KEMUNCULAN

TAMADUN AWAL
MANUSIA
BAB 1 SEJARAH TINGKATAN 4

TOPIK 1

ZAMAN
PRASEJARAH

OBJEKTIF PEMBELAJARAN :
Murid dapati. Menerangkan konsep tamadun
ii. Menerangkan maksud tamadun dari sudut
pandangan Barat dan Islam
iii. Menyatakan ciri-ciri tamadun

1.1 PERKAITAN TAHAP ZAMAN PRASEJARAH DENGAN PETEMPATAN DAN ALATAN

1
ZAMAN
PRA
SEJARAH
PETEMPATA
N
ALATAN
BATU /
PERALATAN

MESOLITIK

PALEOLITIK
as
Tepi Sungai, Tasik
Dan Dalam Gua
Lebih kasar dan
lebih
mementingkan
fungsi daripada
nilai estetika
ZAMAN
4
LOGAM
as

Pondok Kayu,
Gua
Lebih licin dan
lebih baik

Dikawasan Lapang, Tepi

Sungai, Tepi Tasik, Tepi Laut
Pandai membuat alat
daripada logam, perahu dan
rumah (kayu)

NEOLITIK
as

Ditepi Sungai,
Gua Batu, Tepi
Laut Dan Tasik
Lebih licin dan
mempunyai
pelbagai fugsi
serta membuat
tembikar

1.2 MAKNA TAMADUN

PERKAITAN BAHASA DENGAN ISTILAH YANG MENERANGKAN MAKSUD TAMADUN
1

BAHASA
MELAYU

BAHASA

BAHASA
ARAB
as

ISTILAH

MUDUN/MAD
AIN/MADANA

PERADABAN
3
as

BAHASA
INGGERIS
CIVILIZATIO
N

BAHASA
GREEK

as
CIVITAS

1.2 MAKNA TAMADUN

BANDINGAN TAFSIRAN TAMADUN MENGIKUT PANDANGAN BARAT DAN ISLAM
Hal kebudayaan
seperti penulisan,
undang-undang ,
kesenian dan
pembadaran

R.A Buchanan hanya

menekankan
kepentingan dan
pembangunan lahiriah

Tafsiran
Tamadun
Mengikut Barat

Unsur
Rohaniah

Pembanguna
n Lahiriah

Unsur Rohaniah
dan Lahiriah
penting untuk
mengukur tahap
ketamadunan
sebuah
masyarakat

Gordon Cheldi
berpendapat
pencapaian lahiriah
merupakan kayu
ukur kemajuan
tamadun

Tafsiran
Tamadun
Mengikut Islam
Ibn Khaldun
menganggap
kehidupan Bandar
ialah kehidupan
bertamadun

Syed Naquib alAttas berpendapat

tamadun ialah
pencapaian
tatasusila yang
tinggi dan
kebudayaan yang
luhur

1.3 CIRI-CIRI TAMADUN

Corak hidup lebih sistematik

Memastikan kelangsungan bekalan makanan

PETEMPATAN
KEKAL

Hasil inovasi manusia melahirkan kemajuan dalam

pertanian seperti penciptaa peralatan baharu dan sistem
pengairan

Meningkatkan pengeluaran

Lebihan pengeluaran dapat menampung pertambahan

penduduk

1.3 CIRI-CIRI TAMADUN

Merangkumi aspek sosial, ekonomi dan politik

Sistem masyarakat berbentuk piramid dan bersusun lapis

KEHIDUPAN
BERORGANISAS
I

Lapisan paling atas merupakan golongan bangsawan

yang menerajui pemerintahan dan diketuai oleh raja

Lapisan kedua terdiri daripaa golongan pembesar

Lapisan seterusnya ialah golongan rakyat biasa dan

lapisan paling bawah ialah golongan hamba

1.3 CIRI-CIRI TAMADUN

Dibentuk untuk menjalankan pemerintahan

SISTEM
PEMERINTAHAN

Wujud sistem perundangan untuk menjaga keamanan

dan kemakmuran

Pemimpin atau raja menggunakan unsur magis dan

mendakwa dirinya sebagai wakil tuhan untuk
mendapatkan pengiktirafan sebagai pemerintah

1.3 CIRI-CIRI TAMADUN

Kesan daripada peningkatan produktiviti manusia

Barangan dihasilkan oleh pakar

PENGKHUSUSA
N KERJA

Wujud pertukaran barang dan perdagangan

Peningkatan dan perkembangan ekonomi

Berlaku pertukaran ilmu pengetahuan, teknologi dan

budaya

1.3 CIRI-CIRI TAMADUN

Berkait rapat dengan pengiktirafan golongan pemerintah,

pembahagian sosial masyarakat, perkembangan ilmu
pengetahuan, kesenian dan pembinaan

Pecaya kepada kuasa ghaib yang menguasai alam

sekeliling
AGAMA DAN
KEPERCAYAAN
Mengormati unsur alam untuk menjaga keamanan dan
kemakmuran hidup

Mengamalkan agam politiesme, iaitu penyembahan

terhadap lebih daripada satu tuhan

1.3 CIRI-CIRI TAMADUN

Penting dalam penyebaran ilmu pengetahuan dan

perhubungan

Untuk menyampaikan , memperkembangkan, serta

mencatat idea dan pemikiran manusia
SISTEM
TULISAN DAN
BAHASA

Sistem tulisan pentig untuk tujuan penyimpanan rekod,

penulisan undang-undang, dan hal-hal keagamaan

Sistem tulisan awal ialah hieroglif, cunieform dan

ideogram

Bahasa tertua ialah bahasa Yunani dan Sanskrit

1.4 PROSE PEMBENTUKAN

TAMADUN

Kesuburan Tanah
Bekalan Makanan
Bekalan air
Sebab Tamadun
Awal Bermula Di
Lembah Sungai

Kemudahan Perhubungan

Kemudahan
Pengangkutan

13

1.5 TAMADUN AWAL

PERKAITAN TAMADUN AWAL DENGAN JANGKA MASA KEMUNCULANNYA
1

MESOPTAMI
A

TAMADUN

MESIR
PURBA
as

JANGKAMAS
A

3500 S.M

3100 S.M

4
INDUS

as

HWANG HO
as

2500 S.M

1800 S.M

KBAT

Bagaimanakah kita dapat

meningkatkan kegemilangan
masyarakat Malaysia pada
hari ini?

TOPIK 2

TAMADUN AWAL

MESOPOTAMIA

OBJEKTIF PEMBELAJARAN :
Murid dapati. Menyatakan ciri-ciri tamadun
Mesopotamia
ii. Menyatakan sumbangan tamadun
manusia Mesopotamia

2.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
MESEPOTAMIA

Terbahagi kepada kawasan utama, iaitu pusat kota, luar

kota dan pelabuhan

Mempunyai kubu pertahanan dengan pelbagai bentuk

pintu gerbang
NEGARA KOTA

Di dalam kota terdapat istana, rumah kediaman, rumah

ibadat, rumah kedai dan pasar serta jalan yang lurus

Pusat kota ialah rumah ibadat

Setiap kota mempunyai unit politik dan agama yang

tersendiri

2.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
MESEPOTAMIA

Terdiri daripada golongan pemerinta dan golongan rakyat

Golongan pemerintah terdiri daripada rja, ketua pendeta,

ketua tentera dan orang bangsawan
ORGANISASI
SOSIAL

Golongan rakyat terbahagi kepada rakyat bebas dan

hamba

Rakyat bebas seperti petani, artisan dan pedagang

Hamba terdiri daripada tawanan perang

2.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
MESEPOTAMIA

Sistem pemerintahan raja berbentuk teokrasi

Raja dianggap sebagai tuhan atau wakil tuhan dan
pemilik negara kota
Rakyat tidak menyembah Raja

SISTEM
PEMERINTAHAN
Raja sebagai ketua pentadbir, ketua tentera, ketua
pendeta dan ketua agama
Raja amat berkuasa dalam soal tanah, cukai, hasil
pertanian dan perniagaan.
Raja dibantu oleh para pegawai yang terdiri daripada
golongan bangsawan. Kebanyakan pegawai mempunyai
ikatan dengan keluarga di raja.

2.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
MESEPOTAMIA

AT

Wujud pengkhususan kerja atau pelbagai kegiatan

ekonomi
Menjadi pedagang, perniaga dan artisan

KEGIATAN
EKONOMI

Perdagangan dijalankan dengan wiayah di sekitar

Mesopotamia dan Lembah Indus
Terdapat pengusaha atau pembuat tekstil, barang
tembikar dan alat keperluan harian

Menjadi tukang rumah akibat pertambahan penduduk

Berkhidmat sebagai tentera untuk mempertahankan
negra kota daripada serangan musuh

2.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
MESEPOTAMIA

Bermula dalam bentuk tulisan bergambar

Berkembang kepada tulisan berbentuk simbol

SISTEM TILISAN

Ditulis pada tanah liat

Tulisan berbentuk pepaku (cuneiform)

2.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
MESEPOTAMIA

SISTEM AGAMA
DAN
KEPERCAYAAN

Raja dianggap tuhan atau wakil tuhan

Pusat ibadat ialah zigurat

Raja tidak disembah walaupum dianggap tuhan

2.2 SUMBANGAN
TAMADUN MESOPOTAMIA

Cara membuat
batu bata dari
tanah liat
Kewujudan sistem
tulisan yang
membawa kepada
sistem pendidikan

Ciptaan seni bina

arca dan tiang batu
Penciptaan roda
Kod undang-undang
Hammurabbi
Sumbangan
Tamadun
Mesopotamia

Karya kesusateraan tertua

di dunia iaitu Epik
Gilgamesh Ciptaan alat

Perkembangan
ilmu geometri
Perkembangan
ilmu perubatan
(ubat-ubatan
dikatalog dan
disampelkan
penggunaannya
Perkembangan ilmu
astronomi

pengangkutan
beroda dan kapal
layar
24

KBAT

Sebagai pemimin negara

apakah aspek penting yang
menjadikan keutamaan anda
dalam usaha memajukan
negara?

TOPIK 3

TAMADUN AWAL

MESIR PURBA

OBJEKTIF PEMBELAJARAN :
Murid dapati. Menyatakan ciri-ciri tamadun Mesir Purba
ii. Menyatakan sumbangan tamadun
manusia Mesir Purba

3.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
MESIR PURBA

AT

Wujud negara kota Thinis, Memphis, Thebes

Heliopolis, Fayoum dan Abydos

Tempat kediaman firaun

PETEMPATAN
KEKAL

Pusat pemerintahan dan pentadbiran

Wujudnya pelabuhan

3.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
MESIR PURBA

AT

Diketuai oleh Firaun yang berkuasa mutlak

Firaun dianggap sebagai jelmaan Tuhan Horus

KEHIDUPAN
BERORGANISAS
I

Firaun dianggan Raja Matahari (anak tuhan matahari iaitu

Amon-re)
Selepas Firaun ialah golongan bangsawan, rahib, tuan
tanah dan jurutulis
Lapisan seterusnya ialah golongan rakyat bebas yang
terdiri daripada petani, pedagang dan artisan
Lapisan paling bawah ialah hamba

3.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
MESIR PURBA

AT

Diterajui oleh raja iaitu Firaun

Firauan juga merupakan ketua pendeta, pemilik tanah,
ketua hakim, dan ketua pahlawan

SISTEM
PEMERINTAHAN

Firauan dibantu oleh golongan bangsawan yang

merupakan pembesar yang terdiri daripada pegawai,
penasihat dangabenor yang mentadbir wilayah yang
ditakluki
Golongan bangsawan menjalankan pentadbiran, menjaga
keamanan, mengurus dan mengagihkan penghasilan
makanan
Rahib bertanggungjawab mentadbir hal keagamaan,
manakala jurutulis yang terdiri daripada orang awam
bertanggungjawab menulis rekod kerajaan
Firaun Hatshepsut telah dilantik menjadi firaun pada
zaman Empayar

3.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
MESIR PURBA

AT

Wujud pengkhususan kerja seperti penenunan

dn pembuatan peralatan

Eksport utama ialah tekstil dan kertas

AKTIVITI
EKONOMI

Perlombongan emas di kawasan Nubia

Sungai Nil membolehkan kapal berlabuh
dipelabuhan-pelabuhan seperti Thebes dan
Memphis
Berjaya menarik kedatangan pedagang dari
Laut Mediterranean dan Laut Merah

3.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
MESIR PURBA

AT

Percaya pada konsep politiesme

Tuhan dikaitkan dengan unsur alam seperti
Re (Tuhan Matahari), Ra-Atum
(Tuhan Langit)
dan Amun ( Tuhan
Angin)

AGAMA DAN
KEPERCAYAAN

Percaya kepada kehidupan selepas mati

Mayat disimpan dan dijaga dengan teliti

Mayat disolek dan makanan mayat mesti
dipenuhi dengan peralatan dan keperluan
selepas mati

3.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
MESIR PURBA

AT

Dikenali sebagai hiegrolif

Berasaskan kombinasi gambar dan simbol yang

berdasarkan bunyi
SISTEM
TULISAN

Mencatatkan rekod aktiviti pertanian dan

pengutipan cukai

Digunakan untuk tujuan keagamaan dan

amalan ritual kepercayaan

3.2 SUMBANGAN
TAMADUN MESIR PURBA

Pembinaan bangunan
batu bat (piramid)

Memperkenalkan
sistem kalendar 365
hari berdasarkan 12
bulan dalam setahun

Mencipta sistem
pengairan yang
telah menukarkan
padang pasir
kepada kawasan
tanah pertanian
Sumbangan
Tamadun Mesir
Purba
Kemajuan dalam
bidang perubatan
(proses
memumiakan
mayat)dan teknik
pembedahan.

Kewujudan sistem
pendidikan
Perkembangan ilmu
matematik bagi mengawal
banjir Sungai Nil
Ciptaan kertas
daripada pokok
papyrus

34

KBAT

Warisan dunia amat rapuh

dan mudah tercemar. Pada
pandangan anda,
bagaimanakah kita dapat
memelihara warisan dunia
daripada musnah?

TOPIK 4

TAMADUN AWAL

INDUS

OBJEKTIF PEMBELAJARAN :
Murid dapati. Menyatakan ciri-ciri tamadun Indus
ii. Menyatakan sumbangan tamadun
manusia Indus

4.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
INDUS

AT

Terbahagi kepada 2 bahagian dan dikelilingi oleh tembok.

Bahagian utama terdiri daripada pusat pentadbiran dan
keagamaan. Bahagian kedua ialah kawasan perumahan
Bandar disusun berasaskan blok blok berbentuk segi
empat

PERANCANGAN
BANDAR

Blok dipisahkan oleh satu jalan raya yang lurusdan

bersambungan antara satu dengan yang lain

Bandar dihubungkan juga dengan sungai

Setiap bandar mempunyai sistem kumbahan yang

terancang
Setiap rumah mempunyai bilik mandi dan tandas

4.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
INDUS

AT

KEHIDUPAN
BERORAGNISAS
I

Terbahagi kepada dua golongan iaitu golongan

atasan dan bawahan

Golongan atasan terdiri daripada pendeta dan

pedagang

Kelas atasan utama ialah pendeta

Golongan bawahan terdiri daripada petani dan

buruh

4.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
INDUS

AT

Mempunyai pengkhususan kerja

Menjalankan kegiatan perdagangan, pertanian,
pertukangan dan pembuatan

KEGIATAN
EKONOMI

Menjalankan aktiviti perdagangan dengan masyarakat

luar iaitu Mesopotamia
Hasil dagangan yang penting ialah emas, gading gajah,
manik dan hasil pertanian

Terdapat masyarakat yang menjadi artisan

Terlibat alam penghasilan barangan logam dan tembikar

4.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
INDUS

AT

AMALAN
AGAMA

Mengamalkan agama Hindu

Penemuan Patung Proto-Siva

Tuhan Ibu diembah bagi melambangkan

kesuburan

4.2 SUMBANGAN
TAMADUN INDUS

Teknik menghasilkan
batu bata melalui
pembakaran dengan
suhu yang tinggi

Kemajuan bidang
geometri dan
pembinaan.

Bandar terancang
seperti Harappa dan
Mohenjo-Daro

Sumbangan
matik
Tamadun
Mesir
Purba

Sikap keterbukaan
dalam mengadakan
hubungan dengan
tamadun lain

Mahir dalam ilmu

geometri, kesenian
dan matematik
Kebolehan
mengeksploitasi
sumber untuk
memajukan
kehidupan

42

KBAT
Andainya anda berpeluang
melanjutkan pelajaran ke luar
negara, bagaimanakah anda
menggunakan peluang tersebut
untuk berbakti kepada negara
dengan ilmu yang diperoleh?

TOPIK 5

TAMADUN AWAL

HWANG HO

OBJEKTIF PEMBELAJARAN :
Murid dapati. Menyatakan ciri-ciri tamadun Hwang Ho
ii. Menyatakan sumbangan tamadun
manusia Hwang Ho

5.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
HWANG HO

AT

Golongan raja dan embesar memnduduki

lapisan paling atas yang diterajui oleh raja
Lapisan bawahan iaitu golongan petani yang
membentuk sebahagian besar penduduk

ORGANISASI
SOSIAL

Terdapat golongan artisan yang wujud

disebakan kemahiran dalam teknologi

Golongan paling bawah ialah hamba

Golongan pembesar memiliki tentera dan

senjata

5.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
HWANG HO

AT

Terdapat dua kumpulan tentera iaitu tentera

berkuda dan tentera berjalan kaki

Golongan petani sebagai tonggak ekonomi dan

pentadbiran berperanan memenuhi keperluan
golongan atasan
PENGKHUSUSA
N PEKERJAAN

Golongan artisan merekacita pelbagai barangan

tembaga seperti bekas makanan dan barangan
tembikar
Golongan hamba berfungsi sebagai tentera
paksaan, membantu kerja-kerja perburuhan dan
untuk tujuan korban dalam upacara
penyembahan.

5.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
HWANG HO

AT

Pemerintahan Dinasti Shang berbentuk

pemerintahan beraja
Pengganti raja dilantik daripada kalangan saudara
lelaki yang lebih muda atau anak lelaki raja

SISTEM
PEMERINTAHAN

DINASTI
SHANG

Raja-raja Shang mempunyai kewibawaan politik,

ekonomi, sosial dan agama
Rajadibantu oleh golongan bangsawan dan pegawai
kerajaan. Golongan bangsawan bertanggungjawab
mentadbir wilayahnya
Golongan bangsawan berhak mewujudkan sistem
pentadbiran sendiri seperti pungutan cukai,
pertahanan dan undang-undang

5.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
HWANG HO

AT

Pemerintahan Dinasti Chou diketuai oleh Raja

Raja dibantu oleh Ketua Menteri dan enam badan
yang menguruskan soal pertanian, tentera, kerja
wam, upacara agama, undang-undang dan hal
ehwal monarki

SISTEM
PEMERINTAHAN

DINASTI
CHOU

Pembesar tempatan dilantik disetiap wilayah

Bertindak melindungi raja dan memberikan bantuan

tentera semasa berperang

Sebagai ketua agama untuk menjalankan upacara

korban

5.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
HWANG HO

AT

Mengamalkan kepercayaan animisme dan

politeisme
Mengamalkan penyembahan roh nenek moyang
Menyembah tuhan syurga ( Shang-Ti) dan tuhan
bumi ( Tu)

AGAMA DAN
KEPERCAYAAN

Menyembah sungai, bukit dan gunung

Upacara peyembahan diketuai oleh golongan
bomoh
Amalan penilikan menggunakan tulang oracle

5.1 CIRI-CIRI
TAMADUN
HWANG HO

AT

Muncul daripada penilikan tulang oracle

Berbentuk ideogram iaitu berbentuk simbol

SISTEM
TULISAN

Tulisan asal kebanyak mempunyai gambar

seperti kanak-kanak, bulan dan matahari

Berubah kepada bentuk yang lebih kompleks

seperti yang terdapat pada hari ini .

5.2 SUMBANGAN
TAMADUN HWANG HO
Sistem
pemerintahan
monarki

Pengenalan sistem
kalendar 30 hari dalam
sebulan dan 360 hari
dalam setahun

Konsep Ying dan

Yang serta Feng
Shui
Pembinaan sistem
pengairan.
Karya falsafah The
Art Of War oleh Sun
Tzu

Sumbangan
matik
Tamadun
Hwang
Ho
Kemajuan teknologi
pembajakan
Penciptaan alat
pertanian daripada
besi

Pemujaan roh
nenek moyang

Penggunaan batas
untuk tujuan
penanaman

Penciptaan
cangkul dan
sabit

52

KBAT
Pada pendapat anda apakah
usaha-usaha yang boleh
dilakukan untuk memajukan
bidang pertanian di negara kita?