UNIDADE 7. A ACTIVIDADE ECONMICA DAS SOCIEDADES E O TRABALLO.

1. QUE A ACTIVIDADE ECONMICA?

As persoas temos necesidades. Por exemplo, alimentarnos, vestirnos, desprazarnos, etc.
Tamn as sociedades teen necesidades colectivas como a sanidade, a xustiza ou a educacin. A
actividade econmica conxunto de actividades realizadas polas persoas para obter bens cos
que satisfacer as sas necesidades. Os bens son aqueles produtos coas que as persoas
satisfacemos as nosas necesidades. Os bens poden ser materiais (alimentos, manufacturas,
vivendas, ...) e inmateriais (servizos) (educacin e sanidade).
A actividade econmica incle tres compoentes bsicos que lles permiten s persoas
satisfacer as sas necesidades: a PRODUCIN, a DISTRIBUCIN/COMERCIALIZACIN e o
CONSUMO DE BENS.

A PRODUCIN. A producin o conxunto de bens proporcionados pola actividade

econmica. Os bens poden ser bens de consumo ou bens de producin. Os bens de
consumo satisfn directamente as necesidades dos consumidores. Os bens de producin son
os materiais, as mquinas, ferramentas, etc., que se utilizan para a producin de bens de
consumo.

A DISTRIBUCIN e COMERCIALIZACIN. Consiste no traslado da producin e na sa venda

no mercado. Esta fase incle os procesos de almacenaxe, transporte e venda.

O CONSUMO. Adquisicin ou uso dos bens producidos para satisfacer as necesidades

humanas.

2. OS SECTORES DA ACTIVIDADE ECONMICA.

A actividade econmica incle unha gran cantidade de actividades. De a que adoiten
agruparse en tres sectores econmicos, ou conxunto de actividades que presentan certos trazos
comns:

O sector primario: incle actividades dedicadas a extraer os recursos naturais destinados

producin, a distribucin ou o consumo. Son a agricultura, a gandera, a explotacin forestal
e a pesca.

O sector secundario: incle actividades dedicadas a transformar os recursos naturais

proporcionados polo sector primario, como a industria, a minara e a explotacin de fontes
de enerxa, as como a construcin.

O sector terciario1: comprende as actividades que proporciona servizos. Entre elas, o

transporte, o turismo, o comercio, o ensino, a sanidade, etc. Existe tamn un terciario
banal, sector dedicado s actividades econmicas que demandan pouca preparacin e que
adoitan estar mal remuneradas, como os servizos domsticos, os traballos de limpeza e a
venda ambulante.
Na actualidade difernciase un novo sector econmico, o cuaternario. Neste sector da

economa inclense aquelas actividades relacionadas coa xestin e distribucin da informacin as

como as actividades de investigacin e innovacin econmica, social e cultural. un sector
baseado no coecemento e, xa que logo, require man de obra moi cualificada.

1 O mximo crecemento deste sector foi posible grazas aparicin e expansin da sociedade da informacin, que
implica cambios tan importantes como o desenvolvemento cientfico e tcnico, a mundializacin da economa e o
crecemento dos intercambios, ata o punto de que se fala da revolucin do terciario.

Fonte: OIT e Banco Mundial

Ano 2012

Amrica do
Norte e UE

Leste de Asia

frica
Subsahariana

Sector primario
Ocupacin

3,5

33,7

62

PIB (2012)

1,5

11

16

Sector secundario
Ocupacin

22,6

29,2

8,7

PIB (2012)

24,5

44

31

Sector terciario
Ocupacin

73,9

37,1

29,3

PIB (2012)

74

45

53

A importancia dos tres sectores econmicos na ocupacin e no PIB ou conxunto da riqueza dos
pases, presenta grandes contrastes mundiais. En xeral, o sector primario ten un elevado peso na
ocupacin e o PIB dos pases menos desenvolvidos; e un peso reducido nas economas mis
avanzadas. O sector secundario importante en moitos pases de desenvolvemento emerxente. E o
sector terciario predomina nos pases mis desenvolvidos.
3. AXENTES ECONMICOS:
A organizacin da producin e distribucin de bens e servizos corre a cargo dos axentes
econmicos: EMPRESAS, FAMILIAS e ESTADO.

Empresas: Unidades bsicas de producin de bens, dirixidas por empresarios.

Segn a sa producin poden ser unha empresa do sector primario (unha explotacin
agraria), do sector secundario (unha industria) ou do sector terciario (ofertar servizos, un
colexio, por exemplo).

Segundo a titularidade do capital poden ser empresas privadas (pertencen a particulares),

pblicas (pertencen ao estado) ou mixtas.

Segn os propietarios pode ser unha empresa particular (pertence a unha persoa) ou unha
sociedade (pertence a varios propietarios). Estas ltimas responden a diversas formas:
sociedades anminas (S.A), nas que o capital se divide en accins; sociedades limitadas
(S.L), onde o capital social achegado por un limitado nmero de socios; e cooperativas,
xestionadas colectivamente polos socios que achegan o capital.

 As familias Son unidades bsicas de consumo, xa gastan na adquisicin de bens e de

servizos para satisfacer as sas necesidades. As familias vndenlles o seu traballo s
empresas privadas e pblicas e, a cambio, cobran un salario, co que pagan os bens que lles
compran s emrpesas e os impostos ao Estado.
O Estado.O Estado , desde o punto de vista econmico, unha unidade de producin e de
consumo. Isto dbese a que a sa funcin producir, a travs das sas empresas, bens
materiais e servizos pblicos necesarios para a sociedade, e, por outra parte, consumir bens e
servizos das empresas privadas.
O obxectivo do Estado conseguir o BENESTAR SOCIAL. Para logralo, intervn na actividade
econmica establecendo leis reguladoras da economa (exemplo, o salario mnimo), recada
IMPOSTOS s empresas e s familias para obter ingresos e a poltica moneraria (por
exemplo os orzamentos xerais, dicir, a previsin de ingresos e gastos pblicos anuais).

OS IMPOSTOS: Cantidade de dieiro que os cidadns estn obrigados por lei a pagar para
que as administracins pblicas (o Estado, as comunidades autnomas, os municipios)
dispoan dos recursos suficientes cos que financiar a satisfaccin das necesidades pblicas.
Tipos de impostos:

Impostos directos: son os impostos que se aplican sobre unha manifestacin directa ou
inmediata da capacidade econmica, como a obtencin dunha renda ou a posesin dun
patrimonio.
Exemplo:

Imposto sobre a renda das persoas fsicas (IRPF): un imposto directo que se aplica
sobre a obtencin da renda.

Imposto sobre o patrimonio: un imposto directo que se aplica sobre a posesin dun
patrimonio, entendendo por tal o conxunto dos bens que pose unha persoa.

Impostos especiais: son os impostos que pagan as persoas que compran ou consomen
determinados bens, como son o alcohol e as bebidas alcohlicas, os hidrocarburos, o tabaco
ou a matriculacin de medios de transporte.

Impostos indirectos: son os impostos que debe pagar unha persoa por consumir algo (o IVE),
as como os que gravan o trfico patrimonial non empresarial, dicir, fundamentalmente, a
transmisin de bens.

Imposto sobre o valor engadido (IVE): un imposto indirecto que recae sobre o consumo
de bens e servizos producidos ou comercializados no desenvolvemento das actividades
empresariais ou profesionais.

4. OS FACTORES DE PRODUCIN.
Para producir bens e servizos precisamos uns recursos naturais, o traballo dunhas
persoas, ademais de capital, tecnoloxa e coecementos. Estes elementos son os factores de
producin.

OS RECURSOS NATURAIS. Os recursos naturais proceden do medio natural. Poden ser

biolxicos, como os vexetais e os animais, ou minerais e enerxticos. Estes recursos son
limitados e presentan problemas de esgotamento xa que se estn sendo consumidos a unha
velocidade superior da sa rexeneracin. Xa que logo, debemos evitar a sa
sobrexplotacin. Para evitar estes problemas, necesario utilizados segundo o principio de
desenvolvemento sostible. Isto supn usalos de forma racional, para que permitan atender
as necesidades actuais e das xeracins futuras; evitar o consumismo, e fomentar o seu uso
eficaz e a reciclaxe.

O desexo de controlar os limitados recursos naturais unha fonte de guerras e conflitos

internacionais. Estes, segundo a ONU, poden incrementarse no futuro, a medida que
aumente a escaseza dalgns recursos considerados esenciais como a auga, o petrleo e
certos minerais.

O CAPITAL. Incle o capital financieiro, dicir, os cartos necesarios para fundar unha
empresa e manter a sa actividade (se os propietarios da empresa non dispoen do dieiro
suficiente hanlles de solicitar prstamos ou subvencins a outras institucins) e o capital fsico
ou elementos materiais como os terreos onde instalar a empresa, a maquinaria e instalacins
ou a materia prima.

A TECNOLOXA E O COECEMENTO. A tecnoloxa, coecementos e mtodos usados

para producir. A tecnoloxa pode ser manual, se a persoa achega a forza e o manexo das
ferramentas; mecanizada, se as mquinas achegan a forza e as persoas manexan as
mquinas; ou automtica ou robotizada, se as mquinas achegan ambas as das cousas e
as persoas s as programan e controlan. Unha economa moderna e competitiva esixe un
sistema educativo de calidade para formar persoas, e uns centros de investigacin capaces de
crear novas ideas.

O TRABALLO. O traballo o esforzo fsico ou intelectual realizado polas persoas (man de

obra) para a producin de bens materiais ou servizos.
A SITUACIN LABORAL
En relacin co traballo e o emprego, a poboacin divdese en activa e inactiva.

A poboacin activa est integrada polo conxunto de persoas que teen traballo remunerado
(poboacin ocupada) e polas que se encontran dispoibles para desempealo (poboacin
parada ou desocupada).

A poboacin inactiva incle as persoas que non realizan nin estan dispoibles para
desempear un traballo remunerado, como pensionistas, rendistas, estudantes e labores
domsticos.

A taxa de actividade a porcentaxe de poboacin activa en relacin co total de persoas en

idade de traballar.
Taxa de actividade:
Poboacin activa x 100
Poboacin de 16 anos e mis

Taxa de paro:
Poboacin activa desocupada x 100
Poboacin activa

O MERCADO LABORAL
O mercado laboral est formado pola oferta de traballo, realizada polas empresas; e a
demanda de traballo, solicitada polas persoas. Neste mercado, os traballadores cualificados
ou con mis formacin son menos, por iso, adoitan ter os salairos mis altos e empergo
mis estable que os trablladores non cualificados, que son mis numerosos.
Na actualidade, a crise econmica est propiciando a substitucin da contratacin fixa pola
temporal e a reducin dos salarios.
OS PROBLEMAS LABORAIS

O paro. O paro un grave problema que se agudiza nos momentos de crise econmica, como
a iniciada en 2008. Nos pases desenvolvidos dbese automatizacin das tarefas e o
traslado de actividades econmicas cara espazos xeogrficos mis baratos (deslocalizacin).
E nos pases subdesenvolvidos ao atraso econmico e escasa formacin laboral.

Esta situacin reduce os ingresos do Estado, que recada menos impostos e debe incrementar
o gasto por desemprego; e dimine os ingresos das persoas, reducindo o consumo, as vendas
e a producin.

As condicins laborais.
Nos estados desenvolvidos estn ben reguladas pola lexislacin laboral do Estado; polos
convenios colectivos (acordos nos que se negocian as condicins de traballo e os salarios)
entre as asociacins de empresarios e os sindicatos de traballadores2 (organizacins de
traballadores e traballadoras que teen como obxectivo a defensa dos seus intereses, en
especial, os relacionados co salario, a xornada laboral e as condicins do traballo); e polos
contratos laborais entre o traballador e a empresa.
O mis habitual nos pases desenvolvidos que periodicamente, polo xeral cada ano, os
representantes dos empresarios e os dos traballadores negocien as condicins de traballo e

Entre os logros acadados polos sindicatos destacan: o recoecemento legal do dereito dos traballadores e traballadoras a
asociarse; a limitacin da xornada laboral (na maiora dos pases 8 horas diarias e 40 semanais); o establecemento dun s alario
mnimo; a regulamentacin da idade mxima e mnima legal para traballar; dereito a un da de descanso semanal; dereito
folga; cobertura social ao desemprego, entre outros.

revisen os salarios (convenios colectivos). Pero cando as das partes implicadas na

negociacin (empresarios e traballadores) non chegan a un acordo, prodcese unha situacin
de conflito na que todos fan presin para tratar de impoer o seu criterio. As principais formas
de presin son:

Os empresarios ameazan co lock-out ou pechamento da empresa.

Os traballadores protestan mediante a folga, polo xeral paralizando a actividade. O dereito
folga non est recoecido legalmente en todos os pases, polo que os traballadores e
traballadoras que as realizan estn expostos a duras sancins e perda do seu posto de
traballo.
As e todo, con lexislacin protectora ou sen ela, en todos os pases existen situacins de
explotacin laboral dos colectivos mis dbiles. En pases desenvolvidos con elevada taxa de
desemprego, como o caso de Espaa, o subemprego xuvenil afecta a moitas mozas e
mozos cando rematan os seus estudos e buscan o primeiro emprego. A falta de postos de
traballo adecuados fai que desempeen traballos inestables e con baixos salarios (contratos
lixo).
E a discriminacin laboral das mulleres unha realidade en moitas partes do mundo. Estas,
en xeral, reciben salarios inferiores aos homes polo mesmo traballo (fenda ou brecha
salarial); teen mis dificultades para acceder aos postos de direccin; traballan mis na
economa somerxida, e encontran dificultades para compatibilizar o traballo e a familia.

O traballo infantil afectaba en 2012 a 264,4 millns de nenos. Por iso, a Organizacin
Internacional do Traballo (OIT) promove o cumprimento de normas bsicas, como a prohibicin
do traballo infantil, a non discriminacin por xnero, e o recoecemento de dereitos bsicos
aos traballadores (salario mnimo, liberdade sindical, etc.).

PREGUNTAS.
1) Define o que a actividade econmica e explica os tres compoentes bsicos da actividade
econmica. Pensa nun determinado produto e describe cada unha das fases polas que pasa
no seu proceso econmico.
2) Que son os bens? De que tipo poden ser?
3) Diferencia o sector primario, secundario e terciario e pon exemplos.
4) A que chamamos terciario banal?
5) Explica o concepto de sector cuaternario.
6) Que diferencias existen nas porcentaxes de ocupacin por sectores econmicos en funcin do
grao de desenvolvemento dun pas ou rexin?
7) Explica os axentes econmicos.
8) Que son os impostos? Tipos de impostos.
9) Explica os factores de producin.
10) Que problemas estn relacionados coa sobreexposicin dos recursos naturais?
11) Explica a diferencia entre poboacin activa e poboacin inactiva. Clasifica as seguintes
persoas segundo a sa actividade: pensionista, comerciante, doutora, estudante, profesor,
enfermeiro, rendista.
12) Que a taxa de actividade? E a taxa de paro?
13) Que problemas laborais destacamos? Explcaos.
14) Que un convenio colectivo? E un sindicato?
15) Que medios de presin empregan empresarios e traballadores?