2.

PRINSIP KERJA OSILOSKOP SINAR

KATOD
(a) Sturuktur Utama Dan Fungsi Setiap
Komponennya.

Bahagian

Komponen
Filamen

Fungsi
Memanaskan katod

Katod

Membebaskan elektron melalui

proses pancaran termion

Grid kawalan
Senapang
Elektron
Anod
memfokus
Anod memecut

Mengawal bilangan elektron dan

seterusnya mengawal kecerahan
tompok
Memfokus alur elektron supaya
tompok tajam terhasil
Memecutkan alur elektron

Plat-Y
Sistem
Pemesonga
n

Memesongkan alur elektron

secara menegak

Plat-X
Skrin
Pendarflour

Skrin
Pendarflour

Memesongkan alur elektron

secara mengufuk
Menukarkan tenaga kinetik
elektron kepada tenaga cahaya
untuk menghasilkan tompok
cahaya yang cerah

Salutan grafit
Elektron-elektron yang terkena
skrin dalirkan ke bumi melalui
salutan grafit

(b) Penggunaan dan Pengendalian OSK

Tombol
Suis kuasa
Kawalan
fokus
Anjakan-X
Anjakan-Y
Gandaan-Y

Kawalan
dasar-masa
Input-X
Input-Y
Suis a.t./a.u

Pengendalian/fungsi
Mengawal bekalan kuasa
Diputarkan untuk menghasilkan tompok
yang terfokus pada skrin
Melaraskan tompok secara mengufuk
Melaraskan tompok secara menegak
mengubah magnitud pesongan tegak
tegak tompok yang dihasilkan oleh beza
keupayaan yang disambung kepada
plat-Y
Bila dipasang tompok bergerak secara
mengufuk merentasi skrin dan balik
pada frekuensi tertentu
Untuk menyambung beza upaya pada
plat-X
Untuk menyambung beza upaya pada
plat-Y
Bila a.t. dipasang ,anjakan bintik akan
mengikuti kedua-dua voltan a.t dan
a.u.yang dikenakan merentasi plat-Y
Bila a.u. dipasang,anjakan bintik hanya
akan mengikuti voltan a.u. yang
dikenakan merentasi plat-Y,manakala
voltan a.t. akan dihalang oleh kapasitor

(c) Kegunaan-kegunaan OSK

(i) Mempamerkan gelombang
(ii) Sebagai voltmeter
(iii) Pengukur selang masa yang singkat
(i)

Contoh 1

Kegunaan OSK untuk mempamerkan

gelombang

(ii) Sebagai voltmeter untuk menyukat voltan

a.t. atau a.u.
Voltan output = ( gandaan Y x bahagian pada skrin )
Contoh : Ganddan pada Y , 3 v/cm
Surihan menegak pada skrin 4 cm dari ttik
asalan.

Rajah di atas menunjukkan corak imej yang

dihasilkan oleh suatu punca bekalan kuasa a.u. yang
disambung pada input-Y OSK dengan gandaan-Y
disetkan pada 20 V cm-1 dan suis dasar-masa
disetkan pada 5 ms cm-1.
Tentukan
(a) Tempoh
(b) Frekuensi
(c) Voltan Puncak (d) Voltan punca min kuasa dua
Penyelesaian

Maka bacaan voltan = (3 v/cm)( 4cm ) = 12 Volt

(iii) Sebagai voltmeter untuk menyukat V pmkd
bagi a.u.

Contoh 2

Tentukan nilai V pmkd dengan rumus V pmkd = Vo

2
(iv) Sebagai penyukat sela masa yang singkat
Sambungkan sebuah mikrofon kepada input-Y OSK
Hidupkan OSK
Catatkan suis dasar-masa yang diset = 20 scm-1
Bersiul melalui mikrofon
Catatkan jarak di antara 2 puncak berturutan = L cm
Oleh itu selang masa antara siulan = 20 L s

Rajah menunjukkan imej yang dihasilkan pada skrin

OSK di sebuah pusat kawalan lapangan terbang.
Suatu isyarat radar dihantar pada X ke arah kapal
terbang yang jauh dan dipantul Y .Jika suis dasarmasa disetkan pada 50 ms cm-1,
Tentukan jarak kapal terbang dari pusat kawalan.
(halaju cahaya = 3 x 108 ms-1)
Penyelesaian

Soalan Latihan.
1

A
B
C
D

Sepasang plat-X dalam sebuah Osiloskop Sinar

Katod digunakan untuk
A
B
C
D

memesongkan alur elektron secara

menegak
memesongkan alur elektron secara
mengufuk
mengerakkan alur elektrok ke kiri dan ke
kanan skrin dengan laju
menukarkan tompok ke bentuk garisan

A
B
C
D
3

B
C
D

mengawal bilangan elektron yang

menghentam skrin
memecutkan alur elektron dengan halaju
tinggi
memfokuskan alur elektron ke atas skrin
mengawal suhu filamen

7
Antara berikut yang manakah menghasilkan
Fungsi
tompok cahaya cerah pada skrin osiloskop sinar
Mengawal kecerahan tompok
katod?
Memesongkan alur elektron secara menegak
Memecutkan alur elektron
A Proton
B Elektron
Memanaskan anod
C Sinar-X
D Sinar alfa

Komponen yang mengawal kecerahan bintik

pada skin berpendarflour sebuah Osiloskop
Sinar katod adalah
A
B
C
D

Anod memfokus
Grid kawalan
Plat-Y
Katod

Dalam sebuah Osiloskop Sinar Katod,bekalan

voltan tinggi dikenakan merentasi antara anod
dan katod adalah untuk
A

2
Pernyataan yang manakah berikut adalah benar
mengenai sebuah Osiloskop Sinar katod?
Komponen
Grid kawalan
Plat-X
Anod memfokus
Filamen

Berikut adalah komponen-komponen yang

terdapat dalam senapang elektron sebuah
Osiloskop Sinar Katod kecuali

Filamen pemanas
Anod memfokus
Grid kawalan
Plat-Y

A
B
C
D

Fungsi utama suis dasar-masa dalam sebuah

Osiloskop Sinar Katod adalah
A
B
C
D

Menyelaraskan tompok secara menegak

dan mengufuk
Mengawal beza keupayaan antara
merentasi plat-Y
Mengawal kecerahan tompok pada skrin
berpendarflour
Mengawal gerakan alur elektron secara
mengufuk merentasi skrin dan balik pada
frekuensi tertentu

Yang manakah benar mengenai ciri alur elektron

yang bergerak melalui sebuah Osiloskop Sinar
Katod?

Bergerak lurus dalalm vakum

Bergerak dengan halaju cahaya
Merupakan gelombang elektromagnet
Tidak boleh dipesongan oleh medan
magnet atau medan elektrik

Berapakah tenaga kinetik elektron yang

bergerak dalam senapang elektron sebuah
Osiloskop Sinar Katod jika beza keupayaan
merentasi katod dan anod adalah 8000 V?
( e = 1.6 x 10 -19 C )
A
C
E

1.28 x 10-13 J
2.56 x 10 -13 J
1.28 x 10-16 J

B
D

1.28 x 10-15 J
2.56 x 10-15 J

D
10

Satu tompok tajam

Dalam sebuah Osiloskop Sinar Katod 3 kV

voltan merentasi anod dan katod.Berapakah
halaju alur elektron?
( m = 9 x 10- 3 1 kg , e = 1.6 x 10-19 C )
A

1.4 x 107 ms -1

C
E

4.8 x 107 ms-1

8.8 x 107 ms-1

3.2 x 107

ms-1

11

6.4 x 107 ms-1

Berikut adalah kegunaan-kegunaan Osiloskop

Sinar Katod kecuali
A
B
C
D

Sebagai Ammeter
Sebagai Voltmeter
Sebagai pempamer gelombang
Sebagai penyukat sela masa singkat

14 Apabila satu punca bekalan kuasa a.u.

disambungkan kepada input-Y OSK imej yang
dihasilkan pada skrin ditunjukkan pada rajah di
atas.Jika punca bekalan a.u. digantikan dengan
sebuah sel kering,imej yang akan dihasilkan
adalah,

12

Satu punca bekalan kuasa disambungkan

kepada input-Y OSK dan corak gelombang
dihasilkan adalah seperti berikut. Pernyataan yang
manakah adalah benar
A
B
C
D
13

Jenis bekalan kuasa

a.t.
a.u.
a.t.
a.u.

Suis dasar-masa
dimatikan
dimatikan
dihidupkan
dihidupkan

Apabila bekalan a.u.disambungkan kepada

input-Y OSK dengan suis dasar-masa
dimatikan, imej yang kelihatan pada skrin
adalah
A
B
C

Satu bentuk gelombang

Satu garis mengufuk
Satu garis menegak

15

Rajah di atas menunjukkan kedudukan tompok

pada skrin sebuah Osiloskop Sinar Katod.Jika
P menjadi positif dan Q menjadi negatif, kedudukan
baru tompok adalah,

17 Rajah menunjukkan sebuah Osiloskop Sinar

Katod yang telah dihidupkan di letakkan antara di
antara dua batang teras besi lembut yang serupa
dengan bilangan lilitan dawai pada kedua-duanya
sama.Apabila suis dihidupkan arus yang tinggi
mengalir dalam litar.Gambar rajah yang manakah
berikut akan diperhatikan pada skrin osiloskop itu?

16 Rajah menunjukkan sebuah Osiloskop Sinar

katod diletakkan antara dua batang magnet kekal
yang kuat dengan suis dasar-masa dimatikan.Yang
manakah antara kedudukan tompok pada skrin
Osiloskop tersebut sebaik sahaja kedua-dua magnet
kekal diletakkan.
18 Rajah menunjukkan corak gelombang yang
dihasilkan apabila sebuah penjana a.t. yang
disambungkan ke
input-Y Osiloskop Sinar Katod dengan suis
dasar-masa dihdupkan.Apabila anjakan-Y
dilaraskan,yang
manakah corak gelombang yang akan
diperhatikan?

20 Rajah di atas menunjukkan imej yang dihasilkan

oleh bekalan arus ulang-alik yang disambung
kepada
sebuah Osiloskop Sinar Katod dengan suis dasarmasa dimatikan. Jika gandaan -Y OSK dilaraskan
pada
20 V cm-1, nilai punca min kuasa dua bekalan arusulangalik itu adalah,
A
C
E

19 Rajah menunjukkan corak gelombang yang

dihasilkan apabila sebuah transformer yang
disambungkan ke
input-Y Osiloskop Sinar Katod dengan suis
dasar-masa dihdupkan.Apabila gandaan-Y
dilaraskan,yang
manakah corak gelombang yang akan
diperhatikan?

80.0 V
40.0 V
15.9 V

B
D

56.6 V
28.3 V

21 Jika suis dasar-masa bagi sebuah OSK

dilaraskan pada 20 m s cm-1, berapakah frekuensi
isyarat yang ditunjukkan pada rajah di
atas?
A
C
E

12.5 Hz
50 Hz
200 Hz

B
D

25 Hz
100 Hz

22 Rajah menunjukkan corak gelombang yang

dihasilkan oleh sebuah penjana isyarat audio pada
skrin sebuah Osiloskop Sinar Katod.Jarak antara dua
puncak berturutan didapati 3 cm. Apabila frekuensi
gelombang digandaduakan
jarak antara dua
puncak berturutan adalah,
A
C
E

0.75 cm
3.00 cm
6.00 cm

B
D

1.50 cm
4.50 cm

23 Apabila satu voltan ulang-alik yang frekuensinya

200 Hz disambung kepada input-Y sebuah Osiloskop
Sinar
Katod dan dasar-masa dilaraskan surihan yang
diperhatikan adalah seperti pada rajah.Berapakah
masa yang
diwakili oleh jarak AB?
A
C
E

5 x 10 -3 saat
1 x 10 -2 saat
7.5 x 10-2 saat

B
D

7.5 x10 -3 saat

5 x 10-2 saat

25 Rajah di atas merupakan struktur sebuah

Osiloskop Sinar Katod.
(a) (i) Nyatakan ciri-ciri bahan yang
digunakan untuk membuat filamen.
(ii) Filamen boleh menggunakan
sama ada bekalan a.u atau a.t.
Berikan sebabnya.
(b) Grid kawalan digunakan untuk
mengawal kecerahan imej pada
skrin.Terangkan bagaimana hal ini boleh
dilakukan oleh grid kawalan.

24 Sebuah stesen radar menghantar satu isyarat

kepada sebuah kapal terbang dan kemudiannya
diterima balik isyarat tersebut.Penghantaran dan
penerimaan dapat dipaparkan pada skrin sebuah
osiloskop sinar katod yang berada di stesen radar
seperti pada rajah di atas.Jika suis dasar-masa
dilaraskan pada 5 m s cm-1 dan halaju isyarat bunyi
adalah 3 x 10 8 m s -1
maka jarak antara kapal
terbang dan stesen radar tersebut adalah,
A
C
E

600 km
300 km
50 km

B
D

1500 km
100 km

(c) Namakan komponen P dan nyatakan

fungsinya.
(d) Mengapakah skrin pendarflour disalut
dengan grafit ?
(e) Jika beza keupayaan merentasi anod
dan katod adalah 6 kV,
( m = 9 x 10- 3 1kg , e =1.6 x 10- 19)
tentukan
(i) tenaga kinetik setiap elektron
(ii)

halaju setiap elektron

26

Rajah menunjukkan beberapa tombol kawalan

pada sebuah Osiloskop Sinar Katod.
(a) Apakah fungsi
(i) kawalan kecerahan?
(ii)

kawalan fokus

(b) Terangkan bagaiman bintik cahaya

dihasilkan pada skrin?
(c) Dasar-masa kemudian dihidupkan dengan
melaraskan kawalan dasar-masa.
(i) Perihalkan apa yang berlaku pada
bintik cahaya itu?
(ii) Apakah yang boleh diperhatikan pada
skrin?
(d) Jika dasar-masa dihidupkan dan puncapunca bekalan kuasa berikut
disambungkan kepada input-Y OSK,
lukiskan corak gelombang yang akan
kelihatan pada skrin.
(i)
(ii)

(e) Nyatakan kelebihan-kelebihan Osiloskop

berbanding dengan Voltmeter untuk
menyukat voltan.

Sebuah sel kering

Dua buah sel kering

(iii) transformer

27 (a) Huraikan struktur sebuah Osiloskop Sinar

katod. Seterusnya huraikan fungsi setiap
bahagiannya
(b) Huraikan bagaimanakah sebuah Osiloskop
berfungsi sebagai
(i)

sebuah voltmeter

(ii)

penyukat sela masa yang singkat.