Kevisin Tablosu

VE
Efltun klliyatndan

ALKBYAT
M tercim i:
stanbul Kz Muallim Mektebi Ruhiyat Muallimi

Semiha Cemal

1 9

S T A N B U L
DEVLET M A TB AA SI

HAYATI

BEER

yahut

KEVSN TABLOSU
Commelinden tercme

EFLTUNUN

edilmitir

K L L Y A T IN D A N

ALKBYAT
M aurice C roisetden tercm e edilmitir

M T E R C M :

stanbul

Kz

Muallim

Mektebi

Semiha Cemal

1 9

3 2

STANBUL
DEVLET M A TB AA SI

R uhiyat

M uallim i

N SZ
( Thebes) ehrinin rum feylesofa olan (Kevis),
mild Isadan be asr evci yayordu, kendisini
(Phedon)un muhataplar arasna ithal eden sebep,
Efltunun dostu ve akirdi olmas idi. Tablosu, o sri
iinde elimize geen bir tek eseridir. Tatta bu tablo
baz mtebahhirler tarafndan (Mark rel)in mu
asr olan (Cysique Cebes)e bile attolunmutur. Bu
kk risalenin metni iine hariten baz ilvele
rin girmi olmas ihtimali de vardr. Maamatih
muhaverenin tarz cereyan ile umumi tanzim ve
tertibinden Efltunun Soata mensup usuln
anlamak kolaydr. Bu kk eserin mevzuu udur:
Kevis arkadalarnn birile bir mabede giriyor,
orada manasn anlyamad Mr lvha nnde
duruyor, bir ihtiyar geliyor ve onlara bu lv hann
srrn anlatyor. Mbet nerededir? phesiz ya
Atinada, yahut (Thebes) ehrinde...
Bu risaleyi evvelce tercme ettiim Fedon
Epiktet, Apoloji ve kriton'un bir tetmmesi addetti
imden tercmesini ve bu kitaba ilvesini fayda
dan hli bulmadm.
Semiha Cemal

( Thebes) ehrinin rum feylesofu olan (Kevis),

mild Isadan be asr evci yayordu, kendisini
(Phedon)un muhataplar arasna ithal eden sebep,
Efltunun dostu ve akirdi olmas idi. Tablosu, nsr
iinde elimize geen bir tek eseridir. Tatta bu tablo
baz mtebahhirler tarafndan (Mark rel)in mu
asr olan (Cysique Cebesje bile atfolunmutur. Bu
kk risalenin metni iine hariten baz ilvele
rin girmi olmas ihtimali de vardr. Maamafih
muhaverenin tarz cereyan ile umum tanzim ve
tertibinden Efltunun Socata mensup usuln
anlamak kolaydr. Bu kk eserin mevzuu udur:
Kevis arkadalarnn birile bir mabede giriyor,
orada manasn anlyamad Mr lvla nnde
duruyor, bir ihtiyar geliyor ve onlara bu lvhanm
srrn anlatyor. Mbet nerededir? phesiz ya
Atinada, yahut ( Thebes) ehrinde...
Bu risaleyi evvelce tercme ettiim Fedon
Epiktet, Apoloji ve kriton'un bir tetmmesi addetti
imden tercmesini ve bu kitaba ilvesini fayda
dan hli bulmadm.
Semiha Cemal

HAYATI BEER
YAHUT

EFLTUN FEYI.OSOF KEVSN

TABLOSU
(Saturne) m abedinde geziyor ve buraya teberr
olu n a n m u htelif hediyeleri gzden geiriyorduk. M a
bedin m ethalinde bal bana garip hikyeleri tasvir
eden ve eklinde bir hususiyet grlen bir tablo var
d. Biz b unu n ne olduunu ve nerden karldn
hi anlyam am tk. Bu tablo ne bir ehri, ne de bir
kam p gsterm iyordu. Bu, iki hisar ihtiva eden bir
surdu. Bu iki hisardan biri byk, dieri daha k
kt. B irinci hisarn n n d e bir kap vard. Bu ka
py bir insan kalabal kuatmt, iind e ise bir ka
dn kalabal grnyordu. B irinci hisarn n n d e
ieri girm ekte olan kalabala ayakta em ir verir gibi
grnen bir ihtiyar vard.
II
Bu tablonu n m evzuu hakknda tereddt iinde
epice hayale daldktan sonra orada bulunan bir ihti
yar bize yaklaarak dedi k i:

Siz yabanc olduunuz iin, bu boyal resm in

m evzuunu anlyamazsanz, taaccp etm iyiniz. Bu m em
lekette bulunan bir ok kim seler bile bu hususta siz
den daha lim deildirler. Bu hediye, m em leket aha
lisinden biri tarafndan takdim olunm am tr. Vsi
ilim ve m alm at sahibi olan, hakim lii, tavsiyeye ayan
szleri ve amellerile Fisagor ve P arm enidein gayyur

bir akirdi olarak bu m em lekete gelen, bu m abedi

ve tabloyu Saturnee ithaf eden bu akll adam bir
yabancd r.
B en ona sordum :
Bu adam ahsan grdnz ve tandnz m?.
H e r nekadar o vakit daha gen idisem de, onu
grdm ve takdir ettim. Ya ilerlemiti, ve szleri
d erin fikirlerle d olu idi. Bu tablonu n m evzuu hak
knda on u n o k d ef alar sz sylediini iittim ..

111
Jpiter akna, eer m him bir iiniz yoksa bu
lvhann m uhteviyatn bize tbir ve izah etmenizi, ok
rica ederim , nk bu efsanenin ne old u u n u ok
merak ediyoruz.
Y abanclar, buna m uvafakat ediyoru m , fakat unu
evvel size haber veriyim ki, bu m eraknz, sizi baz
tehlikelere maruz brakyor, dedi.
N e gibi teh lik e? dedim .
Eer dikkatle dinler, ve size syliyeceim
eyi anlarsanz hakim ve mes ut olursunuz. Fakat sy
lediim i dikkatsizce dinlerseniz, bilkis aklsz ve
bedbaht olu r ve btn hayatnz m ezahim ve ceh a
letler iinde geirirsiniz. Bu m uam m a nev ama Sfenksin arzettii m uam m aya benzer. Bilirsiniz ya, Sfenks b il
m ecesini bulan, tehlikeden kurtulur, fakat bulam yan
Sfenks tarafndan helk edilirdi. te b enim size vere
ceim izahattan da hem en bu netice hasl olacaktr,
zira cinnet insanlar iin Sfenks gibidir. Burada tasvir
ler iinde, iyi veya kt olan ve yahut hayatta ehem
m iyeti olm yan eyler gsteriliyor. B unu bulam yan
biri zuhur ederse, o cinnetin istisl ve tedm irine du
ar olur. H er ne kadar bu tedm ir, Sfenks in felket
zedelerini birden bire ldrd gibi deilse de,
azar azar tedric bir surette cefa ve ukubetlerle vaki
olur. Eer bilkis btn bunlar tam am ile anlalm

ise, o vakit cinn et zayi olur, insan on d a n kurtulur ve

btn hayatn asudeg ve hakik saadet iinde geirir.
B inaenaleyh dikkatli olunuz, ve gaflette bulunm aynz.
IV
Eer btn bunlar dediiniz gibi ise H ercule na
m na kasem ederim ki, bizim m erakm z arttryorsunuz.
Evet sylediim gibidir.
y l e ise izah ve tefsirinize balynz; bizi bu
hususta ok dikkatli bulacaksnz, nk bunu d inle
m ek, phesiz bizim iin faydal olacaktr. O srada
ihtiyar eline bir denek alarak ve bunu tablonu n ze
rine gtrerek:
Bu hisar gryor m usunuz? dedi.
E vet, gryoruz.
Evvel bilm elisiniz ki, bu m ahallin ism i (H a
yat) tr, ve bu kap n nd e tehacm eden kalabalk,
hayata davet edilecek olan kim selerdir. B unlarn iin
de dierlerinden daha yksek grnen ve bir elinde
bir kt tutan,
dier elile de iaretler veren ihti
yarn ismi, (A k l perisi) dir.
O , hayata
girecek
olanlara, yapacaklar eyi em ir, ve m es ut olm ak iin
hayatta takip edecekleri yolu gsteriyor.
V
O n u n gsterdii hangi yoldur, ve oraya nasl
girilir?
- K alabaln girdii
bu kapnn
yannda,
byk bir ikna kuvvetini haiz ve pek m lyim g
rnen,
elinde bir kse tutan
kadnn oturm u o l
duu taht gibi eyi gryor m usun ?
G r yoru m , bu kadn k im d ir?
B una (fal) nam verilir. B tn insanlar
idll eden, yolu nu artan od u r.
Sonra ne yapar?

 H ayata girenlerin hepsine ksesi iindeki er

betinden iirir.
B u , nasl erbettir?
B u erbet hata ve cehaletten yaplm bir er
bettir.
Y a son ra ?
B u erbeti ienler hayata yrrler.
H erkes bilistisna hata erbetini ier m i ?
VI
H erkes ier, u kadar var ki bazs daha ziyade,
bazs daha az ier. K apnn stnde m uhtelif eh
relerde olm akla beraber hepsi uh ve cazibedar olan
kadnlar gryor m usun?
Evet, gryorum .
B u n la rn ad da (Z a n ), (H rs) ve (ehvet) tir.
nsanlarn ou hayata girdikleri vakit bu kadnlarn
zerlerine atlrlar, onlar, kollar arasna alrlar ve
sonra da birlikte gtrrler.
N ereye gtrrler?
O n larda n bazlarn em in bir yere gtrrler.
(fa l) tarafndan aldatlm plan dierlerini de im ha
ederler.
A m a n A llahm , bize ne garip bir erbetten
b ah sed iyorsu nuz!
te, sylediim iz bu kadnlar bu kim selere,
en byk iyiliklere, asude ve mesut bir hayata sevkedeceklerini vdederler; fakat bunlar fal ksesinden
itikleri, hata ve cehaletle aldatldklar iin hayat
seyirlerinde iyi yolu bulamazlar, ve bunlardan evel
girenler
grdnz
gibi rastgele uraya buraya
sevkedilirler.
V II
O n lar gryorum , fakat bu kre benziyen ve

bunam gibi grnen, aya bir

m erm er krre
zerinde olduu halde ayakta duran kadn kim dir?
O n u n ad (T li) dir. O , sade kr ve lgn
deil, ayni zamanda sardr d a.
y le ise, on u n ne gibi meguliyetleri vardr?
Rastgele her tarafa koar. Baz kim selerin, ba
kalarna verecek veya brakacak olduklar eyler iin
gn llerini cezbeder; bir m ddet sonra bunlardan da
verdiini alr. hsanlarnda istikrar etmiyerek onlar
gelii gzel bakalarna verir; on u n m televvin tabi
atn gsterir bir almeti de vardr.
B u alm et n ed ir?
zerinde ayakta durduu m erm er kre.
B u alm etin hakik m anas n ed ir?
Ettii ihsanlarda em in ve. mstakar hibir ey
olm a d n ve ona inanm ak ken d in i byk ve teh
likeli sukutlara maruz brakm ak dem ek olduu nu
anlatyor.
V III
M aam afih, on u n etrafnda bir insan kalabal
tehalkle kouuyor; bunlar ne istiyorlar; ve nasl
k im selerdir?
B u adamlara, (Sersem ler) denir; bunlarn
m uhakem eleri noksandr. H erbiri (T li) in gelii gzel
darya attn kendisi iin istiyor.
N asl olu y or da bunlarn yzlerinde ve tavru
hallerinde bukadar farklar gr n yor? Bazlar hasret,
bazlar ne e iinde, dierleri de ellerini uzatm ye se
d uar olm u grn yorlar.
d ve m tebessim
olanlar bu kadndan
b irka ltfa mazhar olanlardr ki, ona (G zel tali)
n a m n verirler. Dier elleri uzanm ve ye se kapl
m gibi grnenler de m alik olduklar eyler ba
kalarna verilm ek zere kendilerinden geri alnan

kim selerdir, bunlar da, ona (Tlisizlik) veya (K t

tli) nam n verirler.
O , bunlardan bazlarna bukadar m esrur o l
m alar iin ne verebilir ve dierlerinden de byle
m eyus olm alar iin ne alabilir?
O n u n onlara verdii; insanlarn, hayr ve iyi
lik telkki ettikleri eylerdir.
y l e ise bu hayr ve iyilikler n ed ir?
B unlar phesiz zenginlikler, eref, asalet, aile
tekili, m esnet ve cah, krallklar, im paratorluklar ve
sair buna m abih eylerdir.
P eki ama bunlar hakik hayr deil m idir?
B ilhara bu m eseleyi gene tekrar grebili
riz. im dilik tablonu n izahna devam ed elim .
M u va fk .
IX
B u kapnn tesinde, daha yukarda, dier bir
hisar ve bu hisarn dnda uh kadnlar gibi sslen
mi b irok kadnlar gryor m usun.
Evet, tam am ile.
te bu kadnlarn ad (Sefahat), (Fsku fcu r),
(Perhizsizlik), (H rs) ve (M da h en e) dir.
B unlar neden orada b u lu n u yorla r?
Y old a (T li) tarafndan bz lutuflara mazhar
olanlar gzlyorlar.
Y a son ra ?
Sonra, onlarn stne atlyorlar, kollar ara
sna alyorlar.
Yaltaklanyorlar, onlara
her trl
kt ve m ezm ura hallerden, zahmet ve meakketlerden ber tatl bir hayat vadederek kendilerile
birlikte kalm ya davet ediyorlar. Eer bunlardan biri
onlarn vaitlerine aldanr da kendisini zevk ve safaya
kaptrrsa, bu hayat pein ona tatl ve cazip gelir;
fakat, on u n sekri az zamanda dalr ve o vakit yalanc

ve sahte zevklere daldn, afetzede ve m adur olup

kendisile elendiklerini anlar, tliin kendisine verdii
eyleri sarfettikten baka bu alfetlerin esiri olduunu,
bin trl tahkirlere, nam ussuzluklara maruz kaldn,
hsl onlara yaranm ak iin m esel hrszlk, kfr
hainlik, haydutluk, hulsa h ibir cinayetten ekin
m em ek gibi bin trl rezaletlerde 'bulunduunu anlar.
te bu bedbaht, elinde bir ey
ncazat ve ukubete terkolunu r.

kalm ad

vakit

B u mcazat nedir?
A rkada, biraz yukarda kk bir kap ve
orada dar ve karanlk bir m ahpes var, gryor m usun?
E vet
B u mahpeste bir alay m urdar, kerih, ve pis
paavralarla telebbiis etmi kadnlar da gryor m usun?
Evet grr gibi olu y oru m .
te bunlardan biri, elinde bir kam tutan,
(M cazat ve terbiye) nam n tayan kadndr. Ban
dizleri zerine koyan kadnn ismi de (G am ve hzn)
dr; Salarn yolan bir dierinin ismi de, (A c ve
ztrap) tr.
Y a yannda kendinden daha zaif, kerih ve
kork u n bir kadn bulunan bu irkin , zaif ve ayni
zam anda plak adam k im d ir?
B u adama (A h e n in ) yahut (N ale ve fegan)
ismi verilir. Yanndaki hemiresi (Y eis ve m itsizlik) tir.
te o bedbaht adam bu canavarlara verirler; bin
trl eza ve cefalara maruz kalarak hayaln onlarla
geirir. Sonra on u Idbarn bulunduu baka bir m es
kene atarlar, her nevi sefaletlere maruz kalarak kederli
gnlerinin bakiyesini o m eskende geirir, elverir ki
tbe ve nedam et onu n im dadna yetisin.

 Eer nedam et ve tbe im dadna yetiirse, ne

olur?
O n u m ih netlerinden kurtarr, ve ayni zam an
da ona hsn niyetle beraber, fikir veya im n arka
da verir ki bu, onu hakik yola ve hakik bilgiye,
bzan da iri yola veya irfanszla sevkeder.
Y a bundan sonra?
O vakit, eer onu hakik yola, yahut hakik
bilgiye sevkeden fikrin ayakalanna kendisini balyacak
kadar m es ut ise, fikir onu batl d ncelerinden ve
hatalarndan kurtarr, ve bu suretle, o kim se de haya
tnn bakiyesini huzur ve saadet iinde tam am lar,
fakat yanl yolu n, yahut yanl bilginin on u tekrar
dalletlere atmas im kn da vardr.

X II
H erk le kasem ederim , ite bu da bir k or
kun tehlike! fakat bu yanl y ol ve yanl bilgi nedir?
te k i hisar gryor m usun,?
P ek iyi gr yoru m .
H isarn haricinde ve m ethalin yaknnda ayakta
bir kadn var, btn temizlik ve intizam n m ah
has deil m i?
Evet, tem izlik ve ayni zam anda intizam n m
ahhas.
A v a m ve teem m lsz kim seler ona (M arifet)
ve yahut (B ilg i) nam n veriyorlar! Fakat bu isim ona
yakmaz, nk bu bir yanl zehaptr. M aam afih ha
kik bilgiye vasl olm a y arzu eden en hakm adam larn
bile onu n yannda bir m ddet elendiklerini gryoruz.
P eki, hakik bilgiye sevkeden bir baka yol
yok m udur?
H ayr, bir tek yol vardr.

12

X III
Y a bu hisara giden ve gelenler kim lerdir?
B u adam lar yanl yolu n ve yanl bilginin
deli divanesi olan aklardr. Fakat bunlar hakik
yolda yaadklarn zan ve kyas ediyorlar.
O n larn atlar nedir?
B unlara air, ilm i beyan m uallim i, fenni m
nazara erbab, musikiinaslar, hesabclar, hendeseciler,
h eyetinaslar, m nakkitler, hissiler, m ealer, vesaire
d en ir.
X IV
Y a her tarafa koutuklarn ve d em in syle
diiniz kadnlara ca :ip bir surette m abih olduklarn
ve aralarnda Perhizsizliin bulundu un u sylediiniz
bu kadnlar kim ?
A y n kadnlar.
O n la r da bu ikinci hisara girerler m i?
Evet, fakat nadiren; ve birincidekilerden daha
baka trl.
Zanlar da bunlarla beraber m idir?
phesiz. Bu grdnz adam lar ifalin k en
dilerine verdii erbetin el an bakiyelerini hisseden
adam lardr. O nlar henz cehaleti ve bunu nula beraber
bazan da cinneti muhafaza ediyorlar. O n lar ne vakit hata
larndan ve dier noksanlarndan, yanl bilgilerinden
vazgeerler, ve kendileri iin bir panzehir olan hakik
ilim yoluna girerlerse ancak o vakit hatalarn ve sair ya
nldklar eyleri tashih ederler. O vakit televvs ettikleri
cehaletten, yanl zanlardan ve sair seyielerden kurtu
lurlar. Fakat yanl yolda kaldka; oradan aldklar
fena dersler hasebile tam bir serbestye mazhar olamaz
ve hi bir seyieden kurtulam azlar.
XV
O halde hakik yola sevkeden yol nedir?

a
Yukarda gayr m eskn ve tam am ile ssz bir
yol gryor m usun?
Evet gr yoru m .
B ir kk kap ve bu kapnn n n d e az i*
lek bir patika da gryor musun? Bu patika talk ve
belki hem en geilm esi g bir yer olduu iin oraya
pek az kim se giriyor.
Evet tam am ile farkediyorum .
O rad a sarp, dik ve yaklalmas g bir tepe
vardr ki, geitleri dar ve derin uurum larla kuanm tr.
G r yoru m .
te hakik yola sevkeden yol oradadr.
A nlaldna nazaran bu yol ok g ve etin
olm aldr.
T ep en in zirvesinde her taraf sarp ve dik, pek
yksek by k kayay grebiliyor m usun?
G r yoru m .
XVI

kadn
ziyade

K a yan n zerinde u m etin ve vkarl iki

da gryor musun? Onlar,sanki ellerini pek
sevin ve srr ile uzatyorlar.
Evet ben onlar gryorum , fakat onlara ne

derler?
B irin in adna, Riyazat, dierinin adna Sabr
derler ki, bunlar iki hem iredir.
E llerini b yle ne e ile n iin uzatyorlar?
O n lara yaklaanlar korkusuz ve cesaretle m ey
dan amya tevik ediyorlar, ve artk zahmet ekm ek
iin ok zam anlar kalm adn ve onlar iyi yola
gtreceklerini tem in ediyorlar.
K a y an n yanna yaklaanlar oraya nasl trm a
nyorlar? nk ben bu kadnlara gtren hi bir yol
grem iyorum .
O vakit bu kadnlar, bulunduklar zirveden
inerek onlar kendilerine ekerler. Sonra bir m ddet

nefes almak iin onlar bir az istirahata braktktan

sonra, kendilerini hakik yola sevkedeceklerini vadederek, onlara kuvvet ve itim at verirler, ve yolu n
nekadar iyi, dz ve m kem m el olduu nu, bir tehlike
bulunm adn gsterirler. Zaten bu sylediklerim i sen
de grebilirsin ya!
Jpiter nam na, ben de yle h k m ed iy oru m .
X V II
htiyar szne devam e d e re k :
B u koru nun n n d e ltif manzaral bir yer
gr yor m usun? Sanki tam am ile ziyaya garkolm u bir
ayr, d enebilir.
Evet, evet gryorum
B u ayrn ortasnda dier bir hisar, yahut
dier bir kap da gryor m usun ?
Evet, fakat bu yerin ad n ed ir?
te mes utlarn ikametgh, btn Fazilet
ve Saadetlerin meskeni oradadr.
O h ! buras ne kada- ltif g r n y o r!
X V III
K a p n n yaknnda cazip bir gzellii haiz olan
kadn gryor musun? Asaleti, yznn btn hatlarnda grn yor. O , yaa ilerlemi, zinetsiz ve sade bir
elbise giymi; o, m erm er bir kre zerinde deil, fakat
m urabba eklinde yontulm u ve iyi yerletirilm i bir
ta zerinde duruyor. Bu kadnn yannda iki gen
kadn da var ki, bunlar hi phesiz kzlardr.
Evet yle grn yor.
te bu kadnlardan ta ortada bulunan H akik
Y old u r. Yanndakilerden biri H akikattir, teki de,
kandr.
Fakat bunlar n iin yontulm u
ta zerinde bulunuyorlar.?

m urabba

bir

 B u , bir rem izdir. Bu remiz, yolculara ken d ile

rine doru sevkeden yolu n em in ve sabit olduunu,
ve eer onlara ihsanlarda bulunacak olursa, bu atiyeleri alanlarn kat ve daim i surette onlar kazanm
old uu nu anlatm ak istiyor,

B u atiyeler ne gibi eylerdir.?

B u n la r H uzuru kalp ve tm inandr;
B u n la r nereden zuhur ed iyor?
B u n la r em niyetten zuhur ediyor ki, burada
bulunan kimse, btn m rn de elem li bir hadiseye
duar olm az.

XIX
H ercule akna, ite hakikaten arzu olunacak atiye
le r; fakat bu kadnlar niin hisarn haricinde b ulu
nu yorla r
D arda bulunan ve ayn zamanda oraya vasl
ola n kim selere ihtim am etmek ve bunlar pek kudretli
ve tesirli devalarila tedavi etmek iin. O nlar, bunlar
kuvvetlendirdikten sonra Faziletlere sevkederler.
B u nasl olu yor, anlyam adm ?
im d i anlarsn, dinle. Eer bir adam ar hasta
ise, phesiz bir hekim aramya gider. Bu hekim
o n u hastaln tevlit eden ahlat rediyeden tathir ve
shhatini iade e d e r ; eer tesadfi olarak hasta, hekim in
em irlerine tbi o lm y p reddetse, hastalndan d olay
hatasnn cezasn ekm i ve belki hastaln iddeti
altnda zebun kalarak helk olm u olacaktr deil mi?
B u n u n byle olm as aikr.
te bu b yle olduu gibi, bir kim se hakik
yolu n ikam etghna vasl olduu vakit, bu ona ihti
m am larda bulunarak illarn verir, ve bu suretle
o kim seyi evvel geldii vakitki itiyatlarndan tathir
ve btn seyielerinden tahlis eder.
B u seyieler ne gibi eylerdir?
O kim senin (fal) ksesinden itii Cehalet

]6

ve Hatadr. Sonra K ibir, Hrs, Perhizsizlik, Gazep,

Tam a, K in, ehvet, hasl b irinci hisarda iken kendini
telvis eden fenalklardr.
XX
O bunlar tasfiye ettikten sonra bu adam
nereye g n d eriyor?
lim ve sair Faziletlerin bulunduu yerlere
gn d eriyor.
B u Faziletler n e d ir?
K a p n n i tarafnda bir kadn alay gryor
m usun? onlarn cazip gzelliine edep ve terbiye
lerine, sslerinin tevazu ve sadeliine de dikkat e t;
onlarn btn ahsiyetlerinde, teki kadnlarda olduu
gibi hi bir gsteri, hi bir tekell f va sahtelik y ok
tu.
- Evet, onlar gryorum , fakat isim leri n ed ir?
B irin in ad, lim dir; tekiler de hem ireleridir
ki : K uvvet, Adalet, smet, Tevazu, Hrriyet, Riyazat
ve H ilm iyettir.
A ziz ihtiyar, bizde ne gzel m itler u y a n d n
yorsu n.
Evet, fakat eer dediklerim i iyi anlar ve iit
tiklerinizi m evkii file koyarsanz..
B u n u yapm ya alacaz.
O halde selm etiniz m em m en olacaktr.
XXI
O n la r bir insan terbiyeleri
vakit on u nereye sevkederler ?
V alid elerin e.
V alid elerin e m i, o da k im ?
Saadet.
N asl saadet?

altna

aldklar

17

B u tepenin en yksek noktas ve by k hisar

larn da en yksek m evkii olan bu yere gtren yolu
gryor m u su n ?
E vet.
B u en yksek tepenin dehlizinde ihtiam l
gzellii olan bir kadn, yksek bir tahtta oturuyor.
G iyinii zarif ve kibarca, fakat debdebesiz.. Gzelli
ini daha ykselten bir elenk ile tetvi olunm u.
B u tafsilttan hi birini ka rm yoru m .
te bu kadn, Saadettir.

X X II
B ir kim se buraya vasl olduu vakit, ne yapar?
B urada Saadet ve sair Faziletler, en byk m u
harebelerde zafer kazanm olan kim selere sakladklar
m kfat verirler ki, bu bir tatr.
B u tac ne gibi m uharebelerde zafer kazanan
kim selere veriyorla r?
nsan evvelce okyarak ken d ilerin e esir ve
sonra da helk eden m hlik canavarlarn en dehetlisine
kar yaplan en azgn m uharebelerde zafer kazananlara
veriyorlar. te bu m uharebede bu kim seler, bu cana
varlarn hepsini maglTp ederek kendilerinden uzaa at
m ve nasl evvelce onlarn esiri olmularsa, im di de
kendileri onlar esirlie m ecbur etmi ve efend i m ev
kiine gem ilerdir.

X X III
H angi canavarlardan bahsediyorsun? ren
m ek iin sabrszlanyorum .
E vvel C ehalet ve H atadan. B unlarn canavar
olduklarna inanm yor m u su n ?
Evet, evet onlar dehetli canavarlardr.)
B u n d a n baka Keder, A c, Tam a, Perhizsizlik
Alkibyat 2

18

ve dier m esavi nasl bu adam evvelce zebun etmise

o da bunlarn hepsini im di ylece zebun ve m alup
etm itir.
A m a n ne gzel m uvaffakiyet, ne anl zafer!
Fakat ona verilen tacn ne gibi hasiyeti vardr?
D elika n l, bu ta, saadetin zm ndr. B unu
kazanan, ahane bir surette m esut olur, m itlerini
bakalarna balam yp ancak kendine balar, ve
btn hayrlar da kendinde bulu r.
X X IV
B u n e anl ve parlak zafer! Fakat tac aldktan
sonra onlar ne yaparlar, ve nereye giderler?
Faziletler onu alp evvelce azimet ettikleri
m ahalle sevkederler. Orada ikam et edenleri ve daima
batm ak tehlikesine maruz olu p serseri bir surette
uraya, buraya dolaan, bedbaht ve elm bir hayat
srkliyenleri onlara gsterirler. O n lar m alp o l
m ular ve dm anlar tarafndan bazlar Perhizsizlik,
bazlar K en d in i beeni, bazlar da T am a , yahu tT efah ur,
hulsa hals olam yacaklar btn seyyiat tarafndan
esir ve m ahpus olarak kullanlm lardr.
K en d ilerin i zincirliyen balarla balanm olduklar
halde bundan kurtulm ya ve buraya gelm iye m uktedir
deillerdir. Btn hayatlar daim ztraplar iinde
geer, nk hakik ve doru zihaba sevkeden yolu
bulam am lar ve A k l perisinin kendilerine verdii
nasihatleri unutmular ve tutm am lardr.
XXV
S ylediklerin pek m akul grn yor, fakat
Faziletler bu kim selerin evvelce ktklar m ahalleri
ne sebeple tekrar gene kendilerine gsteriyorlar. B u
na aklm erm iyor.
n k bunlar bariz bir surette arada ne olup

bittiini bilm ed iklerin d en falin ksesini im ekle ken

dilerini zehirleyen C ehalet ve Hata sebebile farziyata
ram olm ular, erri ve hayr biribirine kartrarak
bunlar yekdierinden ayram am lard. te im di gene
ayni yerde ikam et edenlerin hayat gibi, onlar da bu
sebepten bedbaht bir hayat yayorlard. Fakat, im di
hakik m enfaatlerini tam am ile bildikleri iin tatl
bir m evcudiyetleri var. D ierlerinin acnacak hallerini
temaa etm ekle de onlarn maruz kaldklar felketle
re ibret ve intibahla m uttali oluyorlar.
XXVI
Peki onlar temaa ettikten sonra bunlar ne
yapacaklar ve nereye gidecek lerdir?
stediklerini yapabilirler ve istedikleri yere
gidebilirler. B unlar herhalde (G orycu s) n [1 ] m aa
rasndan daha em in bir yerde bulunacaklardr. B undan
sonra nereye gitseler mesut yayacaklarna ve hibir
felkete maruz kalm yacakiarna em indirler. O n lar
heryerde hekim in hastalarn istikbal ettii hahile
istikbal olunacaklardr.
D em in canavar tesm iye ettiiniz bu kadnlar
dan korkm azlar m ? O n larn kendilerine fenalk et
m elerinden ekinm ezler m i?
Hayr, bundan sonra onlar ne K eder, ne
ztrap, ne Perhizsizlik, ne Tam a, ne Fakr, ne de her
hangi bir canavar iza edem iyecektir; onlar artk ken
dilerin in efendileri olm ular ve bundan sonra onlarn
tecavzlerinden masun kalmlardr. Ylan tutan kim
seler iin nasl tehlike yoksa, onlar iin de tehlike
yoktur. Filhakika sokm alar herkes iin m hlik olan
zahifelerden ylan tutan kim selerin korkular yok
tur. nk onlar panzehire m aliktirler. A yn i suretle
[1]| (Kilikya) da ziraat perisi ile sair perilee tahsis olunmu bir
maaradr.

20

bahsettiim adam lar iin de korkacak hibir ey yok*

tur. nk btn fenalklarn devas, kendilerindedir.
X X V II
Sizin izahatnz bana pek doru geliyor;
fakat bu tepeden iner gibi grnen adam larn kim ler
old uu nu da bana syleyiniz. B unlardan bazlarnn
banda ta var, mesrur ve adan g r n y or; dierle
rinin ise talar yok ve hzne mstarak olm ular,
mitsizlie dmler. O n larn balar ve kalalar
paralanm , kendilerini hrpalyan kadnlar da gr
l y or.
Talar olanlar doru yola mesut olarak vsl
olm u kim selerdir, ite meserretleri
bundan ileri
geliyor. Tasz grdn kim seler ise, bu yoldan id
detle ret ve Sabra kadar vsl olm ak iin cesarete
m alik olm adklarndan kederle m ebu ve derin bir
surette bedbaht olarak avdet edenlerdir. te bunlar
gerisin geriye gene yerlerine geliyorlar ve hangi yolu
takip edeceklerini bilm iyerek, urada burada avare
dolayorlar.
Y a onlara refakat eden kadnlar kim lerdir?
K eder, Elem, Yeis, m itsizlikler, Rezalet,
Nam ussuzluk ve G ehaletlerdir.
X X V III
Desenize, bunlar btn m esavi tarafndan
takip edilm ilerdir.
Evet. Jpiter nam na, yle ..
M aam afih ehvet ve falin ikametgh olan
b irinci hisara girdikleri vakit felketlerinin sebebini
asla kendi zerlerine konduram azlar; doru yolu ve
on u aryanlar iddet ve m bala ile ret ve muaheze
ederler. O n lar bu kim seleri k end ilerinin yaadklar
ltif hayat terkederek birok gzelliklerden m ahrum
kaldklar iin, bedbaht ve sefil grrler.

21

N e gibi gzellikleri kastetmek istiyorlar?

Sefahat, Fisku fcur ve Perhizsizlik. nk
onlarn bu dnyada en byk zevk ve m azhariyetleri,
yem ek, im ek ve hayvanlar gibi yaam aktr.
X X IX
Ya bu kadar beu ve atr olarak gelen u
kadnlar kim ler?
B u n la r Fikirlerdir. im di faziletler iinde olan
kim seleri doru yola sevkettikten sonra, dierlerini de
getirm ek iin d n yorlar ve getirdikleri kim selerin
tam am ile mesut olduklarn bildirm ek istiyorlar.
A c a y ip ; onlar faziletlerin m akam na kadar
gidem iyorlar m ?
H a y r , Fikir ve rfana kadar nfuz etm elerine
m saade edilm em itir. O nlar yalnz insanlar hakik
yola brakrlar. Bir kere hakik yol bunlar ald m ,
tekiler, ham ulelerini boaltan gem ilerin baka ham ule
almak iin geldikleri gibi, dierlerini aramak zre
gerisin geriye dnerler.
XXX
Tavzihlerinizde hibir eksik yok ; m aam afih
akl perisinin hayata girenlere emrettii ey hakknda
bize henz bir ey sylem ed iniz.
O onlara cesaretle m cehhez olm alarn tavsi
ye ediyor. Siz de bu suretle cesur olunuz ki, bir ey
atlam adan hepsini size bir bir anlataym .
T eekkr ederim .
htiyar ellerini tabloya doru uzatarak:
Bir m erm er krre zerine basyor gsterilen
u kr kadn gryor m usun ? Buna, Tli tesm iye
olundu un u daha evel sylem itim
G r y oru m .
XXXI
A k l perisi, ona itimat olunm asn ve verdii

22

atiyelerin payidar ve devam l olduu na inanlm am asn

ve bu atiyeleri insann kendininm i gibi bilm em esini
tavsiye ediyor, nk ekseriya yapt gibi bunu baka
sna ikram etmek iin bizden gaspetm esine kim se m ni
olamaz. te b unu n iin A klperisi on u n atiyelerine
aldanlm am asn ve bize bu ihsanlarda bulunduu
vakit fevkalde srr gsterilm em esini; bunlar bizden
ald vakit te m ahzun olunm am asn, size evvelce
sylediim gibi hereyi tesadfi ve keyf olarak
yapt, uur surette hareket etm edii iin on u n hak
knda ne m uaheze ve ne m edihlerde bulunulm am asn
tavsiye ediyor. A k l perisi on u n yaptn takdir ve
itikatsz bankerleri taklit etm em eyi nasihat ed iyor.
Bu bankerler kendilerinin imi gibi kendi avular
iin e konu lan paray tahassrle alrlar ve geri isteni
ldii vakit bunu evelce bir em anet olarak aldklarn
ve verenin daim a bunu almakta- hr olduu nu hatrlamyarak, derin surette mteessir olurlar. te A k l
perisi servet ve eltafm bu suretle kabul edilm esini,
verdii ihsann akibinde daha ziyadesini verm ek ihti
m ali de olduu nu ve biraz sonra sade verdiini deil,
fakat alann nesi var nesi yoksa on u da beraber al
m ay kendine elence ittihaz ettiini hatrlam ay da
nasihat ediyor. A k l perisi on u n verdii ihsanlar
kabul etm iyi ve fakat bunlardan ufaklap payidar ve
gaspedilem iyecek olan atiyelere nazarlarn evirm ekte
gecikm em eyi nasihat ed iyor.
X X X II
B u payidar olan atiyeler ne gibi eylerdir?
Eer elde edilebilirse, H a k ik yolu n atiyelerid ir.
Bu H akik yol nedir?
B ize faydal olan ey hakknda tam dnm e
mizi tem in eden ilim dir. O n u n bize verdii ey
iin bir tehlike yoktur, daim a bizim m alm zdr; bize

23

hi bir strap ve sknt vermez. A k l perisi hem en

ona itap etm iyi ve evvelce size sylediim ehvet ve
Perhizsizlik tesm iye olunan bu kadnlardan uzaklam y em rediyor. Kazara onlara yaklalm olsa bile,
yanl yola sevkedecek olan vaitlerine asla itim at et
m em elidir. abuk geip tevakkuf etm iyerek istenilen
eyin hem en alnm asn ve on u n nezdinde bir ka
zaman kalnp derhal hakik yola iltica edilm esini
em rediyor. te A kl perisi tarafndan yaplan tav
siyeler bunlardr. Bunlar nazar itibara alm yan ve
yahut anlam yan kim se erir olur ve sonu fena
olu r.
X X X III
Ey yabanclar ! te bu tablonu n temsil istia
resinin bize gsterdii ey budur. Eer bundan daha
fazla tafsilt isterseniz, size verm iye ve bildiim i sylem iye hazrm .
S yled ik lerin iz pek aikr. M aam afih; A k l
perisi yanl yoldan ne alnm asn tavsiye ed iy o r?
Faydal olduu grlen eyleri.
O n la r nedir ?
E debiyat ve Efltuna nazaran genlie gem
olan ve on u vhi eylere dalm aktan m eneden bz
ilim ler.
H a k ik yola vasl olm ak iin bu m alm at ka
zanmak elzem m id ir?
A sla, bunlar yalnz bu yola yaklam y kolayla
trr. Fakat, insanlarn daha faziletli olm asna yaram az.
A ca yip , siz bu m alm atn hayrl adam lar
yetitirm iye m i yarayaca kanaatindesiniz?
H er ne kadar bu m alm atn n evama yardm
lar olsa da, bunlar olm akszn da insan faziletli ola
bilir. te size bir m ukayese ya p a ym : Bir tercm an
vastasle ecn eb lisanla yaplan bir m uhavereyi tkip
edebiliriz, deil m i? M aam afih, ibarelerin manas, daha

24

l kavranabilecei iin, o lisann, kendisini bilm ek

elbette faydaldr. te bunu n gibi u sylediim m a
lm atn m uaveneti olm adan, tam am ile faziletli olm ak
m m k n d r [ 1 ] .
X X X IV
U lu m u f n u n sahibi olanlar hayrl adam
olm a k iin dierlerinden daha iyi erait altnda m
bulunu yorlar?
D ierlerind en daha iyi erait altnda nasl
bu lunabilirler? nk onlar da tekiler gibi hayr ve
er hakknda yanl fikirlere sahip, ve onlar gibi
her trl seyielere karmlardr. Edebiyatta tefevvuk
etm ek ve btn ilim lere m alik olm akla beraber te
kilerden daha az m frit, fsk, tamkr, haksz, alak,
ve aklsz deildirler.
D o ru onlarda bu nakise ekseriyetle grlr.
O halde, bu adam lar m alik olduklar ilim
lerden dolay nasl olur da dierlerinden daha kolay
fazilet sahibi ola bilirler?
XXXV
B u n u n m m kn olm adn im di ispat ettiniz;
fakat bunlar hakik yola yaklayorlarm gibi niin
ikinci hisarda ikam et ediyorlar ?
htiyar cevap vererek: O tu rm a la rn n ne fay
das var? Bir o k kim selerin ekseriya Perhizsizlik ve
buna m m asil mesavi iin d e olm akla beraber birinci
hisardan karak bu lim leri ok geride braktklar
ve H akik Y ola kadar gitmek iin d e fa te n nc hi
sara girdikleri grlr. B ir daha syliyoru m bulu n d u k
lar yerde ok ihm al ve az itaat gsterm ekten baka
bir ey yapm yan bu lim lerin dierlerine kar ne
rhanlar ola b ilir?
[1] Burada bir metin noksan grlyor.

25

B u nasl o lu r?
kinci hisarda olanlar b ilm ed iklerini ren
diklerini zannederek sde top ly orla r; bu batl itikat,
yahut yanl zan onlar daha ihm alci yapyor ve
H akik Y ola hahile atlmya m ani olu y or. Far
knda deilm isin ki, onlar, onlara vasl olm ak iin
birinci hisar ayorlar. D em ek olu y or ki, bunlar dier
lerinden daha faziletli deildirler. O n lar ikaz ve irat
etmek ve H akik Y old a olm adklarn ve yanl m al
matla aldatldklarn kendilerine bildirm ek iin neda
m et im datlarna yetimezse, dierlerinden phesiz
daha faziletli olm u olmazlar. B inaenaleyh bunlar
bulunduklar halde kaldka m es ut olam yacaklardr.
ih tiya r szne devam ed erek:
Y abanclar! bu vesayay m evkii file koym anz
ve bunlar sizde hallolu ncya kadar devam l bir surette
onlara kendinizi altrmanz sizlere tavsiye ve bu hu
susta sizi tevik ederim . O nlar daim a teem m l ediniz,
daim a nazarlarnz altnda tutunuz, bundan bakalarna
ehem m iyet verm iyiniz. Eer byle yapmazsanz, btn
bu iittikleriniz sizin iin faydasz olm u olacaktr.
XXXVI
Nasihatlarnz tutacaz. Faket T alih in insan
lara, mesel hayat, shhat, zenginlikler, zafer ve zinet
anu eref ve sair bu cinsten verdii eyleri n iin ha
yrlar zm resine dahil etm ediinizi ve bunlarn zddn da n iin fenalk ve er diye telkki etm ediinizi
bize syleyiniz. H albuki, sizin bu hususta bize syle
dikleriniz, bizim evvelce edindiim iz bilgiye m uhalif
olm akla beraber doru da gr n m iyor.
Eh! yle ise, sana soracam suallere doru
cevap ver.
alrm .
Fena yayan bir kim se iin hayatn bir ha
yr olduu nu zannediyor m usun?

26

H ayr bilkis bu halde hayatn hakik bir

fenalk olduunu zannediyorum .
O halde bu adam iin bir er olan hayat, biza
tihi nasl bir hayr ola bilir.
D n yorum ki, hayat fena surette kulla
nanlar iin, hayat bir er ise, on u iyi suretle istim al
edenler iin de bir hayrdr.
D em ek olu y or ki, sen bu suretle yaam ann
ayni zam anda er ve hayr da ola bild iin i anliyorsun,
deil m i?
E vet.
X X X V II
B yle yekdierini nakzeden cm leler derm eyan etm ekten saknm yor m usun? y le ya, ayni eyin
iyi veya kt o mas nasl m m k n olur. nk
b unu n ayni zamanda hem faydali hem zararl olm as
hem sevilm esi hem sevilm em esi lzmgelir. Bu zddi
yet bir araya gelebilir m i? M am afih kt yayan b ir
kim se iin de hayatn bir er old u u n u nasl kabul
etm em elidir? Eer hayat bu adam iin bir er ise, o
halde hayat ta zatnda bir erdir.
D o ru .
Fakat yaamak ve kt yaamak, bunlarn
ikisi de ayr ayr eylerdir. Sen de b yle dnm yor
m usun?
phesiz ki ayr ayr eylerdir.
D em ek olu y or ki kt yaamak bir erdir,
fakat yaamak bir er deildir. Zira o vakit iyi yayanlar iin de hayatn bir er olduu anlalm
olacaktr.
Bu bana ok doru grn yor.
X X X V III
M adem ki hayata

iyiler de ktlerde itirak

27

ediyorlar, o halde hayatn kendi zatnda ne hayr, ne

de er olduuna hkm etm elidir. C errahide yaplan
am eliyeler de b unu n gibidir. Hastalara shhi olan yar
m alar ve yakm alar, afiyette olanlara m uzrdr. O n u n
gibi yaamak bir fenalk deildir; fakat fena yaamak
fenadr.
D oru.
Eer bu m uhakem e doru ise, hicap iind e
yaam y m , voksa erefle ve m erte lm iy i m i tercih
edersin?
Tereddtsz olarak
erefle lm iy i tercih
ederim .
O halde ekseriya yaamaktan ise, lm en in
daha faydali olm asna nazaran, lm en m de bir kt
lk olm ad anlalyor.
K abu l ed iyoru m .
Shhat ve hastalklarda byledir. y le zam an
lar vardr ki shhatin devam zararldr.
X X X IX
A y n dnceleri zenginlikler zerinde de tat
bik edelim . Servetlere gark olduu halde kederli ve
bedbahta hayat sren kim seleri hergn grm yor
musunuz?
Jpiter nam na onlardan bir oklarn gr
yoruz.
K en d ilerin in daha mes ut
ginlikleri faide etm iyor deil mi?

olm alarna

zen

H ayr phesiz, nk onlar ktlklerle bu

lam lardr.
B yle olunca, dem ek olu y or ki, fazilet ve sa
adeti husule getiren zenginlik deil, fakat doru ve
H akik Y old u r.
B unu n

phe gtrr yeri yok tu r.

u neticeye

varyoruz ki, zenginlikler insan-

28

larm daha faziletli ve m es ut olm alarna imdat etm e

dii cihetle bir hayr d eildir.
Bu neticenin kabuli zarurdir.
D em ek olu y or ki, zenginliklerinden iyi bir
temett karm y bilm edikleri iin baz kim selere zen
gin olm a k faydal deildir.
Bana da yle geliyor.
B una binaen m alik olunm am as ekseriya faydali ola n ey nasl olur da hakik bir hayr diye telk
ki ed ileb ilir.?
Evet hakikaten bu m antksz bir ey olurd u .
H ulsa zenginlii nam usluca ve iyi bir suret
te kullanm y bilen kim se m es ut, bilm iyen ler ise ac
nacak bir adam dr.
B u netice bana tam am ile doru geliyor.
XL
insanlarn duygularna intizamszlk ve te
evv veren onla rn bu eyler hakknda ayr ayr fi
kirleri olm asdr. Bazlar bunlar bir hayr gibi telkki
edip ararlar. Bazlar ise bir er gibi bilip onlardan
kaarlar. B unlar hayr olarak telkki edenler bunlara
m alik olm akla m es ut olacaklarn tasavvur ederler.
B in aen aleyh bunlara m alik olm a k iin her eye raz
olurlar, ahlka, adalete m ugayir olan hi bir kt fii
lin n n d en ekinm ezler; bunlar, m ahveden hakik
hayr hakkm daki cehaletleridir. Bunlar, hayrn h i bir
vakit prensip olarak erre m alik olam ad n bilm iyorlar.
ok kim selerin hicap veren cina efal ile, yani
haydutluk, hiyanet, katil m nafklk, sirkat ve sair bu
gibi fena ahlklar ile nihayetsiz zenginlie vasl old u k
lar grlm yor m u?
ok gr l yor.
O halde errin, hayr prensipi olm yaca
doru ise ki, bu itiraz kabul etmez bir hakikattir, zen
ginliin de m em ba fena m elde bulunabilecei cihetle

29

bundan zenginliin de bir hayr olm ad neticesi ta

bi olarak kar.
Sizin m uhakem eniz ret ve cerh olunam yacak
surette dorudur.
K t m elde bulunm akla hikm et ve d oru
luk iktisap edilem iyecei gibi m ethe ayan ve faziletli
efalde bulunm akla da fena ve ahlksz bir adam
olm ak kabil deildir. B inaenaleyh, m crim ve canile
rin de zenginlikler elde etm eleri yani by k bir h
ret almalar, zaferlere nail olm alar hulsa hayatn
btn elence ve letafetlerine mazhar olm alar vaki
o la b ild iin e nazaran btn bu eyleride hakik hayr
lar srasna koym am ak lzm geldii neticesi karl
m aldr. Bunlar kendi zatnda ne iyi ve ne de kt
drler; asl hakik hayr m arifet ve hikm ete m alik o l
mak ve asl hakik er de buna m lik olm am aktr.
te bana da kalrsa, bu old u ka doru bir
hkm dr [1 ]
XLI
y le ise k t e f alin hakik hayrlar husule ge
tirdiini zannetmek, hatal ve idll idici bir fikir o lu r.
X L II
Evvelce dediim iz gibi, bu hayr zannolunan eyler
ne iyi ve ne de ktdrler. M aam afih eer bunlar fena
am elden husule geliyorsa; onlardan ktlk b eklem e
lidir. Fakat hepsi iyi am ellerden olduu gibi, kt am el
lerden de husule gelir. Mesel uyku ve uykusuzluk,
[1] Rumca metin burada bitiyor ve (kevis) le ihtiyar arasndaki
muhavereye burada bitmi nazarile bakladilir. Maamafih (Kevis) tablo
sunun arapa tercmesi vardr ki. bunun iki son fasl fena bir ltince
ile tercme edilmi olarak birok eserler iinde bulunmaktadr. Bu fa
sllar evvelce sylenmi olan fikirleri ihtiva etmekle beraber, fazla kim
seler ve tabirlerle sylenilmi oldunnu da gsterir; fakat son cmle
hiolmazsa pek tabi gzkyor ki buda ihtiyarn samilerinden ne su
retle msaade aldn bilmektir. te biz de ltinceden bunu aldk.

30

gezinm e veya istirahat, bunlar bam baka eyler olduu

gibi rastgelen bir adam n eline, yani lim e olduu gibi
cahilin de eline geebilir eylerdir. A lim iin ahs
olan ey hayrdr. C ahile hassolan ey de erdir. Adalet
ahlk m untazam olan ve aklla m uttasf olan kim se
lerde bulunur. Zulm ise, m ahdut ve intizamsz akl
larda bulunur. Bu iki zttn ayni kim sede bulunm as
im kn yoktur. B ir kimse ayni zamanda hem uyum u
hem uyank hem lim ve cahil olm yaca gibi, evvel
ce de sylediim i zannettiim vehile, yekdierine de
m tebayin evsafa da m alik olm az.
E vet bu nokta anlalmtr. Bizim btn mubahasalarm zdan bu netice kyor.
XLII1
y le ise btn bunlar hakikaten lh bir
prensip zerine ibtina ed iyor.
S ylem ek istediim iz prensip nedir?
H ayat ve lm , shhat ve hastalk, zenginlik ve
fakr, hasl ayni zam anda hayr ve er olarak telkki
ettiin btn bu eyler: farksz olarak insanlarn
heyeti um um iyesine aittir.
Evet, biz bu neticeye vasl old u k ki, bu eyler
ne bsbtn hayr, ne de bsbtn erdir, fakat bu
p rensipi tasdik ve teslim etmek iin azck glk e
kiyoru m .
Eer buna m utm ain olm yorsan , dem ek olu y or
ki ne bu fikirlere nufuz etmek ve ne de bu prensip
lerden bunlarn btn neticelerini karm ak hususunda
senin alknln yoktur. B unu n iin btn hayatn
m ddetin ce bu arzettiim hakikatlar gznn n n
den uzaklatrmamya ve belki onlar zihnine hakketm iye ve onlara alm ya seni tevik ederim . Eer
sende baz vesvese ve kuruntular uyanrsa, benim le
m avere etm ek iin tekrar buraya gelirsin; ben de
senin btn phelerini gideririm .

EFLTUNUN KLLYATINDAN

ALKBYAT
Bu hatip, byk hum andan Alkibyat, Yunanistann bu devlet adam kablelm ilt Atinada 4 5 0 sene
sinde tevellt etmitir, m ehur (A lc m e o n id e ) lerin
neslinden idi. B itynie de 4 0 4 te vefat etmitir.
Pek kk iken yetim kalan A lk ibyat, amcas
Pericles tarafndan yetitirilm i ve daha genliinde
iken ruhunun kahram an, takn m izacila bir ok m u
harebelerde temayz etmitir. A lkibyat arzularnn
iddeti, hayatnn intizamszlile vatann da, kendinin
de felketini m ucip olm utur. Sokrat kendisinden is
tikrah eden ve on u dinlem iye ehem m iyet verm iyen
A lk ibyat ele geirm iye m uvaffak oluyor, ve en derin
evki tabisine, m frit ihtirasatna yardm edeceini
kendine vadederek ona sylem ek istedii eyleri d in
letiyor. Sokrat, ona suallerile iki nevi cehalet old uu
nu retiyor; biri, bir eyi bilm em ek; dieri, evvelkin
den daha ok ar ve hicap aver olm ak zere b ilm e
diini bilir zannetm ek. Sokrat gen m uhatabile birlikte
cehaletlerinden ne suretle hals ola bileceklerini ara
tryor.
Sokrat, haricim izdeki eyleri tanmak iin insann
kendisini bilm esi lzm geldiini anlatyor. Sokrat ken
dini bilm ek dem ek, cism ini ve cism ine ait olan eyi
bilm ek deildir. nsan, ruh dem ektir. te hepim izin
tanm am z lzm gelen ey budur. Fakat ruh ta bizatihi
karktr. O n da ulv ve lh bir ey vardr ki, ona

32

akl denir; bu bizde A llahn sureti m nakisesidir. Biz

onda, aynada grnr gibi, sureti lhiyi grrz. te
her eyden evel renilecek ey budur. nk bizim
kendim izi ve bakalarn m uhakem e etm em iz ancak
on u n la m m knd r, diyor. Bu ksm n diyalogun esas
fik rin i m uhtevi olduuna phe yoktur.
Sokrat, insana asl tek bir eyin lzm olduunu
retm itir ki, bu da insann ru hunu tasfiye etmesi,
doru ola n bilip onu n zerine am el eylem esidir. Bu*
nun haricindeki endieler on u n iin ikinci derecede
veya beyhude eylerdi. Efltun da bu meslei kaytsz
ve artsz kabul etmi, hatta bu fikrin A p olog ie de s
tadnn ve kendisinin d ncelerinin icm ali esasatn
tekil ettiini talkatle izah etmitir. [1 ]

[1]

Bu mukaddime telhis olunarak yazlmtr.

ALKBYAT
YAHUT

TABATI NSANYE
SOKRAT - ALKBYAT
Sokrat, A lk ibiyata
ini anlatyor.

negibi hizm etler

yapabilece

Sokrat Sen C linias*n olu, phesiz atn: gr

yorsun ki, seni en ok seven ben olduu m gibi, baka
lar tarafndan terkedildiin vakit te sana m erbut ka
lan gene yalnz benim . O n lar seni shbetlerile tzip
ve ren cide ettikleri halde ben, bu kadar senelerden
beri, sana tek bir sz bile sylem edim . phesiz
buna ayorsun deil m i? B eni bu hususta, alkoyan
beer bir sebep d e il; ilh bir m m anaat id i; biraz
sonra bu kuvvetin ne olduu nu anlyacaksm . Bu gn
bu m m anaat hitam a erdi, sana geliyorum ; istikbalde de
bu kuvvetin b en i alkoym yacam kuvvetle m it ed i
yoru m . im diye kadar senin takdirkrlarm a kar ne
y old a hareket ettiini tetkik ettim, ve bak ne buld u m
B unlar ne kadar o k ve m arur olsalar da, h i biri
yok ki senin azam etin ve adem i tenezzlnle iddetle
reddedilm i olm asn, bu azametin sebebi de u : Sende
m evcut ola n n cism en olduu gibi, ruhen de kendine
b o l b o l yetitiini ve bundan d olay katiyen h i kim
seye ihtiyacn olm a d n zannediyorsun. Evvel sen
kendi kendine o k gzel ve o k byk olduu nu ve
bunda aldanm adn, b unu herkesin tasdik edeceini
sylyorsun, sonra Y u nan ehirlerinden en by olan
Alkibiyat 3

34

bir ehrin en cessur ve fa al ailelerinden birine m ensup

old u u n u ve baba cihetinden icabn da sana hizmete
m heyya o k kudretli dost ve akrabaya, ana cihetin*
d en ise nufuz ve adet cihetile bunlardan aa kaimiyan daha bir ok kim selere m alik old u u n u [1 ], niha
yet fazla olarak ta babann sana ve kardeine vas brak
t ve sade bu ehirde deil, btn Yunanistanda ve
bir ok byk barbar m illetleri iinde istediini yapa
b ilen X an thippe in olu Pericles'in kudretine sahip
old uu nu zannediyorsun. B una, senin zenginler meyannda olduu nu da ilvae edeceim . B tn bu eref
lerden, gururlardan takdirkrlarna faik old u n ve
bunlar da kendilerini senden aa hissederek bunu
kabule m ecbur oldular. te bakalar seni terkettikleri
halde ben im m uhabbetim den n iin rcu etm ediim i
ve ne m itle bu hususta sebat ettiim i kendi kendine
sorduunu biliyorum .
A lk ib iya t Sokrat, yalnz b ilm ediin bir ey var,
sen, b eni pek az eyden haberdar ettin. B en de se
ninle sen gelm eden evel temas ederek ne istediini
renm ek fikrinde idim . B eni b yle rahatsz etmek
ve her yerde takipte srar etm ekle nihayet ne m it
ediyorsun? H akikaten bunun sebebini bilirsem m em
nun olacam .
Sokrat pe'cal, m adem ki dndm bu kadar
renm ek istiyorsun, phesiz ben i dinliyeceksin. Bu
hususta senin dikkat ve sabrna gvenerek ite sylem iye balyorum .
[1] Alcibiaden babas Clinias, Eupatrideler'a ailesine mensuptu,
bunlar kendilerinin Oreste den ve binaenaleyh Agamem non
neet
ettiklerini syliyorlard. Clinias. byk maliknelere sahip olmakla be
raber, bununla mtenasip nfuzu da vard. (446) senesinde Coronee
muharebesinde telef oldu. O vakit henz 4 yanda olan Alcibiade kar
dei Cliniasla beraber yakn akrabasndan olan Perieles in vesayetine
tevdi olundu. Alkibyatn validesi olan Dinomache A lcm eonideler aile
sinden idi. Pisistratidi malup eden M egaclesin kz ve Clisthene'va.
hafidesi idi.

A lkibyat Evet evet, syle bakalm .

Sokrat M a a m a fih daha pek em in olm a. nk
balamak iin bu kadar zahmet ihtiyar olunursa,
bitirm ek iin de bir o kadarna daha katlanm ak
lzm gelm esi hayrete ayan deildir.
A lk ib y a t-H a y d i azizim Sokrat, seni d inliyoru m .
Sokrat Pekl, yle ise konualm . A lk ibyat
h i bir ak kabul etm iyen bir adama ak olarak ken
d in i takdim etm ek m uvafk deilse de, zarar yok,
zihnim de ola n cesaretle sylem em lzm geliyor, eer
sen evvelce tdat ettiin ereflerden m em n un grn
m ve btn hayatnda bunlarla iktifaya karar ver
m i olaydn seni sevm ekten oktan vazgeerdim, buna
phe yok.
Fakat senin m aksatlarnn baka o ld u
unu sana isbat edeceim i iddia ediyoru m , ve bu su
retle seni nasl ihtim am la tarassut altnda bulu n d u r
m aktan geri d urm adm anlyacaksn. te benim
fik rim u : eer m abudu n biri sana- A lkibyat, im di
m alik olduun eylerle yaamakta devam m , yoksa
bunlardan baka bir ey kazanamyacana em in olunca
h em en lm eyi m i tercih edersin? derse, o h A lkibyat
senin lm eyi tercih edeceini zannederim . O halde
seni yaatan m it n ed ir? O n u sana syliyeceim . Sen
dn yorsun ki, gnn birinde m illetin huzurunda
sz alrsan, ki buna yaknda m uvaffak olacandan
em insin, A tm allar vehlei ulda P ericles ve ondan
evel gelenlerden daha ziyade liyakat ve itibara lyk
olduu na ikna edecek ve o vakitten itibaren bu ehir
d e en kudretli olduu nu itiraf edeceksin ve sen bizce
kudretli
old uu n
takdirde Y unanllarn
arasnda
da yle olacaksn. N e syliyoru m ? Sade Y u n a n
llarn arasnda deil, bizim gibi ayn lkeyi iskn
eden barbarlar ind in d e de byle olacaksn. Yalnz
eer ayn m abut b unu m teakip san a ; burada, A vrupada hkm srm ekle iktifa edeceksin. Asyaya ge
m en e ve orada teebbslerde bulunm ana m saade edil-

36

m iyecektir, d iyecek olsa, yle tasavvur ed iyoru m k

hem en btn arr hret ve kudretinle im l edem iyecein iin bu artlarla da yaam ak istemiyeceksin*
Evet zan nediyoru m ki sana nazaran Cyrus ve X erxes ten
m aada h i bir kim se hakkile itibara lyik olmamtr^
te senin m itlerin in bunlar olduu ndan phe etm i
y o r u m ; bundan em inim . Fakat doru sylediim i bild i
in iin belki bana soracak, diyeceksin k i : Sokrat, btn
bu sylediin szlerle, beni terketm em ek hususunda
vaki ola n srarn hakknda bana sylediin szler ara
snda ne m nasebet v a r? Clinias ve D inom ache nin
aziz olu, ben de sana, senin m enfaatin ve ahsn
hakknda m alik olduu m u zannettiim kudret ok b
yk olduu iin, btn bu projeleri bensiz tahakkuk
ettirm en m m kn olm ad, cevabn vereceim . te
eer aldanm yorsam , m abudu n bir o k zam andanberi
seninle konum am a m ani olm asnn ve ben im de bu hu
susta on u n m saedesini b eklem em in sebebi bu suretle
izah edilm i oluyor. Zira, sen m illete kar kym ettar old u
unu isbat ve busuretle derhal on u n zerinde tam bir
kudret sahibi olacan dnerek btn m itlerini on a
balyorsun. B en de k endim ce, phesiz A llahn inayetile, b en d en baka ne vasinin ne de akrabalarndan
bir ksm nn sana bu arzu ettiin kudreti kazandracak
vaziyette olm a d n ve bu hususta senin iin ne ka
dar kym ettar olduu m u isbat ettiim vakit, senin
yannda pek kuvvetli olacam m it ed iyoru m . Sen
o k gen bulunduun iin bu m itler henz kalbini
doldurm ad vakitler, m abut seninle konum am a m
saade e tm iy o rd u ; bunu beyhude yere yapm am iste
m iyordu.
A rtk beni dinlem iye hazr olduu n iin,
im di beni serbest brakyor.
A lk ib yat H akikaten Sokrat, bir ey sylem eksizin ben i takip ettiin zamana nisbetle benim le
konu m ya baladm danberi daha garip grn yor
sun. M aam afih sen o vakit te old u k a gariptin. Ya

37

im di bana atfettiin fik irlere ben m alik m iyim , deil

m iy im ? Bana kalrsa, sen bu ciheti iltizam ettiin
iin nekadar inkra kalksam, gene seni iknaa m uvaf
fak olam yacam . H a d i yle olsun. B enim bu tasavvurlarda b ulundu um u kabul edelim . B unlarn senin
ltfunla nasl tahakkuk edeceklerini ve sensiz nasl
vcut bulam yacaklarn bana izah edebilir m isin ?
Sokrat B unlar senin adetin olduu vehile
uzun nutuklarla sylem iye m uktedir olup olmad*
m m soruyorsu n? Bu, ben im adetim deil. Mhza,
sana sylediim eyi isbat edebileceim i zannediyorum ,
yalnz bana kk bir ltufta bulunm alsn.
A lk ibyat Pek m kl bir ey deilse, kabul
ediyorum .
Sokrat S orulan suallere cevap verm ek senin
iin g m dr?
A lk ibyat O h , bu kolay bir ey.
Sokrat A la ; yleyse, bana cavap ver.
A lk ibyat H adi, sor.
Sokrat phesiz, hakknda tasavvur ettiim ey
lerin hakikaten sende olduu nu kabul ederek, seni
isticvap ediyoru m .
A lk ibyat D ediin gibi olsun, ne syliyeceini
anlam ak iin bunu kabul edelim .

ALKBYAT AZ OLAN BLGSNN BR EYE

YARAMIYACAINI TRAFA MECBUR
OLUYOR
Sokrat Pekl; iddia ettiim gibi, sen A tm a
llara nasihat verm ek iin yaknda sz sylem ek niyetindesin. Farzedelim ki hitabet krssne ktn s
rada sana: A lk ib y at, A tm allarn m zakere ed ecek
leri m evzu nedir, ve sen n iin onlara buna dair nasi
hat etmek istiyorsun ? B unun sebebi, m evzuun, onlardan

38

daha iyi bildiin bir m es eleye ait olm as deil m idir?

diye sorm ak iin seni durdursam , bakalm bana ne
cevap verirdin ?
A lk ibyat Filhakika onlardan daha iyi bild iim
bir m es eleye dair olduu iin sylyorum , derdim .
Sokrat O halde dem ek olu y or ki; senin nasihat
edebilecein eyler, sence m alum , deil m i?
A lk ibyat yleya.
Sokrat Bu bild iin eyler phesiz ya bakala
rndan rendiin, yahut k end in yalnzca bulduun
eylerdir, yle deil mi?
A lk ibyat B yle olm asa, ne bilm i olu rd u m ki?
Sokrat im di, sen renm ek istem eden, arama
dan ve arzu etm eden her hangi bir eyi renm i ve
ya bulm u ola bilir m idin?
A lk ib yat Hayr, m m kn deil.
Sokrat Yahut, b ild iin i zannettiin eyi aram ya ve ya renm iye raz olur m idin?
A lk ibyat H i olm azdm .
Sokrat y l e ise im di senin bildiin eylerin
onlar b ilm ediini dndn bir zam an geirm i
olm alar l u m gelm ez m i?
A lk ibyat T abi lzm gelir.
Sokrat O halde, senin rendiin eyleri he
m en hem en ben de sana syliyeb ilirim , eer bir ey
unutursam , bana hatrlat. D em ek olu y or ki, hatrm da
kaldna gre, sen okum a, yazma, msaraa ren
din; flauta alm ya gelince, on u istem edin. te
d oru olarak bildiklerin bunlar, yalnz benim haberim
olm adan baka bir ey rendinse on u bilm em ; ve bu
da olsa olsa, gece gndz evin den dar km am ak
suretile olm utur.
A lk ibyat H ayr baka ders alm adm .
Sokrat B u halde A tinallar bir im l m eselesi
m zakere ettikleri vakit m i fik rin i sylem ek iin
orada kalm ya hazrlanrsn?

A lkibyat H ayr, Zeuse kasem ed irim , katiyen

bunu n iin deil.
Sokrat - Y oksa bir sirkat mes elesini konutuklar
vakit mi?
A lk ibyat O h , o da deil.
Sokrat Itim ada gre hakknda mzakere et
m eleri de h i m utatlar deildir.
A lk ibyat Elbette deil.
Sokrat y l e ise, onlarn mzakere m evzular
iinde senin sz sylem ek istediin hangisi? phe
siz inaaat hakknda deil.
A lk ibyat Hayr, deil.
Sokrat Zira bir m im ar, bu m evzu hakknda el
bette senden daha iyi fikir verecektir.
A lk ib yat Elbette.
Sokrat T a b i bir falclk m eselesi hakknda
mzakere ettikleri vakit te karm yacaksn.
A lk ibyar yleya!
Sokrat nk bunu bir fa lc senden daha zi
yade bilir.
A lk ibyat phesiz.
Sokrat Bu, ister by k, ister kk, ister ir
kin tster gzel olsun, zuhur cihetile alak, yahut
yksek olsun, gene b yle deil mi?
A lk ibyat Evet itiraz kabul etm iyecek surette,
byledir.
Sokrat Filhakika, her m es elede bir nasihat
vermek, zenginin deil, bilgi sahibi kim senin krdr.
A lk ibyat phe yok.
Sokrat D em ek olu y or ki A tinallar nasihat sahi
b inin zengin ve ya fakir olm asna az ehem m iyet vere
cekler, shhat hakknda bir ey m zakere ettikleri
vakit, fik rin i alacaklar kim senin elbette h ekim olm a
sn istiyeceklerdir.
A lk ibyat T abi.
Sokrat y l e ise,

sen de iyi bir tarzda nasihat

40

l verm ek iktidarn haiz olarak m illetin huzuruna k

n ly a yelteniyorsun.
A lk ib yat EvetSokrat, kendi m enfaatleri hakkn
da m zakere ettikleri vakit.
Sokrat Peki, naat bahriyede hangi gem ileri
ina etm ek lzm geldiini tetkik ettikleri zaman m ,
dem ek istiyorsun?
A lk id yat H ayr, Sokrat. B en im sylem ek iste
diim , bu deil.
Sokrat H akikaten sen bir ey ina etmek san atn bilm iyorsun , zannederim . Seni orada kalm aktan
alkoyacak sebep bu deil mi?
A lk ib yat Evet bu.

UMUM SYASET MESELELERNE GELNCE

BUNLAR DORU OLANIN BLNMESNE
MTEVAKKIFTIR
Sokrat O halde senin m dahale etm ek istediin
m nakaann nevi aka nedir?
A lk ibyat M uharebe ve sulh m es eleleri ve alelum um cu m huriyete ait iler.
Sokrat A , evet, anlyoru m . K im in le sulh aktolunaca, kim in le m uharebe edilecei ve nasl ed ilece
i hakknda karar verm ek icap ettii vakit, deil mi?
A lk ib y at Tam am .
Sokrat M uharebe kim e kar yaplacak, lzm
gelene kar yaplm ad surette kim in le yaplacak.
A lk ibyat Evet.
Sokrat B unu da ne vakit yapm ak daha m uva
fk olacak.
A lk ib yat D oru.
Sokrat V e ne kadar uzatlmak, lzm gelecek,
deil mi?
A lk ibyat - - Evet.

41

Sokrat Fakat A tinallar, grete kim in le ve ne

suretle savap savam yacaklarn, bouup boum yacaklarn birbirlerin e sorduklar vakit, bu hususta
senin nasihatlerini m i yoksa gre edecek kim senin
nasihatlerini m i daha m uvafk grecekler?
A lk ibyat T a b i gre edecek kim senin reyini.
Sokrat Peki, im di gre edecek kim senin bunlara u ve ya bu kim se ile gremek yahut grem e
m ek lzm geldiine ve b unu n suret ve zam an hak
knda nasl hareket etm ek iktiza ettiine dair edecei
tavsiyeleri bana syliyebilir misin? Yahut daha ak
as, bu gibi eyleri musaraaya m uktedir kim selerle
grm ek m uvafk olm az m? y l e m i, deil mi?
A lk ibyat Evet yle.
Sokrat B yle hareket etmek doru olm az m?
A lk ibyat Evet.
Sokrat T a b i bu da m nasip bir zam anda d e
il mi?
A lk ibyat phe yok.
Sokrat B u n u n gibi kitareye refakat eden m u
ganninin de oyu n u n u ve ayaklarn kitareye uydur
m as lzm gelm ez mi?
A lk ib yat phesiz.
Sokrat Fakat bunu en iyi bir tarzda yapaca
m ddete deil mi?
A lkibyat Evet.
Sokrat V e bu en iyi olduu m ddete.
A lk ib yat Evet.
Sokrat M adem ki sen bu en iyi tabirini bu
iki misale, yani arkcnn kitareye refakatile musaraaya
tatbik ediyorsun, bana kitara alm ak hususunda en
iy i nin sence ne olduu nu, ben im iin de musaraa
fenn in d e en iy i olann ne olduu nu syle. B unu
nasl tavsif ve tabir edersin?
A lk ibyat Pek iyi bilm iyorum .
Sokrat B en im yaptm yapm ya al. B unu n

cevab ben ce hem en hem en udur. Bana gre en iyi

dem ek, bir eyin tam am ile hatasz olm as dem ektir,
ve bir eyin hatasz olm as da, on u n san at noktai
nazarndan drst olm as dem ektir. B u n u kabul ediyor
musun?
A lk ib yat Evet.
Sokrat ; y l e ise benim bahsettiim san at jim
nastik deil midir?
A lk ipyat y l e .
Sokrat Ben musaraa hakknda en iyi ola n eye
musaraa ilm ine aittir, d iyorum .
A lk ibyat D oru sylyorsun.
Sokrat D orusu da bu deil mi?
A lk ib y at Bana da yle geliyor.
Sokrat im di sra sana geldi, zira lyk vehile
m uhakem e etm ek sence de m uvafktr. B ana evvel,
kitare alm ann, arknn ve ayaklarn hatasz tem
p osu nun tevellt ettii san at hangisidir ve bu san atn
nev i nedir, onu syle. A y cevap verecek bir ey bu
lam yor musun?
A lk ibyat H akikaten bulam yorum .
Sokrat y l e ise b en im le beraber ara. Bu san'
ata riyaset eden ilheler hangileridir?
A lk ibyat Sokrat, M use [1 ] lerden m i bahset
m ek istiyorsun?
Sokrat Evet. yi dikkat et, bahsolun an san at
bunlardan hangi ism i ald?
A lk ib yat O h , sen phesiz m usikiden bah
setmek istiyorsun.
Sokrat T am am , y l e ise m usikide sehivsiz
olan nedir? Sen de im di b en im d em in bahsettiim
san at yani jim nastik hakknda sehivsiz ola n bildir
m ek iin yaptm gibi yap. B u san ata m uvafk
olana ne isim veriyorsun?
[1] Musler, esatiri Yunaniyede ulum ve fnun ve nefis sanatlarin
hamileri olan dokuz peridir.

A lkibyat Zannederim , m usikiye ait san at d i

yorum .
Sokrat Pek al. D evam et. M uharebe veya
ulh hakknda en iyi tarzda hareket edildii vakit, bu
e n iyi yi nasl tesm iye edersin? Ben her eye kendi asl
ism ini vererek, m usikide en iyi olan m usikiye ait
olanlarn en alas diye, ve egsersizler hakknda en iyi
ola n musaraa ilm ine ait olanlarn en alas diye tavsif
ediyordu m ; im di sen de bahsolunan eyin en alsn
bir kelim e ile tavsife al.
A lk ibyat H akikaten b ilm iyorum .
Sokrat O h , ne hacalet! U m u m a erzak ve m*
him m at tedariki hususunda fikir verir ve bundan
bahsederken, bu, undan daha ldr, im di daha l
dr, u veya bu m iktarda daha ldr, d ediini farzetB iri sana: D a h a ldr dem ekten ne anlarsn, A l
kibyat? dese, bir hakim olduunu iddia etm esen bile,,
gene cevap olarak: B en bundan, en salim ola n kas
tediyorum , dem ez misin? Ya, bilkis seni bildiin i
farzettiin ve b ildiin cihetle reyini verm ek istediin
birey hakknda isticvap edecek olsalar, cevap ver
m ediinden d olay
m ahcup olm yacak m sn, bu
m u cib i hacalet deil midir?
A lk ibyat y l e .
Sokrat y le ise vakti m nasibinde sulha ria
yet edildii veya m uharebe yapld zaman, en iyinin
ne dem ek old u u n u tefsire gayret et ve dn.
A lk ibyat stediim kadar dneyim , bulam
yorum .
Sokrat N asl, bizim m uharebe ettiimiz vakit
yekdierim iz aleyhinde ne ikyetlerde bulu n d u u m u
zu ve ne gibi tbir ve stllahlar kullandm z bil
m iy or m usun ?
A lk ibyat A ! Evet;
bizi aldattklarn, yahut
edit m uam ele ettiklerini ve bize ait ola n almak
istediklerini syleriz.

44

Sokrat D ncende devam et. O vakit, bize

nasl m uam ele ediyorlar, deriz? B unu izah edecek
bir kelim e ile tarife al.
A lk ib y at H akl veya hakszca m , dem ek isti
yorsun, Sokrat?
Sokrat y l e ya.
A lk ibyat Fakat bu herkesin noktai nazarna
gre deiir.
Sokrat y l e ise, A tm allar hangi m uhasm lara
kar nuharebe etm iye sevk ve icbar edeceksin? H ak
sz olanlara m , yoksa hakl olarak m uam ele edenlere
kar m?
A lk ib yat Bu m eselede aldanlabilir. Zira hakl
hareket edenlere kar m uharebeye karar verm ekten
ihtiraz olunacaktr.
Sokrat phesiz. nk bu dorulua m uva
fk deildir.
A lk ibyat phesiz, deildir, hatta ben erefli de
deildir, fikrindeyim .
Sokrat O halde, senin de nasihatlerinde nazar
dikkate alacan ey, adalettir.
A lk ib yat Baka ne olabilir?

ALKBYAT, DORUNUN NE OLDUUNU

BLMYOR
Sokrat Bu halde, m uharebenin ne zaman ya
p lp ne zaman yaplm yaca ve kim e kar yaplp
kim e kar yaplm yaca karar kendisin e istinaden
verilecek olan bu en iyi szn tayin etm eni isti
yorum . Bu, sadece, en doru olan, d eil midir?
A lk ibyat B yle olduu aikr.
Sokrat Fakat o vakit, benim aziz A lk ibyatm ,
bu esas olan eyi sen farkna varm adan m bilm em i
olacaktn, yoksa, hakly ve haksz sana retm ekte

4S
olan bir m uallim e devam ile on u renm ekte o ld u
unu ben m i farketm em i olaacktm ? B u m uallim
kimdir? R ica ederim , bana on u syle ve b eni akirt*
leri m eyanna idhal et.
A lk ibyat B en im le istihza ediyorsun, Sokrat.
Sokrat K atiyen deil. B izim le beraber ola n
ve kendisini b eyh u d e yere istihat etm ekten en ziyade
ekineceim dostluk ilh nam na, yem in ederim ! Eer
bu m uallim m evcutsa, bana kim old uu nu syle.
A lk ibyat Fakat m avcut deilse hakl ve haksz
baka trl bilem iyeceim i m i dnyorsun?
Sokrat phesiz. Eer b unu buldunsa, ancak
o vakit m uktedir ola bilirsin ?
A lk ibyat Peki on u bulm adm m zannediyorsun*
Sokrat O n u aram olm ak artile, bulabilirsin.
A lk ibyat A ram olduum a ihtim al verm iyorm usun.
Sokrat - Eer sen on u bilm ediini zannedeydin,
ancak o vakit aryabilirdin.
A lk ibyat Pek l, bunu zannettiim bir an o l
m am mdr?
Sokrat A , m uhakkak. H akl ile haksz b ilm e
diini zannettiin bu zaman bana b ildirir m isin?
S yle, geen sene m i, bunu arayp ta bulum adn
zannediyordun, yahut im di m i byle zannediyorsun?
M sahabem izi neticelenebilm ek iin bana sam im ola
rak cevap ver.
A lk ib y at B en on u evelden b ildiim i zannedi
yordum .
Sokrat U , drt, be sene evel de gene b y le
dnm iyor m id in ?
A lk ibyat Evet.
Sokrat Fakat o vakit, sen bir ocu ktu n deil m i
din?
A lk ibyat Evet.
Sokrat O vakitler de, iy 'ce biliy oru m ki, sen on u
bildiin i zannediyordun.

46

A lk ibyat A y bunu nereden biliyorsun?

Sokrat nk ocukluunda m ektepte yahut ba
ka bir verde ekseriyetle ak ve sair oyu nlar oyn am ak
la megul olduu nu iitmitim; binaenaleyh, o zaman
hakl ve haksz hususunda hi bir phe izhar etm iyor
d un . B und an kat nazar daha evel kk arkadalarn
dan her hangi birinin hain ve haksz olduu nu ve
sana kar kabahat ilediini cesaretle ve yksek sesle
syl y ord u n . D oru deil mi?
A lk ib y at Bana kar kabahat ilendii vakit
baka ne yp m a lid im Sokrat?
Sokrat O vakit sana kar kabahat ilenildiini
bilm iyordisan, bu halde ne yapm ak lzm geldiini
b en d en nasl soruyorsun?
A lkibyat phesiz b ilm iyor deildim ; bana
kar kabahat ilenildiini pek ala biliyordum .
Sokrat u halde hi phesiz hakl ve haksz
ocu k lu u n d a n beri tandn zannediyordun.
A lk ibyat Zannediyordum , ve filen de b iliy or
d um .
Sokrat O halde bunu sen ne vakit bulm u
tun. phesiz on u bildiini zannettiin bu zam an
larda deil.
A lk ibyat phesiz deil.
Sokrat Fakat bunu ne vakit b ilm ed iini zan
nettin, ne kadar dnsen bu zam an bulam yacaksm .
A lk ib yat H akikaten, Sokrat; Zeus nam na ka
sem ederim , on u syliyem iyeceim .
Sokrat B u halde, sen bu eyleri
b ilm iyorsun .
A lk ib yat Evet bilm iyorum .

bulduunu

Sokrat y l e ise, bunlar kendi kendine re

nerek bulm adn sylyorsun, fakat m adem ki bun
lar ne k end in buldun ve ne de rendin, o halde
nereden ve nasl biliyorsun?

47

Alkibyat Sana bunlar kendimden bildiimi

sylediim iin belki kusur ettim.
Sokrat Ya bakanasl cevap vermek lzmgelirdi?
Alkibyat Herkes p,ibi ben de onlar rendim,
demelidim zannederim.
Sokrat lye ise, ite ayn noktaya avdet ettik.
Onlar kimden rendin, bana ab k syle.
Alkibyat Umumdan.
Sokrat O! Senin istinat ettiin umum, maruf
bir hoca deildir.
Alkibyat Ne demek? Halk talim etmek iktida
rn haiz deil midir?
Sokrat Her halde tavla oynamya bile mukte
dir deildir. Maamafih bu doruluktan daha az nazik
bir eydir. Bunu dnemiyor musun?
Alkibyat A, avet!
Sokrat Demek oluyor ki, bu suretle en kolay
eyi retmeyi bilmiyenler en g retmiye mukte
dir olacaklar, yle mi?
Alkibyat Niin olmasn? Onlar kumar markas
rakkammdan daha g olan nice eyleri retebilirler.
Sokrat Rica ederim, hangilerini?
Alkibyat Rumca konumay ben onlardan ren
medim mi? Fakat bana onu hangi muallimin rettiini
syliyemiyeceim. Ve ben hakikatte senin az ehem
miyet verdiin kimselere itibar ediyorum.
Sokrat Benim mert dostum, o halde umumun
talim ettii bir eyden bahsediyorsun, yalnz halkn bu
ey hakkmdaki derslerini methetmek kalyor.
Alkibyat Bu da neden ?
Sokrat nk bunlar bu hususta iyi muallimler
iin elzem olan eylere malik deildirler de ondan.
Alkibyat Ne demek istiyorsun?
Sokrat Her hangi bireyi retmek iin evvel
talim edenin o eyi bilmesi lzm gelir Bunun byle
olduunu bilmiyor musun ?

48

^lkibyat Hi phesiz.
Sokrat Bilen kimseler de beyinlerinde mutabk
kalmal ve fikirce birbirinden ayrlmamaldr.
Alkibyat Dorudur.
Sokrat Eer herhangi birey hakknda biribirlerinden ayrlrlarsa, bu eyi biliyorlar m diyeceksin?
Alkibyat phesiz bilmiyorlar, diyeceim.
Sokrat O halde bunlar bunu nasl talim edebi
lirler ?
Alkibyat H i bir suretle.
Sokrat yle ise, insanlar arasnda ta veya
odun tesmiye edilen eyler hakknda mbayenet oldu
unu zanneder misin? Ve bunlardan her hangi birini
isticvap etsen bunlarn bepsi de ayn cevab vermiyecekler mi? Bir ta veya odun almak istedikleri vakit
ayn ey zerine ellerini uzatmyacaklar m ? Buna m
abih baka eyler hakknda da byle deil mi ? O hal
de eer aldanmyorsam, senin Rumca konuuyorum,
demekten maksadn da bu kabilden olsa gerek.
Alkibyat Evet, yle.
Sokrat Bunun zerinde hepsi dediimiz vehile
beyinlerinde mutabk kalyorlar ve gene her biri de kendisile mutabk kalyor; devletler bile bu gibi eylerde
mnazaa etmiyorlar ve fikirce muhalif bulunmuyorlar.
Alkibyat 1 Hakikaten bulunmuyorlar.
Sokrat Binaenaleyh bu hususata hepsinin de
iyi muallim olmalar tabidir*
Alkibyat Evet.
Sokrat Eer bir kimseyi bunu bilecek bir hale
koymak isteseydik, bunu onlarn yani halkn mektebine
g.ndermekte kabahat etmi almyacaz, deil mi?
Alkibyat Hayr.
Sokrat Bilkis, eer onun sade insan ve bey
giri bilmesini deil, fakat kouda hangi adam ve han
gi beygirlerin iyi veya fena olduklarn renmesini
istemi olsaydk, bunu retecek te, halk m olacakt?

49

Alkibyat Asla
Sokrat te halkn bu hususta hakik muallim
olmadnn delili, bu mevzuda asla yekdierile mu
tabk kalmamalar, deil midir? Buna kani oluyor
musun ?
Alkibyat Hakikaten kani oluyorum.
Sokrat Ya imdi, gene o kimsenin sade insan
temyiz eden eyi bilmesini deil, fakat hangi insanlarn salim hangilerinin hasta olduunu bilmesini ister
sek, bunu tlim edecek te halk m olacak ?
Alkibyat Hayr.
Sokrat Bu ite bunlarn fena muallim oldukla
rn isbat edecek delil, senin fikrine gre, onlarn mutabakatszl deil mi?
Alkibyat Kabul ediyorum.
Sokrat Al, o halde hakl veya haksz kimse
ler ve eyler hakknda insanlarn ounun kendilerile
ve yahut bakalarile mutabk kaldklarn zannediyor
musun ?
Alkibyat Oh, Zeus namna, buna mmkn ol
duu kadar az ihtimal veriyorum.
Sokrat Ve hatta asl bu hususata en fazla mu
tabk kalmadklarn kabul ediyorsun, deil mi?
Alkibyat Dnyada her eyden ziyade.
Sokrat Dier cihetten salim ve gayri slim olan
ey hakknda iddetle mnazaa eden ve hatta yekdi
erini telef eden adamlar olduunu hi grmemi
veya iitmemi olduunu da farzetmiyorum.
Alkibyat phesiz.
Sokrat Hakl veya haksz hakknda byle kav
galar grdn farzetmesem bile bunlardan birka
n hi olmazsa Homerden olsun iittiini bilirim.
Odyseenin ve liaden hikyelerini de tanrsn.
Alkibyat Evet, hakikaten Sokrat, bilirim.
Sokrat Bunlar hakl ve haksz hakknda hissi
ve fikr mubayenet mavzularn havi manzumelerdir.
A lk ib iy a t

50

Alkibyat D o
Sokrat Acheerflffif^Troyenler ve hfctta Penelope
ve Ulysse*in heveskrlar iin yaplan muharebelerin
ve katillerin baka sebepleri yoktur.
Alkibyat Hakkn var.
Sokrat Eer aldanmyorsam, Tanagm da ld
rlen Atmallar ve Lacedemonien 1er, Beotien ler ve
bilhara baban Clinias da dahil olduu halde hep
Coronee de helak olanlar da bunun iin telef ve makhur olmulardr; ancak hakl ve haksz hakkndaki
fikir ve his mbayeneti bu lmlere ve muharebe
lere sebep olmutur, doru deil m i?
Alkibyat Tamamen doru.
Sokrat O halde insanlarn o kadar iddetle
gayri mutabk kaldklar ve bu hususta mtemadiyen
birbirine muhalifet etmekle hiddetin son derecesine
vardklar eyleri bildiklerini syliyebilirmiyiz ?
Alkibyat Tabi syliyemeyiz.
Sokrat Maamafih bunlarn bu bilgiden tamamile mahrum ve buna muhta olduklarna kendin de
mutmain olduun halde, bilgini isnat ettiin mual
limler ite bunlar.
Alkibyat htimal.
Sokrat Sen mtemadiyen cevaplarn iinde do
lap kaldn ve onu kimseden renmemekle bera
ber kendi kendine de bulmadn aikr iken, o vakit
ten beri hakl olanla olmyan bildiini nasl dne
biliyorsun.
Alkibyat Sylediine nazaran bunun hi ihti
mali yok.
Sokrat Oh Alkibyat ne fena sz sylyorsun,
grmiyor musun?
Alkibyat Ne hususta ?
Sokrat Bunu benim sylediimi iddia ettiin
vakit.
Alkibyat Nedir y a ; hakikaten hakl veya hak
sz bilmediini syliyen sen deil misin?

51

Sokrat Hayr asla.

A lkibyat. yle ise ben miyim?
Sokrat Elbette.
Alkibyat Nasl?
Sokrat Dinle. Farzet ki, sana bir ve iki adetle
rini vererek bunlardan hangisinin kuvvetli olduunu
sorsam, elbette ikinin kuvvetli olduunu syliyeceksin.
Alkibyat Bu malm.
Sokrat ki neden kuvvetli ?
Alkibyat Birden.
Sokrat yle ise ikinin vahitten kuvvetli oldu
unu ikimizden hangimiz syledi?
Alkibyat Ben syledim.
Sokrat Demek oluyor ki, ben soruyordum, sen
de cevap veriyordun.
Alkibyat yle ya.
Sokrat Bu mevzua ait eyleri, sorduum zaman
ben mi sylyorum, yoksa cevap verdiin vakit sen mi
sylyorsun ?
Akibyat Ben.
Sokrat Ya sana, Sokrat ismi nasl yazlr, diye
sorsam da sen cevap versen, onu ikimizden hangimiz
sylmi oluruz ?
Alkibyat Ben.
Sokrat O halde, her vakit ve her yerde sual
ve cevap mbadelesi olduu vakit,
sz syliyen
kimdir? Soran m, cevap veren mi?
Alkibyat Bana yle geliyor ki Sokrat, cevap
veren.
Sokrat y le ise, demin daima soran ben deil
midim ?
Alkibyat Filhakika yle.
Sokrat Cevap veren de endin, deil mi?
Alkibyat Tamamile.
Sokrat y le ise, sylenen eyi ikimizden hangimiz syledik?

52

Alkibyat Sokrat, fikrimce, benim sylediim

aikr.
Sokrat Hakl veya haksz hakknda: Clinias
m olu gzel (Alkibyat) n cehalet iinde olduu, fakat
kendisini lim zannettii ve itimaa gidip tamamile
cahili olduu ey hakknda Atmallara nasihat vermiye
hazrland sylenilmi olduu neticesini kabul edelim.
Doru deil mi ?
Alkibyat Byle olduuna phe yok.
Sokrat Bu halde, Alkibyat, biz burada Eurip*
ide in: senin azndan, benimkinden deil sahnesini
temsil ediyoruz. Bunu syliyen ben deilim, sensin,
bunlar sehven bana isnat ediyorsun. Ve phesiz bunu itiraf etmekle doru sylemi oluyorsun. Aziz dos
tum, bilmediin ve renmeyi ihmal ettiin bir eyi
talim etmek istemen, senin iin bir cinnettir.

DORU LE FAYDALININ AYNYET

Alkibyat Dorusu Sokrat, Atmallarn ve sair
Yunanllarn doru olanla olmyan pek nadiren yek
dierine sorduklarn zannediyorum. Bunun beyan
dan mstani olduunu kabul ediyorlar. Hatta bu
mtalalar bir tarafa brakarak yalnz icras faydal
olan tetkik ediyorlar. nk doru ile faydal, benim
fikrime gre, ayr ayr iki eydir; ne kadar kimseler
vardr ki byk hakszlklar ilemekle byk menfaate
nail olmulardr. Halbuki doru olarak hareket eden
ler ise, zannma gre, bir fayda grmemilerdir.
Sokrat Doru ve faydalnn cezr surette iki
ayr ey olduunu farzetmekle, ne demek istiyorsun?
phesiz insanlar iin faydal olan ve bunun ne se
beple faydal olduunu renmiyi hatrndan geiriyor
sun, deilmi?
Alkibyat Sokrat, eer gene kimden rendii-

53

mi ve kendiliimden onu nasl bulduumu sormak

istmezsen, niin bilmek istemiyeyim?
Sokrat Bununla bana ne teklif etmek istiyorsun?
Eer doru olmyan bir eyi syler ve bu hususta gsterilen deliller ile kani olmak mmkn olduu halde
her eye ramen baka deliller istersen, bu suretle eski
delilleri giyemiyecein eski elbiseler gibi kullanlm ad
dediyorsun demektir ; bunun iin sana taptaze, lekesiz bir
delil getirmek lzumu hasl olur. O halde yazk; senin
taleplerini reddeder, faydal olmak zere bildiin eyi
kimden rendiini, muallimin kim olduunu, hulsa
gemi suallerimin hepsini birden yeniden sana sora
rm.. Fakat hayr.. Senin ayni ifade ve ikrarlara av
det edecein aikr. Bunu ne kendin bularak bildii
ni, n e d e rendiini bana asla gstermiyeceksin. Hay
di, madem ki sen bu kadar naziksin ve ayni eylerin iki
defa kullanlmas houna gitmiyecek. Ben de Atmallara
faydal olan eyi bildiini veya bilmediini tetkikte nvazgeiyorum. Fakat doru ile faydal ayni eyler midir,
yoksa baka baka eyler midir? Niin bu hususta
sylediini gerek seni isticvap ettiim gibi beni istedi
in tarzda isticvap ederek, gerek fikrini bizzat kendin
izah ederek isbat etmedin?
Alkibyat Sokrat, bunu senin nnde izaha
muktedir olacam iyice bilmiyorum.
Sokrat Fakat, dostum, benim cemaat ve millet
olduumu tasavvur etmen kfidir; nk cemaatta da
ier bir ferdi ikna etmen lzm gelecek, deil mi?
Alkibyat phesiz.
Sokrat Binaenaleyh bir isnsan bildii eyler
hakknda mnferiden tek bir kimseyi yahut bir kala
bal mtesaviyen ikna edebilir; mesel sarfiyundan
biri mevzuun manas hakknda bir ounu ikna ettii
gibi, tek bir talebeyi de ikna eder.
Alkibyrt Doru.
Sokrat Bunun gibi ayni adam adetler zerinde bir

ok akirtleri ikna ettii gibi bir tek bir akirdi de

ikna eder.
Alkibyat Hakikaten yle.
Sokrat Elverir ki bu ite bilici, yani riyazi olsun.
Alkibyat Tamamile.
Sokrat Binaenaleyh, sen de bir ok kimseleri
ikna edebildiin ey hakknda, bir kimseyi de ikna
edebilirsin.
Alkibyat htimal.
Sokrat Tabi, bu bildiin eye ait olursa.
Alkibiyat Hakikaten yle.
Sokrat - - y le ise, milletin huzurunda nutuk
syliye kimse ile bizimki gibi bir musahabede nutuk
syliyen kimse arasnda ne fark var ? Biri akirtlerini toplu olarak ikna ediyor, teki her birini mnfe
rit olarak ikna ediyor.
Alkibyat Mmkn.
Sokrat yle ise, mademki, bir ok akirdi ve
ya bir tek akirdi ikna etmek aikr surette, ayn ada
mn iidir, u halde sen de bunu benim zerimde
tecrbe et ve bana doru olan eyin daima faydal
olmadn ispat etmiye al.
Alkibyat Ah, bu pek g, Sokrat.
Sokrat y le ise ite daha gc: Sen beni ikna
edemediin eyin aksi ile ben seni ikna edeceim.
Alkibyat O ! Syle.
Sokrat Yalnz benim suallerime cevap ver.
Alkibyat Hayr; yalnz sen syle.
Sokrat Ne!
Mmkn mertebe ikna edilmek
istiyen sen deilmisin?
Alkibyat Evet mmkn olduu kadar.
Sokrat Benim dediim gibi, en ziyade seni ik
na edecek eyi sen kendin bildirsen, daha iyi olmaz m ?
Alkibyat Belki.
Sokrat Bu halde, cevap ver. Hakl ile faydal
olan kendin ifade etmek istemiyorsan, bunu bakas
nn syliyebileceine ihtimal vermiyor musun ?

Alkibyat phesiz verm iyorum ! O halde benim

cevap vermem lzm geliyor; esasen bunun bana ne
hususta zarar olacan anlamyorum.
Sokrat Filhakika sen fevkalde tahminde bulu
nuyorsun. y l e ise bana syle: sana gre doru ey
ler iinde bazan faydal ve faydasz olanlar var mdr?
Alkibyat Evet.
Sokrat Ya bunlarn iinde bazlarnn gzel
olup, bazlarnn gzel olmad da vaki midir?
Alkibyat Ne demek istiyorsun?
Sokrat
Bir insann irkin ve ayn zamanda
doru bir ey yaptn grdn m, diye soruyorum,
Eer yle ise, her hakl gzeldir.
Alkibyat Evet.
Sokrat imdi btn gzel eyler iyi midir, yok
sa yalnz bazlar iyidir de, bazlar deil midir?
Alkibat Bana kalrsa, Sokrat, ben gzel eylerin
bazlarun fena olduklarn dnyorum.
Sokrat
yi olan irkin eyler de vardr, deil
mi ?
Alkibyat Evet.
Sokrat Byle sylerken ne dnyorsun? Me
sel, bir ok askerlerin harpte arkadalarna veyahut
bir akrabann imdadna itap etmek iin mecruh ve
maktul olduklar halde, bunu yapmak mecburiyetin
de bulunan
sair kimselerin bunu yapmayp sa
salim iten ekildiklerini dnyorsun deil m i?
Alkibyat Evet bunu dnyorum.
Sokrat Bunlarn tahlis etmiye mecbur oldukla
r kimseleri tahlise itap suretile imdat etmeleri,
gzeldir. nk, bu bir cesarettir, yle deil mi?
Alkibyat Evet.
Sokrat Bu ayn fili, sen dier cihetten lm
ve cerhe sebebivet verdii iin fena telkki ediyorsun,
Fikrin bu deil mi ?
Alkibyat Evet.

56

Sokrat Fakat cesaret baka ey, lm de baka

eydir.
Alkibyat Evet yle.
Sokrat Bundan anlaldna nazaran, dostlara
imdat etmet ayn mnasebetle ne gzel ve ne de fenadr.
Alkibyat Aikr.
Sokrat O halde gzel olan bu iin, gzel ol
duka iyi olmadn dn. Ayni usul tkip edelim.
imdi cesaretin bizatihi iyi mi, fena m olduunu
kendi kendine sor ve bunu dn! Sen iyiyi mi ister
din fenay m?
Alkibyat yiyi.
Sokrat Ve phesiz en byk iyiyi isterdin.
Elkibyat Evet.
Sokrat En az mahrum olmak istiyecein de
gene budur.
Alkibyat Buna ne phe.
Sokrat y le ise mesel cesaret hakknda ne
dnyorsun, bundan mahrumiyeti neye mukabil
kabul ederdin?
Alkibyat Btn hayatmda cebin olmay iste
mezdim.
Sokrat Demek oluyor ki, senin nazarnda cebanet fenalklarn en bydr.
Alkibyat Benim hissim bu.
Sokrat Demek, lmden de byk?
Alkibyat En kk bir pheye bile mahal yok.
Sokrat Al, fakat lmn ve cebanetin aksi
hayat ve cesaret deil mi?
Alkibyat Evet.
Sokrat te her eye tercihen malik olmak is
tediin ve hi bir bahaya mukabil aksini istemediin
eyler bunlar.
Alkibyat Mukakkak.
Sokrat Sana bu eylerden biri iyi, biri fena
grnd iin byle dnyorsun.

Alkibyat Evet*
Sokrat Demek oluyor ki, cesaret senin iin en
al olan eylerden, lm ise en fena olan eylerden
dir.
Alkibyat yle.
Sokrat Bu halde muharebede dostlarna imdat
etmek fili, iyi olan cesareti tahakkuk ettirdike gzel
dir. Sen bunu iyi diye tavsif ediyorsun deil m i?
Alkibyat Tabi.
Sokrat Fakat lmde olan ziyann tahakkuku
nu fenalkla tavsif ediyorsun.
Alkibyat Evet.
Sokrat O halde bizim efalimizin her birini
tavsif etmek doru o lu r ; bu efali fenalk husule getir
dike fena, iyilik husule getirdike iyi tesmiye etmek
lzm gelir.
Alkibyat Evet, benim fikrim de yle.
Sokrat yi olduka gzel, fena olduka irkin,
deil mi ?
Alkibyat Evet.
Sokrat O halde muharebede dostlarna imdat
etmek gzel, fakat fena bir itir.
Alkibyat Sylediin bana doru grnyor.
Sokrat Gzel olan hi bir ey, gzelliini tevlit
eden eyde fena deildir. irkin olan hi bir ey, ir
kinliini tevlit eden eyde iyi deildir; neticesine
varalm.
Alkibyat Bu bana bedih grnyor.
Sokrat Baka bir mlhaza daha. Gzel bir i
yapmak, iyi hareket etmek deil midir?
Alkibyat Evet.
Sokrat O halde iyi hareket edenler mesut de
il midirler ?
Alkibyat Bundan nasl phe etmeli?
Sokrat Bunlar kendilerinde olan iyilik hasebile
mesutturlar.

58

Alkibyat Tamamile.
Sokrat Onlarda bu iyiliin bulunmas hareketlerinin iyi ve gzel olmasndan deil m i?
Alkibyat Evet.
Sokrat Demek oluyor ki iyi hareket etmek,
iyidir*
Alkibyat H i phesiz.
Sokrat yi hareket gzeldir de.
Alkibyat Evet.
Sokat yi ve gzelin ayni ey olduu bizce ye
niden sabit oldu demektir.
Alkibyat Aikr.
Sokrat Netice olarak, muhakememize nazaran,
bir eyi gzel bulduumuz vakit, onu gene ayni sebep
le iyi de bulacaiz.
Alkibyat Netice kendini gsteriyor.
Sokrat Fakat iyi olan da faydal deil midir?
Alkibyat Evet.
Sokrat Doru hakknda hakik olarak ne kabul
ettiimizi imdi hatrladn m ?
Alkibyat Doru olan hareketlerin tabiatile g
zel olduunu kabul ettik, zannederim.
Sokrat Ayni sebeple gzel hareketlerin de iyi
olduunu, deil mi ?
Alkibyat Evet.
Sokrat yi olann ise faydal olduunu.
Alkibyat Evet.
Sokrat y le ise bundan doru olann faydal
olduu neticesi kyor, Alkibyat.
Alkibyat Bana da yle geliyor.
Sokrat Bunu sen sylyorsun deil m i?
buki soran benim.
Alkibyat Benim sylediim aikr.

Hal

Sokrat Mademki sen de, doru ile faydalnn

ayni ey olduunu tasdik ediyorsun; o halde bir kim
se gerek Atina ahalisine; gerek Peparethe ahalisine

59

hakl ile haksz tefrik etmeyi bildiini zannederek

nasihat vermiye ve hakl olan eylerin baz defa fena
olduklarn sylemiye kalksa onun ile elenmez misin?
Alkibyat Mabutlar namna, Sokrai! Ben ne
sylediimi bilmiyorum ve hakikaten sersemleen bir
adam gibiyim, zira sana cevap verirken bazan bir fi
kirde, bazan da baka bir fikirde bulunuyorum.

PHE VE TELEVVN, KENDN TANIMAMAK

CEHALETNDEN LER GELR
Sokrat Ah azizim Alkibyat, bu karkln ne
reden ileri geldiini bilmiyor musun?
Alkibyat Asla.
Sokrat Sana gzn iki midir, mdr, iki elin
mi drt elin mi var, dedikleri ve yahut buna mmasil
baka bir ey sorduklar vakit, bazan bir cevap bazan
baka bir cevap m, yoksa ayn cevab m vereceksim?
Alkibyat Hakikaten byle bir suale maruz kal
dm vakit aracamdan korkmya baladm; maamafih sorulunca cevap verebileceimi zannediyorum.
Sokrat y le ya sorulan senin bildiin eye ait
olursa, neye arasn?
Alkibyat Doru ya!
Sokrat Ohalde demek oluyor ki istemiyerek
haklarnda mtebayin cevaplar verdiin eyler, bilme
diin eylerdir.
Alkibyat y le olsa gerek,
Sokrat Ya hakl ve haksz, gzel ve irkin,
iyi ve kt, faydal ve faydazz eyler hakknda cevap
larn deitirdiini itiraf etmiyor musun ? Ve bu da
bilmediinden dolay deil midir?
Alkibyat Filhakikat yle.
Sokrat te msbet bir ey; bir insan bir eyi bil
medii vakit, fikrini deitriir.

60

Alkibyat ok tabi.
Sokrat Maamafih bakalm g amak iin na
sl haraket etmek lzm geldiini biliyor musun?
Alkibyat O h : Zeuse kasem ederim 4 hi bil
miyorum.
Sokrat Senin hkmn bu hususta da tegayyr
eder mi ?
Alkibyat Hayr, etmez.
Sokrat Sebebini bilmiyor musun? Yoksa o se
bebi sana sylememi mi istiyorsun ?
Alkibyat Sen syle.
Sokrat nk dostum, o eyin cahili olduun
iin bilmediine kani oluyorsun.
Alkibyat Ne demek istiyorsun?
Sokrat Birlikte dnelim. Eer sen bir eyin
cahili olursan ve onu bilmediini de bilirsen bu hu
susta tehalf eder misin? Mesel yemek piirmek bil
mediini phesiz biliyorsun.
Alkibyat Evet, phesiz.
Sokrat Fakat yemek piirmek hakknda bir
fikrin olduunu iddia eder ve bu mevzu hakknda
fikrini deitirir misin? Yoksa bir bilene mi mracaat
edersin ?
Alkibyat Tabi bilene mracaat ederim.
Sokrat Yahut, denizde sefer ettiin vakit gemi
nin sureti seyri hakknda bir fikirde bulunabilecek
ve bunu bilmediin halde hissini deitirecek misin ?
Yahut bu vazifeyi pilota brakarak kendin msterih
mi olacaksn ?
Alkibyat Tabi pilota itimat edeceim.
Sokrat Binaenaleyh, eer bilmediini bilirsen
bilmediin eyler zerinde fikrini deitirmiyeceksin.
Alkibat Hayr, phesiz.
Sokrat yle ise hatt haraket hatalarnn da
t u gibi cehaletlerden, yani bilinmiyen eylerin bilin
dikleri zannndan ileri geldiini grmyor musun?

61

Alkibyat Akas, ne demek istediini anlam

yorum.
Sokrat Biz bir ey yapmya teebbs etsek,
yaptmz eyi iyice tandmz zannetmez miyiz?
Alkibyat Evet..
Sokrat O eyin bilinmedii zannmda bulunan
bir kimse tabi onu bakalarna havale eder deil mi?
Alkibyat phesiz.
Sokrat te bu zmrenin cahilleri bu suretle
aldanmaktan ihtiraz ederler.
Alkibyat Filhakika yle.
Sokrat Ya aldananlar kimlerdir? Elbette bilin
dii zannnda bulunanlar deil m i?
Alkibyat y le tabi.
Sokrat yle ise bu aldananlar ne bilenler ve
ne de bilmediklerini bilen cahiller olmadna gre
kimlerdir, elbette bilmedikleri halde bildiklerini zan
neden kimselerdir.
Alkibyat Evet, hakikaten onlardr.
Sokarat te tayibe ayan olan da, yaplan fena
lklarn sebebini tekil eden bu nevi cehalettir.
Alkibyat Evet.
Sokrat Demek oluyor ki mevzular ne kadar
ehemmiyetli ise bu cehalet te o derece muzr ve hicap
verici olur.
Alkibyat Pek doru.
Sokrat Fakat nasl? Sen hakldan, gzelden,
iyi ve faydaldan daha mhim bir ey tanyor musun ?
Alkibyat Hayr.
Sokrat Maamafih senin zerinde fikrini dei
tirdiin eyler bunlar deil midi?
Alkibyat Evet.
Sokrat y le ise, mademki sen fikrini aka bu
sylenenden dolay deitiriyorsun o halde btn bu
mhim eyleri sade bilmemekle kalmyorsun; bilme
mekle beraber onlar bildiini de zannetmi oluyorsun.

Alkibyat htimal.
Sokrat Ah, aziz Alkibyatm, senin halin, ne
acnacak hal; hakikaten onu tavsifte mtereddidim;
maamafih mademki yalnzz, ak sylemek lzm,
benim biare dostum, sen cehaletlerin en fenas iinde
yayorsun; seni ikna eden bizim muhakemelerimiz mi,
yoksa sen kendin misin ? te sen daha politika tahsil
etmeden ona atlyorsun. Maamafih bu fenalk sade
sana mahsus deildir.
Belki bu, senin vasin Perikles gibi bir ka ms
tesna olmak zere, bize hizmet edenlerin ekserisinin
hassasdr.
Alkibyat Sokrat, sylenene nazaran, o bu mehareti yapyalnz kazanmam, belki Anaxagore, Pythalides gibi bir ok mahir adamlarla beraber bulunmak
la kazanmtr. imdi bile bu yata olduu halde bu
sebepten dolay Damon ile mnasebetlerde bulunuyor.
Sokrat D inle: her hangi bir hususta mahir
olup ta kendi ihtisas dairesinde dier birine meharet
kazandrmya muktedir olmyan bir kimse grdn m?
Mesel sana okumak reten kimse,
okumak bil
dii iin seni de o hale getirdi. Senin gibi bakalarn
da arzu ve mizalarna gre bu hale getirmiti. Do
ru deil mi?
Alkibyat Evet.
Sokrat Ya sen ondan rendiin eyi bakasna
retmiyor musun ?
Alkibyat Evet, yle.
Sokrat Kitare alan bir muallim, bir jimnas
tik muallimi de byle deil m i?
Alkibyat Elbette.
Sokrat Her ne hakknda olursa olsun bilenle
rin en iyi delili, bunu hakikaten bir bakasna da
retmiye muktedir olmalardr.
Alkibyat Zannederim.
Sokrat

Peki,

Pericles in

kendi

ocuklarndan

63

balamak zere, kimi yetitirdiini syliyebilir misin?

Alkibyat Bu nasl sual Sokrat! Onun iki o
cuu da ahmak idi.
Sokrat Ya kardein Cliniasa ne yapt?
Alkibyat Clinias kark zihinli biridir.
Sokrat Fakat eer Cliniasn akl azsa, ve Periclesin ocuklar ahmaksa, hi olmazsa seni yetitir
meyi ne hakla ihmal ediyor?
Alkibyat Ah, buna gelince, zannerim ki bu
benim kabahatimdir. Onun sylediine dikkat etmi
yorum.
Sokrat y le ise ben sana Zenona verdikleri
yz min mukabilinde onun tarafndan talim ve ter
biye edilerek mehur ve muktedir olan soloqueun
olu Pythodoreu ve Calliadesin olu Qallias yadedeceim gibi, sen de bana Atinal veyahut yabanc,
kle veya hrler iinde iktidarn Pericles ile mna
sebetlerine medyun olmu bir kimseyi gster.
Alkibyat Zeuse kasem ederim, bilmiyorum.

ALKBYATIN HAKK HASIMLARI,

SPARTANIN VE FARSN KIRALLARI
Sokrat Geelim. Fakat, sana avdet etmek iin
nihayet projelerinin ne olduunu syle? Byle, oldu
un gibi mi kalmak istiyorsun?
Yoksa bir eye alacak msn?
Alkibyat Bunu birlikte tedkik edeceiz, Sokrat.
Esasen senin bu sylediin eyleri ben de dnyo
rum ve seninle mutabk kalyorum. Evet, bizim siyasi
lerimiz bir ka mstesna olmak zere hep terbiye
grmemi adamlardr.
Sokrat Bundan ne netice karmak istiyorsun?
Alkibyat u neticeyi karmak istiyorum ki,

64

eer bunlar terbiye grm olsalard, bu gibi atletlerle

muhasama edecek kimsenin de onlara kar kmadan
evel talim grmesi ve egzersisler yapmas lzm gele
cekti. Halbuki bunlar, mademki biraz olsun hazrlan
madan siyasete atlyorlar, o halde talim ve terbiye
grmiye, almak zahmetine katlanmya ne lzum var?
stidat ve ehliyet cihetile onlardan ok deerli olduu
ma eminim.
Sokrat Aman aziz dostum, bu ne mezellet! Bu
kadar gzel, byle madd, manevi nimetlere malik olan
bir adama bu hal yakr m?
Alkibiyat Sokrat, ne demek istediini anlamadm,
beni neden muaheze ediyorsun?
Sokrat Muhabbetim namna, sana gcendim.
A lkibiyat Niin?
Sokrat Bizim buradaki abamlarmz muhasmlarn olarak telkk ettiin iin.
Alkibiyat Peki, benim muhasmlarm, rakiplerim
kim?
Alkibiyat Byk bir ruha malik olduunu zan
neden bir abam bunu sormal m?
Alkibiyat Ne demek Sokrat? Benim muhasama
edeceim kimseler bunlar deil mi?
Sokrat Dinle, eer sen musaraa iin hazrlanm
bir gre meydann idareye niyet etseydin, koum
beygirlerinin en muktedir pilotu olman bu ite kfi
gelecek midi? Bu elzem olan tefevvukla iktifa edece
ine, kendini imdi yaptn gibi muavinlerinle deil,
hakik muhasmlarnla mukayese etmiyecek midin?
Eer sen hakikaten kendine ve memlekete lyk iyi
bir siyaset temin ettiini zannediyorsan, bunlara kar
o kadar mtefevvik olmalsn ki, hatta onlar seninle
rekabete bile cesaret edemesinler. Onlar aa tutma
lsn ki o vakit dmanlarna kar yardm etsinler.
Alkibiyat Ben de tamamile byle dnyorum.
Sokrat O halde

eer gzlerinin nnde,

seni

65

kendilerinden daha deerli olmak iin muatalaya ve

kendilerini gemek iin tlimler yapmya sevk edecek
muhasm milletlerin efleri olmazsa, bizim zavall asker
lerimize mutefevvik olmakla iktifa edeceksin.
Alkibiyat Sokrat, bu kastettiin muhasmlar
kimler?
Sokrat Memleketimizin mtevaliyen Lacedemoni enlerle ve byk Kral ile muharebe etmekte olduunu
bilmiyor musun?
Alkibiyat Hakkn var.
Sokrat Binaenaleyh, eer bizim milletimizin efi
olm y kafana koymusan o vakit lacedemonien lerin
yahut ta Farislerin krallarile rakabette bulunman lzm
geldiini sana sylemek icap ediyor, nk bu elzemdir.
Alkibiyat ok hakl olabilirsin.
Sokrat Hayr dostum, hayr! Demin, bldrcn
yetitiren Midias ve ayni zamanda kadnlarn dedii
gibi, henz balarnda esirlerin bandaki yuvarlak tra
olduu halde politikaya atlan bu neviden dier kimse
leri tedkik etmen lzmdr. Bu adamlar ham, kaba ve
kendi asl seyielerile damgalanm olduklar halde
milleti idare deil, mdahene edecek kadar bile rumca
konumasn bilmeksizin bize gelmilerdir. Evet nazar
larn bunlarn zerine evir ve istersen gene bu kadar
cidd bir mcadeleye atlmak lzumu karsnda talimin
icap ettii hususlarda mmarese etmeksizin ve ahali
nin ilerini zerine almadan evel tamamile hazrlanmya
ehemmiyet vermiyerek renilmesi istenilen eyden hi
birini renmiyerek, ihmalinde devam et.
Alkibiyat Hakkn var Sokrat! Yalnz ne Lacede monienlerin eflerinin, ne de Faris kralnn hi bir hu
susta bakalarndan farkl olmadn zannediyorum.
Sokrat y le dnyorsun, benim aziz Alkibiyatm. O halde, biraz bu hkmn kymetini aratr.
Alkibiyat Ne hususta?
Sokrat Her eyden evel unu bilelim, sen bunAlkibiyat 5

66

lardan korktuun ve onlarn kendinden daha dehetli

olduuna hkmettiin surette kendini ikmal iin daha
ziyade ihtimam gstereceine kani misin?
Alkibiyat phesiz eer onlardan korkarsam
kendime daha ziyade ihtimam ederim.
Sokrat Bu ihtimamamdan sana ne hususta olur
sa olsun, bir zarar dokunabileceine ihtimal veriyor
musun?
Alkibiyat Asla; hatta bunun bana byk faydas
olacan zannediyorum.
Sokrat Bu halde hi olmazsa onlar hakkndaki
hkmn, seni evvel bu istifadeden mahrum ediyor.
Alkibiyat Hakkn var.
Sokrat Saniyen, bu hkmn yanltr; bak do
rulua benzer bir ciheti varsa dn.
Alkibiyat Ne demek?
Sokrat En iyi tablar en asil cinsler iinde oldu
u kuvvetle muhtemel deil midir ?
Alkibiyat Elbette en asil olanlar iinde.
Sokrat yi tabiatlar da eer iyi terbiye grm
lerse, fazilette tekemml etmiye devam ederler.
Alkibiyat Hi phesiz.
Sokrat y le ise bunlarn ve bizim ne olduu
muzu, mukayese ederek tetkik edelim, evvel Lacede monien ve Faris krallarnn aa cinsten olup olma
dklarn tetkik edelim. Bunlardan birinin Heracles
neslinden olduunu, dierlerinin de A chemenes neslin
den geldiini ve Achemenesin nesli de Zeusin olu
Persee den ayrldn bilmiyor muyuz?
Alkibiyat Sokrat, bizimki Eurysakese mntehi
olur. Eurysakesinki de Zeuse mntehi olur.
Sokrat Bizimki de, asil Alkibiyat, Dedalee, Dedale*inki Zeusin olu Hephaistos a mntehi olur. Fa
kat onlarn silsilesi kendilerinden balyarak Zeuse
kadar kral olu krallar silsilesinin mabdidir. Bir ksm
Argos ve Lacedemone krallarna; dierleri, daima Faris

67

zerine ve hatta bugnk gibi btn Asyaya hkim

olmulardr. Halbuki biz di ahslarz, babalarmz da
byle. Eer sen ecdadna ve yahut Eurysakesin vatan
Salamine ve A jaxn vatan Eginee, Xerxsesin olu
Aritaxerxes in
yannda kymet verdirmek istiyor
san bundan dolalay ne kadar
istihzaya maruz
kalacan dn. Binaenaleyh nesil ve zrriyet evketi
ve terbiye hususunda onlardan aa kalmamaya dik
kat et. Zevcelerinden Heraclides in kanndan olmyan
bir kraln gizlice domamas iin mmkn olduu kadar
takayydatta bulunmak zere, hkmet tarafndan kilise
heyetlerinin muhafazas altna konmu olan Lacedemone krallarnn bykln bilmiyor musun? Faris
krallarna gelince, tekilerden daha yksek olan hametmeap, byle bir hkmdarn kraldan baka bir
babas olacanda pheye bile yer brakmaz. Esasen
kralie de kendini muhafaza edenlerin korkusu altn
dadr. Meru varis olan ilk ocuk doduu vakit,
kraliyetin btn ahalisi ve tebas derhal enlikler
yapar. Sonra her sene bu doum gnnde btn
Asya, kraln veldetini srurla ve birok fedakrlklklarla tesit eder. Alkibiyat, bizim doduumuzu ise,
mizah airlerinin dedii gibi, komularmz bile ya
duyar, ya duymaz. Sonra da ocua sadece geliigzel
bir st nine deil, kraln etrafnda bulunanlar arasn
dan seilen en mkemmel hadimler bakar. Bunlar
yeni doann btn ihtiyalarna nezaret ederler ve
kck azasm terbiye ederek, mmkn olduu ka
dar gzel olmasna gayret ederler. te bu ihtimamla
rndan dolay bu hadimler pek ok izaz edilir. Bu
ocuklar yedi yanda ata binmiye balar ve binicilikdersleri alrlar. O vakit ava da balarlar. Bu yan iki
misline vasl olduklar vakit, kral ocuklarnn mu
hafzlar denilen kimselere tevdi edilirler ki bunlar,
en iyi ve lim, en doru, en mutedil ve en cesur
olmak zere intihap edilmi yal acemlerdir.

Bunlardan birincisi, simya ilmini retir ki bu

ilim, Horomasde n olu Zaroastre a aittir; bu da filen
ilhlara ibadet talim eder. ocuklara saltanat srmek
usuln de retirler. Bu mrebbilerden en dorusu,
ocua btn hayatnda doru sylemiyi retir. En
mutedili, hibir zevka esir olmamy ve nihayet hr
ve mkemmel bir kral olmy, bunun iin de evvel
sevk tabiisine hkmetmiyi ve ona esir olmamy
retir. lerinde en cesuru ise her korkunun esaret
olduunu gstererek onu korkudan ri, cesur yapar.
Alkibiyat, sana gelince, Pericles sana, kleleri meyannda sin cihetile kendisinden hi istifade edilemiyen ZopyreVyi muhafz olarak tayin etti, ite mstakbel
muhasmlarnm terbiyesi hususunda sarfediLn btn
ihtimamlar bunlar. Eer uzun srmese ve syledikle
rim
syliyeceklerimi sana gstermek iin
kifayet
etmeseydi, szlerimi daha uzatabilirdim. Alkibiyat,
esasen hemen hi kimse sana ak olmaktan baka bir
ey yapmam, yani ne senin, ne Atmallarn veldet
ve terbiyenize hi kimse ehemmiyet vermemitir.
imdi, eer, farislerin zenginliklerini, atafatlarn, el
biselerini, yerde srnen fistanlarn, triyat itiyatlar
n, hizmetiler alayn ve hayatlarnn btn incelik
lerini nazar dikkate alacak olursan, bu hallerden
tamamile uzak olduun iin kendi mevkiinden utana
caksn. Bunun gibi, eer Lacedemonieri1lerin itidalini,
kyafet ve tavru hareketini, letafet ve nezaketlerini,
onlarn ne esini, ruh bykln, disiplin, cesaret
ve metanetlerini, talimlere olan heveslerini, muvaffa
kiyetlerini, ereflerini gznn nne getirecek olursan,
bunlarn hepsinde senin bir ocuk mevkiinde kaldn
anlyacaksn. Hatta eer zenginliine gveniyor bu
nunla marur oluyorsan, senin ne olduunu sana
gstermiyi tecrbe iin bundan da bahsetmekten
ekinmiyelim. Lacedemonien'lerin servetlerini dn.
Btn burada mevcut servetin mecmuu ondan daha az

69

olduunu greceksin. Klelerinden ve belli bal Heliyot*

larndan, beygirlerinden, ve M esserien arazisinde
yetitirilen btn hayvanlarndan sarf nazar, ara
mzda hi kimse, onlarn M esseniada da temellk et
tikleri arazi ile kendi arazisini ne kemiyet, ne keyfi
yet cihetile mukayese edemez.
Sonra da bunlar bir tarafa brakalm, Lacedemonienlerin yalnz efrad nann malik olduu servete b
tn rumlarn birlikte malik olduklar altn ve gm te
kabl etmez. Zira bir ok batndan beri oraya btn
Yunan memleketlerinden ve ekseriya barbarlardan
adamlar gider ve bir daha da dar kmazlar. imdi
Esope un hikyesinde tilkinin aslana syledii eyi ha
trlamann sras geldi. Lacedemone memleketlerine
giren para izleri grlebilir, fakat oradan akan para
nn izlerini kimse kefedemiyecektir. te bu suretle
ora ahalisinin ve bu meyanda bilhassa krallarnn
altn ve gme rumlardan ok daha zengin olduk
larndan phe edilemez. Zira buraya giren servet iin
de en byk ve en mebzul hisseyi krallar tasarruf
eder ve bundan baka da krala mahsus ve ok mik
tarda Lacedemonier lerin tediye ettikleri vergi vardr.
Lacedemonienlerin bu zenginlikleri yunanllarnkine nisbetle muazzamdr. Fakat farislerle ve krallarmnkile mukayese edilince, hi kalr. Kraln sarayna
giden itimada ayan bir ahitten iittim; takriben bir
gnlk yryle katedilen bir kta zerinde ahalinin
kralienin kua tesmiye ettikleri bir araziden, da
ha baka bir yerde kralienin rts ve gene kra
lienin elbisesi tesmiye ettikleri byk araziden ve
her biri kralienin bir tualet eyasnn ismini tayan
daha birok yerlerden gezmi. Alkibiyat, benim fik
rime gre, eer bir kimse kraln A mestris te Xerxesin
kars olan validesine: te senin olunla rekabete
kalkan bir adam, bu, topu topu elli min (yz
drahmi) kymetinde bir elbisesi olan Dinomache nin

70

oludur. deseydi, bu kadn: A r taxerxes ile m

cadeleye yeltenen bu Alkibiyat nesine gveniyor?
diye kendi kendine taaccp edecek ve ihtimal ki;
byle bir teebbste bulunmak iin bu adam ancak
yunanllarn tefahr etmekte hakl olduklar gayret
ve meharet gibi eylere istinat edebilir, diyecek
tir. Fakat eer bu Alkibiyatn yirmi yan tama
mlamam ve her trl bilgiden muarra olduu hal
de buna teebbs ettiini renir, ve bundan baka da
onu seven, ona kral ile mcadeleye girmezden evel
tahsil ve tekemml etmesi lzm geldiini syledii
vakit, o bunu reddederek; kendisine lzm olan her
eye malik olduunu sylediini renirse, zannederim
ki aakalacak ve: yleyse kk delikanl ne
ye gveniyor? diye soracaktr. te o yakit biz ona,
gzelliine, boyuna, tevelldne, servetine ve tabi ev
safna gveniyor dersek, bu sylediimiz eyleri ken
dindeki eylerle mukayese ettii surette, bizi deli zannedecektir. Kezalik Leotychid.esin kz Lampido ki Archidamos*un zevcesi ve Agisin validesidir ve bunlarn
hepsi de kral mevkiindedirler, o da hi phesiz, fa
ziletlerini nazar dikkate alarak, bu kadar mutavasst
surette yetitirilmi olduun halde kendi ocuile m
cadeleye girimek niyetinde olduunu grd vakit
teaccp edecektir. Hakihaten kadnlarn bizim hakk
mzda bizden daha iyi hkm verdiklerini ve dman
larmzla savamak iin bizim ne olmamz lzmgeldiini
daha l bildiklerini grmekle mahcup olmaz msn?
Haydi pek masum ocuk, bana itimat et, Delphes
te hakkedilmi u kelimelere de inan: nefsini bil
ve bil ki senin rakibin bunlardr, dndklerin de
il. Bunlar yle muhasmlardr ki biz kendilerine ancak
gayret ve bilgi ile galebe edebiliriz. Sen bu iki eyi
kazanmazsan yunanllar ve barbarlar iinde nam
da kazanamyacaksn ve eer aldanmyorsam, dnyada
her keten ziyade sen bunu istiyorsun.

71

NSAN TEKEMML ETMEK N NE

YAPMALIDIR.
Alkibiyat Sokrat, neye itina etmeli, bana syliyebilir misin ? Her eyden ziyade senin dncelerin
dorudur, zannediyorum.
Sokrat Syliyebilirim ; fakat nasl tekemml
edeceimizi ikimiz birlikte aramalyz. nk terbiye
hakknda sana sylediim, bana da sana da racidir.
Aramzda, yalnz bir tek fark var.
Alkibiyat Ne gibi?
Sokrat Benim mrebbimin, senin mrebbin
olan Perikles ten daha l ve daha lim olmas.
Alkibiyat Senin mrebbin kim, Sokrat?
Sokrat Bugne kadar seninle msahabeme m
saade etmiyen bir Allah, Alkibiyat. Benim ona olan
imanm, senin terbiyenin yalnz benim vastamla tahak
kuk edebileceini bana syletiyor.
Alkibiyat Alay m ediyorsun, Sokrat?
Sokrat Belki. Maamafih bizim ve bahusus iki
mizin bu ihtimama olduka ihtiya gsterdiimize
hkmetmekle doru sylyorum.
Alkibiyat Bana ait olan eyde ben aldanmyorum.
Sokrat Bana ait olan eyde de, h i.
Alkibiyat y le ise ne yapmalyz?
Sokrat Aziz arkadam, yolumuzda cesareti b
rakmamal, iradede zaaf gstermemeliyiz.
Alkibiyat Hakikaten Sokrat, byle olmak lzm
gelir.
Sokrat Byle olmal deil mi ? yle ise ken
dimizi dnelim. Mmkn olduu kadar kendimizi
ikmal etmiye karar verdik, yle deil mi, syle.
Alkibiyat Evet.
Sokrat Hangi fazileti istersin?
Alkibiyat phesiz, kymetli adamlar meydana
getiren fazileti.

Sokrat Ne hususta?
Alkibiyat phesiz ilerde mahir olmak hususunda.
Sokrat Hangi ilerde, birincilikte mi?
Alkibiyat Oh, hayr.
Sokrat Zira, o yakit binici muallimlerine m
racaat etmemiz lzm gelir.
Alkibiyat Tabi.
Sokrat O halde gemicilik san atn m kastediyoasun?
Alkibiyat O da deil.
Sokrat Zira o vakit gemicilere mracaat etme
miz icap edecektir.
Alkibiyat Evet.
Sokrat O halde hangi iler kastolunuyor ve
onlar tatbik edenler kimlerdir?
Alkibiyat Atmallarn en yksekleri.
Sokrat En yksekten maksadn akll adamlar
n, yoksa aklszlar m?
Alkibiyat Aklllar.
Sokrat Her insan akln gsterdii eyde yk
sek deil midir?
Alkibiyat Evet.
Sokrat Akln gsteremedii eyde ise hi bir
ie yaramaz, yle mi?
Alkibiyat Hi phesiz.
Sokrat imdi, kundurac kundura yapmak hu
susunda akl sahibi bir kimse deil midir?
Alkibiyat Hakikaten yle.
Sokrat O, ayni zamanda bu hususta iyidir de.
Alkibiyat Tabi yle.
Sokrat Fakat kunduarc manto yapmak husu
sunda az akll deil midir?
Alkibiyat Evet.
Sokrat u halde kundurac bu hususta hi bir
ie yaramaz.

73
Alkibiyat Hi.
Sokrat Bu muhakemeye nazaran, ayn adam
hem iyidir, hem de hi bir ie yaramaz.
Alkibiyat y le gmyor.
Sokrat Maamafih kymetli adamlarn hi bir
eye yaramadklarn m sylemek istiyorsun?
Alkibiyat Hayr.
Sokrat Peki, senin kymetli adamlar demekle
kastettiin kimler?
Alkibiyat ehirde icray hkmet edebilecek
kimseler, demek istiyorum.
Sokrat Hayvanlar idareye muktedir kimseler,
demek istemiyorsun deil mi?
Alkibiyat Elbet.
Sokrat
nsanlar murat ediyorsun, deil mi?
Alkibiyat Eyet.
Sokrat Hasta insanlar m?
Alkibiyat Oh, hayr.
Sokrat Gemide seyahat edenleri mi?
Alkibiyat Onlar da deil.
Sokrat Hasatla megul olanlar m?
Alkibiyat Hayr, hayr.
Sokrat O halde, bir i yapanlar m, yapmyan^
lar m?
Alkibiyat Bir i yapanlar murat ediyorum.
Sokrat Ne yapanlar;? Bunu bana anlatmya
al.
Alkibat Pekl.
Ben yekdierile muamelede
bulunan ve baka insanlarla ii olanlardan, hemeriler
arasnda bizim yaadmz gibi yayan insanlardan
bahsediyorum.
Sokrat Bu suretle, bakalarna i grdren kim-*
selere kumanda etmekten bahsediyorsun deil mi?
Alkibiyat Evet.
Sokrat Mesel krek ekenlere krek ektiren
kimselere mi?

Alkibiyat Hayr, asla.

Sokrat phesiz deil. nk onlarn kabiliyeti
pilotluk sanatmdadr.
Alkibiyat Tabi.
Sokrat Belki sen mugannileri idare eden flavtaclara kumanda etmekten, bahsediyorsun.
Alkibiyat Oda deil.
Sokrat Sahi, bunlarn kabiliyeti ( korodidaskal)
sanatmdadr.
Alkibiyat y le .
Sokrat y le ise, baka adamlara igrdren kim*
selere kumanda edebilmeyi bilmekten maksadn nedir?
Alkibiyat Ahalinin ilerine itirak eden ve yekdierile muamele eden adamlardan bahsediyorum.
te ehirde kumanda edilmesi lzm olan kimseler
bunlardr.
Sokrat Bu sanat, nedir? Yahut deminki misa
limizi anlamak iin bir kimseye bir geminin evkine
itirak edenlere kumanda etmek iktidarn kazandran
sanat nedir ?
Alkibiyat Pilot san at.
Sokrat Ya demin bahsettiimiz musikiye itirak
eden kimseleri idareye insan muktedir klan sanat
nedir ?
Alkibiyat Demin sylediin (korodidaskal) sanati.
Sokrat yi. Ya politikaya itirak edenlere tealluk eden ilme ne isim veriyorsun ?
Alikibiyat yi hkmetmek ilmi, Sokrat.
Sokrat A cay ip ! Pilotlarn san at sana hkm
den ar mi grnyor ?
Alkibiyat Oh ! hi bir vakit
Sokrat Bir pilotun iyi kumanda etmesi lzm
dr, deil mi ?
Alkibiyat Gemide olanlarn emniyet ve sel
metini temin etmek iin byle olduunu dnyo-

75

Sokrat Fakat senin bahsettiin (iyi kumanda)

neyi istihdaf ediyor?
Alkibiyat ehrin iyi idaresile emniyet ve asa
yiin teminini.
Sokrat Ya mevcudiyet ve ademi mevcudiyeti
ehrin azok idare edilmesine, emniyet ve asayi iinde
bulunmasna sebep olan eyler nedir? Sylediimizi
iyi dn, eer bana: Birinin mevcudiyeti ve di
erinin ademi mevcudiyeti vcudumuzla, shhatinin
iyi idaresini temin eden iki eyi bana gster. deyeydin
ben sana: Shhatin mevcudiyeti ve hastaln ademi
mevcudiyetidir, cevabn verirdim. Senin fikrin de bu
deil mi ?
Alkibiyat Evet.
Sokrat Y a: Bizim gzlerimizin iyi bir halde
bulunmasna bais olan hangi eyin mevcudiyetidir?
diye bana sorsan, gene sana ayn suretle, bu, basra kuv
vetinin mevcudiyeti ve krln ademi mevcudiyetidir,
diye cevap verirdim. Kulaklar iin de, bunlar en l
halde muhafaza eden ve bunlarn en l harekette
bulunmalarna sebep olan eyler, samia kuvvetinin
mevcudiyeti ve sarln mevcut olmamasdr, ceva
bnda bulunurdum,
Alkibiyat Doru.
Sokrat imdi bir ehri nazar mtalaya alalm.
Bunun en iyi bir halde ilemesine, en iyi bir halde bu
lunup idare olunmasna hangi eylerden birinin mev
cudiyet ve ademi mevcudiyeti sebep olur?
Alkibiyat Aldanmyorsam, Sokrat, vatandalar
arasnda dostluun mevcut olmas, kin ve garezin
mevcut olmamas, derim.
Sokrat Senin dostluk tesmiye ettiin ey, bir
muvafakat mi, yahut ademi muvafakat midir ?
Alkibiyat Muvafakat, demek istiyorum.
Sokrat O halde, hkmetlerin adetler zerinde

mutabk kaldklar ilmin hangisi olduunu bana syler

misin ?
Alkibiyat Hesap ilm i.
Sokrat Fertler iin de byle deil mi ?
Alkibiyat Tabi.
Sokrat Ya herkesin yekdierile mutabk bulun
mas da gene bununla deil mi ?
Alkibiyat yle, phesiz.
Sokrat llerin nisb uzunluuna dair her
ferdin kendisile mutabk kalmasn mucip olan ilim
nedir ? Mesaha fenni deil mi ?
Alkibiyat Muhakkak.
Sokrat Fertlerin ve hkmetlerin yekdierile
muvafakatini tesis eden de gene bu deil mi ?
Alkibiyat Evet.
Sokrat Tart huunda da byle deil m i?
Alkibiyat Evet.
Sokrat O halde senin bu bahsettiin muvafakat
neye dairdir? Onu tesis eden ilim nedir? Bunu hk
mete hasl ettiren ilim efrada da, gerek ahs olsun
gerek beyinlerinde olsun, hasl ettirir mi ?
Alkibiyat Hasl ettireceini zannediyorum.
Sokrat y le ise hangisi? Benim suallerimden
yorulma, bana cevap vermiye al.
Alkibiyat Benim bahsettiim dostluk ve muva
fakat, zannma kalrsa, evltlarn seven bir baba
ve annenin evltlarile, kardein kardeile, kadnn kocasile olan muvafakatleridir.
Sokrat O halde Alkibiyat, bir zevcin, iplik bk
mesini bilmedii halde bunu bilen zevcesile bu hususta
mutabk kalbildiini zannediyor musun ?
Alkibiyat Hayr.
Sokrat Bu, esasen bir kadn bilgisi olduu iin
buna lzum da yok.
Alkibiyat Hi phsiz.
Sokrat Kadn da bilmukabele renmedii m

77

sellh piyade talimleri hakknda kocasile mutabk

kalabilir mi ?
Alkibiyat Hayr
Sokrat Bunun bir erkek ii olduunu senin de
kabul edecein aikrdr.
Alkibiyrt Tamamile.
Sokrat O halde senin dediine gre, baz bil
giler kadna, baz bilgiler de erkee hastr.
Alkibiyat phesiz.
Sokrat Kadnla erkein beynindeki muvafakat
ise bundan dolay deildir.
Alkibiyat Hayr.
Sokrat Binaenaleyh dostluk ta yle. nk
dostlukla muvafakati sen tevhit ettin.
Alkibiyat phesiz.
Sokrat Demek oluyor ki, kadnlar erkee mte
allik ii yaptklar vakit, erkekler tarafndan sevilmez
ler
Alkibiyat Byle grnyor.
Sokrat Erkekler de kadn ii yaptklar vakit,
kadnlar tarafndan sevilmezler.
Alkibiyat Evet.
Sokrak O suretle ki, bu ikisinden biri kendine
ait olan yapmad vakitte ehirler de iyi idare edilmi
olmaz.
Alkibiyat y le zannederim, Sokrat.
Sokrat Sylediimiz gibi, ehirlerin iyi bir tarzda
idaresine sebep olan dostluk mevcut olmazsa, iyi idare
baka suretle mmkn olmaz.
Alkibiyat Maamafih bana yle geliyor ki, dost
luu mevcut klan, her bir kimsenin kendisine ait
olan yapmasdr.
Sokrat y le ama demin senin fikrin bu de
ildi, neyse geelim. u esnada ne diyorsun? Uygun
luk olmamakla beraber dostluk mu vardr, demek isteyorum, yoksa bazlarnn bildii ve bazlarnn bilmedii

78

eyler hakknda muvafakat olur, mu demek istiyorsun?

Alkibiyat Olabilir.
Sokrat Fakat herkes kendine ait olan yapt
halde, doru mu yoksa haksz m hareket etmi oluyor?
Alkibiyat Doru hareket ettii itiraz gtrmez.
Sokrat Bu halde, bir ehrin vatandalar doru
hareket ederlerse, aralarnda dostluk var demektir,
yle mi?
Alkibiyat Bunun elzem bir netice olduunu g
ryorum, Sokrat.
Sorat O halde, itibar sahibi adam olmak iste
diimiz vakit ilmimizin ve iyi hkmlerimizin mseb
bibi olmas lzm gelen senin bu bahsettiin dostluk ve
muvafakat, nihayet nedir? Ben bunlarn ne olduunu
ve kimde
bulunduklarn
anlyamyorum.
Senin
sylediklerine gre bunlar bana ayn kimselerde bazan
mevcut bazan da mevcut olmad grnyor.
Alkibiyat lhlra kasm ederim, Sokrat, ben de
ne sylediimi bilmiyorum; ve hakilaten ok zamandanberi farkna varmakssm utandrc bir cehalet
iinde yaam olduumu hissediyorum.
Sokrat nsan cehaletten, ancak nefsini bilmekle
kurtulabilir. Fakat zlme. Eer bu senin bana elli
yanda gelmi olayd, kendini slah iin yapacan
say gayret sana g gelirdi bilkis, imdi bunun
tam farkna varacak bir adasn.
Alkibiyat Bunun farkna varld vakit ne yap
mal, Sokrat?
Sokrat Suallere cevap vermeli, Akibiyatl ilhlar
isterse - ki buna kalbimin ehadetile, eminim - sen
de ben de bunu yapmakla daha iyi olacaz.
Alkibiyat Eer bu iin husulne .yalnz benim
cevap vermem kifayet ederse, bu bence g deil.
Sokrat Bu halde kendini bilmek iin ihtimam,
ne demektir? nk ok defalar bunu yaptmz zan
netmekle beraber, yapmam olmamzdan korkmalyz.

79

Bir adam kendisine ne vakit ihtimam etmi olur?

Vazifesine dikkat etmekle, ayn zamanda kendine de
ihtimam etmi olur mu?
Alkibiyat y le zannediyorum.
Sokrat Bir insan ayaklarna ne vakit ihtimam
eder. Ayaklarna ait olan eylere ihtimam ettii vakit mi?
Alkibiyat yi anlamyorum.
Sokrat Fakat insann elinde kendine ait olmak
zere bir eyi yok mu, dersin? Mesel bir yzn
parmaktan baka vcudun hangi ksmna ait olduu
sylenebilir?
Alkibiyat H i bir yerine.
Sokrat Bu byle olduu gibi, ayakkaplar da
ayaa ait deil midir?
Alkibiyat Evet.
Sokrat Elbiseler, rtler de vcudun baka k
smlarna ait deil mi?
Alkibiyat Evet.
Sokrat Binaenaleyh biz ayakkaplarmza ihti
mam ettiimiz vakit, ayaklarmza da ihtimam etmi mi
oluyuruz?
Alkibiyat Tamamile anlamyorum, Sokrat.
Sokrat Nasl, Alkibiyat? Sen bir ey hakknda
yaplan bir muamele iin o eye lykile ihtimam
etmek, szn kabul etmiyor musun?
Alkibiyat Tabi ediyorum.
Sokrat Ayakkaplarn slah eden san at nedir?
Alkibiyat Kunduraclk.
Sokrat Demek oluyor ki, kuuduracmn sanatile
biz ayakkaplarmza ihtimam ediyoruz.
Alkibiyat Evet.
Sokrat Ya ayaklarmza da bu sanat vastasile
mi ihtimam ediyoruz^ Yoksa onlar iyi bir hale koyan
baka bir sanat vastasla m?
Alkibiyat Elbette, iyi bir hale koyan nsanat
vastas ile.

Sokrat Bu sanat, vcudun dier ksmlarn da.

iyi bir hale koyan sanat deil midir?
Alkibiyat Bana da yle geliyor.
Sokrat O halde bu, jimnastiktir.
Alkibiyat Aikr.
Sokrat Demek ki biz jimnastikle ayaklarmza,
kunduracnn sanatile de ayaklarmza ait olan eye
ihtimam etmi oluyoruz.
Alkibiyat Evet yle.
Sokrat Yine jimnastikle ellerimize bakyoruz,
yzk hakkkinin sanatile de ellere ait olan eye
bakyoruz.
Alkibiyat Evet.
Sokrat Hasl, jimnastikle vcudumuza; dokuma
ve sair san atlarla da vcudumuza ait olan eylere
ihtimam ediyoruz deil mi?
Alkibiyat Bu tamamile doru.
Sokrat Demek oluyor ki, herhangi bir eye
ihtimam etmemize vasta olan san at, bu eye ait
olann sanat deildir; bunlar, ayr ayr eylerdir.
Alkibiyat Hayhay.
Sokrat Bundan u neticeyi karalm ki: sana
ait eye ihtimam etmekle kendine ihtimam etmi
olmuyorsun.
Alkibiyat Hakikaten yle.
Sokrat Zira, imdi grdmz vehile, kendi
mize ettiimiz ihtimamla bize ait olan eye vaki olan
ihtimammz ayni sanatla olmuyor.
Alkibiyat Mesele aikr.
Sokrat imdi kendimize ihtimam etmiye vasta
olan sanat nedir?
Alkibiyat Bunu, bilmiyorum.
Sokrat Hereyden evel, bir noktada mutabkz;
kendimize, bize ait olan bir eyi slaha msait olacak
herhangi bir sanatla deil, fakat bizi slah edecek
san atla ihtimam edebiliriz.

81

Alkibiyat Hakkn var.

Sokrat Gelelim baka cihete, ayakkabnn ne
demek olduunu bilmekle, ayakkaplarn slah eden
sanat tanm olur mydk?
Alkibiyat Mmkn deil.
Sokrat Bir yzn ne demek olduunu bilmeseydin, yzkleri hangi san atn slah ettiini
bilir miydin ?
Alkibiyat phesiz bilmezdim.
Sokrat y le ise, nefsini slah etmek san atn,
kendimizi tanmadan bile bilir miyiz?
Alkibiyat Hayr, bu imknszdr.
Sokrat Yalnz kendi kendimizi tanmak kolay
nudr? Ve bu ahlk dersin dsturumu Pytha mabe
dine koyan lalettayin bir kimse midir? Yoksa bu
herkesin kr olmyan g bir i midir?
Alkibiyat Bana kalrsa, Sokrat; ben ok defalar
bunun herkesin kr olduunu, bazan da pek g
olduunu zannediyorum.
Sokrat - G olsun, kolay olsu Alkibiyat, daima
u hakihatin karsndayz ki: biz kendimize bakmak,
ihtimam etmek usul ve tarzn ancak nefsimizi bilmekle
bulabileceiz; bu olmad takdirde, buna muktedir
olamayz.
Alkibiyat y le .

NEFSN BLMEKTEN NE ANLAIMALI?

Sokrat Fakat bir insann kendinin tamamile
ne olduunu nasl bulmal? Zira b iz onu tanrsak
belki ne olduumuzu da bulabiliriz; fakat onu bilme
dike, buna imkn yoktur.
Alkibiyat Hakkn var.
Sokrat
Zeus akna, cesaret! Bakalm
kime hitap ediyorsun? Ban deil mi?

5u anda

A lk ib iy a t

82

Alkibiyat Evet
Sokrat Ya ben de sana hitap etmiyor muyum?
Alkibiyat yle.
Sokrat Syliyen Sokrat deil mi?
Alkibiyat Aikr.
Sokrat Dinliyen de Alkibiyat deil mi?
Alkibiyat Evet.
Sokrat Sokrat sylemek iin lisann kullan
myor mu?
Alkibiyat Tabi.
Sokrat Sylemek ve lisann kullanmak, sence,
bir eye mahsus iki ey deil mi?
Alkibiyat Tamamile.
Sokrat Fakat kullanan ile kullanlanda ayni
ey mi?
Alkibiyat Ne demek istiyorsun?
Sokrat Mesel bir kundurac, kundurac ba,
biz ve sair aletler kullanarak kunduray keser.
Alkibiyat Evet.
Sokrat Bak, burada kesen amele ile kesmiye
yaryan aleti ayryoruz.
Alkibiyat Hi phesiz.
Sokrat Bunun gibi kitareci ile ald aletler de
byle deil mi ?
Alkibiyat Evet.
Sokrat y le ise benim de demin sorduum
ey tamamile'bu idi, bir aleti kullananla onun kullan
d aleti daima ayrmak kabil midir?
Alkibiyat Elbette kabildir.
Sokrat Fakat kundurac yalnz aletlerile mi
kesiyor, yaksa ellerile de kesiyor mu?
Alkibiyat Ellerile de kesiyor.
Sokrat Demek ki onu da kullanyor.
Alkibiyat Evet.
Sokrat Ya gzlerini de kullanmyor mu?
Alkibiyat Kullanyor.

83

Sokrat y le ise bir eyi kullananla, o kimsenin

kulland eyi temyiz hususunda mutabkz.
Alkibiyat yle.
Sokrat Binaenaleyh, kundurac ve kitarecinin
elleri de, gzleri de kullandklar eyden ayrlmaldr.
Alkibiyat Elbette.
Sokrat imdi insan btn vcudunu kullanm
yor mu ?
Alkibiyat Muhakkak.
Sokrat Bir eyi kullanan kimsenin o kulland
eyden ayrld tekarrur etti deil mi ?
Alaibiyat Evet.
Sokrat Binaenaleyh, insan vcudile zahir olu
yor,
Alkibiyat yle grnyor.
Sokrat y le ise insan nedir ?
Alkibiyat Ne cevap vereceimi bilmiyorum.
Sokrat Her halde vcudunu kullanan demek
olacak ?
Alkibiyat Evet.
Sokrat Peki ruhunu da kullanan o deil m i?
Alkibiyat Doru.
Sokrat O, ruhunu kendine itaat ettirmek suretile idare eder.
Alkibiyat Evet.
Sokrat Fikrimizin ihtilfna mtahammil olmyan bir ey daha var.
Alkibiyat Hangisi?
Sokrat Bir insanda kendi de olmak zere
vcut tefrik edilemez m i?
Alkibiyat Ne gibi vcutlar?
Sokrat Ruh, cisim ve bunlarn ittihadndan te
ekkl eden bir kl.
Alkibiyat Hi phesiz.
Sokrat Cisme hkmedenin aikr olarak insan
olduunu kabul etmitik deil mi ?

84

znden, kendilerine has olan eyden daha ziyade uzak

lamlardr. Onlarn bildikleri eyler, yalnz cisme
ait olan ve bunu muhafazaya yaryan eylerdir.
Alkibiyat Evet kabul ettik.
Sokrat Kendi kendine emirler veren cisim
midir ?
Alkibiyat Asla.
Sokrat Filhakika biz onun bu emirleri aldn
syledik.
Alkibiyat Evet.
Sokrat Demek kij bizim aradmz cisim deil
dir, yle deil mi?
Alkibiyat phesiz deil.
Sokrat O halde cisme kumanda edecek eyin
kl, yani cisim ve ruhtan ibaret bulunan insan olmas
lzm gelmiyecek mi?
Alkibiyat Belki yle.
Sokrat Belki deil, muhakkak y le ; zira eer
bu iki ksmdan biri kumandaya itirak etmezse klln
bunu yapmas katiyen imknszdr.
Alkibiyat Doru.
Sokrat - y le ise madamki ne cisim ve ne de
kl insan deildir bunlarn ya bir ey olduklarn veya
olmadklarn bilmek kalyor, bundan u netice k
yor ki insan ruhtur [ 1].
Alkibiyat Tamamile.
Sokrat Ruhun insann kendi olduunu daha
kat delillerle sana ispat etmiye lzum var m ?
Alkibiyat Zeus namna, hayr, bu isbat bana
kfi grnyor.
Sokrat Delil ok iddetli olmasn da kanaat ver
sin, elverir; bir mddet bir tarafa braktmz eyi
imdi ok mlhazaya mtevakkf bir ey olmak zre,
daha yakndan tetkik edeceiz.
[1] N e cisim

yalnz

olarak,

ne de cisim ve ruh

insan tekil etm edii su rette, hepsi ayr

birlikte

olarak

eyler oldu u n a g re ,

hakik

bir vcut olm ak zre ruha insan d e m e k lzm ge le ce i phesizdir.

85

Alkibiyat Neden bahsediyorsun?

Sokrat nsann kendi nefsinin ne olduunu ara
mas lzm geldiine dair bir az evel sylediimiz eyden
bahsediyorum.
Biz aleltlak nazar itibre alnan
bu nefisten, husus olarak her nefsin ne olduunu
aradk [ 1]. Belki bize bu kfi gelebilir. Zira bizde hhim olan ksmn ruh olduu aikrdr.
Alkibiyat - - Hakikaten yle.
Sokrat Netice olarak u noktada duralm ki,
sen ve ben konutuumuz, sz teat ettiimiz vakit,
ruh ruha sylyor.
Alkibiyat Pekl.
Sokrat Tpk demin syldediim gib i: Sokrat
Alkibiyat ile sz teatisi suretinde msahade ettii va
kit, senin yzne sylemiyor, Alkibiyatn asl kendi
sine hitap ediyor. O halde, Alkibiyat, senin ru
hundur.
Alkibiyat Ben de senin gibi dnyorum.
Sokrat yle ise nefsini tanmak dsturila, bize
ruhumuzu tanmak tavsiye edilmi oluyor.
Alkibiyat yle olmal.
Sokrat Kendi vcudunun akamn tanyan
kimse, kendisine ait olan tanm oluyor, fakat ken
dini deil.
Alkibiyat Doru.
Sokrat Mesel bi bir hekim hekim olduka, bir
gre muallimi de gre muallimi olduka nefsini
tanmaz.
Alkibyat y le zannederim.
Sokrat Bu anlalnca, o
alelumum sanat adamlarndan
tanmazlar. Bunlar kendilerine
kll bilmezler; demek oluyor ki

halde [iftilerden ve
ne kadar nefislerini
ait olan bile adama
bunlar, vazifeleri y-

[1] S o k ra t, her insanda yalnz cisim v e ruhu nazar itibare alm aktansa, ruhun bizatih i

ken disinde

itibare alm al d e m e k istiyor.

dier akamn ve balca akl nazar

86

Alkibvat Doru syliyorsun.

Sokrat Binaenaleyh eer hikmeti ahlkiye in
sann nefsini tanmasna mtevakkf ise, bunlar
dan hi biri kendi vazifeleri hususunda hakim de
ildirler.
Alkibyat y le zannederim.
Sokrat te bunun iin bu sanatlar o kadar az
nazar itibare alnm, kymetli bir adamn bunlar
ren meine itibar edilmemi ve bunlara kymet ve
rilmemitir.
Alkibyat Bu pek doru.
Sokrat Kendi cismine ihtiman eden kendine
ait olana ihrimam edip, kendine ihtimam etmi olma
d bahsna tekrar geleceiz.
Alkibyat yle grnyor.
Sokrat Servetine ihtimam eden kimseye gelince
bu kimse ne kendine, ne de kendine ait olana ihti
mam etmi olmuyor. Belki kendisine has olandan da
ha uzaklam oluyor.
Alkibyat Ben de yle zannediyorum.
Sokrat Binaenaleyh, bir banker hakik surette
kendi ilerini yapmyor.
Alkibyat yle.
Sokrat Buna binaen, eer bir kimse Alkibyatn
cismine ak olmusa, bu kimsenin sevdii Alkibiyata
ait olan eylerden biridir, demek oluyor.
Alkibyat Doru sylyorsun.
Sokrat Seni seven, ancak senin ruhunu sevendir.
Alkibyat Bu sylenmi olann bedih bir ne
ticesidir.
Sokrat Senin cismini seven de, cisminde genlik
iei solunca uzaklar ve seni terkeder.
Alkibyat Bu aikr.

Sokrat Fakat senin ruhunu seven, o ruh daha

l olmya altka seni brakmyacaktr.
Alkibyat htimal.
Sokrat Cismin ieini kaybettii ve bakalar
senden uzaklat yakit, ite ben seni terketmiyorum.
Alkibyat ok iyi ediyorsun, Sokrat; beni brak
maman temenni ederim.
Sokrat y le ise mmkn olduu kadar iyi
olmy candan iste.
Alkibyat Evet bunu btn kalbimle istiyeceim.
Sokrat Hasl imdi u anlalyor ki, Cliniasn
olu Alkibiyata, Sophronisque ve Phainarete in olu
Sokrat tan baka kimse ak olmamtr.
Alkibyat Bu hakikattir.
Sokrat Seni pekaz eyden haberdar ettiimi,
yoksa byle olmasayd seni terketmediimin sebebini
renmek iin bana ilk gelen ten olacan sylemi
yor miydin?
Alkibyat Eyet benim dncem bu idi.
Sokrat Bakalar sana ait olana ak olduklar
halde ben yalnz sana aktm. Binaenaleyh
sa
na ait olan bugn soluyor, bilkis sen tezehhr etmiye balyorsun. imden sonra, eer Atina ahalisi
tarafndan ahlknn bozulmasna, batan karl
mana msaade etmiyecek olursan ve gzelliini de
bu suretle kaybetmezsen seni terketmiyeceimden emin
ol. Benim bilhassa korktuum ey, halka ak olarak
kendini bozmaklmdr ki bu, bizim iimizdeki ky
metli adamlarn ouna vaki olmutur. Zira byk
kalpli Erechtee ahalisinin zevahiri ltiftir. Fakat ne
olduklarn grmek iin onlar soymaldr. B ina
enaleyh sana tavsiye edeceim ihtiyatlara teves
sl et.
Alkibyat Bunlar nasl eyler?
Sokrat Evvel benim gen dostum, politi
kaya karmak iin bilinmesi lzm gelen eyi ren

88

ve o vakite kadar ondan ihtiraz et, sana hi naho

bir ey gelmemek iin tehlikeye atlmazdan evel
panzehirler tedarikine dikkat et.
Alkibyat Hakl olduunu anlyorum, Sokrat.
Hangi usul ile kendimize ihtimam edebileceimizi
bana izah etmiye al.

NEFSMZ TANIMAK N KENDMZDE

ALLAHI BULMALIYIZ
Sokrat Belki ilk adm atm saylrz. Ne
olduumuzu ikimiz de hemen hemen anladk. Halbuki
biz onu bilmediimiz mddete, biz olmyan bir baka
eye tereddtsz ihtimamda bulunmaktan korkmakta
hakkmz olabilirdi.
Alkibvat Doru.
Sokrat Bu anlalnca, ihtimam ve istihdaf edil
mesi lzm gelen eyin ruhumuz olduuna kani olduk.
Alkibyat Tamamile.
Sokrat Cisim ve servet hakkndaki ihtimamlara
gelince, bunlarla uramak bakalarna aittir.
Alkibyat Au anlalyor.
Sokrat imdi tamamile vazh olarak nefsin asl
nn ne olduunu nasl bilmeli. Eer biz onu bir kere
bileydik, phesiz kendi nefsimizi de tanm olurduk.
Fakat ilhlar namna, biraz evel bahsettiimiz Delphesin o kadar doru olan bu dsturunu iyice anlad
mza emin miyiz ?
Alkibivat Ne demek istiyorsun Sokrat Z
Sokrat Bu dsturda hissettiim manay ve ihtar
sana izah edeceim. Yalnz bunlar anlatmya yara
yacak fazla mukayese tabiri bulam yorum ; belki
yalnz basra bunu temin edecektir.
Alkibiyat Sen bundan ne anlyorsun?
Sokrat Beraber dnelim. Bu dsturun insan

lara olduu gibi gzlerimize de hitap ederek kendinize

baknz dediini farzetsek, bu hitab nasl anlyabiliriz?
Gzleri, kendilerini iinde grebilecekleri bir eye bakmya davet ettiini dnemez miyiz?
Alktbiyat Elbette.
Sokrat y le ise, hangi eydir ki, ona bakmakla
kendimizi de grm olalm?
Alkibiyat Ayna, Sokrat, yahut bu cinsten bir
ey.
Sokrat Pekala. Fakat grmemize yaryan gz
iinde de buna benzer bir ey yok mudur ?
Alkibiyat Var phesiz.
Sokrat Karmzda olan bir kimsenin gzne
baktmz vakit, gzbebei tabir olunan ey iinde
yzmzn tpk bir aynadaki gibi mnakis olduunu
ve bakann orada suretini grdn elbette farketmisindir.
Alkibiyat D^ru.
Sokrat te bylece, gz, dier bir gze dikkatle
bakt ve nazarn bu gzn en l olan ksmna at
fettii vakit orada kendzni de grr.
Alkibiyat Hi phesiz.
Sokrat - Eer bunun yerine gz, gze benziyen
eyden bak a(l) cismin dier bir ksmna ve yahut ba
ka bir eye baksa kendini gremiyecektir.
Alkibiyat Doru sylyorsun.
Sokrat y le ise, gz kendini grmek istedii
vakit, bir baka gze ve bu gzn iinde bu uzva has
olan melekenin bulunduu ksma bakmas lzmgelir.
te bu meleke, hasradr.
Alkibiyat Hakikaten yle.
Sokrat Binaenaleyh, benim aziz Alkibiyatm,
ruh ta, kendini tanmak isterse, bir ruha ve bu ruh ise
ruha has olan melekenin mevcut olduu ksma, yani
(1 ) A y n a , su sath ve alelum um btn m cell sathlar gibi eya
nn suretini iniks ettirm ek hassasna malik olan her ey.

90

akla veyahut buna benziyen baka bir eye bakmaldr.

Alkibiyat y le zannederim, Sokrat.
Sokrat Bu halde ruhun iinde mevcut olan
bilgi ve dnceden daha lh bir ey bulabilir miyiz?
Alkibiyat Hayr bu mmkn deil.
Sokrat Bu ksm hakikaten pek lah grn
yor ve ona bakt vakit bu lah eyi yani ilh ve
fikri kefetmeyi bilen kimse de, kendini tanmak hu
susunda en talili kimsedir.
Alkibiyat Aikr.
Sokrat phesiz aikr. nk, hakik aynalar
nasl gzn aynasndan daha parlak, daha saf ve daha
ziyadar ise, ayn suretle ilh ta ruhumuzun en l
ksmndan daha saf ve daha ziyadardr.
Alkibiyat Demek oluyor ki, baklmak lzmgelen ilhtr: o, ruhun vasf hakknda hkm vermiyi
isteyen kimse iin beer eylerin en l aynasdr ve
kendimizi en iyi grebilmek ve tanyabilmek onun
sayesinde mmkndr.
Alkibiyat Evet.
Sokrat Nefsini bilmek meselesine hikmeti ah
lkiye ismini vermek hususunda, mutabk kaldk deil
m i?
Alkibiyat Tamamile.
Sokrat Nefsimizi bilmeksizin ve bu hikmet
olmakszn bizde ki iyi ve ya fena eyleri bilebilir
miyiz?
Alkibiyat Nasl bilebiliriz, Sokrat ?
Sokrat Alkibiyat tanmyan kimsenin, Alkibiyata ait olan eyin hakikaten ona ait olup olmadn
bilmesi mmkn olmad sana mukakkak grnyor
deil m i?
Alkibiyat Zeus namna, bu tamamile imkn
szdr.
Sokrat Kendimizi bilmediimiz vakit, bize ait

91

olann bizim olup olmadn bilmemiz de tpk boyle

rdir ?
Alkibiyat Hi phe yok.
Sokrat Eer biz bizim olan bilmezsek, tabi
dir ki ona ait olan da iyice bilemiyeceiz.
Alkibiyat Elbette.
Sokrat Fakat o halde d em in: kendilerini tan
madklar halde kendilerinin olan eyleri tanyan
adamlar olduunu, sylediimiz vakit, bir az aldanm
oluyoruz. nk btn bu bilgilerin bir adamdan ve
ayni bilgiden tevellt ettii ve bu adamn asl sjeyi
ve bu sjenin olan eyleri ve bu eylere ait olanlar
kavrad anlalyor.
Alkibiyat Bu doru grnyor.
Sokrat Eer bu byle ise, kendine ait olan
bilmiyen bir kimse, phesiz bakalsrma ait olan ey
leri de bilmez.
Alkibyat Muhakkak.
Sokrat Ve eer o bakalarna ait olan eyleri
bilmezse, ayn suretle hkmete ait olan da bilemez.
Alkibyat Bu zarurdir.
Sokrat Bu halde byle bir adam, hkmet
adam olamyacaktr.
Alkibyat Hakikaten yle.
Sokrat yi iktisat da olamyacak deil mi?
Alkibyat Tabi olamyacak.
Sokrat Hatta kendi yaptn da bilmiyecek.
Alkibyat Evet.
Sokrat Fakat bilmiyen kimse, aldanmya mah
km deil midir?
Alkibyat phesiz.
Sokrat Aldand iin de, kh husus, kh umu
m hayata dnerek kendini fena bir surette idare etmi
olmyacak m?
Alkibyat Hi phesiz.

Sokrat Ya kendini fena bir surette idare ettii

iin bundan bedbaht olmyacak m ?
Alkibyat Elbette.
Sokrat Ya menfaatlerini gzetenler?
Alkibyat Onlar da yle olacak.
Sokrat Demek oluyor ki, hakm ve faziletkr
olmadka, mesut olmann imkn yoktur.
Alkibyat Bu mmku deildir.
Sokrat O halde fasit adamlar bedbahttr deil
mi ?
Alkibyat Pek betbahttr.
Sakrat Felketten kurtulmak, zengin olmakla
deil, hakm olmakladr.
Alkibyat Bundan phe edilemez.
Sokrat - Binaenaleyh, Alkibyat, fazilet olmadktan sonra, ehirleri ne duvarlar, ne tezghlar, ne ahali,
ne de byklk mesut eder.
Alkibyat Elbet.
Sokrat
Bunun iin eer cumhuriyetin ilerine
lzm olduu vehile nezaret etmen lzm gelirse, va
tandalarna vermek mecburiyetinde olduun ey, fa
zilettir.
Alkibyat Hi phesiz.
Sokrat Fakat kendinde olmyan bir eyi vermek
mmkn mdr ?
A lkibyat Nasl mmkn olur?
Sokrat Bu halde, evvel senin fazilet kazanman
lzm gelir. Yalnz kendi ahsn ve kendi menafiini
deil, ayni zamanda btn memleketi ve umumun
menafiini idare edecek her hangi bir kimsenin
vazifesi, budur.
Alkibyat - Doru sylyorsun.
Sokrat Bu sebeple senin iin temini lzm ge
len ey, mutlak bir amir gibi hareket ederek kendin
ve cumhuriyet iin houna giden eyi yapmak hrri
yetini temin etmek deil, adalet ve hikmettir.

93

Alkibyat Muhakkak.
Sokrat Zira, doruluk ve hikmetle haraket
edersen, sen de cumhuriyet te amellerinizle ilhlarn
houna gitmi olursunuz.
Alkibyat Bu dnce dorudur.
Sokrat Ve demin dediimiz gibi, hareketlerinde
daima ilh ve nuran olan eyi istihdaf edeceksin.
Alkibyat Hi phesiz.
Sokrat O halde, bunu gznzn nnde bu
lundurmakla, kendinizi ve sizin iin iyi olan eyi bizzat grm ve tanm olacaksnz.
Alkibyat Evet.
Sokrat Bu yzden mesut olacanz
dtsz size tekeffl ederim.
Alkibyat Tekeffl iin, bir tehlike yok.

tered

Sokrat Halbuki hakszl, dine, ahlka muga

yir ve muzlim eyleri istihdaf ederseniz, kendinizi
tanmadnz iin ileriniz de byle olacaktr.
Alkibyat yle zannederim.
Sokrat Hasl, aziz Alkibyatm, fert olsun, mil
let olsun, kendisine ho gelen eyi yapabilen akldan
mahrum kimsenin talihi ne olacaktr? Mesel her iste
diini yapmakta serbest olan bir hasta, eer ken
dini ifayap edecek akl yoksa ve bir zalim gibi
haraket ederse, yani icabnda kendini menetmeyi
bilmezse ne olacaktr? Shhatini harap etmesi muhte
mel deil midir?
Alkibyat Doru sylyorsun.
Sokrat Ya bir gemide bir yolcu, bir pilot gibi
tecrbe ve duygu sahibi olmakszn her istediini
yapsa, onun ve arkadalarnn bana ne geleceini
grmyor musun?
Alkibyat phesiz hepsi telef olacaktr.
Sokrat te bunun gibi bir memlekette ve alelumum btn mutlak iktidar ve otorite tecrbelerinde

94

lzm gelen evsaf haiz olmyan kimse, kendini iri

yola sevketmiye mahkmdur.
Alkibyat Bu mukadderdir.
Sokrat y le ise benim mert Alkibiyatm, ken
dinin ve memleketinin mesut olmasn istersen tam
edecein ey mutlak iktidar deil, fazilet olsun.
Alkibyat Doru sylyorsun.
Sokrat Buna malik olmyan kimsenin, ister
yetikin bir insan, ister bir ocuk olsun, kumanda
etmesindense kendinden yksek olana itaat etmesi
daha iyidir.
Alkibyat Aikr.
Sokra} Demek oluyor ki, daha yksek olan,
ayni zamanda daha gzel olandr.
Alkibiyat Evet.
Sokrat Ve daha gzel olan da daha elverilidir.
Alkibiyat Hi phesiz.
Sokrat O suretle ki faziletsiz adama bir baka
sna hizmet etmek yakr. Zira o bunun hakknda da
ha iyidir.
Alkibiyat Evet.
Sokrat Fazilet noksan sfl bir tabiata mahsus
deil midir?
Alkibiyat Elbet.
Sokrat Halbuki fazilet, hr adamn hassasdr
deil mi?
Alkibiyat Evet.
Sokrat phesiz dostum, her sfl olan eyden
kamak lzmgelir.
Alkibiyal Dnyada her
kamaldr, Sokrat.

eyden evel bundan

Sokrat y le ise imdi halinin ne oldiunu an

ladn m? Sen hr adam olmak iin lzm olan eye
malik misin, evet mi, hayr m?
Alkibiyat Bundan tamamen emin deilim.

95

Sokrat Bu halde u halinden kurtulmann aresini biliyor musun? Zira senin gibi gzel bir adam
dan bahsederken bu halin ismini telffuz etmek iste
miyorum.
Alkibiyat Evet, biliyorum.
Sokrat Bunun aresi nedir?
Alkibiyat Sokrat, eer sen istersen, kurtulurum.
Sokrat Byle dememelisin, Alkibiyat.
1
Alkibibat Ne diyeyim ya!
Sokrat nallah de!
Alkibiyat Peki yle derim. Fakat bak unu da
ilve edeyim. Rollerimizi deimek ihtimali var, Sokrat.
Ben eninkini alrm, sen benimkini alrsn. Zira hi
phe yok ki, bugnden itibaren ben sana nezaret
edeceim ve sen de benim nezaretim altnda buluna
caksn.
Sokrat Bu halde, mert Alkibyatm, benim
akm leylein akna ok benziyecek. O ak yu
vada, yani senin ruhunda kanatl kk bir ak yeti
tirecek ki, nihayet bu ona ihtimam gsterecek.
Alkibiyat Her halde, u mukarrer: imdiden
dorulua gayret etmiye baiyacam.
Sokrat Sebat etmeni temenni ederim. Fakat se
nin tabndan phe ettiimden deil, halkn kudretini
grdm iin, bu kudretin beni de seni de srkleme
sinden ok korkuyorum.