Tajuk :

PENAKSIRAN TAHAP PERKEMBANGAN MOTOR KASAR

KANAK- KANAK AWAL PERSEKOLAHAN

Program TID adalah satu proses berterusan untuk mengenal pasti atlet berbakat di
pelbagai peringkat dalam sukan yang mereka ceburi, di mana mereka telah
mempamerkan ciri-ciri dan kualiti sebagai atlet elit berpotensi. Menurut Lawrie
Woodman, Program TID adalah proses penapisan dan mengenal pasti bakat sukan
yang berkemungkinan berjaya dalam sukan serta membantu menempatkan atlet ke
arah jenis sukan yang bersesuaian. Lawrie pula berpendapat, program TID di peringkat
awal dapat meningkatkan kebolehan serta pencapaian atlet dari aspek perkembangan
kemahiran dan teknik. Ia dapat dimulakan lebih awal dengan cara sistematik serta
progresif untuk memastikan pembangunan maksima di kalangan atlet.

Sejarah TID bermula dari kejayaan-kejayaan program TID negara Eropah Timur
dalam sukan. TID negara-negara Eropah Timur yang sistematik menjadi faktor penting
mereka mendominasi sukan dunia sekitar tahun 70 - 80an. Kejayaan program TID ini
telah mendorong Malaysia untuk mewujudkan Program Mengenal Pasti Bakat Sukan
(TID) di Malaysia. Pada tahun 1989, program TID di Malaysia telah diadakan untuk
memilih atlet mula untuk menyertai Program Tunas Cemerlang (KPM-MSN). Pencarian
bakat bagi pogram pada ketika itu adalah berdasarkan pemerhatian jurulatih semasa
pertandingan. Pada tahun 1992, program TID dijalankan oleh persatuan-persatuan
sukan bagi persiapan Sukan Komanwel 1998 dimana Malaysia sebagai tuan rumah.
Lawatan Y.B. Dato Seri Najib Tun Razak ke Sekolah Sukan Bukit Jalil pada 22 Ogos
1997 telah mencetuskan program TID di peringkat negeri dan kebangsaan. Hasil
daripada tercetusnya idea tersebut, MSN telah mewujudkan Program Tunas Cemerlang
dan TID Am dan Spesifik. Pada tahun 2006, KPM telah memperolehi peruntukan untuk
TID di peringkat negeri & kebangsaan.

Program TID di Malaysia terbahagi kepada tiga fasa utama iaitu fasa permulaan,
fasa kedua dan fasa terakhir. Fasa permulaan program TID dijalankan untuk
mengenalpasti atlet muda yang berpotensi melalui pengukuran rudimentary kesihatan
dan aspek perkembangan fizikal yang luas. Fasa yang kedua pula merupakan fasa
yang menilai tahap fisiologikal dan parameter anthropometric. Contohnya, jenis
pengukuran biometric iaitu bi-acromial diameter (keluasan bahu) yang berhubungkait
dengan kekuatan badan terutamanya panjang tapak kaki dan arch yang akan memberi
kesan kepada abiliti berlari dan melompat. Fasa akhir merupakan satu fasa dimana
ianya lebih tertumpu kepada atlet elit yang berada dalam lingkungan proses
perkembangan. Tumpuan utama adalah untuk memeriksa abiliti innate atlet dengan
teliti dalam konteks sukan spesifik seterusnya tumpuan dari segi kesihatan atlet,
adaptasi fisiologikal dalam sesi latihan dan pertandingan, abiliti atlet untuk mengatasi
tekanan dan peningkatan prestasi seseorang atlet yang berpotensi. Atlet yang telah
menjalani kesemua ujian yang diperlukan seperti ujian kesihatan fizikal, ujian
psikologikal, ujian berkaitan fisiologikal dan sebagainya akan diteliti setiap rekod
mengenainya sebelum mereka dipilih.

Program TID merupakan satu proses menggalakkan kanak-kanak untuk

menyertai sukan yang mereka suka dan boleh memberi kejayaan berdasarkan
keputusan parameter ujian yang dipilih. Parameter ini direka untuk meramalkan
kemampuan pencapaian kanak-kanak mengikut tahap kecergasan dan kematangan
pada masa sekarang (Peltola Thomson dan Beavis, 1992). Secara umumnya, program
TID menggunakan dua bentuk ujian iaitu Ujian Anthropometrik dan Ujian Kecergasan.
Ujian Anthropometrik adalah berdasarkan ketinggian berdiri, panjang depa, ketinggian
duduk dan berat badan. Manakala Ujian Kecergasan pula ialah Ujian lari pecut 50m,
Ujian Lari ulang Alik 10m, Ujian Larian 800m, Ujian baling peluru 3kg, ujian Jangkauan
Melunjur, Ujian Lompat Menegak, ujian Lompat Jauh Berdiri dan Ujian Baling Bola
keranjang. Melalui ujian ini maka biasanya akan dapat mengukur potensi seseorang
individu tersebut.

Penyertaan dalam sukan dan pendidikan fizikal memerlukan individu untuk

melakukan pelbagai pergerakan yang berbeza. Banyak gerakan-gerakan ini adalah
rumit, kemahiran khusus digunakan dalam aktiviti fizikal tertentu. Walau bagaimanapun,
majoriti pergerakan khusus yang didorong oleh kemahiran yang sama ( contohnya ,
berlari, melompat , melontar ). Sebagai contoh, untuk berjaya di lompat kijang ,
seseorang individu mesti berupaya untuk menjalankan, melompat, hop, lompat, dan
tanah. Pergerakan asas, yang biasa untuk pelbagai aktiviti , dikenali sebagai kebolehan
motor asas dan ditakrifkan sebagai :
Satu template umum untuk sebuah gerakan. Templat itu menjadi asas beberapa
kemahiran tertentu , sebagai contoh ... lontaran bawah tangan adalah corak
pergerakan dan boling di rounders adalah kemahiran tertentu yang dibangunkan
daripadanya. (DBS , 1991, p.26 )

Kebolehan motor asas boleh dibahagikan kepada tiga kategori utama: berjalan,
kawalan objek dan imbangan. Pembangunan kemahiran pergerakan asas dilihat
sebagai 'blok binaan' untuk prestasi yang berjaya masa depan dan penglibatan dalam
permainan yang lebih khusus , sukan , tarian dan aktiviti rekreasi (Armstrong, 1990;
DES , 1991 ; Majlis Sukan , 1993; Jess , Collins & Burwitz , 1998). Kepentingan
membangunkan pergerakan asas telah ditekankan oleh Seefeldt , Haubensricke dan
Reuchslein (1979 ) yang menyatakan bahawa:
Kanak-kanak yang mempunyai kemahiran motor yang tidak mencukupi sering
diturunkan kepada kehidupan yang pengecualian dari bermain pengalaman
tersusun dan bebas daripada rakan-rakan mereka , dan kemudiannya, untuk
seumur hidup tidak aktif kerana kekecewaan mereka dalam tingkah laku
pergerakan awal.

Oleh yang demikian, kebolehan motor asas dilihat sebagai kayu ukur yang
penting untuk mencapai kecemerlangan dalam sukan (Moore et al, 1998; Jess et al ,
1998). Dalam tinjauan terhadap peserta sukan elite, Moore et al. telah mengenalpasti
bahawa

jurulatih

percaya

jika

kanak-kanak

telah

membangunkan

kemahiran

pergerakan asas yang diperlukan di dalam sesuatu aktiviti pada usia 12 atau 13 tahun,
kejayaan dalam aktiviti tersebut akan berada di luar jangkauan .

Lebih lanjut lagi, jurulatih melaporkan bahawa kebolehan motor asas kanakkanak yang meluas merupakan ciri-ciri kanak-kanak yang berpotensi tinggi dalam
sukan :
Anda boleh melihat seorang kanak-kanak perempuan yang sudah boleh menari
atau gimnastik. Keseimbangan beliau sudah maju dan dia boleh bergerak
dengan tangkas, manakala beberapa kanak-kanak lain perlu belajar bagaimana
untuk mendarat di atas satu kaki tanpa terjatuh. (Moore et al. , 1998)

Secara umumnya ia telah dipercayai bahawa kebolehan ini adalah wujud dan
kanak-kanak akan membangunkan mereka secara semula jadi dengan usia tujuh jika
diberi peluang untuk meneroka cara yang berbeza untuk bergerak. Walau
bagaimanapun, ia kini diiktiraf bahawa kebolehan motor asas tidak membangun secara
automatik (Gallahue, 1982; Jess, 1999) tetapi sebaliknya, penghasilan pergerakan yang
berkoordinasi baik hanya boleh diperolehi dengan kualiti pengajaran dan peluang yang
berkala untuk latihan. Schmidt (1982) dalam teori-teori pembelajaran juga mengakui
pengaruh pengalaman, pembelajaran dan sosialisasi dalam sukan terhadap keupayaan
pergerakan.

Malangnya, siasatan baru-baru ini dari bahagian-bahagian yang berlainan di

dunia menunjukkan bahawa kanak-kanak yang paling muda tidak menerima peluang
mempelajari pergerakan yang sesuai (Reuchslein & Vogel, 1985; Ross, Dotson , Gilbert

, & Kitz , 1985). Kajian perkembangan bakat (DOTS, Moore, Collins, Burwitz & Jess,
1998), mendapati bahawa jurulatih dan guru-guru percaya bahawa kanak-kanak adalah
'buta pergerakan' kerana tidak mempunyai peluang untuk membangunkan tahap yang
mencukupi kebolehan motor asas.

Oleh yang demikian, bukti anekdot dan penyelidikan menyokong bahawa

kebolehan motor asas adalah penting untuk kejayaan sukan, ia tidak muncul bahawa
kanak-kanak pada masa ini diberi pengalaman pergerakan sesuai. Malangnya ,
pemantauan kebolehan motor asas dalam program TID, mungkin akan membawa
kepada individu-individu yang mempunyai pengalaman berkaitan yang dipilih,
berbanding dengan kanak-kanak yang mempunyai potensi bakat. Oleh itu, skim
pengesanan bakat dan pengenalan perlu didahului dengan kebolehan motor program
asas yang boleh didapati untuk semua.

Perkembangan motor adalah satu proses sepanjang hayat yang bermula sejak
terjadi di dalam rahim dan hanya terhenti setelah putus nyawa (Gallahue & Ozmun,
2006). Perkembangan ini bukan sahaja terangkum dalam peningkatan usia dan
pembesaran fizikal tetapi turut termasuk aspek-aspek lain seperti fisiologikal badan,
motor, dan sistem saraf yang menampakkan kemajuan dalam bidang kajian sains itu
sendiri. Bambang Sujiono (2007), berpendapat bahawa gerakan motor kasar adalah
kemampuan yang membolehkan koordinasi sebahagian besar tubuh kanak-kanak.
Gerakan motor kasar melibatkan aktiviti yang menggunakan otot-otot besar seperti otot
tangan, otot kaki dan seluruh tubuh kanak-kanak. Menurut Endang Rini Sukamti (2007),
antara aktiviti yang menggunakan otot-otot besar ialah kemahiran bukan lokomotor,
kemahiran lokomotor, dan kemahiran manipulasi alatan. Kemahiran bukan lokomotor
adalah aktiviti gerak tanpa memindahkan tubuh badan ke tempat lain. Justeru itu, tahap
kematangan dan perkembangan motor sangat memberi kesan kepada keputusan
program TID. Hal ini kerana, walaupun setiap kanak-kanak adalah unik, namun corak

asas atau prinsip-prinsip pertumbuhan dan perkembangan adalah universal, boleh

diramalkan dan teratur.

Perkembangan kanak-kanak cenderung untuk berkembang dari kepala ke

bawah. Ini dipanggil prinsip cephalocaudal. Menurut prinsip ini, kanak-kanak
melakukan kawalan pertama di kepala, kemudian tangan, dan akhir sekali ialah kaki.
Perkembangan juga terbit dari pusat badan luar mengikut prinsip proximodistal. Oleh
itu, saraf tunjang membangun sebelum bahagian-bahagian badan yang lain. Lengan
tangan kanak-kanak berkembang sebelum tapak tangan, dan tangan dan kaki
berkembang sebelum jari tangan dan jari kaki. Jari tangan dan jari kaki adalah yang
terakhir untuk berkembang. Perkembangan juga bergantung kepada kematangan.
Kematangan merujuk kepada turutan perubahan biologi kanak-kanak. Perubahan yang
teratur ini memberi kanak-kanak kebolehan yang baru. Kebanyakan kematangan
bergantung kepada perubahan di dalam otak dan sistem saraf. Perubahan ini
membantu kanak-kanak untuk meningkatkan kebolehan pemikiran dan kemahiran
motor. Persekitaran pembelajaran yang kaya dengan pengetahuan membantu kanakkanak membangunkan potensi mereka. Prinsip perkembangan membantu memahami
bahawa urutan perkembangan pada kanak-kanak kebiasaanya adalah sama. Walau
bagaimanapun, setiap kanak-kanak berkembang pada mengikut kadar mereka sendiri.

Bayi pada peringkat dalam kandungan dan bayi yang berumur sehari sehingga 2
tahun, mempunyai bentuk pergerakan yang dikategorikan sebagai tindakan reflek dan
spontan (Gabbard, 2004). Terdapat banyak kajian yang menyokong teori ini. Antara
bentuk reflek yang dikaji ialah menghisap, menggenggam, mendongak, pull-up
(pergerakan mengangkat badan sendiri dengan tenaga daripada tangan apabila tangan
badannya cuba dijatuhkan), merangkak, berjalan dan berenang. Manakala kanak-kanak
pada peringkat awal iaitu dalam lingkungan 2 hingga 6 tahun pula berada di peringkat
pergerakan asas (Gabbard, 2004); Gallahue & Ozmun, 2006); Isaac & Payne, 2002).

Menurut skillbuilderonline (2002), kemahiran motor kasar ialah kemahiran

yang digunakan untuk menggerakkan seluruh badan kita, lengan dan kaki. Ia termasuk
berlari, melompat, berjalan dan mengimbang. Pembangunan kemahiran ini bermula
apabila kanak-kanak itu di dalam rahim dan terus sepanjang hayat. Kemahiran motor
kasar umumnya membangunkan dalam suatu urutan dan membina satu sama lain.
Hasilnya, jika satu peringkat pembangunan terlepas atau terlewat, kemahiran tahap
yang lebih tinggi juga akan ditangguhkan atau tidak boleh membangunkan
kesemuanya.

Ringkasnya, corak motor generik menyokong semua sukan dan ia adalah

penting bahawa kanak-kanak mengembangkan kemahiran ini jika mereka ingin
cemerlang, atau sememangnya mahu mengambil bahagian dalam sukan. Sebarang
pengesanan bakat dan pengenalan program perlu didahului dengan peluang
pergerakan untuk membangunkan sifat-sifat utama. Walau bagaimanapun , kanakkanak pada masa ini tidak kelihatan diberi peluang ini. Sebaliknya, TID lahir melalui
nasib dari segi penglibatan peluang dalam aktiviti sukan tertentu dan proses pemilihan
awal dalam kelab permainan di sekolah. Walau bagaimanapun, adalah tidak mungkin
bahawa progam sukan spesifik bagi TID berkesan untuk menyokong kanak-kanak yang
dipilih pada mulanya dan kemudian keluar dari penglibatan, atau mengenal pasti
individu dengan bakat yang berpotensi tetapi yang tidak mempunyai pengalaman
pergerakan berkenaan.

Kadar perkembangan motor dipengaruhi oleh beberapa faktor iaitu interaksi

timbal balik antara ibu bapa dan anak, galakan dan halangan mendapat pengalaman
dan keadaan persekitaran yang terhad. Setiap faktor ini dapat meningkatkan dan
merendahkan kadar perkembangan motor kanak-kanak bergantung kepada kuantiti dan
kualiti setiap faktor dan juga penerimaan kanak-kanak tersebut terhadap perkara
tersebut. Perkembangan motor dalam kehidupan manusia telah dibahagikan kepada
beberapa peringkat bagi memudahkan proses mengenalpasti perubahan dengan lebih

baik dan menyeluruh iaitu pra-kelahiran, bayi, kanak-kanak (peringkat awal kanakkanak dan peringkat akhir kanak-kanak), remaja dan dewasa (Gabbard, 2004). Bagi
peringkat umur 2 hingga 7 tahun, kanak-kanak ini berada dalam peringkat
perkembangan pergerakan asas (Gallahue & Ozmun, 2006).

Selain itu juga, faktor genetik atau bangsa kanak-kanak dan persekitaran
kehidupan mereka juga mungkin boleh mempengaruhi kadar perkembangan motor dan
pencapaian dalam program TID. Hal ini kerana, persekitaran kehidupan akan
mendewasakan kanak-kanak dan mematangkan mereka yang secara tidak langsung
akan mempengaruhi kadar perkembangan motor mereka. Hasil daripada kajian rintis
yang dilakukan melalui soal selidik, demografi kanak-kanak urban, kanak-kanak luar
bandar dan kanak-kanak asli di pendalaman adalah berbeza. Kanak-kanak urban
misalnya, mereka menjalani kehidupan mereka seiring dengan kemajuan sains dan
teknologi dimana mereka kurang menggunakan tenaga manusia berbanding dengan
kanak asli di kawasan pendalaman yang lebih banyak menggunakan tenaga manusia
untuk menjalani kehidupan seharian.

Cintas H.L. et al (1995) telah mendapati bahawa terdapat perbezaan dalam

perkembangan motor di kalangan pelbagai kumpulan etnik. Kaitan budaya dengan ujian
perkembangan selaras perlu dikaji. Projek seperti ini adalah penting kerana ujian ini
berguna untuk menentukan sama ada kanak-kanak sedang membangunkan secara
normal atau dalam beberapa cara yang terlewat dan memerlukan perkhidmatan khas.
Kajian yang dijalankan oleh Phatak diuji ke atas sebilangan besar kanak-kanak secara
longitudinally dan cross-sectionally. Kanak-kanak ini tergolong dalam semua kelas
sosioekonomi dan datang daripada kawasan bandar serta luar bandar sekitar Baroda.
Penyelidikan telah dijalankan terutamanya untuk mengumpul data normatif mengenai
perkembangan bayi India dan untuk membandingkan prestasi mereka dengan norma
Bailey di Amerika Syarikat. Ujian rutin adalah disyorkan untuk mengikuti perkembangan
kanak-kanak normal dan juga untuk menjejaki perkembangan kanak-kanak normal dan

juga untuk pemeriksaan ke atas kanak-kanak dari masyarakat dengan kemungkinan

kelewatan perkembangan. Pengaruh persekitaran bandar dan luar bandar, corak
perbezaan di kalangan kanak-kanak lelaki dan perempuan amat berbeza dari segi
perkembangan. Kanak-kanak perempuan di bandar dari kelas sosioekonomi atasan
mempunyai skor lebih baik secara berterusan berbanding kanak-kanak perempuan di
luar bandar Pertumbuhan bagaimanapun sering digunakan untuk merujuk kepada
keseluruhan perubahan fizikal, dan hasilnya ia terjadi selepas umur 5 bulan. Kanakkanak asli Amerika tidak diwakili secara meluas dalam sampel normatif ujian standard
penilaian perkembangan motor. Kajian tersebut menyiasat perkaitan budaya bagi
kanak-kanak pribumi atau orang asli yang berusia 2 tahun yang sedang mengalami
perkembangan motor menggunakan Peabody Developmental Motor Scale (PDMS).
Markah telah dibandingkan dengan sampel normatif. Sampel mendapat markah lebih
rendah daripada sampel normatif (p < .001 ) pada skala motor halus, dan, apabila
jantina telah diambil kira, semua sampel kecuali kanak-kanak perempuan yang lebih
berusia (30 bulan -35 bulan umur) mempunyai skor yang lebih rendah. Selain itu,
semua sampel kecuali kanak-kanak perempuan yang lebih muda (24 bulan -29 bulan
umur) berada dalam julat normal pada skala motor kasar.

Namun begitu, sejauh manakah perbezaan ini boleh mempengaruhi pencapaian

program TID dan adakah benar persepsi masyarakat bahawa orang asli lebih
berpotensi untuk berjaya dalam sukan di peringkat antarabangsa? Bekas menteri belia
dan sukan Dato Sri Ahmad Shabery Cheek telah menyuarakan dalam media selepas
merasmikan Perhimpunan Mesra Bulanan Disember KBS di Dewan Kompleks Belia
dan Sukan (KOMBES), Paroi bahawa bakat-bakat yang ada di kalangan masyarakat
Orang Asli sudah tentunya boleh diketengahkan dan menjadikan ianya sesuatu faedah
besar kepada industri sukan negara. Latar belakang kehidupan mereka menjadi satu
kelebihan yang perlu untuk diterokai dan mampu memberi kelebihan dalam bidang
sukan (Nur Azwani Ali, 2011).

Dengan populasi penduduk yang hampir mencecah 25 juta orang, agak sukar
untuk mengenalpasti seterusnya mencari individu yang berbakat dalam lapangan
sukan-sukan tertentu. Oleh itu, kajian tentang penaksiran tahap perkembangan motor
kasar kanak-kanak dilihat sebagai suatu kajian yang sangat penting sebagai panduan
dalam proses pelaksanaan program TID di Malaysia. Implikasi daripada kajian tentang
perkembangan motor kasar kanak-kanak ini akan memberikan panduan kepada pihak
yang bertanggungjawab dalam pelaksanaan program TID, sama ada program TID ini
perlu berbelanja besar dengan memperluaskan program ini ke kawasan pendalaman
dan memberikan keutamaan kepada bangsa orang asli atau sekadar memadai
diadakan di kawasan bandar sahaja yang secara tidak langsung akan mengurangkan
kos perbelanjaan program tersebut.

Kajian ini juga bertujuan untuk melihat aspek perkembangan motor kasar
berdasarkan bangsa dan persekitaran kehidupan yang berlainan antara kanak-kanak.
Rasional bagi melihat aspek perkembangan motor kasar berdasarkan faktor bangsa
dan persekitaran kehidupan kanak-kanak ialah untuk memberi maklumat kepada pihakpihak yang berkepentingan seperti guru-guru, pihak kementerian dan juga ibu bapa
agar bersama-sama memberi perhatian terhadap pembangunan perkembangan motor
kasar kanak-kanak. Saringan daripada dapatan kajian dapat mengenalpasti kanakkanak yang memerlukan latihan dan peluang untuk meningkatkan perkembangan motor
kasar mereka agar selari dengan rakan-rakan mereka yang lain.

Selain itu, implikasi daripada kajian ini akan memberikan panduan dalam proses
perlaksanaan program TID di Malaysia. Ini bagi memberi ruang kepada pihak ISN untuk
mewujudkan peluang kepada kanak-kanak orang asli melibatkan diri dalam proses
pengesanan bakat dalam bidang sukan dan keperluan program TID diadakan di
kawasan pendalaman.