Leerlijn OJW

Domein AARDRIJKSKUNDE
(K: kennis; V: vaardigheden; A: attitude)

Inleiding
Het leergebied Orintatie op Jezelf en de Wereld (OJW) bestaat uit de domeinen aardrijkskunde, geschiedenis en natuuronderwijs. Vanuit deze
drie dimensies is de wereld om de jonge mens heen goed te ervaren, te ontdekken en te beschrijven. Voor de duidelijkheid zijn deze drie
domeinen los van elkaar beschreven. In het leermateriaal dat ontwikkeld moet worden, zullen deze drie domeinen, waar mogelijk, in samenhang
gepresenteerd worden.

Aardrijkskunde
Wat houdt aardrijkskunde in?
Aardrijkskunde draagt bij aan de vorming van jonge mensen tot kritische en verantwoordelijke burgers door ze systematisch kennis, inzicht en
vaardigheden te laten verwerven waarmee zij zich een menig kunnen vormen over de dynamische lokale, regionale en mondiale verscheidenheid.
Waarom aardrijkskunde?
De leerlingen doen kennis en vaardigheden op die ze in staat stellen beter te participeren en te functioneren in de lokale, nationale en
internationale gemeenschap waarin ze wonen en werken.
Aardrijkskunde heeft als object van studie de aarde als woonplaats van mensen en de mens als bewoner van de aarde. Aardrijkskunde gaat over
gebieden en verschijnselen.
Bij aardrijkskunde als activiteit vormen leerlingen zich een beeld over de inrichting van gebieden en over verschijnselen op aarde. Dat gebeurt
direct: door middel van eigen waarnemingen; of indirect: met behulp van teksten, kaarten, kaartbeelden, GIS en fotos. Als resultaat van die
activiteiten beschrijven de leerlingen de werelden vanuit de traditie en de samenleving waar het individu deel van uitmaakt.

Hoe is aardrijkskunde gestructureerd?

Het domein aardrijkskunde helpt leerlingen de ruimtelijke omgeving waarin zij leven te verkennen en te begrijpen en ze vertrouwd te maken met
de variaties in de ruimtelijke omgeving en het ruimtegebruik, zoals die in hun omgeving en in de rest van de wereld voorkomen. Daarbij staan drie
basisvragen centraal: Wat?, Waar? en Waarom daar? Vanuit deze vragen doen leerlingen onderzoek. Ze onderzoeken aardijkskundige vragen en
problemen door eigen waarneming in het veld en diverse soorten bronnen (zoals kaarten, foto's, bodemmonsters) te raadplegen. Ze interpreteren
de verzamelde gegevens waarmee ze antwoord geven op en een meningen vormen over de vragen en problemen.

SLO Leerlijnen Orintatie op Jezelf en op de Wereld (OJW) - Aardrijkskunde 250311

Subdomein

Concepten

NATUURLANDSCHAP

grond,
grondsoorten,
landschapsvormen, heelal

Onderbouw
(K) krijgen kennis van
verschillende grondsoorten
zoals zand, schelpen, grind
en klei
krijgen kennis van
verschillende landschapsvormen

(V) kunnen verschillende

grondsoorten en landschapsvormen onderscheiden

Middenbouw
(K) leren verbanden leggen
tussen de verschillende
grondsoorten en kunnen ze in
verband brengen met de
economische activiteiten
kunnen verbanden leggen tussen
ontstaanswijze en ligging van
landschapsvormen
(V) kunnen op de kaart de
verschillende landschapsvormen
opzoeken en het verband
daarvan met de economische
activiteiten leggen

Bovenbouw
(K) leren over de opbouw van de
aardkorst en de relatie tussen de
verschillende landschapsvormen
kunnen de ligging van de aarde in
het heelal beschrijven
hebben inzicht in kosmografische
processen die betrekking hebben
op de aarde
(V) kunnen de opbouw van de
aardkorst tekenen en verklaren
kunnen omschrijven hoe kosmografische processen invloed
hebben op de aarde en andersom
hoe processen op aarde invloed
hebben op de sferen om de aarde
heen
maken gebruik van kaarten, atlas,
satellietbeelden en internet

(A) ontwikkelen waardering

voor de verschillende
grondsoorten en landschapsvormen
Luikje

(A) ontwikkelen bewustzijn van de

waarde van de grondstoffen en
de landschappen voor de
gemeenschap

(A) leren waardering opbrengen

voor de schoonheid van het heelal

Twee aan twee hebben de kinderen een klein hoopje grond op een krant op hun tafel aangetroffen.
Het is zand uit het Zanderij landschap en klei uit de jonge kustvlakte. De kinderen gaan kijken wat de
verschillen zijn die ze aan de twee hoopjes grond kunnen ontdekken. Ze beschrijven vochtigheid, geur,
kleur, korrelgrootte (vergrootglas) van beide monsters en onderzoeken de doorlaatbaarheid.

SLO Leerlijnen Orintatie op Jezelf en op de Wereld (OJW) - Aardrijkskunde 250311

Luikje

Zoals jullie zien, is er heel wat water op onze aarde. Kijk maar eens naar de wereldbol. Waarom
moeten we dan toch zo zuinig zijn? Wat is er meer op aarde, zout water of zoet water? Zout zeewater
is leuk om in te zwemmen, maar heb je al eens geprobeerd om een glas met zout water te drinken?
Kan iedereen gemakkelijk aan zoet water komen? Waarom moeten we dan toch zo zuinig zijn? Elke
groep moet in een tekening twee redenen laten zien waarom water belangrijk is voor de mens. De
tekeningen worden opgeplakt in de klas.

Samenhang

natuur en techniek

natuur en techniek

SLO Leerlijnen Orintatie op Jezelf en op de Wereld (OJW) - Aardrijkskunde 250311

natuur en techniek,
rekenen/wiskunde

Subdomein

Concepten

CULTUURLANDSCHAP

ruimtelijke
inrichting, thuis,
klas, school,
buurt, district
eigen land, regio,
wereld, atlas,
(thematische)
kaart, legenda,
topografie, GPS

Onderbouw
(K) kunnen vertellen hoe het
landschap in hun directe
omgeving is ingericht door de
mens

(V) kunnen onderscheid

maken naar verschillen in
inrichting van hun omgeving
kunnen hun omgeving
onderhouden
kunnen gebruik maken van
een plattegrond en luchtfotos
(A) tonen waardering en zorg
voor hun omgeving

Samenhang

Middenbouw

Bovenbouw

(K) beschrijven, verklaren en

vormen zich een mening over de
inrichting van het landschap in
binnen- en buitenland vanuit
perspectief van natuur, wonen,
werken, bestuur, verkeer,
recreatie, welvaart, cultuur en
levensbeschouwing

(K) kunnen de ruimtelijke inrichting

van verschillende landen in de
wereld kritisch beschouwen,
beschrijven en verklaren

(V) kunnen op schaal een

plattegrond maken van hun klas,
school en buurt en daarbij een
legenda maken

(V) kunnen met behulp van

bronnen zoals (thematische)
kaarten, atlassen, Google earth en
GPS-systeem (GIS, zie:
http://www.knag.nl/919.0.html)
plaatsen lokaliseren, analyseren
en beschrijven

kunnen gebruik maken van

bronnen zoals kaarten, atlas,
luchtfotos, satellietbeelden, GPSsysteem en Google earth

kunnen de ruimtelijke inrichting

van Suriname vergelijken met die
van de rest van de wereld

(A) tonen respect en gaan met

zorg en kritisch om met de
inrichting van het cultuurlandschap in hun omgeving, in
Suriname en in rest van de
wereld

(A) beseffen dat er een

samenhang is tussen natuur- en
cultuurlandschappen in Suriname
en de rest van de wereld

geschiedenis, natuur en techniek,

rekenen/wiskunde

natuur en techniek,
rekenen/wiskunde, Nederlands

SLO Leerlijnen Orintatie op Jezelf en op de Wereld (OJW) - Aardrijkskunde 250311

beseffen dat men op duurzame

wijze moet omgaan bij het
inrichten van het landschap

Subdomein

Concepten

BEVOLKING CULTUUR

bevolking,
etnische en
culturele
rijkdommen
cultuur,
godsdienst,
wonen en
werken, normen
en waarden,
wereldbevolking,
spreiding van
culturen,
migratievormen,
demografie,
maatschappelijke
ontwikkelingen

Samenhang

Onderbouw

Middenbouw

Bovenbouw

(K) kunnen de rijkdom van de

Surinaamse cultuur herkennen
en er over vertellen

(K) kunnen de verscheidenheid

aan volkeren en culturen en
spreiding van de bevolking in
Suriname en in de rest van de
wereld beschrijven

(K) kunnen de ontwikkelingen en

spreiding van de bevolking in
eigen land, in de regio en in de
wereld verklaren en krijgen inzicht
in de verschillende
ontwikkelingsvraagstukken op
nationaal en internationaal niveau

(V) kunnen over elementen

van hun eigen en andere
culturen verbeelden door
drama, door te vertellen, te
tekenen en te schrijven

(V) kunnen op de kaart aangeven

uit welke delen van de wereld
contractarbeiders en slaven zijn
gehaald

(V) leren werken met thematische

kaarten, atlas en internet (GIS,
zie: http://www.knag.nl/919.0.html)

A) tonen waardering en
respect voor elkaars cultuur

(A) tonen waardering voor de

verschillende leefwijzen van
verschillende volken

(A) worden zich bewust en tonen

waardering en respect voor
diversiteit aan culturen in de
wereld

kunst en cultuur

geschiedenis

geschiedenis, natuur en techniek,

rekenen/wiskunde, Nederlands

kunnen bevolkingsconcentraties
in Suriname en de rest van de
wereld benoemen

SLO Leerlijnen Orintatie op Jezelf en op de Wereld (OJW) - Aardrijkskunde 250311

Subdomein

Concepten

BEVOLKING
BEROEPEN

beroepen,
werken,
reguliere,
traditionele en
nieuwe landbouw, veeteelt,
visserij, mijnbouw, bosbouw,
industrie, dienstverlening
(toerisme),
informatietechnologie, duurzame
ontwikkeling

Onderbouw
(K) kunnen de
verscheidenheid aan
beroepen in hun omgeving
beschrijven

Middenbouw
(K) kunnen hoofdzaken en
belangrijke ontwikkelingen
beschrijven in de landbouw,
visserij, bosbouw, mijnbouw,
industrie, dienstverlenende sector
en toerisme zowel in Suriname,
het Caribisch gebied, als in de
rest van de wereld

Bovenbouw
(K) kunnen een relatie leggen
tussen bestaansmiddelen en de
natuurlijke omstandigheden in de
ruimte
kunnen invloeden van landbouw,
industrie en diensten op het milieu
beschrijven
kunnen mogelijkheden tot
duurzame productie benoemen
kunnen vraagstukken rondom
locatie/vestigingsplaats van
bedrijven analyseren

(V) kunnen met behulp van

praatplaatjes, tekeningen en
fotos de verschillende
beroepen afleiden

(V) kunnen gebruik maken van

thematische kaarten, atlas en het
internet (GIS)

(V) kunnen werken met

thematische kaarten, atlas en
internet (GIS)

(A) tonen respect voor

verschillende beroepen

(A) tonen dat zij op een

kwalitatieve, rechtvaardige en
duurzame manier om kunnen
gaan met onze natuurlijke
hulpbronnen

(A) zijn zich bewust van het

belang en het duurzaam gebruik
van natuurlijke hulp- en
energiebronnen voor huidige en
toekomstige generaties hier en
elders op de wereld

Samenhang

kunst en cultuur

natuur en techniek

natuur en techniek, geschiedenis,

Nederlands

Luikje

De leerkracht brengt wat kruiden, houtsnijwerkjes, potten van aardewerk en tabletten (medicijnen) mee
naar school. De verschillende beroepen worden belicht vanuit de beroepen die aan het verdwijnen zijn
(traditionele ambachten zoals de natuurgenezer en de pottenbakker) tot de nieuwste beroepen
(bijvoorbeeld een computerdeskundige (ICT).

kunnen enkele handelingen

van verschillende beroepen
uitbeelden

SLO Leerlijnen Orintatie op Jezelf en op de Wereld (OJW) - Aardrijkskunde 250311

Luikje

Kinderen kijken naar een plaat van een aanrijding. Op het plaatje zijn een politieagent, verpleegster, bestuurder,
dokter, brandweerman en een verzekeringsagent aanwezig. De volgende vragen komen aan de orde: Wat zien
jullie op dat plaatje? Wie zijn de mensen die aanwezig zijn bij deze aanrijding? Wat voor werk doen ze? Het werk
dat ze doen noemen we een beroep. Kennen jullie nog andere beroepen? Welk beroep doen jullie ouders? Welk
beroep willen jullie doen? Over dat beroep gaan de kinderen een werkstuk maken.

SLO Leerlijnen Orintatie op Jezelf en op de Wereld (OJW) - Aardrijkskunde 250311

Subdomein

Concepten

WEER en
KLIMAAT

neerslag, zon,
temperatuur,
wind, wolken,
weer, seizoenen,
regentijd, droge
tijd, jaargetijden,
klimaat,
klimaatfactoren,
rotatie, revolutie,
zonnestand

Onderbouw
(K) herkennen en kunnen
vertellen over aspecten van de
verschillende weersomstandigheden in Suriname

Middenbouw
(K) ontwikkelen kennis van de
weersomstandigheden en het
klimaat in Suriname, de regio en
de wereld
kunnen de drie hoofdklimaatzones op aarde en de klimaatfactoren die hierop van invloed
zijn omschrijven

(V) kunnen rekening houden

met de verschillende
weeromstandigheden in
Suriname
kunnen weersomstandigheden
afleiden van weerkaarten en
weerkalender
(A) hebben waardering voor
de schoonheid van de
verschillende seizoenen

Bovenbouw
(K) kunnen de spreiding
beschrijven van de belangrijkste
klimaten op aarde; deze klimaten
typeren naar temperatuur- en
neerslagkenmerken en kunnen
aangeven wat de gevolgen zijn
voor de natuurlijke en bebouwde
omgeving

(V) kunnen gebruik maken van

thematische kaarten, atlas en
Google earth

(V) maken gebruik van

thematische kaarten, atlas en
globe

kunnen de windrichtingen
bepalen en een regen- en
thermometer aflezen

kunnen een indeling maken van

de verschillende klimaattypen op
een blinde wereldkaart

(A) zijn zich bewust van de

betekenis en invloeden van het
weer en klimaat voor de
natuurlijke en bebouwde
omgeving

(A) zijn zich bewust van de invloed

van weer en klimaat op het
bestaan van de mens en zijn
leefomgeving

Samenhang

SLO Leerlijnen Orintatie op Jezelf en op de Wereld (OJW) - Aardrijkskunde 250311

kunnen de invloed van het

menselijk handelen op het klimaat
uiteenzetten
natuur en techniek, Nederlands

TAAL ALS INTERMEDIAIR

(voorbeelden die gelden voor alle
subdomeinen)

woordenschat ontwikkelen,
vertellen, klassengesprek

gesprekken voeren en
discussiren in peergroepen,
werkstuk maken / verslag
schrijven, kritische vragen stellen,
spreekbeurten houden en
presenteren

SLO Leerlijnen Orintatie op Jezelf en op de Wereld (OJW) - Aardrijkskunde 250311

kritische vragen stellen,

discussiren in peergroepen,
concluderen, scriptie maken,
onderzoek verrichten en resultaten
presenteren door middel van
spreekbeurten en met behulp van
bijvoorbeeld PowerPoint