A Repblica Independente do Couto Mixto

O Couto Mixto un territorio situado ao Sur da provincia de Ourense, no val do ro

Salas, entre as cadeas montaosas do Cebreiro e de Larouco Pena. Conta con case 3000
hectreas e esta constitudo polas vilas de Santiago e Rubis, pertencentes ao municipio
de Calvos de Randn e Meaus, pertencente ao municipio de Baltar. Polo visto pode que
tamn formase parte do Couto un lugar chamado Pena.

Mapa do Couto Mixto

Existiu como tal entre os sculos XII e XIX, pero a sa creacin provn de antes,
cando Portugal se independiza e as fronteiras de xurisdicin non son nada precisas, inda
que a lenda conta outra cousa. Di que por aqueles lares se perdera unha princesa encinta
fuxida que foi protexida polos vecios, a quen a raa lles outorgou os privilexios dos que
gozaron durante dous sculos polos servizos prestados. Dise que aquel menio al nacido
sera San Rosendo, fundador de Celanova e obispo de Mondoedo, mais son datos que
non se corresponden cos documentos, que din que tal personaxe vivira un sculo antes.
Na poca haba unhas 250 vivendas e case 1000 vecios, cando agora na zona
non chegan aos 200.
A documentacin que, dende tempos medievais, facan do Couto un territorio
independente e que se gardaba nunha arca de madeira que se abra con tres chaves
custodiada na Igrexa de Santiago, foi queimada polas tropas Francesas do mariscal Soult
1

A Repblica Independente do Couto Mixto

en 1809 na sa fuxida ante as tropas Inglesas.

Cada unha das chaves gardbase nunha das
tres vilas coas que contaba a repblica e, para
abrir a arca, era imprescindible a presenza de
cinco homes de cada localidade. Facase en A
Veiga, punto equidistante s tres localidades.
Arca na Igrexa de Santiago

Esta tradicin permanece anda hoxe

en da vixente, e a arca restaurada
contina en Santiago, capital poltica
e administrativa do antigo Couto,
onde inda se conserva un retablo do
sculo XVII e o escao corrido de
pedra no atrio onde se asinou en
1819 o documento no que se admita
Retablo e arca na Igrexa de Santiago

a dependencia espiritual dicese de

Ourense e os privilexios e a relacin
coa Casa de Bragana.

Atrio da Igrexa de Santiago de Rubis

Escao no atrio da Igrexa de Santiago

A Repblica Independente do Couto Mixto

Meaus era o centro de comercio. Podmolo ver

nas casas da vila, que contan con antigos mobles e
apeos de labranza en desuso. Ademis, no ano 2001
descubriuse unha placa que fai referencia a isto. Ata
1850 tian liberdade de cultivo de produtos como
tabaco, lio, mainzo ou patacas, e comerciaban
especialmente con teas, ventas que comezaron a
decaer cara mediados do sculo.

Casa do xuz de Meaus

Tamn eran obxectos de

comercio

os

tiles

de

ferraxara e labranza, sal e

gando, as como produtos
farmaceuticos.

Eles

podan acudir s feiras

limtrofes

sen

pagar

ningn tipo de imposto.

Realizaban a actividade
do

comercio

chamado
Placa da Porta do Camio Privilexiado

polo
Camio

Privilexiado, que inda a

da de hoxe se conserva.

En Rubis permanece activo o muio comunal de faria.

Carregal de Rubis

A Repblica Independente do Couto Mixto

Un dos mis curiosos privilexios cos que contaban era a posibilidade de escoller a
nacionalidade que queran ter. Non estaban obrigados a pagar a contribucin de ningn
pas, e non seran quen de pagala se debesen, xa que a situacin econmica non era
suficiente para responder a ningn seoro, motivo de que hoxe o terriotrio histrico non
apareza nos mapas.
Ademis, non tian por que prepararse para o exercito, mais podan poseer armas sen
ningn tipo de licencia.
Tamn tian o privilexio de autogoberno. Era elixido un Xuz democraticamente
polos homes das tres vilas que era auxiliado polo 20 Homes bos, pero ratificado pola
Casa de Bragana. Haba un Vigairo do mes que tia o poder executivo. A participacin
na poltica non era obrigatoria.
As autoridades de Espaa e Portugal tan s posan entrar no Couto por casos de
forza maior, xa que a xustiza menor impartase autnomamente.
O idioma que empregaban era o galego, excepto en documentos oficiais e
escolares, que estaban en casteln.

Mirador do Couto

Montes do Couto

A existencia do Couto Mixto molestaba aos gobernos de Espaa e Portugal. A

comezos de 1856 acordouse que o Couto fora dividido por unha lia, coincidente co ri
Salas, de maenira que Meaus estivera sometido Soberana Espaola e Santiago e
Rubias Portuguesa. A Comisin Espaola opxose e anos despois elaborouse unha
nova proposta na que Rubias quedaba sometido a Portugal e Santiago e Meaus a
Espaa. En 1864 o Couto pasaba a pertencer a Espaa e a Portugal cederanselle
4

A Repblica Independente do Couto Mixto

Cambedo, Soutelio e Lama de Arcos. Co acordo desaparecan os privilexios do Couto. O

documento de entrega e posesin formalizouse en Santiago o 23 de xuo de 1868. Entrou
en vixencia o 5 de novembro de 1868, mais o contrabando entre Espaa e Portugal
continuou ata ben entrada a segunda metade do sculo XX. Os galegos traan tabaco,
medicamentos, xabn, azucre, bacallao e sal e os portugueses levaban calzado.

Vistas Rubis
Fonte da Praza de Meaus

Milladoiro dos Rubis

Actualmente na zona vvese da agricultura e a gandera. A paisaxe non a tpica

con prados verdes e viedos, senn que conta con castaos de noble porte.
As estradas que agora unen as tres aldeas non teen mis de 35 anos e
antigamente era perigoso andar pola noite polos camios, xa que os asaltantes estaban
pendentes dos camiantes que vian con cartos das feiras.
As construcins son maioritariamente de pedra e granito. As casas contaban cunha
planta baixa destinada s cuadras agora reconvertida para outras estancias. As vivendas
estaban orientadas cara o Sur. Inda agora nas aldabas das portas hai ramios de saco
contra os insectos e malos espritus.
A poboacin est avellentada, xa que os mis novos tentaron sorte noutros lugares
e tan s volven no mes de agosto.
Todos os anos se celebra unha ceremoa a mediados de xullo para rememorar o
protocolo de tempos histricos.
Alicia Seoane Freire
1 BAC A
01/2016