar hann geingur lambhsi rija morgni,
rekur hann hfui drelli sem hngir ofanr rtinni.
Hanan, hugsai hann og tk n til a antigna. a var
eitt af vnstu lmbunum, me snru um hlsinn, og
hann skar a niur og athugai snri vandlega, og
kannaist ekki vi a r snu bi. Nei etta getur ekki
veri af mannavldum, hann gat ekki mynda sr
mannlega veru sem dytti hug s flmenska a heingja
saukind. Hann gi snjinn krngum hsi, en a var
harfenni og hrkl, eingin spor, og etta skyldi
endilega urfa a koma fyrir hann, Bjart Sumarhsum,
mann sem ekki einusinni tri slina, aukin heldur
andskotann, og aanafsur draug. En etta sinn lt
hann vel vi bnum, sagist hafa ori a taka
hnappinn af lambi sem hafi ml, einginn skyldi fnna
honum bilbug v trleysi hans drauga sem fr
upphaf hafi gtt hann meira siferisreki en ara
menn, allra sst brn hans sjlfs. En egar hann var
orinn einn, hldu fyrirburir sustu daga fram a

stra hug hans og hann horfi kindur snar grettur

og nldrai eitthva vi sjlfan sig, andskotinn, hugsai
hann upphtt hundra sinnum, og gat ekkert teki sr
fyrir hendur utan stokks n innan. Loksins segir hann
vi stu Sllilju, lju mr hreina utanyfrsokka, ran
mn, g tla a skreppa framm sveit. Framm sveit? J,
sagi hann, a er ekki rgrant um a a s
rottugngur fjrhsunum, hann btti essu vi til
skrngar, afsakandi, einsog maur sem hefur
krabbamein en afsakar sig me v a hann haf
ltilshttar innantkur.
Rottugngur, sagi sveitin undrandi, hvaan kemur
s rotta? tli a s ekki bara ms?
Hann hitti ngrannana, laf Ystadal og Einar
Undirhl, eir voru a sp og taka nef undir rkkur
einsog ttt er jlafstu, og Bjartur fkk einnig nef
og spi svolti. eir sgu a a gti ekki veri
rotta. Bjartur svarai v til a snum augum vri ltill
munur rottu og ms. Einar sagi a a er nttrlega
ekki strt a marka hva g segi, samt hlt hann a
rotta hefi hngatil veri litin rotta og ms ms, og
mean g man, hann hafi leingi tla a afhenda
Bjarti nokkur vers sem hann hafi gert haust eftira
fr a hgjast um uppr heynnum, rv g orti eftir
fyrri konu na, sagi hann, kunni
g betur vi a yrkja eftir seinni lka, a voru rniklar
gtisog snildarkonur bar, j undarlegir eru vegir
drottins. Afturmti sagi lafur, a ef a vri ms og
ef hn legist f, vri a gamalla manna ml og
aulprfu reynsluvsindi, au hefu kanski ekki
komist blin, ekki enn, a ef hn fri til a mynda
herkambinn, a taka hana lfa sr og nudda

henni uppr srinu, annig a innflin kreistist t og

klessist sri, a ku gra.
g kri mig andskotann um slma, hvorki eftir lifandi
n daua, a hlt g vissir fyrir laungu, ekki voru
ortir slmar um jmsvknga og fllu eir vi gan
orstr, og ekki man g betur en Grettis haf veri hefnt
alla lei sur Miklagari n slmakveskapar, enda var
hann talinn mestur maur Islandi, og a tvr
konuskjtur gngi fyrir tternisstapa, g s ekki til
hvers a vera a yrkja gusor um slkt, mr hefur
vinlega leist gusor og yfrleitt alt andlegt. En ef
annarhvor ykkar vildi selja mr fressktt, mundi g
lta a sem kunnngjabrag, og m vera grimmur.
Hann kom heim um kvldi me fressktt poka og
hvolfr r essu loftskrinni, og hva er etta, sgu
brnin, og a er kttur, sagi hann, og a var ngja
um kvldi, mean sagan fr einsog verabrigi um
hreppinn og allir sgu: rottan Sumarhsum. arna
stendur fressktturinn loftskrinni grbrndttur og
tortrygginn og ltur varkrlega krngum sig, strum
tglentum sjldrum, stgur rj ftur og mjlmar
fullkominni eymd, n ess a missa kjarkinn;
ktturinn gefur fr sr a eymdarlegasta hlj
slandi, og kann einginn sgu af v a kttur haf
gefst upp, kettir gefast ekki upp,; bara passa a tkin
og hann fari ekki saman, sagi Bjartur. Utundir vegg fr
hann a hugsa um a, hvort hann mundi ekki vera
orinn vitlaus a hafa komi me ktt.
J a var kttur bnum. Hann sat stundum
loftskrinni daginn og lagi spentur hlustir vi stu
li tkarinnar a nean, v tkin var mjg st afv a
var kominn lcttur. a risu henni hrin ef hn vissi af

honum nndinni, og hn byrjai a la. Kmi hn

upp lofti skaust kisi upp gluggaboruna vi endann
rmi mmunnar, a var rtt hann komst fyrir
syllunni, horfi gaumgflega tkina um stund, san
drgust sjldrin saman, svo lygndust augun aftur
heimspeki. egar tkin var farin hoppai kisi nir rm
gmlu konunnar, voi sr vandlega og lagist til
svefns me snjldri versyfr
afturloppurnar. Gamla konan kallai hann aldrei anna
en kattarafmnina og kattarsneypuna, en samt kunni
hann best vi sig hj henni, v hann mat ekki orbrag
heldur innrti, hn sst aldrei gera kvikindi mein; a
er merkilegt hva kettir hnast a gmlu flki, eir
kunna
nefnilega
a
meta
hfukost
ellinnar,
uppfnnngaleysi, og a ryggi sem v er samfara,
ea skildu au kanski hi gra hvort ru, a sem
liggur bakvi kristindminn og slina?
42
VINSTR VNGI
Hvernig tkst svo essari kattarsneypu a koma veg
fyrir frekari hamngju hinum afskekta b dalnum?
vkulokin lagi Bjartur af sta me hann undir
hendinni t hs; en rttfyrir a bar hann ekki fult
traust til kattarins; hann fr ekki a sofa og sat leingur
frammeftir en hann var vanur, og var a dtla eitthva
hndunum laungu eftira krakkarnir og kerlngin hfu
komi sr upp. Seinust httinn var sta Sllilja. Hn
var eitthva a dta sig utarvi masknu frammeftir
llu; egar hn var bin a vo r plggum og gera vi
au, hn sjlfa sig og geri vi sig; hn var komin
hrgreiualdurinn. Stundum hitai hn sr vatn og
sr fturna og uppfyrir hn, og hlsinn, og svolti

nirbaki; ogbrjsti; og hann gat ekki veri a banna

henni a, a kemur upp essi vatnsnttra
kvenkyninu srstkum aldri og stendur nokkur r,
a er skan, a er blmi, hvernig sgur grasi
ekki til sn dggina mean a er a vaxa; svo htta
r a vo sr eftir nokkur r, egar r fara a eiga
brnin. Hann slkti ljsinu framm hj sr, lagist
ofan rminu og geispai me lfana undir
hnakkanum, n ess honum vri svefn hug. Hn
hlt fram a vo sr og greia vi kolugltu
klukkunni sinni fyrir framan spegilbrot, hn tti
hlrunum taf xlunum og sr um herarnar og
holhndinni, greyi, etta var ori svo fullori, a
getur ekki a v gert. Afturmti vissi hn vel a hann
horfi hana, og hn hefi vegi sr miklu betur ef
hann hefi ekki horft hana, ef hn vgi sr betur
svo hann si, a vri ljtt. a var einkennilegt hva
hana lngai til a sannfra hann um a henni dytti
ekki hug neitt ljtt, ekkert sem ekki vri rtt; og
hversvegna? a var vegna ess a hn hafi rst sr
uppa honum t heiminum egar hn var ltil, og hn
gat aldrei gleymt v, oft egar hn hugsai um a
var hn rj, einkum uren stjpmir hennar d, en
san, nstum hvert skifti sem hn hugsai um a,
var hn hrdd, undarlegt hva laungu linar villur
fr skilnngssljum dgum bernskunnar halda fram a
skja hugann, var a raun og veru ekki neitt
sem hafi gerst, hn hafi bara veri hrdd t
heiminum svona ltil og hann hafi hrundi henni fr
sr og fari burt. Og hr fr ekki hj v a ttinn kmi
upp lkama hennar, krngum hjarta, ttinn vi etta
sem hn vissi ekki hva var, essi beygur af hinu

skiljanlega leyndist valt lkama hennar, og egar

hn fr a hugsa um etta blossai hann upp, og
aldrei einsog egar hn hafi sett sr a hugsa ekki
um a, stundum fylgdi hann henni inn draumana og
tk sig myndir af Ijtum kvikindum og draugum ea
vondum mnnum ea klettaeinstigum ar sem hn gat
aungva lei fundi leingur, hvorki fram n aftur, en
einkum ldngis skiljanlegum hreinindum sem hn
tti a bera burt, en jukust og jukust v meira sem hn
bar. Hversvegna hafi a veri ljtt, hversvegna hafi
a ekki veri rtt, hn meinti ekki neitt ilt, hn hafi
bara ekki geta a sr gert, henni hafi lii svo illa,
annig upp aftur og aftur, og san: nei aldrei skyldi hn
fara r essari klukku svo nokkur lifandi maur si, sst
hann.
Og hann horfr vnga hennar skmu kolunnar og
hefur a vsu ekki grun um a sem strir sl hennar,
en samt, hann sr a er vinstri vnginn, hennar vinstri
sl, essi gamalnga hrelda sl sem er sund
sinnum eldri en stlkan sjlf, annarrar aldar sl me
skkku grlyndu augnari, brotasmum rm, og
drttum sem minna svardaga og heift, og hin undna
nerivr, sem er svo okkark lnunni hgramegin fr,
hrmegin er hn einsog gretta, a er frleitt a etta
geti veri fmtn vetra barn, a er einsog liggi essu
eitthvert fllkomi tap, jafnvel sjnleysi, og samt
einhverri hatursfullri stt vi sinn eigin heim, n krfu
til annars betra, gtt eim blmi sem skynjar allar
heillir og olir a
Heyru greyi mitt, segir hann, og hugsar me sr:
g er ekki orinn vitlaus? En stlkan hrekkur vi og
dregur sem skyndilegast hlrabndin klukkunni upp

xlina aftur, horfr hann ttaslegin, me hjartslttinn

augunum, og grpur andann lofti, hva hafi hn gert?
En hann lngai bara a bija hana a sna sr vi
stinu, hann kunni betur vi a sj s hgri hliina
flki, hann hafi sagt svipa vi hana mur hennar
egar hann var a draga sig eftir henni, a var uren
essi saga hefst, hgri hliin ran mn, ert eitthva
svo umskiftngsleg vinstri vngann, a er altaf a
gerast, sisonaj. Og lttu r ekki vera kalt af essu
vatnssulli, a er holt a sulla miki vatni nema
nausyn beri til, ran mn, g hef aldrei sulla vatni.
Og fela eldinn fyrir hana mmu na til morguns, a
geingur ori soddan stri fyrir henni a kveikja upp,
etta er ori svo fari.
Nokkru sar rs hann upp og geingur t.
Hann leit nkvmlega eftir hsunum hvort alt vri
me kyrrum kjrum. Alt me kyrrum kjrum. a glytti
grnar glyrnurnar kettinum annahvort inst
garanum ea upp vegglgjunni, annars fyrirlitu eir
hvor annan, v Bjartur var hundamaur. egar hann
kom inn aftur var hn httu, ja aumnginn, bara hn
hli n vel a sr. rtt fyrir kttinn var hann ekki
ruggari en svo, a hann fr ftur tvisvar nttu,
stundum risvar, gekk hsin og sptti allar ttir;
stjrnubjartur himinn, tkin gelti upp lofti. A ru
leyti virtist sof einsog venjulega, dreymt einsog
venjulega, stundum upp tvr krnur silfri, stundum
aeins upp fmtu aura; stundum haf sjlft, stundum
aeins litla vatni sem grillir einum sta.
43
SAMTAL VI RI FL

Hann geri lag uppr miri jlafstu, mylgrngur dag

eftir dag, annars ekki neitt, ekki spor snjnum,
lognsnjr, hi skrasta og sagnafsta af llu sem
hngur r loftinu, maur horfr t drfuna blindni, a
er einsog maur s ekki leingur til. Gott mean ekkert
gerist,
sagi
Bjartur.
Sumir
kvarta
undan
tilbreytngaleysi, a er nglngsmerki, skynsamt flk
hefur illan bifur tindum. Afturmti er fum
skepnum gef a ola tilbreytngaleysi svo mjg sem
fressinu. Mean fnnin vex gluggatttinni og byrgir
runa einsog blleitur samkembngur, lygnir hann
bara aftur glyrnunum fyndnum viruleik og grlyndum
mjkleik. San httir a snja. Hann birtir upp, bls
skafla, harnanda frost, kyljugaddur. En vetur voru
ng hey, vetur urfti ekki a ttast neinar nttrlegar
orsakir. Voru meiri dularfl? Ekki I bili. S skortur
ryggi sem hafi sent
bndann framm sveit eftir ketti, virtist mundu la fr
aftur. Hann strauk kvikindinu fr snjldri aftur stri,
ekki nema einusinni og skyndi, og sagi: passa a tkin
og ktturinn egni ekki hvort anna upp. Samt skildi
hann ekki v sjlfur egar hann fr a hugsa um a,
hvernig honum hefi geta hugkvmst a einfaldur
fresskttur tti sakarafl vi hi yfrnttrlega. Hva um
a var hann httur a vakna nturnar til a gta
fjrhsin.
En dularfl tilverunnar voru alsekki af baki dottin,
rttfyrir fress. au hfu aeins veri a ba eftir
frosti, afv eim lkar ekki a skilja eftir sig spor
snjnum. Einusinni sem oftar opnar Bjartur rhsi sitt
snemma morguns, kveikir kolunni og litast um: a
var einhver trlegasta sjn sem hann hafi s, tu af

num lgu dauar ea fjrbrotunum, mist glfnu

ea garanum. a hefur veri murka r eim lf
frnlegasta htt, hlfdregi um barkann sumum,
rygair naglar kaf hfinu rum, enn arar
rotaar me barefli, a er erftt a segja nokkrum
manni fr slku, enda var Gubjartur Jnsson aldrei
margmll um essa atburi vi menn, hvorki fyr n
sar. Honum fll allur ketill eld. Hann reif af sr
pottloki og klrai sr hfinu me bum hndurn
eins fast og hann gat, san reif hann skrokk af skrokk,
rannsakai verkana og slgai eim sem voru
fjrbrotunum. En svo gat hann heldur ekki stilt skap sitt
leingur. Hann snrist hli, bari saman hnefunum,
hrkti og ragnai allar ttir. Hann skorai fjandann
Klumkilla hlm samt frillu hans Guvru, og bau
eim me heinglegu og kristilegu orbragi a berjast
vi sig, bum senn, hann haslai eim vll balanum
hr fyrir framan fjrhsi, hva tti maurinn a
gera, hva tti hann a segja? Hann skorai dularfl
tilverunnar ll senn a sna af sr mannd og koma
fram opinberlega, sagi a n gtu au ekki lti sr
sma a fela sig bakvi tilveruna leingur ef au vildu
halda nokkrum agnarrmul af mannori snu. a er
hgast a vera fantur og illmenni egar allir sofa, sagi
hann, og skk hnefana framan gaddfrena nttruna
og upp himininn, og seinast tti hann eingin or ngu
sterk, heldur hrein, tkin hrein einnig, a var fullkomi
gulast; og ekkert dugi, blleitt tri austrinu dauft
og sljtt. datt honum hug hvort a mundi ekki
vera raung afer a blva vi forynjur, datt hug forn
saga um pka sem roskaist af slku, en hva tti
maurinn a segja? Slmar, hugsai hann, tti hann

kanski a bija Hallberu gmlu a staulast hnga og

fara me slm? Ea skja prestinn og lta hann lesa
upp jesnfn hebresku? Ekki svo a skilja a hann,
Bjartur Sumarhsum, tryi gufri, sjlfstar
manneskjur urfa ekki kristindm, hann treysti sr
hvaa draug sem var, og hafi ekki kent myrkflni um
dagana, aukheldur meir. Afturmti voru um a fornar
sgur a draugar tru gufri og jesnfn
framborin fornfrgum tngumlum, og uru a lta
fyrir slku, tt hins vri ltil von a lrdmur sra
Tedrs, sklltts nglngsins, mtti sn mikils mti
fjndum, sem harvtugir fornprestar, gallharir
srngum, hfu margsignt rngurslaust jr niur.
S eini maur hr sveit sem nokkrusinni hafi haft fult
vald bi yfr gudmnum og saufnai, hann var n
laungu liinn.
En mean brnin stu t rhsskafli, og horfu
gul^ hvernig hann lagi hausana af dauum num
upp fjrhskampinn einn eftir annan, er a Nonni
litli sem rfur gnina a lokum.
Pabbi, segir hann, hann Helgi brir sr oft
einhvern hr krngum binn.
Bjartur rttir r sr og spyr me blugan hnfnn:
Hva?
Ekki neitt, svarai Helgi. Hann lgur v.
Lg g? Manstu ekki leingur hva sagir haust
eitt kvld a pabbi var nera, og vi stum
barhellunni og vorum a tala ura fossinn?
Bjartur gekk a elsta syni snum me hnfnn og
krafist me mjkum orum nnari fregna af snum
hans. En dreingurinn sagist ekki sj neitt. tk
Bjartur xlina honum og hristi hann, og sagi a

hann skyldi hafa verra af, og dreingurinn var hrddur,

og viurkendi a hann si einhvern strk, ea
hlfgeran kall, og stundum er hann me grar
hrflttur einsog kellng
Hvar sru hann?
Hann er stundum hlaupum milli hss og bar, g
hef hvaeftiranna reynt a elta hann.
Af hverju hefuru ekki sagt a fyr?
g vissi a a mundi einginn tra mr.
Ilvert fr hann?
Hann hljp.
N gekk Bjartur enn son sinn og krafist
nkvmari lsnga
essum kunna hlaupara, en svr piltsins uru
vofeldari, stundum var strkurinn me skegg,
stundum me flttur, seinast var hann kominn pils
Pils, spuri Bjartur, hverskonar pils?
a var rautt pils. Og eitthva um hlsinn.
Um hlsinn, hva er hann me um hlsinn?
g veit sosum ekki hverju a er lkast, mr snist
a einna lkast prestakraga.
Er hann me prestakraga, helvtis bjninn inn, sagi
Bjartur og a auk hann, og gaf syninum utanundir
svo hann riai vi hggi, arna eru sguskin.
Yfrnttrlegir
atburir
eru
fyrir

sk
vikunnanlegastir, a eir raska eirri ekkngu
heiminum sem er grundvllur manneskjunnar, og skilja
slina eftir lausu lofti, ar sem hn ekki heima.
Maur orir ekki framar a lykta, ekki einusinni af
heilbrigri skynsemi, v allar markalnur, jafnvel milli
andstna, hafa rilast. Daui er ekki leingur daui n
lf lf, einsog Einar Undirhl mundi telja, hann sem

greinir hlutina msa stai, einsog egar maur

sortrar spil hendi sr, arna brjtast alteinu
dularfl tilverunnar inn mannlegan skynheim og hleypa
llu flot, einsog sslgja sem fer flot
haustrignngum. Sumir lta a hi yfrnttrlega staf
af v a drottinn s gfari en mennirnir, og vilji sna
eim framm a svo s. Hva heldur Bjartur
Sumarhsum? tti hann a lta hulda krafta standa
upp hrinu sr? Ea tti hann a fara til manna og
leita ra? Ea blva einrmi og ba nga til verur
r rum heimi vru bnar a kla llu fnu og brjta
binn einsog ri 1750?
Hann haskai sr ekki a lta inn, stilt veur, hann
rlti vestr landi og talai vi sjlfan sig, og var a
skattyrast vi ri fl, og tekur kanski ekki eftir hvert
hann er a fara, og svo er alteinu ori ftinn, hann
er kominn alla lei vestr hls, kanski hann haf tla
a hitta Einar Undirhl og ? Ntt gulltngl speglast
rkmannlega hjarninu, rkkri blnar og blnar,
mrgum ykir dagurinn fegurstur um a er byrjar a
rkkva. Og hr stendur hi grtta leii draugsins
kyrltu vetrarlandslaginu, efst hlsinum, yfr gilbarmi,
me skugga rumegin og birtu hinumegin af
tnglsljsi milli dags og kvlds, sakleysi sem nlgast
yndisokka, nstum tiginni r. En Bjartur var ekki a
sama skapi yndislegur, heldur greikkai spori sasta
splnum, lkt og illur tarfur sem nlgast gfusaman
mann, rinn a hafa hann undir. Samtsemur rst
hann ekki egar dysina, heldur losai um smstein
urinni og hlt honum fyrir aftan bak. Svo arna liggi
i, sagi hann og horfi me frosinni heift augunum

hvar au lgu. Svo stappai hann niur ftinum

framan au. En au svruu honum ekki.
Einguasur talai hann vi au drjga stund,
sagist ekki fara leingur vilt um eirra tlan. Hann
sakai au berum orum um a hafa drepi fyrir sr
konur og brn, og n vri komi a sjlfum fnainum.
Haldi i fram, sagi hann. Haldi i bara fram ef
i ori. En g lt ekki kga mig. Steypi i fjallinu
yfr koti ef i ori, en hr stend g mean ndin
ktir vitunum mr: a er frleitt a lta kga sig.
Ekkert svar, nema hva hinar fngeru stjrnur
himinsins brostu snum srkennilegu gullaugum vi
essum jarneska manni og vinum hans.
sagi hann: Hr held g steini, og hampai
framan au essum litla steini sem hann hafi losa r
urinni, hr held g steini. i haldi g tli a
gefa ykkur ennan stein. i segi, hann er hrddur
rv hann stendur hr me stein. i segi a n s
hann loksins kominn me stein afv hann s vst
hrddur um a missa hana stu Sllilju einsog
konurnar snar. En g segi: hr stend g, Bjartur
Sumarhsum, frjls maur landinu, sjlfstur
slendngur fr landnmst til essa dags. i megi
steypa yfr mig fjallinu. En stein gef g ykkur aldrei.
Til sannindamerkis um virngarleysi sitt fyrir essum
ri mttarvldum dalsins kastai hann steininum nir
gili, _ og steinninn heyrist fara me bergmli
hriflngabjrgum nir gilbotninn, og a heyrust
gamlar felmtraar raddir a nean, einsog bergbinn
og flk hans hrykki uppaf svefni aldanna spurn. Tkin
hljp framm gilbarminn og gelti frnlega. Aldrei var
Bjarti fjr skapi a leita lisinnis nokkurs manns en

essari stundu, a reiknngsskilum loknum vi

drauginn. Aldrei einsog eirri stundu var hann
kveinn a standa einn og studdur gegn forynjum
landsins uns yfr lyki; og snri heim aftur dal sinn.
44
A GNGA
En a hfu komi gestir a Sumarhsum,
sveitamenn heimlei r nera, og frtt af brnunum
tindi. eir bru nngarnar framm sveit. Sagan af
draugnum var ekki leingi a f ftur, ngir og gamlir
tku
henni
feginshendi

hinum
jfrga
geshrrngaskorti
skammdegisins;
og
mnnum
veittist eim mun auveldara a tra draugagnginum
sem eim hafi veri torveldara a tra rottugnginum,
v mannsslin hneigist a hinu trlega en efar hi
trlega. Ekki lei laungu ur gestkomur fru a
aukast heiardalnum; tt undarlegt s eru menn
ftt kafari en a f snnur draugasgur, slin tekur
alt esskonar upp sinn eigin eyk. Afturmti svarai
Bjartur v til, a a vri lkt eim r fremra a hlaupa
einsog byssubrendir eftir draug, og eir um a, hann
sagist ekki ansa neinu draugatali, en hitt var satt,
kattarfjandinn hafi komi styg fnainn um ntt,
a hafi ori trylt af hrslu, hlaupi veggi og
gara, beinbrotna og reki augun rygaura. En
brnin voru fs a sinna gestunum og rugla vi
um draug, afturbak og fram, tundir vegg. au voru
fyrsta sinni vinni ngarmiklar persnur sem
hfu heyrendur, og rausmrarfrin sendi stu
Sllilju persnulega kaffi og sykur blra vi Bjart,
samt bkinni Einfalt lf eftir frgan tlendan
gfumann og ritsnillng. a kom meirasegja uppr

drnum a dreingirnir hfu s drauginn me eigin

augum og tt tal vi hann, einkum s elsti og ngsti,
eir urftu ekki anna en a skreppa t rhs og loka
a sr stundarkorn, birtist draugurinn, eir su
glyrnurnar honum myrkrinu, en eir skildu ekki
almennilega hva hann sagi, v hann var blestur
mli, gormltur. Samt hafi eim skilist svo miki, a
hann vri orinn lngreyttur gn og gleymsku,
essvegna hafi hann lti til sn taka a nu og mundi
ekki lta skipast nema sr yri snd tilhlileg virng,
helst me ruhldum og saung, en smuleiis me
bn, helst jararfararbn. msir gestir fru ta
fjrhsunum og rauluu slmakorn fyrir munni sr, ea
fru me fairvorsstf hlfum hljum. sta Sllilja
hafi ekki vi a hella upp. J, sagi draugurinn, senda
svo meiri gesti morgun! etta var einginn spgu,
a var raunverulegur gu sem ba til mannanna og
sagi: Gef oss dag vora daglegu bn,
lei honum betur. Og a geingu um hreppnn hnar
feknarlegustu sgur af vttinni sem rei hsum
heiardalnum, og sst skottast upp og ofan kin um
hbjartan dag, og htai krnum ef hn fkk ekki bn.
essi litli br, sem einginn hafi teki eftir til essa
dags, var orinn umruefni heilum landsfjrngi,
jafnvel rum landsfjrngum. N rakst hr heim
skaflinn flk og hundar sem aldrei hafi lti sn geti
fyr, jafnvel inn bastofuglf. Sgurnar um ennan
draug,
kapprurnar,
sjnarmiin,
trfrilegar
tleggngar ea heimspekilegar, a hefi ekki veri
skemtilegt ef einhver hefi ori til a skrifa a alt
upp, a hefi ori lka lngt og biflan. Menn skiftust
hfuflokka einsog rum trarbrgum, sumir voru

sannfrir um a a vri opinberun, arir spuru,

hva er opinberun? Og eir riju hldu v fram,
vertofan allar stareyndir, a f mundi hafa rotast af
sjlfu sr. Nokkrir sgu a draugurinn vri trllvaxinn,
sumir a hann vri aeins meallagi, arir a hann
vri ltill og samanskroppinn. msir sndu framm me
sgulegum rkum a a vri karldraugur, arir leiddu
jafngild rk a v a a vri kvendraugur, og loks
voru eir sem hfu bi sr til frlega og
eftirtektarvera
kennngu
um
a
etta
vri
hvorugkynsdraugur.
Sast
fru
einhverjir
sem
var
hltt
til
sumarhsaflksins, fund prestsins, v a hafi flogi
fyrir a draugurinn inundi rjfa binn um jlin, einhver
hafi haft a eftir dreingjunum, sem stu stugu
sambandi vi drauginn, vildi presturinn ekki gera svo
vel a lta upp heiina og hafa einhverja smathfn um
hnd, ef ske kynni a essi fjandi lti sr segjast vi
boskap fr drotni. a gladdi prestinn msan htt a
loks hafi hluti bori a hndum sem mintu etta
trardaufa hreppsflag drottin, sjlfur hafi hann ekki
ora a minnast drottin utan stls n fr eigin brjsti
san hann kom braui, v alt andlegt mist hlgi
menn ea ergi.
Svo er a eitt kvld, a er aungvu lkara en hr eigi
a standa veisla, sjaldan hafi veri eins margment
bnum, a var lygnt veur og stjrnubjart, tngl nr
fyllngu, hjarn. a kom ngt flk strum hp, a st
kjnalegt t skafli og naut eirrar spennandi hryllngar
sem nttin bj yfr, me snu stira bla Ijsi. ar var
einn ngur maur ttaur r Firinum, vetrarmaur
einhversstaar framm bunum, hann hlt uppi

gleskap og kunni ll ntsku saunglg sem n er

dansa eftir Firinum, og allir reyndu a sngja me til
a hafa r sr huginn, en hr var ekki entmt
vntraflk, hr voru msir rosknir og reyndir menn,
gamlir gkunnngjar, armeal fjallkngurinn okkar,
sem hafi n kosnngu hreppsnefnd fyrir tveim rum
og hafi arafleiandi margt a hugsa gagnvart eirri
byrg sem hvlir sveitarstjrninni essum erfu
tmum. Og presturinn hafi lti tilleiast a lta upp
dalinn, essi sklltti ngi rnaur, me afrifurnar
hndunum, og leit a n vri tmi til kominn a efna
til hrtasnngar hr sveitinni og f til ess mann a
sunnan, vitnai sustu spakmli um etta efni r
Bnaarriti Islands. Ymsir tku dreingina eintal til a
spyrja um drauginn, tlit hans og mlfar, en Bjartur
var rekinn upp hrtshorn, tk naumast undir kveju
gesta sinna, bau eingum pallinn, nldrai hlfar
rmnavsur me sjlfum sr nir skeggi.
Svo eru menn a rlta etta hver krngum annan
framkvmdarleysi, t skafli ea inn dyrum, flagi
vi skugga nturinnar, margir vitund ess a eir su
ekki meira en svo velkomnir, og svo hefst a lokum
Hrollaugur gamli Keldum, verksgjarn maur,
nttrlegur og frbitinn llu donti, uppr eins manns
hlji: Ja, piltar, tli a s n ekki ml til komi a
fara a gnga.
a voru bargaungurnar svokallaar krngum
fjrhsi, r hfu smrast upp fastkvein
vinnubrg undanfrnum dgum, og ortaki var
komi inn mli: a gnga. J, arir fllust a
htlega, a mundi vera kominn tmi til a fara a
gnga. a var sent eftir dreingjunum og kalla nga

flki, sem sumt var fari a gnga sinn htt innme

fjalli, v nttin me snum blu fljtandi skuggum var
mjg heillandi, ekki aeins fyrir draug, einnig fyrir
stina. Svo komu dreingirnir me uppglent augun, og
presturinn, sem hafi veri a reyna a gleyma hinum
duldu
flum

kfu
samtali
um
kennngar
Bnaarritsins, hann saup hveljur og svarai skorun
Hrollaugs Keldum: J, gus nafni. Fjallkngurinn,
Einar Undirhl, lafur Ystadal komu snornu hver
af rum me hendurnar fyrir aftan bak, srviskulegir,
me hey skegginu, hundarnir undan og eftir,
uppverair og slyftandi lpp skynjun essarar
htlegu stundar. Ymsir buu stlkunum stunng sinn
og stlkurnar voru kafrjar af draugagngi, enda tt
Bjartur liti a r vru a snssa eftir hinu sko.
Svona dreingir mnir, vilji i ekki skreppa inn
rhsi og spyrja hvora leiina eigi a gnga, trekai
Hrollaugur Keldum, a var vissara a spyrja a v
fyrst, v stundum lt draugurinn gnga rttslis,
stundum rngslis. Helgi tk hnd brur snum, og
eir lddust tnum uppa dyrunum, eingum leyfist
a gnga tal vi drauginn nema eim. eir drgu r
klruna og ggust inn me var. Uss, sagi eldri
dreingurinn og bandai forvitnustu gestunum fr, ekki
of nrri! rnar ustu inn enda hlftmri krnni,
nttrlegri styg. Svo hurfu dreingirnir inn hsi og
lokuu eftir sr. Roskinn kvenmaur framanr sveit
byrjai a sngja Lof vorn drottin, og margir tku
undir. En Hrollaugur Keldum sagi a a 'v lgi ekki
a sngja fyren fari vri a gnga, hann gekk a
essu einsog hverju ru skynsamlegu verki sem
theimtir sn tilsett vinnubrg. Brum var llum

hverft vi, v dreingirnir eyttust fugir tr hsinu og

ktveltust svellinu, einsog eim hefi veri kasta,
slmabkurnar slmabkurnar, hrpuu eir
veltunni: draugurinn skipai svo fyrir a geingi vri
nu sinnum krngum hsin og sngnar nu vsur.
tli hann meini ekki vers, sagi Einar Undirhl
htlega.
Hva um a, n var byrja a gnga. Eldra flki
raulai slminn eftir bestu samvisku, hundarnir
spangluu lka, en nga flki kunni ekki slminn og
var a hugsa um ara slma, og a voru smvegis
rstngar svo lti bar , hinir blu skuggar tnglsins
flutu hver mt rum. Bjartur st fyrir utan hpinn og
kallai tkina sna til ess hn lenti ekki lari.
Svo egar til kom nenti nga flki ekki a fara alla
essa hrngi, dltill hpur tk sig tr og stefndi
framme fjalli til ess a heyra enn einusinni af munni
saungvarans nasta danslagi r Firinum: Lipur rill,
lipur rill, lipur sveiflum og rill. Tveir hughraustir menn
skutust inn fjrhsin n heimildar; til ess a sj
drauginn. En eir ttu ar ekki lnga dvl. eir voru
ekki fyr komnir yfr rskuldinn en eir su glytta
logandi glyrnur skotinu vi kumldyrnar, fyrir enda
garans, hann einblndi , a var sst fegra en
augnatilliti Grettis sgu, egar aldurinn frist yfr
essa menn munu eir segja nrri kynsl fr eirri
ntt fyrir laungu egar eir litu ngir menn inn augu
jsgunnar. Og a var heldur ekki gult augnatillit,
v fylgdi mtlegt hlj, vlegra en rdd nokkurrar
slenskrar skepnu, a lktist einna helst skyni skropnu
marrinu gamalli djfullegri hur. a var a dmi
prestsins, sem sjlfur ggist leiftursngt inn krna,

rdd eirrar veru sem um eilf er dmd til

rvntngar vi himinsins hli, og etta golgrna
augnar er a augnar sem ekki hefur s
himinsins ]js, og aldrei mun sj, svo hann notai
tkifri til a lta upp stga bn um a oss mttu
upp ljkast himinsins hli, svo vi feingjum a sj
himinsins ljs. Og essu flaut tngli reiulega inn
bakka, og essi helbli fannheimur lei samri svipan
inn enn dularfyllra ljs en nokkrusinni fyr, yfrsvipur
landsins leystist sundur, jafnvel manneskjurnar sjlfar
uru verulegar hver gagnvart annarri skuggum
essarar venjulegu nturvku handanvi alla
skynsemi. Menn leituu sjlfrtt hver a annars hendi
af tta vi a eir vru einir, hva var rauninni hgt
a gera meira? Svo st flki hr og hlst hendur,
a var hrollur manni, tngli hvarf dpri og dpri
msku, mann lngai kaffi, manni var kalt.
45
UM SLINA
J, einhver hafi stngi upp kaffi, allir teki undir
a, trarathfnin sundraist af sjlfu sr, fleiri og fleiri
tndust upp bastofuloft bonir, sveitin hafi teki
hs Bjarti. a brakai yrmilega glfnu, og
einhver ba ngra flki a fara t, a tti hr ekkert
erindi, hr var hvorki staur n stund fyrir pkuskrki
n ara saunglist, ef a vantai kaffi gat a bei
nir hsinu; og lokai loftslkunni eftir v. Menn
ruu sr rmin sem best eir gtu. Gestkomandi
konur hjlpuii til a lfga eldinn.
J og ja, sagi einhver.
a var n a, sagi annar.
Og a held g, sagi s riji.

Menn voru enn undir hrifum hinna dularfullu

fyrirbriga og ttu arafleiandi bgt me a
snggbeina huganum til reifanlegra hluta, nema
Hrollaugur Keldum. Hann geri ekki greinarmun
fyrirbrigum eftir uppruna, heldur tk alt eftir r,
nttrlegt sem yfrnttrlegt, geri hverju einu skil
einngis samkvmt akallandi nausyn.
Ja prestur minn, sagi hann, g tvo laglega
lambhrtsketlnga einsog mrgum er kunnugt hr
hreppnum, g gat ekki haft mig til a taka af eim
hnappana haust, g fari kanski me sjlfan mig til
fjandans v a vera a ala etta t blinn, en hver
veit nema a mtti takast a koma eim
i ver ef feinglnn vri maur fr Bnaarrtinu tl a
athuga og skrifa um ri stum fyrir sunnan.
a
er
einmitt
a,
svarai
presturinn,
hamngjusamur af v a hafa geta sannfrt eina
sl um skilnng sinn f og laungun til a efla gott kyn,
og tk n til a tlista fyrir flki rngur hrtasnnga
Vesturlandi, samkvmt Bnaarritinu, einkum me
tilliti til holdafjr.
Og fjallkngurinn, sem var a vsu ekki orinn
strbndi enn tt hann hefi slst hreppsnefnd,
heldur milngsbndi sem meiren r hafi tt
slarstri taf kaupmanni og kaupflagi, v egar tveir
sterkir ailjar deila, rur a hafa ol til a ba og
sj, hann leit einnig a a vri mjg mikils viri
essum erfu tmum a augu almennngs yru opnu
fyrir nausyn ess a bta kynstofninn. En, sagi hann,
g skal taka a fram a g hef aldrei veri beinlnis
traur holdaf taf fyrir sig, einsog presturinn okkar
virist vera. A mnum dmi hefur a margsanna sig

 hrum ruin, einsog fyrra, a holdgef f hefur ekki

a vispyrnuol, ef reynir, sem msir merkir menn
vilja vera lta. Afturmti hefur etta seiga kartna
tistuf, einsog til dmis rausmrarf, sem
einginn hefur til essa dags voga a halda fram a
vri holdlaust, a hefur vinlega veri mnum
augum fyrirmynd ess hvernig gott sauf a vera
raunverulegleikanum, a er mnum augum a f
sem hgt er a fulltreysta ri og ri, a minsta kosti
mean ekki kemur anna betra f.
En a voru ekki nema nokkrir dagar san jafna
hafi veri niur tsvrum, og rv fjallkngurinn var
farinn a tala, kom laf Ystadal hug a gaman
vri n a vita hvernig eim hefi tekist a jafna niur
smu vetur. lafur hafi nefnilega kosi
fjallknginn snum tma, treysti hans rku
byrgartilfnnngu og hafi tr a hann mundi efna
hlfgefn lofor hrrandi smu, alveg sama htt
einsog hann hafi snum tma ali brjsti von a
f bitlng vi astoarhundalknisstrf, og treyst
fjallknginum v mli.
J tsvrin, sagi fjallkngurinn me setnngi. v er
n ver og miur a hreppsnefndin, a er n eingin
skemtinefnd essum tmum, lafur minn. Bi hann
Jn hreppstjri Mri sr parti, samt sslunefnd og
landstjrn yfr a heila, munu geta bori um a a
a er einginn leikur a jafna niur sveitartsvrum
slkum alvrutmum, egar bi rkir trafk og
konkrensi llum svium hrainii og utanhras, og
einginn veit raun og veru hvaa kraftar vera ofan,
hvort a veriir Bruni sem tekur gjaldrota menn, og
verra en gjaldrota, upp sinn eigin eyk, ea hvort

kaupflagi tekur yfrbugu smmenni me trlivaxnar

skuldabyrar upp sna arma. Ea hvort Jn Mri
sjlfur, okkar mikli gtismaur og landsstlpi, verur
sasta lkn manna hrainu. N, ea rija jafnvel
fjra lagi, livort a verur blttfram hreppsflagi
sem neyist til a hlaupa undir bagga me alu,
enda tt hn s raunverulegleikanum margkomin
hfui botnandi daua.
J, a er sem g hef einlgt sagt, sagi lafur
Ystadal, n ess a vera fyrir altof miklum vonbrigum
um ann hreppsnefndarmann sem hann hafi sjlfur
kosi, mannif er svo stutt a almennngur hefur
ekki efni v a vera til, og g sn ekki aftur me a
sem g hef haldi fram mrg r, bi vi
hreppstjrann og ara, a ef mannflagi vri
vsindalegt upphafnu, og arafleiandi skynsamleg
niurskipun v sein maur leggur sig, og hinu sem
maur fr a taka t kaupstanum, og maur gti
hrkt upp smilegri bastofu uren brnin eru
yfrkomin af berklaveiki, einsog hj mr, , ja hva
var a n aftur sem g tlai a fara a bera mig a
segja? Eg s ekki framm a g losni lir skuldum g
haldi fram essu pui rj sund r.
En egar hr var komi sgu tk Einar Undirhl til
mls, og ba um a fyrirgefa honum fyndist etta tal
nsta andlegt alvarlegri stund, eftira dularfull
mttarvld hefu gripi inn lf vort einstan htt,
er af og fr, hvernig sem drottinn minnir okkur, a
vi getum gleymt skuldarsultarog berklalf okkar
sjlfra, jafnvel alvarlegri stund?
Ja ekki byrjai g, sagi lafur Ystadal. Einsog allir
vita er g, hvar og hvenr sem er, vibinn a ra

alvarleg ml og sleppa llum hgma, en a er anna

en gaman tala af ekkngu, egar maur er vegna
fjrskorts hreinlega tiluktur fr llu frilegu
sambandi vi alheiminn, og eiga araauki a ba vi
vlkar heimilisstur sem g, brnin einsog allir vita,
og konan, sem kemur ekki essu mli vi, geingin
uppa hnjrn. a eru n tu r san g neyddist til a
gnga r jvinaflaginu, v eina mannflagi sem g
hef nokkrusinni komist samband vi. Og essi
lestrarflagsmynd sem vi hfum hr tmabili er
laungu orin grautfin, og sumir segja a a su
komnar hana rottur, eitt er vst, einginn hefur rtt a
opna skpana fmm r, svo g veit ekki hvernig maur
tti a geta sagt miki af viti hr sveitinni, einsog n
er statt.
En Einari Undirhl fanst a vi ttum a nota
tkifri, rv vi vorum hr stdd andspnis
mentaflki einsog prestinum, v ef g lt rtt til
prestsins, er hann soleiis maur a g veit hann
fyrirgefur mr a g skuli ekki vera lrur, enda tt
sra Gumundur heitinn di svo a hann fyrirgaf mr
a aldrei. En a sem mig langai til a spyrja var
etta: Hvernig stendur v a sumar slir geta aldrei
last fri, hvorki upphum, jru n
undirdjpunum?
Og tli a s ekki afv andskotinn prjnar eim,
ansai Krsi Gili hvatlega, laungu uren presturinn
var binn a koma sr samt um viunandi svar. msir
gfu or belg, n ess miki skrist til vibtar
mlinu, lafur Ystadal vitnai meira a segja bk
sem kunnngi hans Firinum hafi feingi sem
umbapappr utanum bollapr fyrir nokkrum rum,

ar var v fastlega neita, og tlendir vsindamenn

bornir fyrir, a hi illa vri til.
Nei, heyru n lafur minn, sagi fjallkngurinn ,
etta gti mr aldrei dotti hug a stahfa, a
minsta kosti ekki einsog sakir standa. Er mnum
bardyrum s, hef g altaf liti svo a bi s til
ilt og gott, einsog lka sagt ku vera trarbrgum
persa, sem frin Rausmri, hmentu kona einsog
allir vita, hefur margteki fram rum, bi prvat og
prvat hr sslunni og viar. Afturmti eru
mttarvld heimsins a mnum dmi hvergi nrri eins
g aalatrium og af er lti, og sennilega heldur
ekki eins ill. tli a s ekki svona hrumbil mitt milli,
lafur minn.
svarai presturinn v til a lokum, a a vri a
minsta kosti betra samrmi vi ntma hugsunarhtt
a gera r fyrir, einsog hann hafi egar teki fram
tvi fjrhsi, a hr vri um hamngjusamar slir a
ra, sem hrektust frilausar milli heima.
En n var Einari Undirhl fyrir sitt leyti ng boi,
nei, sra Tedr, sagi hann, n ori g a segja upp
mna eigin samviskusamlegu byrg a r fari of
lngt. a er satt, sra Gumundur heitinn var mr
laungum ngur skauti og gaf ltinn ea aungvan
gaum a eim ftku andlegu versum sem g orti mr
til hugarhgar en hvorki mr til lofs n frgar, en
hann vri strngur og erfur vi lra menn,
urfti einginn a fara grafgtur um hans trarjtnngu,
a var maur sem ekki var a leggja hlustirnar vi
ntmanum, aanafsiur a hann lti sr vlk or um
munn fara, a Satan og hans tsendarar vru bara
hamngjusamar slir. Og hann tti ga hrta og

vnt f, ruglai hann aldrei saman skyldum

hlutum, hann vissi hvern hann tri, og a held g
s meira en hva i viti ngu prestarnir sumir hverjir,
sem leggi hlustir vi ntmanum.
Sra Tedr reyndi eftir bestu getu a fullvissa
Einar um a, a nu gufrngarnir vissu Jka hvern
eir tryu, tt eir oruu hugmyndir snar dlti
ruvsi en gmlu gufrngarnir.
M g leggja fyrir prestinn eina spurnngu, sagi
Einar, og fr a fra sig upp skafti. Tri r til
dmis biflunni einsog hn leggur sig, bum
testamentunum samanlagt?
Presturinn: Veri r alveg ruggur Einar minn, g
tri bum testamentunum samanlagt. g tri
natestamentinu. Og g tri einnig gamlatestamentinu.
Einar Undirhl: Mtti g leggja fyrir yur ara
spurnngu sra Tedr? Tri r v til dmis, a
Jess, gus sonur, haf uppvaki Lasarus fr dauum,
eftira hann var farinn a rotna grfnni?
Presturinn hugsai sig um litla stund, urkai svitann
af enninu, og svarai a lokum af sannfrngu:
J, g tri v a Jess gus sonur haf uppvaki
Lasarus fr dauum, eftira hann var binn a liggja a
minsta kosti rj daga grfnni. En nttrlega lt g svo
, a hann haf raun og sannleika ekki veri farinn a
rotna mjg miki.
J hvort sem karlhlkurinn var farinn a rotna ea
ekki, a gildir mig einu, greip lafur framm me
snum mja hraa talanda, g helt a vri
aalatrii a hann raknai vi, en rv presturinn er
hr vistaddur og vi erum a ba eftir kaffisopa og g
bst varla vi g fleygi mr fyrir morgungjf hvorteer,

 lngar mig til a nota tkifri einsog Einar, og

spyrja prestinn a ltilri. Hvaa skoanir haf r
eiginlega slinni, sra Tedr?
Presturinn velti fyrst vaungum me jnngarbrosi og
sagi san a hann hefi yfrleitt ekki neinar
srskoanir slinni, aeins essar gmlu gu
skoanir, slin j slin, hn er nttrlega dauleg
vissan htt; ef hn vri ekki dauleg, ja vri hn
heldur ekki sl.
Veit g a Sveinki, sagi lafur, og tti lti koma
til svarsins, etta er n ekki anna en hva Jni
heitnum Arasyni var
sagt, rtt eim svifum a tti a hggva hann hls.
En n skal g segja ykkur nokku, sem g hef r
reianlegu sunnanblai sem kunnngi minn lnai mr
fyrra, og a er, a n ku vera ori algeingt a
daura manna slir komi innanstokksmuni hj
httsettum mnnum fyrir sunnan.
lafur karlinn, altaf var hann samur vi sig, einginn
endi eim bbiljum sem hann festi trna , bara ef
hann s a prenti, msir hristu hfui og hlgu.
J, i hli kanski, sagi hann, i um a. En geti
i bent mr eitt einasta skifti sem g hef fullyrt
nokku n ess a hafa trustu heimildir fyrir v? Vst
koma r innanstokksmuni hj mikilsmetnu flki
hfustanum, sem g er lifandi maur, a er
einkennilegt um ykkur, og flk hr sveit yfrleitt, a i
tri aungvu sem gerist fjarlg, og yfrleitt ekki
neinu, hvorki slfrilegu n lkamlegu, utan v sem
i sji ea sji ekki fjrhsunum.
kom presturinn laf til astoar, og sagi
afsakandi, a v er ver og miur, httsettir menn syra

yru varir vi sitt af hverju hsggnum, en hvort rtt

vri a kalla slkt, slir, a er altanna ml, mtir
menn hafa haldi v fram a a vru kanski
villurfandi andar sem ekki hafa fengi a sj himinsins
ljs.
lafur Ystadal, kafur: N lngar mig til a spyrja
prestinn a einu, hva er sl? Ef maur sker hfui af
skepnu, flygur slin tum banakrngluna og hverfur
upp himininn einsog fluga? Ea er slin einsog
pnnukaka sem hgt er a vefja upp og gleypa aftur,
einsog sagt er um Vellygnabjarna? Hva hefur einn
maur margar slir? Slaist Lasarus svo nan leik
einhverntma seinna? Og hvernig stendur v a
slirnar, ea hva a kalla a, koma kurteislega fram
vi httstandandi flk embttum, en gera ftkum
bndum skunda til dala?
En rtt v bili sem slin var a n ftfestu
samtalinu, , en ekki fyr, rekur hsbndinn sjlfur
hfui uppfyrir loftslna og litast um mannraungri
bastofunni, alt anna en bllega. Hann hj einu
vetfngi ann vsindalega galdrahnt sem fornvinr
hans lafur Ystadal var a enda vi a leggja fyrir
samkvmi:
N fer g a htta, sagi hann, og mitt flk. Vi
hfum ekki olinmi til a hlusta meira slarnudd
essi jlin. Og ef i urf a skra slma framvegis,
tla g a bija ykkur a ra annarsstaar ganrum
og garstaurum. Nu hef g lti gera
bo fyrir rttvsina. Og a er hn sem skal fnna ann
seka og tyfta hann. En egar i eru farin han ntt,
tla g a bija ykkur a lta svo sem i haf
ekki komi. Og niur me ketilinn af masknunni Sla

mn, g ekki ekki etta flk, enda er a ekki a fnna

mig.
Hann viurkendi ekki sna bestu vini essa ntt, hann
rak t. Og eir knnuust heldur ekki vi fornvin
sinn, ea rttara sagt frosna heiftina svip essa
manns, sem kom a utan um a bil sem eir voru
bnir a missa sjnar nttrlegum rkum, og a er
hann sem sngglega virist hafa skili alt, og biur n
ekki framar um neitt nema rttvsi. a fr um .
Skmmustulegir og ftandi, einsog brjfar stanir a
verki, hlykkjuust gamlir og nir vinir heimilisins nirum
loftsgati, tuldrandi, n ess a muna eftir a kveja,
og tvstruust ti barskafli. Tngli bak og burt,
aungvir tfrar yfr neinu, ekkert kaffi, ekki neitt.
Og tt undarlegt mtti virast heyrist essarar
ntur yfrleitt ekki minst hrainu san. Hn var
hrme dottin r sgunni svipaan htt og
hreindrstarfur s sem Gubjartur Jnsson rei yfr
Jkuls Heii endur fyrir laungu. Dagana eftir, egar
skeggjair mosugir menn me tbaksbauka mttust af
hendngu vi hs ea haga, litu eir uppburarlaust
hver annan, einsog piltur og stlka sem hafa gert
fullmiki a grkvldi, en tla sr fastlega a gera
a ekki aftur. Jafnvel mrgum arum siar var essi
nott einsog aumur blettur sveitinni, hn lifi botni
mevitundarinnar einsog sjkleg grilla, hlain blygun
og sekt, helblir flktandi skuggar, augnar
jsgunnar, gulastanlegur slmasaungur, kaffi sem
aldrei kom, slin; Bjartur Sumarhsum sem afneitai
vinum snum egar eir hfu safna lii til a gnga
mti vini hans, Klumkilla.
46

RTTVSIN
Me
essum
sigri
Gubjarts
Jnssonar
var
draugagnginum heiinni raun rttri loki a sinni.
Einsog maur sker niur ormaveikt sauf vordegi,
annig skar hann niur bi tr og heimspeki essa
ntt, rak sveitina dyr og skipai krkkunum a fara a
htta. Sumir segja a hann haf einnig heingt kttinn. Ef
draugurinn hefur haldi upphaf a Bjartur mundi
missa kjarkinn vi hinn na fjrskaa, flosna upp og
leita til annarra staa, hafi honum skjplast.
Fjandinn hafi reynt alt etta sig til einskis, Bjartur sat
sem fastast. Og tt hann gyldi afhro viskiftunum,
lrist honum aldrei a lta undan akast. a sem
hr fr eftir voru aeins eftirhreytur eirra atbura
sem hfu egar gerst.
etta var slhvarfadaginn, hann forskygndi me
morgninum, hkk yfr me snjkomu ofan mijar hlar,
einginn furubjarmi yfr hug n heimi, aeins lti
hdegi sem hallai samri stundu, a er ekki lti
myrkur sem arf umbir um svo stutt hdegi, og von
sslumanninum. Bndinn skipai eingum fyrir
verkum, a var einsog hann vildi ba eftir rskuri
rttvsinnar um a hver vri hsbndi hr bnum,
hann ea djfullinn, en Gvendur litli elti samt tkinni
egar hann gekk t a hygla essum kindum sem hann
tti eftir. Elsti dreingurinn sat vi gluggann og sl
saman hnjnum, rndi gamalt krot borinu og
svarai ekki tt yrt vri hann, v sur honum dytti
hug a vinda af snldu, og Nonni litli, sem sat
prjnandi vi hli mmunnar, horfi hann, og skildi
hann ann dularfulla htt sem veit leingra en or og
myndir, og gekk a lokum huggandi til hans:

Helgi,
sagi
hann.
Kru
ig
kollttan,
sslumaurinn getur ekkert gert vi draug.
Og egar elsti bririnn ansai ekki neinu, settist
Nonni litli aftur hj mmu sinni; eingin saga; ekki
einusinni slmakorn; aeins ltilf jrlegt taut sem ekki
skildist.
Svo kom hreppstjrinn a framan til a hitta hr
sslumanninn a nean, v a tti a vera
rttarhald. En hr var einginn sslumaurinn, heldur
var fari a drfa, og hreppstjrinn var fll og orljtur
og mtti ekki vera a essu, og borin von a
andskotans sslumaurinn yri heiina, eim
lngsklageingnu er illa vi snjkorn. Hreppstjrinn
lagist upp hjnarmi, hann var strum snjsokkum,
og kallai Astu Sllilju a toga sig. Hvorugur var
ljfur, gesturinn n hsbndinn, altaf er eitthvert
standi r, sagi hinn fyrnefndi vi bndann og
leitai a dsunum snum, ef ekki manndaui og
fjrfellir, djflar og andskotar, og bndinn svarai a
hva vivkur daua og djflum, hef g ekki panta
einn n neinn til a ra hr rftum um mijar ntur
me bnasaung og slarnuddi til athlgis fyrir gu og
menn og mnkunar fyrir hreppsflagi. Afturmti
heimta g rttvsi sem hver frjls maur skili
frjlsu landi, g veit ekki betur en yfrvldin leiti til mn
hverju ri um skatta og lgur, en etta er fyrsta
sinn sem g leita til yfrvaldanna, svo g skulda eim
ekki neitt.
Hevru, sagi hreppstjrinn , og hagrddi
tbakstlunni upp sr me tngunni, ttir a selja
mr koti aftur og hlunnfara mig einusinni enn.

En eftir vanstillngu undanfarinna daga hafi Bjartur

fastri a taka llu me stillngu og lta
hreppstjrann ekki hafa hrif sig, j Jn minn, sagi
hann vorkunnltur, segir n altaf eitthva r og
rum til skemtunar, karlran.
Hreppstjrinn: g s ekki hva svona hokur a a
r v sem komi er, tvr konur dauar, f dautt,
brnin dau og verra en dau, er etta nokkur mynd?
og arna stendur hn Slbjrt greyi, ea hva hn
heitir, um a bil komin til aldurs, hundheiin og
upplst og ekki fari a hugsa til stafestngar essu
enn.
a er ntt, sagi Bjartur, ef vilt lta fara a
kristna flk. Kanski ykist vera kominn au rin a
r s betra a vera vi llu binn.
Skiftu r ekki af v, g hef vinlega haft minn
kristindm fyrir mig, og g heimta a arir haf lka
ann kristindm sem til arf a hgt s a koma lgum
yfr flk, g hef vinlega haft kristmynd hngandi inni
hj mr sem g fkk eftir hana mur mna slugu (j,
og rssakeisara, skaut Bjartur inn), j rssakeisara,
g veit ekki betur en rssakeisari s mtur
jhfngi sem haf komi vel lgum yfr sitt flk,
enda er a flk aungvir heinir verarseggir sem
stefnir yfr sig draugum og forynjum, einsog .
Ja ekki tti n Grettir smundarson nein trarhetja
sinni t, og var hans hefnt allalei sur Miklagari
og kallaur mestur maur Islandi fyrir bragi, sagi
Bjartur.
En hreppstjrinn ansai ekki slku tli, heldur tk tr
sr tugguna og vildi halla sr taf, g tala betur vi ig
egar g vakna, dr fturna upp rmi, snri sr upp.

 hrrir saman drullukkur handa rttvsinni, Sla

mn, sagi Bjartur og gekk t a sinna verkum, og
smttist drfan, og dagurinn hlt fram a la,
einsog einganveginn, me vaxandi snjkomu og sofandi
hreppstjra og vntanlegri rttvsi.
a sem er vikunnanlegast vi skammdegi er ekki
myrkur ess; eftilvill er hitt enn vikunnanlegra a a
skuli ekki geta ori svo svart a maur gleymi eim
endanleik sem a tknar; essum endanleik sem
raun rttri ekki skylt vi anna en rttlti sjlft, fyllir
heiminn einsog a, umflanlegt einsog a.
Skammdegi og rttlti eru af sama toga, maur
skilur a best vorin egar slin skn, a au voru
bi vond. I dag er skemstur dagur, kanski eru eir
hlpnir sem komast yfr ann dag, vi skulum vona a,
hva um a, dag er dagur rttltisins, etta litla flk
hinum litla b, a bei einnig eftir v rttlti sem
byggir heiminn og skilur ekki neitt. a er fairinn sem
hefur lti kalla rttvsina. S sem heyar fyrir f hefur
rttvsina sn megin; f er f rttvsinnar; konan s
hafn t og brnin grursett kirkjugarinum, er
rttvsin fnu og hvergi nema ar. S sem elskar
drauminn og slina, eingusur en hinn sem setur von
sna uppreist, rttvsin er mti bum afv eir
hfu ekki vit a sigra; og afv rttvsin er heimsk
eli snu; og ill; ekkert jafnilt, ekki arf anna en heyra
hreppstjrann sofa til a skilja a, ekki arf anna en
fnna lyktina af eim kkum sem eru bakaar handa
rttvsinni. Og elsti sonurinn Sumarhsum lokar eftir
sr bnum.
Enn sefur hreppstjrinn me strum hrotum, a
er einsog essi aldrai maur me hi skarpa sterka

andlit haf ekki sof vran dr mannsaldur. Sla mn,

hefuru
ekki
arna
brngukoll

grnina

hreppstjranum ef hann skyldi vakna? v ekki urfti

a spara kjti Sumarhsum vetur, ll lt tluu a
sprnga utanaf essu ljfmeti, sem einginn vildi kaupa
afv a vri farikjt, en auvita var a ekki
farikjt, a var ekkert a essu kjti nema hva
heimskan og hjtrin hfu stimpla a; en n skal
rttvsin f a skera r. Hvar er Helgi?
J, hvar var Helgi? Var hann ekki hr bastofunni
fyrir skemstu? O hann kemur, a var dagurinn hans a
moka undan hestinum dag. Ekki vaknar hreppstjrinn,
ja vi skiftum okkur ekkert af v, hld hann megi
sofa karluglan. a er af og fr, ssli hefur ekki lagt
heiina essu, a er komin kolsvartablindmolla,
maur sr ekki tr augunum, ef liti er uppr
bardyraskaflinum er einsog verldin s horfn,
hvergi vottur af lit n lnu, eingin verld leingur, a er
einsog maur vri blindur ea a la inn djpan
svefn.
Hva hefur ori af strknum? Gvendur litli, skreptu
niur og gu. Varla hefur hann lpast t hs. Svo voru
allir saddir og Bjartur gekk sjlfur t a svipast um eftir
dreingnum, vaknai hreppstjrinn, reis.upp fnn,
geispai.
Ha? sagi hreppstjrinn.
Hann Helgi, sagi sta Sllilja. Vi vitum ekki hva
hefur ori af honum.
Helgi? sagi hreppstjrinn og kannaist ekkert vi
a nafn.
J, sagi hn, hann Helgi brir minn.

N, sagi hreppstjrinn utanvi sig af svefni og leitai

a tbakinu, hann Helgi brir minn. Heyru skinni
mitt, btti hann svo vi, ttir a segja vi hann
Bjart a hann eigi a selja, getur komi til okkar
egar r snist, arft ekki a spyrja neinn um leyf.
hefur munnlagi hennar mur minnar slugu.
Ha? sagi stlkan.
hltur a vera komin sextnda r.
J, hn var komin sextnda r fyrir rskum mnui.
J a er skmm a v, en hva a gera? Vi
hefum tt a taka ig strax. En hva g tlai mr a
segja, varstu me fskbita arna, skinni mitt?
Nei, ket.
J a er satt, a er alt upp keti Sumarhsum
essi jl.
Eg bakai r pnnukkur, sagi hn.
J svei v, sagi hann. g hef ekki maga fyrir soleiis
leingur, g rf heldur mig ketbita, a var sosum eftir
sslumannsfjandanum a narra mig hnga og liggja
sjlfur heim bli, g s ekki g komist han lngt
kvld.
En sta Sllilja, hn var t ekju samtalinu, v hn
skildi ekki hva hafi ori af honum Helga, a hafi
gripi hana grunur sem nlgaist skelk, svo hn
vanmat jafnvel arfr hreppstjrans, og hvarf nirum
loftsgati og t barskafl. Svo hreppstjrinn sat eftir
pallinum hj kerlngunni og ngsta brurnum og
athugai tbak sitt og strauk sr og klrai sr og
geispai sr. Svo lei og bei, og honum fanst vst hann
yrfti a segja eitthva.
Ja, Bera mn, sagi hann, hva segir um alla
essa blvaa vitleysu?

Ha? sagi hn.

Helduru ekki a alt s ori vitlaust bi himni og
jru, Bera mn?
v fr fjarri a hann vri vingjarnlegur vi gmlu
konuna, en hinsvegar virtist hann ekki ba svarsins
me mikilli eftirvntngu, v hann geispai mikinn.
O, g held g segi ekki miki n haldi, nema hva g
held og segi a vi essu haf altaf mtt bast. Og
verra vri. a
eru sosum ekki gusenglarnir sveimi krngum koti atarna. Hafa aldrei veri. Og vera aldrei.
Nei, hefur aldrei veri og verur ekki, sagi
hreppstjrinn, ea hefir nokku mti a maur
kmi r fyrir gum b fremra, ef sslumaurinn
skyldi einhverntma sna rgg af sr og skipa honum
Gubjarti han me fgetavaldi.
O, ekki held g g fari sosum miki a segja mti
yfrvldunum, enda m a sosum einu gilda hva um
mig verur. Einsog hreppstjrinn veit, bjuggum vi
rarinn heitinn fjeritigi r Urarseli, og ar kom
aldrei neitt fyrir ll essi r. Okkar nbar ar
heiinni, a voru gir nbar. En hr er einsog I/
valt urf eitthva a vera a koma fyrir. Ekki a g
meini a anna komi fyrir en hva forsjnin vill, svo
sem einsog a a g er ltin iifa, ef lf skyldi kalla, en
dttir mn aumnginn er kvdd burt fr hsi og heimili
fyrsta erriblkrinu slttinum, a g ekki nefni
fjrfellirinn vor e lei, og svo n essi sasta
uppkoma.
J, a er ljta fjandans uppkoman, sagi
hreppstjrinn.

Svo hlt gamla konan fram a tauta vi sjlfa sig

um stund.
Ha, sagi hreppstjrinn.
Ha, sagi kerlngin.
Ja, g meina hva haldir um etta, sagi
hreppstjrinn, ennan draugagng sem a kallar.
Ja r v hreppstjrinn ltur svo lti a spyrja mig,
sagi hn, skal g segja r a, Jn minn, a
minni t, var siur, og tti vel gefast, a skvetta
keytu kyr, og margur fjandinn var feginn a fl
undan skvettu egar ekki anna dugi, en hsbndinn
hr m ekkert heyra nefnt af v sem vikemur kristinni
tr, etta er srviskupki hann Bjartur, og hefur altaf
veri, og llu annigjguu er kasta og hent og veitt
einsog ru n dgum.
J, sagi hreppstjrinn, hann situr einsog aa leiru,
etta er rjskuhaus. Og hefur altaf veri. a tti a
koma brnunum fyrir gum sta, a kosti
fgetavald. Og hva okkur vivkur, Bera mn rfllinn,
er g viss um a hann Marks Jnsson Gili mundi
miskunna sig yfr okkur, hann er binn a hafa
gamalmenni fyrir mig n yfr tuttugu r, etta er
meinleysismaur, g hef aldrei vita hann berja
gamalmenni.
Ekki er g a kvarta undan neinu, sagi gamla konan,
enda veit g a skaparinn muni hafa a vi mig einsog
hnum ykir best henta. g er sosum ekki neitt einsog
hver maur getur s,
g get varla sagt a g s lfandi g geti ekki di,
a rtt heitir svo a g veit af mr. En mr tti
vikunnanlegra a mega vita af honum Jni litla hrna
einhversstaar nlgt mr, v hann er efnisbarn til

munns og handa og ekki skili a komast flkng,

hann hefur krt hrna horninu hj mr san hann var
dulum.
J g skal nefna a vi sslumanninn ef a skyldi
vera ger gngskr a v a taka upp heimili.
J, hreppstjrinn segir nttrlega a sem hnum
snist vi sslumanninn, a hefur vinlega svo til
geingi. En ef g mtti kjsa mr, vildi g
nttrlega helst fara a Urarseli. En g hef aldrei lagt
a vana minn a bast vi neinu srstku, ekki
einusinni g var ngri. g hef heldur aldrei veri
hrdd vi neitt, hvorki mann n fjanda. Og ef a er
skaparans vilji a leggja ennan b eyi fyrir fult og
fast, er a sosum ekki anna en hva allir hafa
bist vi, a vita allir hverskonar kot etta er. Og hva
um mig verur, hrexjpstjri minn, g sosumeinsog skifti
mr ekki af v, heyrnarlaus og sjnlaus manneskjan
sem g er; og g get ekki sagt g haf neina fngur
leingur, etta er dautt. Og brjsti fari. En au voru
falleg slarlgin IJrarseli.
Hreppstjrinn horfi hana um stund hlfgeru
raleysi, hva a gera vi svona manneskju, sem er
rauninni ekki manneskja leingur, og hvorki lifandi n
dau samkvmt sjlfrar sinnar sgusgn, sannast a
segja vissi hann ekki hvernig tti a halda essu
samtali fram llu leingur. Svo hann strauk sr um
kjlkana, geispai og beit sr vna tlu, viltu ekki
svolti skro, rfllinn? sagi hann mannlega.
Leingivel heyri hn ekki n skildi hva hann var a
fara, seinast ttai hn sig v a a mundi vera
tbak, r til hressngar, sagi hann. En hn
afakkai boi kurteislega, nei sei sei nei, sagi hn,

g hef aldrei urft tbak. Og a helgast af v, a g

veit a skaparinn ltur alt fara einsog hnum hentar.
47
HGRI VNGI
Ein spor eru ekki leingi a tnast snjnum, hrum
stysta dags, leingstu ntur; au eru tnd um lei og
au eru stigin. Og enn einusinni liggur fnn yfr
heiinni. Og ekki draugur, utan s einn draugur sem lifr
brjsti hins muriausa, uns spor hans eru tnd.
Og hva er ttt af slarstandinu daginn eftir hina
leingstu ntt?
a var ekki fyrsta sinn a s nagandi
ngistarngi, sem gerir gleina svo athyglisvera
augum jarinnar, grfi yfr hjarta og heii.
Afturmti var ng* kjt, a hafi aldrei veri meira
kjt bnum, kjt bi svlum stmpum og
ferhyrndum kssum, a vsu farikjt a dmi
sveitarinnar, en a var sveimr ekki neitt farikjt
einginn vildi kaupa a og flki neyddist til a ta a
sjlft, a var einsog hvert anna jlakjt af vnu f,
og anna eins hafi aldrei komi fyrir essum b, ar
sem lseigar gamalr hfu veri tnar helgum
dgum. N var flki rjtt kinnum, ngt hfi og
sljtt af magaveiki, kjt me morgunkaffinu, kjt milli
mla, hamsar einsog grautur, flot einsog vatn, jafnvel
tkin bar baggana af ofti, og hva rir slin framar?
Svo gnga jlin gar.
a kvld egar gamla konan httir a prjna um
miaftansbil og segir vi stu Sllilju: Svona garmurinn,
r er htt a fara a vo ig, eru jlin komin.
Hn heldur nefnilega a sta Sllilja voi sig aldrei
nema etta kvld, og a hn mundi heldur ekki vo sig

 kvld, vri henni ekki skipa a. Sjlf vr hn sr

ekki leingur, hn er orin of gmul, auk ess er ekki
haldi saman keytunni leingur, hvorki til eins n neins.
Eru etta ll jlin? Nei, gamla konan tekur einnig
fram handlnuna sna etta kvld. Hn leysir af sr
gmlu slitnu sjalduluna og bindur handlnunni yfr hfu
sr. a er svartur silkikltur, hann er fr
einokunartmunum, hann hefur geingi arf fr mmu
til mmu, mibiki honum er enn heilt, ldum
saman hefur hann veri umleikinn af sinaberum
hndum, lkt og brotabrot af auleg heimsins, ea
a minsta kosti snnun ess a hn s til. En etta var
ekki altogsumt. Jlin eru ht allra gersema. egar
gamla konan er bin a setja upp handlnuna,
tekur hn eyrnaskeflinn fram. Eyrnaskefllinn, a er
heimsmennng heiarinnar, smuleiis mrg hundru
ra gamalt erfagss, gerur r dru silfri, rendur,
ellisvartur grpunum, skyngdur af sliti bjgum
valanum milli grpanna. Svo byrjar hn a bora r
eyrunum sr. Og egar hn er byrju a bora r
eyrunum, me v tauti og grettum sem essu er
samfara, eru jlin fullkomlega geingin gar, er
alheilagt.
I etta skifti hafi Bjartur skipa a lta sja heilan
rhupp, svo er rhuppurinn soinn, og bndinn virir
hann fyrir sr troginu, feitan og ngandi, og getur
hann ekki ora bundist um adun sna, rttfyrir alt
sem undan er geingi, og segir:
Ja, etta eru n meiri heljarjlin.
Brnin mintust ess ekki a hafa ur heyrt hann
minnast jlin sem eitthva srstakt, en n sagi hann
a a vru ekki allra manna r sem geru vlkan

hupp undir jl. En au rifu etta bara sig egjandi,

me sljum lundarsvip, n voru aeins rj eftir, og
au sem eftir voru gtu ekki htt a hugsa um eldra
brur sinn sem hvarf snjnum, og sveitin hafi leit
n rngurs tvo sustu daga fyrir jl, en Bjartur
Sumarhsum, hann hugsai aldrei um neitt sem hann
hafi mist, svo fremi hann vri ess fullvs a hann
hefi mist a, hann var hlfllur vi krakkana a ekki
skyldi sj eim neinn gleibrag, ekki einusinni
jlunum, og svo lur a httumlum og jlanttin tekur
vi me snum rlega magaveika svefni; ea sinni
vku.
Og vkulok heldur sta Sllilja fram a greia sr
og hita vatn og bauka skmu kolunnar, og hann horfr
hana af rmi snu eftira arir eru geingnir til na, og
vatni hennar hitnar smtt og smtt jlakyrinni. Hn
varaist a renna augunum framm lofti. Var hn
vond stlka, hvernig st v a n fr hn aftur
a hugsa um a? Hn hafi ekki gert neitt. En a
kom aftur og aftur upp liuga hennar vetur, og on
teingdi hn a vi daua mur sinnar, einsog hn
hefi veri vitori og a vri henni a kenna a
pabbi keypti ekki ng meul, a hann gaf ekki mur
hennar kpu, og samt, samt hafi henni ekki dotti
neitt ljtt hug essa einu ntt t heiminum, egar hn
var ltil, hn gat bara ekki a v gert. Jafnvel egar alt
var slt og kyrltt miju skammdegi veraldarinnar
einsog essa jlantt, var hn alteinu lostin ttanum
vi a; ttanum vi ttann af v sem rauninni hafi
ekki veri neitt; ttanum vi a a vri ekki bi a
fyrirgefa hemii; a etthva vr ekki biS a fyrirgefa
henni eitthva; og a etta eitthva hldi fram a

vera svo hryllilega sagt milli hennar og hans; milli

hennar og ess; kanski stu au gagnvart v sama,
n ess a skilja a, hvort me sna sl, hann sterkur,
hn veik. J a var vst alveg reianlega brandi haf
milli eirra, hans lf var of drt kvei til a rma vi
hennar kvena fora lf, rek hans vi hennar
vikvmni: jafnvel egar brir hennar tndist, hann
sem hafi lifa hr og anda fyrir fum nttum,
hafi hann skipa eim llum a egja, og hn hafi
grti alla nttina mean hann svaf, kanski ekki afv
hn si svo miki eftir brur snum, heldur afv
myrkri var svo strt ar sem hann hafi tnst; og afv
hn var svo hrr afv a hafa fyrirgef honum hva
hann hafi oft veri vondur vi hana mean au voru
systkin, pabbi, hvernig ttu au nokkurntma a geta
skili hvort anna, hann og hn, hann sem svaf egar
hn grt? Og a sem meira var, hvernig ttu au
nokkurntma a geta ori saklaus hvort af ru rv
au skildu ekki hvort anna? tt hn fri r llum
llum ftunum, og hva miki sem hn vgi sr og
vgi, upp aftur og aftur, aldrei mundi hn f vegi
burt skugga hinnar kvenu, skiljanlegu sektar milli
eirra, ann skugga sem grfi yfr lkama hennar og
sl. Og mean hn hugsar, hvlir hann hnakkann vi
rmmarann og virir undrandi fyrir sr hvernig
vatnsgufan og skuggar hennar leika um etta nga
skpulag.
Hn hafi esskonar hgri vnga sem eingar tvr
stundir dagsins var allaeina, hugsanir hans vxluust
milli kva og eftirvntngar lktog sumarhiminn
landsins me snum lifandi verum, snum hvikulu
slskinsblettum; og skuggum sem la yfr. Slkur vngi

er raun og veru ein lifandi kvika, hjlparvana sinni

ofurskynjun hins ytra og innra. a er einsog lfstaug
hans s nakin, lkaminn allur ein slitin sl, sem olir
ekki hi illa, og mtir kanski aldrei ru en v, a er
eftirvntngin sem bjargar slkri sl, aldrei glein sjlf.
Hvar vri essi stlka ef hn hefi ekki vondan vinstri
vnga til a hjlpa sr?
Hann kallar hana og biur hana heyra sig. Nei henni
hafi ekki misheyrst. Hn st upp og kom framm
lofti. Hann vildi a hn tylti sr. Hn tylti sr. J, hann
tlai a tala dlti vi hana afv hn var komin til
vits. Hn sagi ekki neitt. San, n frekari fyrirvara:
g fer burt uppr jlum og skil ykkur eftir. g kem
ekki aftur fyren um pska.
Hiin leit hann strum spyrjandi augum, og a
hrapai eitthva andliti hennar.
g hef mist miki f, sagi hann. a er einsog ar
stendur, deyr f.
J, sagi hn og var a hugsa um a segja lngtum
meira; a hn vonai a au systkinin gtu hjlpa
honum til a eignast meira f; en hann tlai burt, og
svo gat hn ekkert sagt.
g er sosum ekkert a berja mr, sagi hann. a
hefur sosum margur ori fyrir tjni hr landi. g segi
einsog spakmlinu: N er rekkvoin ng, n er Rnka
dau. Anna ml er a, ran mn, a g er ekki dauur
sjlfur, ekki enn. Ekki svo a skilja a mr s ekki sama
g drepist sjlfur. En g stend mean sttt er.
Hn horfr hann me hjartsltti og veit hann er a
tala alvarleg ml hn eigi bgt me a skilja hann,
tvr manneskjur eiga svo bgt me a skilja hvor ara,
ekkert er eins sorglegt og tvr manneskjur.

g sagi vi ig fyrra ran mn, ea var a

hittefyrra, a egar tmar la byggi g hs. a
sem g hef sagt, a hef g sagt.
Hs? spuri hn utanvi sig, v hn var bin a
gleyma v.
J, sagi hann, rtt hs. g skal sna eim a, og
btti vi mildari, og kom um lei vi xlina henni
me krumlunni: egar maur lfsblm byggir maur
hs.
Hn hafi jarpt hr, miki sr, a hrundi sjlfrtt
lokkum, augabrnir dregnar spyrjandi boga og laung
hvarmahr sem lu str tr, hann horfi enn vnga
hennar, s inn hina vikvmu kviku svipsins, svo
andai hn nir barm sr: tlaru burt?
g er a hugsa um a setja ig yfr alt innan stokks
og utan, sagi hann, og morgun skal g sna r og
honum Gvendi ]itla nkvmlega hvernig a taka til
handa fnu.
fr hn a grta, kvinn fyrir brjsti hennar x
einsog fjall, hn rvnti alveg fullkomlega, og gaf sig
vald hinum undarlega losta sem fullkominni
rvntngu lsist um lkama og sl, og vissi ekkert
hva hn sagi, v a var rvntngin sem talai
brjsti hennar, og sagi eitthva lei a a geri
ekkert til hn yri veik og di einsog hn mamma
sluga um hvetur og jkull yfr heiinni, og gu gf
g hefi aldrei vakna til lfsins og lifa aldrei glaa
stund, og a er mr a kenna a hn fstra mn d
afv mr tti ekki ngu vnt um hana, en aumnginn
hann Helgi litli brir minn, honum tti svo vnt um
hana a hann hugsai um hana ntt og dag, og g
heyri til hans hr barhellunni snemma haust a

hann sagist vera dinn, sta ess a a er g sem

hefi tt a villast t myrkri og deya snjnum
heiinni, g er viss um a er svo gott a vera din,
v ef fer burt fr mr pabbi, hjlpar mr
einginn, og hlt annig fram leingi og hallai sr
grtandi uppa honum, skk hfu sitt uppvi barm
hans rvntngunni.
N var ekki laust vi a bndanum vefist tnga um
tnn, honum hafi fr upphaf vega veri skiljanlegur
s hugsunargngur sem fist af grti, leiddist grtur,
hafi vinlega leist grtur, aldrei skili slkt, stundum
teki hart v, en honum fanst hann gti ekki fari a
atyra etta blm lfsins, etta saklausa skpulag,
vtan fylgir skunni, auk ess var jlantt. Svo hann
imprai bara v aftur hvort hn vri bin a gleyma
a hann hafi lofa a byggja henni hs, a var
hausti eftira hn Fra gamla var hr, sem aldrei
skyldi veri hafa.
En hn kri sig ekkert um a eiga heima hsi,
j kanski einusinni, fyrir laungu laungu, en ekki leingur,
essi br var alveg ngu gur handa henni, bara ef
vilt vera kyr hj henni Slu, bara ef fer ekki
burt fr henni stu litlu Sllilju. Ef g a vera ein,
pabbi, alt sem hr loir vi, alt sem getur komi hr
fyrir
En hann sagi a ekkert kmi fyrir og ekkert loddi vi,
j hann byrgist a. Hann vissi hva hn meinti, hn
meinti draug, en a var einsog hann hafi oft sagt vi
tkina: maurinn fnnur a sem hann leitar a, og s
sem trir draug fnnur draug. N var hann kveinn
a fara burt og vinna fyrir penngum og kaupa meira f
haust, etta var fyrsta skifti vinni sem hann geri

nokku fyrir pennga, hann mundi f einhverja vinnu hj

Bruna, svo fremi Tlinus Jensen vri ekki farinn til
andskotans. Nn, auk ess gti vel svo fari a brnin
yrftu ekki a vera alein, hann hafi nefnilega mann
huga Firinum, en hann sagi ekki meira, til ess
hann freistaist ekki til a lofa of miklu, svona ran mn,
ekki ennan eymdarsvip, hundra sinnum einni var hn
mir n egar hn d hr pallskrinni um ri, o
ekki held g maur urf a sj eftir a hafa reki nef
inn hana grunnu fleu ran mn, maur hefur a
minsta kosti feingi keypis tkifri til a reyna
kraftana, og ngur tminn a sfra egar maur er
dauur, og urkau n framanr r greyskarni og
faru svo a koma r upp.
Fleira var ekki til umru. Hann var undan a
koma sr upp. Hn gekk utar a masknunni alveg
niurlt, hn var ykk kokinu af grti, en a geri
ekkert til; hn hefi veri frgur mlsnillngur me
gulltngu mundi alt frekara hjal hafa veri til einskis,
hann hafi lagst fyrir og breitt ofan sig, fnnin
glugganum bl. En frostrsir voru aungvar, a var
hltt bastofunni, vatni hitna pottinum, gufa, strir
skuggar, lti ljs, jlantt. S mttur var ekki til,
sterkur n blur, sem gti broti kvaranir hans. a
var mikill vandi a eiga slkan fur, og vildi hn
aldrei nokkurntma eiga annan fur en hann. a var
yfr henni etta virka slarlausa sigkomulag sem
grpur lkamann eftir djpan grt, lkt og egar vatn
rkur upp eftir mikla suu og verur eftir loftinu, hn
saug upp nef, trin ornuu hvrmunum smtt og
smtt. Jafnvel slarstr hennar hafi gufa upp. Hn
fr r sokkunum, san r klukkunni, lagi spjr fyrir

spjr hugsunarlaust bekkinn fyrir framan sig, n ess

a lta til hgri n vinstri, alt sem hn gerir hanfr
er rtt. Hn stendur yfr vatnsgufunni laung og ltandi
einsog jurt, hin hu kptu brjst hennar ber mjkt vi
daufa skmu kolunnar jlantt, vi flgrandi skugga
gufunnar, varir hennar rtnar af grti, brrnar ngar
af seltu.
48
PRA OFTMI
Eyileikinn er me snum htti eingu sur en
glaumurinn, margbreytilegur og sgulegur hvar sem
lfstra krokir heimi, og essi brn, sem af dularfullum
stum voru ekki din hr heiinni, au hfu lifa
mrg sguleg tilbrigi hans, ekki aeins htum,
heldur einnig milli hta. a er mjg frlegt a missa
mur sna fyrsta erriblkrinu sumrinu, og egar
pabbi fer burt uppr hvarf elsta brurins, mijum
htum, er a einnig srkennileg reynsla, eyileiki
nrrar tegundar, alveg einsog glaumnum, ar sem
menn ku gera strkostlegan greinarmun saung og
dansi. Ltill missir iggur vald sitt af hinum strra missi,
og annig kemur murleysi einsog skattkrefjandi upp
minnngunni vi burtfr furins, fr sem fair,
einginn sem mir, og um hvetur stendur dreingjunum
fyrir hugskotssjnum essi dagur fyrrasumar, egar
mamma eirra var lg brur t lambhsi innanum
gorklur um hdegisbil, og samt hlt slin fram a
skna. J og makaflugan hafi haldi fram a sua
skjlinu vi glugghsi, mijum slargeislanum,
snortin af eirri stareynd a hin elskandi jnng
lfsins hafi stilst bnum og gn dauans rkti
loftslnni, skyld gn hjartans, etta saungelska

kvikindi sem hneigist til eins einasta tns. dag kemur

essi saungur, essi annar heimur, v einn stugur
tnn, stlaus og fjarrnn, a er hann, dag kemur
hann aftur upp hug barnanna og gluggatttin full af
snj. au hugsuu um a hvert snu lagi n ess a
lta hvert anna, himinn og jkull alelda vi sjnhrng
um mijan dag. Blfjallatindar hvtglandi brennanda
frosti. Og lf eirra, sem var egar n sklandi veggja,
a er n sngglega n mniss, einsog rofn ekja.
Saukindin stendur heilg vi brotna lindina, starir
jarmandi tyfr snar gdduu heiar, n ess a geta
mila brnum mannanna kostum skapferlis sns. Svo
egar bi er a gefa seinni gjfna sitja dreingirnir
tveir skaflinum, n ess a skilja hvor annan, og horfa
n manndar tyfr hinar smu heiar. a er erftt a
mega aldrei hvlast, er hitt erfara a vera til egar
einginn segir manni leingur hva gera skuli, hvernig
maur a geta haldi fram a gera eitthva?
dettur ngra brurnum amman hug, hn sem veit alt
ef maur skilur hana anna bor, og hann svarar
eldra brur snum v til, a hva sem komi fyrir
veit hn a fyrirfram, og heldur fram a prjna.
J, segir Gvendur, a er hgast egar maur er
nstum hundra ra, og arf ekki anna en prjna. En
hvernig eigum vi a fara a?
Nonni litli hugsai sig um leingi, og svarai a lokum:
Vi urfum tbak.
Tbak? spuri Gumundur, n ess a skilja ennan
hugsunargng.
J, tbak. S sem ekki ekkir skaparann arf tbak.
Eg hef heyrt hana mmu segja a vi hreppstjrann.

Skaparann? spuri Gvendur. Hvaa skapara? g veit

ekki einusinni hva ert a tala um?
g er a tala um a, sagi Nonni litli, a ef maur
tekur tbak, er manni sama til a mynda
skaparinn lti ekki alt fara einsog honum hentar.
Gvendur: ert farinn a tala einsog hann Helgi
heitinn brir okkar var vanur a tala. I sta ess a
tt a hugsa sem svo, a einhverntma verum vi
strir, og vi hjlpum honum pabba til a refalda
bstofninn, og frum a sltta svo um munar, einsog
rausmrngar, og setjum upp kr, og byggjum. Og
margt fleira.
J g hef lka oft hugsa um a, ansai Nonni litli, en
a er svo lngt a ba. Og stundum hef g veri a
hugsa um a fara burt, til dmis ef ekkert gerist
hundra r. v a skal vera hgt a komast burt,
hann Helgi heitinn brir okkar haf sagt a a vri
ekki hgt. g hef lka hugsa upp mrg r a komast
burt. En ef ekkert skyldi gerast, og heldur ekki vera
hgt a komast burt fyren einhverntma, vi
reianlega er eitthva hgt einhverntma, er hgt
a lta sr vera sama maur veri ekki str strax, og
fnu fjlgi ekki neitt, og maur setji ekki upp kr:
maur bara tekur tbak.
Gumundur Gubjartsson hlustai ekki leingur slka
markleysu, heldur gekk egjandi burt, og enn mjakast
nr slarhrngur yfr hinn mikla snj me hinum smu
kvafullu hjrtum jarinnar, uns eir standa aftur
sama skaflinum daginn eftir, og hvergi sr dkkan dl
fremur en gr. segir Gumundur Gubjartsson
fyrirvaralaust:

Heyru Nonni, hefur stoli lambatbakinu sem

var eftir fyrra? a tti a liggja ruslaskrnunni
bardyrunum.
Nonni: ttist ekki vilja tbak gr. Af hverju viltu
a dag?
Gvendur: Ef kemur ekki me a strax, lem g
ig.
a uru dlitlar ryskngar skaflinum, uns eldri
bririnn dr myglaa munntbakshaunk uppr buxum
hins ngra, helduru a fir a ta etta altsaman
einn, gmurinn inn.
A lokum sttust eir og fru a lykta af tbakinu,
reka a tnguna og smjatta, og eim kom samt um
a skifta v flagslega milli sn, og ta ekki meiren eina
tlu dag mean a treindist. En egar lei daginn
uru eir kaflega veikir, drgust upp pallinn me
magaverkjum, uppslu og svima, og sta Sllilja var
a htta og koma eim rm, en hvernig sem hn
gekk feingust eir ekki til a lta neitt uppsktt um
lknisdma sem eiga a stta manninn vi kva
fyrir v a drottinn lti ekki alt fara einsog honum
hentar.
Og sta Sllilja, sem tir ull sna, hvernig hn a
gleyma llum eim komnu kvldum sem gera eitt
landi kvld svo lngt? Iln reynir a hugsa um hvernig
marrai stiganum grmorgun egar pabbi gekk
ofanaf loftinu seinasta sinn, og hvernig glamrai
jrnmlunum hj Blesa gamla egar hann lagi upp
tauminn og settist bak, vert yfrum skrnurnar snar,
skri ftatkum hestsins harfenninu. Hn ltur
hugann dveljast vi essa burtfr sem leingst, einsog
fyrri part sgu, til a geta svo glatt sig eim mun meir

vi tilhugsunina um heimkomu hans pskum, og

kanski vera rauir pskar afv a voru hvt jl, og
san, eftir fyrirsjanlega mrg kvld, heyrir hn aftur
glamra jrnmlum fyrir utan, v n tekur hann niur
tauminn, og a brakar stiganum a nu, og hn sr
andlit hans og hinar sterku herar rsa yfr loftskrina,
og a er hann, hann er kominn. Hn hoppar mt
essari framtarsn yfr tal endalaus kvld. En egar
til kom gat hn a ekki, hn gat ekki tekist ngu htt
loft, og hn stendur ein andspnis essum mrgu
kvldum, sem eiga eftir a koma einsog flokkur daura
manna gngi gegnum eina lifandi sl, mannsslin arf
svolitla huggun hvern einasta dag til a geta lifa, en
arna virist ekki vera nein huggun.
Nna, egar essar htir eru linar, hva er a
sem tekur vi, amma?
Ha, segir amman. Og btir vi: tli a taki sosum
miki vi? Hld a taki ekki miki vi. Sem betur fer.
En a hltur a koma eitthva nst, amma,
eftira nri er lii, g meina einhver ht,
eitthva sem nlgast pskana, btti hn vi
huganum, en ori ekki a segja a.
O g held a komi sosum ekki miklar htir utan
hva uppr ttadeginum kemur rettndinn, en a er
sosum eingin strht, hld a su sosum ekki miklar
htir.
J a var einmitt rettndinn sem sta Sllilja hafi
veri hnotskg eftir, eftirvntngin vill stikla framm
tmann tmum htum og gleyma hinum
framrsjanlegu rmhelgu kvldum, j rettndinn,
hva svo?
fer a la a orra.

orrinn, hugsai stlkan dapurlega, v a minti

hana aeins frosthrir og strhlkur sem koma vxl
og eru essvegna tilgngslausar, hlka sem snst
frost, frost sem snst hlku, eilf eftir eilf, nei
amma, ekki orrinn, ekki hann, g meinti htir. Htir

minni t, var liti til veurs bi plsmessu

og kyndilmessu, enda eimdi meira eftir af fornum
si.
En sta Sllilja hafi veri a vonast eftir
skudeginum, v hana minti a hann vri leiti
aansem sist til pska, en a var hvorki meira
n minna en orrinn og gan sem komu fyrst, og svo
kom nuviknafastan. Nuviknafastan? 1 nu vikur?
Hver lifr a af? Samt herti hn upp hugann og lt Ijs
von sna a egar nuviknafastan vri loksins liin,
hlyti skudagurinn a koma.
O g hlt n a spreingidagurinn kmi undan.
En svo kemur skudagurinn endanum, amma,
og fer a styttast til pska.
a er ntilkomi, svarai s fullorna og hallai
hfinu aftur og leit skakk nir prjnana sna. minni
t byrjai fastan uppr mivikudeginum fstuinngng.
Hvaa fasta?
N sjlf lngafastan, manneskja, sr er n hver
viskan, a halda a pskamir komi uppr skudeginum
og vera komin sextnda r! a hefi ekki tt beysi
minni t a kannast ekki vi lngafstuna og helstu
merkisdagana henni, sosum einsog imbrudagana og
bounardag Maru.

g kannast vi fstudaginn lnga, sagi stlkan,

v a rann upp fyrir henni Ijs, einhverntma kemur
hann.
O a tla g a magnsmessa komi n ur
sagi amman. Og skrdagur.
arme var loki tilraun ngu stlkunnar a draga
pskana inn brennipnkt, hn gafst upp. Hn hafi vilst
kross og hrng rfum almanaksins, og var bin a
tapa ttunum, ullin sngglega orin stm milli fngra
henni, hver lagur greiandi flkja. Hversvegna gat
etta nga flk ekki hugga sig vi a alt lii
einhvemveginn einsog skaparanum hentar?
O a er ekki alt feingi me strhtum, garmurinn,
sagi amman vorkunnlt. Eg man svo lngt a hann
fair
minn
sli
leiddi
t
kna

sjlfan
hvtasunnumorgun til ess hn gti kroppa sinustrin
sem stu uppr klakanum; vi lgum yfr hana
bakverju og bundum lepp undir jgri. Og a var
jafnvel alvanalegt minni t a hann kmi me
jnsmessuskunu.
49
BETRI TMAR
Jrnmlaglamur? Hlymur vi s undir hf? Er a ekki
hann Blesi sem frsar myrkrinu t skafli? J, a er
ekki um a villast. au voru ekki leingi sr a a
nirum loftsgati, tum snjgaungin, upp yfrbori,
er nokkur ar?
Gui s lof, heyrist hvsla [ myrkrinu rtt hj eim,
svo blessu skepnan hefur rata. g er hrna. Komi
i nr.

Og brnin komu nr, og a var maur skaflinum,

au tku kalda hnd hans, bir ailjar voru jafn
fegnir, hvor a vera skynja hins.
Eru ekki dyr bnum? spuri gesturinn.
Nei, sgu au, en a er hola nir skaflinn.
Vilji i leibeina mr sem fyrst inn holuna, sagi
gesturinn. g held g s veikur. g skil ekki enn a g
skuli ekki hafa ori ti heiinni. etta hefur veri
afskaplegt aftakaveur fyrir mig.
Mean Gvendur tk Blesa gamla hs, leiddu
systkinin gest sinn inn skaflinn og kendu honum a
skra yfr barrskuldinn, ekki of hart, sagi hann, g
ver nefnilega a gnga vi staf. San klaungraist
hann upp stigann og st skjlfandi loftskrinni,
heilsai gmlu konunni, a var einnig lngt fr v
hann sti beinn, hann var illa binn til fjallfera, a
var greinilegt a etta var kaupstarbi, hann hlt
hann vri kalinn og kanski me snert af lngnablgu,
seinna hugsuu au oft um hva a var skrti a
egar hann st hr fyrsta sinni pallskrinni hafi
eim snst hann vera gamall maur, hann sem seinna
var svo ngur. ingin hreyfng hans, einginn hnappur
ftum hans fr framhj hinni urftugu skynjun eirra,
sem svo kaft hafi hngra eftir viburi essum
eyileikans heimi ar sem hvergi eygi dkkan dl, j
hann hafi meirasegja blnkusk, etta var fyrirmaur.
A lokum er a amman sem hefur gnng a spyrja
hvaan kemur maurinn, og hann kom nean af
fjrum.
J a veit g aumngja maurinn, sagi hn. Sla
mn greyskarni, taktu hann, ef hann skyldi urfa a

fara r utanyfrplggunum, og flttu r a hita honum

eitthva volgt. M ekki bja r a vera?
J sem betur fer tlai hann ekki leingra, hvslai
hann, j
hann hvslai, alt trnai, j alt trnai, manni fanst
a mtti fyrir eingan mun berast t. sta Sllilja
skai og vonai a hann feingi ekki lngnablgu, hn
var svo hrdd um hn kynni ekki a gera a fyrir
hann sem hann yrfti, henni fanst a hn bri svo
mikla byrg, henni hafi veri tra fyrir llu innan
stokks og utan, a var fyrsta sinni sem hn fkk gest,
bara a hn vissi hva hn tti a gera fyrir hann,
hva a bja honum, hvernig a hjkra honum, hva
a segja vi hann. Og svo er a hann sem hvslar a
lokum, nei hnga og ekki leingra: Eg er sendur hnga
af honum Gubjarti Jnssyni, sem reianlega ba a
heilsa ykkur hann gleymdi a taka a fram. Eg er
nefnilega kennarinn sem a vera hj ykkur vetur. g
tri v ekki sjlfur, en samt er a satt.
Hann fr r sinni afla kaupstaaryfrhfn og r ru
stgvlinu, en hann fr ekki r hinu stgvlinu, hitt
stgvli var alveg fjrlaust, n svipbriga og lifandi
nttru, einsog a vri kali gegn, og hn var komin
fremsta hlunn a spyrja hann hvort hn tti ekki a
draga af honum etta stgvl og athuga honum
ftinn, en kom sr ekki a v, kanski var a ekki rtt
af ngri stlku a vera a skifta sr af karlmannsfti,
jafnvel tt grunur lki a hann vri kalinn. San
hallai hann sr upp hjnarmi og ba stu Sllilju a
breia ofan sig, og hn hafi aldrei breitt ofan mann,
og fkk hjartsltt, og samt breiddi hn ofan manninn
einsog hn hafi breitt yfr dreingina egar eir voru

litlir, alveg uppa hku, nema ofan hgra stgvli,

hann dr a ekki einusinni innundir sngina^ a
skarai frammaf stoknum hreyfngarlaust, og a var
erfara og erfara a vita hvernig maur tti a
bregast vi v. Hann hafi htt enni og miki hr sem
reis fr enninu kanski fremur flkju en lokkum, og
reglulegt andlit, marka djpum drttum, a var
frara og frara eftir v sem hin tk sig betur
eftirtikuldann. Og egar hn breiddi ofan hann,
tk hn eftir v a hann var mrauri skyrtu, j a
var aftur kominn gestur eirra land einsog forum, og
hann kom trnai og gisti hr heima palli, einginn
skyldi f a vita a, hn skyldi ekki bja neinum inn
allan vetur svo a brist ekki t, svo a vri ekki
htta v a hann yri tekinn fr eim einsog einn
gestur einusinni egar hn var ltil.
Segir maurinn nokku ttt r nera? spuri amman, en
hann fr a tala um hin skiljanlegu vlundarhs
rlaganna sem hfu sent mann me hans heilsu
arar eins svailfarir um hvetur, eftira hann hafi
dvalist ratugum saman ofnstofum heimsglaumsins.
j, sagi gamla konan, a fer n tvennum sgum
af essum num ea ofnum sem kallair eru. Aldrei s
g n um mna daga, enda var g aldrei kvellisjk
mean svo tti a heita a g lifi, utan hva g fkk
ofsaklann eina ntt egar g var fmtnda rinu,
ekki svo a g gti ekki fari ftur um morguninn og
sint mnum verkum, og a orsakaist af einhverju
nmeti sem piltarnir hfu fyrir si a vera a draga
r vtnum ar grendinni, etta var fyrir sunnan hj
okkur aansem g er kynju.

Maurinn svarai essu ekki um stund, en hugleiddi

hlji heilsufar essarar undarlegu manneskju, sem
hafi ekki ori misdgurt sustu sextu og fmm rin
n ess a hafa s n, og svarai v til a lokum,
a egar llu er botninn hvolft, gamla kona, eru
ofnlogar heimsmennngarinnar eir logar sem ekki
aeins kynda undir hjartans rjfandi ney, heldur er
miki vafaml hvort lkaminn sjlfur er ekki betur farinn
undir kaldari kjrum en eim sem vafurlogar
mennngarofnanna skapa. a er satt, heimurinn er
yfrbragsfrur egar hann er upp sitt besta, til
dmis dunandi trjlundum Kalifornu og hinum
slgullnu plmagaungum Mijararhafsins, en kolagl
hjartans verur eim mun flskvari sem demantar
skpunarverksins skna hana me meiri ljma. En
samt sem ur, gamla kona, g hef vinlega elska
skpunarverki og reynt a tiitla r v a sem hgt
var a hafa.
J, svarai gamla konan n ess a hafa heyrt nema
helmnginn af spakmlum kennarans, en misskili
afgnginn, essvegna skil g bara ekki hva hann
Bjartur hrna vill me v a senda hnga almennilegt
flk essu tarfari, en fara sjlfur burt.
Hafu eingar hyggjur af mr, gamla kona, a er
kominn tmi til a g fi a hvla mig fr hrvareldi
mennngarlfsins um skei, hvslai gesturinn ltilltur.
g er binn a vera leingi t eim stra heimi og horfa
yfr thaf mannlfsins. egar soleiis er statt einsog
fyrir mr, fer maur a krj eftir litlum heimi bakvi
fjll, einfldu og slurku lf einsog essari bastofu,
a eru bara ekki allir sem komast nga, heimurinn
er gjarn a sleppa haldi br sinni. g hlt g

mundi vera ti fjallinu, einsog sumir menn sem tala

er um bkum, eir flu fr vinum snum hendur
exm verri vina, a er a
segja r skimni eldinn, a minsta kosti bjst g vi a
f banvnan sjkdm. En n stgur essi granna
ngmey fram einsog blmjurt mannlfsins me kaffi, og
g fnn a g eftir a lifa enn svolitla stund, nei,
gamla kona, maur verur aldrei svo als vesall a
hamngjan eigi ekki eftir a brosa vi manni einusinni
uren maur deyr.
Hann reis akkltur uppvi dogg mti kaffinu og hinni
grnnu blmjurt mannlfsins, nema hva stgvlai
fturinn skarai enn sljlega framm stokkinn, og
dreingirnir gtu ekki haft augun af essum
fyrirmannlega tlimi, hann var fr upphaf, samt
stafnum, eitt ruggasta tkni um aal mannsins
augum eirra. J og hn hafi sykra brnginn sem
hn gaf honum ofan rgbraui, soleiis geri hn
aldrei fyrir neinn, bara fyrir sjlfa sig stundum laumi,
a var a sem hn komst leingst munai essi
mikla myndarstlka, enda hafi iiann aldrei braga
gmstara vibit, hamngjunni s lof, btti hann vi,
a a eru enn til stlkur sem rona, v lin ronai
hvert skifti sem hann akkai henni fyrir, hvernig gat
hann alvru veri akkltur mjrri stlku litlausum
kjl, og annar olboginn tr, hann sem hafi s yfr
thaf mannlfsins. Hva miklir menn eru vinlega
ltilltir. En hn var me hverju akkltinu kvenari a
gera honum alt til hfs, essum manni sem kominn
var til eirra yfr fannaktar heiar r dunandi
trjlundum Kalifornu og slgullnum plmagaungum
Mijararhafsins, til ess a kenna eim gott. Hn sem

svo leingi hafi kvii fyrir v a vakna, n var hn

strax farin a hlakka til a vakna bti fyrramli og
baka honum pnnukkur me morgunkaffinu. A vsu
hafi hann ekki esskonar andlit sem brosir af sjlfu sr
n ess a brosa, enda var hann gestur vetrarins og
ekki sumarsins, en hann hafi viturleg alvruaugu me
splausu gamni sem horfu ljfum skilnngi djpt inn
lkama hennar og sl, svona augu fnst manni a geti
ri frammr vandamlum lkama og slar, maur
hugsar kanski um au egar manni lur illa og veit au
geta hjlpa, nei, hn var raun rttri ekki feimin
leingur hn ronai svolti, hn hafi sig
ineirasegja upp a spyrja um pabba.
J, ga mn, sagi hann, etta er vkngsmaur, en
a hann tti svona litla fla dttur me kastanubrnt
hr, a hafi mig ekki dreymt.
a vnti g a Bruni haf geta tvega honum
eitthva a gera, sagi gamla konan.
Nei, a var n sur, sagi gesturinn, eir trnar eru
linir. Tmar einveldis og einokunar eru fyrir b hr
sslunni. Loksins erum vi ornir roskair til a njta
eirrar blessunar sem jri hefur a geyma.
Hanan, sagi garnla konan.
N er a nglfur Arnarson Jnsson, gamla kona,
sagi gesturinn. eir sem tsjga hs ekkna og
munaarlausra hafa n loksins feingi sig fullkeypta.
Sj hin ngborna t vekur storma og str, leggur
strhuga dminn feranna verk, heimtar kotngum
rtt, og hin kgaa sttt hristir klafann og sr hn er
voldug og sterk, einsog segir aldamtaljinu okkar.
Vldin eru komin hendur eim sem reka verslun
heilbrigum grundvelli. Tlinus Jensen flutti burt

sasta skipi fyrir jl. Vi hfum barist fyrir

verslunarhugsjnum Inglfs Arnarsonar og sigra. essi
ngi hfngjasonur sem hefur flutt me sr
verslunarhugsjnir tlendra mannarhagfrnga til
landsins
og
broti
niur
skuldafngelsi
kaupmannavaldsins og opna reiknng fyrir sem
rum saman var meina a taka t rgmlslku
gegnum sjlfa sig, vi erurn n bnir a setja hann
stugan. Eg hef ekt ann ftkan fjlskyldufur
sem hafi til einskis afla, vegna ess hann hneigist til
bkmenta og tlendrar ekkngar, hann sendi honum
hlft kvartil af spasltuu sauaketi gefns um
veturntur, auk nlenduvru strum kassa, og gaf
honum hlfs mnaar atvinnu vi slturhsi, um lei
og margir sslufrgir garpar stu plssinu, lopnir og
me munnhrpur, vegna ess eir tru einri og
kgun og hldu a hjlpri sitt vri fali eirri glu
sem hafi sogi eirra eigi bl. J gamla kona,
nglfur Arnarson er mikill maur, hann, essi
snildarmaur sem hafi llum hndum vi ann stra
heim, hann hefur yfrgef embtti sn nnd vi
stjrnarvldin til ess a htta lf snu og mannori
fyrir forbgeingnu. v a er ekki fnt sem skrifa er
dagblin um sem beita sr fyrir mlefni
smlngjans. En hva um a hfum vi n feingi v
til leiar komi a hann hefur teki vi bstanum af
Bruna. egar g vissi sast, var hann Gubjartur
Jnsson fr Sumarhsum a flytja innanstokksmunina
hans Inglfs Arnarsonar turnhsi. San ku hann eiga
a f atvinnu utanbar vi kaupflagi.
J a veit g, sagi gamla konan, a hefur
laungum svo til geingi a einn kemur annar fer.

Mrgum liggur illa or til kaupmanna; og satt er a,

afgjarnt er fundarf. eir nu
ykja einlgt bestir og s sasti einlgt verstur. g er
bin a lifa marga kaupmenn, maur minn.
Kennarinn s a a mundi koma fyrir lti a reyna
a tskra essi efni nnar fyrir svo fornri konu, heldur
feldi niur ennan tt samtalsins me eim orum, a
seint s rennur rttltisslin upp endanum,
gamla kona. N koma betri tmar fyrir okkur ll.
J n koma betri tmar fyrir okkur ll. a var etta
vilag lians, sem mai einsog ntt tnstef, sngt og
ljsglatt, gegnum vetrarins myrku tnlist til ess a ylja
vetrarins kulslu brjst, trllsligu undan lgmli
almanaksins, annig a ekki var leingur spurt eftir
htum, tbak ekki framar hinn eini hugsanlegi
lknisdmur gegn eim drotni sem einginn skilur. Svo
leysti hann fr fggunum snum, og leyfi brnunum a
standa hlfhrng leingdar.
Uppr pokaopinu tk hann fyrst snar eigin pjaunkur,
sinn eigin flutnng, r eigur sem binda manninn vi
lf sterkustum vijum, ea a minsta kosti gera
honum a brt. Og hverjar voru essar eigur? a var
stglu skyrta og einn stakur bttur sokkur. Hann
handlk essa dma me pukurslegri alvrugefni
einsog eir vru dularfullir og stakk hvorutveggja undir
hfalagi sitt tilvonandi, n ess a mla or fr
munni. Brnin horfu eftir essum tveim hlutum
hverfa undir koddann sem snnun ess hvernig miklir
menn opinberast hinu litla. areftir komu eir hlutir
fram sem hfuu beinlnis til barnanna sjlfra,
mentunarggnin sem hann flutti eim krafti sns
embttis. Og hann strauk vinalega um essa

ferkntuu bgla, og sagi, ja brnin g, n skulum

vi sj: essum bglum eru falin vsindi heimsins. Og
a bar ekki ru. Innanr umbunumi komu nar
ilmandi bkur, hver um sig hjpu slttan og litfran
umbapappr og bundi um hvtu seglgarni,
regnbogalitar bkur me myndum a innan og utan,
fullar af trlegasta lesmli, ein um kunnar
drategundir, nnur um annarlegar jir og ltna
konnga, rija um framandi lnd, fjra um
tlustafanna srstaka galdraverk, fmta um hinn
lngra kristindm slands, alt alt sem slin rir,
glntt fr bksalanum, herskarar undursamlegra
tinda sem lyfta slinni til ri vermta og trma
hinni margvslegu depru eyileikans r lf mannanna,
j, n koma betri tmar fyrir okkur ll.
au feingu a snerta rlti hverri bk, en ekki
nema me blgmunum kvld, bkmentirnar ola ekki
hreina fngur,
fyrst var a brjta pappr utanum li bindin, spjldin
mega ekki skitna, kjlurinn ekki slitna, bkur eru a
sem jin drmtast, r hafa bjarga lf
jarinnar gegnum einokun, farsttir og eldgos, a
gleymdri eirri fannfergi sem legi hefur yfr hinum
dreifu bygum landsins meiri hluta rs sund r, og
etta veit hann fair ykkar a s hr honum
skelin, og essvegna hefur hann sent srstakan mann
til ykkar me essar bkur, og n yerum vi a kunna
a fara okkalega me r; og au hugsuu til fur
sns me akklti sem nlgaist klkkva, hann sem var
farinn burt fr eim n ess a hafa gleymt eim. Eftir
altsaman ttu au slkan fur, og sta Sllilja kva
uppr, og sagi vi dreingina a arna sji i a

eingin brn eiga annan eins fur, sem hefur sent til
okkar srstakan mann til a kenna okkur um alt.
Stendur bkunum um lndin? spuri Nonni litli.
J dreingur minn, um n og gmul lnd, um n lnd
sem rsa r hafnu einsog ngmeyar og lauga snar dru
skeljar og sundlitu kralla sumarsins fyrsta ljsi, og
um gmul lnd me ilmandi aldinskgum og frislu
ssandi lauf, um sund ra gamla kastala sem gnfa
uppaf blum fjllum rmversku tnglsljsi, og um
slhvtar borgir sem breia fam sinn vi grnum
brimlausum hfum einu slitnu dansandi slgliti. J
a er einsog hn systir ykkar segir, ekki ll brn eiga
v lni a fagna a f a lra um strveldi
mannkynsins af kunnugum manni.
Svo var haldi fram a ssla vi bkurnar enn um
hr, en a mtti ekki skoa allar myndirnar senn,
bara eina hverri bk kvld, til dmis myndina af
Rmaborg, sem er lka str og fjalli fyrir ofan binn,
og af graffanum, sem er svo hlslngur a ef hann
sti hr nir bardyrunum mundi hfui
honum standa uppurn strompinn, v a er vonandi
strompur bnum, og viti menn, kvldi er alteinu
lii; svona hafi ekkert kvld lii skjtt manna
minnum, bkurnar voru vandlega vafar inn umbir
snar, nei ekki meira kvld, og au sem hfu veri a
hugsa um a spyrja hann hundra spurnnga. Hann var
reyttur og vildi fara a sofa, og au oru ekki a
eya vsdmi hans a rfu.
Dreingirnir stu yfr honum fullir lotnngar mean
hann var a htta og horfu hvernig hann fr a
htta, en sta Sllilja snri sr undan, og fr utar lofti
til mmu sinnar. Hann lt stafnn sinn framvegis liggja

fyrir ofan sig rminu og breiddi ofan hann, kanski

hafi stafurinn sl. Loksins fr hann a reima stgvl
fr hgra ftnum, hann vrtst kosta aflsmuna vi
hverja hreyfngu, a var ekki laust vi hann minti
stundum hreppstjrann, en einstku sinnum
bksalann, vlk vitleysa, hann hstai mjg strt
kltinn sinn, alt bar vott um a hann vri srstakur
maur. Og hva kemur svo tr essu lfrna
hgrastgvli a lokum? Ftur. En a var ekki neinn
venjulegur ftur, einginn skapaur ftur einsog okkur,
me hvtri h, a minsta kosti ljsleitri, og lkhrum,
heldur var a srstakur ftur, dkkleitur smisgripur,
n holds og bls, inaur. Og gat Nonni litli heldur
ekki leingur stilt sig, og kallai: Nei kondu og sju
ftinn manninum, Sla. En Asta Sllilja vildi auvita
ekki skoa ft manni, slkt sri blygunartilfnnngu
hennar sem von var, skmm er a r hvernig
ltur, ansai hn n ess a sna sr vi. En hn gat
ekki stilt sig um a spyrja brurna um a t rhsi
daginn eftir, hvernig ftur etta hefi veri, hvort a
hefi veri nokku skrtinn ftur. au tluu um
ennan ft afturbak og fram eftira au voru bin a
gefa , og san um allan manninn, hvlkur undramaur
etta vri, og hvlkt tilhlkkunarefni a vri a lta
hann kenna sr, og hve margt au mundu vita vor
egar hann vri binn a kenna eim. Hann var eim
rjtandi umruefni egar au voru ein, alt sem
honum veik vi var srstakt og vaf dul, altfr hinni
hvslandi rdd hans nir hinn smaa ft, a
gleymdum stafnum sem fkk a sofa hj honum
einsog
hann
hefi
sl;
au
voru
heppin
Sumarhsabrnin a f slkan mann. Og svo hfu au

 hugmynd, a a hefi veri hann sem raun og

veru tk turnhsi af Bruna og afhenti a nglf
Arnarsyni Jnssyni til ess a ftkir menn mttu taka
t rgmlslku gegnurn sjlfa sig. Og er a ekki
einkennilegt, a tignir og frir menn, sem koma r
strum kvenum stum, skuli allir vera mrauri
skyrtu N liggur hann hr litlu bastofunni eirra,
hann sem hefur s n og gmul lnd laugast
morgunsins fyrsta ljsi og tnglsljsi utanlands, j og
svo margt og margt, bara a maur myndi hva hann
sagi og kynni a hafa a eftir, einginn maur hafi
ara eins gulltngu, j og hann liggur hr me ennan
viturlega alvrusvip augunum, og dregur sngina
upp brjsti og hvlist hj eim, undir eirra aki, eftir
svailfarir heium, alt fyrir eirra skuld, hann sem er
ttaur r ssandi aldingrum, a vi gtum
launa honum a og veri honum g. egar brnin
geingu til na etta kvld fanst eim alteinu a au
gtu vel lifa uppundir hundra r, n tbaks einsog
amina eirra, og n ess a vera reytt a htta
sama lkamann hverju kvldi og kla hann aftur a
morgni. Og etta er hamngjan sjlf: a ba
eftirvntngu komandi dags.
J, hvslai hann, hr er konngsrki saklausra
hjartna, undarlegt a etta skyldi eiga eftir a koma
fyrir mig, ekki sst egar maur hefur s fordild
heimsins strum stum einsog g, san
andvarpai hann og btti vi: j j j, ftur minn hefur
geingi
um
fjarlg
lnd,
klif
brattabrekkur
misklarinnar iaungbli sjlfselskunnar ar sem
vngjablak mannsandans ekkert hl; ar sem
jkulkuldi
einverunnar
lur
yfr
mosaembur

hversdagslfsins n sakleysis og hvldar; n star. N

fnn g a alt eftir a vera gott n. sta Sllilja,
ekki m g bija ig a vera svo vn, elskan mn, a
lta standa hj mr skp ltinn kaffisopa knnu, ef g
skyldi f fyrir hjarta ntt. En g fnn a ntt f g
ekki fyrir hjarta.
Svo voru dreingirnir httair og bi a slkkva
skjktaranum, a logar aeins litlu trunni upp hillu
mmunnar, j og man stlkan eftir v, a hn hefur
ekki vegi sr san pabbi hennar fr, svo hn voi
sr svolti, en bara skp lti, og greiddi sr skp
lti svo lti bar , uren hn fr a htta. San kom
hn framm lofti, hn var n ein hjsvfa Gvendar
litla, og a brakai kjldulunni hennar egar hn
smeygi henni yfr hfu sr, etta er ori einsog hver
nnur rifna og stendur henni alt beini, en hn ori
ekki r klukkunni af tta vi a kennarinn si, heldur
laumaist nirundir hj brur snum rminu mti,
smu svifum slkti amma gamla kolunni.
Ga ntt, hvslai kennarinn myrkrinu, en sta
Sllilja kunni ekki a svara slkri kurteisi, heldur fkk
ltinn hjartsltt, og hvslai mti eftir dlitla
umhugsun:
J
Eftira gesturinn var farinn a hrjta vktu brnin enn
drum essa na tmabils sem au vissu risi vi
sinni, me ilminn af bkunum vitum sr. En
smmsaman rann skynjun eirra t slurkt rngl, au
hurfu inn teygjan leikann, sem vel getur veri hinn
verulegasti allra heima tt ftt virist llu
skynsamlegra, og hlsarnir drunum standa uppum
strompinn og fjalli sjlft er ori a yndislegri

kristilegri kirkju me dimmum brakandi stigum alla lei

upp turn. Hn heitir sta Sllilja og n tlar hn alla
lei upp turn. Hn er fyrstu kaflega varfrin og' full
af beyg, en rv hn er komin af sta verur hn a
gnga leingra og leingra, hrra og hrra, og a
brakar og brakar. En hn veit a pabbi hennar er
einhversstaar eftir henni og essvegna er hn
hrdd. Og ef hn snr aftur, lendir hn fnginu
honum og hann mun lemja hana. Hn hraar sr meir
og meir, hn skal vera undan honum, loks er hn
orin kaflega m og kaflega hrdd, en a er svo
slt a hlaupa ein dimmum stiga og tla upp turn,
alveg, alveg, alveg, nei, a skal ekki berast t. En svo
mjkka stigarnir og hn rekur sig veggina og a
brakar meir og meir, og verur hrslan sterkari en
slan, hvernig stendur v a hn skyldi hafa fari
inn essa kristilegu kirkju upphaf sta ess a hafa
veri kyr ti ar sem maur arf ekki a ttast neitt, og
n er pabbi brum binn a n henni, og hann rekur
henni utanundir ef hann nr henni, bara hn komist n
upp klukkuturninn uren hann nr henni. Og svo sr
hn loksins grilla rifu fyrir ofan sig, a er hlfopnu
dyragtt, klukkuturninn, og ar stendur andlit og horfr
hana hvar hn kemur. Hvaa andlit? Var a glein?
Nei nei nei, a var altanna andlit, a var gamli vondi
ljti bksalinn, sem tti ll gmlu vondu ljtu
lausaleiksbmin, a er hann sem styst ar
framm staf sinn brnni skyrtu, hvar hafi essi ljti
gamli maur eignast brna skyrtu? Og a er hann
sem hefur veri a ba eftir henni me bkina sna
hendinni:

Hr skal g sna r bk, sem er svo til n, o galveg

hstmins n dgum, lttu bara jmfr litla, tli
etta vri ekki eitthva fyrir okkur?
Hn hrkk upp svitabai, lrandi um hendurnar,
me eim viranlega hryllngi sem er aal vondra
drauma og getur spilt svefni heillar ntur, gagnsrt
hvert stundarkorn komandi dags af kvafullum
lfsleia; hn heyri niurlagi snu eigin ngistarpi
um lei og hn lauk augunum upp, spratt upp rminu,
greip andann lofti. Hn heyri hjarta sitt sla einsog
sleggju sem fellur hvtglanda jrn. Svo strauk hn
votri hendinni yfr enni sr. Nei nei nei. a var eingin
htta, bara vondur draumur. a voru ekki nema tvr
lnir yfr glf til gestsins sem kominn var a flytja
eim betri tma og veita lfnu gildi, og hn tlai a
baka honum pnnukkur fyrramli svo honum lii vel.
tti hennar hvarf smtt og smtt vi a hlusta hann
sofa og ska honum gs. J, a koma betri tmar fyrir
okkur ll. Og hn lagist fyrir aftur.
50
SKLDSKAPUR
Og Ijs ekkngarinnar tekur a skna.
a er ekki graffinn n Rmaborg sem framar llu
einkennir heimsmennnguna, einsog brnin hfu
kanski mynda sr fyrsta kvldi, heldur einnig fllinn
og Danmrk, samt fleira. J, a er ntt dr hverjum
degi, og ntt land, nir konngar og nir guir, a
gleymdum hinum knu litlu tlustfum, sem virast
ekki merkja neitt, en samt eru gddir lf og vermti
taf fyrir sig, og m leggja saman og draga fr eftir viid.
Og a lokum skldskapurinn sem er ri llum lndum,

ar rsa bjartar haliir. Yfr llu flgur slin og skoar hi

himneska ljs, einsog rninn forsal vinda.
Oft tluu au um a snmilli ti hj num
morgnana, hva a er einkennilegt, a eftir alt a
skounarleysi sem virist stjrna heiinni, skuli koma
menn sem ekki aeins vita a sem stendur bkunum,
heldur hafa s sjlfr ann heim sem er prenti, og
stigi ar fti snum. Hann hafi ekki aeins s
borgirnar og dragarana, heldur einnig reika um
skga ar sem maurinn fnnur hamngjuna, ea a
minsta kosti friinn, og kann au or sem gnga a
lokuum hlfum slarinnar, einsog lyklar, og opna au.
ar sem Gvendur litli lt sr ngja a hugsa um au
dr sem standa saukindinni ofar a virngu, ea geri
tilraun a margfalda lmbin me num kross og draga
borin sinni fr fjlunum glfnu, hugsar Nonni
litli n aflts um lndin, sem hann ykist n fyrst hafa
feingi fullar snnur a su til raun og veru, en ekki
aeins hjal gra manna sem vilja hugga ltil brn. En
sta Sllilja, a er hn sem svfur vngjum
skldskaparins r lfur sem hn hafi skynja lkt og
fjarlgum mi eina vorntt fyrra egar hn las um
litlu stlkuna sem fr yfr fjllin au sj, essi mur var
alteinu orinn a saung vi eyra henni, og hr fann sl
hennar fyrst upphaf sitt og tt; hamngjan, rlgin,
sorgin, hn skildi a alt; og margt fleira. egar maur
ltur eina blmjurt sem vex grnn og umkomulaus
upp rfum meal hundra sund steina, og maur
fann hana aeins af tilviljun, er spurt: hvernig
stendur v a lf er a reyna a brjtast fram? Nei
einnig hn br yfr takmrkun og takmrkun als lfs og
lifr krleik til hins ga umfram essa lumdra

sund steina, einsog og g, hlu a henni, en

slttu hana ekki upp, kanski a s hn Asta Sllilja.
Hn hafi snemma feingi tamnngu v a skilja hi
flkna ml rmnaskldanna, n kom henni essi
undirbnngsmentun a haldi. S var munurinn, a
rmurnar mintu hrjstrug lnd, ftk a jurtum en
auug a hlkni, ar sem hinn ni skldskapur var fullur
af slum blmrunnum andans, ngurblum ilmi.
Kennarinn fr alt ruvsi me bundi ml en fair
hennar; sta ess a leggja aalhersluna rmi, og
einkum mirmi, hvslai essi maur lj sn me
tfrum, v hann skildi sjlf leyndarml skldanna, svo
hver dauur hlutur bastofunni laist leyndarml,
og ef stroki var hendi me kaldri rmbrkinni var
tr ori mjkt og hltt, einsog slgi v lifandi
hjarta. Hann kunni au or sem hn hafi reynt a lesa
r skum egar hn var stfngin fyrsta sinni, en
hafi hn bara veri ltil, hn fann a ekki fyren nu, og
a var ekki von hn hefi skili skin, meirasegja
leita ess skunum sem alsekki var til, hann sem
hafi skoti hr landinu , hann kunni reianlega
eingin kvi, hann hafi reianlega ekki skili
skldskapinn, hi drmtasta lf mannsins, a
hlgi hana stolti a jafnvel tt Auur Jnsdttir
hefi giftst honum mundi hn aldrei heyra kvi af
vrum hans. Hann hafi brosa, satt var a, og a n
ess a brosa, en augu hans skorti ann tindrandi
litaljma, rdd hans hin trnaarfullu leynibrg ess
manns sem kann kvi og hvslar au, annig a fari
grtklkkur hrslngur um lkama hennar sem hlustar;
og dauir hlutir fi sl.

ess vri a vnta a ng stlka afskektum b

hrifst mest af v a heyra kvi um dygina; ea a
minsta kosti um fmina, um strar slir sem lifu
sjlfsafneitun ea lgu sig eitthva trlegt fyrir a
ga, til dmis furlandi, svipa og henni hafi
fundist hn geta sjlf essa ntt barhellunni
fyrravor; en a var ekki svo, ekki beint. a sem snart
hjarta hennar mest, kvikuna hjarta hennar og fylti
hana af upphfnum klkkva, svo henni fanst hn
umlykja alt, a voru kvin um sorg sem vakir
hjartanu egar draumarnir hafa ekki komi fram, og
fegur essarar sorgar. Kvi um skipi sem krir
skorulaust vi ginn kalda undir haust, a var
hennar kvi, og um fuglinn sem krpur fjaralaus a
skjli, smuleiis undir haust, skundar undan verum
og hefur tnt saung og sund, um hrpuna, sem
vegg hvolfr og saknar manns r ranni, alt etta
skildi hn. Og endatt ij Kolmu heiinni vri
hvergi rma, kunni hn a utanbkar uren hn
vissi. ar sem hefi mtt mynda sr a hennar kvi
vri um a egar stin mtir stinni heiinni,
vissi hn ekki fyr til, egar hn var httu kvldin, en
upp komu brjsti hennar stefn um hitt, egar heiin
og stin mtast um nott, astin og heiin, og trin tku
ara a hrynja vaungum hennar, og hn grt ekki
fyrir Kolmu eina og ekki fyrir sjlfa sig eina, heldur fanst
henni hn grta me llum heiminum st:
Kom mni undan iQkkvaskum!
Brenni blys ntur!
Leiar ljs,
mr lsi nga
er minn sjafni sefur.

agni um stund stormar hvassir, agni straumar

strir, svo heyrast umhverfs hlj mn kunni krs
vjnar vega,
og hn snri sr grfu rminu til a byrgja niri
grt sinn, v mtti einginn vita a hn vri a
grta taf Ossan, eingum dettur hug a skra taf v
sem sta Sllilja. En hversvegna grt hn yfr essu
kvi? a var af v hn skildi bi stina og heiina
einsog Ossan, v s sem skilur heiina hann skilur
stina, og s sem skilur stina hann skilur heiina.
Og veiimaurinn vi Missisippfljti. a var
einusinni maur. Hann var veiimaur, og hefur
sjlfsagt fari um allan heim. a stendur kvinu a
hann vri fddur Frakka mru veingi, foreldrar
mnir gfgir bjuggu ar. J um allan heiminn. Alt sem er
gott og alt sem er skemtilegt keptist um a gleja hann.
bernsku las hann blm Signreingi. Pars me snum
margtfrandi glaum, ar st hans skuvagga. Hann
dvaldi hj ljfum brrum, og hann tti leiksystur og
r voru svo laglegar, sund sinnum laglegri en sta
Sllilja, man g lka meyarauga svarta og
munarvaki bros heitri vr, og samt fann hann ekki
hamngju sem hann hafi dreymt, n ann fri sem
hann hafi r, og hn skildi hann, hn elskai hann
einmitt fyrir sk a hann hafi hvorki fundi
hamngjuna n friinn, inst inst inni elskai hn hann
vegna ess a hann fli burt. Og n situr hann hr
skgarbakkanum ar sem Missisippfljti brunar fram,
ar sem a lfar jta um skgargeima og reyttur
hjrtur veiimanninn flr, ars voaleg me var
fram streyma vgahug in sku panerdr.

Hn hafi vinlega skili bi skaldskap og anna a

sinn htt. Til dmis er hn httu eitt kvld. Og hn
lst vera farin a sofa einsog altaf egar hn er komin
upp, en hn var ekki farin a sofa. Hn var a ba eftir
a amma gamla slkti hj sr. Svo lur og bur. Og
sr hn tundan sr hvar maur situr uppvi dogg og
styur hendi undir kinn, og a er hann, hr hans flir
yfr hnd honum. Hn virir fyrir sr meitlaan vnga
hans og lona augabrnina yfr hinu skoandi
augnari, sem rum stundum br yfr hinum heillandi
litarljma als skldskaparins, og hn sr einnig beran
hls hans alt nir opi hlsmli, og hann heldur fram
a stara og hugsa, einsog stendur kvinu:
Fr minna bernskubraga sjnarsvii g burtu hlt um
lnd og kaldan sj, 'svum lnga stund g leita hef a
frii og loksins fundi hann essum skg,
v yfr hfi hans verur feyskin sin me sperrum
snum a ymjandi myrkvii me hirti og panerdri, og
gustormurinn sem feykir snjnum meiri og meiri
skafla, a er straumniur Missisippdjpsins, og hann
sem hefur fli hinar yndislegu borgir heimsins situr hr
og rennir augum yfr sitt fyrra lf.
N eru flvar fagrar skursir og falli lauf gi nt af
visnum kvist, hrmgair ellihlu lokkar ljsir, horfnna
daga frg er tnd og mist; er yfr svfur vi hrmum
skyga einngis ltur hugarsjnin snr eibrigi, vinslit,
sta rof og tryga, einfeldni tlda og margskyns
heimskupr.
Nei. a voru ekki hetjurnar n frnirnar og ekki
heldur dygirnar sem hn unni mest, heldur kvi um
r skir sem hafa annahvort rtst fyrirsynju ea
ekki rtst, um hamngjuna sem kom sem gestur ea

kom ekki, hvernig hn kom og fr, ea hvernig hn

aldrei kom. Hn s og skildi ennan mann ekki
raunverulegan htt, heldur sinn htt, litrf
skldskaparins, me skga baksn, ninum af
heimsins dpsta og straumngsta fljti.
51
GU
N er a segja fr gui.
I tv r ea meira hafi hn og au brnin r a
ekkja gu, vita um hva hann er a hugsa, og hvar
hann er; og hvort hann stjrnar heiminum raun og
veru.
N voru komnar hnga tvr bkur um gu,
biflusgurnar og kveri, samt kennara sem lklegt
mtti ykja a vissi allt aalatrium um essa
srkennilegu veru sem llum verum er ofar. eim tti
strax mjg frlegt a heyra hvernig hann skapai
heiminn, n ess au feingju nokkurt svar vi v,
hversvegna hann urfti a gera a. En au ttu bgt
me a skilja syndina, hvernig hn komst inn heiminn,
v eim var ldngis hulinn levndardmur hversvegna
konuna skyldi lnga svona miki epli, hfu yfrleitt
einga hugmynd um adrttarafl eplis, hldu a a
vri nokkurskonar kartafla. gekk eim enn lakar a
skilja syndafli sem orsakaist af fjrutu daga
rignngu, og fjrutu ntta. v au r komu fyrir hr
heiinni a hann rigndi tv hundru daga og tv
hundru ntur, nstum n uppstyttu; og a kom
ekkert syndafl. egar au fru a spyrja kennarann
nnar t etta, svarai hann, kanski ekki alveg
gremjulaust: , g byrgist heldur ekkert um a! a

stendur biflunni a einusinni haf gu komi fylgd

tveggja eingla a heimskja frgan mann tlndum,
en frsgnin var a ru leyti mjg ljs, hvernig leit
gu t? tli hann haf ekki haft skegg, sagi kennarinn,
n ess hugur fylgdi mli, hann var farinn a vera
utanvi sig, og l bara upp rmi me lfana undir
hnakkanum og horfi upp rtina. datt Nonna litla
hug hvort gu hefi veri ftum, ea var hmn bpr?
mttir a skammast n? sagi sta Sllilja, Sar
sendi hann oss sinn eingetinn son, ennan ga mann
sem sagi sgur og geri kraftaverk, en einhvernveginn
teingdu brnin a alt vi Olaf Ystadal, sem aldrei
hafi noti mikillar virngar fyrir huga sinn v
skiljanlega, og bi sgurnar og kraftaverkin fru
framhj brnunum, einsog tindi r mjg fjarlgu
hrai sem maur veit ekki einusinni hvar liggur.
Jafnvel Nonni litli, sem elskai lndin, hann lngai
nga ekki. Og arsem kennarinn reyndi a eya llu
tali um essa hluti, feingu brnin sjlfrtt hugmynd
a a vri eitthva hlfsmilegt. Krossfestngin var
eitthva elilega hroalegt og sri blygun eirra,
endatt au hefu einga hugmynd um kross, au
rugluu slku sjlfrtt samanvi jlafstuatburina hr
vetur, eitthva sem ekki mtti nefna, eitthva sem
ekki tti lgheimili nema Ijtustu draumum, maur
vaknar upp vi a me hryllngu nturnar egar
maur liggur illa ea hefur hnsktt undir sr, og
skimar uppfyrir sig og vonar a brum fari a lsa
glugga. sta Sllilja lokai bkinni me hrolli, henni
fanst a svo ljtt, og hn vildi ekki a Nonni brir
sinn lsi um a fyren hann vri orinn strri, hann
var svo tilfnnngasamur. Hn lagi bkina upp hillu.

au lru ekki um upprisu Jes n himnafr. Gu var

eim aldrei fjarlgari en egar au voru bin a lesa
essa bk. sta Sllilja hafi ori fyrir miklum
vonbrigum um gu. hvarf hann henni ekki alveg
fyren hn fr a lesa kveri. Iln var mjg lei og hugsi
taf essu llusaman. Aftur og aftur reyndi hn a
vekja hann upp fr dauum, og stumra upp klaufalegri
spurnngu vi kennarann sinn. En a uru altaf nar
og nar hrakfarir fyrir gu.
Hefur nokkurntma reynt a bija gu? spuri hn
einn dag.
Hann var leingi fs til svars, en a lokum kom a
uppr kafnu a hann hafi bei gu. Um hva? n
ess a lta upp, og ausilega vert um ge sr, tri
hann henni fyrir v, a hann hefi bei gu um a f
a halda ftinum; hann hafi legi sjkrahsi. San
var fturinn tekinn af honum.
sagi sta Sllilja: Mr fnst svo fallegt a hafa
svona ft einsog .
Og gu var binn a vera ann daginn.
I anna skifti:
a stendur a gu s algur, Er hann lka algur
egar einhver bgt?
Kennarinn; a tel g yst.
sta Sllilja: getur hann heldur ekki veri alsll.
Hann: g veit a, ga mn, og misti alteinu
olinmina: a er ekki or satt essu. a er tm
vitleysa. a er fyrir veikgeja flk.
sta Sllilja: Pabbi minn er hargerur.
J, sagi kennarinn. Hann er reyfaramaur.
Og gu var aftur gufaur uppr samtalinu.

rija daginn: g vaknai snemma morgun, og um

a bil sem g lauk upp augunum fr g alteinu a
hugsa um a gu hljti a vera til. v hvernig gti
nokku veri til ef gu vri ekki til?
Kennarinn hvslai, eftir lnga umhugsun: J, a er
lklegt a eitthva s til. En vi vitum ekki hva a er.
Pnktur.
Fjra daginn: Af hverju lt gu syndina koma inn
heiminn?
Kennarinn virtist fyrstu ekki hafa heyrt essa
spurnngu, hann horfi leingivel framfyrir sig einsog
leislu, a kom oftar og oftar fyrir daginn, a lokum
reis hann upp furu sngglega, horfi strum augurn
stlkuna, og endurtk spyrjandi: Syndin? vnst fkk
hann lngt hstakast, lngsttur hljmlaus hrygluhsti,
hann var rauari og rauari framan, arnar ttnuu
hlsi honum, augun uru vot. egar hann var loksins
binn a hsta, urkai hann vatni r angum sr og
hvslai mur:
Syndin, a er s drmtasta gus gjf.
sta Sllilja hlt fram a horfa kennarann sinn um
stund, bi me rtta auganu og me rnga auganu,
en hn ori ekki a spyrja meira af tta vi hinar
treiknanlegu niurstur gufrinnar, auk ess var
kennarinn alveg srstaklega mur dag. Hn st upp
og lagi kveri sitt upp hilluna, hj biflusgunum, svo
lti bar .
J, hvslai kennarinn, a er alveg umflanlegt,
en hn ori ekki heldur a spyrja hva vri
umflanlegt, a er betra a vita ekki hi
umflanlega fyren ar a kemur, hn hlt fram a
hugsa egjandi; kanski er eitt umflanlegast af llu:

au tv sjnarmi sem brjtast me mannsslinni uns

yfr lkur, einsog hjrturinn og panerdri sem leynast
skginum krngum veiimanninn. Undir kvld skrifai
kennarinn sendibrf me vandari rithendi, nstum
rsaverki, sl utanum a og skrifai utan til Finsens
lknis, lmdi a aftur.
Gvendur minn, sagi hann egar dreingirnir voru
komnir inn. Ef skyldir sj einhvern niurlei
morgun, viltu koma hann essu brf nir Fjr.
a er til hans Finsens gamla upp hstann.
TJin kvldi heyri hn hann varpa ndinni nglega,
geispa, segja lngt og slt j ea j, ea ; ea
bara a. Stundum hvslai hann me sjlfum sr
vondaufur, uppr eins manns hlji:
a er ekki til neins. Ea: g held a megi einu
gilda.
ttaist hn a n vri hann orinn leiur
essum litla loftlga b og hefi komist a raun um a
hr rkti eingin hamngja, og kanski ekki einusinni
sakleysi, einsog hann hafi haldi fyrst. Hn var
hrddari vi eintal hans en hsta, v hn var alin upp
vi hsta, fstra hennar hafi hsta, amma hennar
hstai kvlds og morgna. Hitt stakk hana hjarta, a
honum skyldi vera fari a la illa hj eim, og kanski
ska sr burt fr eim, t heiminn.
Og hn spuri hann, einsog hn hafi oft spurt fstru
sna: Viltu ekki vatn a drekka? Hn hafi vanist a
bja vatn a drekka ef einhverjum lei illa, a er
afbr kldu vatni.
En hann svarai me laungu nei-i. Hn hlt fram a
vira hann fyrir sr svo lti bar , og gat ekki teki sr
neitt hnd af rleika yfr v a geta ekki gert neitt

fyrir hann, ef hann fri n burt fr eim. Hn hafi

reynt a gera att fyrir hann, vinlega skamta honum
besta bitann uppr soinu, frt honum kaffi sex og
upp tta sinnum dag svo hn var brum orin
kaffilaus, og a virtist ekki hafa neina sto, hva tti
hn a gera? Hann var me hverjum deginum
glaari, fr me frri og frri kvi, var tregari a
tala um mennngu heimsins, gat ekki sliti sig fr
essum ngu hugsunum. Miki lngai hana a segja
vi hann bllegt or, v tt ng vri ekti hn af
eigin reynd hva slin getur tt a rj vi einrmi,
hvernig eitt bllegt or getur dreift skunum af himni
slarinnar; en hn hafi ekki hugrekki til a segja neitt,
heldur snri sr undan honum, og augu hennar fyltust
af trum.
Amma gamla staulaist framma rmi hans daginn
eftir, og sagi, a hn er vst ekki upp marga fska
heilsan hj r, maur minn, v hn ekti ekki dmi
ess a fullfrskir karlmenn lgju me hendurnar undir
hnakkanum og horfu upp rtina. Hann horfi um
stund felmtsfullur etta gamla andlit, sem geymdi
einga von en oldi alt. Skyldi ekki manninn vanta
tbak? sagi hn. En hann vantai ekki tbak, hann
hristi hfui og bandai fr sr me hendinni, sestu
niur aftur, gamla kona, hvslai hann.
Strax daginn eftir a brf var sent, fr hann a
spyrja: Sji i eingan koma r nera? Ef i sji
einhvern koma r nera, hlaupi i strax veg fyrir
hann og spyrji i hvort hann haf ekki neitt til mn fr
honum Finsen gamla upp hstann.
Eftir v sem dagarnir liu spuri hann oftar og oftar,
stundum oft dag, einsog lti barn. sta Sllilja tk

tt eftirvntngu hans og fr t skafl oft dag og

br hendi fyrir augu og skimai nir grundir, hvort
nokku sist til mannafera r nera. Aftur og aftur
sendi hn brur sna veg fyrir menn, en einginn
hafi neitt meferis til kennarans.
Og loks kemur a v sem hn hafi kvii hverjum
degi san hn var skynja um yndi hans: Hn hefur
frt honum kaffi, og hann biur hana a setjast
stokkinn hj sr mean hann drekki. Hann drekkur.
San fr liann henni tman bollann. Hn situr me
bollann keltunni, og veit ekki hvort hn a vera ea
vera ekki, v etta er fyrsta sinn sem hann hefur
bei hana a setjast hj sr, og hn ori ekki a fara
nema hann segi henni a standa upp, hann var
kennari hennar. Svo segir hann.
Ef a kemur ekkert til mn fr Einsen morgun,
ver g a fara sjlfur.
Hefi a veri annar, mundi hn hafa haft rtt til a
lta upp, og liti hann strum spyrjandi augum, og
a hefi hrapa eitthva andliti hennar. N leit hn
ekki einusinni upp, hafi ekki rtt til ess. stainn ess
a augnalok hennar lyftust voru a brr hennar sem
sigu, hn horfr nir leirinn keltu sr blygunarfullri
gn. Og maurinn horfi hana sjlfa, hvernig hin
kornngu form hennar leyndust undir slitnu litlausu fati,
au sgu skynjun hans eim mun meira sem
bnngurinn var snauari, sama htt og granna
blmjurtin, sem gu hefur skapa bakvi marga jkla
og san gleymt, tfra sna a akka hundra sund
steinum, endanlegum hrjstrum. Og a lokum snerti
hann hana, einsog maur hltur a snerta lti blm
sem vex eitt sr bakvi marga jkla meal hundra

sund steina. Hann strauk lfanum mjklega niureftir

herum hennar og baki, og loks stanmdist lf hans
mjhrygg hennar; en ekki nema eitt andartak. Og
egar hann hafi dregi til sn hndina aftur, en ekki
fyr leit hn upp. Augu hennar spuru ngr og
umkomulaus einsog barni sem hefur veri bari og
gefnn sykurmoli, alt einni svipan. En hn sagi ekki
neitt. Hn hristi bara hfui sngglega einsog
elislgri sjlfsvrn, rsti aftur augunum og opnai
au. Hann lagi staman lfa sinn handarbak henni og
reyndi a skoa inn augu hennar, merkilegt hvernig
vinstra auga hennar getur horft n ess a sjaldri
snerti nera hvarminn, maur horfr augu hennar uns
maur skilur ekki leingur slina sjlfum sr. a
hreyfist eitthva kverkum hennar, einsog hn kngdi.
Hn fltti sr a standa upp og fla undan lfanum sem
hvldi handarbaki hennar.
Hefi hn ekki fr upphaf geta sagt sr a sjlf a
au hr voru honum ekki neitt. essi lgi br nninni,
hversvegna hafi hann urft a koma, einnig
hann? Hversvegna hafi hann urft a stanmast hr,
og kalla umhyggju hennar hvern dag, einsog barn
mur, svo a sem hn hugsai seinast um a kvldi
var hva hn gti gert fyrir hann a morgni, og fara
san burt? Um hva tti hn a hugsa egar hann vri
farinn?
52
SKASTUNDIN
egar Nonni litli kom fagnandi upp pallinn me
meali kennarans flsku, gat n veri a hrnai
yfr Astu Sllilju. Hn leit hann me glari
hlutteknngu og klappai saman lfunum alveg

sjlfrtt. En bara einusinni. v egar hn leit hann,

var a eftir altsaman ekki glein, sem hn mtti
svip hans, heldur hrifsai hann ofstkisfullur meali af
dreingnum og spratt frammr rminu fjaurmagnari
en hn hafi nokkrusinni s hann hreyfa sig ur, leit
fergjulega lmnginn. San stakk hann flskunni
upp rmshorn hj sr og spuri um matinn, hvort hann
fri ekki a koma. sta Sllilja btti meira undir
pottinn.
A lokum spuri hn feimin hvort hann hefi ekki
feingi rtt meal, v henni fanst framt eirra ylti ll
v. Ef hann hafi kanski feingi rngt meal,
a var sama og ekkert meal. En hann svarai v til,
a vi skyldum ekki lta neina kenslubk kvld,
heldur fara snemma a htta. Vi skulum fa4'a
snemma a htta svo kennarinn haf gott af mealinu
snu, sagi sta Sllilja.
Svo var fari a htta venju fyx*, nema hva gamla
konan sat uppi og prjnai gltunni fr kolu sinni,
me ltilfjrlegu tauti, uns hennar tmi var kominn. Um
sir slkti hn einnig hj sr og lagist fyrir. var stu
Sllilju laungu fari a dreyma. Draumar hennar hfu
aftur komist a eli sem gerir svefninn a vini, og
hn s aftur fyrir sr vijafnanleik glansmyndarinnar
hi fna skgivaxna landslag gamla almanaksins, sem
endur fyrir laungu trst undir klaufrnar fnu,
elilega grnt, j a var enn landslag hennar bestu
drauma. Og a sest fyrir vit hennar ngur ilmur af
blbergi, einsog stundum r fjallinu sumrin, einkum
sunnudagsmorgnana a mund sem dgg
nturinnar er a hverfa fyrir sl hvldardagsins. Og iin
lur hvld um etta landslag einsog fugl sem svfur

mefram klettabeltum hlarinnar n ess a blaka

vngjum, essum draumi er ekkert a ttast, einginn
bgt, hn er sl. a er meirasegja einginn eftir
henni: svona getur skuna lka dreymt heilbriga
drauma. Svo heyrist henni a landi sjlft s fari a
hvsla a ftum hennar ar sem hn svfur, ea undir
vngjum hennar, a er einsog hiin me
hamrabeltum snum s a ba sig undir a hvsla
mtstileg kvi undir vngi hennar; og hn
vaknar. Hn veit ekki hve leingi hn hefur sof, en
draumurinn var fagur og hjartslttur hennar er fyrstu
laus vi tta, tt hn Ijki upp augunum svarta
myrkri. Og svo sannarlega var veri a hvsla, a hafi
ekki veri di*aumur einn. J a var kvi. Og a var
hr bastofunni. a var hann. Hann var a fai*a me
kvi. Hvernig getur stai v a hann vakir, milli
mirar ntur og ttu, og fer me kvi? Hn rs upp
rminu og rskir sig ltilshttar, spurn, og hann fer
me heilt erindi vibt.
a er bara g, sagi hann.
Gastu ekki sofna? spyr hn.
En hann svarai:
Veglig
vefjan silfurspnga, vimtsg og fn.
Oft mig
taf hjarta lngar, einkum smakki eg vn, a f ig,
fjalladeplan mn, egar Adams innra eli kennir sn.
Hva ertu a fara me? spuri hn.
a er bara gamalt kvi.
Eigum vi a vakna? spuri hn, v hn hclt
kanski a hann tlai a fara a kenna eim.

Stundin er a koma, sagi hann og hlt fram a fara

me kvi, og hvslai, og henni fanst hann hvsla v
yfr til sn, einsog hann vri a tala vi hana
srstaklega, og etta var eitthva undarlegt kvi, hn
kannaist ekkert vi a, og hann fr annig me a
einsog a kmi henni vi, alveg beint, og essvegna
var hn kaflega feimin myrkrinu, og vissi ekki hva
hn tti a gera ea segja, allrasst um mija ntt, v
skldskapurinn, hann er til a ylja upphtt daginn,
en skilja gn nttunni. En hvernig ng stlka a
skilja kvi sem hvsla er eyra henni srstaklega, um
mija ntt? Getur hn teki a persnulega, einsog
kvi dagsins?
Vart skil vegu liugleinga,
}>eir vsa mr um sinn n til,
skoran skhendnga, skemtileg kinn, f vil
feginn krleik inn, tel hann einan ri en Arons
gulltarfnn.
Nei, vonandi var hann bara a fara me etta fyrir
sjlfan sig, vonandi vissi hann a hn var of ng til a
skilja svona skrti; a hn gf honum oft kaffi, og
stundum pnnukkur, var a afv hn var bara ltil
stlka, og a ddi essvegna ekkert a fara me
svona vi hana beint; og henni fyndist kanski
stundum me sjlfri sr a hn vri orin str stlka,
hafi hn aldrei lti a ljs vi neinn; og auk
ess hafi hn heldur ekki geta hugsa sr a neinum
dytti hug a nefna tarf sambandi vi krleikann,
jafnvel ekki gulltarf, nei a gat ekki veri alvarlegt
kvi, og a var frleitt a hann vri a meina hana.
Hva tti hn a segja?
Gesett,

glu dygaskarti, glavr, mett og svaung, ftnett,

fagureyg a part,
framh, mittislaung, sem keiprtt krotu fokkustaung,
munstur mannprinnar, meya vnst raung.
Nei, hamngjunni s lof fyrir a svona undarlegur
kveskapur gat ekki tt vi um hana, a ni ekki
nokkurri tt a hn vri fagureyg, ekki einusinni
parti, og a telja hana meya vnsta, a hlaut a vera
ort af ru skldi fyrir hundra rum, og um ara
stlku. Hn hafi aldrei veri raung annarra stlkna,
hn var einsog ein jurt sem vex grjti taf fyrir sig,
aldrei, ekki andartak hafi henni komi til hugar anna
en arar stlkur heimsins bru af henni, enda var hn
ekki stlka, bara telpa, ea hvernig hefi a sosum
tt a komast upp a hn vri orin str, hn hafi
ekki lti a ljs vi neinn, bara hugsa um a
stundum me sjlfri sr, hva mundi ti dmis pabbi
hennar segja ef hann vissi a, hn sem var ekki
einusinni fermd. Me hverri vsu var hn rlegri til
hjartans, brum gat hn ekki afbori meira.
Mr skn
skrri siar glngri, skrra en drifn sm, hnd n,
hnar, ngl fngri, hin skubl, nd mn
oft essari t, veik og daua vafn, vaknar miri kl.
Hversvegna lagi hann etta altsaman r
herslur sem maur leggur aeins or hvslu
trnai a einhverjum rum, og einginn annar m
heyra? Vissi hann ekki a a eru takmrk fyrir v
hva ltil stlka, sem einginn veit a er orin str, getur
hlusta um mija ntt, n ess a missa vald yfr sr,
og falla yfrli, og kanski deya? Hann sem tti vi hana
als kostar, og kunni lj heimsins og sgu af eigin

reynd, tlai hann ekki a yrma henni

varnarlausri?
Vfsins
verugheit a reikna vantar ml og rm.
Kfsins
ef kenni g til feikna, hverfur alt sem hjm, og lfsins
lifnar mr blm ns hj meyar mittis mjum
helgidm.
fullkominni rsturlun hljp hn frammr rmi snu,
leitai a sptustoknum og kveikti. s hn a hn
hafi ekki einusinni fari klukkuna sna, svona hrdd
hafi hn veri, svona sturlu, og hn steypti henni yfr
sig af brngu og sltti r henni niurme
mjmunum, og a var ljs bastofunni og gu minn
gur, ef hann hefi n s hana. Loks strauk hn hri
felmtsfull fr enni sr og leit hann.
J honum var batna. Hanii var orinn svo frskur a
hann hlst ekki leingur vi rminu um mija ntt, v
sur a hann svf. Hann sat framan rjur framan
og heitur augum, hinir djpu andlitsdrttir hans
virtust sngglega hafa fylst, hann var einsog nglngur,
glein nstum barnsleg svip hans; hann sat ar me
meali hnjm sr og brosti vi stlkunni og Ijsi v
sem hn hafi kveikt. Dreingirnir vknuu einnig vi
Ijsi og risu upp til a skoa gleina.
Var hann alveg friskur? J hann var alveg
frskur. Og meira en frskur. Hann var sll. Hann var
alsll. Og btti vi: lka gur; algur. Og
hversvegna? Hann veifai mealinu framan alheiminn:
a er af v a ntt einginn bgt. Eg er binn a
strika a altsaman t. Einginn framar bgt. I ntt er
a g sem r. Eingar titrandi hjartasorgir framar,

eingin kllaus brn svrtum skr eyri ar sem

lkurinn rennur t sandinn, einginn ormur leingur
hinu hgjrtrandi sauf dalanna, eingar drpsklyfjar
oftar hinum gfugu klyfjahestum sjlfstismannsins,
heldur
ssandi
laufskgur
yfr
eyisndum
mijararlnunnar
og
innileg
hamngjusk

fngardaginn milli veiimannsins og hjartarins og

panerdrsins bkkum rinnar Missisipp. Alt sem
hjarta rir gef g ykkur, komi i brnin mn uppa
brjsti mr og velji ykkur lnd. etta er skastundin.
Leingivel gtu brnin ekki greint milli essarar
hamngju hans og eirra lja sem hann hafi egar
kent eim. En strurnar hurfu r augum eirra eftir v
sem hann talai leingur. Dreingirnir risu einnig uppr
rmunum og komu framm glf til a taka tt
endurlausn alheimsins. Hann tk til sn og
setti rmstokkinn hj sr og lagi arminn yfr axlir
eim og rsti eim uppa brjsti sr me trlegum
ljmlum.
Oskastundin kom svo flatt upp brnin a fyrstu
vissu au ekki hvernig au ttu a snast vi, a er
ekki fyrsta sinni sem flki vefst tnga um tnn
skastundinni, a er meirasegja mjg sjaldgft a
flk skilji skastundina egar hn kemur, enda tt a
s kanski s eina stund sem a hefur vinlega r;
og jafnvel bist vi. Meirasegja Nonni litli, sem
vinlega hafi tra skirnar, hann sem var barn
eirra, egar stundin kom, hikai hann vi. Og
Asta Sllilja hlt a etta vri altsaman skldskapur,
aeins me nu snii. undarlegt mtti virast var
Gvendur litli, raunsismaurinn, fyrstur til a tta sig
hinni helgu stund, skilja a hn var komin. a var s

skynsemi sem lkngu vi skynsemi Hrollaugs Keldum

tekur hlutina eirri r sem eir vera fyrir, n ess a
spyrja um eli eirra. Hann var fyrstur til a ska sr.
g ska ess, sagi hann, a f hans pabba gngi
vel undan. Og a hann geti unni fyrir miklum
penngum vetur. Og keypt meira f haust.
Vinur minn, svarai kennarinn, og kysti hann. Osk n
skal rtast. Hinar hgjrtrandi tvlembdu r skulu
skila hrasins vnstu dilkum. Fjrstofninn heimafyrir
og innstan Firinum skal aukast jfnu hlutfalli. a
skal liggja hnga spegilslettur akvegur utanr
heimsmennngunni og strir silfurpenngar skulu koma
brunandi einsog vagnar. Og hr balanum skal rsa
tvlyft steinhs einsog hll vintri, upplst me
ntskunnar mttugustu rafmagnsljsum.
a var fyrsta skin, og hn var afgreidd. Og Nonni
litli skildi a jafnvel tt essi stund kynni a vera
draumur einn, vri viturlegt a lta ekki
tkifri gnga r greipum sr, v falli a hn vri
ekki draumur, alveg einsog menn jtast gui
banastundinni v falli a hann kunni eftir altsaman a
vera til. Og hva knaist honum a segja fyrir
verkum essari stund, egar forlgin hfu virst a
leggja vilja sinn a ftum honum? Sumum mnnum er
aeins ein sk bl borin, og a eru hamngjunnar
brn, v lf er einmitt mtulega strt yrir eina sk,
ekki tvr. Mir hans hafi jnngu sinni grursett
barmi honum essa einu sk: hann skai sr annarra
landa.
Hvaa landa? spuri kennarinn.
Landa me skgi, sagi hann* Til a mynda einsog
landi ar sem Missisippfljti brunar fram kvinu.

ar sem hjrturinn og panerdri eiga heima

skginum. Mig lngar soleiis land.
sagi kennarinn: Fu mr pappr, penna og blek.
Hann hallai sr framm bori og skrifai me
fyrirferarmikilli hamlari stafager, og a snarkai
pennanum. Og dreingurinn horfi undrandi hann
skrifa, og vissi ekki enn hvort etta var draumur, ea
hvort hann vakti raun og veru; hvort etta var
altsaman leikur og Ijmli, ea hvort til eru stundir
sem hafa vald yfr llum rum stundum lfnu, og
setja eim markmi.
Geru svo vel, sagi kennarinn, og rtti honum brf
me hofmannlegum viruleik. Sendu etta brf nir
Fjr me fyrstu fer. a er itt vonarbrf. Og r skal
vera a sk inni.
Dreingurinn horfi bjlfalega ritunina, a var til
frar me tlendu nafni, vntanlega stdd hj
sslumanninum, eingar frekari skrngar. Auren hann
fr aftur a sofa lagi hann hi dularfulla vonarbrf
upp hilluna hj mmu sinni og kleip eyra sr,
var a ekki draumur; kanski yri brf horf a
morgni. Svo vaknai hann a morgni, og hans fyrsta
verk var a reifa upp hilluna, og viti menn, arna
liggur brf me strri letrun til tlendrar frar hj
sslumanninum. Og hann fr me a veginn fyrir
feramenn, og ba a koma v til skila.
Svo hafi nnur skin rtst og kom a hinni riju.
Hann sagi dreingjunum a n gtu eir aftur fari a
sofa. Og drcingirnir fru a sofa. Um a bil sem eir
hfu hypja sig upp aftur, seildist hann til lampans,
slkti ljsi, og tk Astu Sllilju.
53

HI UMFLANLEGA
a var alveg voalegt.
Aldrei aldrei mtti svona voalegt koma fyrir aftur.
Av drottinn, miskunna mr, manneskju aumri inni, og
lt til mn af hum hr huggunar augsninni,
freistnga vtnin feikileg fast a slinni reingja,
syndanna byrin sama veg' srt vill hfui streingja.
Djfull mig skelfr, dauinn slr daglegu me ofboi,
sr gn helvtis sest mr nr, sjmdanna meiir reii,
ofan etta eldur inn upptendraur bri ausnir
mr ann vxt sinn, eg skelf og titra bi.
Asta Sllilja stendur vi masknuholuna snemma
morguns og hlir ennan slm bakvi sig. Hendur
hennar eru stlkuhendur, me grfu blleitu hrundi,
breiar um handarbaki, hnamiklar og fngralngar,
kglamjar og liasterkar, me saumakonufngri, strri
umalsin, beinaberum fullornum lnli. Hn leggur
svarta lngkvisti ristina, v hn hefur teki skuna
burt. Mjir fjalldrapakvistir heiarinnar og saf undir
berkinum, a snarkar eim egar hn ber a eim
eld, og hn fltir sr a leggja yfr urrar
sknarflgur, a gefur ofan, bastofan fyllist af reyk.
J; hn er orin str stlka, a er hn sem kveikir upp
eldinn, og einginn vegur til baka,
a er a aflandi gu, fari a grna glugga. En
morgunninn er mjg kaldur. Hann er alveg srstaklega
kaldur eftir essa ntt, og a fer um hana hrollur, hn
verur aftur og aftur a bta saman tnnunum. Hr
hennar er f, a hefur rakist uppr annarri flttunni,
hn hefur enn ekki brugi a greiu. Hn hefur ekki
einusinni stroki raunga kjlduluna sna niurme
sunum, svo hann situr pokum ofanvi lendarnar, og

egar hn beygir sig skn hnsbtur hennar,

grfgerar samanburi vi hi mja mtaa hn
barnsins, nstum klrar, me sterkum vala a ofan,
fullvxnum klfa, hn hefur gleymt a fara klukkuna
sna, hva hafi ori um klukkuna hennar? og hn
hefur ekki heldur hissa uppum sig sokkana, eir hnga
ykkum fellngum um leggi hennar; en a gerir
ekkert til. Henni fnst hn alteinu vera orin svo
elilega brei, hn sem hafi altaf veri svo elilega
mj, henni er innanbrjsts ekki svipa fski sem
hefur veri skorinn upp og flattur, j me hnf, me
beittum hnf, hn er ll aum, ofanfr og niurr, vi
hverja hreyfngu kennir hana einhversstaar til, og
ekki einsog hn vri aeins hreinlega skorin, heldur
einsog hn
vri einnig sundurslitin og marin, helst af llu hefi hn
vilja liggja grafkyr, undir strri sng, n ess nokkur
truflai hana, marga daga, bara sofa, sofa, jafnvel
deya, hn hafi aeins sofna einn rlegan dr
undir morguninn og hrokki aftur upp tta, nei
aldrei aldrei mtti svona hrilegt koma fyrir aftur, nei
ekkert essu lkt.
Hn foraist a eitt a lta um hl til mmu sinnar,
og samt sr hn me hnakkanum hvar hn situr og rr
ofurlti fram me prjnana keltu sr, hfui riar,
andliti lsar rnir, tinandi augun undir hinum ngu
blu augnalokum, og sj alt, og vita alt, og tkna
ann veruleika me gui og djfli sem hefst lok eirrar
ntur sem kemur me draumi og skgum; fr
uppnumnngu skastundarinnar vaknar maur til hinna
eldfornu slma mmunnar, jafnvel uren dagur rs yfr
bli; og uren hinn hlutlausi sefandi eldur

rmhelginnar er farinn a loga, er hafnn s slmur ar

sem hinn fjarandi unaur er margfaldaur me
flandi kvl, einsog egar sund er margfalda me
miljn, a er einsog lf alt haf gcrst einni nttu.
Henni fanst sr hefi veri sltra. Lkami hennar var
einsog blrunni sundurhluta kjt. Aldrei aldrei
Freistng mr snir essi a n miskunn s eyi, og
mig vilji annan sta uppta svo in reii; ks g v
dauans kaleik mr, kvi eg vi a deya.
Av, hvert skal g horfa hr, hva skal g gera og segja.
Hn reynir a byrgja niri hstann af vaxandi
reyknum svo hn veki ekki neinn, bara a einginn
vakni, a allir haldi fram a sofa, a einginn veri
hennar var, sji hana, yri hana, a einginn dagur rsi,
a vatni haldi fram a standa annig endalaust,
hlfkalt, yfr hlflifnuum eldi, v hn er viss um hn
hefur breytst, a allir veri hrddir sem sj hana, ekki
hana ekki, reki hana burt. Brur hennar eru ekki
brur hennar leingur; ea rttara sagt, hn er ekki
framar systir eirra. Leingi hafi hn vita a hn var
annars elis en eir, funda fr v eir voru litlir,
fr upphaf skili eirra duldu yfrburi, og n, loksins
kom a v a hn var a gjalda ess sem henni var
ekki gef. Ekkert slkt mundi nokkru sinni geta komi
fyrir . Og tormerkin v a eir mundu uokkni-sMti
skilja rJg
hennar, stuu henni fr eim a eilfu, nei einginn
heiminum gat skili a sem hafi komi fyrir hana;
hn st ein, utanvi allan heim; a var ekki a eilfu
hgt a kippa v lag, annig mundi hn deya, Alt
samband vi skyldar verur rof, hn tilheyri ru lf,
alt var einsog ur, nema hn nnur, og ekkert hafi

komi fyrir neinn nema hana. TJppfr essu hlaut

dagurinn a vera henni framandi, hver dagur, allir
dagar; og meira en framandi; rtt rlausnarefni,
vandaml, afarkostir. Bara a hn feingi a standa
annig eilflega yfr essu hitnaa vatni, n ess a
eiga framar httu a vekja a samflag sem hn
hefur ori viskila, au bnd sem hn hefur sliti,
ann samheyrileik sem hn hefur rof, lifa, ea rttara
sagt lifa ekki, takmrkunum milli ess a vera og vera
ekki, vi hlfkaldan eld me snarki fjalldrapa, vi gra
kvena dgun, n tskrngar reynslu nturinnar,
einsog ljsri minnngu um vngjablak nafnlauss og
heimlegs fugls me Ijtu nef, sem aeins sst eitt
einasta skifti flkti yfr mrinni
Og svo er hn nsta vetfngi farin a krefja sjlfa
sig tskrngar v sem hefur gerst, hva hefur
gerst? Og framar llu ru: hva hafi hn gert? Nei,
hn hafi ekki gert neitt. Hn hafi fagna glei hans,
a hafi fari um hana straumur og hn hafi halla
sr a honum alveg sjlfrtt afv a hafi fari um
hana straumur um mija ntt egar hann slkti ljsi,
gat hn gert a v tt fri um hana straumur?
Hversvegna fer um mann straumur? Lf sjlft, maur
getur ekki a v gert, maur lifr. M maur a
ekki? J, en hversvegna er maur fddur?
Hversvegna hafi endilega urft a leynast me
henni lf undir kvinum tkinni? Ein volg tk og
reianlega lsug, kanski me ormi, hversvegna
hafi fair hennar ekki teki me sr tkina egar hann
fr eftirleitina? Nei, hn hafi ekkert gert. Ekkert,
fr v hn l undir kvii tkarinnar ngatil morgun,
a st bara gegnum hana kunnur straumur

Og sanit. Hn hafi lti hann , af hverju hafi hn

lti hann? Af hverju hafi hn ekki hugsa til pabba
sns sta ess a lta hann ? Pabbi, a var
einsog sr verkur sem leggur bemt gegnum hjarta,
nei nei, hann mtti aldrei vita a, hann sem hafi
tra henni fyrir llu, innan stokks og utan, hafi hann
ekki framar llu tra henni fyrir sjlfri sr? Hann
sem hafi snggu vetfngi rst henni uppa brjsti
sr hr pallskrinni, hn var lfsblmi hans, hann fr
til a byggja
henni hs, og hann gekk niur stigann, og hn hafi
heiti a eiga aldrei annan fur en hann, og hann
lokai eftir sr bnum, og a var sama og hann
hefi loka eftir sr hjarta hennar egar hann fr, og
hn grt egar hann fr, og einginn mtti komast inn,
og einginn vissi a hn grt, og n kemur hann aftur
um pska, og hvernig hn a lta hann? Og n
fer viranlegur grtkrampi um brjst hennar, og
hvernig sem hn fer a getur hn ekki stilt sig, trin
fla um greipar hennar ofan vatni yfr eldinum og hn
rstir olbogunum a siunum til a halda brjstinu
skefjum, en grturinn er lka sjlfst hfuskepna
brjsti mannsins, annar straumur, og honum er lka
stjrna r rum heimi, og maurinn er varnarlaus
gagnvart snum eigin grti, og kemst ekki burt og
kemst ekki burt; og eins var ntt egar hann lagi um
hana armana og au voru bi hvort hj ru, og a
var ekkert sem skildi au sundur, og hn hlt a vri
glein sjlf, og hn hafi gleymt pabba snum og llu,
og hafi henni samt dotti hug a reyna a komast
burt, burt , en hn komst ekki burt, hun komst ekki
burt, hn komst ekki burt. Maur kemst ekki burt, a

er lf. Og stendur hr grtandi yfr hinum daufa eldi

sem maur hefur kveikt.
Sem hundtk til sns herra sr, horf eg miskunn na,
far v af sta og flttu r, frelsau slu mna,
rvnglun lt mig ekki f mnum synda vanda, tak mr
heldur freistng fr, frskur svo mtti eg standa.
essar seimdregnu lestir af heilgum einkimta
hldu fram a sveima einsog reimleikar a baki
hennar, mean alsherjarvinurinn kom henni opna
skjldu, hi fjandsamlega ofursjlf sem dmir
mannlega nttru kristilegum grundvelli, og a
sustu oldi hn ekki meira, og var gripin rvlnan, v
a eru einhver takmrk fyrir v sem mannleg
nttra getur afbori af kristilegri sifri. Hn fli
felmtru framhj mmu sinni, framm lofti, og nam
staar vi rm hans, lkt og armar hans vru rugt
fylgsni. Hn snerti ofboi vi vnga hans, lagi kaldan
lfa sinn innundir opi hlsmli skyrtunni hans. En
sta ess a bjarga henni gaf hann fr sr murlegt
hlj svefninum og snri sr upp horn, og a vast
ofanaf honum
sngin, og hann var nakinn, og arna l klukkan
hennar kuli upp hj honum, og hn hrifsai hana til
sn og breiddi ofan hann, alt sama ofboinu, hn
hafi aldrei s nakinn karlmann, en sem betur fr s
hn hann ekki, a var aeins byrja a grna
^lugga, og hva hafi hn gert? Hver var essi
maur?
a var nstum fullbjart egar hn kom aftur r
rhsunum me brrum snum. a geri henni gott
a koma t ferskan guvindinn og bri af henni vi a
amstra vi f og hey, en hn ori ekki a lta brur

sna, varaist a sna annig vi eim a eir su

framan hana, af tta vi a eir mundu ekki ekkja
hana. Hann l enn rminu og snri sr upp, hn
hlustai, en heyri hann ekki anda. Hn var mjg
hrddd, v hn hlt kanski a hann vri dinn. Lngar
ig ekki eitthva a drekka, hvslai hn nokkrum
sinnum, kaffi er heitt. En eftir altsaman var hann ekki
dinn, heldur vaknai og lauk upp augunum, og hn
var mjg fegin a hann skyldi vakna, endatt hann
svarai ekki ru en srum stunum, hn vonai a a
lii fr. Hn bar honum kaffi og hjlpai honum til a
setjast upp.
Andlit hans var grtt og sjkt, strir skeggbroddar,
hri reiu, hann leit ekki hana. Hn settist boin
rm hans og fr me greiubroti sitt upp hri
honum, hrna er kaffi itt, hvslai hn, einsog
trnai. Svo hlt hn fram a greia honum, j hn
greiddi honum, a var alveg skiljanlegt, og geri
hn etta umhugsunarlaust og elilega, hn settist
meirasegja htt upp rmi hans og kom vi hann,
lagai undir herunum honum, alt einsog af sjlfu sr,
ll feimni horfn, hn spuri hann hvort hann fyndi til og
hvar hann fyndi til, lngai hann nokku srstakt?
Hva geri a til sem komi hafi fyrir hana hj v ef
eitthva skyldi koma fyrir hann?
g er dauans matur, hvslai hann uppr kaffinu.
San: Lttu mig vera. g verskulda a ekki.
Hann akkai henni ekki fyrir a hn greiddi hr hans
og tk vi tma bollanum, lagist aftur fyrir me
stunum, og hn breiddi vandlega ofan hann, urr
hlsinum, me stvandi hjartsltti, og hann leit enn
ekki hana, v sur a hann segi fallegt or,

hvslai. En egar hann var binn a liggja annig um

hr, og hn sat yfr honum og horfi hann bltt og
trtt, brust varir hans, og hann hvslar:
Gu almttugur hjlpi mr. Gu almttugur fyrirgef
mr.
Hn gat ekki sliti sig fr jnngum hans, heldur hlt
fram a sitja rekkjustoknum og hlusta stunur hans
og harmkvli. Meali var bi, flaskan tm, egar llu
var botninn hvolft, var ekkert eftir nema gu
Bt num krafti breyskri nd, barist a farsl geti, rtt
mr svo na hjlparhnd hlfsoknum einsog Ptri,
tslktu hjartans ofni r eldsbli freistnganna
ennan dag var gu alteinu orin hfupersnan
bnum, og allir virtust skilja hann, hver sinn htt.
Eftir altsaman var hann svona. egar daginn lei
hafi kennarinn betur en amman gusjnustu, hans
gubnir uru yfrsterkari, a voru rmaar bnir
hjartans, og settu hinar formfstu utanbkarlru
gubnir mmunnar mt. Aftur og aftur reis hann upp
rmi snu og horfi opnurn rvntngaraugum t
blinn, strauk svitann af enninu og andvarpai: gu
minn gur, g er glataur, gu minn gur, hva hef
g gert. Ea: Ef tlar a troa mr, drottinn minn,
troddu mig alveg sundur strax.
IJnga stlkan bau honum vatn a drekka, hn hafi
enn einhvern rkstuddan grun um a kalt vatn gti
lkna lkama og sl. Hann drakk ofurlti kalt vatn og
lagist taf aftur me stunum. Hn vonai a hann
mundi sofna. En egar minst vari reis hann upp aftur
og spuri: Hva hef g gert?
bau hn honum ekki meira vatn, heldur hallai
sr a honum og hvslai:

 hefur ekki gert neitt. Og btti vi, enn lgra

alveg eyra honum: mttir gera a. Ef a var
rngt var a mr a kenna. En a var alsekki
rngt. Og meiddir mig ekki neitt. Og mtt gera
a aftur hvenr sem vilt, pabbi skal aldrei f a
vita a. Gu er ekki nrri eins vondur og heldur.
Hn lagi arminn um hls honum, vnga sinn uppa
andliti hans, eim mun kvenari a fylgja honum
enda veraldar sem hann tti bgra; og gleyma sjlfri
sr. Hann slepti ekki hendi hennar egar hann hallai
sr taf aftur, bl er btandi hnd. Hann hlt fram a
horfa hlfluktum augum hi frelsandi andlit hennar;
smmsaman var honum rrra.
EGAR MAUR LFSBLM
Hann hefur geingi alla nttina.
Hann hafi lagt af sta um mintti, og s vesturaf
dgun. etta er frostkldum morgni dymbilviku.
Smmsaman hefur birt, nttin hverfur a baki honum
me sund skrefum, sund hugsunum rngulrei,
einsog andvaka fr niamyrkri til grnandi dags.
Brum varpar aftureldngin snu kalda skuggaskini yfr
hrsl heiarinnar, yfr grtta sa sem ggjast uppr
freanum, yfr glitrandi harsporann gtunni, og
gyllir a. Hann sr aftur tyfr sinn skuldlausa heim
sem hann keypti endur fyrir laungu, heilsar honum
grum blma undir slaruppkomu hlfum mnui fyrir
sumar, hlfum mnui eftir jafndgur vori. Mrin er
enn renniglj, ekki fari a leysa vatninu,
suurheiarnar hvtu, og Blfjll uppaf eim dulrnu
gervi sem hvergi skylt vi efni jararinnar n anda.
Og arna stendur litli brinn mannsins enn undan

raufnni fjallinu, me tronum snj umhverfs og

flarmki gilinu fyrir ofan, a sr greinilega mta
fyrir ekjunni. Hann lyftir af sr burinum heiarbrn,
hallar sr uppa vru og horfr sitt eigi land sem
geymir hans litlu j; og a lfsblm, sem hann hafi
vart nefnt vetur vi kunnugan mann. Hann
stendur hr einsog her sem fr nnur lnd til a stra
og kemur n aftur heim me sigur sl;
kaupstaarvru; og hi trlegasta af llu, inneign
kaupflaginu.
a gerast trlegir hlutir verldinni milli strhta.
Og a sem gerist kemur vinlega jafnflatt upp
dalabndann, ennan hjlparmann gus, sem hefur svo
litla spdmsgfu a hann gleymir a gera r fyrir v
a landi getur snist vi og hvolfst yfr sjinn,
fyrirvaralaust, og n ess hann s spurur leyfs, fr
jlum til pska. Einginn maur var tryggari snum
kaupmanni en Bjartur Sumarhsum, fir hneigari til
fundar vi ljs heimsins turnhsi. Hafi hann ekki
vinlega veri vanur a segja, a mr er andskotans
sama hann kunni a ba turnhsi sem hann hefur
sogi tr kglunum almennngi, mean hann stendur
reiilega skilum vi mig, karlflkinn. etta var hans
skoun, og hvorki rk, htanir n lofor gtu neinu ar
um oka. Og svo? rttfyrir alt traust Gubjarts
Jnssonar, er n svo komi a kaupmaurinn er ekki
leingur til. Kaupmaurinn er farinn. Binn a vera,
uppgufaur, bin tm, verslunarbkurnar tndar,
turnhsi selt upp skuldir. Svona hverfa r
undirstur einn gan veurdag sem dalabndinn
grundvallai lf sitt, essir almttisjfrar, sem standa
sambandi vi sjlft tlandi, einn gan veurdag eru

eir urkair burt einsog hrki. Inneign Bjarts

Sumarhsum er tnd, og einginn til a standa fyrir
svrum. Svona horfi vi vetur egar Bjartur kom
atvinnuleit nir Fjr: Bruni farinn hausinn me
inneign mannsins upp vasann. Eftir fjrfelli og
draugagng stendur maurinn hr inneignarlaus
eyrinni einsog fbjni og Tlinus Jensen kominn til
andskotans. Leingra gtu guir og menn ekki komist
a ffletta ennan sjlfsta einstaklng, og ekki hgt
a lskra neinum, einginn til a hella sr tyfr, a
minsta kosti einginn sem mundi taka mjg nrri sr a
f skrokkskju.
Samt gekk hann til sslumannsins, hvar er
eiginlega etta margumtalaa rttlti ykkar, ef a m
leika sr a v a samasem stela r mnnum slinni,
mean eir eru anna a hugsa, kanski a berjast vi
draug? Til hvers er andskotans rttvsin, ef hn getur
ekki haft upp mnum penngum og skila mr eim?
sveikst um a koma vetur afv a var svoltil
mugga, og svo misti g elsta dreinginn minn r hrslu
fyrir bragi, hann flktist t hr mean
flatmagair hr heim bli, hreppstjrinn lt sj sig,
blvaur s, en n er tkifri fyrir ig a sna af
r mannd, og krefu t mna pennga me lgum!
Sslumaurinn tk afturmti mlsta Tlinusar
Jensens, verslunin er komin hausinn, maur, a er
borin von a nokkur sji eyri r rotabinu, a er
ekki fyren eftir mrg r, g hef ekkert me etta a
gera, a hefur veri skipaur maur af knginum til a
rannsaka etta, a er ekkert hgt a gera egar
verslun fer hausinn, maur verur a skilja allar
stur, Bruni hefur leingi eki hllu, loksins hafi

kaupflagi af honum alla viskiftavini, a er alt og

sumt, menn einsog hfu ng tkifri til a draga
sig hl tma, i geti sjlfum ykkur um kent sem
raukuu ngatil alt var komi yfrum, stainn fyrir
a gnga kaupflagi tma.
I tma? a srgrtilegasta er, sagi Bjartur, a
maur skyldi ekki hafa hugsjn til a draga um barkann
essurn helvtum tma.
i geti sjlfum ykkur um kent, endurtk
sslumaurinn.
J. Og ef manneskjan hefur stu til a irast
nokkurs, er a ess, a hn skuli ekki vera ngu illa
innrtt til a standa klr af jfum og rnngjum.
Hver er jfur og rnngi?
Hver? S og eir sem tekur forsvar. Ekki svo a
skilja a g haf mikla tr a i su skrri, etta
helvtis rttvsishyski, sem hngi rassinum eim, en
ori ekki hr yfr hlsinn muggu lf liggi vi.
Viltu ekki f r sti, Bjartur minn, svo vi getiirn
tala um hlutina me r og skynsemi.
g sest egar mr snist.
M ekki bja r nef?
v rur , hva bur. En hinu r g, hva
g igg.
Hj lkninum:
Eingan hef g heyrt segja anna en Tlinus Jensen
haf veri strheiarlegur maur, Bjartur minn. Sjlfur
ekti g hann vel. g veit ekki til a hann haf
nokkurntma sviki nokkurn mann. a voru arir sem
sviku Bryne, lni byrjai egar bndur fru a leggja
eyrun vi lskruminu kaupflagsforklfunum. Slkt

m llum gera, Bjartur minn. a voru bndurnir sem

sviku Bryne.
Ja g vil hafa mna pennga, sagi Bjartur. Og g veit
ekki betur en hafr veri alngismaur Bruna, sem
g hef kosi fr v g fr a hafa vit a kjsa. Og
upp hva helduru a g haf kosi ig? Helduru a
g haf kosi ig upp gleraugun? Ef g f ekki mna
pennga, skal andskotinn kjsa ig minn sta. Og ef
sem alngismaur heldur v fram a a s heimilt
a stela af mnnum, er g mti stjrninni. g er
mti stjrninni.
Heyru, Bjartur minn, g er n orinn gamall maur,
og a er kominn tmi til a g fari a leggja rar bt
stjrnmlunum. En af v vi hfum vinlega veri
gir vinir og flokksmenn, m g ekki bja r
upp staup af ekta kornbrennivni?
a m ekki bja mr upp neitt nema eigur mnar
sem g sjlfur.
Tmarnir eru erfir, Bjartur minn. a eru hrp
tlandinu. Ekkert er n hva menn tapa hr landi hj
v sem eir tapa Amrku.
Ja, leingi skal manninn reyna, sagi Bjartur, svo
ert lka einsog rttvsin, hngir rassinum eim sem
stela af flki.
0 altaf hefur maur n veri a reyna a gera
eitthva fyrir
lki, Bjartur minn, bi ngi og snu embtti utan
ngs. Aldrei reiknai g naui vi mna flokksmenn,
einsog manst. rlega hef g tapa hundruum og
sundum meulum sem g lt t fyrir flk. Einginn
hefur samvisku af a gleyma a borga mr. Og aldrei
klaga g.

O ekki veit g betur en hafr feingi borga

milliskrift hj versluninni fyrir a eitur sem lst mig
byrla konunum mnum. Og bar geispuu r golunni
fyrir lti. Best gti g tra a hefir drepi bar.
O, eingan hef g n heyrt segja a, Bjartur minn,
sagi lknirinn. Kanski vera eir r hollari essir nu
menn sem eru a leggja undir sig landi.
Verri en i Brunamenn geta rausmrngar aldrei
ori. Einusinni hlt g a; en g held a ekki leingur.
eir tluu vi hann eins og baldinn krakka, og hann
stendur aftur einsog fviti eyrinni. N var ekkert eftir
nema rausmrngar, ll sund loku nema narfamur
nglfs Arnarsonar Jnssonar.
Hnga til hafi hugsjnastefna essa manns veri
flgin v a nla vngjum herablin Tlinusi
Jensen og setja skott og klr nglf Arnarson. Hann
hafi sliti sr t fyrir rausmrnga rjtu r, fyrst
vinnumaur, san jarkaupandi, og hann eygi frelsi
sitt eirri tilbreytngu sem felst v a slta sr ekki
endalaust t fyrir sania rnngjann. Hann hafi haldi
a a vri munur rnngjum. Svo stakk Bruni sr
kaf me inneignina hans, og skildi hann eftir fvsan
reki. egar til kom var einginn munur rnngjum, eir
voru samir vi sig, bi til sjvar og sveita. mtti
rausmrarslekti eiga a a aldrei hafi a hlaupi
kunnan landsfjrng me inneign hans reiu f. Eftir
altsaman st frelsi mannsins og sjlfsti ekki
Tlinusi Jensen. Og verri en Bruni gat Inglfur Arnarson
aldrei ori. Hinu var ekki neita a a var dlti
ftinn fyrir slina a leita n loksins nir
kaupflagsins eftir vonbrigin um a frelsi sem sti
Tlinusi Jensen. Ea skyldi egar llu er botninn

hvolft frelsi grundvallast rausmrngum, hi sanna

frelsi, sem gerir einyrkjann dalnum sjlfstan
landinu?
Ja, sjlfstismaurinn, a m ekki seinna vera
en komir a heilsa upp okkur hr flaginu.
O, a er n ekki af kurteisi, sagi Bjartur afsakandi.
Nei, Bjartur minn, veit g vel. N spuru af v
seyi a
frst ekki a mnum rum, lieldur lst yfr drfast hj
Bryne. En hva um a, lagsmaur, a er alt
andskotalaust af minni hlfu. Hvernig lur hj r?
Hvernig lur? Eg ansa n ekki esshttar
spurnngum. g veit ekki til a komi neinum vi
hvernig mr og mnum lur. g lenti fjrfelli, en a er
ekki anna en hva jin hefur tt vi a rj fr
landnmst. i rausmrngar haf lka felt, i felli
hverju vori. Mnar kindur gnga a snu leyti betur
undan en rausmrarf.
eTa g meinti n eiginlega essa undraviburi sem
voru a gerast hj r dgunum. mistir dreing
J, og hann tti g sjlfur.
Einhver sagi a Klumkilli haf veri a abbast upp
ig.
Klumkilli, ja stendur hann ekki trarbrgum
persa?
N, sleppum v. Hva getum vi gert fyrir ig?
Ekki neitt, sagi Bjartur. a hefur veri stoli af mr.
Mig vantar atvinnu. g bi ekki neinn um a gera neitt
fyrir mig. En g bst til a vinna fyrir ara, gegn
borgun.
J, Bjartur minn, a er alt komi fram sem g sagi
r fyrra. En ekki get g a v gert vildir ekki

tra mr. a eru til tveir flokkar landinu, eir sem

stela af bndum, og eir sem lyfta bndum til vegs.
trir fyrri, og hvar ertu n staddur? Eftir erum
vi, sem viljum stjrna landinu fyrir flki.
J tala , Ingi litli. En g tri ekki neitt og sst
or. Og essvegna bi g ekki um gjafr. g er heldur
ekki a kvarta undan neinu. a getur veri a g hefi
tt a vera kjur hj essum fu skepnum mnum sem
tra, og margur mundi segja a mig skorti ekki neitt:
a er ekki leingra san en hittefyrra a g bygi yfr
mitt f. Enda er g ekki a krj eftir turnhsi, Ingi litli,
hef heldur aldrei funda sem eiga heima turnhsi.
En, btti hann vi, egar maur lfsblm
fanst honum hann hafa sagt of miki, og hann
botnai ekki setnnguna.
55
HRPUDAGAR
Innan skams var ori rflautt, rnar farnar a vera
sr a gagni mrinni, og mlum, egar pabbi og
dreingirnir komu bastofuna, st maturinn
borinu. En hvar var sta Sllilja? Hn var t lk a
sklpa r plggum, ea lta eftir vottinum t stagi,
ea lmoa brau framm barclyrum; hn sst
hrumbil aldrei pallinum egar arir voru pallinum;
og kvldin httai hn egar arir voru httair; a
bar ekki vi a hn vgi sr svo nokkur si. Jafnskjtt
og hn var httu dr hn sngina uppyfr hfu og lt
ekki sr krla. Hn var alteinu orin lt gngi
einsog hn vildi fela andlit sitt, hinar laungu brr
hennar drptu yfr hvarminum, leit ekki srstak]ega
neinn, en svarai fur snum me einsatkvisorum
og skaust burt. Hann var vanur v a hn horfi sig

spurn, opnum falslausum augum, og hann hafi svara

me gn, n var a hann sem horfi hana
spyrjandi, hn sem svarai me gn.
a var kanski ekki ntt a einginn vissi hva annar
hugsai bnum, og kanski fer lka best v. Margiir
mundi halda a allar slir vru steyptar sama mti
litlum kotb, en v fer fjarri, hvergi eru lkari slir en
kotb, til dmis brurnir tveir, hvenr hfu
eir kunna a talast vi? annar sem ri fyllngu
veruleikans kvenum sta, hinn sem ri rnngu
clraumsins kvehum fjarska. eyr og snjbr,
flarmkirinn laungu inaur gilinu, vxtur
fossinum, litli dreingurinn horfr tfraur t vori, svo
kemur sunnanvindurinn og feykir fossinum afturbak
yfr fjalli; haltu fram a berja og vertu ekki a glpa
t lofti, sagi eldri bririnn, eir stu tninu og
bru. essi foss gilinu og sunnanvindur hans, heil
mannssl getur fundi sitt frumtkn af einiim atburi
nttrunni og myndast af honum, hann hafi tala um
a vi mur sna, og hn skildi a og sagi honum
draum. N skildi a einginn, en hann lifi essum
draumi; og skum hennar. Hann stti lagi a fara
einfrum. a bj skldlegur sknuur og dularfull
sorgleg tilfnnng brjsti honum, egar hann gekk til
kinda saung hann margrddu K)g sem hann hafi
aldrei heyrt. J a var svo undarlegt hljfri brjsti
honum, nei, hann kunni ekki a leika a sjlfur, hann
ftlai aeins vi streingi ess undrun og lotnngu og
hlustai tn og tn rla vors, stundum skjlfandi, oft
me tr auga, og augu hans voru djp og alvarleg og
hrein einsog lind og einsog silfur djpt djpt botninum
lind, silfur lind.

a hlt n samt fram a vera grurlti til fjallsins,

og ekki loku fyrir skoti a hann skylli me hrinu, svo
Bjarti var ekki um a rnar hyrfu lngt upp heiina.
Hann gekk oft suur og austur heiadrgin til a
stugga eim nir lglendi. v loftlausari sem gnn
var bnum, eim mun krri voru hon~ um kvejur
hinna andlaungu hrpudaga me snu heillanda
vibragi, lykt af eysnj og snjey, af slheiri
vttu og fyrirheitum hins endalausa; v heiin
stendur rofa sambandi vi hi endalausa. Smtt og
smtt vinnur slbrin fnninni, og a fer a koma
lykt af sinu og lngi og vetrarlopa og snjnl, sem
kemur uppundan brekkuskafli. rnar lskra me
lautum og giljum og kroppa a sem r fnna undan
fnninni. En egar sst varir taka r striki vert
uppr gili.ea lautardragi og rs einni lest alt hva af
tekur mti vindi, mti vernunum, mti hinu
endalausa; v einnig saukindin elskar a og trir
a.
Hrafninn hefur veri flkti yfr gilinu nokkra daga.
Hann geingur eftir gilbotninum, ef vargurinn skyldi
vera a vakka yfr einhverju hr, a er tluverur
vxtur nni, en var meiri hr dgunum, og svo ber
a til a tkin nemur staar geltandi yfr rekaldi sem
in hefur skola upp eyrina. Krummi sveimar gargandi
yfr gilinu. N tti Bjartur ess einga von a fnna hr
dautt, v hann hafi ekki mist neitt vor, enda var
etta ekki skepna sem betur fer, a var lk. a var
grannur nglngslkami sem hafi hrapa hr fyrir
klettana einhverntma vetur, legi undir fnn uns
snja leysti, svo egar in x sem mest hr dgunum
hafi hn teki a me sr, og skili a eftir hr

eyrinni egar lkkai . Nei, a var ekki leingur unt a

ekkja v mannsmynd, andliti hafi strokist af og
komi ntt andlit. Nefbeini var bert og munnurinn hl
n vara upp himininn, augun rifn r, druslurnar utan
kropnum svo fnar a finn gekk alveg inn bein, svo
hafi vargurinn veri essu, a var ekki sjn a sj,
maurinn kom einusinni ea tvisvar vi etta me
stafnum snum, sveiai tkinni og tautai: a lendir
hver einsog lund var til, og tk hraustlega nef. Tkin
hlt fram a gelta.
J, a ir ekkert a rfa kjaftinn, hefur ekkert
vit v, sagi hann. Sumir vilja kenna a KlumkiIIa,
en tli a s ekki svo a hver geymi sinn fngasta
sjlfs sns brjsti.
Samt veittist honum erftt a fullskna Klumkilla af
hlutdeild mannlegum rlgum, v oft er svo, a tt
maur s viss um a sagan um Klumkilla s ekki snn,
og jafnvel a hn s lygi, er einsog hn geymi samt
sem ur meiri sannleik en nokkur sannleiki. a er
einhver djfull heiinni sem tur flk. Ja, eitthva
var a gera lkinu til ga rv maur hafi
fundi a, og a sem fyrst, v n hfu rnar teki
rs uppr gilinu. Hann var me hrumbil na vetlnga,
svellykka, og hann tk vetlnginn af hgri hendi sr
og kastai honum til lksins, v a er talin kurteisi a
hverfa burt fr fundnu lki n ess a hafa gert v
eitthva til ga. nsta vetfngi var hann upp
gilbarminum: a var einsog hann hugi, rnar komnar
rs, a hilti undir r efstu fjarlgri heiarldu,
r stefndu Blfellshnka. Hann hljp eftir,
hamngjusamur a eiga essar r, sem strektu lkt og
trkonur t endalausa aunina fyrir sumarml.

Hallbera, sagi hann um kvldi og kastai til hennar

vetlngi, prjnau mr vetlng mti stakanum eim
arna.
Bittin, hvar er hinn? spuri kerlngin, v hn hafi
aldrei vita hsbndann tna vetlngi.
Tlum ekki meira um a, kelli mn, sagi hann.
Ekk, svarai hn tinandi og snri hfinu fr honum,
einsog hennar var siur egar hn leit flk; og urfti
ekki a spyrja frekara; urfti ekki a spyrja.
56
STRA SYSTIR
Svo komu strar rignngar sem virtust n yfr allan
heim, hundra illviramigur fjallinu, fnn vetrarins
skolar til hafs. Nst egar sr til slar er eingin fnn
dalnum, hlin grn, sley tni, slir vindar. Lkurinn
tninu hafi ori mjg str og var aftur orinn mjg
litill, n ess ngsti sonur bndans hefi teki eftir v.
Aeins eitt r var lii, og hann stendur ekki framar vi
barlkinn. Hann stendur me klruna sna vellinum
og ber tai heimsku, hann sem lfarnir hfu lofa
betri lndum draumi. Lndin sem hann hafi nlgast
vetur bkum, au fjarlgust me vori og hurfu enn
rkilegar en fyr. Hann urfti ekki anna en lta Astu
Sllilju til a sannfrast um fr eirra landa sem hilt
hafi uppi vegna hins hvta landleysis vetrarins. Samt
neitar slin a semja fri. Vori, fuglar ess r fjarska,
vindar ess, himinn ess, endanleikinn, a kallar og
kallar. Hverju sinni sem hann kemur tr hinum lgu
dyrum og stanmist hlainu, kallar a. Og heldur
fram a kalla. Hann hlustar. Hin sorglega lfskend
brjsti hans vakir. Hann hafi hlusta hana egja alt
vori san kennarinn fr, um pska. En hann vissi ekki

a hn grti, fyren einn dag. a var sunnudagur. a

var li a kvldi. Hann sr heimanfr bnum hvar
hn liggur upp hvammi. Hann gekk til hennar. Hn
hreyfi sig ekki, v hn var ekki vr vi a neinn vri
a koma. En egar hann kom nr s hann a herar
hennar skulfu. Hn grt nir jrina. Hann vissi vel a
hn var ltilfjrlegri vera en eir brurnir, tt hn
vri stra systir, og kendi strax brjsti um hana.
Sjlfur grt hann sjaldnar og sjaldnar, hann hafi ekki
grti a ri san fyrrasumar, hann var brum
orinn str. A lokum nefndi hann nafn hennar. Hn
hrkk vi, settist upp fltum beinum, og urkai af sr
trin me kjlfaldinum snum. En a komu bara fleiri
og fleiri tr.
Af hverju ertu a skla? spyr hann.
Ekki af neinu, svarar hn og sgur upp nef.
Hefuru mist eitthva? segir hann.
J, segir hn.
Hva?
Ekki neitt.
skalt ekki skla, segir hann.
g er ekkert a skla, segir hn og heldur fram a
skla.
Hefur hann pabbi veri vondur vi ig?
J.
Hva sagi hann?
Ekki neitt.
Bari hann ig?
J einusinni. Fyrir laungu. En a er svo lngt san.
a geri ekkert til. g er bin a gleyma v. Nei, hann
bari mig ekki neitt.
Lngar ig a f eitthva? spyr hann.

_ 'Og hn svarar nstum v grugt, og tekur um lei

andann lofti: J, og grtur enn kafara en
nokkrusinni fyr.
Hva? spyr hann.
g veit a ekki, grt hn rvntngu.
r er alveg htt a segja mr a, Sla mn.
Kanski get g tvega r a egar g er orinn str.
. *u skilur a ekki. ert svo ltill. a skilur a
einginn. Eg skil a ekki sjlf, dag og ntt.
Er a vegna ess hvernig ert skpu? hvslai
hann fullur hlutteknngar, vitund ess a ran var
a
berast
a
innilegustu
trunaarmalum
mannslkamans, sem annars er aldrei siur a minnast
; kanski var a kki rtt, en hann vissi ekki fyren a
var dotti uppr honum.
J, andvarpai hn eftir nolckra uinhugsun,
huggandi.
a gerir ekkert til, Sla mn, hvslai hann ,
astrinn a hugga hana, og klappai henni kinnina.
a arf einginn a vita a. g segi a ekki neinum.
g skal bija Gvend a segja a ekki neinum.
Veistu a ? spuri hn, og tk kjlduluna sna fr
augunum og leit alveg hann, veistu a?
Nei, Sla mn, g veit ekki neitt. g hef ekkert veri
a g a v; a gerir ekkert til. a getur heldur
einginn a v gert. Og egar g er orinn str maur
og byggi kanski hs ru landi, skaltu koma til mn
og f jarepli
Jarepli? Hva g a gera vi jarepli?
Einsog biflusgunum, sagi hann.
a eru eingin jarepli biflusgunum.
g meina a sem konan borai biflusgunum.

g vil ekki neitt r biflusgunum, sagi hn og horfi

grtblgnum augum t blinn. Gu, hann er mti
slinni.
spuri hann alteinu: Hvers skairu r vetur,
Sla, egar kennarinn gaf okkur sk?
Hn horfi fyrst prfandi hann, og augu hennar
sndust skjlgari en ella vegna grtsins, svo lt hn
augnalokin sga og byrjai a reyta upp gras r
sverinum, mtt aungvum segja a, sagi hn.
Nei, g skal aldrei segja a neinum. Hva var a
?
a var stin, sagi hn, og losnai grtur hennar
aftur r bndunum, og hn endurtk rvntngu upp
aftur og aftur mijum ekkanum: stin, stin, stin.
Hvernig ? spuri hann.
kastai hn sr aftur grfu nir jrina og axlir
hennar fru aftur a skjlfa af ekka einsog egar hann
kom a henni an, og hn kveinai:
g vildi g gti di. Di. Di.
Hann vissi ekkert hva hann tti a segja andspnis
essari sorg, heldur sat gull vi hli systur sinnar
vorgrnkunni, of ngrar; og hinir duldu streingir
brjsti honum byrjuu a titra, og ma.
a var fyrsta sinn sem hann s inn vlundarhs
mannsslarinnar. v fr fjarri a hann skildi a. En
a sem meira var: hann lei me henni. Laungu
laungu seinna endurlifi hann essa minnngu saung;
bi snum fegursta saung, og fegursta saung
heimsins. v skilnngurinn umkomuleysi slarinnar,
barttunni milli tveggja skauta, a er ekki uppspretta
hns sta saungs. Samlunin er uppspretta hins
sta saungs. Samlunin me Astu Sllilju jrinni.

57
DREINGUIiINN OG LNDIN
a er merkilegast um drauma mannsins a eir
koma allir fram; a hefur vinlega veri svo, tt
menn vilji ekki viurkenna a. Og a er srkennilegt
fari mannsins a hann verur alsekki undrandi egar
draumar hans koma fram; a er einsog hann haf
vinlega bist vi v. kvrunin og fngastaurinn
eru systkini, sem blunda bi sama hjartanu.
a gerist daginn fyrir uppstignmgardag. Tlm etta
leyti eru mannaferir tar um dalinn, tt fir komi
heima kotinu. En ennan dag kom maur heima
kotinu. a var ekki merkilegur maur a neinu leyti.
Hann hafi raun rttri ekki neitt srstakt tlit og
lklega ekki heldur neitt missandi hlutverk lfnu, a
minsta kosti ekki neitt sem hgt vri a benda og
segja: etta er hans hlutverk; nema ef a var a skila
essu eina brf. Sar arum, egar Jon Gubjartsson
reyndi a kalla hann fram endurminnngunni,
neitai hann a gefa sig ljs. Hann var me rum
orum einsog hver annar nttrlegur hlutur sem maur
tekur ekki eftir afv hann er svo nttrlegur. Hann
skilai aeins essu litla sendibref hendur Bjarti
Sumarhsum, kvaddi og fr.
N var a fatitt, og nstum einsdmi, a Bjartur
Sumarhsum feingi sendibrf, a undanteknum
tsvarsreiknngum, vi sjalfstir menn fa ekki
sendibref; slkt er fyrir sem eru upp ara komnir.
Hann las utanskriftina upphtt tvisvar, velti brfnu
fyrir sr msa vegu, skoai a bumegin fr. Bir
dreingirnir nlguust fur sinn mean hann reif etta
upp. eir horfu hann mean hann las. Hann hlt v

kippkorn fr sr t sk, setti brnnar, hallai hfinu

aftur. a var gernmgur a lesa af svip hans hva
bref kunni a geyma. Svo las hann a aftur. Hann
klrai sr vandlega hfinu, og a var enn erfara
a geta ser til um hva brf hefi a geyma. San las
hann a rija sinn, stakk v sig, gekk leiar
sinnar. Einginn vissi hver tindi a hafi a geyma.
Bjrt nott me lettri bliku yfr groinni mri; og
saungfuglum
lfsins, eim ykir svo gaman, eir agna ekki undir
kvld; j hvernig vori stgur llu og vkkar me
hverjum degi, hverju kvldi. Og Bjartur geingur enn
einusinni sur landi til a lta eftir kind sem tti sn
von dag, a eru komin httuml, en samt kallar hann
ngsta son sinn. _
_
Gvendur: g skal koma me r pabbi, svo hann
Nonni litli geti fari a htta.
Fairinn: g var a segja a hann Jn litli tti a
koma me mr. Far a htta. g skal muna eftir a
vekja ig eim mun fyr fyrramli.
Svo geingur fairinn strum skrefum niur mrina,
dreingurinn hoppandi eftir, fu af fu. eir geingu
nir grundir, fuglagrasi mja var ori lngt,
lyfjagrasi uppkomi me sinm blu klukku, ar var lka
fjalldalaffll. Kyritar endur a stiltum tingrum hyljum
rinnar, r ttu sr hreiur. Stelkurinn fylgdi
manninum mli, hann var nefnilega a segja sna
laungu og fgtu sgu, og egar maur hlustar a hana,
a fnst manni stundum a a gerist helsti lti svo
lngri sgu, aeins h h h sund r. En einn gan
veurdag, kanski fjarlgri heimslfu, dettur manni
essi saga hug, og maur uppgtvar a hn var fegri

og yndislegri en flestar arar sgur, a var kanski

merkilegasta saga heimsins, og maur skar a f
einnig a heyra hana egar maur er dinn, og helst
einga ara sgu, a maur megi reika mrinni um
ntt, nttina fyrir uppstignngardag eftira maur er
dinn, og heyra essa trlegu sgu; nei alseinga sgu
ara. eir fundu kindina grundunum og hn var borin.
a var gtt. Bjartur hljp uppi lambi og br til
marks v, rin kom nr og mimrai, og hann greip
hana og reifai undir hana, hvort hn fddi; og hn
fddi. J a er uppstignngardagur morgun, hn
Sla a a fara frammi sveit og ganga til prestsins viku,
a a a ferma hana a hvitasunnudag, hann gerir
lklega skr um slaruppkomuna, a er gtt fyrir
grasi. Hann settist niur lnghlma vi na, og horfi
na, hvai hn rann, hva hn var lygn; tvr endur
undir bakka; tvo inshana sem syntu aftur og fram
og hneigu sig. Dremgurmn settist einnig niur og
horfi lka; a var svo ltlaust og mm yfr llu; a var
einsog mrin vildi bseta fyrir alt. essi heiadalur
geymdi ll vibrg lfsins. annig kvaddi heiin ljuflmg
sinn sem ofar llum slendngum kunni a standa; hn
var a kveja hann sasta sinn.
Ja, Jn litli, sagi fairinn. Hann kallai hann altemu
Jon.
Hann leit ekki hann, heldur na sem lur fram,
eitthva tlai g vst a segja vi ig uren vi
geingjum heim.
gn.
a er kvenmaur nir Firi, sagi hann. g kannast
ekkert vi hana, a er sona rtt g veit hn er til. Hn
ku vera eitthva tt vi sslumannsmyndina, en g

skifti mr ekkert af v. En hva um a, hn ekki

heima hr landi, hn heima Vesturheimi, sumir
kalla a Amrku, a er nnur heimslfa.
Eg veit a, sagi dreingurinn.
, svo veist a, sagi fairinn.
g hef lrt um a, sagi dreingurinn.
J soleiis, sagi fairinn. a er n ekki arme sagt
a maur eigi a tra llu sem maur lrir. En eitt er
vst., ar ku vera betra haglendi helduren hr landi,
a minsta kosti hef g heyrt flestum bera saman um
a. Einhver sagi a f geingi ar sjlfala ri um
krng, sem nttrlega er lygi, einsog tilamynda
margt sem aan er sagt um frun nautpenngs. En
a ku vera stundaar margar inir ar og sumar
heppilegar fyrir nglnga sem vilja vera sjlfsttt flk.
J, sagi dreingurinn. Og ar er eitt fljt.
Fljt? J, a eru n var fljt.
Og borgir.
J svei v. essar borgir; skalt ekki tra llu v
sem r er sagt um borgir. En hva sem v lur, essi
kvenmaur hefur veri bein a hafa ig farinu snu til
Vesturheims. Hann frndi inn vill taka ig til sn og
lta kenna r einhverja heppilega in, a ku vera
komnir penngar fr honum. Hn leggur sta nna
laugardagsmorguninn. Hn mir n sluga hafi altaf
hugsa sr eitthva me ig, svo g held a s best
farir.
Dreingurinn sagi ekki neitt.
g skussa r nir Fjrinn anna kvld, sagi
fairinn; en v aeins viljir fara sjlfur.
gn.
Viltu fara?

J, sagi dreingurinn og fr a skla.

Ja, sagi fairinn og st upp. a er ttala
ml. g spuri ig bara sisona afv a er mn skoun
a maur eigi ekki a fara eftir ru en v sem maur
segir sr sjlfur.
Svo st hann upp og btti vi um lei:
a er gur siur a tra aldrei nema helmngnum
af v
sem manni er sagt og skifta sr ekki af afgnginum. En
fara aldrei eftir ru en v sem maur segir sr sjlfur.
egar fegarnir komu heim voru allir httair og
sofnair. Nonni litli httai egjandi hj mmu sinni og
lagist fyrir. Hann var httur a skla. a var enn
mur af fuglasaung r mrinni. Ea var a kanski
endurmur af fuglasaung mrarinnar sl hans, sem
vildi ekki hljna essa stuttu kyrru vornturstund?
a var s mur sem san tti aldrei a yfrgefa sl
hans, hversu va sem hann fr og hversu drlegir sem
eir salir voru ar sem hann sar st ftum, mrin
me snum slensku fuglum, ein vornturstund.
J svona rennur vor heiarinnar upp mildu ltleysi
eftir vetur hennar. Og frammundan blasa n lnd sem
rsa r hafnu einsog ngmeyar og lauga snar dru
skeljar og sundlitu kralla sumarsins fyrsta ljsi; ea
gmul lnd me ilmandi aldinskgum; slhvtar borgir
sem breia fam sinn vi grnum brimlausum hfum;
dunandi trjlundir Kalifomu, slgullin plmagaung
Mijararhafsins; Missisippfljti og bakkar ess ar
sem hjrturinn og panerdri eiga hli myrkviinum.
Og hann sjlfur, hann tti a sngja fyrir allan heiminn.
Var hann ekki sll, var hann ekki kaflega
hamngjusamur undir lfastra glugganum vi ftagafl

mmunnar og verni heimsins opnu gtt me llum

snum slttu vegum? au verni sem hann var borinn
til. Nei? a var logn sl hans, logn vornturinnar og
mildi. Nema hva hann gat ekki sof, fanst hann mundi
aldrei framar lnga til a sofna, fanst einsog lf alt
vri uppfr essu ein hikandi vorntt, eftir hin
trlegu strviri sem lgu a baki honum svo ngum.
Linir voru eir dagar egar eingin lnd voru sg
bakvi fjalli, linar r ntur egar bshldin hldu
rur skp og hillu til a bgja burtu leia lfsins og
hryllngu tmsins, og hroturnar, essar annarlegu
lnglestaferir um nnur svi hvaa ferir? Hann
sjlfur, a var hann sem var a fara.
Nei, hann gat ekki hugsa sr a leggja aftur augun,
heldur horfi beint upp rtina, kvistinn sinni sem
hann hafi einusinni dubba til manns enda tt hann
hefi aeins eitt auga, hann hafi meirasegja gert
hann a nfrnda snum, og n var essi nfrndi
hans binn a senda honum penmga, svona kemur alt
fram. Alt sem maur hefur einhverntima skapa last
veruleik. Og einn gan veurdag er maur valdi ess
veruleika sem maur hefur einusinni skapa; og saknar
eirra daga egar lf manns var samasem n veruleika,
nstum v ekki neitt, meinlausar hugleingar um
kvist sinni. Auga hans var undireins, essa fyrstu
ntt, ori saknaarauga. Mamma, hugsai hann, og
mintist hennar sem var ri en heimurinn; mintist
eirra andvarpa sem hfu grursett tregann brjsti
honum, ann trega sem san tti a fylgja honum alla
vi og lita hvern saung hans. Nei, s stund mundi
aldrei koma a hann gleymdi henni skgum betri
landa, eim dgum egar marnir voru vaxnir vi

himininn, enda kom hn aldrei. Honum fanst hann liti

um xl yfr trlegt lf, yfr hf og lnd, gegnum r og
tma, og si aftur fyrir sr essa litlu lgu bastofu, ar
sem hann hafi hlusta andvrp hennar
nturmyrkrinu og spurt: sefur hn ea vakir? skgum
betri landa mundi essi litla bastofa
Ja, garmskarni, sagi amma hans daginn eftir, hn
sat verklaus aldrei essu vant, og horfi hann
nstum lokuum augum og snri sr undan til hlfs,
me fngurinn milli tannholdanna, a er undarlegt
hva g er ltin lifa.
Sdegisslin skein innum gluggann og geislinn
kvikandi af ari fll glf. Asta Sllilja sat vi
framgluggann og geri vi ftin hans uren hn fr
framm sveit, hann tti eingin sparift. En hann tti na
sokka og vetlnga sem amma hans hafi prjna, og
Sla hafi gert honum na sk a fara til Amrku.
mundi hann eftir v, a einusinni hafi hann tla a
telja hrukkurnar andliti mmu sinnar sr til
dgrastyttngar, en n lngai hann ekki framar til a
telja r, hann fr burt n ess a hafa tali r; en
r hldu fram a geymast einhversstaar sl hans,
allar, hver og ein. Hann st ageralaus uppvi
rmmarann hennar sasta sinn og horfi gull hitt
og etta: hann horfi skarsina sem var sigin milli
sperranna og farin a fna vi samskeyti, og hnfar
traf; rmin me slitnum breium me sauarlitunum,
og brkum sem glju af hlfsannars ratugs nnngi
vi flk; glf sem dai undir fti, milngi hreint;
framglugginn me einni brotinni ru og annarri heilli;
strin gluggatttinni elilega laung, skk af mrinni,
glitrandi buga nni; og litla masknan flksins, sem

ll essi r hafi geymt eld hssins, a st henni

illa veginn pottur me kldum leifum af graut; essi
pottur, hann ekti hann einnig svo vel. ... Og sta
Sllilja sem hann hafi tala vi upp hvammi, en hann
orir ekki a tala vi hana aftur, veslngs stra systir,
hn hefur komist kynni vi stina og essvegna lngar
hana til a deya, j stin, hn er voaleg, og hann
hryllir vi a skilja hana hr eina eftir, eina stinni; en
hann getur ekkert gert, hann hefur feingi brf upp
forlg sn, hn hefur ekki feingi neitt brf, mir
hennar d uren hn gat gef henni sk, hn ekki
vggugjf anna en skir eins hundkvikindis; og vetur
skastundinni, ba hn um stina, sem er
reianlega voalegust af llu hreint; sta Sllilja, g
ver a fara, stinni getur einginn hjlpa neinum;
einginn nema maur sjlfur; n fer framm sveit,
geingur til prestsins og ltur ferma ig; en g hef
feingi brf.
Svo fer gamla konan innundir koddableilinn sinn og
tekur ar fram ltinn paufa; a voru ntar rur og
rifnar prjnadulur bundi hva utanyfr anna, hn
leysti dauffngru og skjlfhent eina runa utanaf
annarri.
Ertu arna enn, garmskarni? spuri hn a lokum,
egar hn var komin inna hjartanu skjattanum
snum.
J, amma, sagi dreingurinn.
Og a voru essir tveir drgripir, einu gripirnir
sem hn tti, handlnan og eyrnaskefllinn, hn tlai
a gefa honum etta a skilnai, hann sem hafi krt
hrna horninu hj henni san hann var dulum, betur
gat hn ekki gert.

O etta er sosum eingin artta, sagi hn. En

getur vaf essum klt um hlsinn r
htisdgum egar vel virar. Og eyrnaskefllinn s
arna, hann ku hafa veri leingi ttinni.
Hn fr ekki me neinn slm, mintist ekki Jess n
Kra, varai hann ekki einusinni vi syndinni. Hn ba
heldur ekki a heilsa sonum snum Amrku, henni
hafi aldrei veri Ijs skyldsemi sn vi meiri fjarlgir
en Meallandi. Hn spuri heldur aldrei eitt einasta
skifti um Nonna litla eftira hann var farinn. En hn
sagi:
g tla a bija ig a muna eftir tvennu egar
ert farinn, sagi hn og gamla hrukktta andliti riai
alveg venju miki. g tla a bija ig a vera aldrei
hortugur vi sem eru litlir fyrir sr. Og a hrekkja
aldrei nokkurt dr.
akkau henni mmu fyrir ig, Nonni minn, sagi
sta Sllilja. Hn gefur r a eina sem hn .
Og hann rtti henni hndina og akkai henni fyrir
sig egjandi, v hann kunni eingin or til a akka slka
gjf, hn gaf honum ftkustu jl jarinnar sem
veganesti egar hann fr t heiminn, og hann vissi a
uppfr essu mundi Khn ekki framar halda jl.
RAUSMRARFRIN BUR SIGUR
Laugardaginn fyrir hvtasunnu kemur sta Sllilja
aftur framana, vi skulum vona hn s bin a lra
kristindminn, v a a ferma hana morgun. En
hversvegna kemur hn heim dag? Var Bjartur kanski
ekki binn a semja vi konu fremra um a sauma
henni kjl og borga fyrir hann? Hafi ekki veri svo um
tala a stlkan komi ekki heim fyren a lokinni

fermngu, hvtasunnukvld? Hva um a: hn kom

heim laugardag fyrir hvtasunnu nlgt mijum aftni.
a gerist essa lei:
Nean mrina kemur randi kona pilsi sem tekur
hlfa sveit, srlttum gngi, sem stiklar lttfttur
yfr keldurnar, nei a var eingin legutrunta, a var
hann Rausmrarsrli me lttu lappirnar snar og
hrngaa makkann. sta Sllilja hljp eftir fu af
fu, leirug upp mijan legg, lt, leit hvorki til hgri
n vinstri, aeins eitt spor senn. Hn grt.
Bjartur gekk me miklum hfngsskap niurfyrir
tni og fagnai eim vel, greip um beislistauminn vi
stngirnar og leiddi hestinn eftir urrasta rimanum
heima tni, me spaugsyrin hrabergi vi frna,
sjaldsnir hvtir hrafnar og vumlkt, og lyfti henni af
baki egar hn var komin hlai, enn gerir hn
bli sitt blessunin, sagi hann, v hn var feit og
viruleg og alveg einsog pfnn: Gvendur minn, lofu
honum Srla maddmunnar a kroppa tnftinum
mnum mean hn stendur vi og bur eftir kaffi. Og
snarau r upp pallinn hi brasta, Sla mn, og
gu hvort a kynni ekki a leynast glra masknunni
vi hfum n ekki veri miki upp eldinn san
frst, vi suum arna fskti til vikunnar
sunnudaginn var. En hva er a sj ig, nran mn,
skp ertu eitthva strin og starfull a vera fylgd
me skldkonu slands.
Hn svarai fur snum eingu, heldur beygi sig
harmrngin undir dyratr heima hj sr a nu og
var horfn. hlainu st Bjartur og kona hreppstjrans
og fr miki fyrir eim andspnis hinu skldlega og

hagkvma vori slands sem au ttu bi dalnum,

hvort sinn htt.
Er ekki lngt komi sauburi hj Jni kallinum?
spuri Bjartur. J a veit g. Og fjrhld sona smileg
eftir v sem gerist hj honum? J a var og, a hefur
laungum vilja vera
vanhaldasamt hj honum, aumngjanum, en a er af
ngu a taka sem betur fer. Og sprettan etta vel
meallagi? J, a sprettur lka heiinni. Og lti um
varg vor, gott er a, sama er a segja hj mr, enda
yfr litlu a gkna hj mr, eingin vanhld hj mr, get
ekki tali g haf heyrt veiibjllu, aeins einusinni
smlega hrafni. Og ormur minna lagi hj honum Jni
gamla num? Afturmti einginn ormur hj mr, ekki
einusinni almennur njlgur, og sauburur himnalagi
og um a bil fullbori, nema hva g eina kptta
gamal, sem g hef teki tryg vi, hn vntir sn
dag, larfurinn, hn er digrara lagi, g var a hugsa um
a gnga sur lndin og vita hvemig hn plumar sig.
Tala vi mig? Ha? N, g heyri ekki betur en vi sum
a tala saman, kelli mn. Bakvi binn? ttina inna
fjallinu? ber nokku nrra vi. a m ekki seinna
vera a hn biji mig a skreppa mc sr bakvi
virunn, blessu heiursmaddaman, maur s
kanski farinn a stirna fnu hreyfngunum
Hn tk ekki spaugi, en safnai einni handfylli af pilsi
greip sr til ess a stga ekki faldinn, og au geingu
fyrir barhomi uppme lknum ttina til fjalls. Hn
stakk upp au settust sna funa hvort, vi lkinn.
N, a rttu lagi fnst mr a s g, en ekki ,
heiurskempan, sem eigi a bja til stis hr
landareigninni,
sagi
hann
framhaldandi

kampagleiur, en hn rjskaist vi llu spaugi. au

settust. Hn strauk slrn og listgefn um grasi
funni hans, strauk a fram og aftur me
fyrirmannlegri hendi sinni, smrri og feitri, a vora
hvilftir fyrir hnum, en hvaa fjandans undirhyggja
var henni, ekki tlai hn a fara a svla tr
honum koti? Og varla gat a veri dagskr leingur
a sundra heimilinu? Hver getur reikna t tiktrurnar
ess? Svo hann tk nef. Ekki m rtta stmntuna a
maddmunni mean hn er a spa hveljumar? sagi
hann. En frin tk ekki nef. Hn tk yfrleitt eingu
gamni.
g vissi ekki hvort tkst eftir v, Bjartur minn,
sagi hn, a hn dttir n var ekki neitt beinlnis
skugl yfrbrag egar hn kom hlai an.
O henni hefur kanski tt a skrti a skyldir
ekki setja undir hana mertrunturass, sagi Bjartur, en
kanski hafa r veri allar m, utan gngamir. a
gerir ekkert til. g og mitt flk hefur alla t geingi
ftum okkar sjlfra.
Sannast a segja var bi a skja henni hest, en hn
afakkai hann. Hn er str skapinu, essi vesalngur.
Hn hefur vergirnginn fr r.
Kanski kristindmurinn haf ekki geingi hana, hri,
sagi Bjartur. a er sosum eftir prestdruslunni a hafa
sagt eitthva vi hana. Hn er ekki vn v a a s
sagt miki vi hana, Hr er altaf friur bnum. Og
hva kristindminum vivkur sjlfum, hef g sosum
aldrei tt undir soleiis vi hana; ef satt skal segja,
hefur mr vinlega fundist essi kristindmur sona
einsog heldur til leiinda mannflaginu, sra
Gumundur heitinn vri nttrlega mikill snildarmaur

 f. En a ori g a byrgjast a hn Sla mn hefur

brjstgreind vi hvern ann nglng sem geingi
hefur innfyrir rttum tma, a s kanski ekki
henni neinn srstakur kristindmshaus. Og gaman
tti mr a sj ann nglng hennar reki sem er
sterkari fornfrinni. Og v stkki tr af auga,
essum rflum, ef fundi er a vi a, arf a
ekki a hafa eftirkst.
Nei,.sagi
frin.
a
er
ekki
hennar
kristindmskunntta sem er lagi. v miur, liggur
mr vi a segja.
Svo hlt hn fram a strjka grasi funni
mannsins me essum listfeingu hreyfngum, fullum af
dpri hugsun. sagi Bjartur:
g man ekki hvort g sagi r a a er gamalr
sem hefur skrlt me mr blu og stru, hn er beint
undan hrt fr honum sra Gumundi sluga, g kalla
hana Kpu afv hn er kptt, mr hefur tt hn
eitthva undarlega aftandigur og ekki orin brnga
enn, og g er hlfhrddur um, ef hn skyldi vera
tvlemb, a hn eigi fult fngi me a fa, svo g var
a hugsa um a gnga hr sur lndin fyrir kvldi, v
hn er farin a eiga sn von.
J, Bjartur minn, sagi konan. N skal g ekki tefja
ig leingi r essu.
Svo kom sagan. ar er fyrst til mls a taka a hn
Gun rskona, hn hefur altaf st eiga dlti
henni stu litlu, a sna sgu, og hn hafi endilega
vilja hafa hana hj sr essar ntur sem hn var
framfr til spurnnganna, og tekur hn eftir v, strax
fyrsta kvldi, a a er eitthva dauft yfr barninu, a
var einsog skti huga hennar einhver ngi, og hn

var svo utanvi sig a a var me naumindum hn

ansai me skynsemi ef hana var yrt. Og egar r
voru httaar, fr hn a taka eftir v a hn skldi
nir koddann, hn skldi stundum lngt framm ntt.
San hlt konan fram a blessa grasi me
listhneigum fngrunum og agi. Henni var samt miki
nirifyrir; en hn urfti a anda. Hn hafi esskonar
andardrtt sem einkennir feitar manneskjur.
Nn, sagi Bjartur a lokum, v hann kunni ekki a
meta listrnar agnir. Er a nokkur nbla a s
stutt nir vtuna essum skul, og einkum og
srlagi kvensortinni, a er einsog g hef
rfaldlega sagt, bi vi tkina og konur mnar:
kvenkyni er enn aumara en mannkyni.
Fyrstu nturnar varist telpan allra frtta um hva
skti hug hennar.
J, sagi Bjartur, hva tli flk sein er uppali vi
sjlfsti s a tmla a, hva v dettur Jiug.
Hugurinn, etta er einsog hvert anna loft. Og a er
einsog ar segir: skamri stund skipast veur lofti.
Hn var svo utanvisig daginn a vi hldum fyrst
framanaf a henni leiddist, og a hn kynni ekki vi sig
innanum manneskjur. a var mgulegt a f liana til
a taka tt leik vi hin spurnngabrnin. (Bjartur: j
hva lka a vera a slta sknum soleiis blvuu
nytjuhoppi). Svo morgnana fr Gun a taka eftir
v a stlkan var alsekki heilbrig. Hn var me sleni
og lan, og kastai upp mean hn var a kla sig.
(Bjartur: a hefur ekki tt vi hana hrossaketi). Vi
berum aldrei hrossaket bor fyrir okkar gesti, Bjartur
minn, ea a hefur a minsta kosti aldrei heyrst fyr.
Brnin hfu einmitt feingi ljmandi gott rag kvldi

ur, og rskonan hlt kanski a hn hefi bora yfr

sig, v henni hafi snst hn vera eitthva
einkennilega frek til matar stundum. En svo egar
etta endurtk sig hverjum morgni, gat Gun
ekki a v gert hana fri a gruna mislegt, og hn
fr a veita lkamssigkomulagi stlkunnar meiri athygli
kvldin egar r fru a htta, a hafi nefnilega
gripi hana strax, a stlkan vri orin full roskamikil
fyrir sinn aldur, vaxtarlagi er nstum einsog
fullvxnum kvenmanni, og ar vi bttist, sem vi allar
tkum eftir strax n ess vi festum hugann vi a,
a hn er orin alveg nttrlega inikil yfrum sig svona
grnn stlka, og svo loksins grkvldi, biur Gun
hana. hvort hn megi ukla ltilshttar um hana, hn
haldi kanski a hn gngi me einhvern sjukdm
undirlfnu. Og s rskonan nttrlega fljtlega
hverskyns var; og hn gekk hana. fyrstu vildi stlkan
ekkert megnga.
Og var a sem rskonan kallai mig upp. Og
nttrlega s g strax hverskyns var. g sagi stlkunni
a a vri alveg gagnslaust fyrir hana a vera a
dylja etta fyrir okkur. Og svo viurkendi hn a. Hn
er nefnilega frsk. Hn er bin a gnga hrumbil fjra
mnui me.
horfi Bjartur konuna svipuum augum og
hestur sem heyrir eitthvert vikunnanlegt skrlt fyrir
aftan sig, sperrir eyrun, reisir makkann, og er rtt um
a bil a flast, st san hvatlega upp og steig eitt
spor um hl, megnugur ess fyrstu a fnna nokkurt
tilhlilegt form a taka essum frttum. Seinast hl
hann bjlfalega t lofti, og svarai: ltt? Hn Sla

mn? Nei, r stngi mr n ekki vetlnginn yar nna,

maddama g.
Ja, a er fyrsta sinni sem g ber skrksgur
milli ba, Bjartur minn, sagi konan. Og g hlt g tti
anna a r en vna mn skreytni. g hef vinlega
vilja r vel. Og ykkur llum. Mitt hjarta og mitt heimili
hefur vinlega stai ykkur sveitaflkinu opi. g hef
altaf veri fyrirsvarsmaur ess gfugasta sveitalfnu.
g hef liti starf bndans sem heilagt starf. Og um
lei hef g liti sorgir bndans sem mnar eigin sorgir,
hans sigra sem mna eigin sigra. Mr hefur altaf
veri ljst a rautseigja dalabndans slenska hefur
vinlega
veri
lyftistaung
jarinnar
(j
rausmrarjarinnar, sagi Bjartur vondur, en a
hefur aldrei veri mn j, g haf veri kgaur
undir ykkur yfr rjtu r, og s n loksins kominn
kaupflagi ykkar tr ney). Ja, Bjartur minn, um
nar skoanir, en a get g sagt r, a hvert skifti
sem hreppsnefndin hefur veri komin fremsta hlunn
me a leysa heimili itt upp, hef g vinlega
gengi framfyrir skjldu sem inn fyrirsvarsmaur, og
sagt: a er slenski kotbondinn sem hefur haldi lfnu
jinni sund r, lti i hann Bjart minn vera. En
n er loksins svo komi a g ver a viurkenna a g
hef bei sigur. fmtn r hef g reynt a bera blak af
r, mean sveitin st ndinni yfr r, fyrst deyr
fyrri konan n ennan hrapallega htt, svo deya
brnin n r eftir r, mist fngunni ea reifum,
og kemur me au bakinu r eftir r til a lta
grafa au kirkjugarsholunni okkar, svo deyr seinni
konan n fyrra, og allir vita hva var henni a
fjrlesti, loks koma fyrirburirnir hr vetur og frfall

elsta dreingsins ns. Og slepti g aldrei af r

hendinni til fuls. En n get g ekki meira. A hlaupa
sjlfur burt uppr eim skpum sem gerust hr
vetur, en senda hnga illrmdan mannaumngja
stainn, annlaan drykkjurt og tukthslim, sem
araauki er hreppsmagi me fult hs af krkkum og
ofankaupi httulega berklaveikur, og etta a sitja
yfr brnunum num, og yfr henni stu litlu Sllilju,
fullvaxinni stlkunni.
Nei, heyru maddama g, n er ng komi, j far
helvti heyriru a, ert ekki hr inni landareign,
ert mnu landi. Og ef ert komin til mn vegna
hennar stu Sllilju dag, tla g a segja r a
kemur fmtn rum of seint. g veit ekki betur en a
haf veri sem narrair hana inn mig samasem
undan sjlfri r, mean hn var murkvii. Og ef
hn er mitt barn, er a vegna ess a a varst
sem samasem barst hana t fdda og seldir undir
hana jr, svo hn gti gef upp ndina annarri
landareign en inni. Helduru a g haf ekki vita a
fr upphaf a a var undan ykkur rausmrngum
barni sem fddist hr kotinu um ri, egar g rei
andskotanum austryfr hana Jkuls Heii og gat ekki
drepist? a var nefnilega sem laugst
brkaupsveislunni minni, egar stst upp tjaldinu
Niurkotinu me nmins hugarflug og tlend
trarbrg vrunum eftira varst bin a prnga
inn mig fstrinu hans sonar ns til a bjarga
rausmrarmannorinu. Og ef kemur n til mn, og
sakar mig fyrir a hn sta Sllilja s ltt, kemur
a ekki ml vi mig, v fyrsta lagi hef g ekki gert
hana ltta, og ru lagi er g ekkert skyldur henni

og ber aungva byrg henni. a ert sem ert skyld

henni stu Sllilju og ber byrg henni. i
Rausmri haf geti hana murkvi og san
yfrgef hana, og hn kemur mr ekked, vi, og n
tla g a segja r eitt skifti fyrir ll a i geti
fari til andskotans me ykkar hrbm, og skrt au
nfnum ykkar sjlfra; og hvort au eru ltt ea ltt
ekki, er a alt upp ykkar reiknng, au eru ekki
framar til fyrir mr.
Bjartur minn, sagi konan bllega, og var farin a
reyta upp grasi af funni mannsins. Vi skulum reyna
a stilla skapi og tala einsog skyni bornar verur um alt
sem hefur gerst. Mr var nefnilega a detta hug, a
mean hn bur sn, er meiren velkomi a vi
skjtum yfr hana skjlshsi
a kemur mr andskotann ekkert vi framar hvort
i skjti skjlshsi yfr au brn sem i eigi, ea
beri au t. g veit ekki betur en g haf gert mna
skyldu, egar i brugust a gera
ykkar skyldu, og ykkar eigi barn l andlaust undir
kvinum tkinni minni, og i voru bin a bera a
t, og tk g ykkar eigi barn og skaut yfr a
skjlshsi, og geri a a lfsblminu mnu fmtn r,
en n er lka ng komi, og ef i haf htunum a
tvstra llu hr og reka mig fr hsi og heimili, geri
a ef i ori og ykist hafa lagaheimild til. En g
skipa ykkur a fara til andskotans me ykkar brn
hanfr og lta mig frii me mn brn, og svo
eigum vi ekki meira vantala, og g er farinn sur
lnd til a lta eftir hvort rin mn er borin.
Me essum orum axlai dalabndinn sn skinn, og
arkai burt, niurme lknum, ttina suur mri, og

var ekki fleira um kvejur. Tkin slst fr me honum.

Hann leit ekki um hl. Skldkonan sat eftir
vandrum me jr mannsins undir lfanum og horfi
eftir honum: hann var einsog vgur her. a var hn
sem hafi bei sigur.
59
A ER G
a var lngt lii kvld egar hann kom heim.
Hann var mjg leingi heim. Hann rak nefnilega undan
sr tvr r, ara borna, hina borna. S borna var
me einu lambi og trojgra; hitt var hn Kpa gamla.
Hn var grunsamlega digur af rrri gamal, og a var
ekki miki undir henni, og ekki tlit a hn mundi
fa tv. r rkust mjg illa, andskota af v r
nudduust ttina. Tkin var mjg olinm og
maurinn sveiai henni ltlaust, a mtti ekki
hundbeita r, aldrei a hundbeita lambr vordegi.
S borna ddi me lamb sitt fuga tt. Loks egar
hann hafi komist fyrir hana, hafi s kptta sni vi.
Svo var hann a fara a skja kpttu. S
borna var ekki leingi a sta lagi og skeiai ara tt
me reistan hnakkann, alt hva ftur toguu. essu
gekk, og essvegna var bndinn svona leingi heim. En
hann hafi sinn vilja fram a lokum, hann var nefnilega
rjskari en bar rnar samanlagar, hann hafi lrt
of miki af saukindinni um dagana til ess a gefast
upp fyrir saukindinni. rnar stu a lokum
tnftinum, n var a koma trojgru inn og mjlka
hana.
Ekkert lfsmark heim bnum, sennilega htta, en
hann kunni ekki vi a vekja upp og bija a hjlpa sr,
hlt fram

a hlaupa krngum na; rin hljp endanlega hrngi;

maurinn hljp einnig endanlega hrngi; rjskan
virtist um skei ldngis sigrandi ba bga, en
loksins gafst rin upp og lurfaist inn hsi. Lambi
hljp fmum ftum um hla og klgar, a hljp upp
barekjuna og jarmai. a hljp niraf bnum, upp
klgarsvegg og jarmai. a hljp inna fjalli og
niurme lk. Hann tk na fuga klof og mjlkai
hana dollu, hn lt llum illum ltum, en hann hafi r
henni hlfan annan pela ea meira. San slepti hann
henni, og hn jarmai sig samanvi lambi. Kpa gamla
kroppai tnftinum, n stygar. a var bjrt ntt,
en eingin hlindi, skrir austr heii, okur yfr fjllum.
Fuglarnir gu einn klukkutma, utan einn lmur sem
bari sr me laiingu millibili sur vatni.
egar hann gekk binn, s hann eitthvert drymbini
kassa bardyrunum, a hreyfist ekki. Samt var
a manneskja. Hn var komin gamla kjlinn sinn, og
olbogarnir tr, hn sat me hendurnar skauti sr,
essar frumvaxta kvenhendur me laungu kjkunum og
hinum srkennilega umalhna, saumakonufngrinum.
Hn hafi altof rekinn klfa og valar mjamir eftir
aldri, a var greinilegt a etta var uppkomin stlka.
a var sonardttir rausmrarmaddmunnar. Iln leit
ekki upp egar hann skrei innum dyrnar, hreyfi ekki
hendurnar skauti sr. Svaf hn ar hrgu me
andliti ofan barminn? Ea ori hn ekki a lta upp
og mta augnari hans?
Hann sl hana utanundir. Hn heyktist vi og greip
annarri hendi sjlfrtt til veggjarins til a verjast falli,
lokai augunum og bar fyrir sig hina hndina til a

verjast ru hggi, fl andliti olbogabtinni. En hann

sl ekki aftur.
Hafu etta, sagi hann, fyrir skmm sem
hefur gert jrinni minni, sem g hef keypt. En a er,
sem betur fer, einginn bldropi r af minni tt, og
essvegna tla g a bija ig a ala hrbrnin n
hsum ess flks sem eim er skvHara en g.
J, pabbi, sagi hn og saup hveljur, og st upp me
olbogann fyrir andlitinu, og hrklaist undan honum
ttina til dyranna, g fer.
Hann gekk innareftir bardyrunum, upp stigann,
upp lofti og lokai eftir sr hlemnum.
J a var gott a hann hafi slegi hana og reki
hana burt; hgg hans var betra en kvinn vi a sem
mundi koma; n vissi hn hva hn tti a f og hva
hn hafi feingi. etta
ligg hafi lyft af henni bifandi nga, a var einsog
nokkurskonar fermng, n var hn frjls, a var hennar
fermng. Hn st hlainu og mat fyrir sr vorntt
lfsins, einsog maur sem tlar a hoppa yfr
manndrpsgil til a bjarga lf snu; a vsu me miklum
hjartsltti, en n ess a grta. Nei, a var ekki hltt,
a var rsvalt. a stu regnskrir heiinni, einsog
myrkir veggir sem eru reistir upp hr og ar og fluttir
til. Hn horfi austur en ekki vestur. J; hann hafi bari
vissuna og kvnn r lkama hennar og sl, n vissi
hn hvar hun hafi hann; n vissu bi hvar au hfu
hvort anna, og henni skildist sem vitrun, jafnvel
tt hann hefi ekki sagt henni a, a hennar lkama
var einginn dropi af hans tt, etta hgg sem hann gaf
henni a kveju, a var sannleiksugnabliki lf
eirra beggja. Framma eirri stund hafi lf eirra

beggja, hvors gagnvart ru, veri satt lf, upplogi lf,

Hn hafi lifa hj honum trllahndum og haldi a
hn vri trll sjlf. Svo stendur hn hr alteinu fyrir
dyrum ti, og uppgtvar a hn er ekki trllattar.
snggu augabragi var hn orin frjls af essu trlli,
hn var aeins menskur maur, kanski konngsdttir
einsog Mjallhvt og arar vintrastlkur, og tti
honum ekkert framar upp a unna. Burt.
egar hn var komin austur mrina tk hn eftir a
hn var gtugum ynkuskm og strax orin vot;
gamla kjlnum snum me olbogana tr; og
berhfu; gat dalastlkan eignast konngsson,
einsog stendur sgunni? Nei a geri ekkert til tt
hn vri vot. Hn leit ekki um hl heima bnum.
Hn var a minsta kosti frjls einsog konngsdttir, og
geingin af sta fund hans sem hn elskai, etta var
vintri dalastlkunnar sem hafi dreymt svo miki.
Hn tilheyri honum einum. Hn tlai a vera hj
honum alla daga. Hn tlai aldrei aldrei a fara burt
fr honum. Hs hans er bjart og stendur slttri grund
vi sjinn, og hn sr skipin koma og fara. Einnig au
fara burt skipunum einn dag. au fara til eirra landa
sem eru hinumegin vi sjinn, ar hann einnig lnd,
lnd me slgullnum plmagaungum. J j j. Hn
tlar a gnga alla ntt ngatil snemma
fyrramli, a gerir ekkert til tt hn gngi nirr
sknum snum, hann gefur henni na sk. Hn skal ekki
vera leingi a fnna bjarta hsi hans grundinni vi
sjinn. Hn tlar a berja a dyrum hans uren hann
er kominn ftur og hann heyrir a a er bari. Hver
er ar? spyr hann. Og hn svarar: a er g.

a hlakkai brjsti hennar fyrsta fngann austur

mrina, hn hefi ekki tra v a hn vri enn svona
ltt spori, hn flaug, hjarta brjsti hennar flaug. a
flaug mti hamngjunni, frelsinu og stinni. etta var
ftka stlkan sem eignast konngssoninn, nei a tti
hana einginn neraa hann. Aftur og aftur heyri hn hina
hvslandi rdd hans, hvernig hann spuri: hver er ar?
Og jafnoft svarai hn: a er g. Lttftt rir hn
krkttar gturnar upp heiarbrnir. a er ekki leingur
dreymi barn, nlauga dgg ljsrar verulegrar
jnsmessuntur, nei, n vissi hn hver hn var, og
hvert hn var a fara. Hn var hin elskandi kona sem
hefur brent allar brr a baki sr og leitar vit elskhuga
sns. a er veruleikinn. a er stin og heiin. Alt sem
gerist lf hennar uppfr essu er satt.
stin og heiin, a eru enn fannir djpum dldum,
jrin kom moldug undan snjnum. a bls mti
henni rkaldur vindur. Brum voru skrnir hennar
alveg ntir, og hn var mjg srftt. Hn var yrst og
drakk r polli undan fnn, a var vont. Svo bttist
hngri vi. Svo reytan. Svo svefninn. Alteinu var hn
komin inn skalda hryju, a var slydda, hn s ekki
fr sr, einu vetfngi var hn gagndrepa, Og a setti
a henni hrslu. v heiin er einnig hrileg. Kanski
er hn lf sjlft. Henni fr a detta hug Helgi brir
hennar, sem hafi tnst hr i heiinni vetur, og ekki
fundist. Margir vera ti heiinni. Pabbi hennar gat
ekki ori ti heiinni, en mundi hn alteinu
eftir a hann var ekki pabbi hennar, heldur trll. a var
essvegna sem hann gat heldur ekki ori hrddur.
a var hn sem var hrdd, a var hn sem gat ori
ti. ngistin rak hngur og syfju burt, hn fr a

hugsa um hvort hn hefi ekki, egar llu var botninn

hvolft, gert rngt v a falla ekki um hls honum
egar hann sl hana, og bija hann vorkunnltis. Nei
nei nei. Hiin reyndi a gleyma ngist sinni og setja sr
fyrir sjnir bjarta hsi grundinni vi sjinn, hvaa
hs? Var a ekki svartur skr eyrinni vi sjinn, sem
hann hafi einusinni nefnt, og rnrg lngsoltin brn?
Nei, vst var bjart hs grundinni vi sjinn, a skal
vera, bjarta hsi hans himni og jru, og brum
kemur slin upp, og hn stendur vi dyr hans geisum
morgunslarinnar, og a eru skip sjnum, og hann
kallar og spyr: hver er ar? En essu sr hn hvar
glyttir hi litla stuvatn heiarinnar lngt burtu,
hryjan er a gnga hj, og etta er stuvatn hinna
leiinlegu drauma, hvernig stendur a mann dreymir
svona leinlegt vatn egar maur bgt, sta ess
a dreyma haf sjlft? nei, hn var ekki komin
leingra, essi einmana srftlngur vonarinnar, hn tti
enn ralei fyrir hndum, og svo drekkur hn meira
vatn r polli og stendur upp me erfismunum, j, og
svo heyrir hn a a er elskhugi hennar sem kallar
innanr bjarta hsinu snu, og spyr. Hann spyr: Hver er
ar? Og hn svarar sundasta sinn og segir: a er
g.
essa ntt fr Bjartur Sumarhsum ekki af ftum, en
gekk t klukkutma fresti til a lta eftir essum
tveimur m sem hann hafi skili eftir tninu um
kvldi. Stundu eftir mintti var Kpa gamla lgst og
farin a jrtra, en hin frenjan hafi sett sig upp mitt
fjall, uppundir ufsir, hn var einnig lgst og lambi var
lagst. a var friur yfr llu, fyrstu morgunfuglarnir
voru byrjair a sngja, en ekki almennur saungur.

J a var sem honum hafi snst, s kptta hafi

veri ngra lagi. Um mijan morgun hafi hn
eignast rlembnga. essir aumngjar voru a burast
vi a standa upp og komast undir hana mean hn
karai tnjarinum. a er vel gert af gamal a
eiga rj lmb, hn hafi lifa margt af me Bjarti essi
gamla kind, orm, horfelli, draugagng, n skilai hn
snum remur lmbum heiminn hr tnjarinum
einsog ekkert hefi skorist. Hann akkai snum sla
fyrir a hann hafi lti hana njta ess a hn var
forustugjrn, og ekki lga henni haust. annig
akkai hn honum fyrir sig, aumnginn. rlembngar,
a munar um minna fjrfinni. En a var ekki
miki jgrinu aumngjanum, hn var orin svo
gmul. Hann velgdi upp mjlkina sem hann hafi geymt
san grkvldi og tk rlembngana undir hnd sr
heim hla, rin eftir og jarmai dimt, v skepnan
er vantru manninn, jafnvel egar hann vill henni
vel. Hann settist barhelluna me lmbin milli
hnjnna og fr a spta au mjlkinni gegnum
fjurstaf, skp voru rnjir eim munnarnir,
lfsveran, a er ekki miki a lta, einkum egar
maur skoar hana einsog hn er. rin horfi etta r
hlavarpanum torfryggin* etta hafi alla daga veri
fremur stygg skepna og aldrei upp manninn komin,
hn var nefnilega af sragumundarkyninu. En egar
hn s hva maurinn var a gera, kom hn nr og
nr; hn festi honum essi stru hygnu augu sn
svrtu og gulu, full af murlegri spennngu. Samin
sr kanski ekki letur, en a er vonandi a einn dag
veri hn sigursl llum heiminum. etta var kanski
ekki neitt merkileg heii og ekki neitt srstaklega

merkilegur br heii, en samt gerust stundum

trlegir hlutir heiinni: maurinn og skepnan skildu
hvort anna. etta var hvtasunnumorgun. Kindin kom
alveg uppa honum ar sem hann sat me
rlembngana
hennar

fnginu,
hn
efai
vingjarnlega af hinu fra andliti hans og mimrai
ltilshttar skegg hans snum hla andardrtti einsog
akklti.
Rm Nizzu, veturinn 1934

Veltir

EGAR FERDNAND VAR SKOTINN

etta
svokallaa
heimsstr,
einhver
hin
narsamlegasta blessun sem gu hefur sent landi voru
san Napleonsstyrjaldirnar bjrguu jinni fr
afleingum muharindanna og reistu mennng vora
r rstum me aukinni eftirspurn fskti og lsi, j
etta yndislega heimsstr, sem gu gef a vi fum
sem skjtlegast aftur anna slkt, a hfst me eim
htti a skotin var ein mannfla sem sumir nefndu
Ferdnand, a var tlendngur, og essi Ferdnand var
illum mnnum svo mjg harmdaui, a eir hldu
fram a brytja hver annan niur einsog mr trogi
fjgur r samfleytt og leingur, etta gerist um
gaungur litlu bastofunni Sumarhsum, eir sitja hr

nefnilega saman enn einusinni, essir miur veikgeja

barnngsmenn, sem sjlfr hfu vilngt stai miklu
alvarlegra stri en heimsstri var, enda risi og h
taf lku ngarmeira tilefni en v a Ferdnand
nokkur skyldi hafa veri skotinn.
J tli a haf ekki veri landhreinsun a helvtis
manninum, segir Bjartur.
Ja a skal g ekkert um segja, svarar Einar
Undirhl, enda hefur aldrei veri miki mark teki v
sem g og mnir lkar kunna a segja veraldarsgunni.
En
hvort
a
hefur
veri
landhreinsun
a
manngarminum ea ekki, mr er sama um a, og
konngur ku hann hafa veri einhverju smrki sem g
kann aldrei a nefna, enda er g ekki a segja a hann
haf veri meiri maur fyrir a, vi slendngar hfum
n einusinni aldrei teki mark konngum, nema
fjallkngum, v allir eru jafnir fyrir gui, og mean
bndinn a heita sjlfstur og einskis manns egn,
er hann altaf konngur hj sjlfum sr. En a eitt er
vst um Ferdnand ennan ea hva i kalli hann:
hann var altnd maur, mannskarni. Og g lt
alsekki smandi kristnum mnnum a hafa um hann
ljt or. Maur er altaf maur.
J sk sr var n um ennan eina mann, mr er lka
sama hva hann ht, segir Krsi Gili. En eitt er sem
g hef aldrei skili essu mli, og a er a,
hversvegna hinir urftu endilega a fara a rfast
helvti hann Ferdnand haf veri skotinn.
0 tli eim s of gott a rfast, blvuum, sagi
Bjartur. Bara eir haldi fram sem leingst. N venst af
eim matvendnin egar eir sj alvruna. N ta eir
alt. N bja eir alt. N stgur alt veri. Brum fara

eir a kaupa af okkur sktinn. a vri skandi a eir

hldu fram a brytja hverjir ara mean nokkur hefur
gott af v. Ng tti a vera til flki tlandinu. Og sr
vst einginn eftir v.
O a eru n til hugsjnir strinu lka, maur
veri kanski ekki var vi r, sagi Einar Undirhl
afsakandi,
v
honum
fanst
Bjartur vinlega
fullsvsinn bi bundnu mli og bundnu. Bjartur,
btti hann vi, sem ert gamall rmnamaur ttir a
vita a, a a er vinlega hugsjn bakvi hverju
stri, s hugsjn s kanski ekki str augum manna
sem hafa anna alvarlegra a hugsa.
Hugsjn? spuri Bjartur og skildi ekki ori.
Ja, ea meinng , sagi Einar til tskrngar.
Ja aungvan hef g heyrt segja a, a a vri
meinng bakvi essi str eirra n dgum, sagi
Bjartur. etta eru bara vitlausir menn. a var ru mli
a gegna hr fornld, egar hetjurnar sigldu kanski
fjarlgar
heimslfur
til
a
berjast
taf
fyrirmyndarkvenmanni ea esshttar, sem var eim
nokkurskonar blm lfnu. En n dgum er ekki v
a heilsa. N dgum er bara barist t lofti af
eintmum bjnaskap og rjsku. En a er einsog g
segi, bjnaskapurinn er gur mean einhver hefur
gagn af honum.
g lt n, Bjartur minn, sagi fjallkngurinn , a
maur veri lka a lta etta fr dlti ru
sjnarmii, hva sem annars m segja um svona
heimsstr, og a er vitanlega margt. Svona
heimsstr, a leiir nefnilega ekki af sr ein saman
hppin, svosem einsog hkkun afurum bnda, a
leiir lka af sr miklar skemdir og alskonar vandri

eim lndum ar sem a er h, einsog til drnis

egar eir skutu muj
dmkirkjuna Frakklandi hr dgunum, essa stru
og reisulegu kirkju, sem hefur stai ar yfr hundra
r.
O tli eim s ekki meiren velkomi a skjta niur
dmkirkjuna Frakklandi fyrir mr, sagi Bjartur og
fussai vi. J og jafnvel eir skytu niur
Rausmrarkirkju, vri a andskotalaust af minni
hlfu.
Og a er n v miur ekki dmkirkjan ein, sagi
fjallkngurinn. eir ku jafnvel ekki skoa hug sinn um a
eyileggja heilar borgir. a er ekki lti sem fer
forgrum til dmis bara af gulli og gimsteinum strri
borg, til a mvnda einsog Pars ea Lundnaborg, ef
r eru jafnaar vi jru. A g n ekki tali um essar
drlegu hallir. Ea ll bkasfnin.
Ja ekki eyileggja eir gulli og gimsteinana fyrir mr,
sagi Bjartur. Og ekki brjta eir hallirnar fyrir mr. g
hva essum bkasfnum vivkur, veit g ekki
betur en bi ms og makur haf geingi bkasafni
hreppsins hr imdanfarin tu r. urfti ekki str til.
J en hva segiru um allar essar drmtu
lkneskjur sem eyileggjast, egar skoti er eina
borg?
Lkneskjur, hver andskotinn er n a? ykist
kanski hafa s lkneskjur?
var fjallknginum svaraftt, hann hafi raun
rttri aldrei s beinlnis lkneskju, einginn eirra vissi
almennilega
hva
lkneskja
var,
utan
hva
rausmrarmaddaman hafi einhverntma heyrst tala
um lkneskju, og elsta dttir ris Gilteigi hafi keypt

ltinn postulnshund fyrir mrgum rum, j vel

minst, postulni
O g held a s bttur skainn eir mlvi
soleiis blvaan arfa, ekkert anna en helvtis
snuiri og upptrekkiri, sagi Bjartur, sem ekki s
framar eftir neinu. Ekki held g vorkenni flki miki a
drekka r vanalegum spilkomum ea emalruum
pjturskrukkum, etta hef g gert alla mna vi og
rifst vel.
Ja ef g tti a segja mna meinngu, sagi rir
Gilteigi, held g a stri s aallega h til ess a
gefa illa innrttum trantaral tkifri til a ryjast
inn annarra manna lnd og nauga tlendu kvenflki.
g hef heyrt a eftir manni sem var tlndum um
tma, a hermannaog genirlakvikindi ku vera r
alkvensmustu skepnur sem skra jrinni. Og g hef
heyrt soleiis sgur um tlendan hermannaog
genirlaskrl a a er tilgngslaust a hafa a eftir,
a trir v ekki nokkur maur hr slandi. g
sjlfur rjr dtur, g segi ekki meira um a, a er
ekki mr a kenna hvernig fari hefur, en oft hef g
akka mnum sla fyrir a upp skasti, a hnga
til lands hafa aldrei brotist neinir fransk-skir
hermannagenirlar til ess a koma fram snum
viurstyggilegu
herbrgum

dtrum
okkar
saklausum.
O tli r veri sr ekki ti um friinn fyrir v,
sagi Bjartur. Eftir minni reynslu af kvenflkinu, held
g a a s snnu nr a flest kvenflk vilji lta
nauga sr, ea samasem. eim lkar kanski ekki a
heyra sannleikann, en tli g fari ekki nokku nrri
honum, v miur.

Afturmti hlt rir Gilteigi a etta vri n

fulldjpt teki rinni um aumngja stlkurnar, og
hugsai ekki klkkur til sinna dtra. En hitt er satt, a
ef a hefi eins fullkominn hfleika til a standa
mti slg einsog ofbeldi, kvenflki, vri mrg
stlkan betur farin.
Ja g geri n ltinn mun slg og ofbeldi, mean
takmarki er a sama, sagi Bjartur.
Einar lt sig ekki t etta tal, v bi kona hans og
einkadttir voru dnar r trngu, svo a hafi aldrei
komi til, hvorki me slg n ofbeldi hans heimili,
en, sagi hann, og tk aftur upp sinn fyrri r, g er
mli fjallkngsins okkar v, a lti maur
hugsjnirnar strinu me ru auganu og me hinu
alla karlmenn og konur sem eru rnd lf og limum,
er ekki a fura stundum flkri a rnanni s
hugsun, hvort ekki vri vert a gera sr meira far um
a spara mannslfn stainn fyrir hugsjnirnar. v ef
hugsjnin miar ekki a v a efla mannlf jrinni,
stainn fyrir a drepa menn miljnatali, ja getur
vakna hj manni s spurnng hvort a s ekki
betra a vera aldeilis hugsjnalaus, slkt s
nttrlega aumt lf. v ef hugsjnin er ekki lf, og lf er
ekki hugsjn, hva er hugsjnin? Og hva er lf?
N, getur ekki flki sjlfu sr um kent ef a vill
etta endilega? sagi Bjartur. S sem vill str, hann
verur lka a vilja lta drepa sig. Er nokkrum of gott a
vera ffl? Og r v mannahelvtin nenna a vera a
murka hverjir r rum lf anna bor, af
fbjnaskap ea hugsjn, mr er sama hvort er, ja
skal g vera manna sastur til a sj eftir eim. Fari
eir allir til andskotans. g segi ekki anna en a: Bara

a eir hldu v fram sem leingst, svo kjti og ullin

haldi fram a stga.
En ef svo fer a einginn verur eftir endanum,
skaut Krsi inn.
Bjartur: Ja mnnum vi t sktu saman, dreingir,
og siglum sur lnd og gerum asjn hvernig til httar
me haglendi ar syra, j fer n fyrst a vera ml
til komi a athuga hvort ekki s gott undir b ar
syra. a skyldi hlgja mig ef barnabrnin hans ris
Gilteigi ttu eftir a hnta sr fflafestar rstum
Lundnaborgar, eftira alt andskotans postulnsrusli
eirra er komi mask; og lkneskjurnar. Hver veit nema
g taki mig til og rkti klgar eyrinni ar sem
Pars var jfnu vi jru hahaha.
rjallkngurinn: g held g veri a taka undir vi
Einar v3 a a muni vera fullstft a ori kvei hj
r, Bjartur minn, egar heldur v fram a stri s
risi taf eiiitmum bjnaskap. A minsta kosti efast g
um a vi, bi og g, sem njturn blessunar og
vaxandi velmegunar af hendi strsins, hfum leyf til
a nefna orsakirnar svo forhugsuum nfnum. hinn
bginn lt g lka a a muni vera fullmiki sagt hj
Einari a stri s risi taf nokkurri beinni hugsjn. Eg
skal taka a fram a g tala ekki sem
hreppsnefndarmaur essu mli, v stri kemur
hreppsnefndinni sem slkri ekkert vi. En ef g tti a
segja mna persnulegu prvatmeinngu um etta
svokalla str, sem mnum augum er aeins
nokkurskonar samkomulag, lt g a etta
samkomulag s,
einsog
flestalt
samkomulag
yfrhfu, fyrst og fremst risi af misskilnngi. Eftir v
sem g hef komist nst, stendur stri aallega

milli Frakklands og skalands, landa sem svo eru

kllu, nttrlega standi Eingland mjg framarlega,
srstaklega hafnu, og eigi fjlda mrg myndarleg
herskip, sem hverri j vri smi a eiga, jafnvel
au vru brku til einhvers gagns. En svo vildi til
sumar nokkru eftir a stri skall , a g var staddur
hj hraslkninum nir Firi, og var g a drekka hj
honum kaffi vegna ltilshttar erindis sem g tti vi
hann taf dralyfjum, og fr hann a sna mr
myndir af Frakklandi og skalandi, sem hann tti ar
merkilegri tlendri bk. g skal taka a fram, a g
skoai myndirnar eins nkvmlega og kostur var. Og
komst g a eirri niurstu vi nna agslu og
samviskusamlegan samanbur myndunum, a a er,
egar llu er botninn hvolft, alseinginn raunverulegur
munur Frakklandi og skalandi, a er eiginlega
hvorttveggja sama landi, og ekki einusinni sund
milli, aukin heldur
fjrur. B lndin hafa skga, bi lndin hafa fjll,
bi lndin hafa kornakra, og bi lndin hafa borgir.
a er a minsta kosti mgulegt a sj neinn mun
landslaginu. Og hva flkinu essum lndum vivkur,
ori g hrddur a lsa yfr v, a a er hvorki
bjnalegra n illmannlegra tlits en anna flk, og allra
sst neitt bjnalegra ru landinu en hinu, a virist
vera svona upp og niur flk eftir myndum a dma,
nema hva skir ku vera mjg snggkliptir, og margir
fransmenn ku halda vi eim gamla si a safna
skeggi, alveg einsog til dmis hr sveitinni, ar sem
sumir eru snggkliptir en arir safna skeggi. g mynda
mr a sannleikurinn s s, a bi frakkar og
jverjar su svona holt og bolt, sem kalla er

tlendu mli, a er a segja meinleysisgrey, alveg

einsog gerist og geingur til a mynda hr sveitinni.
a er essvegna sem g hef komist skoun
prvat, og g skal standa vi hana prvat ef arf a
halda, a etta urgreinda samkomulag milli essara
manna staf af misskilnngi. A orskin s s, a hvor
um sig heldur sig betri en hinn, a s rauninni
einginn munur eim, utan kanski ltilshttar hrafari.
Hvor um sig heldur v fram a hans land s
einhvernveginn heilagra en land hins, endatt raun
rttri s skaland og Frakkland alveg nkvmlega
sama landi, og gernngur fyrir mann me fullu viti a
sj nokkurn mun ar . n a getur sem sagt eins fyrir
v veri mjg varhugavert a taka mlsta eins, egar
tveir berjast, og skynsamlegast a koma sr vel vi
ba og tala vel um ba. g segi fyrir mig, g b bara
me olinmi ngatil annarhvor verur ofan, og
mr er alveg sama hvor a verur, en ska g og
vona a annarhvor veri ofan, v eru meiri lkur til
a lndunum veri slegi saman og ger a einu landi,
einsog au eru eli snu, annig a ekki urf a rsa
taf v neinn misskilnngur egar fram la stundir, a
etta su tv lnd.
61
TRML
Svo heldur heimsstyrjldin fram til svaxandi
blessunar fyrir land og l, enda af mrgum aldrei
nefnd anna en blessa stri, og einkum saklausu
og vnu flki, hn hlt fram meiren fjgur r til
v meiri ngju fyrir flki sem hn st leingur, allir
gir menn skuu a hn mtti halda fram sem

leingst, slensk vara Iilt lram a stga tlandnu, a

var meal annars barist um slenska vru sur heimi.
essar gfuu og srkennilegu styrjaldarjir, sem fyr
tmum hfu lti sr lttu rmi liggja tt
slendngar hrust hr trllpndir af hngri, rldmi,
kaupmnnum og hverskyns landplgum rum, n
lgust allar eitt a bja okkar vru og stula a
v a vi gtum ori rkir og hamngjusamir; margir
rust a kaupa barjr sna, en slkt er talin
undirstaa allrar sannrar smdar, og eir sem ur
hfu klif rtugan hamarinn til a eignast hana fru
a hugsa um a hsa upp hj sr; eir sem skulduu
feingu tkifri til a koinast meiri skuldir, en mti
eim sem ekkert skulduu breiddu lnsstofnanirnar
fam sinn trlegum yndisokka. Menn gerust
strtkari rktun en ur, menn juku bstofn sinn,
mcnn sendu jafnvel brn sn til mentunar, sumum
bum voru komnir fjrir postulnshundar af strri
sortinni, jafnvel hljfri, kvenflki gekk me alskonar
tambakshrngi, margir eignuust yfrhfn og stgvl,
sem ur fyr hafi veri bannvara me vinnandi flki.
Landsjur lagi alskonar mannvirki, og eir scrn ttu
duglegan hugsjnamann a ngmanni, einsog essar
sveitir, sem kosi hfu nglf Arnarson Jnsson, feingu
vegi og brr um sitt hra. a var lg akbraut
neanaf Firi frammurn dalinn hj Bjarti Sumarhsum,
alla lei vestr sveit, og hinir fyrstu sjlfrennandi vagnar
brunuu um veginn me lnilegum hraa og fldu
hesta fyrir mnnum. N var ekki trtt um a msir
mistu sitt heilbriga umdmngarafl essum
velsldarhamfrum og penngum, sem skelti yfr hinar
dreifu bygir landsins, og v var ekki a neita a

margar jarir voru keyptar vi ofviri, en sumar

yfrbygar, og brn msra komu heim aftur r sklum
senn hramentu og ofmentu. En nokkrir fru a llu
sem kyrrast, breyttu ekki um lifnaarhttu n keyptu
postulnshunda, kostuu ekki mentun upp brn sn,
heldur juku bstofn sinn jafnt og tt, bttu jrina
hf og stefndu a ra takmarki kyrey. Meal eirra
var Bjartur Sumarhsum. Hann var ekki meira upp
arfann en fyr, en vari me hverju ri sem lei meiri
penngum til a kaupa flk og f. N var af s tin a
hann miai tmareiknnginn vi sumari egar helvti
hn Fra var hr einsog hver nnur gfa sambandi
vi k, nei hann var fyren vari kominn upp hlft rija
hundra fjr, tvr kr og rj hesta, kaupamenn og
kaupakonur sumrin, rskonutruntu vetrin og
vetrarmann, og
meirasegja binn a gera a innan gamla fjrhsi
undir bastofunni, fr frumblngsrunum, til a hsa
etta na flk, og ar sem fyr hafi veri vegg
tgaunguauga handa mykju var n gluggi settur me
fjrum litlum rum. Alt er gott hva eykur, segir
mltki, og etta var hinn ruggi vxtur sem gerist
byltngalaust, n hvaa, einsog af sjlfu sr, hin
heilbriga run. Sjlfur var maurinn samur vi sig,
tk aldrei upp munaarsamari lifnaarhttu en a
fleygja sr fjrar mntur daginn upp stu, vonandi
ess a hann ylti skjtlega niraf henni aftur og helst
on poll, hlt uppi passlegri vinnuhrku vi hj sn
sumar og vetur, og fr me drt kveinn skldskap fyrir
munni sr egar hann var einn saman. Gamla konan
lifi fram sinn srkennilega htt, einsog
nokkurskonar kerti sem drottinn hefur gleymt a

slkkva, hn tuldrai sna slma og prjnai og var

aldrei vr vi hina nu tma og neitai v a komin
vri akbraut um dalinn, ea sjlfrennngar kju rem
kortlum til fjarar og einu framma Jtirausmri, hn
tri v nefnilega ekki a til vru neinar brautir, nema
hsta, lagi drottins braut. Svo er lka komi
heimsstr, sgu menn glair. En hn sagi a a
vri ekkert heimsstr, hn sagi a a vri bara
hsta lagi etta vanalega str sem vinlega hefi
veri tlandinu fr v hn mundi eftir sr, heimsstr,
sr er n hver hrvillan. etta stafai af v, a hn
tri v nefnilega ekki a heimurinn vri til. En hn
hlt v enn fram, a vinlega hefi veri blessun yfr
essu koti, a tti eftir a koma fram fyr ea sar,
eir sanna a sem lifa, hann Klumkilli hefur skjaldan
gert endaslept vi sem lafa hafa essu koti.
Afturmti voru falleg slsetrin Urarseli, g bj ar
fjeritigi r, og a kom ekkert fyrir. Hana lngai altaf
heim.
N vkur sgunni a kaupflaginu, hinni heilbrigu
verslun bnda, sem gerir milliliina arfa og geldur
bndum sannviri fyrir eirra vru, einu ori sagt,
skapar holla sjlfsbjrg versluninni, byggngunum,
framleislunni og fjrmlunum. essi flg eiga eftir a
bjarga bndasttt landsins og gera ftka bndur vel
efnaa, einsog au ku hafa gert Danmrku.
Kaupflagi
Firinum blmgaist,
kaupflgin
blmguust
um
alt.
Blsugur
jarinnar,
kaupmennirnir, duttu var r sg< unni, ea brust
bkkum, bndurnir voru a taka fastari og fastari
tkum llum snum mlum, verslun, jarrkt,
hsbyggngum, jafnvel rafmagni, og dagbl bnda

syra sgu a n vri veri a leggja grundvll undir

slenskan landbna strum stl, landbna sem v
vri vaxinn a fylgjast fyllilega me krfum tmans,
landbna sem vri hfuatvinnuvegur slendnga,
hyrnngarsteinn undir frelsi, jerni og andlegri og
lkamlegri hreysti jarinnar. eir sem berjast gegn
hagsmunamlefnum bnda, a eru fremstu vinir
jarinnar. Niur me milliliina. Kaupflgin spara
eim sem au nota fjra hluta af llum tgjldum,
kaupflgin eru stofnu mti yfrgngi auvaldsins til
ess a gta rttar smframleienda og alu. Og
er strsta atrii enn tali. Hugsjn kaupflaganna
stefnir enn hrra en a fjrhagslegum gra. Hn vill
bta mennina, stkka sjndeildarhrnginn, menta ,
gera mildari vi sem eru minni mttar.
sambandi vi etta var bndamennngin sjlf
alteinu orin boskapurinn mikli dagblunum syra*
Alt fyrir bndurna. Bndurnir eru fjregg jarinnar
og lfakkeri. Flki er kjarnbest vi fjllin. Lf slenska
bndans er hi eina sanna lf. Sveitamaurinn, hann
kemur t grna vllu hreint og trt andrmsloft, og
um lei og hann andar v a sr, streymir ekt lfsafl
um lkama hans og sl. Kaupstaaflki hefur einga
hugmynd um ann fri sem mir nttra veitir, og
mean s friur er ekki fundinn, er andanum svala af
augnabliksnngum, og hva er elilegra en slkt mti
hverflynda
augnabliksmenn?
Fjrmaurinn
er
afturmti fullur af hetjulund, v frostbylurinn herir
hann og stlir. Svona er sveitalf fagurt, a er hin
besta uppeldisstofnun jarinnar. Og bndurnir bera
sveitamennnguna herum sr. Hj eim situr forsjl
alvara ndvegi landi og l til blessunar. Hvar vri

saga landsins, ef hn hefi ekki veri ritu vi krokandi

tru laungum skammdegiskvldum sveitamannsins?
Hvar vri mentun jarinnar, s mentun sem stendur
lngt ofar mentun allra siara ja, ef litla
sveitabarni hefi ekki feingi tilsgn a lesa vi
stokkinn,
lrt
a
skrifa

sgler,
numi
fagnaarboskapinn fjshorninu, ea, hlusta
hetjulega rmu af munni fur sns egar hann var
ngu skapi, og andleg lj af vruni mmu sinnar, og
sofna a kvldi me versin hans Hallgrms sluga
Pturssonar vrunum? Og nttran, j hn er fgur
nttran okkar slenska ine brekkum, lautum, fossum
og fjllum, enda er fjalldalaflki hi sanna flk, flk
nttrunnar, hi eina sanna flk. Lf ess er flgi v
a hjlpa gui.
Boskapurinn um gti sveitamennngarinnar og
verleika
bndastunnar hafi frammundir etta veri aeins
fgtur sannleiki sem Rausmrarfrin hafi haft
frammi mannamtum, sennilega afv hn s svo
miki eftir v a hafa nokkrusinni fari r kaupsta, og
einkum giftngarveislum, en annars hafi ekki veri
miki mark teki essu sveitinni, fremuren til a
mynda stlrum prestsins. N st essi sannleiki
alteinu vnduum dagblum sem voru prentu fyrir
sunnan og send inn hvert heimili, hann st ar me
msum tilbrigum hverri viku. a var einsog maur
mtti rausmrarfrnni hverri blasu landinu, me
murlegt andlit einsog pfnn, rttfyrir hi
ageingilega bros, hn virtist hafa sigra hverjum
vettvngi.
0g
menn
fru
alment
a
tra,
sveitamennngin komst htt ver heim hruum,

einginn lsablesahttur framar, eingir reimleikar fr

fortinni, Klumkilli, hver leggur eyrun framar vi
rugli? Nei slenski bndinn var vaknaur af svefni
aldanna, og a var meirasegja vafaml hvort hann
hefi nokkurntma sof, a minsta kosti var hann fyren
vari binn a mynda sinn flokk landinu, flokk mti
haldsmnnum, sngirnismnnum, auvaldsseggjum,
millilium
og
jfum,
flokk
samvinnumanna,
smframleienda, alumanna og framskinna
umbtamanna, flokk rttltis og hugsjna. nglfur
Arnarson Jnsson var einn af eim fremstu, sem fru
me umbo Bjarts Sumarhsum til ess a berjast
alngi mti rngltinu landinu og fyrir hugsjnum
hinnar nu gullaldar sem var a rsa. Inneign Bjarts
kaupflaginu jkst me hverju misseri. Var Bjartur
Sumarhsum farinn a tra nglf Arnarson og
rausmrnga? Ekki veit g hvort hann var beinlnis
farinn a tra , en eitt var vst, a egar vegamenn
landssjs voru a gera brna Rausrgili vestr
hlsinum, vori eftira nglfur Arnarson hafi feingi
v framgeingt alngi a lagur skyldi jvegur um
dalinn og braar allar r, labbar hann sig eina
kvldstund nokkru fyrir httutma vestr hls til
vegamanna, og hefur tal vi . a tal bar ess
nokkurn vott hvern veg var fari tr hans um r
rnundir.
eir lgu fleyga klappir og klufu smtt, klppuu
san nibburnar af hverjum steini, en in var bru
lngt fyrir ofan vai og fll ar raungu gili, a uru
hir stplar og urfti miki hleslugrjt.
i klappi dreingir, sagi bndinn, stoltur af gagni
v sem landssji var a grjtinu landareign hans.

J djfli, sgu eir, en ekki meyunum.

Ja g er n ekki kominn hnga til a klmast vi
ykkur, heh vtin ykkar, sagi hann.
Nei, a ir heldur ekkert a klmast vi ig,
sgu
eir,
brlinan
manninn,
tt
aungvar
heimastur.
0 i viti n minst um linleikann minn i geti
kanski fleyga sundur skrof a-tarna, sagi hann. etta
er mysuostur.
Er r nokku hndum? spuru eir.
a er n ekki ykkar a spyrja hr landareigninni,
sagi hann. a er mitt a spyrja, en ykkar a ansa.
Skrri er a konngdmurinn, sgu eir.
Skuldugur er g ekki, sagi hann. Og taki g mann
vinnu geld g honum aungvu sur en hann landssjur
gamli. En hva mr var hug, vnti g ekki a neinn
ykkar dreingja kunni a klappa legstein?
Legstein? sgu mennirnir alvarlega, v eir bru
virngu fyrir sorginni. Vi erum nttrlega ekki tfamir
esskonar; ekki fnni steinsmi.
O a arf n sosum ekki a vera nein fn steinsmi,
sagi hann. kynni g betur vi a hafa svolti
legsteinsform v til mlamynda, vi mjrra a ofan
og gildara a nean.
Skiljanlega, sgu mennirnir, en nttrlega tekur
maur ekki vlkt a sr nema upp eftirvinnukaup.
Hann sagist ekki vera ektur a v a ragast
smmunum; allrasst svona mli. eir skildu etta vel,
grafr stvinanna eru mnnum heilagar, stir maur
ekki um eyrinn, cir httu alveg a klmast.
San hfust samnngar um legsteininn; eir smdu
stundarkorn, varkrni bar hliar, jafnvel hverska,

einkum hli steinhggvaranna, hvorirtveggja voru

jafnvanir samnngum af essu tagi; gekk saman
me eim a lokum. Bjartur margtk fram a fn
steinsmi vri ekki nausynleg. Attu a vera letranir?
J, letrun. fr n a vandast mli, eir voru ekki
stlslegnir bkstafager.
0 a arf sosum ekki a vera nein skrautskrift, sagi
Bjartur, fngamarki dugir, ea skrnarnafni, a v
vibttu hver haf reist henni steininn.
Er a konan n sluga? spuru eir.
nei, sagi Bjartur. Ekki beint. En a er kona fyrir v.
Kona sem bi g og arir hafa gert rngt til um
lngan aldur, spi g. Maur er oft rngsnn
dmum og kanski arafleiandi verkum, ekki sst
egar hart er ri. Maur ttast annarra manna brau.
Liggur hn Eausmri? spuru eir.
Rausmri? Hn? t hann eftir eim og fyrtist vi.
Og btti vi hreykinn af konunni: Hnei, hn hefur aldrei
ori garkona eirra rausmrnga. Hn liggur mnu
landi, hn liggur, skal g ykkur segja, hr steinsnar utar
hlsinum, brninni framvi gili.
eir horfu hann forvia um stund og vissu fyrstu
ekki hvern skyldi upp taka, uns einn eirra segir: tt
ekki vi drauginn, og annar: ertu a draga dr a
okkur, blvaur?
En Bjartur var ekki a draga dr a neinum, hann
hafi aldrei haft skyn dri, honum var full alvara, og
a var lngt um lii san honum hafi komi til
hugar a lj stein eirri konu sem leingi hafi legi
btt hj gari hans og borin hrri sem eim, a hn
hefi lifa einum djfli; n tti honum tmi til kominn
a hreinsa hana af essari ppisku. Hann bar a vsu

ekki brigur a etta hefi veri lnltil kona, en hann

efaist um a hn hefi veri slegin verra lni en
jin yfrleitt, sjlfur hafi hann ekt erfa tma, en
hva var a mts vi erfu tma sem geingu yfr
landi fyrri daga, til dmis muharindunum, ea
einokunartinni, egar djfull Klumkilli virtist hafa
veri einvalda me jinni, og a mtti einnig vel
vera a konan hefi gert eitthva fyrir sr, hver hefur
ekki gert eitthva fyrir sr, sumir sgu a hn hefi
drepi lk, og hver hefur ekki drepi flk, ef t a er
fari? Hva er flk? Flk er ekki skarns gildi egar hart
er ri. Hann sagist lta konuna sem nba sinn hr
heiinni, hann hefi hngatil ekki l henni li, en n
vri veltir til lands og sjvar og ml til komi a veita
misskilinni konu litla uppreist og gefa henni stein, lta
alt vera gleymt, hn hefi kanski rata erfleika
um skei. Hann vildi meirasegja lna henni nafn sitt til
fylgis um kominn tma sta hins ppiska nefnis sem
hafi fylgt henni til essa; lagi fyrir a letra svo:
Reisti Gunnvru Bjartur.
AGAUN GUMI AR
Svo er Gvendur litli orinn str.
etta var gervilegur piltur, ekki svipaur furnum
a vaxtarlagi og limaburi en mkri til hjartans, og bar
aldrei skyn kveskap, sem reyndar geri ekki miki
til, v essum tmum er bi a kvea um flest sem
kva er vert, og um sumt vel. eir tmar egar hann
var gelgjuskeii voru araauki ekki upp skldskap,
heldur heimsstr og almenna gusblessun sj og
landi. Hann var samanrekinn, jafnvel dlti kubbslegur,
hafi Ijst hr sem sjaldan var klipt ea greitt og toldi
v heilnmt rusl, og hann var rjur framan, me

gltleg augu sem ekki voru altof skrp, bjuggu yfr

snum vilja, en hva er viljinn? Hann var mjg sterkur.
Hann var kallaur einkasonur alsbndans
Sumarhsum, og a var vegur a slku nafni egar
dilkarnir voru komnir upp rjtufjrutu krnur ea
jafnvel ar yfr, og lcr komin bi, umyralaust og
vandkva, einsog hvert anna nttrlegt fyrirbrigi,
og san tvr, en einyrkinn farinn a kaupa annarra
vinnu, vandalaust flk, sem kom vor og haust, sitt r
hverri ttinni, setti upp htt kaupgjald og vann aeins
fjrtn tma slarhrng, og st lngtum lgra
mannflagsstiganum en sonur bndans. Einn gan
veurdag mundi hann erfa etta litla rki dalnum. Fr
barnsku hafi hann veri bskapnum vakinn og
sofnn, hann elskai jrina sem kalla er, mest n
ess a vita af v, og var fs til a heya stri vi
erfleikana n ess a lnga til a sigrast eim me
hugsjnum, hafi aldrei krafst annarrar glei en eirrar
sem flgin er v a vita f tmgast me rngri
reglulegum gngmlum, og sj a gnga ngilega vel
undan til ess a hafa sig uppr keldunum vorin, og
eftilvill er etta hin sanna glei, leit aldrei a sem
neitt srstakt vandaml tt bastofan vri orin
dlti snru. Ekkert fanst Bjarti sjlfsagara en eiga
slkan son, hitt var lcanski undarlegra a hann skyldi
ekki eiga sj slk brn, en hva er a sakast um a. N
var dreingurinn seytjn ra og tti kvgildi samt
blnkuskm, blum spariftum og ri me rkeju; a
eru ekki margir slendngar sem eru svo rkir seytjn ra
gamlir, en etta hefst me v a halda fram a gera
eitthva, sta ess a ra fnt mlefni og gefa sig
vald skynsamlegum

draumum, ea jafnvel draugum, einsog brur hans

hfu gert, enda voru bir dnir, hvor sinn htt, ar
sem hann lifi og tti kvgildi.
En essum tma var hreyfng mikil jflaginu,
af sumum kllu upplausn, og a var ekki mrgum
gef a standast slka hreyfngu n ess a hreyfast,
slka upplausn n ess a leysast upp, nei aeins fm.
Aalhreyfngin og hfuupplausnin l penngunum, v
mannlf tollir saman penngum, og msir lta a
penngar su hi eina sem stjrnar v, annalivort me
v a vera aungvir ea ngir, ea eitthva ar milli.
Menn komust alteinu a raun um a a eru til meiri
penngar heilu lagi en ur hafi veri liti, og eir
sem ur hfu sjaldan nefnt hrri upphir en tvr
krnur alvru, voru alteinu farnir a tala um tugi
krna, og tututtugu krna menn skrfuu n um
sund alveg einsog a brega sr tundir veg'?
jafnvel grtklkkar heilsuleysisrolur gtu fari a versla
upphum sem mintu helst tlurnar hinu
stjarnfrilega kvi Njlu. rir Gilteigi keypti
jrina sna, og sumir sgu a hann hefi borga
hana, en keyri um vert bak egar berklaveikur
heimspekngur einsog lafur Ystadal festi kaup snu
koti, sumir sgu fyrir tugi sunda. Arir lgu
grann sparisj ann Firinum sem kendur var vi
hreppstjrann Mri, afv hann tti honum hundra
sund krnur, sem lklega hefur veri lygi, v
einginn
maur
stundi
jafnmurlega
undir
skuldabyrinni, og essum sparisji hragfu
penngarnir af sr rentur, sumir sgu a penngarnir
tmguust ar einsog rottur, meal eirra sem ttu ar
inni var Bjartur Sumarhsum, nafni hans var gott

nafn sparisjnum, og hann fkk rentur. Eftir altsaman

gfu rausmrngar honum rentur. a var einsog alt
hefi snist vi.
Svo stendur hreppstjrinn hlainu me rj til
reiar, og kominn stgvl sem hann hefur lklega
feingi upp skuld, heimsstyrjldin flytur milda blessun
bi hum og lgum, hann er eitthva a vandrast
yfr v a a haf losna undan hj sr, meal
annarra ora, illa hafa eir fari me beitarhsamrina
me essum vegarskratta, segir hann.
O a er mn mri, segir Bjartur.
Hreppstjrinn: Altaf ku hn lifa, hn teingdamir n.
Bjartur: J minn kostna en ekki inn. Hn hefur
ekki enn biti annarra manna brau, s vri tin
vildir setja hana niur hreppsin^ reikjng.
Hvernig fer me koti hennar?
Ivaa kot?
Koti hennar. Koti sem hn sjlf. Hvert fer a?
O tli a klki ekki inn Sandgilsheii einsog a er
vant?
hefur altaf veri rjskuhaus, sagi hreppstjrinn.
S versti sem g ekki. Andskota af v r er r a aka
blviri vordegi.
Bjartur: Svo er barn afb sem vani er b. Ea
tli g haf feingi uppeldi mitt mjg lngt fr
sumum.
a var einhver a segja a vrir a hugsa um a
flytja ig nga og selja hr, sagi hreppstjrinn.
nga hvert? a er lygi.
Kanski srt a hugsa um a byggja hr upp.
g byggi egar mr snist.

Mr datt sisona hug a spyrja ig, ef a kynni a

vera satt. Og jafnvel hvorte er. g hefi kanski boi
r eitthva gmlu beitarhsin mn.
g hef n kalla etta kotgrey Sumarhs siustu
tjn rin, Jn minn, sagi Bjartur. En a er von srt
binn a gleyma v, vi hfum ekki haft samskifti
leingi. En fyr gti g tra v a Rausmrin yri lg
undir Sumarhsin en Sumarhsin undir Rausmrina.
Rausmrin er fl strax, sagi hreppstjrinn. Sjtu
sund krnur bori og hn er n.
g kaupi egar mr snist.
geturu lka eins selt mr beitarhsin min mean
ert a hugsa ig um. Tu sundir bori.
Bjartur: J og lklega alt falspenngar.
Fimtn sundir, sagi hreppstjrinn.
En Bjartur ansai essu ekki annan htt en svo, a
hann gekk nokkra hrngi krngum hreppstjrann og
geri lauslega ttekt mannori hans, einsog hann
hafi gert hundra sinnum ur ea oftar. Svo var bi
a tylla skeifunni undir hest hreppstjrans og hann fr
a fara bak.
g sagi fmtn sundir, sagi hreppstjrinn eftira
hann var kominn bak. a er ekki vst g geri r
boi aftur. En ef vilt heldur byggja, ertu
sjlfrur. Og ef ig skyldi vanta ln r sparisji til
byggngar, skal g ekki vera r mtsninn.
Fimtn sund krnur, essi samansaumaa
nns sem aldrei lt fr sr tveyrng n ess a rea
fjrsna honum
hendi sr ur, segir hann ekki fmtn sund krnur,
var hann orinn vitlaus? Auvita eru fmtn sund
krnur einu lagi falspenngar, nema v aeins maur

haf unni fyrir eim sjlfur, og a gerir einginn,

rttast vri g rii eftir honum og drpi hann, einsog
Egill Skallagrmsson egar Sklaglamm lt eftir
skjldinn Borg, og var skrifaur fornsgum, en alt milli
skriftanna voru lagar yfr speingur r gulli og settur
steinum. Hversvegna endilega a tvega manninum
pennga, ef ekki fyrir jrina, t jrina?
Hversvegna gtu rausmrngar aldrei lti ennan
dalabnda frii? Hversvegna voru eir altaf a gera
honum kostabo? Nei, hann tlai sr a eiga sna jr
uns yfr lyki, jr sem hann hafi lifa me snu f,
lifa fyrir me snu f, ar sem hann hafi lifa fyrir sitt
f. Og einn gan veurdag egar hann vri dauur
sama htt og f, tti einkasonur hans a taka upp
merki dalabndans og bera sveitamennnguna
herum sr, og annig fram t komna t sund r
enn. Og ef hann bygi, og hann tlai sr a byggja
egar hans tmi vri kominn, skyldi a ekki vera
fyrir eggjan eirra rausmrnga, heldur af eim
stum sem eingan varai um nema hann sjlfan,
lttu aldrei vla. ig me penngum, Gvendur minn,
ef lifr, sem g veit lifr, a sitja essa jr. Jrin,
a er henni sem f lifr. Gott f, hraust f, vel
geingi undan og lagprtt, a er mannd.
J a var ekki heiglum hent a standa einsog
foldgntt fjall essum tmum, egar alt var komi
flot, penngar og lfsskoanir, egar rammefldustu
milligerslur og skilveggir hrundu niur milli manna og
hluta tma og rmi, kleifr hlutir uru kleifr, jafnvel
skir eirra manna rttust sem aldrei hfu ora a
ska sr, f meirasegja fari a lifa mlmat einsog
embttismenn, og gmstri hafsld troi upp

mentaar kr, og r bruddu etta stsamlega og

lgu eyrun aftur og lygndu aftur augunum, og
slendngar sigldu skipum snum til Amrku, hva eir
hfu ekki gert meiren nu hundru r, san Leifur
hepni fann land etta og tndi v aftur, j sannarlega
var alt etta voldugt og vfama, og svo miju llu
essu hamngjurti, miju essu fljtandi lni me
rhlaupnum stflum hverjum farvegi, um a bil sem
a var komi uppr mnnum a undrast strtindi
og eigi sur vnt hpp, berst Mr. Gumundi
Gubjartssyni sendibrf, sem hann var a skja og
kvitta fyrir me eigin hendi framm Rausmri, og a
var frmerkt Amrku, og hann ori ekki a opna a
fyren hann var kominn upp hls, v hann vildi ekki
fyrir nokkurn mun lta rausmrnga komast a
leyndarmlum, og hann sest niur laut, og grnkan
var ekki nndarnrri vaxin uppr hvtri sinunni, v
etta var hlfum mnui eftir sumarml; og opnar
brf. Og falla tr v tveir blir papprsmiar me
tlendu letri og lrri undirskrift einsog rsir. rija
mia stu skrifu f or me skrri hendi, undirskrift
Nonni, og inntaki etta: Tv hundru dollars, sem
frndi sendir svo geti komi til America strax,
stri er bi, tmamir eru ekki harir, getur ori
hva sem vilt. Maurinn er aldrei jarbundnari en
svo, jafnvel hinn jarbundnasti maur, a hann fari ekki
til Amrku. a er haft fyrir satt a hundra r haf
jarbundnustu menn heimsins fari til Amrku strum
gufuskipum, yfr mikinn sj. a eina sem hindrar hina
jarbundnustu menn v a yfrgefa jr sna, er ekki
jrin, og ekki bindng mannsins vi jrina, heldur
skortur penngum til a komast til Amrku. Einsog

slenskt fjalldalaflk, kjarni jlfsins, lyftistaung,

fjregg og lfakkeri, hin heilbriga bndamennng
holdtekin, lagi af sta til Amrku fjrutu r, bjnalegt
svip einsog sraelsmenn eyimrkinni, me skutrog
undir hendinni og sngur ngandi af lundafri, einsog
hvorki vru til trog n sngurft Amrku, annig ku
fjregg jlfsins Pllandi hafa flutst til Amrku fmtu
ea hundra r og flytja enn ef kostur er, smuleiis
me sngurft sn, samt hjlunum af blessuum
gmlu sktakerrunum snum, af tta vi a ekki su til
nein hjl Amrku. Til dmis essi piltur sem situr hr
hvtri sinunni slandi, Gumundur Gubjartsson,
seytjn, kvgildi, blnkuskr, me meira, a er erftt a
hugsa sr persnu sem haf veri jafn hjartabundin
einum landskika heii, dali me barfjalli og vatni,
furleif
me
endanlegum
teygjanleik

framtarvordraumum barnanna sinna; einginn slli

bi vi brjst fjalladrotnngarinnar, sem tala er um
kvum. Tveir blir miar me lsilegum rsum, og
san ekki sguna meir, hann er ess fullviss a hann
heyri n fugla Islands kvaka seinasta sinn, og byrjar
egar a kveja dal ann huganum sem hafi skapa
hann, ann dal sem var raun og veru hann sjlfur,
fastkveinn a vera eitthva anna, vera hva sem
hann vildi landi ar sem bpenngur er mldur
nautgripum og einginn talar um soleiis ls einsog
sau, kanski var hann meirasegja gum vegi a
vera smiur, einsog sund slendngar fyrir vestan
haf, armeal frndi hans, eir gerust smiir
Amrku af heift yfr v a hafa ekki feingi a reka
nagla svo heiti gti sund r, og bygu
mannabstai landi lukkunnar og seldu me ga

sem nokkurskonar blhefnd vi klmbruhnaus ann og

streing sem jafnvel napleonsstyrjaldir gtu ekki oka
mnnum til a lta stnginn r seigum jarveginum.
egar hann kemur aftur nir dalinn, heima
Sumarhsum, og a veit hamngjan a bastofan er
farin a halla sr nokku skrtilega fram landslaginu,
er a til a skra fur snum fr v, a hann s a
fara til Amrku, tveir blir selar, of fjr, stri bi,
hann gat ori a sem hann vildi, nautgriparkt
strfeld, kanski smiur.
Fairinn st hugsi fyrir dyrum ti og horfi framm
ann dal ar sem hann hafi kanski s tt sna vaxa
og blmgast framtarvordraumum, vi setjum svo, og
hann hefi aldrei s slka sn, og yfrleitt aldrei haft
neina prenthfa hugsjn n neina skldlega meinngu
me snu bramli fremuren frakkar og jverjar sem
drpu miljn manns taf eingu, sumir halda a gamni
snu, var eitt sem st stugt: einn gan
veurdag var hann dauur og kominn til andskotans, og
hver tti a taka vi fnu? urfti ekki anna en
tvo bla falspennga til a upprta heilbrigan
sveitanglng, sem tti sund ra fort landinu og
var sem einstaklngur fullkomnu samrmi vi landi
og jina, f hann til a fastra me sjlfum sr,
framanaf hlsi heima b, a svkja bi landi og
jina og sjlfan sig fort, nt og framt? Samt
sagi hann ekki anna en etta:
au eru glysml amrkubrfn. Og flest lygi sem
aan er sagt um frun nautpenngs.
J en get g kanski ori smiur, sagi
dreingurinn.

Fairinn hrkti og svarai: g hef ekt marga smii,

eim hefur aldrei ori neitt uppifast, eir eytast etta
sveit r sveit og negla nagla fyrir anna flk. a grr
ekki um farandi stein.
Pilturinn agi rjsku, og egar hann hafi aga
um stund hlt fairinn fram: g hef mist ykkur flest
greyskrnin, sitt hvern htt, og aldrei sagt neitt. Fari
er fari. En r sem hefur veri snt um kindur g
hefi lbari ig ef hefir veri ri ngri.
egar maur hefur feingi svona strf, sagi
pilturinn, hversvegna tti maur ekki a nota a
og sj sig um strra landi?
Strra landi, sr er n hvert blva kjafti.
Sumarhsin
eru eins str og hvert anna land, og s sem getur ekki
ori a manni Sumarhsum, hann getur ekki ori
a ru landi fremur. verur aldrei a manni
annarsstaar. a var ru mli a gegna um hann Jn
brur inn, a var honum farmannslaungun fr
blautu barnsbeini, hans hneigir stefndu til annars en
fjr, en , r er snt um kindur, ig lt g ekki fara,
ert s sem g hafi tla jrina, ble svo
kllegginn a gri anna sinn, a er a sem g hef
haft huga me ig, hefur veri mr dyggastur
minna barna, og r s enn ekki sprottin grn, hver
veit nema gtir samt tt vl gum kvenkosti
egar stundir la, og komist gildari bnda r.
Dreingurinn svarar smtt og smtt: g er orinn
seytjn ra. Og g hef leyf til a vistra mig sjlfur.
Og g haf altaf veri fyrir kindur, veist ekkert
hva g hef hugsa stundum undirniri, g haf
kanski aldrei hugsa upphtt. g hef nefnilega oft

hugsa a ef g feingi tkifri til einhvers mundi

g grpa a, og soleiis er g viss um er me alla,
bi mnum aldri og eldri, maur orir ekki a hugsa
neitt og ekki a vonast eftir neinu upphtt, og svo
heldur maur bara fram a gera eitthva og sumir
halda fram a gera citthva ngatil eir eru dauir,
og essvegna tri g v varla sjlfur egar g opnai
brf upp hlsinum, v g hef aldrei ora a hugsa
neitt n bast vi neinu upphtt, g haf kanski
hugsa og bist vi einhverju sjlfrtt, og svo er etta
kanski eina skifti vinni sem mr bst nokku. g
er ekki vitlaus, en g vri vitlaus ef g notai ekki
etta eina tkifri til a fara t heim og vera
eitthva heiminum, alveg einsog eir sem oru a
hugsa upphtt.
g ansa ekki rugli, sagi fairinn. g vil ekki heyra
neitt um neinn helvtis heim, ykist vera a tala urn
einhvern heim? Hva er heimur? etta er heimurinn,
heimurinn hann er hr, Sumarhs, jrin mn, a er
heimurinn. Og tlir r a gleypa slina
einhverri augabragsvitfrrngu afv sr bla
pennga fr Amrku, sem auvita eru falsair einsog
allir miklir penngar sem berast upp hendur
einstaklngnum n hans atgera, skaltu sanna a
fyr ea sar, a Sumarhs, a er heimurinn, og
veit g hugsar tiJ minna ora.
Slitu talinu me fleikum.
63
GRETTUR VAKIR
Hann geri ekki ara tilraun a telja syni snum
hughvarf, a er veikleikamerki a telja mnnum
hughvarf, sjlfstur maur hugsar aeins um sig og

ltur ara fara snu fram, hann hafi sjlfur aldrei lti
neinn telja sr hughvarf. En uppfr essu var sonur
hans honum farinn, hann yrti ekki hann framar, sagi
honum ekki einusinni fyrir verkum, hann grf djpan
skur fyrir nean tni, samt vormanni, og fr
hamfrum allan daginn. Dreingurinn sagi ekki neitt
heldur, en hinn vntanlegi skilnaur lagist hug hans
me kvablandinni sorg, jrin l honum nefnilega
blinu, n ora og hugmynda, og n var einsog hann
vri a leggja af sta burt fr jrinni t gufuhvolf,
t blinn. En hann gat ekki a v gert. a getur
einginn a v gert. Maur er raunsismaur. Maur
hefur stt sig vi a altfr barnsku, haft rek til a
horfast augu vi a alt, kanski ng rek til a horfast
augu vi a vilngt. Svo bur fjarlgin manni
heim me snum fljtandi mguleikum, maur heldur
agaungumianum hendinni, tveir blir miar. Maur
er ekki leingur raunsismaur. Maur er stt vi a
alt, hefur ekki rek til a horfast augu vi a leingur,
maur er valdi hinna gestrisnu fjarlga, hinna
fljtandi mguleika, kanski vilngt. Kanski er maur
binn a vera.
g fer morgun, sagi hann.
Ekkert sva.
Viltu kaupa af mr rnar mnar?
Nei. En g get kft r fyrir ig mgrf.
Ja, gef g henni stu Sllilju r um lei og g
fer um nera.
Ha, sagi fairinn. Hld srt orinn vitlaus. eir
drepa ig.
a er ekkert str leingur, stri er bi.
eim fru ekki fleiri or milli.

Amma, sagi pilturinn. Eg fer morgun.

O varla lngt, greyskarni, sagi hn.
Eg fer til Amrku.
lagi hn prjnana skaut sr og horfi hann
skakk dlitla stund, stakk prjninum innundir hettuna
og klrai sr ltilshttar, nei n duttu mr allar ls r
hfi, sagi hn og byrjai aftur a prjna.
Hann fr ftur um morguninn sljleik, einsog
hann vri a leggja af sta t gufuhvolf. Kvaddi
mmu sna n ess a vri skldlegt, hn ba ekki a
heilsa. Fair hans bau honum ekki hest, og pilturinn
lagi af sta gngandi austryfr, blu ftunum snum,
me r og rkeju, og blnkuskna sna sntuklt
undir hendinni, v farngurinn hans var kominn
undan. Hann bretti sokkana utanyfr buxurnar til a
hlfa sklmunum. a var fuglasaungur. a voru hvt
okubelti um fjall og fjall. Va tninu, mrin mrau,
grnka rindum. Fair hans var kominn skurinn, og
hann gekk nga til a kveja hann, Bjartur geri sr
ekki einusinni a mak a krafla uppr, en sagi vertu
sll neanr forinni.
Pabbi, sagi dreingurinn bakkanum, frainfrinn,
mtt ekki hugsa ilt til mn.
g er hrddur um eir jsnist r, greyi mitt,
sagi hann. eir drepa alla sem eru eftirgefanlegir. En
hr hefiru geta ori sjlfstur maur einsog g.
etta er a yfrgefa sitt eigi rki til ess a gerast
annarra manna egn. En a er ekki a sakast um a.
g stend hr eftir einn. Og g stend mean g
stend. getur sagt honum Jni litla a. Og faru vel.
annig misti hann sitt sasta barn, ar sem hann
st nir djpum skuri, um a bil sem hann var a

komast efni eftir >. sjlfstisbarttu sem hafi

kosta hann ll brn hans nnur, n egar velmegun og
fullveldi blasti vi. Fari cir sem fara vilja, a fer
lklega best v. Sterkastur s sem stendur einn.
Maur fist einn. Maur drepst einn. Hversvegna tti
maur ekki a lifa einn? A standa einn, er a
ekki fullkomnun lfsins, takmarki? Hann var aftur
tekinn til reku sinnar. En svo datt honum eitthva ntt
hug, htti a stinga og vatt sr upp skurbakkann,
pilturinn var kominn kippkorn austr mrina.
Heyru, sagi fairinn, gekk humtt eftir honum,
dr hann uppi. Varst eitthva a nefna hana stu
Sllilju gr kvldi?
g var a tala um a gefa henni rnar mnar, ef
vildir ekki kaupa r.
N soleiis, sagi fairinn, einsog hann hefi ekki
muna sambandi. Ja vertu sll. En hva stri
hrrir, a s bi, er a eingin snnun fyrir
v a eir drepi ig ekki af bjnaskap. eir drepa alla
af bjnaskap. Helduru a menn sem eru ngu vitlausir
til a fara str fjgur r, veri kanski
alteinu einhver gfnaljs og lngar eir semji fri.
Nei, a eru vitlausir menn.
Sonurinn vissi ekkert hflegt svar vi svo djpri
grundun.
Hva g tlai mr a segja, sajgi fairinn , og
staldrai enn vi, ef skyldir sj hana stu Sllilju,
geturu ora vi hana a snemma vor haf g
veri gngi hr sur heium, og haf mr dotti
hug tvr vsur fyrir framan einn klett. r eru svona:
Grettur vakir fl vi fell fldur, klaka settur, brettur,
stakur svl vi svell, sldur, nakinn klettur.

Skjl hans hlir aungri urt, gnum gru gn hans; sl

hans flin, blm hans burt, blvu tr eg rgn lians.
Helduru a getir muna r?
Eg man a sem g skil, sagi pilturinn, en hva
merkir a egar tala er um rgn?
a varar ig ekkert um, etta eru bara vsur um
klett. g tri ekki nein rgn og hef aldrei tra. Og til
sannindamerkis um a geturu sagt a g haf lti
reisa Gunnvru gmlu stein mnu nafni. En g hef leyf
til a tala um hva sem mr snist skldskap fyrir v.
Svo lri dreingurinn vsurnar og spuri einskis
frekar.
Annars geturu sagt a hj mr s alt vi sama,
sagi fairinn a lokum, utan hva bastofan snaraist
ltilshttar hr um ri, frostaveturinn. En egar g
byggi, byggi g soleiis a a skal ekki snarast. Og
a skal vera heldur fyr en seinna. En segir henni
a ekki fr mr.
A svo mltu snri hann aftur til verks sns.
64
SAMTAL UM DRAUMALANDI
A essum tmum var a ekki framar talinn
heigulskapur og rfldmur, jafngilt v a fara
hreppinn ea tukthsi og hfandi aeins rhraki
mannflagsins, a fara til Amrku, a slagai ori htt
upp a sigla. Amrkufarar bru ekki
framar bleyior fyrir rum mnnum sem uppflosnair
kotngsrflar og flkngar, ea bein tflutnngsvara
sveitastjrnanna, nei etta voru menn sem geingu me
pennga upp vasann og geru sr fer hendur a
hitta efnaa ttngja og vini vestrum haf, gfugt flk.
slendngar vestanhafs voru alteinu ornir gfugt flk,

v a hafi sannspurst eir ttu pennga, og a var

fremur lofslt a gera sna fer vit essara efnuu
gfugmenna. Gvendur Sumarhsum, sem aldrei hafi
komi Fjrinn svo neinn tki eftir, hann var hr me
pennga upp vasann, hundra krnur, sund, kanski
meira, og a leggja af sta vestur fund frnda sinna,
efnara gfugmenna; hann var alteinu virngarmaur
Firinum mean hann bei skips, og fkk kaffi hj
sslumanninum um lei og vegabrf hans var sami,
jafnvel kona sslumannsins kom til a sj hann, afv
hann tlai til Amrku. Gfaur maur, sem hann kunni
eingin deili , mtti honum gtunni og bau honum
inn og gaf honum meira kaffi og kendi honum a segja
jess-monn-olrt svo hann gti komist fram Amrku.
Og skipaafgreislunni fkk hann klukkutma tilsgn
um a, hvernig hann tti a haga sr Reykjavk,
hvern hann tti a hitta og hva hann tti a segja og
hverjum hann tti a borga til farnngar sr, og cinhver
gaf honum vindil a reykja svo hann kastai upp nir
fjru. Margir stvuu hann gtunni og spuru hvort
hann vri maurinn? J hann var maurinn. Kvenflk
birtist gluggum, lyfti tjldum fr og skoai hann
grandgflega htt og lgt me rmantskri forvitni,
afv a vissi a a var hann. Brn stu bakvi
hshorn og skr,uu eftir honum: Amrka Amrka h.
annig liu tveir dagar frg. Hann keypti sr hnf og
snri a hafa me sr til Amrku, v ekkert er
nausynlegra feralgum. Skipi var vntanlegt
snemma morguns, og hann var binn a trtta sig, og
hafi enn hlfan dag fyrir sr. N er best g fari a fnna
hana stu Sllilju, hugsai hann. Hann fann hana
loksins vinnumensku hj tvegshjnum samt me

barni snu fmm vetra og einu sumri miur, a var

kvenbarn. Eg skri hana Bjrt, sagi sta Sllilja. Eg
var svo miki barn sjlf egar g tti hana, mr datt
ekkert anna hug, a var alsekki til a gejast
neinum, hn er str eftir aldri, og hefur ng a bora
nna greyi, og rngeyg einsog mamman. Hn kysti
hana. etta var hvaxin stlka, leggjalaung, kanski of
brei til mjama, en herarnar ekki a sama skapi
sterkar, baki of valt, barmurinn ekki eins hr og ri
sem hn var fmtn, augun
silfurgr undir dkkum brm, litarhtturnn flur,
munnsvipurinn hafi breyst r okka hrku, ein
framtnnin
brend,
skjlgurinn
hafi
vaxi

augnarinu, kanski var a reyta, hendurnar

beinamiklar og lngar en ekkar a formi, armarnir of
magrir, hlsinn enn hvtur og ngur, rddin
kaldranaleg og hrjf, ekki bjrt. Hn hafi lti stfa
neanaf hri snu og toppurinn stti augun henni.
a var eitthva llu vibragi hennar senn sterkt og
veikt, alaandi og frhrindandi, hn hlaut a vekja
eftirtekt, a var einginn sljr drttur andlitinu, eingin
dumb mnta augnarinu, eingin hreyfng n
persnulegrar tjnngar, og tjnngin ll me
andstum forteiknum, niurlgng og uppreist senn,
lf hennar ein sleitulaus strurngin kvl, svo mann
hlaut a lnga til a vera henni gur, og a hrinda
henni fr sr, og a koma til hennar a nu afv maur
hafi ekki skili hana og kanski ekki sjlfan sig.
Gvendur fann strax a hn var af hrri stigum, jafnvel
tt hn sti hr ngistarfull yfr blautum votti,
kldd ttrum, kanski kldd hng heillar jar,
saklausrar jar sund r, me brenda tnn og

lausaleiksbarn, undraist hana enn sama htt og

eir hfu ur gert brurnir, mean hn var stra
systir heima. Nei, au voru ekki skyld.
g er a fara til Amrku, sagi hann.
Aumngja strkurinn, sagi hn, en vorkunnlaust, n
allrar vikvmni.
g er viss um a getur ori meira r manni ar,
jafnvel hr s gott ri.
Hn brosti kalt.
Hver sendi ig til mn? spuri hn.
Einginn, sagi hann. Mr fanst bara g yri a kveja
ig.
g hlt yrir seinastur af okkur til ess a lta ig
lnga eitthva, sagi hn. g hlt mundir vera
frjls maur, einsog hann Bjartur Sumarhsum.
Hn sagi Bjartur Sumarhsum me kldu brosi, n
hiks. a sem rek hennar hafi grtt, a hafi
vikvmnin mist.
Hann hugsai mjg djpt og gtti ess a lta ekki
upp, til ess a truflast ekki: a er altaf einhver sem
rur fyrir manni arna dalnum og hefur mann hendi
sr. g veit ekki hver a er. Og hann pabbi s
harur, er hann ekki frjls. a er einhver enn
harari en hann sjlfur sem stendur yfr honum og
hefur hann hendi sr.
Hn horfi hann grundandi um stund, einsog hn
vildi lesa
tr lionum live miki hanri vri rnaur til a skilja,
meinar hann Klumkilla? sagi hn, og sl upp
kldu gamni, kanski voru bi jafnundrandi hvort
ru.

Nei, sagi hann, a er eitthva sem aldrei gef'ur

manni fri, sagi hann, sem altaf ltur rnann halda
fram a gera eitthva.
g ekki ig ekki aftur fyrir ann gamla Gvend, sagi
hn.
a er afv g hef feingi pennga, sagi hann,
sr maur alt ruvsi.
losnar aldrei vi hann, sagi hn.
Vi hvern?
Vi hann Bjart Sumarhsum. getur hata hann.
En hann er r. Maur bara hatar sjlfan sig. S sem
atyrir hann, atyrir sjlfan sig.
etta skildi dreingurinn ekki, ef maur fer fjarlgt
land, sagi hann, og byrjar ar ntt lf, getur maur
kanski ori frjls.
Hn hl upphtt, kuldahltur, a hlt g lka, sagi
hn, a var eina ntt g fr fr honum, hann rak mig,
og g akkai gui fyrir hann rak mig, g gekk hr yfr
heiina, og var orin berftt um morguninn. Eg fr ika
anna land.
?
J, sagi hn, g hef fari til minnar Amrku. Far til
innar. Eg ska r grar ferar.
Helduru lka einsog pabbi, a a veri ekkert r
mr?
a segi g ekkert um, Gvendur minn. g veit bara
a hann Bjartur Sumarhsum er r; einsog mr,
g s kanski ekkert skyld honum.
a er ekki nema gott, sagi pilturinn . Hann pabbi
er esskonar maur sem aldrei ltur sig. Um daginn
voru honum bonar fmtn sundir krna svo g
heyri, og hann sagi nei. S sem hefur hans hrku

getur ori mikill maur t heiminum, til dmis

Amrku ar sem bf er reikna nautgripum.
Varstu ekki a ljka vi a segja a a vri einhver
enn harari en hann pabbi sem sti yfr honum og
hefi hann hendi sr?
g sagi bara sona, a var ekki af v g tryi
hann Klumkilla.
Nei, a er heldur ekki hann Klumkilli, sagi hn.
a er a afl sem stjrnar heiminum, mtt kalla
a hva vilt, Gvendur minn.
Er a gu?
J, ef a er gu sem hefur gott af v a maur rli
einsog skynlaust kvikindi alla sna vi og fari mis vi
alt sem lf hefur a bja, er a gu, og n m
g ekki vera a tala vi ig leingur, Gvendur minn, v
votturinn bur mn.
Nei heyru, sagi hann, n ess a hafa gripi essa
ri speki, g arf a segja eitt or vi ig uren g
kve ig Sla: Eg var nefnilega a hugsa um a gefa
r rnar mnar.
Hn nam staar hlfu spori og horfi hann, a
var kanski vottur af uppgerarlausri vorkunnsemi
augnarinu, einsog menn vorkenna eftirtakanlega
heimskum manni sem hefur komi uppum sig samtali.
Svo brosti hn aftur.
akka r fyrir Gvendur minn, en g tek ekki vi
gjfum, jafnvel ekki af syni hans Bjarts Sumarhsum.
mtt ekki misvira a vi mig, a er ekki fyrsta
sinn sem g hef sagt nei vi gjfum. fyrra vetur egar
g svalt me telpunni minni ofnlausum kjallara hr
innme frinum, kom til mn voldugasti maur
sslunnar laumi um kvld, og sagi a g vri dttir

sn, og bau mr penngaflgur, j hann bau a ala

nn fyrir okkur Bjrt litlu eftirleiis. g vil heldur horfa
barni mitt deya, sagi g. Svo hl hn aftur kalt, og
btti vi: g og telpan mn litla, vi erurn nefnilega lka
sjlfsttt flk, vi erum fullvalda rki. Vi elskum frelsi
einsog hann nafni okkar, vi Bjrt litla. Vi viljum heldur
vera frjlsar a v a deya en taka vi gjfum.
a var hn sem hafi komi gngandi hr ofan
heiina einn vormorgun, hn hafi geingi alla nttina,
ng sl, hlain draumum; helgum draumum; hinum
helgustu; hn var orin berftt. Einnig hn hafi tt
sna Amrku voninni. A vitkast og vera a
manneskju, a er a hafa uppgtva Amrku. Hn
stoltai yfr brur snum, sem hafi enn ekki
uppgtva
etta
heimsfrga
land
hinna
umkomulausustu draurna, j a var einn morgun, einn
hvtasunnumorgun. N lnd risu r hafnu, hugsai hn,
og lauga snar dru skeljar og sundlita kralla
sumarsins fyrsta ljsi; og gmul lnd me ilmandi
aldinskgnm og frislu dunandi lauf. Og grundinni
vi sjinn stendur hans bjarta hs. a var svartur skr,
lagur tjrupappa sem flakai fr hr og hvar. litlum
glugga sem vissi a sjnum stu tvr rygaar
pjturskrsir fullar af mold. Uppr akinu broti rr sem
hallaist. Uppa dyrunum tv brotin rep. Og
skgurinn? a voru visnir rngar sem brimi hafi
skola upp eyrina altkrng. a var ltill lkur sem
rann ar t
sandinn, hann var rmlega skref breidd, ar lku sr
tveir hlfstlpair dreingir a fasprekum og rtuu upp
grugginu, hn steig yfr hann. Hlfstlpu telpa
hennar aldri, aeins mjrri, sslai um tv organdi

smbrn fyrir dyrum ti, au voru kirtlaveik, au voru

bl. Og rskuldinum stendur hsmirin ltt einsog
stlkan sjlf, me kornabarn fnginu og blvar. a er
handa stu Sllilju og elskhuga hennar a leirskld og
mannhatarar og lygarar semja bkur fullar af slskini
og draumum og yndislegum slgullnum plmagaungum
til a gabba a og ha og svvira. stvinur hennar
tti einga eign nema essa drauma. Og hfleikann til
a drekka sig drukkinn.
mundi Gvendur eftir v a hann hafi enn ekki
fullloki erindi snu, og hann ba hana a staldra gn
vi enn, hann pabbi ba mig a segja r a alt vri
vi a sama, nema hva hann tlar a fara a byggja.
Hn snri sr hli og ansai forvia:
Ba hann pabbi ig? segja mr!
Vi spurnnguna ttai pilturinn sig v a hann
hai sagt of miki, og leirtti: Nei hann ba mig a
segja r a ekki. En hann sagi a fyrir v. Og hann
ba mig a fara me essar vsur, og fr me
vsurnar.
Hn hl.
Seg honurn, sagi hn, og hafi gleymt v a
hann var a fara til Amrku, segu honum fr mr a g
kannist vi rhsin hans. Og segu honum a g
kannist lka vi andlausa rmnarugli hans, sem hann
fr saman me hndum og ftum. En g, g er
trlofu ngum pilti sem elskar mig. Hann hefur veri
skla og er ntmaskld, og hann lti og fallegt hs
me henni mur sinni hr t Sandeyrinni, og a eru
tv r san hann ba mig a giftast sr fyrst, og hann
hrekur mig aldrei burt fr sr, v hann elskar mig,
segu honum Bjarti Sumarhsum a.

a voru hennar sustu svr. Slk var hn orin, litla

jnsmessustlkan fr v forum t. a var vinstri
vnginn lf hennar sem hafi sigra; ea hafi kanski
llu heldur bjarga essum hjlparvana hgri vnga,
sem hn hafi sni a Bjarti Sumarhsum endur fyrir
laungu, eina jlantt.
Ert a ? spuri hn.
J, svarai hann, a er g.
annig hfst eirra vikynnng.
I ijagrnu tni stendur hreist og gfugt hs me
ferstrendum turni undir kvld, slu lauga. a nstum
raumerlar tni aftanskininu, svona er tni glatt.
Hlakkaru ekki til? spuri hn.
Hn geingur hum stgvlum, buxum sem eru
askornar um hnn og var a ofan, og leiir tvo nga
hvimpna fjrhesta, strikna af eldi, silkiglja, slskini og
golan leika glbjrtu hri hennar, sveipum ess og
lokkum, ngur barmur hennar rs hvelfdur yfr grnnu
mittinu, armarnir naktir upp handkrika, brrmar hum
hyggjulausum boga, hin frnu augu minna senn
himininn og hauka hans, af hrundinu skn hinn ferski
litarhttur skunnar ofar llum litum, svipaur
kostmikilli nmjlk granda, ekki laus vi roa, jafnvel
ekki gersneyddur sambandi vi grnt. Hn var alfrjls.
a var fegurin sjlf. Hann hafi aldrei s neitt sem
svipai til ess. Hn kva ltilshttar nef, sveigi yfr
saungkenda lgrdd lok setnngar og hl gamni og
alvru. Hann var sem steini lostinn.
r er htt a koma inn tni, sagi hn.
Hann opnai fyrir hana hlii.
mtt halda hestana mna mean g fer inn, sagi
hn og var horfn. Hann st ar eftir me hestana

taumi, og eir bruddu jrnmlin og nudduu sr uppvi

hann olinmir. Hann bei leingi leingi og hn kom
ekki aftur og hann hlt hn tlai ekki a koma, svo
kom hn.
Yiltu skkulai? sagi hn og gaf honum skkulai.
Meira, sagi hn og gaf honum meira.
Eg vildi g vri a fara me r, sagi hn, mig
lngar svo afskaplega til Amrku. Heyru, g a fara
me r!
Hann ronai allur vi tilhugsunina um a nema
essa stlku burt, fanst hugmyndin jafnvel smileg,
samt leyfi hann henni a koma me sr til Amrku,
skipi kemur ntt og fer snemma fyrramli. Hn hl
mjg dtt, henni var dilla a hann skyldi tla a taka
hana me sr til Amrku, ert afskaplega gur, sagi
hn og hl gamni og alvru, g held g
veri a lofa r a koma bak eim raua stainn,
a s bara bandbeisli upp honum. Eg tla
nefnilega a skreppa uppyfr og fnna hann afa og hana
mmu framm Mri. r er sama rir berbakt
soldinn spl.
J j, honum var sama hann rii berbakt, jafnvel
lnga lei, hann var strax kominn bak. au voru ekki
fyr komin bak en hestarnir tku lmir til ftanna alt
hva af tk, s hvti undan stkki me stlkuna, s
raui eftir, rammvxlaur og lt ekki a stjrn, heldur
skk hausinn og lagist taumana. Hn beindi eim
hvta hlaupunum inn jveginn uppr orpinu, s
raui eftir frsandi, me rykkjum og skrykkjum einsog
aldrei hefi veri lagt vi hann band, hn leit einstku
sinnum vi til piltsins og hl, lokkar hennar flgruu
golunni, gullnir af sl. Gumundi Gubjartssyni hafi

aldrei tt eins garnan, eins vintralegt, rtt fyrir

reiskjtann. au ldeyptu brekkuna einsog slttan
vll, hestarnir tku beygjurnar hlinni harastkki,
hann var a halda sr faxi til a snarast ekki af baki.
a skifti eingum togum, og au voru komin uppundir
brn. arna er grnn hvammur me slttum bala upp
skarinu, og egar au koma framhj tekur s hvti
sngt vibrag, setur vert taf veginum, yfr skurinn
loftkasti, yfr grnan balann, og pomp, ama liggur
stlkan bakkanum me fturna upp lofti, s raui
samstundis eftir ausandi, og Gvendur frammaf, beint
hausinn, og kollhns, og liggur ar; hestarnir ddu
fram mannlausir leingra upp hvamminn, hristu
makkann og frsuu og voru farnir a bta. Stlkan
liggur balanum og flissar.
Meiddiru ig ekki? spyr hann og er stainn upp.
En hn heldur bara fram a flissa, nei n hef g
aldrei vita annaeins, hn eingdist sundur og saman
af hltrinum. Hann fr eftir hestunum og tk ofanaf
eim tauminn svo eir hlypu ekki, eir frsuu nir
grasi og bitu vargalega, a hlt fram a glamra
jrnmlunum. egar hann kom aftur, var hn sest upp
grasinu og farin a laga sr hri. orpi blasti vi
flugsn hi nera, me kaffibrnum desjum og
mluum hskum eftir undanfarna velgeingni og
lukkulegt str, og a s tyfr allan sj, og sjrinn var
spegilfagur t hafsauga einsog eilfin, svo a var
trlegt a heimurinn skyldi ekki vera enda, heldur
taka vi nr og betri heimur fyrir handan, tli a geti
veri satt.
Miki afskaplega ttu gott a mega sigla yfr allan
ennan sj.

Eg hlt hefir meitt ig, sagi hann riddaralega.

etta eru n meiri hestarnir.
Iss, a eru bara mealhestar, hva er a hj v a
sigla til Amrku!
Hva heitiru? spuri hann.
En hn leit bara hann og hl snum hrynjandi
hltrum, snum slttsettu mjallglju tnnum, af
hverju spyru a v, sem ert a fara til Amrku!
Mig lngai bara a vita a.
Hnei, a segi g r aldrei. Ekki fyren kemur
aftur fr Amrku. Heyru, hva tlaru a vera egar
kemur til Amrku?
a veit maur n ekki svona strax, sagi hann og
geri sig dlti merkilegan lka, me hlfum hug.
vilt bara ekki segja a, sagi hn.
Amrku getur maur ori hva sem maur vill,
sagi hann. Til dmis hann brir minn sem er
Amrku. a veit einginn hva hann er orinn. Hann
bara afskaplega miki af penngum. eir eru blum
mium. Hann hefur sent mr heilmiki af eim. a eru
soleiis lnd Amrku sem eru me strum skgi og
villidrum.
Villidrum, endurtk hn spent. tlar a veia
villidr?
J a var lka satt, en hva hann var heppinn a
hafa minst villidr, hann sem tlai einmitt a veia
villidr.
Heyru, sagi hn, ttu nokkra mynd af honum
brur num Amrku?
Hann tti einga mynd.
Hvernig ltur hann t? Er hann ekki afskaplega sona
veist, alveg einsog tlendngur?

Hann er hr, sagi Gvendur, j alveg afskaplega. Og

hann er miklu sterkari en g. Hann kann a sngja lka.
Afskaplega. Og hann er altaf fnn, g er viss um hann
tvenn ea renn sparift. Og svo er hann lka gfaur.
a er aus augunum honum. Hann hefur lrt alt,
g veit ekki einusinni hva hann hefur lrt. a var
honum farmannslaungun.
Hefur hann lka veitt villidr? spuri hn.
J j, skgi, sagi hann. Hjrt og panerdr. I
afskaplega strum skgi. Hann heima skgi. g ver
kominn til hans eftir mnu.
Hugsa sr, sagi hn. Afskaplega lngar mig til
Amrku.
Hann var mjg undrandi sjlfum sr a hafa veri
maur til a svara essari fallegu stlku svona fljtt og
vel, en a var svo gott a tala vi hana, hann hafi
aldrei tala vi nokkra manneskju sem vri jafnauveld
vitali, a var einsog kmi blm alt sem maur
sagi vi hana, liva lti sem var. N fyrst fr hann a
hugsa sig um, v skil g ekkert , sagi hann, af hverju
ig getur lnga til Amrku, sem tt heima
turnhsinu. Og getur teki alt tr kaupflaginu sem
vilt. Og tt essa gu hesta.
En egar hn skoai hug sinn tvisvar, var hn
honum samdma, j annars, a er alveg satt, nei
annars, a er bara vitleysa, sagi hn. Mig lngar
ekkert til Amrku. Eg mundi alsekki fara mr vri
boi. Nema kanski ef pabbi fri lka. g er bara svo
hrifn egar einhverjir arir fara til Amrku, af v a er
svo lngt og af v g er svo hrifn af sjnum, hann er
svo str, og a er svo vintralegt, og eir eru svo
miklir menn egar eir koma aftur, eir eru svo

karlmannlegir. egar g var ltil hlt g a allir sem

sigla vru niiklir menn, til dmis einsog pabbi. Kanski
a s vitleysa. En a getur alveg eins veri rtt fyrir
v, getur a ekki? Heyru, mtt ekki vera binn a
gleyma mr egar kemur aftur fr Amrku.
Nei, sagi hann og ronai og ori ekki a lta upp,
v hann vissi a hn horfi hann.
Veistu hva, sagi hn , g er svo skotin honum
brur num sem varst a tala um an. Segu mr
eitthva meira um hann. Kemur hann aldrei aftur?
Nei, sagi Gvendur, hann kemur vst aldrei aftur. En
g, kanski g komi aftur. Svo herti hann upp hugann og
btti vi: Ef vilt, skal g koma aftur.
Hn virti hann fyrir sr htt og lgt, v hann hug sr
nt og framt, veruleik og hugsjn, og blandai
hvorutveggja saman, og horfi me ru auganu hi
va haf sem hann tlai a sigla yfrum, og var svo
hrifn af honum vegna essa va hafs sem hann tlai
a sigla yfrum, og vegna ess hva brir hans var
mikill maur hinumegin vi haf, j og a voru
villidr, og vegna ess a hann yri reglulega
karlmannlegur egar hann kmi aftur; hn sagi:
Afskaplega hlakka g til egar kemur aftur.
J hn var ng, mjg ng, kanski fmtn ra, kanski ekki
nema fjrtn, kanski var a rex eitt og stngssemi a
nefna nokkurt srstakt r sambandi vi hana, a var
skan sjlf eigin persnu5 s ska sem
sumarhsabrnin hfu aldrei ekt, nei liann hafi
aldrei vita annaeins og hn reyndar ekki heldur,
egar kemur aftur, veruru hrri en ert
nna, en verur alveg jafnbreiur hrna um, og hn
fr me lfanum um brjst hans og axlir, kanski meira

a segja enn breiari hrna um, og verur

Ijsgrum sumarftum og brnum skm. J og me
hatt. Og me munstur skyrtunni. J og mar&t fleira. Og
egar rignir, veruru strri vatnsheldri kpu. Og
svo hefuru veitt villidr, hn hallai aftur hfinu
draumsn og hann s undir hkuna henni, og svo hl
hn frain vi honum, hann s hvta skiftnguna hinu
tta Jjsa hri, essu gullna hri sem slin elskai, j
hn hl upp fngi honumog hann var alveg
rnglaur og tri essu ekki, hversvegna urfti alt
etta a koma fyrir hann einmitt um a bil sem hann
var a fara? Hann var egar essari stundu fastrinn
a koma aftur.
Svo fr hn a ba sig til ferar a nu. Hn sat
grasinu og lagai sr hri og hallai undir flatt;
pilturinn horfi og hallai lka undir flatt, svolti,
sjlfrtt, svo voru au bin a halla undir flatt. N
skulum vi n hestana, sagi hn. Svo nu au
hestana. Hestarnir hldu fram a frsa og reyna a
nudda frammaf sr. au hldu hvort sinn taum, og hn
horfi enn einusinni adun t a haf sem hann
tlai a sigla yfrum, hann gat ekki leingur haft af
henni augun.
N verum vi vst a skilja, sagi hn mjg sorgbitin
og rtti honum hnd sna, svo heita, svo nga, sveiflai
til hans armi snum svo bjrtum, yfr makka hestsins.
Hann rtti henni hnd sna egjandi, og hn s a hann
lngai leingra og a tti henni svo gaman og samt
tti henni hlfleiinlegt.
Svo egar kemur aftur tek g mti r, sagi
hn til a hugga bi sig og hann.

Hann sagi ekki neitt. Hn staldrai vi og hlt fram

a horfa hann, lt olbogana hvla herakambinum
eim hvta og hlt fram a horfa hann yfr makka
hestsins.
etta eru gir hestar, sagi hann, og fr a strjka
eim hvta, og hl hn, v sona eru karlmenn
vinlega, eir vilja vinlega tefja tmann me
einhverju.
Viltu selja mr ? sagi hann.
Selja r ? Og sem ert a fara. Hva tlaru a
gera vi hesta?
Eiga , sagi hann. g hef svo mikla pennga.
Nei, g skal gefa r , sagi hn, ngatil
kemur aftur.
Hva heitiru? sagi hann.
Eg skal segja r a egar kemur aftur.
Eg vil vita hva heitir mean g er burtu, sagi
hann.
tlaru a skrifa mr?
J, sagi hann.
Rddu solti leingra me mr? sagi hn3 og vi
skulum tala betur um a.
au snruu sr bak, og hestarnir tku lmir til
ftanna einsog ur, s hvti undan, Rauur eftir, vestur
heiina. a var urt jr, jreykirnir stu eftir eim
einsog skjafar, vindurinn st hlandi fng eirn,
au stefndu beint kvldslina, a var einsog egar
yfrnttrlegt flk rur skum fyrirburi beint eld,
a var yndislegasta feralag heimsins. annig eystu
au leingi fram n ess a linna spretti, n ess a
tala betur um a. a grilti hvtt stuvatn heiinni
lngt burtii, annars var mosinn grr og sinan hvt,

klettarnir svartir og flgin rau, lngt til suurs sl

fjlurauum blma fjll, enn fjr drifhvtir jklar, haf
laungu tnt, nttin dagur. a spruttu upp felmtrair
mfuglar mefram brautinni og gullu vi v eir hfu
sig til flugs, lambr tku til ftanna og voru horfnar.
egar au loks komu til mts vi vatni, stri hn
hesti snum taf brautinni fyrirvaralaust, s raui elti,
fyrst yfr mosavaxna ur, san mrarfla, loks,
mefram vatninu, komu valllendisbakkar, grnir einsog
byg, a voru tvr lftir vatninu. Hn hljp af baki,
hann hljp einnig af baki, etta var hheiinni,
skuggarnir ornir mjg lngir, slina bar vi heiarbrn
vestanvert, a var a byrja a klna. Hn hafi va
ykka kpu fyrir aftan sig hnakknum og spenti hana
lausa og kastai henni yfr herar sr, tk upp slgti
r llum vsum og bau honum. Hn settist bakkann.
Sestu, sagi hn, og hann settist.
Sko svanina, sagi hn og hann leit svanina.
Er r ekki kalt? sagi hn.
Nei, sagi hann.
g s a r a r er kalt, sagi hn, komdu nr,
g skal sl um ig horni af kpunni minni.
a er alveg arf, sagi hann, en kom nr og
hn sl yfr hann horni af kpunni sinni.
a er reykjarlykt af ftunum num, sagi hn og
hl, egar hann kom nr henni. Og furlykt samanvi.
Ha? sagi hann. Reykjarlykt? Fiurlykt?
J, en hefur fallegt hr, sagi hn og strauk um
hr honum me snum bjrtu hndum, og ert svo
breiur hrna um. Og hrna um. Og hefur ekta
karlmannsaugu.

lftirnar syntu nr landi og gfu eim auga og

kvkuu svolti vi og vi, sko hva au synda
reisulega, hva au hreyfa sig fallega.
J, sagi hann og horfi lftirnar, og s alt sem hn
s, fyrst hfu honum aeins snst etta venjulegir
fuglar, n skildi hann a a voru au, a au voru tv,
hann og hn, ekki tveir fuglar t blinn, heldur tveir
fuglar alvru, meinngu
au elskast nefnilega, sagi hn og hlt fram a
horfa au.
Hann greip gull um hina bjrtu hnd hennar til
svars, alveg osjlfrtt, hvernig tti hann a svara
ruvsi, hann skynjai hluna fr ngum barmi hennar,
a var lf sjlft, og svo hlt hann um hndina henni
og hn leyfi honum a, og hlt fram a horfa
svanina, og svanirnir syntu varkrlega framhj,
kippkorn undan landi, og horfu au. Eru eir ekki
yndislegir, sagi hn, og fr um hana hrollur, og hn
kom enn nr honum, hri henni kitlai hann
framan. Svo lagi hann heitar varir snar a vnga
hennar.
Hvernig tlaru n a komast aftur nir Fjr? sagi
hn og leit knkvslega hann fr hli, sklkslega.
a liggur ekkert , sagi hann, ng er nttin. Og
btti vi, hvslandi: Mr ykir svo vnt um ig.
tlaru a lofa v a ba eftir mr?
IJss, ekki tala, sagi hn og kysti hann munninn,
fyrst einusinni og hl, svo tvisvar og snkti svolti,
seinast miki og fergjulega einsog hn tti hann, og
lokai augunum.
egar hann reis upp aftur laungu seinna undan stru
ykku kpunni hennar, var sl laungu affjalla, a

var ori kalt, og svanirnir, eir voru bak og burt,

kanski hfu aldrei veri neinir svanir, alt tm
missnng, a var aeins venjuleg ntt, vorntt yfr
heiinni. Hn sagi honum a fara a leita a
hestunum, snri sr fr honum og fl sig undir kpu
sinni, hagrddi ftum snum, lagai sr hri, ar
sem hn sat fltum beinum undir kpunni. Hann var
fullkomlega n allrar hugsunar, maur sem tnt hefur
srhverju mii tma og rmi, bi pnkti og lnu.
Hestarnir voru komnir hinumegin vi vatni, lngt
burtu.
S raui var binn a nudcla frammaf sr, bandbeisli
tnt. Ilann var styggur n beislis, og pilturinn tti miklu
stri a n honum, leirkeldum og forai sig uppa
hnjm, a var ekki mikil pri blnkusknum hans
leingur. Hann vlai hann seinast uppa sunni eim
hvta, ni flipann honum og hntti af skyndngu
upp hann snrinu sem hann hafi keypt sr. A
endanum kom hann me hestana til stlkunnar, hn
var orin mjg olinm, og spuri hann til hvers hann
hefi veri svona leingi. Hn lagi strax upp tauminn
eim hvta, steig bak, skelti undir nra og var brott
loftkstum yfr alt hva fyrir var.
N er a segja fr eim raua. Ef nokku var lt
hann enn ver a stjrn en fyr, eftira bi var a hnta
upp hann snri einu, hanrx hljp leingivel
treiknanlega hrngi og arar gnur, og n fyrst fr
Gvendi a vera a ljst a hann sat tmdum fola,
sem ekki var vi ntt fyrir knstum. egar hann hafi
loks komi honum upp brautina aftur, hilti undir ngu
stlkuna gngnum fjarska, hn hlt sprettinum
ldu af ldu. rak s raui upp hnegg og setti eftir

alt sem mtti. En a kom n smmsaman ljs a

hann var ekki a sama skapi olinn sem hann hafi
veri sprettharur upphaf, hann var innan skams
einu svitalri, og nean brekku misti hann ftanna og
steyptist, og Gvendur hruflai sig bi kinnbeininu og
hnunum. Hann tk upp ri sitt til a sj hvort a
vri ekki broti eftir byltuna, en a var ekki broti,
heldur var klukkan tv. Unga stlkan hlt fram a
fjarlgjast. Klukkan tv, hann var kominn altof lngt,
a mtti kallast gott ef hann ni han til Fjarar
aftur um ftaferatma, og hva tti hann a gera vi
hestinn? Hann var a skila stlkunni hestinum
hennar, uren hann legi af sta gngandi til Fjarar.
H, skrai hann. H. En a var dregi svo sundur
me eim a a var eingin von ess hn heyri, hn
var hvarf bakvi heialdu. a er ekki umtalsml, g
ver a ra hana uppi og f henni hestinn, hugsai
hann, og reyndi a gera tvteymt r snrinu, ef
hesturinn kynni a lta betur a stjrn, steig san enn
bak og revndi a keyra hestinn. H, skrai hann.
H. Hesturinn inn, hesturinn inn. En egar hann var
kominn vestur efstu heiarbrnir, aan sem s yfr
dalinn alla lei framma Sumarhsum, var klukkan
yfr rj, dagrennng a baki honum, og hann grilti
jreyki hennar lngt lngt nir dal alla lei vestur
grundum, hn linti enn ekki sprettinum. a voru eingar
lkur
til framar a honum tkist a elta hana uppi, og a
eim mun sur sem s raui var mjg farinn a letjast.
Hann steig af baki, og a veldu hann glavaknair
spar af hverjum hsteini, hverri hundafu sunum,
n voru g r dr. Ef hann skildi hr eftir hest hennar

og geingi til Fjarar, voru litlar lkur v a hann

ni skipinu, rv sem komi var, nema v seinkai
a mun. Klukkan var rj. Hann var egar orinn
reyttur eftir berbaksrei og byltur, araauki kaflega
svngur, og mundi alteinu eftir v a hann hafi ekki
bora neitt nema slgti hennar, san vershsinu
einhverntma grmorgun. Tki hann afturmti ann
raua
traustataki,
einsog
lglegt
ku
vera

naungarfalli, og rii honum um hl til Fjarar, mundi

a duga, mundi hann n skipinu? Hann braut um etta
heilann um stund, og komst a eirri niurstu a
ess yri a freista, etta var naungarfall, hr dugir
eingin rvendni, setti sr a ra hesti hennar aftur
til Fjarar, steig bak. En neitai folinn vendngu.
Hvernig sem pilturinn bari ftastokkinn og lamdi me
hnefunum, lt hann ekki mjaka sr, hsta lagi a
hann lyfti upp framftunum og prjnai. Hann vissi a
hinn hvti stallbrir hans var hlaupinn til vesturs, og
einginn mannlegur kraftur gat hnika honum til austurs.
A lokum gafst reimaurinn upp og lt hestirm fara
snu fram. Svo ltrai Rauur me piltinn ofan
heiadrgin, nir dalinn, geispai undan snrinu, skk
hausinn, frsai, rak upp hnegg. egar eir voru komir
nir mrina gegnt Sumarhsabnum, hilti undir ngu
stlkuna eim hvta vestur hlsi efst, svo var hn
horfn snum. Honum tkst a mjaka reiskjta snum
heim trairnar. Hann leysti tr honum snri og slepti
honum tni, hann var sr kjaftvikinu. Hann velti sr
hlavarpanum, st upp, hristi sig og frsai enn, skalf
dlti nrunum og um bgana, allur lri. Slin var
a koma upp, skuggarnir undan bnum einsog af
voldugri hll. a er aldrei nnur eins alsla

slarhrngnum einsog jfnu bu ttu og mimorguns,

er kyr, fegur og tign. a var kyr, fegur og tign.
Hreimurinn kvaki fuglanna var stur og blur. a
blikai fagurt spegilsltt vatni og na lygnu
mrinni. Blfjll litu upp himin sinn, einsog au ttu
ekkert skylt vi ennan heim. au ttu ekkert skylt vi
ennan heim. T raun rttri var dalurinn allur verulegur
sinni kyrltu fegur og tign, insog hann tti ekki
heldur skylt vi heiminn. r stundir
koma a heimurinn virist ekki eiga skylt vi heiminn,
og maurinn skilur ekki sjlfan sig fremuren hann vri
eilfur.
Einginn vaknaur bnum, ekkert vlkt, og
hafi pilturinn aldrei vita annaneins dag. Hann settist
grasi undir klgarsveggnum og fr a hugsa. Hann
fr a hugsa um Amrku, hi drlega land fyrir handan
sjinn, essa Amrku, ar sem hann hefi geta ori
hva sem hann vildi. Skyldi hann hafa mist hana
fyrir fult og alt? a geri ekki miki til. stin er
betri. Astin er meira viri en Amrka, stin er s eina
sanna Amrka. Gat a veri satt a hn elskai hann.
J ekkert var jafnsatt. a er ekkert jafn sjlfu sr lkt
og heimurinn, heimurinn, a er trlegt. Hn hafi
kanski rii undan honum nna, afv svo til vildi a
hn
var

einum
essara
landsfrgu
rausmrargnga, og hann heimfs. Einguasur
var hann sannfrur um a essum vijafnanlega
morgni, a eftir nokkur r, um a bil sem hann vri
orinn strbndinn Sumarhsum, mundi hn vera
konan hans. Urv a hafi byrja svona, hvernig gat
a enda ruvsi? raun og veru hafi hann fundi
hamngjuna, tt hn hefi rii hann af sr, og

afsakai hana aftur og aftur me v a hiin hefi ekki

ri vi hestinn sinn. Hann tlai fastlega a kaupa
sr
gan
hest,
fyrsta
flokks
gng,
fyrir
amrkupenngana sna, svo hann gti fylgt stmey sinni
eftir
framvegis.
Svona
l
hann
marflatur

hlavarpanum heima hj sr og horfi upp lofti, t

blinn, og bar saman st sem hann hafi last, vi
Amrkuna sem hann hafi tnt. Leifur hepni hafi einnig
tnt Amrku. J stin var betri, upp aftur og aftur.
Hann s liana enn fyrir sr, hvernig hn sveif yfr
heiarldurnar einsog loftsn gegnum bjarta ntt,
hrfgur, hauklegt kvendi, gullnir lokkar hennar flgra
vindinum, kpan hennar flaksast aftur um lend
gngsins, hann eftir, ldu af ldu uns hn var
horfn t blinn. Og hann var sjlfur horfnn t blinn.
Hann svaf.
66
STJRNML
Hvaa undirstu tti vegur Inglfs iVrnarsonar? Hvert
var eli snu a brautargeingi sem essi maur tti
a fagna, sem svo ngum var egar skipa bekk me
jskrngum, einn mestur hrifamaur stjrnmlum
landsins, fremstur sinna flokksmanna alngi, myndin
af honum til pris dagblunum, nafni hans
blmstrandi hinum digrustu fyrirsgnum. Flst
verskuldun hans v, a hann vri sfelt a brngsa
og bardsa fyrir sjlfan sig, einsog miklir menn fyrri
daga, svokandi yfr llu sem menn ltu falt nauum
snum, til ess a geta svo aftur selt rum sem ekki
komust hj a kaupa, kanski af enn meiri nauum?
Hafi hann til dmis slsa undir sig sitt koti hverri
ttinni erfum tmum til a selja aftur veltirum?

Lnai hann mnnum kanski hey hrum vorum gegn

smu ngslum f? ea mat og pennga sulti gegn
okurvxtum? Ea var hann strmenni v a spara
og klpa vi sjlfan sig mat og drykk ekkast
nestislitlum glpamanni fltta bygum, ea
smbnda sem rlar tjn tma slarhrng og safnar
vistulaust matarskuldum hj kaupmanninum, og
fr kanski ekki ttekt leingur gegnum sjlfan sig? Ea
v a hafa kanski ekki nema einn stl inni hj sr og
hann brotinn, og gnga um gara sundurtttum og
ttuum
lrfum
einsog
brjstumkennanlegur
lmusumaur ea vinnumaur? Ea hafi hann kanski
haft afer a snka kistuhandraann sundum
og aftur sundum, nga til hann vri ess
umkominn a stofna sparisj og fara a lna t f
gegn lglegri rentu, en standa svo framan snauum
mnnum og lsa eymd sinni ann veg a seinast
mundi hann vera a selja r sr slina upp skuldir?
Nei sannarlega var Inglfur Arnarson Jnsson einginn
vlkur maur, a var ekkert smtt honum, hann
hafi alt etta stra fr henni mur sinni. Og var
hann heldtir ekki vlkur maur a hann tti tger og
lti snaua menn draga fsk r sjnum me lfshttu,
og hirti san allan gann af eim fski sem arir
menn drgu r sjnum og keypti sr fyrir a
rauaviarhsggn, mlverk og rafmagnsljs, tim lei
og eir sem hfu dregi allan fskinn geingu svo
slyppir fr bori a eir hfu tplega efni a veita
fjlskyldunni spspegil mtmaarskyni? Ea a hann
hefi annig lagaa verslun a hann vri upp har
prsentur Danmrku og rum fjarlgum lndum fyrir
a hafa bostlum lfsnausynjar manna sem raun

rttri hfu ekki efni a lifa; ea a hann tti sjlfur

verslun sem skrii duftinu fyrir strbndum og lti
ra verinu snu s, afv strbndinn gat altaf
hta a versla annarsstaar, en hefi skora vald til
a svelta skuldugan smbndann hverju vori og ra
hann srhverjum mguleika til a vera nokkru sinni
manneskja. Nei, vegtir Inglfs Arnarsonar til
metora og mannvirnga var hvorki hinn blugi ferill
sveitanirflsins n kaupmannsins, s ferill sem hafi
veri hinn eini aunuvegur og sannrar smdar, sem
hngatil hafi veri hgt a verja fyrir rttvsinni og
jflaginu Islandi.
a sem geri nglf Arnarson a miklum manni, voru
umfram alt hans hugsjnir, hans bifandi mannkrleiki,
hans sannfrng um a jin arfnaist umbta og
mennngarmguleika og a flkihu yrfti a la vel,
hans vilji til a ltta mebrrum snum lfsbarttuna
me v a koma betra stjrnarfari landinu,
stjrnarfari sem vri ekki aeins mttlaus dindill
hinum
harsnnu
yfrbjendum
kotngsins,
kaupmannavaldinu, heldur stjrnarfari sem vri framar
llu
nothft
verkfri
smframleiendanna

lfsbarttunni, og einkanlega bnda, eirramanna

sem bygu landi. Eingin tegund millilia n arjfa
skyldi framar ffletta bndann. Inglfur Arnarson vildi
hefja lf bndans til vegs og virngar, ekki ori, heldur
umfram alt verki. Vegna essara hugsjna hfu
bndur veitt honum fuJltngi til a fara me umbo sitt
lggjafarnginu og annarsstaar ar sem eirra
velferarml voru hf. N hafi etta kjrdmi
vinlega
stt
fullkominni
vanrkslu,
a
v
undanteknu
a
Finsen
gamli
lknir,
jnn

Brunaverslunar alngi, hafi ratugum saman haldi

loft einu mli, a var hans t eitt af eilfarmlum
jarinnar sem kllu voru, og v flgi a f
landssj til a gera bryggjur og brimvarnir fyrir
verslunina Firinum, en sjbyggngar essar flutu hfrt
jafnharan einsog hrki. San Inglfur komst ng
hafi aldrei veri minst sjbyggngu opinberlega til
handa essu kjrdmi. Afturmti hafi hann lti
leggja vegi og brr um fjlfrnustu leiir kjrdmisins.
En a var aeins bvrjunin. N vildi hann lta gera
strfelda jarrkt og reisa mannabstai yfr flki.
jbnkann Reykjavk, sem hnga til hafi veri
brunnur slundarfjr fyrir spkaupmenn fski og sld,
vildi hann lta gera upp og leggja undir rki sem
l>ndabnka, mev rki st egar miklum
byrgum fyrir skuldum hans. essi bndabnki tti
san a lna bndum f til jarrktar og byggnga
gegn lgurn vxtum. Auk ess vildi hann lta stofna
srstaka sji af rkisf til a hjlpa bndum a eignast
jaryrkjuverkfri, plga, herf, drttarvlar, slttuvlar
og rakstrarvlar, alt nir prjnavlar og skilvindur.
Annan sj vildi hann stofna af opinberu f til a lta
gera safnhs og safnrr sveitabum, v hann var
svarinn vinur hauga og opinna hlandfora* Smuleiis
var raflsng sveitanna eitt af hans mestu mluiri,
aeins nokku oku eiin sem komi var. Vakinn og
sofnn sinti hann landnmsmlum na tmans, og tt
hann vri a vsu enn kaupflagsstjri og teldi sig til
heimilis Firinum, mtti heita a hann kmi nga
ekki ruvsi en gestur, hann starfai syra mestalt ri
vi blastjrn flokks sns, millinganefndum og rum
trnaarstum bnda, og hafi fyrir sig fulltra hr

kaupflaginu. Fyrir sjlfs sns hag tti hann aldrei

nokkra hugsun aflgu. Hann var sem stystu mli hinn
sanni nglfur Arnarson na tmans, me v frbrigi
einu a hann var Jnsson.
N vor, egar nar kosnngar fru hnd, vri ess
ekki a vnta a hann vri sjlfkjrinn ngmaur
kjrdmisins, og einginn kmi ar annar til greina?
Nei, a var eitthva anna. Einginn skyldi halda a
kaupmannavald og aumanna vri af baki dotti, tt
tekist hefi a stemma stigu fyrir v einstku sta og
safna bndum saman kaupflg. Sngirnisstefna
kaupstaanna hafi meirasegja frst aukana
undangeingnum veltirum, og etta kjrdmi hafi tvo
kaupstai, Fjrinn og Vkina, og tti sngirnin einkum
sterkan bakhjall tvegsmnnum, inaarmnnum og
smkaupmnnum Vkurinnar, og ekki sst hinum
na mektarkaupmanni sem upp var risinn essum
sta og safna hafi um sig efnamnnum r sveit og
kaupsta og meirasegja strax fyrra gifst dttur
fjallkngsins okkar hr sveitinni, sumir segu a
etta vri ekki anna en venjulegur reiubraskari
upphafnu, ttaur a sunnan, og hefi jafnvel komist
undir mannahendur snum tma; nema eitt var vst,
naumast hafi hann komist til mannvirnga hina
fornu vsu. I rija sta gtti Vkinni meir hrifa fr
rri hinna erlendu kennnga um svokallaa
jafnaarstefnu, asendir lskrumarar keptust um a
afvegaleia bi urrabarmenn og vegalausa
einstaklnga venslaa, og setja upp mti gui og
mnnum senn, einsog gu og menn vru ekki ngu
hatramlega andsnnir essum ailjum forveginn.
Inglfur Arnarson: Jafnaarstefnan er flgin v a gefa

umkomulausum mnnum endanleg lofor, sem eingar

lkur eru a hgt s a efna fyren mannkyni er
komi roskastig guanna; en verunni tknar stefna
essi aeins rn og mor. Sem betur fr var Inglfur
Arnarson ekki neinni yfrvofandi httu af henni enn
sem komi var. Httan st r hinni ttinni. N var a
komi uppr drnum a penngavaldi hafi dubba
upp mann me
helan bnka hndunum mti nglf vor, einmitt
ennan sama frga jbnka sem nglfur vildi leggja
rstir og reisa vi aftur sem rkisbnka handa
bndum, og undir stjrn sinna manna, ef hann ni til
ess fulltngi. N var a sk sr tt svindlarar
Reykjavk sendu t sr smandi fulltra r
hlfgjaldrota bnka til a boa sitt fagnaarerindi
landsbyginni.
En
hva
gerist?
Vogar
essi
hugsjnalausi auvaldstsendari sr ekki a fara svo
fram svfni a bja bndum ekki aeins alt a sem
nglfur Arnarson barist fyrir, heldur meira vibt.
Hann bau eim a raflsa hvern einasta sveitab
kjrdminu undireins nstu rum, og ekki aeins
essu kjrdmi, heldur llu landinu. nglfur
Arnarson:
Mismunurinn

loforum
hans
og
jafnaarmanna getur raun rttri ekki talist annar en
mismunur vitfrrngu, a v undanteknu a
bnkastjrinn stngur ekki upp v a rna og myra
flk, sennilega afv a hann er ess of vel minnugur
me sjlfum sr, a hann er einmitt tsendari ess
brotabrots af bum landsins sem hefur rnt og myrt
flk vistulaust, aeins me mismunandi aferum
fr landnmst til essa dags, og a n ess a boa
nokkra jafnaarstefnu. San, egar bnkastjrinn hafi

lofa bndum a byrgjast eim allar framfarir nglfs

Arnarsonar og meira, ef hann kmist til valda, og a
miklu skemri tma en nglfur Arnarson geri r fyrir,
snri hann mli snu til kaupstaanna, sem fram til
essa hfu ekki last neinn fastan samasta
stefnuskr bndafulltrans. Ilr var ekki klipi utanaf
neinu. Hann lofai Vkinni bnka og strtger, en
Firinum
beinamjlsverksmiju
og
kolanmu.
Kjsendum vi sjvarsuna tti tal etta gott a
vonum, og a var tali lklegt a essir fjlmennu
stair mimdii fylkja sr um manninn. N voru g r
dr. N frist skrin upp bekkinn fyrir nglf
Arnarsyni. Hva tekur hann n til brags? Nei, httvirtu
kjsendur, nglfur Arnarson var eingirm veifskati
stjrnmlavgvellinum, hann lt ekki ara menn lofa
utanaf sr snum eigin stjrnmlaspjrum. Hva sagi
hann ? Hann geri sr aeins lti fyrir og vakti upp
fr dauum hi landsfrga eilfarml fyrirrennara sns
Finsens lknis, brimbrjtinn gamla. 0g a sem meira
var. Hann lofai ekki aeins brimbrjt og bryggju,
heldur einnig fullkominni hfn Firinum me
takmarkai atvinnu, ekki aeins fyrir Fjararba,
heldur einnig verkamenn r ngrannakaupstanum,
Vkinni, a minsta kosti hlfrar miljn krna
hafnarmannvirki Firinum ef hann kmist a, a
gleyindum llum eim frirtkjum, sem rki mundi
lta sigla kjlfar hafnarinnar egar stundir liu, og of
lngt yri upp a telja. Aldrei hfu sjbyggngarnar
veri tmabrara umruefni en n. Afturmti flutti
hann beinamjlsverksmiju bnkastjrans til Vkurinnar,
og sta strtgerar bnkastjrans lofai hann
smtgerinni Vkinni geysilegum rkisstyrk og rum

frindum, uns ar vri risin upp blmlegasta

smtger landsins og allir vru ornir efnair
smborgarar, en kolanmunni skifti hann hnfjafnt milli
beggja kaupstaanna, me v forori a nma essi
reyndist hafa kol a geyma, en ekki surtarbrand, ea
aeins venjulegt grjt og mold. egar hr var komi
sgu, mtti rauninni ekki milli sj hvor betur lofai,
og rslitin virtust ekki leingur vera komin undir
kostabounum, heldur aeins hinu, hvor betur kynni a
tala til hjartans. a var sagt a margir verkamenn
hefu egar yfrgef jafnaarstefnuna von um a f
stuga atvinnu framvegis og geta kanski ori
smborgarar og eignast hlut bt.
Maur veit aldrei hvernig fer, og essvegna er
randi a hallast aldrei of leingi til einnar hliar,
allrasst stjrnmlunum, sagi fjallkngurinn. nglfur
Arnarson er nttrlega mikill hfleikamaur, einsog alt
a flk, og alveg ljmandi tlugur fundum, en mig
grunai a strax fyrra, eftir eirri herslu a dma
sem n er lg framtak einstaklngsins vi
sjvarsuna, a hann mundi strtapa hr fylgi. Og
essvegna var a a g sagi mig r kaupflaginu
strax fyrra, einkaml koma essu ekkert vi,
stjrnmlin eru ekkert einkaml, enda tala g ekki sem
prvatmaur essu mli, hinn bginn urf eingan
a undra a, a g hef flutt mn viskifti a fullu og
llu til teingdasonar mns Vkinni. a er ekki arme
sagt a ekki s miki vari rausmrarflki sem flk,
enda neitar v einginn, og loforin nttrlega str og
fgur hj nglf Arnarsyni Jnssyni. En hvernig fer n ef
hann kemst ekki a, g spyr? Ef flokkurinn hans tapar,
einsog flestir sp? tli veri ekki lti um safnrr

og prjnavlar hj surnurn, einsog fyrri daginn? Og tli

nbyggngarnar veri ekki fremur lgar lofti? Og hvaa
tryggngu hafa eir fyrir sinni framt sem kusu
hann? Hinsvegar er alt trygt rne bnkastjranum. Ekki
falla eir stru fyrir sunnan. Og aldrei hefur tt
beinlnis drepandi hendi vi a vera innundir hj eim
stru.
Eitt var vst, a sem fjallkngurinn hafi ekki treyst
sr til mean hann skifti vi kaupflagi, a hafi hann
ara rist
eftira hann hf viskifti vi teingdasoninn Vkinni,
hann var farinn a byggja, a hafi veri eki til hans
blfrmurn af timbri og sementi, og hsi hans tti a
vera uppkomi fardgum. Bjartur horfi hann
tundan sr um stund, og svarai:
Hu, a eru n ekki allra manna dtur giftar
kaupmannaslekti.
O,
ekki
ert

beinlnis
giftur
inn
rausmrarfjlskylduna heldur, Bjartur minn, sagi
fjallkngurinn. Svo a er a minsta kosti ekki
mganna vegna sem arft a kjsa hli.
tli a fari ekki fleirum einsog mr, a eir kjsi ar
nnd sem eir versla, svarai Bjartur snggur upp
lagi. Maur ks a minsta kosti ngatil eir fara
hausinn. Ekki g neina haunk upp baki eim stru
fyrir sunnan, sem ert a guma af.
Einhver var a segja a tlair a fara a byggja.
Eg er hvorki itt spursffl n svargikkur um a, lasm.
Og svo vri, kemur a ekki stjrnmlunum vi.
a var skrti, sagi fjallkngurinn. Ekki hlt g a
vri verra a hafa penngastofnanirnar til annarrar
handar, ef maur tlar a byggja.

Og ekki tla g mr mundi vera skotaskuld a f

byggngarefni r kaupflaginu, ef yrfti a halda,
sagi Bjartur.
a er n ekki alt feingi me byggngarefninu,
Bjartur minn, sagi fjallkngurinn . Ekki eru
vinnulaunin gefn essum tmum. Og ekki fst skrifa
hj smiunum og steypumnnunum. a er betra a
hafa nokkrar sundirnar milli handa reium
penngum, ef maur tlar a byggja svo smi s a.
O a skal gnga skont a n pennga, sagi Bjartur.
Ekki er lngt san s var hr fer, sem sst tti minna
undir sr en , sem sagi mr velkomi a skja
sparisjinn egar mr svo sndist.
J, sparisjurinn, sagi fjallkngurinn, a er svo.
Aldrei munt hafa heyrt mig halla aukateknu ori
sparisjinn, enda hfum vi seti saman hreppsnefnd
mrg r, vi Jn minn Mri, j san laungu fyrir str.
Og eingan hef g heyrt neita v a hann vri
merkismaur. Og ekki verur honum fundi a til
forttu, reiumenn haf lagt a vana sinn a hafa
tr honum pennga tma og tma, og enda v a
taka sig sarnan og hta honum lgskn fvrir a hafa
stt hj honum eim lnskjrum sem eir
undirgeingust sjlfr. Svo sastur manna skal g vera
til a undra mig v, hann
haf geingist fyrir a stofna hr sparisj, ar sem
penngarnir geti altaf veri gngi, ekki s nema
gegn sex prsent, sta ess a eiga f sitt hj vissum
mnnum, prvat og bakvi lgin, gegn tlf og upp
tuttugu og fmm, og betrunarhusi yfrvofandi.
Sparisjur er altaf jfn og rugg verslun. Og handhgt
a hafa sparisj hr innanhras, ef mann vantar

smvegis upph bili. En a eru heldur ekki nema

smupphir og bili. v einginn tekur str ln, einsog
kjrin hlja hj sparisjnum. eir sem byggja, eru
betur komnir baunkunum, ar sem vedeildarlnin
hlja upp fjrutu r.
Og ekki bst g vi a yrftu a la mrg rin,
uren g yri slttur vi aftur. Sumir hldu a alt
mundi hrapa strslokin, en aldrei hafa eir gef
hrra fyrir ullina en vor, og heyrt hef g r
trverugum sta a sst muni eir bja lakara fyrir
dilkinn haust.
hugsai fjallkngurinn sig leingi um og strauk
skeggi msa vegu, s maur reyndi altaf miki
hugsunina, v hans augum var eingin hugsun
fullkomin nema hn gti stai opinberu skjali, sjlfur
hafi hann veri embttismaur dra, manna og
presta leingur en svo, a hann gti rttltt a me
sjlfum sr a fara hrapandi a nokkurri niurstu.
Ja, sagi hann a lokum, mr datt sona hug a sl
upp essu vi ig, Bjartur minn, af gmlum
kunnngsskap og n ess mr kmi a nokku vi. Og
mtt fyrir aungvan mun gera r hugmynd, a g
s hr kominn sem neinskonar beinn opinber aili.
Afturmti get g hinsvegar ekki fullkmlega hiklaust
lst yfr v, a g komi fram sem fullkomin
prvatpersna. Eg kem fram sem eitthva svona
hrumbil ar mitt milli. Einsog r er kunnugt, hef g
aldrei a fullu og llu geta ahylst kaupflagsstefnuna,
g sji margt fagurt og gfugt eirri stefnu og haf
vinlega veri fyrstur manna til a viurkenna
mannkosti eirra rausmrnga og ekki sst frarinnar.
Sannleikurinn er s, a g hef vinlega veri sona

mealveginum, og arafleiandi sfelt reiubinn til a

viurkenna a hvorirtveggju hefu rtt fyrir sr, a
minsta kosti uns fullsnt tti a annar hefi haft
raungu a standa. Og n hefur a xlast svo, a g
hef last annig laga samband ri stum, a g
er ess umkominn, tt g haf a vsu ekkert skriflegt
umbo, a bja r ln me vildarkjrum,
vedeildarln til fjrutu ra bnka fyrir sunnan, ef
krir ig um a byggja r. En a er nttrlega v
aeins mgulegt, a vi sem lum sjlfstisrna
brjsti, ekkjum okkar vitjunartma stjrnmlunum, og
hfum nga skynsemd til a sna viskiftum okkar
rttu tt.
67
GNGURINN
etta vor var Gvendur Sumarhsum allra vrum,
fyrsta lagi vegna ess a hann hafi tla til Amrku,
ru lagi afva hann hafi htt vi a fara til Amrku.
1 rija lagi hafi hann keypt sr hest, a var
vehlaupahestur,
hann
hafi
keypt
hann
af
utansveitarmanni fyrir of fjr. Margir hlgu. essi bjni
hafi nefnilega fari a elta einkadttur nglfs
Arnarsonar um ntt uppum heiar og ori
strandaglpur, a var erftt a hugsa sr neitt
hlgilegra. Margir sgu a strkurinn vri ffl. iVrir
sgu a hesturinn vri ekki meira en mealhestur og
jafnvel farinn a eldast. vlkur rleysngi. Einginn
hafi teki eftir v fyr a Gvendur Sumarhsum vri
til, n var hann alteinu ektur msum ttum sem
rleysngi og ffl, hann sneflai upp ll mannamt til
ess a geta komi nga randi hesti. Sveitamenn
heilsuu honum me afturhaldsglotti. Kaupstaarbar

hlgu dtt a essum kotakurf, sem andi sig um allar

jarir drum hesti og hafi elt einkadttur
alngismanns heila ntt. Hrossabraskarar mttu
honum frnum vegi, skouu upp hestinn, drgu
eigandann sundur og saman hi, og hfu einsett sr
a prnga inn hann enn verra hesti vi tkifri og
hafa ennan af honum.
Einn sunnudag um jnsmessubil var boa til
ngmlafundar IJtirausmri. Presturinn notai
tkifri til a messa undan. Stku maur flktist of
snemma vettvng, annig a hann lenti messunni,
annars virtist vxturinn huga manna stjrnmlum
benda til ess a almennngur vri farinn a lta a
sr vri stjrna han af jrinni, en ekki af himnum.
Gvendur eysti hla gngi snum um a bil sem
tti a fara a taka til. Nokkrir karlar framanr sveit
stu fyrir utan hestarttina og heilsuu honum me
afturhaldssmu glotti, afv hann hafi ekki fari til
Amrku. Sumir eirra skouu hestinn kaldranalega,
me vanknun. Hann stalst til a lta heima hinu
stra tvlyfta hsi me riju h undir burst, hvort
nokkur hefi teki eftir honum egar hann kom, og
hesti hans, En svo
frgum sta l-einginn gluggunum til a taka eftir
hgma, aeins breiddu hinar blmfgru jurtir
skldkonunnar krnur snar vi geislum slarinnar.
Hann vonai a hreppstjraflki vri egar geingi
kirkju. Hann gekk kirkju. Hann settist utarvi dyr og
svipaist um kirkjunni. hvort hann si hana ekki, og
svo sr hann hana insta bekknum, rtt hj
prdikunarstlnum. Hn var me rauan hatt. a bar
msa milli hennar og hans, og hann rtt grilti hattinn

mitt meal annarra hfa. a fr um hann esskonar

straumur sem gerir lngun of str og hjarta of smtt
og hljhimnuna of nma fyrir saunglist, honum fanst
a slmurinn mundi ra sig, auk ess fkk hann glu
augun. a lei og bei og slmaskrinu tlai aldrei
a linna. Hvernig tti hann a komast a henni? Me
hvaa rum tti hann a setja henni stefnumt svo
lti bar ? tti hann a grpa hana tgaunguversinu,
egar hn fri framhj honum, og hvsla: heyru mr
tundir vegg? Nei, a er hfa og ltt olandi a grpa
stlku kirkjuglf; og a sona stlku; og a eim
erindum a kalla hana tundir vegg. a vri sk sr
a hann byi henni t hestartt til a sj hest. En
datt honum hug a lklega mtti ekki minnast hest
kirkju, v llu gusori er hvergi minst hest, hsta
lagi asna. Hann s oku a presturinn fr fyrir altari
og rak upp hlj, og skmmu sar saung presturinn
mikla lngloku og stu allir upp, og hn st upp,
og hann s a hn var blrri kpu, eingin stlka
verldinni hafi jafn fnar herar, enda voru r ekki
skapaar fyrir ngar byrar, og lokkarnir gullnu
ggust frammundan hattinum, a var drindishattur
sem hfi essari htlegu stund, og hn var stolt og
stf sona mijum sunnudegi kirkju, bara hn liti vi,
aeins andartak, svo hann gti sent henni straum
starinnar. Og hvernig fri svo ef hn kri sig alsekki
um a sj annarra manna hesta, hn sem sjlf gat vali
r hestum? Nema hann tti a bja a gefa henni
hestinn? a var dr hestur, upp undir sund krnur,
og samt, ef hn tki vi honum var hann fs a fara
gngandi heim, j meirasegja skrandi fjrum ftum
ef hn vildi. Og etta var a einmitt sem hann lngai

mest a segja henni, hn r fyrir honum fr eirri

stundu hann s hana fyrsta sinn, hn gat skipa
honum hva sem henni bau vi a horfa, ra, gnga,
skra fjrum ftum. Hann hafi egar frna henni
strsta landi heimsins, ar sem maur getur ori
hva sem mar vill og arf ekki a halda fram a
gera eitthva t blinn, j og
au hfu legi bakkanum, og a hfu veri tv<er
lflir, tveir svanir, karl og kona, liva hafi annars ori
af essum fuglum, eir voru horfnir, a hefur vonandi
ekki alt veri sjnhverfng, nei nei nei, hn hafi elska
hann og rii undan honum hvtum hesti t blinn

Kru kristnu systkini, v g leyf mr a kalla okkur

systkini, hva er a rne rem stfum, aeins rem
litlum stfum, sem stgur upp? N var presturinn loksins
kominn stlinn, og gu gf hann hldi n lnga ru,
svo pilturinn feingi svigrm til a komasi a niurstu,
gti innblsist: og svo skulum vi athuga hinn
bginn, kru systkini, hva er a me rum rem
stfum, j aeins reni litlum stfum, sem stgur niur?
J hann var reiubinn a gefa henni hestinn, a
minsta kosti bja henni hann, a var ekki alveg vst
hn mundi iggja hann, og hn gi hann, a
geri ekkert til, ru nr, a mundi gera hana
skuldbundna honum, hn mundi a vsu segja: g
nga hesta, g get vali r hestum, en hann vonai
einnig hn mundi bta vi: essi hestur, hann er s
fallegasti sem g hef nokkurntma s, og g igg hann
af r afv a ert og afv ert svo breiur hrna
um, en ttu heldur eingan hest og verur a fara
gngandi heim. mundi hann svara:

a gerir ekkert til. Jafnvel g fri skrandi heim.

Skrandi fjrum. g skal meirasegja gelta einsog
hundur ef vilt.
g er nefnilega tilvonandi alsndi Sumarhsum, og
n tlum vi a fara a byggja, vi tlum a byggja
a minsta kosti eins strt og i hr Mri, tvr hir
og s rija undir burstinni, nema hva vi byggjum r
steini, ar sem i bygu aeins r tr og jrni. En gu
hjlpi mr, ef ekki mtti svo nefna hest, aeins asna
Hver var leiddur t? spuri presturinn, og laut me
djpri traralvru framm stlbrnina tyfr sfnuinn,
og pilturinn fr Sumarhsum skai og vonai snu
hjarta a a hefi veri hestur sem var leiddur t.
Hann var leiddur t, sagi presturinn me ngri
herslu orinq 'hann. a hafi v miur skotist
framhj dreingnum 4* um hva var veri a tala.
Og hverjir leiddu hann t? spuri presturinn og geri
lnga lnga gn og horfi hvern einstakan mann
kirkjunni, og dreingurinn var lostinn skelk af
tilhugsuninni um, a eftilvill vri tlast til a hann
svarai essari spurnngu. En svo svarai presturinn sr
a lokum sjlfur: Hermenn Platusar leiddu
liann t. 0g hvenr leiddu eir liann t? eir leiddu
hann t klukkan fmm. Og hvert leiddu eir hann? eir
leiddu hann tundir beran himin. Og af hverju leiddu
eir hann t? Afv hann fkk ekki a vera inni. a ltti
af piltinum ngu fargi.
Segjum n svo a hann pukraist tiir kirkjunni
miri prdikun, a urfti ekki miki a bera v, hann
sat aftasta bekk, hann gat gengi fugur t og beygt
sig knjliunum, san tlai hann a hlaupa ta
hestarttinni. Hann tlai a leia hest sinn t. Hann

tlai a standa me hann taumi fyrir framan

kirkjudyrnar, og ba ar uns messunni vri loki. Ilm
lei og hn stigi tr kirkjunni tlai hann a leggja
tauminn hnd henni og segja: geru svo vel. En
datt honum hug flki. au voru ekki ein. Hva mundi
sveitin
segja?
Var
a
smandi,
a
hann,
kotastrkurinn, gf sonardttur Jns Utirausmri
hest? Mundi ekki allur hreppurinn reka upp einn hltur?
Og mundi hn sjlf ekki vera mgu af essari
hneisu? a sl tum hann kldum svitanum vi
tilhugsun a vera a aljarathlgi, og alt var
v kleifara sem hann hugsai meira um a.
Kru kristnu systkini, sagi presturinn. Tminn lur.
Og hann hallai sr fram og horfi enn hvern mann
kirkjunni hinni laungu gn sem hann lt fylgja
essum djpu alvruorum, en mest horfi hann
Gvend Sumarhsum. J, tminn lur, endurtk hann
a lokum. gr var laugardagur. I dag er sunnudagur.
morgun er mnudagur. Svo kemur rijudagur. an
var klukkan eitt. N er hn orin tv. Brum verur
hn rj. Svo verur hn fjgur.
Honum fanst essum alvarlegu minnngarorum
beint til sn alveg srstaklega, vitundin um a hafa sr
ekkert til afbtunar kramdi hjarta hans, og svitinn hlt
fram a boga af enninu, niur gagnaugun. Svo dr
nr endalokum runnar, og raui hatturinn hlt
fram a vera kyr, aeins hallaist hann ofurlti aftur,
v stlkan horfi stugt upptil prestsins, inndrakk sl
sna hvert or af vrum hans, einsog hn vri kvein
a breyta alveg nkvmlega eftir eim eftirleiis, um
lei og Gvendur heyri ekki nema eina og eina setnngu
stngli, a hlt fram a sortna meir og meir fyrir

hugskotssjnum hans; og bjrgin klofnuu, kru

kristnu systkini, j var n ekki margt sem stst. Og
musterisfortjaldi rifnai ofanfr og niurr, j var
n flest sem rifnai. Og a var myrkur bi himni og
jru, j var n ekki bjart
Nei, a var sannarlega ekki bjart, og n var ran
brum enda og svo var hn alveg enda. Loks var
enn snginn slmur. var pilturinn laungu httur a
heyra og sj. Flki st upp. Hann st einnig upp. tti
hann a ba ngatil hn kmi framhj, ea tti
hann a fara t undan? Hann bei. tti hann n a
gera tilraun til a lta hana um lei og hn geingi
framhj, og senda henni straum, v hann tri
straum starinnar, ea tti hann a lta niurfyrir sig
uppgjf og raleysi. Hann leit hana me straum
starinnar. 0g s hann a a var alsekki hn, a
var altnnur stlka, a var sttngskvenmaur
framanr sveit, og hafi meirasegja tt barn me
manni, a var hn midttir hans ris Gilteigi me
rauan ljtan hatt. Svo pilturinn gat aftur varpa
ndinni elilegan htt. En fanst honum lka alt vera
ori svo tmt hjarta snu og umhverfs a, og hann
hafi seti kirkjunni til einskis allan ennan tma, og
slarjnngar hans undir slmi og ru hfu veri
fyrirsynju.
t messulokin drifu menn a sem ast til fundarins.
a st sknandi bifrei hlainu fyrir utan
stofugluggana hreppstjrans. Gestirnir yrptust forvitnir
krngum etta gljsmi og athuguu a krk og
krng. eir drpu hnunum glerin, og studdu
toglerin til a fnna hva au vru stinn. Gvendur
drap einnig gluggana og studdi toglerin.

Alngismaurinn hafi komi um messuna og var

sestur stofu hj foreldrum snum. Rtt essu kom
bnkastjrinn akandi me fylgdarlii snu austanr Vk,
eir stigu r fyrir austan tn. Hreppstjrinn gekk mti
eim til a bja velkomna. Hann var klddur
jakkadrgsni, sem var svo murlegt a eingu var lkara
en tkin hefi sof v san fyrra og a hefi n
veri teki fram til htabrigis. a var lsnla
hlsmlinu. Hann hafi sokkana bretta utanyfr
buxurnar, neanprjnnga. Ekkert hefi veri elilegra
en a hinir fnu og virulegu herrar frkkum og hlslni
hefu haft tilhneigngu til a gefa honum tuttugu og
fmm aura um lei og hann bau velkomna.
Fundargestum var sagt a fara a koma sr fyrir t
nghsi, frambjendurnir kmu jafnskjtt og eir
vru bnir a drekka kaffi. Gvendur settist bekk t
horni me hfuna sna hnjnum og fkk nef hj
manni og hnerrai. Svo komu frambjendurnir.
Gvendur Sumarhsum s aeins sinn frambjanda.
nglfur Arnarson Jnsson, einginn maur var honum
lkur. Glsileiki hans var myndun ofar, Hr,
herabreiur og hjlmfagur hafi hann lti
Sjdlfsttt flh
27
byggja vandaar brautir til skuldugra manna uppum
afdali, andlit hans me hinu mikillega augnari
undir gleraugunum skein einsog sl yfr trttum
kotngum, og hann tk til mls me hljmmikilli
vngari rdd og bar smar lnngaar hendurnar af
list, annig a maur urfti ekki einusinni a heyra
hva hann sagi, a var ng a horfa hendur hans.
Pilturinn Sumarhsum var undrandi v a ekki

skyldu allir vera sannfrir um a hann hefi rttu a

standa, og hugsai til ess me titrandi hjarta a hann
hafi elska dttur essa manns, hvar sem hn var; a
raun rttri var essi voldugi maur, me blinn sinn
fyrir utan gluggann, teingdafair hans, Svo var
fundurinn fullu geingi, hfuatrii mannlegs lfs ll
takteinum, og mrg senn, kaupflgin og
bndastttin, kaupmannavaldi og milliliagrinn,
bnkahneykslin,
tgerartpin,
lnskjr
bnda,
jarrktarlagafrumvarpi,
verkfrakaupasjurinn,
safnrrmli, afurasalan, vegir, brr og smar,
nblamli, sklamlin, byggngarmlin, raflsng
sveitanna. Og Inglfur Arnarson st upp aftur og aftur
og andi brjsti og bar hendurnar af list og benti
mtstumann sinn og sannai a hann hefi veri
bein orsk strtpum bnkanna ar sem sparif
jarinnar var slunda af spkaupmnnum,
fjrmlahneykslum
tgerarinnar,

svaxandi
trngarveiki hsalausrar jarinnar, verfalli
krnunnar sem var stuldur r vasa hvers vinnandi
manns landinu, eirri mentamlastefnu a koma
jinni sama stig og blmenn Miafrku, og n hafi
essi maur risi gegn samtkum bnda um btur
kjrum snum, og var kveinn a draga nir sorpi
sttt sem hafi bori jina herum sr gegnurn
elda og s og drepsttir sund r, og haldi uppi eirri
mennngu sem til var landinu Gvendur var
samykkur llu v sem nglfur Arnarson sagi, afv
honum fanst hann vera teingdasonur hans, og dist n
takmarka a essum snillngi sem lt ekki sitja vi a
eitt a leggja vegi og brr til manna, heldur vildi einnig
lta ba hsum, og hann skildi ekkert v a

nokkur maur skyldi leggja hlustirnar vi v sem

andstngurinn sagi, ltill digur karl me stirum
talanda og svfnni r, rttfyrir alla sna glpi, jafnvel
brosi, hitt var a undra a hann skyldi ekki fyrir laungu
vera kominn dflissu. A lokum voru bir bnir a
tlista, hvor sinn htt, hvernig eir tluu a leysa
jina r yanda, og nentii ekki meiru og ltu slta fundi
og geingu t samsa og utaretir hlainu, og hlgu
dtt, einsog eir hefu aldrei veri betri vinir en n,
margir hfu skemt sr og sumir vel, sennilega eir
sjlfr best af llum. Menn horfu eftir eim og skildu
ekki hvernig v st a eir skyldu ekki fljgast
illu. eir kvddust me undirfuruaugnari trunum,
einsog leynilegt krustupar, og bnkastjrinn k af
sta og menn klruu sr hfinu. Skmmu sar
bjuggu fundarmenn sig einnig til farar, leiddu t hesta
sna r rttinni og riu burt hpum. Gvendur hlt
frarn a fnna sr eitthva til dundurs og snura
krngum hsi og ggjast upp gluggana, hann var
meirasegja a hugsa um a berja a dyrum bakatil, og
bija um a Jna sr hamar og vihgg til a tylla undir
hj sr, ea aeins rttan sopa a drekka. En a var
vsast a einhver eldabuskan kmi til dyra, og var
ver en ekki. Loks datt honum hug a fela svipuna sna
rttarveggnum, einsog hann hefi tnt henni. San
tlai hann a sna aftur ofanaf hlsi, berja a dyrum
og bija flki a taka svipu til handargagns, ef a
skyldi fnna hana, hann hefi tnt henni. mundi
kanski frttast um hsi a hann hefi veri hr, kanski
mundi nafn hans vera nefnt hsinu, kanski mundi
einhver fara t leyni til a leita a svipu, kanski mundi
hn fnna hana. Hann stakk svipunni kaf milli steina

rttarveggnum og rei af sta. egar hann var kominn

upp mijan hls, sneri hann aftur og rei heim a
tirausmri til a bija flki fyrir svipuna sna, ef a
skyldi fnna hana. egar hann kom aftur heim hlai,
var rttin laungu tm, allir burt. Hann steig af baki og
gekk heima hsinu. En v bili opnuust
forstofudyrnar og nglfur Arnarson kom strum frakka
framm dyrarepin fylgd mur sinnar. Ilann kysti
hana, opnai bifrei sna og steig inn. Svo kom ng
stlka blum kjl me ljsa lokka og kpuna sna
handleggnum, hn flaug uppum hlsinn afa snum og
kysti hann til kveju. einu vetfngi var hn svifn niur
dyrarepin og sest vi hli fur sns, hn veifai til afa
og mmu me bjartri hendinni, og hann s bros hennar
skna bakvi gler, a voru tfrar lfsins. Svo var
hreyfllinn gngi me tifandi hlji, dumbu og mjku.
Hn brosti til fur sns v vagninn brunai af sta,
slin Ijmai glerinu og gljlakkinu um lei og hann k
frarnhj piltinum, og a sl fyrir vit honum heillandi
ilmi af bensni, hvorugt eirra hafi teki eftir honum.
Iann horfi glitrandi sjlfrennnginn fjarlgjast og
st ar einn eftir kirkjustan
um auum. Hann hafi aldrei vita neitt jafn
gersamlega autt, stti svipuna sna inn rttarvegginn,
steig bak, rei af sta. Bllinn var horfnn bakvi leiti.
Fm mntum sar hilti undir hann efst hlsinum.
Frnlegt a hafa lti sr detta hug a gefa henni
hest. Hann skelti undir nra og hesturinn frsai vi,
lklega var etta bikkja, j, einskisverur hestur, hann
var kveinn a reyna a selja hann aftur, ef nokkur
vildi kaupa.

Bddu andartak, elskan mn, sagi alngismaurinn,

g tla aeins a skreppa arna heima kotinu og
segja eitt or vi karlinn, hann k t vegarbrnina,
sl hemlunum fyrir og stvai hreyflinn, nema
viljir gnga me?
Nei, sagi hn. g fora skna mna.
Hn horfi eftir fur snum heim trairnar, rskum
og herabreium snum ykka frakka me splnum.
Bjartur gekk til mts vi kaupflagsstjrann nir
tni, sagi ngi litli og bau honum inn. En nglfur
Arnarson hafi hratt hli, lngai bara til a heilsa
upp fornan vin sinn og uppeldisbrur og klappa
honum baki og xlina. Hann spuri af hverju hann
hefi ekki komi fundinn, en Bjartur hafi ekki nent
a fara a hlusta andskotans karpi eim.
a glggvar ykkur n samt, bndurna, a heyra
deilt um lfsspursmlin, sagi alngismaurinn.
O ekki kalla g a a deila um lfsspursml,
menn segi hverjir rum a ta skt gu veri
sunnudegi, einsog strhfngjar gera n dgum. Ekki
hefi slkt tt deilur hr fornld, egar miklir menn
voru uppi me jum, og skoruu hverjir ara til
einvgis, ea sfnuu lii og brust strum
herfylkngum, og hlu valkstu.
En alngismaurinn mtti ekki vera a v a hlusta
rmnaplitk, afturmti hafi hann frtt a
sumarhsabndinn tlai a fara a byggja, og ef svo
var, hvenr vildi hann byrja.
O g byrja egar mr snist, sagi Bjartur.
Ja ef tlar a byggja sumar, er best vi
gerum t um a strax, v g fer suur miri viku og
kem lklega ekki aftur fyren eftir kosnngar.

Veistu nema mr bjist betri kjr annarsstaar, Ingi

litli, sagi Bjartur.
a er misskilnngur a g s a bja nein kjr,
sagi
kaupflagsstjrinn.
Kaupflagi
er
eingin
prngstofnun sem ginnir
memi
me
kjaraboum
einsog
kaupmennirnir.
Kaupflagi, a er n eigin verslun, maur, ar ert
a sem rur num eigin kjrum. Ekki eru ar
arir vikomandi menn sem leggja sementi ea
timbri. Og einginn heldur sem geingur a r me
greislurnar, nema sjlfur. g spyr bara, hvaa
skipanir gefur mr. g er inn jnn. Hvenr viltu f
byggngarefni i.tt? Og g a reikna t fyrir ig,
hva arft miki tr sparisjnum, ea viltu gera
a sjlfur?
a eru kjaraln sparisjnum. Bnkarnir eru betri.
J, Bjartur minn, eir eru svo gir a mig skyldi ekki
fura v fjallkngurinn okkar yri binn a missa
jrina sna um jl, og fluttur eyrina, ar sem hann
heima, og sennilega orinn utanbarmaur hj honum
teingdasyni snum, sem g get lti setja tukthsi
hvenr sem g vil. a ver g sem r afdrifum
jbnkans uren etta sumar er lii, tru mr til.
Og s helvtis svindlaradabba skal hausinn. Og
skulu eir ekki urfa a binda um skeinu, sem hafa
tra svindlarana og lagt hfu sitt skaut eim.
Afturmti er sparisjurinn okkar trygg stofnun,
Bjartur minn, og hann veiti kanski ekki essi laungu
ln, er a sst a harma, v jr sem stendur fyrir
laungu vedeildarlni er ekki manns eigin eign nema
papprnum.

etta voru hrri fjrml, og a runnu tvr grmur

Bjart. Hann var bara einfaldur bndamaur til dala og
hafi barist vi nttruna og forynjur landsins me
berum hndunum, en hans ri mentun var ll r
rmum og fornum sgum, ar sem menn brust hverjir
vi ara n oraleingnga, brvtjuu hverjir ara sundur
og hlu valkstu; a var s eina ri plitk sem
hann skildi.
Okkar byggngarefni er alta rijngi drara en
byggngarefni Vkinni, hlt kaupflagsstjrinn fram.
Vi feingum sumar heilan farm af sementi til
kaupflaganna beint fr tlandinu. etta tkifri
kemur kanski aldrei aftur. Og n er araauki tlit fyrir
a dilkarnir fari upp fmtu krnur hj okkur haust.
a er leitt a geta ekki skori r, hvenr i ljgi
og hvenr i segi satt, sagi Bjartur. En best gti g
tra a i lygju altaf.
klappai alngismaurinn honum xlina og hl.
San bjst hann til a kveja.
Bvo mr er htt a senda r fyrsta
sementsvagninn morgun, sagi hann. Hitt skal koma
af sjlfu sr. getur liti hsateiknngar hj
fulltranum mnum. Og smii og steypumenn hfum vi
nga krngum kaupflagi. Hva sparisjslninu
vivkur vitum vi svona hrumbil hva arft.
Talau betur vi okkur nera morgun ea hinn
daginn.
Bifreiin
st
kyr

veginum
gegnt
Sumarhsabnum og vehlaupahesturinn var mjg
hrddur, sperti eyrun staur, riddarinn bari
ftastokkinn af llum krftum. Seinast var hann a
fara af baki og teyma. a stirndi gljsmi

kvldskininu, annarlegt landslaginu, yfrnttrlegt,

hann teymdi samt hest sinn alla lei uppa v. a
lykkjaist blr reykur tum opinn framgluggann
logninu, dttirin sat ar ein framstinu me vindlng,
hann s xl hennar, hvtan hlsinn, gullna
lokkana, vngann. Hn leit ekki til hans, tt hann
kmi nr, en reykurinn hlt fram a standa
okkafullum lopa tum gluggann. Hann gekk fast
uppa bifreiinni til hennar og bau gott kvld. a kom
hana dlti ft og hn faldi vindlnginn sem
snggvast, svo bar hn hann aftur uppa vrum sr.
Af hverju geriru mr hverft vi? spuri hn me
sinni saungkendu, dlti nefkvu rdd.
Mig lngai til a sna r hestinn minn, sagi hann
og brosti sveitalega.
Hest? sagi hn tmlega og kannaist ekkert vi
slkar skepnur.
J, sagi hann og benti hestinn og sagi
upphina, og a var einhver drasti hesturinn
sveitinni.
Ja, sagi hn, n ess a lta hestinn. Varar mig
nokku um a?
ekkiru mig ekki aftur? spuri hann.
Eg man a ekki, sagi hn hljmlaust og leit beint
framm veginn tum framglerin vagni fur sns, me
vindlnginn yndislega milli fngranna. Hann hlt fram
a stara hana. A lokum leit hn hann ttalega, og
spuri, einsog hann hefi gert henni rngt til: Af hverju
ertu ekki Amrku?
Eg misti af skipinu um nttina, sagi hann.
Af hverju frstu ekki nsta skipi?
Eg vildi heldur eiga he-hest.

Hest?
herti hann upp hugann og sagi: Eg fann a g
mundi geta ori maur hr heima eftira g hafi kykynst r.
Rfll, sagi hn.
kom upp honum svoltil skapglra, hann ronai
vi, og bros hans snrist upp titrandi efrivr, g er
einginn rfll, sagi hann. Eg skal sna r a.
Einhverntma skaltu sj a.
esskonar strkar, sem tla sr eitthva, og htta
svo vi a, kalla g rfla. Eg kalla afskaplega
rfla og aummgja. g kalla rfla og aumngja og
heybrkur. J heybrkur. g skammast mn, skammast
mn fyrir a hafa s , hva heldur tala vi .
Hann hopai eitt skref fr henni, og svarai einsog
hann vri a senda henni tninn, og a br fyrir
glampa augum hans: a getur vel veri a vi
byggjum eins strt og i Rausmri. Ea strra.
Hn hl aeins fyrirlitlega tum nef.
i tirausmri, sagi hann, i haf altaf haldi
a i gtu troi okkur, j a haf i altaf
haldi, og kom feti nr aftur og skk framan hana
hnefann. En g skal sna ykkur!
g er alsekki a tala vi ig, sagi hn. Af hverju
geturu ekki lti mig frii?
Eftir nokkur r skal g vera orinn eigandi
Sumarhsanna, og g skal vera orinn eins str bndi
og hann af inn, kanski strri. skalt sj a.
Hn lt tr sr reykinn strum mekki um lei og
hn kiprai saman augun og mldi hann.
Hann pabbi minn rur brum yfr llu landinu,
sagi hn. Svo opnai hn augun og hallai sr fram til

hans og hvesti au hann, einsog til a gna honum:

Yfr llu Islandi, sagi hn. IIu.
aumktist hann aftur og leit til jarar. Svo spuri
hann:
Af hverju ertu svona vond vi mig nna? sem veist
a var bara vegna n sem g htti vi a fara til
Amrku. g hlt r tti vnt um mig.
Asni, sagi hn, j kanski ef hefir fari burt,
solti, og datt hug fyndni og mtti til a bta henni
vi: Og einkanlega ef hefir aldrei komi aftur,
kanski. Nei arna kemur pabbi, og kastai strax
vindlngnum snum t skur.
Svo hefur hitt einhvern a tala vi, elskan mn,
sagi Inglfur Arnarson Jnsson. a var gtt.
Hann settist inn blinn og kveikti sr vindli.
a er bara sveitastrkur, sagi hn. Hann tlai til
Amrku.
N er a hann, sag alngismaurinn um lei og
hann steig rafhreyflinn og losai um hemlana.
a var rtt af r lagsi, a htta vi a fara til
Amrku. Vi eigum a heya stri vi erfleikana hr
heima, og sigra. Tra sna eigin fsturjr, a borgar
sig. Islandi alt. Meal annarra ora, hva ertu gamall?
En pilturinn var aeins seytjn ra og hafi enn ekki
kosnngarrtt.
Svo alngismaurinn setti bifrei sna gr, n ess
a skifta sr meira af honum, og lyfti annarshugar
einum fngri uppa hattinum, einsog til kveju, um lei
og bllinn rann af sta, kanski var hann aeins a laga
sr hattinn.

Svo voru au ekin burt. Eftir var aeins ltilshttar ryk

veginum, a yrlaist upp, san var ekki meira ryk
veginum.
68
NTMASKLDSKAPIJR
egar llu er botninn hvolft, fer alt
einhvernveginn, tt margur efst um a tmabili. Og
draumar mannsins koma fram, einkum og srlagi ef
hann hefur ekki gert neitt srstakt til ess, arna eru
fyrstu sementskin heim hlai, ren bndinn er binn
a tta sig. a er almenn skoun a egar maurinn
s orinn ess verur a eiga heima betra hsi,
eignist hann betra hs, a ku rsa sjlfrtt uppr
jrinni handa honum, lf leikur llu v upp hendur
einstaklngsins sem hann er verur, og sama ku vera
um jina heild. Stri geri marga menn
mikilsvera, og sumar jir, a er meirasegja mjg
vafasamt hvort gfugir stjrnmlamenn geta gert meira
fyrir slensku jina en eitt str me ngu fjrugum
manndrpum rum lndum. Eftira Bjartur var orinn
mikilsverur maur gat a jafnvel komi fyrir hann a
viurkenna, a stundum hefi veri hart bari
Sumarhsum hr fyrmeir, einginn verur barinn
biskup, en aldrei tum vi annarra manna brau.
Annarra manna brau er a versta eitur sem frjls og
sjlfstur maur getur ti, annarra manna brau er
a eina sem getur rnt hann sjlfstinu og v
sanna frelsi. S var tin a a tti a gefa honum k,
en hann i ekki gjafr af vinum snum. egar hann
lagi kna ri eftir, var a
vegna ess a hann haf fjarig sjnarm fyrr augum
bskap snum, ea einsog hann hafi sagt vi

mennina ann tma, hann vissi vel hva hann tlai

a gera vi sna pennga sarmeir, kanski tlai hann
a byggja sr fyrir hll. annig sagi hann einnig
kaupflaginu n: kemur ekki til lita anna en byggja
strt, tvr hir og s rija undir burst. Samt tkst
eim a sannfra hann um, a a vri betra a
byggja vandaan kjallara og einni hinni frra, a
uru rjr hir yrir v, jarh, millumh, lofth.
Hann tk ln sparisjnum. Hsalaus jrin tti a
vsu ekki ngt fasteignave til tryggngar laungu lni,
svo a var aeins veitt til eins rs senn. a tti
hflegt a lna rjtu af hundrai t fyrsta vertt
jrinni, og v aeins a kaupflagi geingi
byrg. Kaupflagi gekk strax byrg gegn v a
hafa annan vertt jrinni. Afturmti tji
sparisjur sig ekki fsan til a veita anna ln
haust, egar hsi vri koirii upp, og taka aftur
ve hsi og jr. Af essu na lni tti kaupflaginu
san a greiast a ln sem ar var teki fyrir
byggngarefni. Svona eru ri fjrml, og upp alt
etta kaus bndinn Inglf Arnarson Jnsson a fara me
umbo sitt til a leysa vandaml jarinnar alngi,
og ar me var kaupflagsstjrinn flotinn ng aftur
og kaupmannavaldi um lei broti bak aftur eim
vettvngi. N ttust allir hepnir sem kosi hfu
kaupflagsstjrann ng, en eir sem kusu
bnkastjrann nguu sig handarbkin, v bi st
bnkinn hllum fti, og gat veri tekinn til
gjaldrotaskifta egar minst vari, og eins hfu hinir
smu snt sig opnum fjandskap vi rausmrnga, og
hvert ttu essir menn svo a halla sr dauanum?
v ofan alt etta bttist a tlendngar gtu ekki

hundskast vi a halda fram strinu svo sem einsog

eitt r vibt, og annig gtu afurir bnda hrapa
veri egar minst vari. a var graf fyrir grunni utan
barhlnum, rtt fyrir sunnan gamla binn, og san
komu steypumenn og smiir og byrjuu a steypa
kjallarann, og a var drindis kjallari, svo geru eir
hl viku og tku san til spiltra mlanna vi
millumhina, ar ttu a vera fjrar stofur og eldhs.
J n vantai sannarlega brn, ltil og nngagjrn, til
a glejast bnum, einsog hr runum egar
rhsi var bygt, v n var miki um a vera, ilmur af
tr og steinsteypu, hamarshgg og hrrsluglamur,
fjldi verkamanna, vagnar og hestar, sandur og ml. A
essum tma var enn ekki til komi me tvfalda veggi
og jrnbenta steypu, einfaldir veggir voru ltnir duga,
en eir voru hafir ykkir. Urn mijan tnasltt vantai
enn bi lofthina og aki, en voru lka rotnir
allir penngar, og fr Bjartur nera til a f meiri
pennga sparisjnum, en Inglfur Arnarson var syra,
og trega penngum sparisjnum, samt gfu eir
von um meira me haustinu, og a var heldur ekki til
meira akjrn kaupflaginu vor, og lti um rugler,
a voru svo margir a byggja um essar mundir, en
eir bjuggust vi a f rugler seinna sumar og
akjrn haust. N sr maur til, hva veri verur
dilkunum haust, sgu eir. Svo st hs Bjarts
mtunum um sumari, a var ekki sjn a sj,
feramenn sem litu nga heim sknuu hins
vingjarnlega vallgrna torfbar, hann st n hvarf
bakvi etta formlausa orna hs, sem minti
nttruumbrot og jarrask. Haf aftrmti einhver
mynda sr a hs Bjarts Sumarhsum yri aldrei

anna en etta, var slkt hin mesta fsinna. v svo

reyndist me haustinu a strshamngjan hlt fram
verlaginu, tt sjlft vri stri enda, brum fyrir
ri. Aldrei hafi annaeins verlag spurst Islandi,
enda sagi rausmrarfrin essi vngjuu or
alsherjar sambandsngi kvenna fyrir sunnan um
hausti: sland er himneskt land. Dilkarnir voru
nefnilega komnir upp fmtu krnur, og a voru a
vonum eingin or ngu sterk mlinu til a prsa gti
sveitamennngarinnar
a
fornu
og
nu

sunnanblunum. Verleikar bndastunnar voru

hafnir yfr alla verleika. Bjartur fkk meiri pennga
sparisjnum og san bi timbur og rur og akjrn
og verkamenn, og um hausti var na hsi komi
undir ak. En um a bil sem veri var a steypa
lofthina, tku menn eftir v, a kjallarinn var farinn
a sprnga, og a var kalla yfrsmiinn og
steypumanninn, og eir litu a essar sprngur
mundu stafa af jarskjlftum sem komi hefu um
sumari. Bjartur sagi a einginn hefi ori var vi
jarskjlfta sumar, a minsta kosti ekki yfrbori
jarar.
a voru jarskjlftar Kreu, sagi yfrsmiurinn,
enda voru sprngurnar tiltlulega litlar og auvelt a
klessa r og hgt a sj margar heillandi
framtarsnir sambandi vi hsi rttfyrir r, og
Bjartur horfi miki hsi, og tuldrai ftt fyrir munni
sr.
Uppr rttum fru eir nera fegarnir me tvr
kerrur, v enn var margt stt til hssins af smrra
efni. Bjartur sagi

ekki or fyren teki var a halla austraf lieii. tk

hann til mls:
sagir mr vor3 sagi hann, a sta Sllilja hefi
lti svo um mlt vi ig, a minn kveskapur vri
ekki anna en andlaust og samanbari rm.
J, sagi Gvendur, hn hafi komist einhvernveginn
annig a ori.
Og a hennar vinir ar nera vru upp nmins
kveskap?
J, sagi Gvendur, hn er trlofu manni sem er
ntmaskld.
O a er n ekki mikill vandi a yrkja einsog essi
ntmaskld, sagi Bjartur. a er einsog rpan. Tmt
flatbytna rm.
En Gvendur kunni ekki a yrkja og var v ftalaur
um essi efni. Eftir nokkra gn sagi fairinn:
Ef hittir hana stu Sllilju nera ennan gnginn,
tla g a hafa upp fyrir r rjr ntmavsur, svo
einginn skuli halda a mr veri skotaskuld r v a
flatrma, ef arf a halda.
Bara g geti lrt a, sagi Gvendur.
Lttu aungvan mann heyra til n ann rflsskap, a
getir ekki lrt rjr vsur ar sem stendur.
Hann muldrai eitthva fyrir munni sr um stund, og
sagi svo: a eru rjr vsur um stri:
Spurt hef g tu miljn manns s myrtir gamni
utanlands, sannlega mega eir spa hel, g syrgi
ekki, fari eir vel.
Aftrmti var anna str einum grjtkletti forum t,
og a var alt taf einni jurt, sem x skjli og var slitin
burt.

v er mr san svo stirt um stef, stri mig ltt af v

sem hef, v hva er auur og afl og hs ef eingin jurt
vex inni krs?
Yiltu ekki heldur fara til hennar sjlfur? spuri G
vendur.
Eg? spuri fairinn undrandi. Nei. Eg ekkert
tistandandi vi a flk.
Hvaa flk?
a flk sem hefur brugist mnu trausti. a er ekki
g sem a bija mr gs vi neinn. eir sem hafa
brugist mnu trausti geta komi til mn og bei gott
fyrir sr. Eg bi ekki
gott fyrir mr v neinn. Auk ess, btti hann v, g
er henni ekkert skyldur.
ttir a fara til hennar samt, sagi pilturinn. g er
viss um hn oft bgt. Og a varst sem rakst hana
burt egar hn var ltt.
a kemur r ekki vi, hvern g rek burt, akkau
num sla mean g rek ig ekki sjlfan burt, en a
geri g brlega, ef fer a vera upp r kjafturinn
hvenr sem er.
g er viss um hn Sla mundi vera svo kt, ef
kmir a sj hana.
sl Bjartur duglega hestinn og svarai: Nei lifandi
skal g aldrei hennar fund, btti san vi eftir
nokkra stund og leit um xl til sonar sns: En ef g
drepst, inttu skila v til hennar fr mr a hn geti
lagt mig til.
Asta Sllilja var nflutt hs unnusta sns
Sandeyrinni utarme frinum. a var lti hs. a var
rauninni ekki hs venjulegum skilnngi, a var
torfhrf me kolryguu brujrni akinu, best gti

g tra a hs blmanna Miafrku vru listaverk hj

slku hsi. a voru tvr rygaar pjtursdsir
glugganum, fullar af mold, og uppr annarri teygist
einhverskonar jurtarstilkur, sem var a reyna a lifa.
Tv rm, anna handa stu Sllilju og unnusta hennar,
hinumegin svaf mir unnustans, og tti kofann.
Unnustinn var vinnu. sta Sllilja heilsai brur
snum ekki vingjarnlega, rkti vinstra auga mjg
yfr v hgra, Hn var fl og torkennileg og a hafi
veri tekin r henni brenda tnnin og komi skar. Hn
var annars ekki margml vi brur sinn, mintist ekki
einusinni hina fyrverandi Amrkufer hans, tti a
ausnilega ekki merkilegt hann hefi htt vi a
fara, tri ekki Amrku vor, heldur ekki haust. Hann
s strax a hn var ltt, og horfi hinar kjkulaungu
hendur hennar sem flu sr kynstur af mannlegum
veruleik, og arma hennar sem voru of magrir; hn
hafi urran hsta,
Ertu kvefu, sagi hann.
Hn kva nei vi v, en sagist altaf hafa hsta,
a kom svolti bl morgnana. spuri hann,
hvort hn tlai a fara a gifta sig, en hn leit ekki
frammvi til hjnabandsins me v stolti sem vor,
egar hn hafi lst yfr v vi son Bjarts
Sumarhsum a hn tti unnusta sem vri arofan
ntmaskld, varar ykkur nokku um a ar efra,
liva g geri, sagi hn.
Hann pabbi kendi mr rjr vsur morgun, sagi
Gvendur. r eru um stri, a eru ntmavsur. g
a fara me r?
Nei, sagi hn, g kri mig ekki um a heyra r.

g tla a fara me r fyrir v, sagi hann og fr

me vsurnar.
Hn hlddi r og henni elnai augum vi
skldskapinn, a losnai um drttina andliti hennar,
einsog til grts ea reii, en hn sagi ekki neitt, ea
rttara sagt, hn htti vi alt a sem hn tlai a
segja, og snri sr burt.
N er na hsi komi undir ak, sagi hann. Vi
tlum a flytja a haust.
Ja, sagi hn. Hva kemur mr a vi?
tli a s ekki einsog stendur vsunni, a hann
pabbi hefur snar hugsanir me hsinu. g er viss um
hann mundi gefa r stra stofu alveg taf fyrir ig, ef
kmir.
g, svarai hn og keyri hnakkann aftur stolti,
g er trlofu ngum og gfuum pilti sem elskar mig.
ttir a koma samt, sagi Gvendur.
Helduru a g, g, yfrgef nokkurntma mann sem
elskar mig?
gat kerlngin ekki leingur ora bundist, og svarai
fr stnni: r vri nr a vera svolti blari
manninn vi hann aumngjann, sem aldrei ltur hann
hafa fri sr egar hann er hr innan veggja.
a er lygi, sagi sta Sllilja st, og snri sr a
gmlu konunni. g elska hann, j heitast af lln
heiminum, og tt ekkert me a segja kunnugum
a g s ekki g vi hann, g er a minsta kosti
helmngi betri vi hann en hann skili, ea geing g
kanski ekki me barni hans? Og hann Bjartur
Sumarhsum kmi sjlfur skrandi fjrum ftum
hnga inn glf til a bija mig fyrirgefnngar fyrir alt
sem hann hefur gert mr san g fddist, mundi g

ekki vilja heyra um hsi hans, v sur a mr mundi

nokkurntma detta til hjartans hugar a stga eitt spor
ttina til hans, og a skaltu segja honum fr mr:
lifandi skal g aldrei til hans Bjarts Sumarhsum, en
mr er sama hann graf af mr hri.
EGAR MAUR ER EKKI GIFTUR
Maur er orinn reyttur hsi uren a er
fullbygt, a er einkennilegt a manneskjan skuli urfa
a vera hsi, stainn fyrir a lta sr ngja hs
skanna, Hva er ntt frttum af essu margumtalaa
hsi, sem Bjartur Sumarhsum tlai a fara a ba
? a hfu sem sagt veri jarskjlftar Kreu, en
tlum ekki um a, hva um a, hr voru komnir
gluggar, og rur gluggana, smuleiis ak hsi og
strompur uppr akinu, rhlfu maskna eldhsi,
vi tkifrisveri. Seinast voru meirasegja steyptar
har trppur uppa fordyrinu, svo hgt vri a komast
inn hsi, fmm repa bratti. tk forstofan vi, v
nttrlega var forstofa. tlunin var a flytja hsi um
hausti. Strsta stofan millumhinni var ilju innan
me panel, einn stakk upp a panellinn vri mlaur,
og annar stakk upp a lma tlend avsbl me
myndum innan panelinn til a punta upp einsog
kaupstum, en Bjartur vildi ekki punta upp, hann vildi
ekki hafa neinn arfa snu hsi. En svo rauk hann upp
um hausti snemma me forttuverum, austangarra
og hreti, og kom a Ijs, a a var lka
vindasamt inn hsinu einsog fyrir utan a. Af hverju
stafai etta? a stafai af v, a a hafi gleymst
a setja hurir hsi, a hafi einginn haft hugsun
a panta slkt tma, og n var komi tma, a tekur
nefnilega lngan tma a sma hurir, og smiirnir

Firinum hfu llum hndum a sinna akallandi

verkum fyrir flk undir veturinn.
O bara reka saman einhverja helvtis fleka, sagi
Bjartur.
En smiurinn sagi a a vri gagnslaust a hafa
vandaar hurir steinhsum, vindurinn er leitinn vi
steininn, afturmti baust smiurinn til a sma
fyrstaflokks rskulda hsi uren hann fri, en g
segi r a fyrir satt, a slka rskulda falla ekki
nema fyrstaflokks hurir, hurir r srstkum vii,
hurir fullkomnum hjrum.
O g er ekki leingi a lta jrnsmi berja saman
lamir, sagi Bjartur.
Nei, sagi smiurinn, hr duga aungvar lamir. Hr
vera a vera hjarir, fyrstaflokks hjarir. veltirum
verur alt a vera hjrum,
Ja, fari a hurarlaust helvti, sagi Bjartur,
v hann var orinn vondur af v, hva etta gapandi
steinbkn hafi egar kosta hann af reiu f.
En var anna verra en hurarleysi. Hsi var a
vsu komi undir ak, en einguasur var als ess vant
sem arf a vera hsi, ef hs a heita. a var ekki
til eigu bndans nokkurt rm. Rmstin bnum
hfu upphaf veri byg inn bastofuna gmlu, au
uru ekki flutt r sta. Sama mli gegndi um bor.
Bori gamla bnum hafi snum tma veri slegi
sainan r nokkrum illa hefluum fjlum og naglfest vi
gluggakistuna, n var tminn a vsu laungu binn a
hefla r, en hann var binn a gera meira, hann var
binn a slta eim og feyskja r, raun rttri hafi
etta aldrei veri bor, heldur brk. a var ekki heldur
til neinn flytjanlegur skpur, gamli rekkurinn hafi veri

fastur ilinu, og fna me v. Ekki var heldur til

stll, a hafi aldrei veri til neinn stll Sumarhsum,
bekkur ekki lieldur, aanafsur ri munaur
hblapri, svo sem einsog gardnumentir, drottinn
blessi heimili, hallgrmur ptursson, rssakeisari,
postulnshundur. I sem stystu mli, a hafi aldrei
veri til Sumarhsum ll essi r nokkur s gripur
sem hfur vri stofu, ea hgt vri a nota hsi
yfrleitt. Svona rsa mrg vandaml egar maurinn er
kominn hstig mennngarinnar, og farinn a ba
hsi. a eru ekki hurirnar einar sem vantar. Svo
Bjartur kva a hafa vetursetu gamla bnum erm
einusinni, og a v fremur sem vetur virtist tla a
gnga snemina a. Hann lt sl hlerum fyrir dyrnar.
San gnfi lisi ar hlavarpanum sem hver nnur
auglsng um au veltir sem geingi hfu yfr bskap
mannsins, srkennileg forhli.
N er a segja fr rskonum. a er erftt a halda
rskonur. Rskonur eru frbrugnar giftum konum
v a r vilja ra, ar sem giftar konur skulu f a
hla. Rskonur heimta n aflts, ar sem giftar konur
mega akka fyrir a f ekki neitt. Rskonur vantar
vinlega alt til als, ar sem giftar konur urfa ekki neitt
til neins, og ykir gott. Flest telja rskonur samboi
virngu sinni, en hver ansar giftri konu ef hn fer a
mgla? a kemur mest nir henni sjlfri. Og er
ekki a spyrja a fllyndinu, og a tri g s upp
eim kjafturinn, hva sem taf ber, og hart er a a
urfa a giftast konu til a hafa fult leyf til a segja
henni a halda kjafti. g vildi heldur vera giftur rem
konum senn en hnlda dnn rskonu,

sagi Bjartur, en var hann sjlfum sr samkvmur

essu, og hlt fram a rfast vi venslu kvenskss
fr ri til rs.
Fyrstu rj rin hafi hann rjr rskonur, sitt ri
hverja, ein nga, eina mialdra, eina aldraa. S nga
var slm, s mii verri, s gamla verst. Loks fkk
hann eina n aldurs, og hn var skst, hn ht
Brynhildur, kllu Brynja. Hn hafi n tolla tv r,
rttfyrir alt. Hn hafi ann kost umfram hinar a vilja
binu vel. Hn hafi heldur ekki ann si, einsog s
nga, a halda llu v sksta til vetrarmannsins ea
tefja fyrir honum svefn nturnar me yfrlegum, svo
hann var mttlaus morgnana, l ekki flogakstum
sakir sngs vi gu og menn einsog s mii, bar
lekann Sumarhsum ekki sknt og heilagt saman vi
hina giktarlausu velsludaga sku sinnar hj prestum,
Bjarti til hngar, einsog s gamla, heldur hlt vi
alla jafnt og laug aldrei upp hsbndann. En hn var
einganveginn laus vi smnudd kvenkynsins fyrir v,
v hn ttist ekki fremuren arar konur hafa feingi
a taka alt t sem hn tti inni hj gui, og a
misskildu hana allir, a minsta kosti fanst henni a altaf
vri veri a jfkenna hana og bera hana sakir, og
allar rngar, og essvegna vari hn sig stugt fyrir
rsum. g veit ekki betur en kaffikorgurinn haf fari
klfnn, sagi hn, egar Bjartur heimtai upphellng
vi orstanum. g veit ekki til g gngi hr um stelandi,
sagi hn, ef Bjartur spuri kurteislega eftir fskpkunni
sem hann leifi morgun. a er vst haldi g liggi
blinu og strjki mig einsog heimasta, sagi hn, ef
fyrir bar a Bjarti tti henni seinka teiginn eftir
morgunmjaltir. Hn hafi aldrei gifst. a var sagt a

ngdmi snu hefi hn kanski tt vingott vi mann,

sumir sgu hann hefi veri giftur, og hn gti ekki
gleymt v san. Hn hafi unni fyrir kaupi alla vi og
safna v saman og lagt a sparisj, og var sg
loin um lfana. Hn tti ennfremur gamla meri raua,
sem aldrei hafi veri tamin, og unni henni. araauki
tti hn auleg sem hf hana yfr allan almennng
vinnandi flks landinu, hn hafi komi sr upp rmi,
a var sjlfsttt rm, a mtti taka a sundur og
saman eftir vild, og flytja a r einum sta annan,
a var bltt fram mubbla, og hn tti sna eigin
undirdnu, sem hn virai sumardaginn fyrsta,
undirsng og yfrsng r kostafri, tvr hafnir af
lnlkum og ljfan svfl og brdra hann ga ntt.
etta var rauninni ryggisog stlpakvenmaur, hetja
vxt og karlmannsgildi, og tt hn vri
kttur rifn og hefi altaf rtt fyrir sr, var hn
eingin srhlfnistura ea veimiltta, sem skirist vi a
bera for ntt ea degi, ef urfti a halda, me
hendur einsog krof og kanski ekki gersneyddar
eftirstvum gamallar kuldablgu, askorinni dagtreyu
og eingu lfstykki, annig a hn virtist jafnbola eins og
sterkur klrhestur, og a var vikunnanlegur skuroi
veurbrum kinnunum og kanski ekki laus vi
dltinn trllkonublma egar henni var kalt, og hn
hafi raunsan augnasvip og grfan bjsturshneigan
munnsvip, lausan vi alla ntmahtfyndni hugsun og
tilfnnngu. Hn talai venjulega hspentum rmi og
kldum tn, ekki ekt saklausum einstaklngi fyrir
rtti, altaf dlti sr insta hjarta, og arafleiandi me
vind nsum.

Svo ber a til uppr veturnttum, a bregur til

vira og strrignnga eftir frostakafla; og n hafi
ekki veri arta neitt upp gamla binn sumar, vegna
ess a hugmyndin hafi veri a flytja hsi; og
tekur a leka kaflega bastofunni, svo Bjartur var a
flytja niur, en gamla konan vildi ekki flytja niur, v
hn var vanafst, hn lt breia yfr sig poka, og l fyrir
uns upp stytti. Svo situr Bjartur a kvldi dags nir
bnum og rskonan er a bera honum grautinn og
hann fer a bora. Hn gtur til hans augum mean
hann er a bora, hann situr me sklina hnjm sr
og borar, og egar hann er um a bil binn, tekur
hn til mls, og snr a honum bakinu, einsog hennar
var siur egar luin talai vi hann, a var einsog hn
vri a nldra vegginn.
a er til nokkurs a vera a byggja vndu strhsi
og hka svo hriplekum kofunum eftir sem ur, a
tti rsmenska ef a vri g a-tarna.
Ekki held g a muni miklu leki mann einn
vetur. S leki er hollur sem r loftinu kemur. Enda ekki
mr a kenna hurirnar haf ekki ori tilbnar.
Ekki mundi hafa stai mr a leggja hur fyrir
mna kompu, ef g hefi veri bein ess tma.
g hafi n reyndar hugsa mr a lta setja hurir
upp sjlfs mns reiknng sjlfs mns hs, sagi Bjartur.
Enda voru a ekki hurirnar einar sem vantai. Vi
hinu var g ekki binn a fara a kaupa
innanstokksmuni heilt strhsi, og komi framm
vetur.
g veit ekki betur en a haf veri komist af n
innanstokksmuna hng^til, sagi hn. En a er ekki
arfyrir, ef yrfti

a halda, gti g keypt tvo stla fyrir mna pennga. Og

rmi mitt hefi g geta lna, ea a minsta kosti
deilt me rum, ef hgt vri a f samkomulag vi
nokkra lifandi manneskju.
Hu, sagi Bjartur og leit hana hvar hn st. Hver
mundi sosum fra essum kvenmanni gervileiks, ea
myndarskapar verkum, ea forstands; og laus vi
prjl. a gat vel veri a hann tti a giftast henni,
svo hann hefi leyf til a segja henni a egja, ea
a minsta kosti samrekkja henni, einsog hn var a
bja honum sjlf, me snum stirfna htti. Honum
fanst hann gti alsekki veri vondur vi essa fjallhu
stlku, sem eingin r feingu hnika, ea svara henni
afgngi, einsog l beinast vi, og viurkendi me
sjlfum sr a hann var bi hagsnn og srsinna, a
vera altaf a borga henni kaup, stainn fyrir a fara
hreinlega upp til hennar etta fyrirmyndarrm, eitt
me bestu rmum sveitinni, sjlfur hafi hann aldrei
sof vlku rmi, og auk ess tti hn pennga
sparisjnum.
O a var n ekki penngaleysi sem v olli, Brynja
mn, a g flutti ekki na hsi haust. g hefi geta
keypt ngar hurir, ng rm, nga stla, hefi g vilja.
Og kanski skilir bi af gui og rssakeisara til a
heingja upp veggina.^
g arf ekki a spyrja a v, hva a var, sagi
hn, og nldrai til vibtar vegginn: a er veri a
yrkja um sem hafa hvorki art n skynsemi til a taka
v, en aldrei sagt vingjarnlegt or vi anna flk.
Anna flk fr bara lekann.
S leki sem kemur a utan, hann skaar ekki neinn,
endurtk hann. Innanhsslekinn er verstur.

egar maur er ekki giftur, verur maur a skipa

flki a egja rsamli.
70
VAXTAML
Var a fura tt msir lyktuu sem svo, a Bjartur
Sumarhsum vri sst betur kominn me v hsi sem
hann hafi bygt? En m g spyrja, hvernig fr um
hs fjallkngsins? Sannleikurinn var s, a hs Bjarts
var sannkalla hamngjuhs samanburi vi hs
fjallkngsins. v ar sem hs Bjarts hlt fram a
standa fyrir snu lni sparisjnum, og fnar hans
a greia af v tilskilda vexti, endatt ekki tti
barhft,
lirundu allar stoir sem stu undir hsi
fjallkngsins. etta hs var nefnilega ori svo vanda
a sustu, a a mtti teljast alveg fullgildur
mannabstaur eingu sur en sjlft rausmrarhsi,
enda var fjallkngurinn lka til neyddur a fla a.
Maur hefur ekki efni a vera manneskja, a skal
sna sig, jafnvel mealbndur hafa ekki efni v
veltirum. a eina sem borgar sig fyrir almennng, er
a ba litlum kofa, sngtum verri en hj blmnnum
Miafrku, og lta kaupmanninn halda sr lfnu, einsog
slenska jin hefur gert sund r. Menn reisa sr
hurars um xl, ef eir stefna hrra, yfrleitt. a var
a vsu algeingt a skulda kaupmanninum snum
tma, og f kanski ekki ttekt gegnum sjlfa sig egar
matarskuldin var orin of h, og ekki frsgur frandi
menn du r feiti, j tti gott. a var a minsta
kosti happ hj v a netjast baunkunum, einsog n
dgum, menn lifu a minsta kosti einsog sjlfstir
menn, menn du r hngri sem frjlsir menn. ViIIan

liggur v, a menn halda a narfamur bnkanna

s jafntryggur og ruggur einsog hann bur af sr
mikinn yndisokka, en tli a fari ekki svo, a
bnkinn s tryggastur ofurmennum, sem hafa stur
til a skulda miljn og upp fmm. Um sama leyti og
Bjartur seldi betri kna sna upp kaupgjald, og borgai
sund krnur upp lni og sex hundru krnur upp
lnsvexti, af fjrstofni snum, seldi fjallkngurinn jr
sna fyrir a sem henni hvldi, og fli eyrina, j
ttist heppinn a sleppa, a var braskari r rum
landsfjrngi sem frelsai hann. jbnkinn var
kominn hendur Inglfs Amarsonar og orinn rkisbnki
grundvelli trllaukinna rkislna fr Einglandi, og ekki
a tala um neinar eftirgjafr n vilnanir lnum, nema
au skiftu miljnum, en afurir bnda hrapaar veri.
J a sngghrapai alt, hausti sem hs Bjarts
Sumarhsum var rsgamalt. Heimsstyrjldin verkai
ekki leingur til blessunar verslun og atvinnuvegi,
tlendngar voru aftur farnir a koma sr upp f
stainn fyrir a drepa menn, v var n ver og miur;
slensku kjti var aftur ofauki vexldinni, einginn
spuri leingur um ull, a var farin a vaxa ull fnai
litlendngsins. Bjartur var a horfa eftir smu
hundrai af essu velkomna f slendngsins upp einar
saman vaxtaskuldir og afborganir af lni. En hann tk
sr etta bl me smu hrku og hann hafi ur
teki horfelli, draugagngi og kaupmanni, fraist ekki
vi neinn. Mrarnir skuldafngelsi hans voru a
vsu eim mun ykkri sem afurirnar voru hrapaar
dpra, en hann var kveinn a lemja hausnum
vegginn mean nokkur heilasletta vri eftir kpunni.
a var nr ttur hans eilfa frelsisstri, barttan vi

hi venjulega stand sem hltur a skapast n

megun jarinnar eftira hin venjulega hamngja
styrjaldanna er um lok liin, eftir a hin elilega
bjartsni er orrin, sem hefur glapi kotnginn t frn
sem au, a tla a fara a eiga heima hsi. A
veltirunum linum raknai hann vi eim sta sem
honum hafi tekist a skgnga erfum tmum, hinn
frjlsi maur hngurranna var orinn vaxtarll
veltiranna. Eftir altsaman voru erfu tmarnir tryggari
snu skuldleysi, barnadaua, mold og hngri, en
veltirin me snum stleitnu lnsstofnunum, snu hsi.
Um sama leyti og nglfur Arnarson var orinn
bnkastjri og binn a endurreisa jbnkann me
nokkurra miljna hlutaf fr slenska rkinu, a er a
segja bnka einum Lundnaborg, kom nr
kaupflagsstjri Ejrinn. Hr er alt botnlausu sukki,
sagi ni kaupflagsstjrinn vondur, og eftir v sem
hann rtai meira upp v, eim mun verri var hann,
skuldir manna voru gfurlegar, a var forgnadmur,
a var a gera rttkar ryggisrstafanir. Margir
ttu ekki fyrir skuldum og mttu akka gui fyrir a
vera yfrlstir gjaldrota, en allir sem nokkur mimundi
var a, voru ltnir hnga skuldasnrunni fram og
tylla niur tnum, eirri von a eir gtu a minsta
kosti mari vextina undan blugum nglunum, og a
var kanski enn meiri hepni en gnga slyppur fr
bori; eir stru feingu v ri a almennngur var
settur skamt kaupflaginu, svoa hann gti haldi
fram a skrimta vegna vaxtanna. Svo var prt
menn hjkvmilegustu nausynjum eftir efnum og
stum, svo eir gtu haldi fram a rla fyrir
vxtunum. Mrgum var neita um nausynlegustu

matvli, nema upp betri manna byrg. Kaffi og svkur

var ekki um a tala nema fyrir strbndur,
hveitiskamturinn mlanlegastur kattarnsum, sumir
ekkert, smvara skorin niur, fatnaur bannaur og
einkum og srlagi handa eim sem urftii slku a
halda. Afturmti hafi rkisstjrninni strfari fram
me tilliti til tbaks, v a hafi veri samykt me
lgum a tvega bndum keypis tbak af
landssjsf til ess a verjast fjrkla og lngnaormi,
a mtti nota essa munaarvru bi klaba og
inntku. essu tbaki var teki fagnandi hendi, a var
kallaur landssjur ea baddi, og jafnvel
hreppstjrinn tug badda sparnaarskyni essum
erfu tmum.
a ykir mr hart, sagi Bjartur, egar honum hafi
veri skrt fr skamti eim sem honum var tlahr til
lfsviurvris rum vetri hssins, ef g m ekki
leingur kvea mna verslunarttekt einsog frjls
maur. Og fi g ekki a sem g vil, versla g
annarsstaar.
um a, sgu eir. En ltum vi gera lgtak
eignunum num.
Stend g hr einsog rohundur og rll? spuri
hann.
a vpit g ekki, sgu eir, vi frum bara eftir
bkunum.
Hann fkk hlfsekk af rgmli, anna eins af
haframli, en ng af rgngsfski sltum, sem
kaupflagi tti birgum, smuleiis ngan landssj.
a var fyrsta sinni hans bskap sem honum var
synja um hveitilku upp pnnukkur, ef gest bri a
gari, og kaffi og sykur kom ekki til lita nema gegn

stagreislu fyrir soleiis menn. Fyr tmum hafi hann

ekki vla fyrir sr a gera ttekt mannori eirra sem
eiga lf kotngsins, en hvern tti maur a skamma
hr? Bkurnar?
Ekki tkst eim a koma veg fyrir a hann geri
hsi barhft um hausti. a var a vsu margt
sem vantai, en strsta herbergi mihinni var
innrtta, svo var eldhsi teki gagn, sett hur fyrir
tidyrnar og tvr hurir innanhss, allar hjrum, me
hlutaeigandi hnum. Hann keypti brka rmsti
nir E'iri handa sr og Gvendi, bari sjlfur saman r
fjlum rm handa gmlu konunni, smuleiis bormynd
og bekkjarkorn, tt einginn hefi framma essu tali
hann tindhagan n naglfran. Svo flutti flki na
hsi, alt etta eina herbergi. En egar til tti a taka,
vildi masknan ekki gegna sinni jnustu, a gaf ofan
hana n aflts hvenr sem lagt var hana, og hsin
fylti af trlegum reyk, og voru msir 5* tilkallair, og
haldnir margir fundir mlinu, og margar athyglisverar
kennngar settar fram og rkstuddar. a var lit sumra
a stojrmpurinn hsinu vri ekki ngu hr, arir litu
a strompurinn vri of hr. Sumir hldu, a
reykhfurinn vri of vur, arir litu a hann mundi
vera of raungur, ea jafnvel alveg blindur. a var
meirasegja vitna vsindakennngu r dagblainu,
ess efnis a strompar sem hlanir vru me afalli
gfust aldrei vel. Eftir v a dma var essi strompur
hlainn me afalli. Eitt st fast: reyknum hlt fram
a sl inn, rttfyrir heimspekilegar kapprur um
mli. n efa theimtUst drar agerir til a koma
masknunni lag, og vafaml hvort a borgai sig, v
hn var gmur eldiviarfrek me snum remur vu

hlfum. Seinast var keypt brku olumaskna til

matreislunnar, en hin rhlfaa ltin standa hreyf
eldhsinu, svo sem til pris.
71
TRLL HAUSTIN
N var a siur Brynju rskonu a fara haustin
me meri sna kaupstaarfer, og var hn burtu
vikutma, v etta var orlofsfer um lei, hn tti
ugglaust kunnngja einsog anna flk. Hn var vn a
koma aftur heim rj og aspsmikil, lullandi eirri
rauu, og reia undir sr marga pnkla, smkram,
stumpasirs, tvinna, beinakex til a narta
htisdguin og rtta a flki ef a var sanngjarnt
hugsunarhtti, kaffiglyrnu, sykurls. En svo bregur vi
haust a hn kemur ekki randi heim, heldur teymir
rauu undir fullum klyfjum. Hn var me hrlegra
mti og nefndi vi bndann a hjlpa sr a taka ofan
klyfjarnar og bera inn.
Hvaa varnngur er a? spuri bndinn.
O a er n bara ltilri og ekki ess vert a nefna,
sagi hn, og vildi ekki segja alt strax, en hn var
dlti drjg, og kanski solti hamngjusm, solti
hrug sona undir niri, hafi kanski veri a hlakka til
ess me sjlfri sr heiinni a hann spyri hana og
rspyri. En hann var fr vi og spuri einskis
frekara, a var ekki hans sivenja a gnga neinn
um neitt, lt sjlfur aldrei gnga sig um neitt, hn um
sinn varnng. Hann snarai vru hennar egjandi inn
fordyri, slepti san merinni hennar mrina og gaf
henni drag me lppinni, a var koldimt haustkvld.
Hann fann sr hitt og anna til dundurs tivi, og kom
ekki inn fyren lii var a httatma. Hann bjst vi a

rskonan mundi bja sr upp beinakex, ef hann

kmi inn uren hn httai, hn var vn v
haustin, en a essu sinni kri hann sig minna um
beinakex en nokkru sinni fyr, ttaist hva taf v
kynni a spinnast, kanski klfshr og ffa. egar hann
kom a lokum inn til a htta, gat hann ekki stilt sig
um a brega upp ljsi fordyrinu og lta betur eftir
vru hennar. a var hlfur hveitisekkur og poki me
grjnum, heill sykurtoppur, og kassi sem ngai af
nlenduvru, kaffi,
rsnum, liver vet liverju, alt vorur sem skuldugum
sjlfstismanni var neita um ttekt frjlsu landi.
Hann reif upp eina fjlina lokinu og gi undir. Og a
sem hann rekur fyrst augun , hva var a? a var
ngandi rjlbiti. var hann vondur, maur sem
mnu hafi ekki haft anna en kevpis landssj til a
ra upp sr tbakssultinn, gi einskis framar hva
kassanum kynni a leynnst, heldur slkti Ijsinu hi
brasta og gekk stofu.
Gamla konan sofnu, Gvendur sonur hans var einnig
httaur og hafi sni sr upp. Brynja sat ein upp
rmi snu peysukldd, og hafi teki uppr fggum
snum dlti af kramvru til a skoa, og lagt fr sr
aftur, einsog henni tti ekki vari a. Hn horfi
gaupnir sr og leit ekki hann. Hn sem hafi veri svo
stolt og drjg fyrir stundu, n sagi hn ekki neitt,
enginn eftirvntngarfullur hrleiki leingur.
Hr er kanski ekki veri a spara Ijsmeti, sagi
bndinn og dr niur lampanum meiren til hlfs.
Hn svarai ekki neinu, aldrei essu vant,, loks eftir
drjga stund saug hn upp nef. Hann var farinn a
leysa af sr skna. Hann vonai a hann yri

fullhttaur og binn a breia uppylir hfu, uren

hn feingi rrm til a bja upp beinakex. Hann
varaist a Jta hana, en grundai eim mun meira
yfr atferli hennar. essi forstandsmanneskja, laungu
komin af llum smbandsog spennngarrum, sem
hafi nurla og spara vilngt, ekki eytt nema
nausynlegustu klta, auk kexpundsins haustin, var
hn hrokkin uppaf standinum? Situr hn hr me svip
taf v, a hann skuli ekki vera flaumsa af adun,
egar hn ber heilan hestbur af matvlum inn hs
hans sjlfs, hans strhsi? J, vst var hn
hollustukvenmaur, fml a jafnai, og hann hafi
ekkert haft t hana a setja, utan hva hn var a
sletta sr t a sem henni kom ekkert vi,
einhverntma fyrra. Og hn var skrngskvenmaur
hvar sem hn st, buramanneskja, vel holdum, me
skuroa kinnum, raun rttri vantai hana ekki
anna en gleraugun til a vera eins mikilfeingleg
bragi og rausmrarmaddaman fyrir nokkrum rum,
mean hn var enn upp sitt besta. Og hn var
rifnaarkvenmaur, a bar aldrei vi a hn lti
neinn fara stagla, hn lt aldrei safnast fyrir hroa
skotum, henni var miki r matnum, a var
notalegur keimur a llu sem hn br vru . Og a
var srhlfniskvenmaur, reiubin a bera for, bi
nttu og degi, ef rf krafi, nei hn
var svemr ekki ll upp a lggja og strjuka sg ensog
penpan. Og hn var efnakona me vna inneign
sparisjnum, og tt hryssan hennar vri vxlu, er
hryssa vinlega hryssa. Og sast en ekki sst tti
hn etta fyrirmyndarrm, sem var veglegast allra
muna hr innanstokks hinu na hsi bndans, a

masknunni ekki undanskilinni, a mtti gott heita ef

rausmrarmaddaman sjlf svaf vi llu mkri ln.
Nei; henni datt ekki hug a bja upp kex r v
sem komi var, en sat enn leingi rmi snu me
hendurnar skauti, undarlegt hve hendur hennar gtu
ori raleysislegar egar hn hafi ekkert milli
eirra, og hann heldur fram a vita af henni hlfu
myrkri stofunnar, a bar skugga andlit hennar.
Seinast tk hn kramvruna sna og vlai henni
saman, einsog etta vru einskisntar druslur, stakk
v undir loki kistunni sinni. Svo varp hn ndinni
ltilshttar. Svo tk hn salnsbreiuna af rminu snu,
braut hana okkalega saman af gmlum vana, lyfti upp
raukflttri yfrsnginni og hinu drifhvta laki, settist
stokkinn og fr a htta sig, leysti slifsi sitt, krkai
fr sr peysuna, sm r pilsinu, lagi ll utanhafnarftin
snoturlega saman og stakk eim undir kistuloki,
smuleiis spariklukkunni sinni. Hn var ykkum, vel
gerum ullarnrftum, sem hn hafi unni sjlf, og ll
form hennar virtust vaxa og sprnga t og frelsast um
lei og hn fr r askornum utanhafnarftunum, hinar
sterku vijamiklu lendar hennar voru enn svo
fjaurmagnaar a a gat ekki komi til lita a hn
vri r barneign, a bj trllaukinn kraftur knjm og
lrum, hls hennar var sterkur og nglegur, og brjst
hennar, a voru geldkonubrjst, slaplaus og tt,
framh, jafnvel kpt, hn fr alveg r skyrtunni, a var
trllkona, en hn var ekki meira trll en hann, einnig
hann hafi jtunvaxnar herar, brjst sem oldi alt. Svo
fr hn ntttreyuna sna. en ekki fyr slkti hn
ljsi til fuls. a brakai rminu hennar um lei og
hn lagist niur.

Honum var ekki svefnsamt, en bylti sr msar hliar,

og fundai strkinn son sinn sein var laungu farinn a
hrjta. Hann margblvai hlfum hljum af grimd yfr
v a nytjuhugsanir skyldu halda fyrir honum vku.
Hann bllngai nefnilega almennilegt tbak,
helvtis
landssjurinn,
hugsai
hann,
helvtis
kaupflagi, helvtis sparisjurinn, helvtis hsi. a
var svo vond lyktin essu na hsi, a honum fanst
hann tlai a kafna, J, bara maur hefi almennilegt
tbak stainn fyrir helvts landssjnn. Hva tt
hann a taka tl bragsP a er gamalt r jlegt vi
andvku, a hafa yfr dran skldskap, og hann byrjai
a tuldra fyrir sr essa vsu:
Helstar tel eg r harmabtr, hugsa g um egar
leingjast ntr hversu a mijngs mjurinn str
marga vega kvum ltr.
Eftir a duttu honum ekki hug neinar vsur utan
klmvsur, r sttu hug hans vgum fylkngum og
ruddu hinum viturlegustu slttubndum r vegi, jafnvel
aldrum meistaraverkum.
Allir hlutu a vera laungu sofnair, og arna byltir
hann sr enn blvandi og klmfeinginn og heldur fram
a lta sig bllnga tbak sveimr ef a vri
ekki rttast g hlypi frammr og rif mr rlegt bla r
rjlbitanum til a fria mig, g tre v upp kjaftinn
mr ef ekki vill betur.
Hann hissai uppum sig haldi, steig frammr og batt
sig skna, fr a llu sem hljlegast. En
haustnttin var eitt bikhaf, og hann var a reifa fyrir
sr eftir dyrunum, og svo reifar hann um hnttttan
hn sem hann kannast ekki vi fyrstu, reifar betur

umhverfs og gruflar andlit, a hafi veri hnninn

rmi hennar, sem hann hitti fyrst.
Hver er etta? heyrist hvsla myrkrinu.
Var g a vekja ig? segir hann, v hann hlt hn
hefi veri sofnu.
Ert a ? hvslai hn mti, og a brakai
rminu einsog hn fri sig til og risi upp.
Hu, sagi hann, nei.
Hann reifai sig fram mefram rminu uns hann
fann dyrnar. a lagi mti honum ngan af drum og
losttum
nlenduvrum,
og
hann
gleymdi
tbakssultinum aftur og mundi a eitt a essi
framandi kona hafi keypt matvli og bori inn hs
hans, einsog hn liti hann rohund og rl, krsir, a
var fyrsta sinni sem annarra manna brau var bori
inn hs hans.
Hann gekk undir beran himin nturinnar, a var
hrarsniigg og nepja, en hann hafi a a eingu, og
gekk erinda sinna nir tnjaarinn, berfttur sknum,
og nrhaldinu, tti gott a anda a sr fersku lofti
eftir rakan stegginn af slaga og steypu hsinu. Lklega
var etta holt hs. Til hvers andskotans hafi hann
veri a byggja hs?
Ja, hann liafi feingi sr ferskt loft, n mundi hann
lklega
sofna, gekk aftur til hssins, reifai sig upp repin
fmm, inn ordyri. Enn lagi mti honum nganina af
vru hennar, ljffeingri, yfrinni, stagreiddri. En a
skyldi samt vera sasta sinn sem annarra manna
brau vri bori hs hans.
Um morguninn var hann snemma ftum, og egar
hann hafi sint verkum snum um stund, kom hann inn

til a drekk sitt morgunvatn. Hn helti honum kaffi

stran bolla, og ilmandi gufuna af kaffiboganum lagi
fyrir vit honum, hvorug kvenna hans hafi bi kaffi til
vlkt sem Brynja, a hans dmi bj hn til a besta
kaffi sveitinni, hverskyns matseld sem fr um hennr
hendur fkk alaandi keim. Hn snri a honum
bakinu, nema rtt niean hn helti bollann hans,
hafi hn ansa honum egar hann bau gan dag,
ea hafi hann kanski ekki boi gan dag?
Stundarkorn virti hann fyrir sr kaffi bollanum, j,
hann hafi altaf veri kaffimaur. Loks tti hann
bollanum fr sr n ess a hafa snert kaffi, st upp
og sagi fyrirvaralaust:
Brynhildur, g vil farir.
leit hn hann og sagi: Fari? Andlit hennar var
fjarri v a vera gamalt. Og a var ekki ljtt. a var
ng kona andliti hennar, og hn horfi hann
ttaslegin.
g veit ekki betur , sagi hn; svo sagi hn ekki
meira.
a var einsog hn brotnai einu hggi essi
trllkona, andlitsdrttir hennar glinuu r skorum,
hn br andlitinu olbogabtina djpum titrandi ekka,
einsog ltil telpa, en hann lokai eftir sr dyrunum og
var geinginn t til starfa sinna. Allan ann dag var hn
grtblgin; en hn sagi ekki neitt.
Daginn eftir var hn farin.
72
HUGSJNIR RTAST
Komust hugsjnir nglfs Arnarsonar hvergi
framkvmd? J vissulega. r komust alstaar
framkvmd. llum svium. Jarrktarlgin voru

gengin gildi, og menn fengu h verlaun fyrir a rkta

strar landspildur, j jafnvel nokkrar krnur fyrir ltinn
blett. Menn fengu verlaun fyrir a byggja vegleg
gripahs og heyhlur r steinsteypu, og styrki til a
kaupa drar landbnaarvlar, drttarvlar, plga,
herf, slttuvlar, rakstrarvlar, alt nir prjnamasknur.
Safnrrmli var hamngjusamlega til lykta leitt, menn
fengu styrki til a byggja
vandaar safnrr og haughs. Lnadeild til
sveitabyggnga var sett stofn sambandi vi
jbnkann. Margir alngismenn ttu ngsti sitt v
a akka, a hafa veitt v mli stunng, og feingu v
til leiar komi, mean veri var a afla deildinni <
vinslda, a au skilyri vru sett urn lnveitngar
regluger essarar stofnunar, a lnbeianda vri skylt
a fra a skjallegar snnur, a hann vri
insolvent, a er: tti ekki fyrir skuldum. En egar til
framkvmda kom var viki fr essu merka
grundvallaratrii, sumir sgu vegna krfu fr
Lundnum. Samtsemur stu bndum hr laung ln
til boa me lgum vxtum og litlum afborgunum, en
aeins til a byggja vndu ntskuhs bum snum,
regluger lnadeildarinnar heimtai tvfalda veggi r
jrnbentri steinsteypu, krossvi iljunum og lnleum
glfum, vatnsleislu, sorprsi, mistvarhitun og
helst rafmagn; aeins fullkomnustu fyrstaflokks hs
komu til lita, v reynslan hafi snt, a a er
httulegt br og leingd a byggja dr hs, illa
vndu. Seinast voru samin lg um kerfsbundna vilnun
llum strskuldum bnda, svo mikil hamngja var
rkjandi hj llum eim sem tt hfu ngu trllvaxnar
eignir til a safna r trllvxnum skuldum. Og

kaupflgin blmguust, etta verslunarfyrirkomulag

brralagsins, ar sem milliliir og arir leynilegir
arjfar framleiendanna eru hlutunarlausir. au
guldu bndum uppbt afuraverinu gu ri,
altfr nokkrum krnum og upp sundir, eftir v hva
menn
hfu
lagt
miki
inn.
Uppbtin
hj
hreppstjranum tirausmri skifti sundum. Hann
fkk h jarrktarverlaun, v hann braut strar
landspildur til rktunar og bygi merkileg gripahs.
Hann fkk einnig styrki r verkfrakaupasjnum til a
kaupa drttarvl, ntsku plga, ntsku herf, ntsku
slttuvl, ntsku rakstrarvl og nnur drmt
landbnaarverkfri, jafnvel prjnavl. Hann fkk
einnig styrk r safnrrsji og bygi eina vnduustu
safnr sslunnar. Svo kom uppr drnum a hsi
hans var ori fi, og hann tk strln hj deildinni til
byggngarlna sveitum, og bygi samkvmt regluger
deildarinnar vanda fyrstaflokks strhsi, kjallari, tvr
hir og s rija undir burst, alt r jrnbentri
steinsteypu me tvfldum veggjum, ilja me
krussfner, glfn lg me lnleum, baherbergi handa
frnni, mistvarhitun, heit og kalt vatn, rafmagnsljs.
Slkir menn eru smi jarinnar, smuleiis braskarinn
sem frelsai fjallknginn, a var ekki satt hann vri
neinn braskari, hann var aeins ntsku fjrmlamaur
sem hafi teki upp a leggja fyrr sg landbiina, a
var bara fjallkngurinn sem altaf hafi veri bskussi og
aldrei kunna sr hf, honum vri trtt um
mealveginn,
hann
hafi
aldrei
veri
neinn
fjrmlamaur, enda var hann n efri rum orin
plsmaur mlinni og hlt lf fyrir n teingdasonar
sns, nei ni maurinn jr fjallkngsins, hann var

sannarlega einginn braskari, hann var strax kominn

hreppsnefnd, hann fkk ara styrk til a kaupa ntsku
landbnaarvlar, hann bygi merkileg gripahs og
fkk verlaun, hann fkk safnrrstyrk, hann fkk ha
uppbt innlegginu snu, hann raflsti hs
fjallkngsins, heimsstyrjldin hafi ekki veri h
fyrirsynju a v er snerti slkan mann.
En hvernig fr um Bjart Sumarhsum og vini hans?
Fyrst skal frgan telja ri Gilteigi, fur glalyndra
dtra sem tmabili hfu hneigst til upphrra unnra
sokka. Nei a fr alsekki eins illa og horfist, s
ngsta var meirasegja gift bjarglnamanni kaupsta.
Og rir, hann skuldai ekki svo miki a hann gti
ori strmenni skuldinni, og heldur ekki svo lti a
a vri einusinni ora a gera hann upp. Hann var
orinn mealbndi uppr strinu. Hann var gerur
fjallkngur sveitarinnar. Hundahreinsunin fll hans
skaut me artilheyrandi byrg og umbun. Hann var
kosinn mehjlpari prestsins. Hann hafi augun til
beggja hlia, stti ekki framar t sturlngald
kvenjarinnar, og sagur ekki frbitinn v a komast
hreppsnefnd, ef svo bri undir. tt merkilegt s, a
sem bjargai honum essu dra flkshaldi voru hans
gltuu dtur, sem hfu ori innlyksa heimafyrir af
srstkum stum, og unnu honum alt stri t
gegn, og ttu meirasegja uppkomin brn sem unnu
heima. Hann hafi heldur ekki rist a byggja yfr
flki, aeins yfr f, og etta mun sna sig hj
flestum, a er tryggast fyrir afkomuna a gera sem
minst fyrir flki.
Og hinir? eir pndust etta fram einsog ur,
trllsligair af sveitartsvrum, furbtiskaupum,

ormapest, matarskuldum, rktunarskuldum, heilsuleysi

og daua, um lei og hugsjnir nglfs Arnarsonar
rttust og frindum og kostakjrum rigndi yfr
strbndurna. lafur Ystadal hafi fest kaup kotinu,
en bj enn sama moldarkofanum sem ori hafi konu
hans og brnum a aldurtila; mannlf er n einusinni
ekki ngu lngt til ess a smbndinn geti ori
efnaur, a ku meirasegja standa vsindalegri bk
eftir mann tlandinu. Og Hrollaugur Kcldum, lumn
hafi lcingi bi hjleigukoti fr tirausrnri, lok
strshamngjunnar festi hann kaup v, og tti n
fullu tr a standa straum af vxtunum, en ekki hafi
hann geta bygl, a verur a ba nsta strs,
kanski verur hreppstjrinn binn a taka af honum
koti aftur upp fallna vexti, en a verur a fara sem
vill, Hrollaugur; sem aldrei lri a gera mismun v
nttrlega og v yfrnttrlega, heldur tk lln eftir
r, hann mun einnig taka v eftir r, egar ar a
kemur. Og Einar Undirhl, hann hafi grynka svolitla
baun snum fyrri skuldum eitt ea tv r, en hvorki
eignast koti n lisa upp hj sr, n voru skuldirnar
laungu byrjaar a vaxa aftur, a rntti heita gott ef
aflagsf hrkk upp sveitargjld og furbtiskaup,
mealaskuldir uru a sitja hakanum, smuleiis
trosfskur, mannlf er mannlf, en hann orti fallegt
erflj eftir sem ur hvert skifti sem einhver d, og
vnti ess fastlega a drottinn mundi vera bndum
hlihollari ru ]f en essu, og lta njta ess a
eir hfu daulega sl.
Fru ll frindin og kostakjrin fyrir ofan gar og
nean
hj
essum
algeingu
mnnum
egar
hugsjnirnar voru framkvmdar? Hva skal segja? a

er n einusinni svo, a a rur smu, tt snauum

mnnum s boinn styrkur r landssji til a kaupa
drttarvlar og ntsku slttuvlar. Ea fjrutu ra ln
til a reisa tvfalt steinhs me krussfner, lnleum og
rafmagni. Ea uppbt innlegginu snu. Ea verlaun
fyrir a rkta strar landspildur. Ea mikilfeingleg
safnr undir hgirnar r einni ea hlfri annarri k.
Ea uppgjafr strskuldum mean eir vera a vinna
sextn til tjn tma slarhrng til a f a safna hrri
og hrri matarskuldum. a gagnar nefnilega ekki a
bja neinum g kjr nema rkum mnnum, rkir menn
erii eir einir, sem geta egi g kjr. A vera ftkur
er einmitt etta srkennilega stand mannsins a geta
ekki teki mti kostakjrum. A vera ftkur bndi er
flgi v a f aldrei noti eirra frinda sem
stjrnmlamennirnir bja ea lofa, og vera ofurseldir
eim hugsjnum sern aeins gera hina rku rkari og
hina ftku ftkari.
Svo situr Bjartur um veturinn og sumari eftir v
hsi sem hann hafi bygt. a var versta hs heimsins
og trlega kalt. Eyrir jlafstu htti gamla konan a
fylgja ftum vegna kulda, n ess hn gti di, svo
Bjartur tk a r a flytja rmi hennar aua bsinn
fjsinu, rv hn gat ekki di r kulda. Hskuldinn
gekk jafnvel svo prri Bjarti sjlfum a lionum bau
tta vi v a hann vri farinn a gerast gamlaur, en
huggun hans var s, a sonur hans, blma Ifsins,
barst ekki af heldur. Stofan t slaga, svellai innan
frostum, a tk aldrei glugga, vindurinn st gegnum
hsi, a fenti inn lofti. Fegarnir nnuust
matreisluna sjlfr um veturinn, og n glavrar, a

var ekki einusinni nldra bnum, einginn virtist

leingur hafa rtt fyrir sr neinu.
Um sumari tk Bjartur enn kaupaflk og heyai
handa snu slenska f, endatt einginn neytandi
heiminum vilji sktnta slenskt f utan refurinn og
lngnaormurinn, afurirnar hldu fram a falla um
hausti, einginn hefur brk fyrir slenskt f og hefur
aldrei haft, rkisstjrnin var a ofurselja frumburarrtt
jarinnar til aalaufa landsins, fskimianna, gegn
v a erlend j tki vi nokkrum tunnum af
vibjslegu saltkjti, sem san var lti ldna
framandi landi og loks kasta sj. Alt sem Bjartur
ttist mega missa til frlags fr kaupgreislur og
sveitargjld, og ekkert eftir upp rentur og afborganir af
lnum, tt hann hefi lti f sitt alt, mundi varla
hafa s hgg vatni a heldur. Hann geri tilraun a
semja um skuldina sparisjnum, en ar var ekki
annar fyrir svrum en berklaveik ttaugu mannrola,
sem fletti upp bkum og sagist ekki hafa leyf til a
semja um neitt, a var nefnilega bi a kvea a
stofna tb fr jbnkanum Vkinni haust, og
sparisjur Fjararins tti a renna etta tb.
Alngismaurinn Inglfur Arnarson bnkastjri var s
eini maur sem gat gef leyf til samnnga um skuldir
sparisjsins essu stigi mlsins, og fulltrinn
rlagi Bjarti sljlega a fara suur fund hans og
reyna a komast a samnngum. Bjartur fr heim vi
svo bi, og hugsai mli. Kanski hugsai hann ekki
einusinni mli, a m einu gilda hvort maur hugsar
ea hugsar ekki, eir eru allir jfar. En mean hann
var a hugsa mli, barst s fregn um hru a
nglfur Arnarson Jnsson hefi lti af bnkastjrn

jbnkans
um
skei,
hann
var
skipaur
forstisrherra Islands um hausti.
73
HUNDx\R, SL O. FL.
Naungaruppbo.
Samkvmt
krfu
IJtbs
jbnkans Vk verur jrin Sumarhs
Rausmrarhreppi seld vi uppbo, sein haldi verur
slueigninni 29. mamnaar nstkomandi, til greislu
skuldum, krnum o. s. frv., auk vaxta og kostnaar af
slunni. Uppboi hefst klukkan rj eftir hdegi.
Sslumaurinn.
essi auglsng var fest upp, bi Vk og Firi, og
prentu Lgbirtngablainu uppr mijum vetri, og
nokkru sar barst Bjarti sjlfum tilkynnng sama efnis.
Hann sagi ekki neitt. a hafi aldrei veri hans siur
a sta yfr neinu v sem hann liafi mist, hstu aldrei
inn harm, a er best, heldur stta sig vi a sem
maur eftir, egar maur er binn a missa a sem
maur hefur tt, og hann hafi haft vit a halda
f leingstu lg, hann tti enn nlgt hundra fjr,
eina k og rjr drgar, auk gulrar hundtkar, fjri liur
beinan kvenlegg fr hans fyrstu tk.
etta kvld, egar Bjartur fr fjsi, stanmdist
hann bsniim hj kerlngunni og varpai hana.
manst kanski eftir kotinu nu norur
Sandgilsheii, Bera mn, sagi hann.
Hn gaf lti t a, a var lngt san hn var
htt a muna nokku, hn mundi ekki neitt.
Ja, a er n ar enn fyrir v, sagi hann.
a var gott kot, sagi hn, g bj ar fjeritigi r, og
a kom aldrei neitt fyrir. En hr er altaf a koma
eitthva fyrir.

Ja g er n a flosna upp hr fr Sumarhsum, sagi

liann.
O a veit g, sagi hn. a er blvaur ekkisens
kyrleikinn, sem hr er og alla t hefur veri. Og
verur alla t. Hann hefur sjaldan gert endaslept vi
sem hafa lafa essu koti, hann Klumkilli. g segi
fyrir mig, g hef aldrei tt hr heima. g hef veri hr
nturgestur.
En bndinn ansai eingu draugatali, hann hafi aldrei
draug tra, n nein rgn yfrleitt, utan hva maur
trir skldskap, og hann gekk beint a erindinu og
sagi:
Heldur vildir ekki byggja mr Urarseli vor, Bera
mn? sagi hann.
a voru falleg slarlgin Urarseli, sagi hn,
egar hann rarinn heitinn var kominn stru treyuna
sna og rei norur heii eftir sauum og ri ar
sem hann tk . Enda hafi hann ga hunda. Vi
ttum vinlega ga hunda.
J, a er hverju ori sannara, Bera mn, hann tti
ga hunda hann rarinn slugi, sagi Bjartur. g man
t hann tti mrauan hund, sem var a metf a
hann s myrkri einsog
arir hundar ljsum degi, a eru vandfundin soleiis
kvikindi. En g hef tt gar tkur lka, Bera mn,
trygaskepnur, kvikindi sem aldrei brugust, hvorki lf
n daua, g tti einusinni gula tk, a var lngamma
tkarinnar minnar nna, a var ldiingis einsog s
skepna ri bi yfr lf og daua.
Hvernig sem alt veltist eiga menn a minsta kosti
minnngarnar um hunda sna, r getur einginn teki
fr okkur, tt bi lukkuleg heimsstr og

framkvmdir hugsjnum strmenna haf hsta lagi

veri ryk og yrlast sem snggvast upp vit einyrkjans.
Ja Bjartur minn, svona fr a, sagi rir Gilteigi
dlti vorkunnsamur, eir sitja upp rttarvegg nokkrir
bndur snemma vors, blugir eftir markanir, og
lambf jarmar hemjulega a ftum eirra.
0 fer nst, sagi Bjartur. a er eingin tryggng
v a vera hundahreinsunarmaur, a hefur snt sig.
Ekki veit g a, Bjartur minn, sagi rir, og kanski
ekki alveg laust vi a yknai dlti honum. Ekki
skal g svara fyrir hundana, En aalatrii hlt g vri
a a tra sn brn, hva sem skerst. a hef g
altaf gert. Hva sem kom fyrir mn brn, g rak au
aldrei burt. Og au hldu fram a vinna mr greyin, og
sjlfum sr um lei. A tra brnin, a er sama sem
a tra landi.
J hann var orinn milngsbndi, a var auheyrt
tninum, uppslttur hans flst v a dtur hans
geru hann a karli furgari og negldust ar niur
yfr lausaleiksbrnum, hann hafi haft keypis kvenkraft
alt stri tgegn, og kominn til mannvirnga fyrir
bragi, enda farinn a tra landi; Islandi alt.
Mn brn hafa aldrei gert fur snum skmm, sagi
Bjartur. Mn brn, a hafa veri sjlfst brn.
En bndurnir fundu ara hvert stefndi, han var
stutt
yfr
persnulegar
meingar,
a
var
vandragn sem virtist erftt a bra. En var a
lafur okkar Ystadal sem fltti sr a grpa tkifri,
v hann vissi af gamalli reynslu a s sem ekki hefur
vit a sta lagi hverju samtali, hann kemst aldrei
a.

Yfrleitt, er a mn skoun, sagi hann, a maur

geti ekki ori sjlfstur maur essum tmum
fremuren fvr tmum, ef maur byggir sr hs. a
hefur aldrei komi fyrir Jslandi fr landnmsld til
essa dags, a vinnandi flk haf
bygt sr hs sem hs hti, og a kann ekki gri lukku
a stra a byrja v n. Vi verum a lta okkur
ngja klmbruhnausinn. Enda held g mann muni ekki
miki um a eiga heima moldarkofa essa stuttu vi
sem maur trir, ef tr skyldi kalla. a vri eitthva
anna ef maur hefi sl og vri eilfur. fyrst vri
eitthvert vit a reyna a koma sr upp hsi.
Einar Undirhl: Ja g er n ekki einsog lafur, a g
haldi v fram um mig, a g s a koma me neina
vsindakennngu, sjaldan g tala, heldur segi g bara
sona einsog mr sjlfum fnst fyrir mig og mna
persnu. Og a ver g a segja, a einmitt fyrir
sk a g veit a slin er til, og a hn er eilf, er
mr sama g bi moldarkofa essa stuttu stund
mean sl mn bur hr. Og lf s aumt, hsin ltil,
skuldirnar ngar, matvlin af skornum skamti og
veikindin lngvinn og umflanleg, er slin sl.
Slin er og verur eilflega sl og tilheyrir ra heimi.
fari i til andskotans me alla ykkar slarskotu,
sagi Bjartur og stkk fyrirlitnngu ofanaf
rttarveggnum.
Svo sneri Hrollaugur Keldum talinu a ormirium.

ANNARRA MANNA BRAIJ

etta vor, um sama leyti og Bjartur var binn a hsa
upp binn Urarseli, a var samskonar br og hann

hafi bvgt einusinni ur, esskonar bir eru bygir

eftir elisvsan, keypti hreppstjrinn Utirausmri
beitarhsin sn aftur fvrir a sem eim hvldi. a
voru alment talin g kaup. Hann tlai a setja hr
upp streflis refab, vegna ess a a hefur snt sig
a a er ekki leingur refurinn sem er aalvinur
jarinnar, a er saukindin sem er aalvinur
jarinnar. Bjartur hafi afturmti flutt f sitt og
bsl norr Sandgilsheii, a var ekki anna eftir
honum hngandi hr stanum en gamla konan, og
hana tlai hann a taka me sr norryfr egar hann
kmi r kaupsta. Hann fr kaupsta sna fyrstu
adrttarfer undir nafninu Bjartur Urarseli, sonur
hans fylgd me honum. essi maur var svo skuldugur
kaupflaginu a hann fkk ekki sem svarai
rgmlslku gegnum sjlfan sig. Hann fkk a taka t
eina drg nafn ekkjunnar Hallberu Jnsdttur,
samkvmt umboi. a tjai ekki a hafa str or
frammi n svvira neinn, v a var einginn sem
heyri slkt ea mtti vera a ansa v, hsta lagi ef
einhver utanbarstrkur sagi manni a ta skt. Og
a ddi heldur ekki a berja neinn, v hvernig sem
fr bari maur ekki ann rtta. Hann hafi lti tvo
skrri hestana sna upp trjvi til nu bastofunnar
Urarseli, og hafi n ekki annan hest til drttar en einn
tuttugu og sex ra gamlan jlk, hann ht Blesi, vi
knnumst vi hann fr forum t, a vi vorum
vistdd eina jararfr Sumarhsum, j san er lngt
um lii, st hann bundinn vi dyrustafnn um
vetur og horfi inn, mean rur gamli Niurkotinu
saung. a er margt sem getur drif daga eins hests.
essi hestur hafi lifa allan bskapinn Sumarhsum,

einn hesta erfum tmum, me fleirum veltirum,

n var hann aftur einn hesta, beinaber, makkasiginn,
trttur, skldaur, vagl auganu af blindu; aumngja
gamli klrinn; en hann hafi hraust brjst einsog
Bjartur. eir urti seint fyrir niryfr og bndinn treysti
hestinum ekki uppyfr sama kvldi, eir hfu komi
honum haga, en hann var tannltill og orinn seinn a
fylla sig, a var ekki annars kostur en ba nga til
fyrramli snemma, a hann vri binn a
tna sig. a var lii kvlds, kaupflaginu loka,
erindrekstri feganna loki, og ekki anna fyrir hndum
en ba morguns, eir geingu t mlina. Bir voru
svngir, eir hfu ekkert bora allan daginn,
hvorugur tti pennga, eir gtu ekki gist. a dr upp
bliku lofti, andkalt r haf en rkomulaust, ba
lngai kaffi, hvorugur talai um a.
O hann kemur ekki ntt, sagi Bjartur og leit til
lofts. Vi getum fleygt okkur einhversstaar undir
klgarsvegg yfr blnttina.
a hfu veri rstur bnum, Bjartur Urarseli
hefi haft um alvarlegri ml a hugsa. Hugsjnir Inglfs
Arnarsonar hfu nefnilega veri a byrja a rtast
Firinum. Fyrir hlfum mnui hafi veri byrja
hafnarmannvirkinu mikla, sem rherrann hafi
snum tma lofa essu plssi og san bari gegn
alngi me snum alkunna dugnai; a st ekki upp
hann. Auk orpsba feingu margir vkverjar atvinnu vi
etta strfyrirtki, eir hfu teki sig upp fr
heimilum snum og flutt sig hnga gamla beituskra,
sem hafir voru fyrir svefnhs, og kallair brakkar. a
hafi veri tala um a greia kaup samrmi vi a
sem venja er til tkjlkum. a var hafst handa me

v a reisa hinn landsfrga brimbrjt r rstum

einusinni enn, og urfti kjr af grjti og steinsteypu.
Mennirnir hfu unni viku vi spreingngar og
grjtflutnng, svo kemur a fyrsta tborgunardegi.
kom a uppr drnuni a eir hfu gert sr altof har
hugmyndir um kaup a sem borga er tkjlkum,
eir ttust ekki geta ftt sjlfa sig og fjlskyldur snar
af v sem boi var, hva ori smborgarar me
tmanum, klluu slk vinnulaun hngurrs
verkalinn og sgust vera mti v jskipulagi
ar sem vinnandi flk hefi ekki a ta, einsog slkt
jskipulag vri einhver nbla. eir heimtuu hrra
kaup, en einginn hafi umbo til a greia hrra kaup
essum erfu tmum, hvern varar um a ykkar
fjlskyldur haf ekki a ta, jskipulag slendnga er
heilagt. lgu eir niur vinnu og sgu verkfall. Hr
plssi hafi aldrei veri verkfall ur, enda voru a
vkverjamir brkkunum sem beittu sr fyrir v, eir
hfu nefnilega haft verkfall hj sr Vkinni einusinni,
og sigra, annig a sifjali eirra hafi geta feingi
rgbrau me trosinu um tma. Firngar voru
afturmti skiftir mlinu, margir voru eindregnir
verkfallsmenn, en alllitlegur fjldi skarst r leik og vildi
frna einhverju fyrir sjlfsti Islands. Verkstjmrnir
hldu fram a bja alla velkomna sem vildu vinna
fyrir etta kaup, hinir gtu fari. a komu meirasegja
smtvegsmenn og arir smborgarar vettvng og
buust til a vinna, jafnvel keypis, eim tilgngi a
bjarga
sjlfsti
jarinnar
og
jskipulagi
slendnga. En verkfallsmenn neituu a yfrgefa
vinnustainn, og a sem meira var, eir fylktu lii og
meinuu hinum vinnufsu agaungu. Aftur og aftur

hfu ori hrkuslagsml milli eirra sem hfu efni

a vernda sjlfsti slands, og hinna sem vildu a
fjlskyldur snar hefu a ta. Menn hfu veri lbarir
einsog harfskar, sumir beinbrotnir. Or og hugmyndir
komust

takteina
meal
flks,
lkt
llum
hugsunarhtti sem fyr hafi ekst plssinu, hr voru
komin svvirileg askotadr til a spilla friinum, eir
sgu opinberlega a eir vildu stofna ntt
jskipulag ar sem vinnandi flk hefi a ta. a var
engin lgregla stanum sem gti bari essar frrur
niur, og jskipulagi st berskjalda uppi, samt
sjlfsti jarinnar, uns sslumaurinn smai til
yfrvaldanna og ba um a senda hnga lgreglu til a
vernda menn sem vildu vinna, og bola fr
vinnustvunum akomnum raseggjum sem hfu
teki sr lglegt vald til a hindra a. Rkisstjrnin
brst vel vi essari umleitan, og n var lgregluflokkur
lei til fjararins, vntanlegur strandferaskipinu
fyrramli. I annan sta var sagt a verkfallsmenn
heu mikinn vibna, og bist vi bardaga. a var
kvablandin sng bnum, og sst a fura tt
einginn tti aflgu hugsun handa Bjarti Sumarhsum,
allir voru a hugsa um a, hvort eir mundu vera
barir morgun. En n var lngt lii kvld, hinar
rlegu raddir verkalsins hfu hljna en vi teki
hinar stirfnu raddir krunnar, nttin l gagnsrri hulu
yfr
plssinu.
Dalafegarnir
settust
niur

vegarbrninni, fyrir framan hs svefni, og tugu

puntstr og gu bir leingi.
a var sonurinn sem rauf gnina a lokuim

ttum vi ekki a gnga bir til hennar stu Sllilju

og heilsa upp hana, sagi hann. g hef heyrt hn s
veik.
Ekkert svar.
Sonurinn: Eigum vi ekki a heilsa upp hana stu
Sllilju? Krastinn hennar ku vera hlaupinn fr henni.
framhaldandi gn.
Sonurinn: Pabbi, g er viss um hn iVsta Sllilja yri
svo
fegin ef vi kmum til hennar. g er viss um hn mundi
gefa okkur kaffi.
A lokum misti fairinn olinmina, leit illu til
sonar sns og svarai: egiu. Ea viltu a g taki
ig, fjandans rfllinn inn, sem aldrei verur a manni.
Svo var trtt um mli.
egar eir hfu enn seti arna drjga stund til
vibtar, sj eir mann einn slngri ekki alllngt
burtu, hann nlgaist, lngur og magur, blum
nankinsbuxum og peysu, hfan hnakkanum. Hann
stanmdist vi og vi og leit hsin og snri sr
hrng. Svo kom hann auga hvar essir tveir menn
stu, htti a skoa hsin og slptist ttina til eirra,
stanmdist nokkra fama fr eim. Hann fann
hlfreyktan vindlngsstf vasa snum, og athugai
fegana og vindlnginn vxl. Svo brosti hann, kveikti
vindlngnum og kom til eirra.
Slir brur, sagi hann.
eir tku kveju hans sllega, hreyfu sig ekki, hldu
fram a stara nir rsina vi veginn, me puntstr
milli tannanna. Maurinn hlt fram a tvnna
krngum . Svo horfi hann upp lofti.

Hann hefur bori lofti me kvldinu, sagi

maurinn.
eir nsuu v aungvu.
etta er annars auma helvtis plssi, sagi
maurinn. g vildi g vri kominn heim. En a er
auvita ekkert skrra heima.
Hvaan ert ? spuri Bjartur.
Hann var austan r Vk, og hafi haldi a a yri
eitthva skrra hr sumar, en a var sst skrra,
ekkert. anna en svikin, heyru, sagi hann alteinu
og leit Bjart einsog honum hefi dotti hug
snjallri, ekki vnti g a getir rselt mr brau?
Selt r brau? Ertu ekki me rttu ri? Nei; g hef
ekkert brau a selja.
Ja, sagi maurinn og brosti tilgngslaust. a gerir
annars ekkert til. g hef ekkert til a borga me
hvortsemer.
a var stutt gn, svo sagi maurinn: Ilt er a alt
og blva, sktt veri me a og svei v, hvaa bk
stendur etta n aftur?
O tli a standi ekki biflunni, sagi Bjartur.
hvurnin lt g, sagi maurinn , nttrlega
stendur a ar.
ert sjlfsagt einn af essum verkfallsmnnum, sagi
Bjartur. Ykkur vri skammarnr a halda fram a
gera eitthva.
Til hvers er a egar maur er svikinn? sagi
maurinn. ert vonandi ekki einn af eim vinnufsu?
J, sagi Bjartur. g hef altaf veri verksgjarn. En
annarra egn er g ekki. g er sjlfstur maur
enn.

N ku lgreglan koma morgun, sagi s kunni. g

vona hafr ekki kosi Inglf Jnsson, ann helvtis
blhund.
En Bjartur varist allra frtta um a.
Helvti vri glri ef maur gti keypt soldi brau,
sagi maurinn. Strkarnir sendu mig nefnilega t til a
n brau. Vi tluum a hita kaf.f.
Bjartur: sagist ekki hafa ncina pennga.
Maurinn gi aftur til lofts, sletti gminn, og brosti
enn tilgngslaust, nei, g var n heldur ekkert a
hugsa um a kaupa a, sona fremuren verkast vildi.
g var bara a g bakari.
Bakari er laungu loka, sagi Bjartur.
a gerir n minna til, ef eir hefu ekki fali
brauin, sagi maurinn.
Fali au?
J j, eir hafa fali au. g s svo helvti g brau
ar klukkan sj, alveg virkilegan rumara, maur.
Svo var hann binn me vindlngsstfnn, helduru
hann vti? btti hann vi, og leit enn til lofts.
Ekki g von v, sagi Bjartur.
Mr er annars alveg sama, g held hann megi vta,
sagi maurinn. Heyru, andskoti er annars lngt san
g hef veri hj kvenmanni nna.
Ja, sagi Bjartur.
a gerir annars ekkert til, sagi maurinn. Ef helvtis
dnarnir koma me lgreglu morgun, er bara gott
a hafa ekki veri hj kvenmanni. r draga r manni
allan kjarkinn. Heyru, helduru a i veri ekki me
okkur, brur?
A mti hverjum?

En mti helvtinu honum nglf Jnssyni, sagi

maurinn.
Bjartur hugsai sig um nokkra stund, svarai san: Ja
g er n orinn ntur a fljgast .
Vi hfum flu af hakaskftum, sagi maurinn. Og
alskonar bareflum.
a var og, sagi Bjartur.
En ef helvtin koma me byssur, nttrlega gefumst
vi upp, sagi maurinn. Vi erum bnir a samykkja
a. Vi
eigum nefnilega flestir krakka. Ef g tti ekki krakka,
vri mr fjandakorninu sama g vri skotinn.
Heyru, eru i a ba eftir nokkru srstku?
Nei, sagi Bjartur. g er a ba eftir a klrinn minn
fylli sig, hann er orinn hlfrtugur. Vi tlum uppyfr
fyrramli.
Maurinn: i fari ekki undan slagnum, brur.
Heyru, hvern fjandann eru i annars a sitja hr?
M ekki bja ykkur upp heitt kaffi og brau me
okkur?
Hefuru nokkurt brau?
Brau? endurtk maurinn undrandi. J j, ng brau.
Komi i bara me.
Hann var svo bltt fram, svo auveldur tali og
flagslegur, a eir stu upp og rltu me honum.
Hann var ekki gefnn fyrir a fara beina stefnu, heldur
fr marga krkustgu, eir geingu beint. Tvisvar ba
hann a ba sn, mean hann skryppi bakvi hs.
Arans grn, sagi hann. eir eru svo hrddir a
jafnvel keringarnar eru bnar a harloka a sr
eldhsunum, honum tti etta verulega fyndi og
hl a v, en fegarnir su ekkert fyndi. essmilli

hlt hann fram a tala um lgregluna, veri og

kvenflki og margt fleira, eftir v hva honum datt
hug.
Heyri i, sagi hann, a ir ekkert a gifta sig
essum tmum.
Ekk, sagi Bjartur.
Nei nei, sagi hann og sletti gminn.
Ja giftu ig ekki, sagi Bjartur.
Heyru, sagi maurinn. g talai vi andskoti
skarpan strk um daginn, og hann sagi: a er
helmngi meiri glpur af yfrvldunum a lta menn
lifa, heidur en drepa menn.
Sr er n hver blvu vitleysan, sagi Bjartur.
Nei nei, sagi maurinn bltt fram. etta er alveg
satt. g lt etta lka. g lt a menn su ekki ngu
miklir glpamenn til a lifa essu jskipulagi.
Maur er ekki ngu miki helvtis illmenni fyrir etta
jskipulag, a er a segja almennngur. a er a
sem er a.
Bjartur tti fullu tr a tta sig vlku tali og var
svaraftt.
Maur hefur heldur ekki vopn, sagi maurinn. Ef
maur hefi vopn, a vri anna ml. Maur verur
a stela hakaskftum fr eim sjlfum til a berja
me. En ef eir koma me byssur, nttrlega,
bi i vi, hr br kerlng.
Hann var svipstundu horfnn fr eim bakvi hs,
inealhus, a var me blmum gluggunum og
svolitlum hnsnakofa. Eftir dlitla stund kom hann
aftur me stran tekinn rgbraushleif.

g hruflai mig, sagi hann og lagi tnguna vi

skeinu hendinni, en a var ekkert. N skulum vi
koma,
hefur vnti g ekki stoli brauinu, sagi Bjartur
illur.
Iss, sagi maurinn, sletli gminn og stakk brauinu
inn magann sr og breiddi peysuna yfr. a gerir
ekkert til. Iln jarir. a er prfastsekkja.
nam Bjartur staar gtunni og sagi: Svona, n
fer g ckki leingra.
J j, sagi maurinn. Blessair komi i a f kaffi.
etta er gtt brau. g held kerlngin urf ekki alt
etta brau.
jfur hef g aldrei veri, sagi Bjartur, n
jfsnautur.
Eg ekki heldur, sagi maurinn. En hva maur a
gera egar llu er stoli af manni, og kanski a skjta
mann ofankaupi. Illd auvaldi sem myrti tu miljn
saklausa menn sr til skemtunar strinu, muni ekki
miki um eitt brau. Auvakli straffar manni miklu
meira fyrir a stela ekki, heldur en stela, hversvegna
tti maur ekki a stela? Allir sem g hef tala vi
segjast hafa haft a lngbest tukthsinu. essi
kerlng, hn hirir bara jararafgjldin sn. En g er viss
um a a er helmngi betra a vera tukthsinu en
eiga jr einsog . g er viss um a maur er miklu
sjlfstari tukthsinu. Komi i n, brur. Kaffi
hltur a vera ori heitt, Og a er einginn jfur til
nema auvaldi.
a voru tu tlf verkamenn essum brakka, eir
mlluu olumasknu sem reykti herflega, en vatni

var soi, og a lagi ngandi kaffilykt t nttina

gegn komumnnum.
Hvaa menn eru etta? var spurt,
eir stu veginum og voru a taka nef, svarai
leisgumaur feganna, en a var ekki alskostar rtt,
eir hfu aeins veri a tyggja puntstr, g bau
eim upp kaffi.
Ertu me brau?
fT j, sagi leisgumaurinn bltt fram, ng
brau. Geri i svo vel a gnga inn, brur, a
er alveg htt a lta koma inn, eir eru mti
auvaldinu.
Gestgjafarnir buu gestum snum a sitja einum
rmblkinum, a var a vsu nokku afturstt, en
var einhversstaar sngurdrusla botninum, og a
var fari a spyrja , msir
krmuust vi Bjart Sumarhusum og vissu a hann
hafi bygt, og a jr hans hafi veri seld upp skuld
naungaruppboi fyrir fm dgum, eir vildu f a
heyra sgu hans fyllri, en hann varist allra frtta. Hann
tk samt feginshendi vi fullum fanti af kaffi og drakk,
en egar kom a brauinu, var hann illur n, a var
annarra manna brau. Einguasur lngai hann mjg
miki brau. Gvendur tk vi vnni snei og leit
fur sinn.
gerir a upp na byrg, en ekki mna, sagi
Bjartur.
Bjartur, sagi einn ngur maur, me
srkennilega hreint augnar og lifandi vikvma
andlitsdrtti, veistu hva rssnesku bndurnir hafa
gert?
Hann ansai eingu.

eir hfu lifa sjlfstir einsog urarkettir fr

munat, ea rttara sagt einsog slenskir kotbndur,
einsog . Auvaldi hafi nefnilega til a stela af
eim og myra . Fyrir tta rum bj auvaldi til str
og lt myra einsog hunda sr til skemtunar rj
r. Suma dagana voru drepnar tv hundru sundir
einu. Loksins uru rssnesku bndurnir reyttir og tku
hndum saman vi flaga sna, verkalinn
borgunum, og svo steyptu eir auvaldinu og drpu
keisarann og tku allar r eignir sem auvaldi hafi
stoli fr eim, og skpuu ntt jflag, ar sem
einginn getur grtt annarra manna vinnu. a er
kalla samvirkt jflag.
Aja, sagi Bjartur og hl. Er n rssakeisari fallinn.
San sagi hann eim undan og ofanaf r vi sinni,
og a me hvernig n var komi hans hgum,
kanski g fi annars svoltinn braubita hj ykkur,
dreingir, sagi hann a lokum, v hann s a allir voru
a ta braui, og a lyst manna var g, og komi
niurfyrir mijan hleifnn. eir skru honum ykka snei
og etta var fyrirtaksbrau, j kanski eir hefni mn
ar, sagi hann uppr brauinu; einsog Grettis
sterka Asmundarsonar, sem var hefnt alla lei austr
Miklagari, enda var hann talinn mestur maur
slandi.
ert ekki dauur enn, sagi einn; og verur hj
okkur morgun, sagi annar.
Nei, sagi hann. Eg er binn a byggja ru koti og
m ekki vera a v a liggja nir fjrum flogum.
Einn gan veurdag skal hinn vinnandi lur hrista
af sr jfana og morngjana, sagi einn. skalt
ekki urfa a sj eftir a hafa teki til hendi me okkur.

Ja g hef n altaf veri sjlfstismaur, sagi hann.

g vil eiga land mitt sjlfur. g fer norura Urarseli
bti fyrramli, strax og jlkurinn er binn a fylla sig,
v verur ekki um oka. En hann Gvendur litli arna
getur ori eftir hj ykkiir, mr er srt um
rausmrarhelvtin veri barin. Heyriru a, verur
eftir hj essum dreingjum, Gvendur. Hver veit nema
eir gef r einhverntma Amrku sem varst a
krj eftir hr um ri.
egar kaffidrykkjan var enda, fru nokkrir a
sngja, en arir a ba sig undir a fleygja sr. eir
klddu sig ekki r, heldur kstuu sr upp blkana,
tveir og rr hvern, flestum voru einhverjar druslur a
hafa krngum sig. Tveir buu Gvendi a liggja hj sr,
rija manni rmi, hann skal f vinnu ef vi sigrum,
sgu eir, vi tkum hann flagi strax.
Skmmu sar var alt ori tiltlulega hljtt, flestir
lagstir fyrir, einnig Bjartur, hann fkk plss framvi brk
einum blkinum. Honum var glatt, og fanst einsog
hann mundi la upp og egar, a hefur sjlfsagt
veri braui, en merkilegt ratti heita, hlt hann
v niri. Honum tlai ekki a koma dr auga, essi
nturgistng setti hann altof mikinn vanda. Var hann
lentur hr hpi tndra jfa? ofstopamanna,
rnngja, sem tluu a berja yfrvldin og rna
landinu? Hafi hann ekki tala yfr sig, egar hann
kva a sonur sinn skyldi vera hr eftir me
reyfurum? Hva tti hann, frjls maurinn, saman vi
etta flag a slda, ea hans brn? Hversvegna
andskotanum hafi hann endilega urft a rekast
hnga inn til eirra, sjlfstur maurinn, og binn a
taka na jr? Ea gat a hinn bginn veri, a

etta vru rttltir menn? Ef svo var, voru a eir

einu rttltu menn sem hann hafi nokkurntma kynst.
a var nefnilega ekki leingur nema um tvent a ra,
annahvort voru yfrvldin rttvsi og essir menn
glpamenn, ea essir menn voru rttvsin og
yfrvldin glpamenn. a var ekki auri frammr
essu einni nturstund, og hann s miki eftir a
hafa lent hr, hlt fram a vera slmur maganum af
hinu jfstolna braui, og fanst hann hafa bei
strsta sigur lf snu, skammaist sn jafnvel svo, a
t bli hljp framm kinnar honum, hann var hva eftir
anna kominn fremsta hlunn me a standa ftur
og la braui aumktarinnar tum dyrnar. En
samtsemur st hann ekki upp, heldur hlt fram a
liggja, eir voru laungu farnir a hrjta krng.
RSSAKEISARI FALLINN
Svo hann hafi sofna. egar hann lauk upp
augunum, var albjart brakkanum, morgunslin skein
innum opnar dyrnar. Llann fr frammr og leit slina,
a hlaut a vera a thallandi mijum morgni, hann
hafi sof milli eykta. Mennirnir svfu enn. Braui og
samtali fr kvldinu undan hafi feingi kennilegan
bl hugskoti hans, einsog hann hefi dreymt eitthva
sem honum vri samboi, a var merkilegt a hann
skyldi hafa lent essu. Hann hafi bakverk og var
dlti stirur. Ekkert var n samtali, maur heyrir svo
margt, bara a hann hefi ekki ti andskotans
braui. Svo mundi hann eftir v a hann hafi einnig
gef eim son sinn. eir hfu ekki gef honum
eitthva inn kaffinu, sem tk fr honum skynsamlegt
vit? Hann st rskuldinum brakkanum, og leit inn
ea t vxl, og var a hugsa um a taka fr eim son

sinn aftur. Svo gekk hann innar brakkann, hann tlai

sr a ta vi honum og vekja hann svo lti bri .
Pilturinn svaf ar vran hj tveim flgum snum, allir
miklir menn og sterkir, me brei brjst og harvtuga
kjlka, ykkar strbeinttar hendur, en fyrir ofan
lgu nokkur hakaskft. fanst honum sonur sinn sma
sr svo vel svefninum meal essara sterku manna.
a hann tmdi ekki a vekja hann og taka hann fr
eim, hann mundi ekki sma sr lakara meal eirra
vku, honum fanst a raun og veru ttu eir skili a
eiga landi og stjrna v. En ef menn Inglfs
Arnarsonar skyldu n koma me byssur og drepa ,
einnig son hans, hva ? Var ekki tryggara a vekja
dreinginn og fara me hann upp afdal, heldur en lta
skjta hann einsog hund hr mlinni? Hann hafi
vinlega haft mtur essum dreing, hann fri
dult me a. A vsu hafi pilturinn einusinni veri
kominn fremsta hlunn me a lsast til Amrku, en
sjlfstisrin hafi haft betur, og hann hafi kvei
a sigrast erfleikunum hr heima me fur
snum. .Aja, hugsai Bjartur, svei v, g hef mist
dreingi fyr, og hugsai svip til eirra dreingja sem
hann hafi bori kassa bakinu framm sveit og
feingi a grafa kirkjugari rausmrnga; og enn fleiri
dreingi hafi hann mist sjlfstisbarttu sinni; tli
a s ekki best a essi fari smu leiina; maur er
ekki sjlfstur nema maur haf hug til a standa
einn. Grettir smundarson var grialaus tilegumaur
Islandsfjllum ntjn r, uns hann var unninn
Drngey; en hans var hefnt Miklagari fyrir v,
strstu borg heimsins. Kanski verur mn einnig hefnt
egar tmar la. Kanski meirasegja einhverri strri

borg. Hann mundi alteinu eftir v, a rssakeisari var

fallinn, og a gladdi hann, hva skyldi Jn gamli
Mri segja vi v? Svo hann htti vi a vekjason sinn,
og.gekk sem hljlegast tr brakkanum.
a var ml til komi a skja jlkinn haga og ba
sig af sta, en hann geri sig alsekki lklegan til a
skja jlkinn, hann tvnnai fram og aftur vknuu
orpinu
um
stund
og
ansai
annars
hugar
morgunkveju gamalla urrabarmanna, sem voru
komnir ftur og snurfusuu klgrum snum, ea
rktu r netum grum og blettum morgunskininu,
urkuu au ea bttu. Svo tk hann stefnu framme
frinum, ttina nga sem verstu kothrfunum hafi
veri klest niur, a var Sandeyrin, hann hafi aldrei
tt hnga erindi, en vissi um msa sem bjuggu hr.
Einstku kerlng var komin ftur og bari poka utan
vegg. Hpur verkamanna st gari bakvi kofa
samrum, en einginn skeytti um Bjart, a var
einhverskonar fundur.
Utanvi veginn hkir mjslegi kvenbarn og gerir
forarkkur snemma morguns. Um a bil sem hann
geingur framhj, rttir hn r sr og urkar af lfunum
framan sr, j hn er h til hnsins eftir aldri greyi,
og hefur essar kjkulaungu hendur, og andliti
henni, a er heldur ekki barnsandlit, heldur fult af svip
og reynslu, og hn horfr hann af tilviljun, og hann
ekkir augun strax, bi ga auga og skjlga auga,
og nemur alveg staar gtunni og horfr hana, a
er hn sta litla Sllilja.
Ha, segir hann og horfr barni, v honum fanst
hn segja eitthva vi sig um lei og hn leit hann.
g sagi ekki neitt, segir hn.

Hvaa skp rfuru ig snemma upp, ran mn, segir

hann, a er rtt a thallandi mijum morgni.
g gat ekki sof, sagi hn, g hef kghstann. Hn
mamma sagi a vri best g fri t.
Ja, sagi hann, hefuru hsta. a er ekki a fura
hafr hsta, mikil skp sem ert unnri dulu.
Hn ansai v ekki, en fr a huga a kkum snum
aftur, og hann klrai sr hfinu.
Ja, Sla mn, sagi hann, garmskarni.
g heiti ekki Sla, sagi hn.
Hva heitiru?
g heiti Bjrt, sagi hn og rtti r sr.
Ja, Bjrt mn, sagi hann, a m einu gilda.
Hann settist vegarbrnina og hlt fram a horfa
hana.
Hn js leju upp krs og setti krsina upp stein til
baksturs.
etta er jlakaka, sagi hn og brosti svolti til a
halda samtalinu vi.
Hann sagi ekki neitt, en hlt fram a horfa hana.
Loks rtti hn r sr aftur og spuri:
Af hverjii situru arna? Af hverju ertu a horfa
mig?
tli a fari ekki a la a morgunkaffi hj henni
mmmu inni, sagi hann.
a er ekki til neitt kaffi, sagi hn, bara vatn.
O margur hefur n ori a lta sr ngja vatni,
sagi hann.
Hn fkk soghsta og blnai ll, og lagist nir
jrina mean kasti st yfr.
Af hverju ertu arna, sagi hn, egar hn fr a n
sr eftir sogi. Af hverju feru ekki burt?

Eg tla a drekka morgunvatni hj ykkur, sagi

hann bltt fram.
Hn horfi rannsakandi hann dlitla stund, og sagi
svo: Ja kondu .
Hann hafi nefnilega ti annarra manna brau
ntt, og arofan jfstoli, hann munai ekki miki um
a drekka morgunvatni hj essari telpu r v sem
komi var, klofai yfr gaddavrsgirnguna vi veginn
og fylgdi barninu heima kofanum. Aldrei hafi
siferisrek hans fjara lgra en nttina sem var a
la, og ennan slskinsmorgun sem henni fylgdi, j a
voru hld um, hvort hann gti framar talist
sjlfstur maur.
a var fjrsettur gluggi gaflinum, en pokum stngi
tv ruopin og fjalir negldar fyrir a rija, v
fjra var heil ra. Bjrt gekk undan. Kofnn hafi
einhverntma
veri
veggfraur
innan

kaupstaavsu, en veggfri var laungu sktsvart af

slaga og hkk druslum nirr sinni. Tnni voru tv
rm, ru l hseigandinn, hin gamla kona, hinu svaf
sta Sllilja me ngra barni fyrir framan sig. a var
olumaskna bori vi gluggann, kassi og brotinn stll.
Ertu strax komin aftur? sagi sta Sllilja, egar hn
s dttur sna dyrunum, og reis upp rminu, og brjst
hennar slptu undir opinni skyrtunni, hri reiu, hn
var mjg horu, mjg hvt. En egar hn s Bjart koma
eftir, fru augu hennar a stara. Hn skk hfui
einsog til a hrista af sr ofsjnir, en a voru eingar
ofsjnir, hann st hr glfnu, a var hann.
Pabbi, sagi hn og greip andann lofti.
Hn horfi hann enn um stund, og augu hennar
hldu fram a stkka, Ijsopin a enjast t.

Drttirnir andlitinu slknuu, en a var einsog eir

fyltust og ngdust um lei, alt einu vetfngi, og svo
hrpai hn aftur uppyfr sig, fullkomlega hamslaus:
Pabbi!
Hn greip millipilsi sitt, br v yfr sig skyndi og
strauk a niurme lendum sr um lei og hn spratt
frammr rminu berftt, hljp mti honum framma
dyrum og flaug uppum hlsinn honum. Me armana
um hnakka hans lagi hn andlit sitt uppa hlsi
honum, undir skegginu.
J, a var hann. Andlit hennar hvldi aftur snum
gamla sta, hann var kominn, loks hf hn upp hfui,
leit framan hann a nu og andvarpai:
Eg hlt mundir ekki koma.
Heyru ran mn, sagi hann, viltu ekki hita
vatnssopa skyndi og kla brnin. g tek ykkur
uppyfr dag.
Pabbi, endurtk hn aeins, og hafi ekki augun af
andliti hans, hlt fram a standa smu sporum
glfnu. Nei g get ekki tra v, a srt kominn.
Hann gekk a rminu hennar og hn snri sr vi
glfnu og hlt fram a horfa hann, hugstola. Hann
virti fyrir sr ngbarn hennar sem svaf, a var n
einusinni svo, a hvert skifti sem Bjartur s lifandi
ngbarn, fyltist hann vorkunnlti, skelfng sem
etta er ltilfjrlegt, sagi hann. J mannkyni er aumt
egar maur ltur a einsog a er raun og veru.
Eg tri v ekki enn, sagi sta Sllilja og kom fast
uppa honum aftur.
Faru n a fara kjlduluna na, ran mn, sagi
hann. Vi eigum lnga lei fyrir hndum.
Svo fr hn a kla sig. Hn hstai.

 ttir a koma heim altur, uren varst orin

brjstveik, sagi hann. Eg bygi r hs einsog g
sagi, en a er bi a hafa gaman af v, a er alt
fari. Hn Hallbera gamla er bin a byggja mr
Urarseli.
Pabbi, sagi hn; anna sagi hn ekki.
a hefur altaf veri mn skoun, sagi hann, a
naur eigi alclrei a gefast upp mean maur lifr,
jafnvel eir haf teki alt af manni. Maur altaf
ndina sem ktir vitunum manni, ea a minsta
kosti hefur maur hana a lni. J ran mn, ntt t g
jfstoli brau og skildi son minn eftir hj mnnum
sem tla a berja yfrvldin, svo mr fanst g gti
eins leita ig uppi a morgni.
76
BL GRASI
skp hefur veri leingi burtu, garmskarni, sagi
amman um kvldi, eftira sta var orin ein hj henni,
sustu nttina Sumarhsum, en Bjartur farinn fram
me matbjrgina framma Urarseli; g hlt vrir
dau.
J, g var dau, amma, svarai stlkan.
Amman: J a er miki hva allir f a cleya, nema
g.
J en n er g risin upp fr dauum, amma, sagi
sta Sllilja,
Ha? sagi amman.
Eg er risin upp fr dauum.
Onei, ran mn, svarai amman, a rs einginn upp.
Sem betur fer.

San snri hn sr undan og rndi rtkuna, og fr

a hafa yfr gamlan shn um upprisuna, me sjlfri sr.
a var hennar rrent.
Hn gekk um kvlcli me brn sn niurme lknum
og horfi undrandi etta ljta hs me skrpum
hornum, fjalafrum eftir steypumt, sementsslettur
runum, en arar brotnar, og moldargryfju krng.
etta nvirki minti rst af byggngu sem hefi veri
skotin strinu. a var hllin sem hann hafi bygt
eim draumi a hn kmi. Einnig hana hafi eitt sinn
dreymt bjart hs grnni grund vi sjinn. N saknai
hn aeins litla barins Sumarhsum, me snum
afsleppu lnum og hugekku hlutfllum, ar sem hn
hafi lifa snar helgustu jnngar; snar drmtustu
eftirvntngar. Samt var miki huggun a sj gmlu
fjllin heima, au voru enn sinum sta tt henni
virtust margar aldir linar, smuleiis vatni; og mrin;
og in lygna mrinni; a var einusinni jnsmessuntt,
og hn tlai t heiminn fyrsta sinn; a var
einusinni augnar kunnugs manns, og hana hafi
lnga til a hvla ar sl sna a eilfu; lf hennar hafi
veri lagt rstir uren a hfst, einsog hs
Gubjarts Jnssonar og sjlfsti, hn var tveggja
barna mir, kanski riggja, en a urfti einginn a
vita tt svo vri, hn sndi essum tveimur
barlkinn sinn gamla og sagi: sko barlkinn minn
gamla, og kysti au. Hn var einsog verndu nttra
sem bls upp afv hn hefur ekki skjl, hvorki fr gui
n mnnum, manneskjurnar veita ekki hver annarri
skjl; og gu? a mun sna sig egar rnaur er
loksins dinn r trngu. Kanski hafi hinn Alsli sett
sig alt sem hn hafi ori a la. Samtsemur fanst

henni etta kvld, a hn vri ekki of gmul til ess a

lta framtina enn einum draurni; num draumi.
Eftirvntngin er lf.
Daginn eftir hlt Bjartur fram selflutnngnum. Hann
kom me Blesa gamla undir tveim hripum til a skja
afgnginn af farngri snum og flytja Urarsel. ru
hripinu bj hann um gmlu konuna, hn var n komin
yfr nrtt, hinu bj hann um brnin. Svo teymdi hann
af sta. sta Sllilja gekk vi hli honum vestur hlsinn.
Tkin vappai eftir me essu krngarlausa snuri
sem hundum er ttt ilmandi vordgum. a var ekkert
sagt. au voru einsog lngferaflk sem tekur sig upp
r llegum ntursta heii. a var heii lfsins.
Leiin liggur til enn fjarlgri heia. Eingar rur,
hsa aldrei sinn harm, sta aldrei a sem maur hefur
mist. Hann leit ekki einusinni vi a skilnai, ttina til
sns forna dals, eftira au komu upp hlsinn. En
egar au fru framhj leii Gunnvarar slugu, nam
hann staar og br sr taf brautinni. Hann greip
fngbrgum minnismerki sem hann hafi sett henni
um ri, og velti v frammaf gilbrninni. N vissi hann
fyrir vst a a var ekki hgt a hreinsa hana af
Klumkilla, hn hafi altaf legi ar me honum, bi
erfum tmum og veltirum, hn l ar me honum
enn. Enn einusinni hfu au broti b fyrir
einyrkjanum, au eru sm vi sig ld frammaf ld, og
a er vegna ess, a einyrkinn heldur fram a vera
samur sig vi ld frammaf ld. Str tlndum getur
stlt honum bakfskinn r og r, en a er aeins
sndarhjlp; blekkng; einyrkinn kemst ekki r
kreppunni um allar aldir, hann lieldur fram a vera til
hrmng, eins leingi o gmaurinn er ekki mannsins

skjl, heldur versti vinur mannsins. Lf einyrkjans, lf

hins sjlfsta manns, er eli snu fltti undan rum
mnnum sem tla a drepa hann. r einum ntursta
annan verri. Ein kotngsfjlskylda flytur bferlum,
fjrir ttliir af eim rjtu sem hafa bori uppi lf og
daua essu landi sund r fyrir hvern? A
minsta kosti ekki fyrir sig n sna. au voru lkust
flttamnnum herjuu landi ar sem geisa hafa
lngvinn str, grilausir tilegumenn landi hverra?
A minsta kosti ekki snu landi. a er til tlendum
bkum ein heilg saga af manni sem var fullkominn af
v a s akur vinar sns eina ntt. Sagan af Bjarti
Sumarhsum er saga mannsins, sem si akur vinar
sns alt sitt lf, dag og ntt. Slk er saga sjlfstasta
mannsins landinu. Heiin; meiri heii. a drundi
heimlega gilinu egar minnismerki hrapai
ofanfyrir, og tkin stkk me hljum framm
gljfurbrnina.
Litlu utar hlsinu, um a bil sem sst framma
tirausmri, beygi maurinn taf jveginum til
norurs, ruddar, vagnfrar leiir fr liinni t,
stefnu til Sandgilsheiar. a marrai hripunum,
brnin voru sofnu rumegin hestinum, en gamla
konan sat hinu hripinu og hlt blum visnum
hndunum klakkinn. Hn var lei heim, r
nturgistngu.
egar leingra dr norur heiina, var leiin
torveldari; jarfll, skornngar, keldur, urir, allar
tegundir vegar; loks shkkandi heiadrg. voru
kraftar stu Sllilju rotum. Hn kastai sr niur
grasbrekku me kfum hsta; a kom bl. egar
hn hafi hsta um stund, hneig hn taf stynjandi, og

mtti sig hvergi hrra. Bjartur tk ofan hripin og lofai

hestinum a kroppa. Hann hjlpai brnunum og
gamalmenninu uppr hripunum. Bjrt litla st
leingdar me fngurinn upp sr, og horfi mur
sna, en gamla konan settist til hfa henni, me
ngbami sofandi kjltu sr, einsog segir vsunni:
rennur bl eftir sl
og dilla g r j,
a kom alt fram sem segir vsunni, bli var
grasinu. au biu um stund eftir v a sta Sllilja
safnai krftum. Bjartur st vandralegur leingdar,
en litla stlkan spuri mmmu sna hvort hn fyndi
miki til, en hn fann ekki miki til, hn var aeins
mttlaus og treysti sr ekki til a gnga. Hn
l ar grasinu me bl ru munnvikinu og veikum
stunum, augun loku. Gamla konan laut nira henni og
virti hana fyrir sr dlti skakk.
J, tuldrai hn, ekki spyr g a v. kyst g liinn
enn.
Loks tti Bjarti ts um a, a stlkan mundi fr
til meiri gngs. Hann bj um brnin og gmlu konuna
hripunum a nu, og lyfti eim til klakks. San tk
hann stu Sllilju fng sr og sagi henni a halda vel
um hlsinn sr, teymdi af sta. egar au voru komin
htt upp brekkurnar, hvslai hn:
N er g aftur hj r.
Og hann svarai:
Haltu r fast um hlsinn mr, blmi mitt.
J, hvslai hn. Altaf mean g lif. Eina blmi
itt. Lfsblmi itt. Og g skal ekki deya nrri nrri
strax.
San hldu au fram.

Reykjalil Laugarvatni, snemmsumars 1985.

EFTIRMLI
Far persnur eru algeingari slendngasgum en
hetja sem ltur svo straungu sialgmli, a hann gerir
sr allan heiminn a vini og berst uns yfr lkur vi
sjlfan sig, gu og menn; og mean g var a setja
saman Vefarann, flgrai oft a mr a gaman vri a
gera bk um Stein Ellia jlegra gervi. Ari sar en
Steinn hafi veri deiglunni sur Skiley hafist g vi
Austurlandi um nokkurra mnaa skei (1926), og var
a forvitnast dlti um vikjr kotbnda afdlum og
til heia, en eirra kjr hafa a vsu veri sm vi sig
fr upphaf slandsbygar, og reyndar aungvu
hfuatrii frbrugin kjrum kotbnda annarsstaar
heiminum; og etta er ein hfuorsk ess a Bjartur
Sumarhsum skilst llum lndum heims: hann er
aljaborgari Islands af v hann er aljaborgari
heimsins. Og a er ekki aeins strjlbli sveita sem
essi mannger heima, hlista hans og furu
nkvm lkng er hver s maur er berst me svipaan
efnahag og hugsunarhtt fyrir lf snu og sns hyskis
strborgum. Eg minnist ess, a skmmu eftir a
Sjlfsttt flk kom prent Bandarkjum, vitjai mn
gfaur bandarkjamaur, sem af httum snum a
dma var strborgari, og sagist hafa stanmst
flughfn hr milli fera til a ra vi mig um Bjart
Sumarhsum; hann sagi mr meal annars au tindi,
sem mrgum mnnum munu ykja undarleg ekkert
vri fjr v a koma flatt upp mig, a einni saman
Newyorkborg vru miljnir manna sem lifu llum

aalatrium svona hrumbil nkvmlega einsog

Bjartur Sumarhsum og fjlskylda lians, ekki aeins
vi smu kjr efnahag, heldur sama hugsunarhtt og
siferislgml.
Fyrstu gerina af Sjlfstu flki samdi g Los
Angeles sumari 1929, en a voru fullkomin drg, og
var mr fljtt ljs ekkngarskortur minn efninu, og
ekki fyren rem rum seinna haf'i g heya mr til
vibtar, svo g yri a byrja n.aleik; a var
Berln 1932. a liaust fr g til Rstjrnarrkjanna a
kynnast stu bnda jflagsskipuninni ar, en
einmitt eim misserum var samyrkjuhreyfngin a
ryja sr til rms landi essu. I raunveruleikaskoun
eirra sovtmanna mlinu, ar sem aungvir ljrnir
srvitrngar komust a til a villa um fyrir
rannsknaranum, var mr fljtt starsnt nokkra
hfudrttu, en ar meal var hin einfalda en a v
skapi glggvandi skiftng bnda eftir sttt: strbndur,
mealbndur, smbndur. essi skiftng, sem manni
fnst eftir hluta sjlfsgust, lauk raun og veru upp
fyrir mr llu vandamlinu og geri mig hfan a
frast a fng fullri birtu jflagslegum
grundvelli. Af innlendu dmisagnaefni og frleik tti
g egar margar kompur fullar; g hafi dvalist
srkennilegum bygum llum landsfjrngum
Islandi og kynst vi fjlda manna sem hfu mila mr
af upprunalegri reynslu sinni; og alveg srstaklega hafi
g reynt a
setja mig slenskt aluml sem svo er kalla, en
leita sumt uppi bkum ea orasfnum, prentuum
sem prentuum, v trlegt s, hefur slensk
tnga hvorki tt n hfusetur mentastofnunum

landsins,
og
ekki
hj
lrum
mnnum
n
embttismnnum, strbndum n prestum n
kaupmnnum, heldur hj snauasta dalaflki og
umkomulausu vinnuflki sveitum. I tngutaki essa
flks og ekki annarsstaar stendur akadema slensk. Af
essu flki hef g lka lrt eina slensku sem
einhvers er um vert.
A essum undirbnngi loknum 1933, var mr
rauninni ekki a vanbnai leingur, var allur vandi
leystur, nema s a afla sr nis til a sitja reittur
vi skrifbor 1015 klukkutma slarhrng x nokkur
r; enda fru ekki nema rj r a skrifa sjlfa bkina
eftir a efni var nokkurnveginn fullsafna. Ni fann g
erlendum borgum, einkum Suurlndum, og austur
Laugarvatni vor og haust, egar gestanau keyri
ekki r hf; en lokatt bkarinnar geri g Reykjahl
Mosfellsdal, ar hafi g b leigu sumari 1935.
egar g hafi slept hendi af Bjarti lokakaflanum fanst
mr um stund einsog g tti ekki haldreipi leingur
verldinni.
Einsog fyr var rita er smbndinn sgild, aljleg
mannger, nema Bstjrnarrkjunum og eim lndum
sem lngt eru komin ssalisma. etta sgildi Bjarts
sna orsk v a Sjlfsttt flk hefur veri
metslubk jafnlkum lndum sem Tkkslvaku og
Bandarkjum Noruramrku. Bkin hefur auk ess veri
gefn t Argentnu ( kastilan), Danmrku, Einglandi,
Finnlandi, Hollandi, Svj, skalandi, og reyndar
veri flu til tgfu fleiri lndum; rssnesk ng
hennar brann loftrs strinu, samt forlagi v llu
Leningrad, ar sem hn var prentun.

v hefur veri haldi fram a Sjlfsttt flk vri a

nokkru leyti stlt eftir Hamsun, Markens grde. a er
a v leyti rtt sem hr er spurt smu spurnnga og
Markens grde, svari s a vsu verfugt vi
svar Hamsuns. Eg er ekki a segja a allar
jflagsniurstur ea arar Sjlfstu flki
su rttar, en sinn tt samnngu bkarinnar tti s
vissa mn a jflagslegar niurstur Hamsuns
Markens grde vru yfrleitt rngar. essar tvr bkur
eiga a sameiginlegt, einsog reyndar sund bkur
arar, a r fjalla um bndaml; en r eru
bersnilega me andstum forteiknum.
Gljfrasteini 3. jl 1952.
H. K. L.