A velja rtta grein (800m-maraon)

Genasamsetning rttamanna er lk sem leiir til ess a flestir eiga sna

sterkustu grein hvort sem a er 100m spretthlaup ea maraonhlaup.
Nttrulegur hrai 200m hlaupi er vsbending um mguleika vikomandi
tilteknum vegalengdum samt v hvernig hann/hn svarar vi lkri jlfun. Sem
dmi vri skilegt fyrir karlkyns 800m hlaupara sem hyggst keppa aljlega
a geta hlaupi 400m 46 sekndum ea hraar. a er ekki algilt. Dmi eru
um sterka 800m hlaupara sem srhfa sig 1500m og hafa hlaupi 1:43 ea
hraar 800m rtt fyrir a geta ekki hlaupi nema 47 til 49 sek. 400m.1 Me
essu dmi er tlunin a undirstrika a rttamenn ba yfir lkum eiginleikum
sem eru a hluta vegna genatskra tta og a hluta vegna jlfunar. ar af
leiandi m segja a greinin velji rttamanninn en ekki fugt eins og
fyrirsgnin ber me sr.
Mikilvgt er a tta sig hvaa vegalengd vikomandi mesta mguleika
aljlega og vi hvaa jlfun ber a notast til a hmarka getu hans/hennar
greininni. umfjlluninni hr a nean verur greint fr hrifum lkrar jlfunar
lkar tegundir millivegalengdar- og langhlaupara. etta umfjllunarefni verur
a teljast eitt a mikilvgasta sambandi vi jlfun enda er rtt jlfun
forsenda ess a rttamaurinn geti hmarka persnulega getu. talski
jlfarinn Renato Canova2, sem er bsettur Kenya, hlt fyrirlestur um etta efni
fyrir nokkrum rum en umfjllunin hr a nean byggir a llu leyti
fyrirlestrinum.

Breski millivegalengdarhlauparann Steve Cram 1:42.88 800m hlaupi en hljp aldrei hraar en 49.1 400m
og 47.5 4x400m bohlaupi svipuum tma og hann hljp 1:42.88. Hins vegar var hann fyrsti maurinn til a
hlaupa undir 3:30 1500m og hljp 10 x 300m 39.0/40.0 sek. me 30 sek. hvld. Fir 800m hlauparar gtu leiki
a eftir.
2
rttamenn hans hafa unni 42 medalur heimsmeistaramtum, tlf heimsmeistaratitla, tta lympumedalur
og slegi nu heimsmet millivegalengdar- og langhlaupum.

 umrddum fyrirlestri greindi Canova m.a. fr a hverri keppnisgrein mtti

finna rjr tegundir rttamanna. Me v er tt vi a til eru rjr mismunandi
tegundir 800/1500/5000/10000m hlaupara. Skilin eru ekki alltaf fullkomlega skr
en enga sur til staar:
fyrsta lagi fjallar hann um rttamann sem srhfir sig greininni og svarar
best vi srstakri jlfun (e. specific training). Ef teki er dmi um 1500m
hlaupara, myndi vikomandi svara best vi fingum sem vru srhfar fyrir
1500m hlaupara. ru lagi nefnir hann rttamann sem er hraur fyrir sna
grein, .e. me bakgrunn r styttri vegalengdum. Sem dmi m nefna 1500m
hlaupara sem er einnig samkeppnishfur 800m hlaupi. rija lagi segir
Canova a finna megi rttamann sem er sterkur (e. resistant) fyrir sna grein.
Sem dmi um slkan 1500m hlaupara m nefna Mo Farah. Hann srhfir sig
5000 og 10000m hlaupi en hefur hlaupi 1500m 3:28.81. annig virist
langhlaupajlfun hjlpa honum a hmarka rangur sinn 1500m, 3000m og
5000m. ennan rija flokk 1500m hlaupara mtti einnig setja Kenenisa Bekele
og Genzebe Dibaba.
egar Canova leitar a efnilegum rttamnnum skiptir hann eim niur lka
hpa:
400 / 800 /1500m
800 / 1500 / 5000m
3000 / 5000 / 10000m
5000/10000/21,1km
fyrsta hpinn setur hann rttamenn sem srhfa sig 800m hlaupi. Slka
einstaklinga flokkar hann tvo undirflokka. fyrsta lagi hraa 800m hlaupara
sem keppa einnig 400m hlaupi en eir fra sig sjaldan upp 1500m. ru lagi
sterka 800m hlaupara (e. resistant type). Eftir rj til fjgur r telur hann a
hgt s a fra slka einstaklinga upp 1500/3000/3000m hindrunarhlaup.
2

 nsta hp setur hann rttamenn sem srhfa sig 3000/3000m

hindrunarhlaupi og 5000m. A hans mati geta eir frt sig upp 10000m eftir tv
til rj r og sumir maraon eftir sex til sj r.
riji hpurinn samanstendur af rttamnnum sem srhfa sig 5000- og
10000m. Hann telur a eftir eitt r geti eir hlaupi hlft maraon og hugsanlega
fjrum rum sar heilt maraon.
sasta hpinn setur hann rttamenn sem hann undirbr fyrir maraonhlaup
tveimur rum.
Hr a nean eru dmi, tekin beint r fyrirlestrinum, um hva gerist (venjulega)
egar notast er vi mismunandi jlfun lkar tegundir millivegalengdar- og
langhlaupara, sem myndu falla einhverja af hpunum hr a ofan. essir lku
rttamenn eftirfarandi dmi Canova eiga a sameiginlegt a geta hlaupi
1500m 3:40 n srstaks undirbnings fyrir lengri vegalengdir:
rttamaur (A) PB 800/1500/3000m: 1:46 / 3:40 / 8:10. Hraur og srhfir
sig 800/1500m. Snir augljsa hfileika styttri vegalengdum.
rttamaur (B) PB 800/1500/3000m 1:49 / 3:40 / 7:50. Srhfir sig 1500m
og er sterkur 800m hlaupari. Snir fram hfileika lengri vegalengdum. Hann
er me gan, en ekki nema meal gan hraa ftunum.
rttamaur (C) PB 800/1500/3000m 1:51 / 3:40 / 7:50. Hraur og srhfir
sig 5000m. Snir augljslega fram styrkleika lengri vegalengdum.
Ef smu jlfunaraferum er beitt essa rj rttamenn m sj hva gerist
flestum tilfellum:
(1) Notast er vi jlfun til a auka hraa me stuttum interval-fingum, miklum
hraa og litlu magni. Engar langar interval- fingar/lng hr hlaup.

(A) Heldur smu getu 800m (1:46). Tapar niur getu 1500m (3:43).
(B) Heldur smu getu 800 og 1500m en hgir sr 3000m (hugsanlega
8:10).
(C) Hleypur hgar llum greinum fyrir utan vi litla btingu 800m (1:50 /
3:42 / 8:10 / 14:00).
stan fyrir v er s a loftfirrti rskuldur (e. anaerobic threshold) allra
rttamannanna fellur niur vi slka jlfun. Vi a tapa eir hjkvmilega
getu vi a hreinsa mjlkursru r vvunum stuttum tma.
(2) Notast er vi jlfun til a auka srstakt thald fyrir 1500m. Ekki of mikinn
hraa .e.a.s. ekki mjg stuttar interval-fingar. Nokku af fingum sem
byggjast millilngum- og lngum interval-fingum. Einnig hr 30 mn. hlaup,
.e. dmiger jlfun fyrir sterkan rttamann sem srhfir sig 1500m.
(A) Missir getu a litlu leyti 800m (1:47). Btir sig verulega 1500m (3:37) og
eitthva aeins 3000m (8:00).
(B) Heldur smu getu 800m (1:49). Nr framfrum 1500 (3:37) og verulegum
framfrum 3000m (7:40). Frir sig upp 5000m tma undir 14:00.
(C) Httir 800m. Litlar framfarir 1500m (3:39) og 3000m (7:46) eins og hinir
rttamennirnir. Einnig nr hann framfrum a litlu leyti 5000m (13:25).
stan fyrir essum lku hrifum jlfunarinnar er s a hkkunin loftfirrta
rskuldinum (e. anaerobic threshold), kjlfar slkrar jlfunar, er mikilvgari
fyrir rttamann (A) og (B) heldur en (C). Me ofangreindri jlfun getur
rttamaur (C) ekki ntt sr framfarirnar ngilegum mli tt a lofthum
krafti (e. aerobic power) sem er hans sterkasta hli.

(3) Notast er vi jlfun til a auka srstakt thald 3000m keppnishraa.

Klmetrafjldinn aukinn, langar interval-fingarnar kynntar og hrainn
lngum hlaupum aukinn. Einnig er hvldartminn milli langra interval-finga
styttur. Hr er um a ra jlfun fyrir hraan 5000m hlaupara sem kemur r
1500m.
(A) essi jlfun er rng. rttamaurinn hleypur hgar llum vegalengdum.
(B) Hgir sr 800m. Nr framfrum 1500 (3:36), meiri framfrum 3000m
(7:40) og getur hlaupi 5000m aeins undir 13:40.
(C) Btir sig verulega 1500m (3:36 ea hraar). Hleypur undir 7:40 3000m og
rur vi a hlaupa 5000m undir 13:10.
Helsti mguleiki framfrum fyrir rttamann (C) er geta hans til a ra
loftfirrta kraftinn (e. aerobic power). essi tegund rttamanns getur einnig ori
gur 10000m seinna ferlinum a mati Canova.
Af framangreindum punktum, byggum fyrirlestri Canova, er htt a fullyra
a rttamenn hafa lka eiginleika og eru byggir fyrir mismunandi
vegalengdir. annig getur veri munur rttri jlfun fyrir 1500m hlaup eftir
v hvort um er a ra rttamann (A) ea (C). Munurinn v sem telst rtt
jlfun milli lkra rttamanna kemur skrast fram undirbningi fyrir 800m
hlaup. a m rkstyja me eftirfarandi dmum:
ri 1912 setti Ted Meredith heimsmet 800m hlaupi tmanum 1:51.9. ri
1916 tti Meredith heimsmeti 440y (e. yards) 47.4 sek. sem samsvarar 47.0
400m. Arir heimsmethafar 400 og 800m hlaupi voru Ben Eastman sem ri
1932 hljp 400y 46.4 og 800m tveimur rum sar 1:49.8. Rudolf Harbig hljp
400m 46.0 og 800m 1:46.6 ri 1939. hljp Alberto Juantorena 400m 44.26
ri 1976 og 800m 1:43.44 ri 1977. Af essu m draga lyktun a 400m
5

hrai s nausynlegur fyrir rangur allra 800m hlaupara. Hva 400m hraann
varar er Juantorena s eini sem hefur unni til gullverlauna 400 og 800m
hlaupi lympuleikunum, en a geri hann Montreal 1976. v m tla a
rttamenn urfi a ba yfir fleiri eiginleikum en heimsklassa 400m hraa til a
sigra hrustu 800m hlaupara heims. Hins vegar hafa nokkrir rttamenn unni
til gullverlauna 800m hlaupi lympuleikunum sem unnu einnig gull 1500m
hlaupi. ar m nefna Edwin Flack ri 1896, James Lightbody ri 1904, Mel
Sheppard ri 1908, Albert Hill ri 1920 og Peter Snell ri 1964. hafa margir
rttamenn unni til verlauna 800 og 1500m hlaupi smu leikum. ar ber
helst a nefna Phil Edwards ri 1932, Ivo Van Damme ri 1976, Sebastian Coe
ri 1980 og 1984 og Steve Ovett ri 1980. Loks m taka srstakt dmi um Said
Aquita sem vann til bronsverlauna 800m lympuleikunum ri 1988, en
lympuleikunum fjrum rum ur hafi hann unni til gullverlauna 5000m
hlaupi. Enn eitt dmi er Algerubinn Taoufik Makhloufi sem vann til
gullverlauna 1500m hlaupi lympuleikunum London 2012, en hann var
einnig talinn me sterkari hlaupurum 800m hlaupi smu leikum sem rkjandi
Afrkumeistari greininni. Listinn yfir hrustu 800m hlaupara allra tma er
samrmi vi ofangreint. ar kemur fram a enginn 400/800m hlaupari er topp
50. S fyrsti sem kemur upp er Alberto Juantorena, en hann er 28. sti 400m
og 61. sti 800m egar etta er skrifa. Hins vegar m sj nokkra 800/1500m
hlaupara ofarlega 800m listanum, s.s. Sebastian Coe, Steve Cram, Mehdi Baala,
William Tanui og William Chirchir.
Me ofangreindum dmum er ekki tlunin a draga r mikilvgi 400m hraa
fyrir 800m hlaupara, heldur benda a heimsklassa 400m hrai er ekki ng einn
og sr og ekki skilyri, fyrir alla rttamenn, til a vera samkeppnishfir
aljlega 800m hlaupi.
etta kemur einnig skrt fram egar fari er yfir sterkustu 800m hlaupara
kvennaflokki. Sem dmi m nefna r Jarmila Kratochvilova og Nadiya
6

Olizarenko. S fyrrnefnda 1:53.28 og s sarnefnda 1:53.43 800m hlaupi.

Ef 400m tmarnir eirra eru skoair m sj a Kratochvilova 47.99 en
Olizarenko 52.43. rtt fyrir tplega fimm sekndna mun 400m hlaupi eru r
nnast pari 800m hlaupi. Ljst er a Olizarenko btir upp fyrir skort 400m
hraa me miklum styrk og thaldi en tminn hennar 1500m hlaupi er 3:56.8.
Kratochvilova var ekki samkeppnishf 1500m. Hgt er a taka fleiri dmi um
kvenkyns 800m hlaupara sem hlaupa undir 1:55 800m en eru ekki lista yfir
hrustu kvenkyns 400m hlaupara heims. ar ber helst a nefna Olga Mineyeva
(51.8 og 1:54.81) og Tatyana Kazankina (53.4 og 1:54.94), en s sarnefnda
einnig 3:52.47 1500m, 8:22.62 3000m auk ess sem hn hafnai fimmta sti
heimsmeistaramtinu 15 km gtuhlaupi ri 1987. Allt etta er samrmi vi
ofangreint, .e. a rtt jlfun, (fyrir millivegalengdir) getur veri nokku lk.
Sem kt dmi um 800m hlaupara mtti bera saman jlfun Juantorena (hljp 40
km viku) og Peter Snell (hljp 160 km viku). Ef essir rttamenn myndu
ganga inn fingatlun hvors annars vri hugsanlegt a hvorugur eirra
myndi hlaupa langt undir 1:50, rtt fyrir a vera byggir til a hlaupa 1:43-44
800m hlaupi. v er nokku ljst a meistarar urfa bi hfileika og rtta
jlfun. Dapurlegt vri a horfa upp sterkan 800m hlaupara jlfa eins og
hraur 800m hlaupari og eya megninu af tmanum a n framfrum svii
sem hann getur btt sig um 1% (hreinum hraa), en litlum tma a fa eins og
sterkur 800m hlaupari me v a einblna jlfun sem hann getur btt sig
um 15% (hraathaldi).
A lokum er rtt a geta ess a me ofangreindri flokkun Canova eru settar fram
kvenar vimiunarreglur sem eiga vi flestum tilfellum en r eru ekki
vsindaleg stareynd. v er ekki tiloka a rttamaur hafi eiginleika
rttamanns (A) og (C), a veri a teljast sjaldgfur hfileiki. Dmi um
slka undantekningu er Alan Webb. Persnuleg met hans eru eftirfarandi: 800m
(1:43.84), 1500m (3:30.54), mla (3:46.91), 3000m (7:39.28), 5000m (13:10.86)
7

og 10000m (27:34.72). essi persnulegu met hans spanna tveggja ra tmabil.

lklegt er a hann hefi veri fr um a hlaupa tmana einu sumri. jlfun
Webb fyrir 10000m hafi bein hrif getur hans 800m og mlu hlaupi, .e. hann
tapai niur hraanum kjlfar 10000m jlfunarinnar. Besti rangur hans
800m og mlu hlaupi er hins vegar hlaupinn ri eftir hans besta rangur 10000m
hlaupi. a er lklegt a sumari sem hann hljp sna bestu tma 800 og
1500m hlaupi hafi hann ekki veri fr um a hlaupa 27:34 10000m,
mgulegt s a fullyra um a.

rarinn rn rndarson