Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
•
'~e I
II
.~·· .. lr.
• •
Protegendo seus fillhos do pedofilio e do pornografia infanto-juvenil na internet
Expediente
Ficha T'ec,nica
Minisferio Publica do Estodo de Minas Gerais
Promotoria Estadual de Combote aos Crimes Cibernetieos
Procurodor-Gerol de Justice Alceu Jose, Torres Marque~
Prornotoro de J ustico VaneSSd Fusco Nog.uelro ,Simoes
Corregedor-Geral do M,inisteri'o Publico Marcia Heli de Andrcde
Reda,~a,o Eudes G,Liil,lermo Campos Porio Evandro Gerd.ldo Ferreira Borges Foblorio Duarte Q·uitite Feliciono Hen-rique de Magal hoes Marcia Aporecida Freitas dos Santos Maurf'cio de Assis Moreira Paulo Leonardo, Benicio Praxedes R,iany Alves de Freitas Vanessa F:usco Nogueira Sirnoes
Ouvidor do, Ministerio Publico Mauro Flavio Ferreiro: Brandao
Procurador-Geral de Justice Adjunto J uridico Gero,ld,o, Flavl'o, Vasques
Procurador-Geral de Justice Adjunto Adrninistrotivo Evondro Malloel Senro Delgado
Procuredor-Gernl de Justice Adjunto I nstitucional Fernando Antonio Fagundes Reis
Revisdo Ana Paula ,Rocha Oliveira Mari nho Ventura 'Renato, Felipe de Oliveira Romano
Chefe-de-Gobinete
Pdulo de 'Torso Morais FiI'ho
Assessoria 'de Comunicocdo Social
Secretario-Geral
Paul,o Roberio Moreira Coricodo
Coordenocdo Executive Minollgelll Ravena Borges
D i ref-or - Ge ro I
Fernando Antonio Faria Abreu
Coordenccdo Tecnico ,Monica Fspeschit Maruch
Dezembro de '2009
Projeto Grofico e Dioqrornocoo Leila Batal ha
Apresenta~QO
Considerando a crescente ocorrencia dos crimes praticados via rede mundial de computadores, a Procurodorio-Gerol de Justice do Estado de Minas Gerais criou, em 16 de junho de 2008, por meio do Resoluc;ao n. a 56/2008, a Promotoria Estadual de Combate aos Crimes Ciberneticos, com 0 objetivo de capacitor e prestar apoio tecnico, olern de articular occes conjuntas com os orqdos de execucdo ministeriais de todo 0 Estado no enfrentamento desso novo mod 01 id ode d e·1 ifivo.
Desde a sua instolccdo, a Promotoria Estadual de Combate aos Crimes Ciberneticos vem recebendo vorics denuncios e, pelas estatisticas atuais, j6 se percebe que as crioncos e os adolescentes sao as principais vitimos desse tipo de delito, seja par falta de orientocco adequada sobre 0 uso da internet, seja pelo ndo acompanhamento, por parte dos pais, do noveqocdo de seus filhos na rede mundial de computadores.
A primeira edicdo desta Cartilha foi lonccdo em lOde fevereiro de 2009, por ocosioo des cornernorocoes do Dia Mundiel do Internet Segura; e utilizodc, durante todo 0 ano, pela Promotoria Estadual de Combate aos Crimes Ciberneticos, em palestras e eventos internacionais direcionados a prevencdo de crimes praticados via internet.
Esta segundo edicdo, com urno tiragem expressivamente maior, troz as resultados obtidos nos palestras realizadas nas escolas das redes publica e privado, estornpondo
d h d 1 d - · rd· f d t 1 - b t II. - - II T ·
esen ros c as a unos .. as ensi no,s me _ 10 e _ un .' amen a so ore a ema na'vega~'ao segura '. lOIS
resultados demonstram 0 acerto do caminho escolhido pelo Ministerio Publico 00 estabelecer a prevencdo como estroteqio de otuccco, evitando que os [ovens internautas sejam vftimas de crimes graves, como aqueles relacionados a pornografia infantil.
Esta continua' sendo mais uma boa iniciotivo do Minist'erio Publ ico.
A'iceu Jose 'Torres Ma'rq'u'es Procurodor-Gerol de Justice do Estad'Q de Minas Gerais,
, .
surnono
1
Orientccoes preventivas para 0 usa da internet -·p6gina 7
1 . '1 ,~, Sif:es de relocionornento
(Orkut, facebook, H15, Myspace, Tw1tf'er 'e outros)
'1 .2 _. Mensagens instontcnecs
1 .3 -, Websites
14 C·· F· letroni
_. -.' ·'· ... omerc,lo e e ronlco
1 .5 - Carreia eletronico (e-mail) 1 .6 _. Salas de bate-papa (chats)
'1 .7 - Softvvares P2P (Kazoo, E-mu/e, E-donkey e outros)
,_. p6gina 7
_. p6gina 1 J _ p6gina 14 _. p6gina 16 _ p6gina 19 _. p6gina 22 _ p6gina 25
Orientocoes para evitar acesso
t 'd· ,. · t t
a con eu. 0 Impropno na In erne
-·p6gina 28
3
4
5
Sites educativos ._. pagina 29
A~60 Penal Publica Incondicionada, A~60 Penal ._ pagina 30 Publica Condicionada e Acoo Penal Privada
4.1 _. AC;;60 Penal Publica Incondicionada _ pagina 30
·4,.2 _. A~60 Penal Publica Condicionada a Representac;:60 _ pagina 31
4 .3 - Ac;:60 Penal Privada _ pag ina 32
R Ierenci
, e eren,C,IO .: S
,_. pagina 34
P- .-. r- .. -
.
, .
. .
- .-
As orientocoes a seguir visorn a nortear uma noveqocdo mars sequro, prevenindo as internautas de se tornarem vitimcs de crimes proticodos na rede mundial
die' c om ,.' p' "uta" d '0:" res
,,' ":.. .:. ...'.,. : .. ' . ", ": ":' .... ., r- ':.: '10
sao espocos POI'iC encontro de pessoos e comportilhornento de mensagens de
text "0-': ~I m-" .' o 'g8'-: ns v/l'd· _. e-" os e:- Jfo:-:··to··· s
·,.=::....1 ... 'I I ', .. ~ _. :'", I~I: _'--: '. :. [(: .
......... ,,_./ "''= " .. _ ,". ~'I '. '_. -,' .. ,~I '-' ..... "',"i!]
• Pessoas estranhas podern ocessor [otos e iniormocces pessocis inseridos nesses espa~os, para fazer usa indevido delas.
• a conteudo visualizado pede ser irnproprio par,a rnenores.
• A idade minima de ocesso pode verier conforme 0 site de relacionamento; alguns indiccrn a idade minima del 3 ones, outros de 1 4 e sucessivornente.
CJ 0 ~ s U·
:1
sexo:
al ~
no ~ Se,i que IdIS' 0 ,ar :lUJ~nillI51 ClllIl ma'i'5 ~Ia'r,a usaf' o ork -'-, I,com,~ TIsnha 1,I,Gllnos: IOU mlaj's: Ie ,acei )) 1&~ml!liI'ir 01 Est UOOI
omlJlnld d . 01 LJrS-11r al oriUJ "Ta- beml-lll1cordD ell -m -nr lCOlm I-:S'. , di 'onal ~
a ~e a II: .. clo u
; fa, 0
m r 'do
or
.'
•
•
•
'.
•
,
•
Noo poste fotes ou irrlormocoes pessoois na internet ..
N- d ....... f- d t
- - - ...
, " , .... ', "_ , .. ' r' , -', : .':' '. . .' . . '", '~. " ""' .. , ," -"1 " " •..•• ... . i'-" ',: . . ... , . ',' " "OJ·.·. I .. >' . -": . ,"" ....., .....:. . l • i" . ." ." ... . 'Ij ". ", .< .", 1/ "', .
oo responoc a provoca~oe,s, nern a en ,a, au ras pe,s"soas.
T h ' 'I!- I,~ k d d I~ - ,. i"d~' dl
renno em mente que rnuitos IWlnl",s/;-e moe 0 Igerla~l trozern cansigo CO,', ~lglOI oe programa
II 'I! "" ....,. d- b rt
'--,--:,- -1':-' -1'-',"'-'-'1':-:', -'I -, ,,--,-' .-::-:--~- --,,':---: 1 - 1 :-, ' '1','- __ -: ,-' : ~'_::---', '_- , ':-'-,-,.-~
ma IleIIO,S,Q e'j par 1550, nao oevem ser a ,e os.
S-- -- Jt,"" '1-=' -':-:'1:-1 -, rf I -,--",-_- bed r: I:-:J 1':-:1- ,,-- -d- '-I '-,-, :,-,', - - scire ,-- Id- '"'f:-I":-:" -'-'-, ,---' ,-, ~ ,,--,,, i ------:- --'- --:I! -'---:, -:-, -, 'tl -Id-:- ::-:""1 1'-""1 ---: I' ---:=:- - -:--,: '~~':-:: _.--
,e liver a pel I rou --0 0/, crone 0, au so rer en ornocco, Imprlma U_ 0 0 qiue possa
servir como provo (conteudoda comunidode, rnensoqem ou imcqem of ens iva, p6gina
'Ii!" ,I" 'I:" I~ d- i,tI ;} - <--.::.:_ -_: _-,'1 '--1'" . , :_)1 -1'1'- ····___:_I,-, r .', i' ,t':-:I" Id' ,,') '_-"1 ", '.,-,',,'---. "- - ,----:, '- ,dl'" ',',' "'1"- ' _. d '----:"', ", etc '
InICI,ai~'O usucno respcnsove per cquere con eUI,~o,:1 e, procure urn la: __ voga_ a ap a a
pro mover a a<;oo penal 9, se for 0 coso, requerer os dodos ccdostrcls do ofensor:
Na rnoiorio dos casas, os obusos podem ser denunciados diretornente ao site de re I cciono mente.
O--'~I,,·tl·,'I· ,·····-1-··' f'~lh'-"""'-" ... -:- .... itea '-', ,- -,:-111,_-,-,:-' observe: .",,'--,,.,--,,-,--: ',' ': ":'-" ':'--'ld·I-·-II---II'
nen e ,seU,SI I.. os, pareln 8,S e aml,gos q ooservor esse SI recornen ccces.
•
•
•
lnjurio: Art 14,:-0'--' do C,'- odiqo P'e-"no';'-I-llln"!!!lur1Io'-r' a"~lg'-'u'etm,': oiend endo .... lhe '0-' diqnidcde Q-'U
c _ I ". ;0; I ill '.: j ". _- .. , :. I , . ...: '. ':., '. I··.· _ . . _ . I. : I~ ,.:__ ,' .. :. . ., 1,..., _ ~" _ '.' .:. I I .. . . . ~_ '.' .' '. .,' _ .. r ._
o decoro: Peno - detencdo, de 1 (um) a 6 (seis) meses, au multo."
C,-"- olunio Art, 13·····8- do C" 'O'/'dllll-lgO Pencl "Cclunior olquern irnputondc lhe [olsornente
,.,- .1.'. w-:.: r» , . III .__ .... .' ...••.. ••.. . .'. . ~ - ( ••. .• II .1 I '. . '.' . - ..... ..•.. .. " I 1. •.... I. ~ ..•. _I. ", : . . I .. '. _ . ..' .' •... J. 1..1 - ~.,:- !;.. ,-, - . .'. . ....•. ' _ . .- -,
f t -" d ,'- 'f'"' ride .. ,..... . ,~ P··I .. --" -, d" " 't··· z.. .. d I 6:~ ( ~ .,), --'-.-' , ,,_-' " 2· .~. I'd' I" ,,101 - ,0)"," - -: ,,-- ",'- ,'- ,-'
a, '0 I Ie III nl~I··, 01 como crl m,e'l! ena _, ... _ e en'5.oo,,1 I. e I.·. ,.sel,S", meses 10 .•.. ~I'. OlliS,: a nos!, e
- - - - -I t - ,IJ
mu IO'i
Difama~6o; Art. 139 do Codiqo Penal-I1Difamaralguem, imputcndo-lhe foto ojensivo a sua reputocdo: Pena - deJLen~aol de 3 (tr,es) rneses a 1 (um) one, e multo."
• lncitocoo ao crime: Art. 286 do C6digo Penall - "lncitor; publicornente, a protico de crime: Pena - detencdo, de 3 (tres) 0 6 [seis] meses, au multo." Par exernplo, quando olquern eric comunidade virtual para induzir ou estimular as pessoos c praticor uma conduta definida como crime. A a~ao penal, neste coso sera publico incond icio nod o.
Racismo: Art. 20 da Lei 7 .716/89 - "Prcticor, induzir au incitar a discriminccco au preco iceito de rcco, cor, etnio, reliqiooou procedencic nadonal. Peno: reclusco de urn 10:-- tr"e~s""" enos e multo' A-·,· ocdo penol neste iC--O"IS-O"" sere 'P':u(' b····I~IIC. o inc .. zond icioncd C,--,
"'_'-' 1_ 1_ :_:_ _ ':_:.I ',: __ ,_ ,'.:._ ,._ - __ . __ .:_:', ~ ~:. '_~'~ __ I"_:' ' __ . --.I , __ · .. ·!I~ , - ".1.- ./ '_ . __ " _ : __ . _" _ .. __ "_, ':_ .. "_, 1_ J - , I _I.,_. _" __ " .' __ __ .. _ .. _ ,!!!
'p' lilt 1- itt t ~ i t ~ - ;;
ermitern converser pe C' In erne ,I eml empo reor, corn a interlocutor que estiver
consctodo.
'. Pessoos estronhos podem sirnulor-se conhecidos Ie obter iniormocoes pessoois au
ii'
I magens In IQ SI converses.
• Todo a conteudo transmitidlo par maio deste recurso pode ser divulgado em diversos
,
plalses~
• M,ensagens de conteudo of ens iva podem sar trocodos neste ornbiente,
• Pode haver disseminccoo de c6digo molicioso,
•
Noo peste fotos ou informa~6es pessoois na internet.
Nao rnostre imagens sues, aU' do ambiente em que sa encontra, a estronhos. Cuidado
'\
00 exibir-se no webcam! Nunca se sabe para onde estes. imagens serco envicdos. As
- b II iii d - xi iI! dll'fi I It - d t I' d
. :"~ ~., ~ ,': I',) I'"' ... I," " ..... "" ~ l.J 1,'-:,(. ,,' ·,'1' .". ' .... :'J ,." ,"", - I' "__:_j'" I':: ~ - .. ,", ..... ", , "I-"'J" ... - " . - 'I'~"ll"," "I ': "'1 ,',-- _" ',~ ",
vezes, soo pu __ tcoqos no exrerior; 0 que- LICU __ O a remocoo c resse can euc O,~
1 h f it JI~ k d dl l.frozern consi ," di d
I""" '. . . • . ~ . -, : ' .. ' . "I - 'I 'J .'. . '.: . . . , I 'I' - -- . " '" "-' ~, :' : - .' - - . -' I II I ,'1 . " ~' .' .". '- i - '.' - I" ) ".' -- '. " "-. '.' . r" I', . i' , -, ~ " .'" .' I" .,o' - - . -:,,' - .
_en a em men e· que rnurros -~nsl' e mo 0 gera, rozem consigo CQ-_~lgO e proqromc
malicioso e, par isso, noo devem ser obertos.
,·S·"-·[ '.'- tiv .. , ~.. ::' ":. - " I-h" r " I:'" ,: .'., ,:t·_"y d t', "I !II," 'fl,' r» .- "_- '" .. :.... (- -I"' " .. ' .' ··t-~ id ' '. '-.' .. '. - ,_ .. ! 1111: -I,d· .,' '-:, , .. _ - "'C[ . I ." - '1'-, ., st .. , nt [A ., .. '_1"- ~'
elver cor. ecrrnen 0 "'. e m rocco comerrc a par mere ae mensage,ns rns ani oneos,
•
• Pornografia I nfontil: Art 241 ~A do Estatuto da Cricnco e do Adolescente (ECA) - "Olerecer; trocar, clispon.biliror; tronsmitir; distribuir; publicarou divu glar par qualquer rneio, inclusive par meio de sistema de informatica au telem6tico, fotografio, video
· - h d I j!' ., - , filii 1 d
IDIU outre reqistro qu's contenho ceno oe sexo ex'p icito au ponnogral reo envo vendo
cricnco au adolescente: Pena - reclusdo, de 3 (tnes) a 6 (seis) ones, e multo", Do-se, par exernplo, quando allgluem, envio [otos de cricnccs ou odolescentes em cena de sexo explicito. Tornbem ocorrem frequentemente otos do Art. 241-D do ECA- '~liciar:; assedlcr, instigar au con rronqer; por quolquer rneio de comunicocec, cricncc, com o fim de com. ela proticcr alto libidinoso: Peno - reclusdo, de 1 (um) a 3 (tres)anosj
I~ II A 2" 4' 4 B d EC'-'A JJ'C- . f ~ 1 iI· -- d d
'9 multo." i _,-~~_rt· ~.~_C~ r '~I_' /~_ -I _<~,.,:'.' ~ -'-_orromp1er IOrlUI lccilitor a ,c,orrup~laol __ e, rnenor de
18 (dezoito) ones, com el~e proticcndo infra~ao penal au induziindo-o a protico-lo:
Penc - reclusdo, de 1 (urnl) a 4 (quatro) onos, § 1 0 I ncorre nos penas previstcs no
d d I~ f' did d
-f t rf . ti t III till · IIII!! t ~ · ·
C--'O---·D·· UI es '·e· '-10' '-- 19':-" 0: .'. q'- 'U8Im·· Ip1rr-:a rc a>' o S'-' c '0' .nc u as- '0 m mp~ nc 0""- o····s·· U I izo In I 0:1 s--··e:, .; I·e'" q- ua-"'Is'··:'q' ue r
'. '- II .... . " 1 I . "'. ...• .... .• ." ,I -[ I. . I~': _ i '. -' : - .... ..... '_ / ": ,: I. _ III I ~II II, . '.' '.' '. '. . .... I. ". I. ...., - I: '. ' ,c' ". ' - '.' .' ..'
m - Iii -I t- r J,'\ ~ -- - ~'I- u Iii - - -1- - - d· - b - . t - - , - - d-I a ~I - t' -- - -t-'J'
I el~o"s' eo' e-·'· 'onl'co's Inc' I S·'I~·v·e· 5--'a-' 0'- ·s .' e" . a e Ipa-'IP'o '. '. I lfl 'e' 'rn'e'-'
1_ = W 1'- ': 1 • .•.. I ..'" .... . .• :.:- I' ,_,' ~ , .' I' _I ....: _ ..... ,. .:, . '. ,~'_ _ < _ - I: 1_ • I" '.. [' _ i . 'i·· '. . 'i
~I I
~. ~1
. - -
Exernplo Idle tentotivc
de i m;ler~ao de codiqo mo II i C~IOI~S:IOI
(virus)
S a- 0 p' ~ 0';' g" ~I n Q' "s d C· ii' n ·f e rn ~t n Q'S'_" q lUI a'IIIlI~1 s 0'" ~I nt- 0 rn a" uto p o d .~ e' '. n a-" V'ogIO' r f' Q"Z- 0 r pesq u is o - s
I._'I ·.·.1._.', ... " .' .. '_ .•. ' ~ I~ ~ l ,', ... ,,~ .' .. '~ ... : .1'_, .. ', '._ . ci' ·II'_ .... _ , ....•...•... _. 'I"".:·~ .• ··.'.'·'- 1/" .... ~ I··.'· .. ··~>"-.I .. '~','~I
- ~ . d
i ~ ~
," "'-"'1 -,"--:.' - .. -. :' ,-. ," P] .", -"j .; ," ,- ~. 1" . "'-':j"-" _'. I -",.- "'-',1. "',-. ," ,'-'1:" :",-.":
cornpros, entre rnuitcs OUfFIOIS [unclono Ida res.
• As p6ginas podem ser folsas.
• Domlnios cadastrados no estronqeiro dificultam 01 a:~ao da policic: par exernplo, enderecos de final II, corn" ,
•
Atente-se a p6ginas que oproserrom conteudo pornoqrofico e
~, t' ~
I mpropr~o pa:ra
•
'i!
c,rl cncos.
Fac;a 0 download de programas diretamente do site do [cbriccnte.
5e fiver conhecimento de infrac;60 oometida nurn site da internet, imprima as p6ginas
d d f f' ~ d
III II _ ,~'\. _' Iil
.. ,~. ~~.,'.,. " ';"'~'I~ I' ..'~ ,. '1,"',.-. .'. '~, ,- ..... , ' .. ' .'- ..... :. " '.'.- .,~.:- .. ~, '.' ' ..... -," I -I" ',~,."" - ~. ':~,' .... :, .. ,.'.~ "'" '.' .... "' . .-.' '., ... ' ~.'.' ::'.~ ;' ..... -'.-'.... . ..... - .... :' ~. '., "~.,' .',' ... '
e procure urn a voqcdo, coso sel,a uma In rocco re erente a eeoc peno pnvcc a
e possuo iniormocces e proves suiicientes para o proposituru d ; ac.;co. Procu1re a
d I ill! i!; 1'1 d - h iI!' f Ib J. t
e egac~a e,s,p,eclc I.ZICI. OJ s,e' noo ' .. IOIUV9'r Iln'--orr-naC:;,Qlesl e' proves ,.)Ia.sl~j'aln 'es para Ip1r'iopor a
at;aO, au 0 Ministerio Publico, em coso de infroc;,cllo referents a a~ao penal publico.
'- I '. 'lit, ,II' c··· '. ,,~ IE II t A '. ,It
vel,a 0 [~Ieml ',amer'CII'O 1 :,e 'ronlco ,~
•
•
5 pra,tic:ados em paginas da internet
•
Favoredmento a prostituicdo: Art. 228 do C6digo Penal - "Induzir au otroir a!1 , iuern [c"- p ... ~ I~O:---:: sfitu m cdo. ·f·-.o·,-- c III' II'cfc··/' ... ·la,·-·: ·0-, u iill m .. ped iii r q. U :e·· 0·---: I g-.- ,-U b rn c c'· Ib~··.'a- n d 10-·· n e.·. !III PI~ln·-· [C .. re - c ~I u· s···-~,a~ .01: d,: ~I 2:.1
.:__ w'·_ .:...-. W - ~ .:!'.:__' .- I' .-= - 1·._ .. :___:. " .. - .. - .. '= _. .- _:.- ~. ._..= -"- .. .. .'. . ,I .~'.. .._. ~ ... , .. ",:::: ... I' .-=.' ~ .
(dois) a S [cinco] a nos 11 , Ocorre, per exemplo, quando alguem publico paglna na internet para intermedicr ou fadlitar a prcficc da prostituicdo.
IRJlu·f"'ln,cn:·lIls···m- ·1 A', rt· I, 2-/~'3:0'1 d·_· .0 .. 1 c.··· -'.0-" d:-· iii g.:-:-c 0'·:: P-e--:: n 0··;·1 ~ II-T-llil ro r pro sve ;'tIO··· do .p' rlo·~··S···t'l~tumr.a-:·o·1 o·-"II h··:-e-: ,-I!lIIO,;--1
_ .. _.~:._ .. ' .. _ _I ~l . _. I"" . '_:'_ __ '_' __ j_-::::____ .. _.. __ '_ :__.II._ :._.:._: __ ._1.1111.1....: W~_'I_ .. _ .. I_, __ /
'10 ~ d di I d I f·' d I - I d
I 1--: - ··.·Ii·' 1'- [ ,c__:_,. .-1-·' .. _--:- .~.- <'''-''--', -:.-. '- :·I·-~·- I:· -'-' .. '.- 1'-- '.'.- " ' [ 1 II,
pcrticipondo .. iretomente ... ·.8 seus ucros au rozenoo se sustentnr; no to .0 au em
I·· I rt :.: c .:. I·· ·1 ... : 1"':·· . - .. ': I' ,." .... : '.- ..... ~ p ... ' .-:. .. ..- .-... I :-'.~.'. d . 1'--' '1 (: . ,-..-.,.) .. ~ - 4' (J.- I (. t- .- ..... :.·)1 .... - II' ·1 ·1 1 111_t_·,- iI'
Ipa re, par qjuem o exerco: ,e·na ~,rec_usao, __ s "um, a -_- I,q,ua.rol onos, e· mIUI_IO ~,
Ocorre quando clquern publica p6gina no internet, oferecendo pessoas a protico do prostituicdo, e tira proveito econornico disso.
'V'''~I- ~ .. I ·~I d.· ~ . - d. I~' . ''''1'"'1· .. ···1 : .. , I t··,·· .. , .. '_ ·1·' Art 1 8···· ·····4: de ·C········ ' .. ,~: ·d····· ~.. . ... p, ... , .. '-I _. II·V' ".[ ·· .. I~I· . d II< ... -.1 lilt-I [ -·'1· c " -I :. It'··· '·1 '.. ·.··1
.1~OI~a~ao . lie .. ~re·llIO Q,U ora., " '_~ _' .. 0.0 Igo I. e,no. .Io~ar ._,I~re IID·S . e· au.or e·
os que [he sao conexos: Pena - detencdo, de 3 (tres) rneses a 1 {urn) ono, au multo",
ID·· ,. II d I:; bli bro i - II I '" - - .-
'I·· .. _ ,. .. -., -. 1[[-·: "", , -. I: :.[ :" l·;·': ., .• '.':' ' r .. -c. .. ..-,.- ,'. '. ··'-1 - . .- - .. ' -, '. , .. : -1- .' . '. I •. - .. ' -c I I'·' -.... .' ,- ;,. :.-
.. a se, par exempl 0, quon a a guem pu, .. reo 0·, ro intelectuo na internet sern citor
d t-I Ii tori - d-I ......,
-- . .. - .. , .... . - - .. - . ... . ... .. .. .... . .. ... . . ... . ... . ··1·· .... .. II I· .. . . - 1 .., .. I
[0 nor-te 0 ouror e' sern po,ssulr expressa cu onzocoo plorlQ SUIQ repro. ucoo OIU p1oro,
moditiccr 01 conteudo da obro intelectuol.
•
'.
A 0:-:··· ("':Ia' ...... 10'-··· p-ile·:'n--1a- ~I e··:-··'m- - ::-:. q.-'. -U10·· I q.-I u· 's·:- 'r-·-' d 0-:: s co ·5:-:-·0:-: ·5:-:· 0:-· c im - ·0·· se r·-al p.- .. -u'- b-··I '~IIC--'I·a-·- il n IC·-·· 0"-· ndi cion 0·:-:- Id·:- o
- .'3'.. ,.. ... - :. ~ J ... -. I I .. • ... '. ' I ...' - I ....•. . ..... '- . .' '- - .'. ..' l' v ... ...'" ~- -- . . <.' .'. ~. ·111,.· .: - -: - ... .~,
Obs.: Coso 0 delito sejo "Violor direito de outer de proqrcmo de compctodor", art. 12 da Lei 9.609/ 8" a al~ao penal sera privada. Ver item 4.3.
Sao espa~os para a compra de produtos e services pela internet.
Fique ' te I Itol
• Pessoas mol-Intencionodcs criorn sites falsas para vender produtos que nunca serco entreqoes.
• Dominies cadastrados no estronqeiro dificult,om a ac_;ao da pollcio: par exernplo, enderecos de finelll.com".
• D,e preferencia a sites com endereco final".com.brll.
Noo efefue cornpros em 5i, ·5 sern boa procedencio .. Veriftque com p'8SS0as conhecidas sa j6 cornprororn no site esco hide e receberorn 0 produto. Consultese he reclornccoes sabre 0 vendedor no er-derecc www.reciameaqul .. com.br:
• erie urno conto de e-mail especijico para cornprcs na internet.
• Desconfie de propostas rnuito boas, produtos rniloqrosos ou de preco muito inferior lao die merced o.
• Confirm€! se 0 site e sequro, Todos cqueles que oterecern condicoes sequros de
•
•
•
•
ocesso possuern a irncqern de urn codeodo no parte inferior da [cnelo .. lsso indica que a lojo virtual trabalha com certiificado die sequrcnco.
Consulte 0 site de vendas no endereco wwwregistro .. br e verifique os dodos completos de quem registrou 0 dominic, 0 'CNPJ e 0 endereco do empresa responsove. Ojereco 0 minima posslvel de informo<;oes para completer a tronsccdo. Evite acrescentar dodos que nco tenhorn rela~ao al:guma com a concretizccoo do
" ~,
n·e· '19" , oc -'110'.'
I,:...:,:~ I ,~" "_ '_ '. !!!l
Procure cer+iiicor-se de que todos as irrlormocoes [ornecidos pelo site esrco corretos, como rozdo social, CNPJ, endereco e tellefone de cantata. Tenha cuidado quando 0. site farnecer, como forma de cantata, openos felefone celular.
Nao fomeco senhcs a ninquem, IProtej,a suns irrlormocces pessoois com senhas fortes, escolhendo uma sequencia oleotorio entre oito e 12 corocteres, alternando letros minuscules, letrcs rnciusculos, nurneros e slrnbolos. Evite sequencics au ccrocteres repetidos .. Troque-.o requlcrrnerrte.
Verlfique 0 politico de privccidode do lo]o virtual. Scibo qual 0 compromisso do. vendedlor em relccdo a mcnipulocdo dos dodos que voce informa.
Evite tornbern colocor sua senhc au seus dados pessoois em links forneddas par
-. n1a;~---~lnda --u- oporenternente -~-- tenhom s ido envicdos pel- _JI, ... - nc --'U·-·I~ \,I-ceA
e .... 1_1=,iJ1S1 a .rn, __ -: q_ e o oc 'e,' 8'_'181 e eres rermon ._:,_,:~' env ooos ,~_ '0 srre no q:_la~1 yOi ~
se cod ostro U i
C·' '" f' ~ r ~ d f b ,!! I dl d - d I';!! d ~ . di
, 0: 'n"1 r'llr-'m" "e', n'o' p' a' 'g' In" a ',0" - '0-: '\'rIIIC' 10' n e" I O '., IP' 'I'r:-o·'·: IUlt'O' ':. 5'9' a· s C 0' 'r-a-' " '--erIS',' tl C'" a-' CO' I Ie' "S···~I e" C 10'" " nl ~iz·"e·im"-I
: "-~ , _ . _ ,I _ ::_, I' _ I'::__ ,..: ,'.~', _ ',' " : ,:: ,t., ,'._' ,.- :___',I, ,. '_, '. '_~, ,:_I,.:___~ .~' ',._:" I' ",I ',",' - ",,::_. '._'. '" "" • ,::_ ,'-"'~ ':_ ':, :_.!lI·, ':'_'" ""~" ': '
com as fornecidas palo site do vendedor.
• Veriiique as corccteristiccs do produto, condicoes de entreqo, tarifas de envio, formas de poqornento e condicoes de troco.
• Registretoda a neqocioccc e trcnsocdo, como e-moiis, anundos, telos do, site de compra e toda a ccrnunicccco estabelecida com a [ojo, Coso se]o vitirno de
t '., t .. t d (' ~ t d t I'!j d
um es -Ie ronoro, reg!!s'rle suo ".' enunc a, com "0-' os os c:omprovan- es, no piag~na ..• ' a
Promotorio Estadual de Combate oos Crimes Ciberneticos .. Iinforme 0 endereco do
.. - . b ,. III I id - ,_ .. , d b id
,Site I' :QS contos bonccrios envo VI~ las na tronsocco, os miensa'g'8Insl envroc as e receotcros,
e quolquer outre inf,orma<s60 que conseguir. IS50 [ocilitoro a investigalioo.
Delito mel comum pratica a por meio, ... e comedo el,etronlco
•
E's·-:te··.I~I"o-·"n-·'··a-lt-o,:. I~' .A,·-·'.rt· 1-7"'1- do Cod ... ·lg·-.o.-·,': Penol - "Obter, pore ~·I ou pore outrern. vorrtoqern
- .. , -' I· ."'." '. ' " , '.. , .. ' . __ . '. ",', - ~ .- .,". l - '.'- v . . . 1-" ' .• - '.' '. ". ,-'. I' "" 1 I, '- ,-
ilicito e-' m-' pre] U(I'ZO clheio ind UZII ndo QUI rn ante' nd 0-' o ~gue~ rn - e-' m erro m edionte orr IIlI-fl>I:'Ci!IO
':: .... ". ..•. '" ',~'" ',' .'. : _ . '. , .. i~11111 .', t ..' .. ' ... ' ' •.• , .~. ", .' .,' " . 'C~ 'II! <i ' . i '.1 ,,- " _" . I, ..... ' .' ".'1, I 1'--'- -- . I ,I~ ,,:" r I, " ",
dl I f d ~ I d - ..
." ~ .' , I" , . " ", I I' II ,"- II '" . ,'. - II I, .,.-', ". ~ . "1 • I'~'" .._:__' I I - - " .'. ,-=+".. l!! . I 1"1 .',.' .,.~;
ar I, au quo quer outre rnero roue u ento, Pena recrusoo,« e 1 (urn) a ,::) (cinco) enos,
e multo", Do-se principalmente pelo envio de mensa:gens [roudulentos au clonoqern de paginos visando 01 induzir a pessoa em erro para obter vanta:gem eccnornico
~I-n--d'--' e« id a-- p- -10.,-" r ox" e' rn I-P-- ! 0'-·, p'-' e'-'S'-:S-'-O'- -'0'-'·3' rn 'a- I! intencio ". n- .od cs p-"-" od ern -,' 'V" -en 'd-,I e:' r p.-' -, rod uto s e:-", se .rvicos
-.' ,--,' .. ,I-~.!iJ , •. ' ~",- ".'~I/' -I.:.._:_'.-,.·.,/,--",~' II,.~""W, 1-- , .. - •....... -_-'1_',.,.,- 11. __ '-_:,:-., ,'- II_~L,-I r- ,----, ... ' ...•.• ·, .. :II'~"'I,.:s:-"~
q U e'" n" u n IC·:-:·O se r-a"!!' 0" 'e:- n '1II"":e:-:" g-:-"u e"- s ~ site 5-" 'f"C-111 S· 0,'-"5:.:; s a~ 0'-"', c':-: Ir'-'"'I-II'C''-' d-.-I O'--""'S-: co m-' ,-; '0·'-" p ro pos ito d e-· [c ·-IZ·.'e-'" r 0'"
.. . I ".' ,'."., " '" _' ,.,', WI" 1._ '__::, .' ,-: I -:_' ... )-. I, • .._" "',_ •. " ':....: " 1__ I, ",_,,_: '__: ,_- ./ 1 __ , .. I ,,_I _ ,,_:,:":': '_- .':.,' " ".' " '_'
internau IaI comprar olqo, ou ate mesmo se codostror nc intencdo de ganhar lucros trabalhandlo em coso, sern que todovio isso de foto oconteco.
•
Os e-moils podem trazer links e cnexos que danifIcam 0 computador ou, enviorn irrlormocoes (como senhas) a pessoas desconl-ecidos e mal-intencionadas na rede.
As mensagens recebidas podem conter inlorrnocoes falsas.
Instltul~Oles governamentals geralmente noo enviorn e-moiis solicitando inlorrnccoes d os cidocoos.
Crioncos podem receber conteudos irnproprios.
•
•
•
( -d d
,UI-Q' es I ,omar:
•
Nao obrc e-mails de pessoas desconhecidas.
N,co cbrc onexos de Is-mail's que considers irrellevantesou cujo procedendo desconheco.
Oriente 10""1 IS,'S-'IUI fl_~I-lho o 0- bservor essos recornendo coes
_ :.___, 1_ ,:.___-- :-_-" ' __ "I:.___'-',,_" I __ ,_:- ',:.____ ,:_-- ',__: _l,,:.___ wv ':--', ',_',-,__;I',_:_!"'" _- '::.___-."_-.':_": ':.___- l_,,:.___' -,_,':S',_,,-,,:.___:--~__;I~
Crie urno contc de e~maiJ' proprio para ossunlos pessoois, uma para ossuntos profissionois e outra para comlpros na internet.
Noo ocredite em a-mails que 0 induza a clicor num link ou preencher iniorrnocoes
•
•
•
•
•
•
pe'SSIOlal~S ..
\l l~f'lI f-' d Iii t d t- bid LOll' C'- t- d
vlerl':II'que! 01,5, roue? re'gll,Slra:,as'l cornumenre recemoos par e-mou, InIO' ..emro cte
Atendimento a Incidentes de Sequronco (Cois), no endereco http://www.rnp.br/cais/
[roudes. php.
• Se tomar conhecimento de umo infra~ao, salve-a Ie imprimo 0 e-mail. Depois procure um odvoqodo, coso tenha I·nforma~oes e proves sulicientes para a propositura do a<;ao e coso a infr,a<;,ao se refiro a 0<;00 penal privodo. Procure 0 delegada especiolizodo, se noo possuir il1forma~Q,es e proves bostontes para proper a ac.;aa, au procure 0 Ministerio Publico em coso de delito rejerente a loc;ao penal publica.
~
"'11$11 ,f
I
Jo
-
rr D s
• E I~ dl
xlelmIP~lo,e
tentotivc de "phishinq", ou sejc, de
.II p _. -_ a rll d _. d - -
. I,es'cl' '·1'" ..• ···10·.· 0,5,
do internccto. Trolo-se de e-rnoii fa~,so,~
Noo clique nos
II~n-",k_.:···.s- d,--: e~- .e-moii»
- ,_ - - _:__ _ .. - .. _:_' I_ 1- _ .' _ " ,I . I
Delito '
"edi-nt'
• Ameoco: Art. 147 doC6digo Penal ._ IJAmeoC5ar olquern, par polovrn, escrito au qesto, au qualquer outre meio sirnbolico, de cousor-lhe mal injusto e grave: Penadetencoo, de 1 (um) a 6 [seis) rneses, ou multo". Pode ocorrer, por exernplo, par meio do envio de rnenscqens eletronicos ou recedes virtuois com o intuito de' intimidar a
viti rn -, o orn e' ieee nd 0" "'-"'" -I-h' "'e: c -'0' IUS'-'Q' r rn "'0' -I iii n iiil ust '0' "', 0"" u g'" rove A""'" 0"'- ra'~ 0-' p"'e" - n'o'l I-n" e'icte-'I c '0' s '0" ce:' , r'ot..'"
" II: I 1_" I ': /1 ""S"" " ,',', ,', ',' I",. "",' ,I, ,I - I ',", ',' ,I, "', '., ',," "", /~ '- '3-- "" ",', "" I ""'~ I " \-1- -'-:1 ~-'
publica condicionada a representccdo.
• Da no. Art. 163 do C6d iga Penal- "Destruir; inutilizor au deteriorar coiso 01 heio: Pena
~ detencdo, de 1 (um) a .6 (seis) rneses, au multo". Quando olquern, por exernplo, envia virus de cornputodor par e-mai! com 0 intuito de inutilizor 0 cornputodor do dest -I n·'rO:"tlo' rio 'I A,": 0··· ceo p 'e'- no I n , Ie':' "st··· II'e'" c 0" 5····0'" sere p ublic '0" ", inco n d ·IC·IO<ln'iO::':ld·,IIQ" Se 0"" d 0' me fo''- r
, • I,'.· . II '. '. , . ,.. ~ ... ..• .. . ., ,~ I' 1-",. .•. . ... ' I ._.. . .,' 1 .' w ... ,I .. .. ' .. - .. '. 1 I.. '. ' ... ,III '-'. ',' . . _:'
cometido por motivo eqolsf'co, ou cousor prejuizo considercvel a vltimo, a a~60
pe'n' all sere P' rived a
". .. Ii I . .-~ ..... 1 .••..• _.1 I' - '-, .• i
, I "
• Extorsdo: Art. 1 58 do C6dilgo Penal - "Constronqer clquem, medionte violencio au
grave cmecco .. e com 0 intuito de abter para 51i ou para outrern indevido vontagem economical a fazer .. tolerar que se fac;a au deixor [ozer clqurr-o coisc: Pena - reclusdo, de 4 (quatro) a 1 0 (dez) anos, e multo." Ouondo clquern envia rnenscqens
e' let r·lo'1.\ n '[~C' os pia" ro c 0"" nstro Inlg" er 0"1 utre m . -U' tiliz 0·:"" n" d 0' "'-'S' e", d' Ie'" g' ro v' 'e '0''-', m le'-' o icc c 0'"'1m' ··1 0·'-" intuito :"
....... . " . .._. i·.· . L. ' " r'" I I ..•.. . , .: •. ::' ., -' _.. I, I ....,...... I,. , ., .. . . .'.' .. , .•..•.• .. .•. ..., 1 . ''3; I I .. _. ..
de obter vantagem econornicc indevida. A lac;ao penal, neste coso, sera publica incondicionodo.
Sao espccos para converser com diverscs pessoos 00 mesmotempo.
•
Nco h6 controls de ocesso; porlcnto qualquer pessoa pode entrar nos salas de bate- papa, bastanda crier urn apel ida ..
Raromsnte se sobs ao certo quem esto oorticipondo do converso.
Pessoos rncl-Intcncioncdcs buscam obter irriorrnccoes peSSOIQIS para usa indevidc o conteudo das converses pode ser impropr!o para rnenores.
N - -I t _, t·· d - d t f' _. - T f'·
0' ,"'. /'." • • ..... , I ' . " I' ... ' I .' I ' :' . .'. .' "'I I I .' ' .. l :'J . I' . '. :. ,. ,"", .' :. ':.: I' .. . " .: ", <" It.. 1. ",.. ..... ." I I I'"' '.' :' , I, /. (:. . :,' i ',' . (. . .. -'. _.. ',. "':' ." . .: ""
orma menre sao I roco os men,sa,ge,ns e leor 01 enS,IVO e pomog,ra reo.
A -- - - - - - - - - - - - _. - d - - . t - - - - - I'~ - - k - _ - - - - - - - - - - - - d -- - ~f'~' - - - - -. - - -- - - t- - d - -- -- - - - - ~ - - - -- -
I.'; - , .. _ ".-.-"." .'-, "-', ,' .. ~ '-.: ",' .. ,'_:_ ,. ,.:.,....... "'-1 ,,' !.: , ",-, ,-,(:: .. -." '_e_, 'I -, '1,'- .. ' -'. . ,"-,:''-,- ',-, -, '.', '-,':-. _.' ····'1 '-,'-"' .. ',' . __ . ::'-,
, S mensagens, pD.-em rozer 1 in xs e a nexos q ue c onrncc m 0 co m pu coor au envrorn
irrlorrnocoos (como senhas) a pessoas desconheciocs e rnol-lr-tencioncdos no rede,
•
•
•
•
Nco permito que seu filho ocesse as so.os de bote-pope sern 0 ocomponhornento devido.
Nao peste iotos au inlorrnccoes pessoois no internet e oriente 0 seu filho a ndo
f -- ,~ 1-
oze- o.
N- - b ~~ k iii I ;0 I' d ;0 d I- ·
oo a_'ra ~~'nl_s au I __ nexos, po~s eles trozern consiqo CO_ Igo I __ ,e progrclm1c ma icioso.
Se tomar conhecimento de delito praticado elm solo de bate-papa, imprima 0
•
•
conteudo da converso, onote 0 endereco do site onde 0 service funciona, a nome
d I I'd ~- d dl -h D d
ill . I ~l I~J ." .! . ".,
a sa 0/' os Oip'e 1 •• r: os uti izoc os no cor-verso, a S.UIOJ '.' at-a e "·',Olrlo..'el pass'e ' leS;'SIOIS
II f - - ""'" d d . t - h '~f - - _. - f 'IO t
~ n .ormocoes, procu re urr a'.," ivcqoc 10,1' ca,S;QI en": 10 ~ n ormccoes Ie proves su rcien '6'S
po r o a-" pro .. op '0':-" situ ro d c" o co ..... · 01-" e-' co s 0"'-'" a liOll n---:· 'f~'r'-"a- ro,-: 0'-' S' 'e:-' reiiro a~' a- ra:~ 0" '. pen "a'~ p rive d C' IPI'r-o"-:"C":-UI r'e"-'
I .. : - ._. .. "" \:__I_c)'-J!I.,'- .:- : '31.- , .. :_:I '_'" ' :..:.':: :'. . ... ' '3" . ":' : '__: .:- W I_:::_ .. ' . .-_ , .~ .. " ':' :: '. ":::... 1 .. - ~I _I I _". - - c_ . 'i I, .. ,,~ '.
a delegada especiclizodo se nco hoover informocc es e proves bastantes poria a, proposituro da at;;ao, au procure 0 Mlinisferio Publiico em coso de infro<;60 referents
'\.... II .rbli
o eeoc p'en,a PIU' ,' .. , •.• reo.
'. Exemplo de
~ , I
~ m'p roprl'o
p1a'ro:
rnenores
t t'-d
cloln, 'e U'·,,' " 0
postado em solo de be ..• ··.·~·e~p·~ ... a· - p.·.·.o
- JI! _ _ _ _ _
OR!NAllN' QD~~ ~
SCOrpl - 0 51' - . 'I:r
M 's r d. u. ~, e m k
'_mmm
•
•
Pornoqrofio Infantil: Art. 241-A do Estatuto da Cricnco e do Adolescente (ECA) - "Oferecer, trocar, dispon.bilizor; tronsrnitir; distribuir; publ iear au divulglar por q ualquer
I d d f' -I f f---' d
_ 101 .1 ._ _ [. ~l ' _ " __ ;'_I[~ _ __ "_1[" I _ '. r
me 01 me usrve por mero I" e: sisterno ".- e intorrnotico au t.e ernctico, otoqro rc, VI. leo
au outre registro que conrenho ceno de sexo explicito au pomcqrclico envolvendo
eric nco - 0- -··u 0'" do . I e'- -'5-' "C' e--· n-te· '"' p)S'· n·" '0'1 re'-' c lus ··o""!'! '0'· de 3--:1 lit"! re'~s"')' '0-' ·6····'·· ('5-' "e'-' is] a: n·-o:-'·' IS'-' ~I rnult '0- II D··"at.', '5' 'e·
I, _I ~ I, ":!'. I, ....- .• " - ' .. - t.. - _ ". ": ,-_" I 1 I, :_ iii ,"",' 1'_, ~ _ _ _ . -- ,- - ,.-.'.1' I.' " -,I \ ",', I:' ,'-.. ,-' - - :: I _I I~ ,I . .' iii .'-' ,- :., . :
quondo olquem snvic Ictos de cricncos au odolescentes em ceno de sexc explicitc
I 11,_,1"1 •• ,1..:.: ·e' , e "',I, 10 IS; ,', •. !e~ C'-.· ':s'~S .-,1, l'lal~e';c:~"n --,s-- '-- 1,IJI~.'e S'O ,.,.".-',-,,' C 10'1
"T irnb .. ~, - --.-.' _- -- - 'f''-,- -:- --- I '_'-- .. ' ·,t·-· "-' .- .. ite . -t - :-' d- :'- A,", rt· - 2-1411- D" d- '-' E,CA" ,UA ~i!' ii'- - .- :- d: 'I ..
110m_em D,correm rlequen_e~mlen e a as 1.0 I f,,/,~' ~_:-_~O .. .r: ~ ,MIIICla~, asse l'O'r;
instiqor ou constronqer, pa'r qualquer meiio de cornunicccdo, cnonco, com 0 fim de com ela praticar oto libidinoso: Pena - reclusdo, de 1 (urn) a 3 (tres) enos, e multo" ..
A - 2'-· 4'4 B' d· E'C" -A' II C" . f· .1111- . ...." d . d 118'-' ('d ito]
rt "1- 1,1 a ,---',: '-orrlolmlper au oci iter IC corrupcoo c e rnenor oe .........•....• ezoito
enos, corn ale proticcndo infra~60 penal ou induzindo-o a protico-lo: IP'ena- reclusco, de (urn,) 0 4 (quotrc] enos. § 10 Incorre nos pe:no,s previstas no caput deste artigo
il d t ~ '" fi!' ~'f-'i d ti II 'l!I d de ouoi "'I t 1\ Ii
quem plra 'I'CO as con t. ·· utos on I~ P,I rcoc as U' II rzonc 0""5,9'_ e qucisquor metos e e rorucos,
inclusivesolos de bote-pope do internet".
1. - SoflU/Q'lIs'2P (KQZc", £-mul., £-dDllkeV'B outros)
Sao espocos que permitern 0 corr-portilhornerr'o de arquivos armazenados em estocoes espallhadas portodo 0 rnundo, A outenticccdo de usucriose feta, normolrnente, po servidores locolizcdos ern poises que nco adotam legislat;oo ngida em relocoo a inte rn .. iet o 'q.IU·le· dilic ulto o ·ld·I'le'·ln't'"'I'·f~I~Ci,·--·a··'-ra-o.··.··· Id.·: Ie" IU1m' crim ino ';'S'IOI
u . • , .•. , '. . . ': '.' '. - " II ~"'. . . .. :s'." .' ". . . '.' '.' .. , I.· - . . . . ~I
•
•
, -
E cornum enc .on tro r nesse o trn biente todo 'e"- q.'. uolq l'UI 01 r tipo d' '8'" 10-' Ir'lq'-'U'I~I-'V""O'" ote rnesrno
, .' .. '- '..' -"-- l ". ,: . - I. " '. ._--,., ,- . -~ '. . I - . ~,l .. '- - . ',' _.... I . - .,-- I '. -- I I "',
- - I
I ~. , i
pornoqrcfio nfcntil.
M ~t I' .-. d ~ .!l d t !i- d t t
' .-. -. " . .. .'. .- .. ' - .-. '. , . -. ,.-'- . - - - -. - - .-.,' -- -. -. -. --.- .-, .-- '. - ... [... ".-
,UI- os virus soo otssemrnoc OS p,or esse n po .. ~. e es ru uro.
• Instale filtros de conteudo e rncntenho a. seu computador pr tegldo. Procure urn profissianal de informatica para ouxilio-lo.
:'~ ~JAu~~ .~, ~,9b- ~~mg
--------- - . ------- - ---- -_ ... - -- - -- ----- -- -_ .. - - - - - - ---
• Exemplo de tela do f-nl'u e
• Pornografia Infantil: Art. 241-A do ECA- "Ojerecer, trocar, disponibllizor; trcnsrnitir; distribuir; publicar au divulqcr par qualquer rneio, inclusive par rneio de sistema de informatica au telemcfico, fotografiaJ. video ou outro registro que conten] .o cena de sexo expllcitc QU pornogn5lfic'Q envolvendo crionco O'U odolescente: Pena - reclusco, de 3 (tres) a 6 (seis) enos, e multo", Ocorre, por exernplo, quando ,ol'guem envia [otos de cnoncos ou cdolescentes em ceno de soxo expllicito. A a~ao penal, nestes ccsos .. sera publico incondidonada.
• Viol,o<;,oo de direito outorol: Art. 184 do C6digo Penal - "Violor direitos de cuter e os que Ihe sao conexos: Pena - detencdo, de 3 (tres) meses a 1 (urn) ana, au m ulta. fJ Do-se, por exernplo, por meio do compartilhamento de musiccs, videos, imagens
O··u obros inte [ectuois s· .. ···-e·1ml··· citor 0--1 n-·- .. "·o(····-m-- ·e··· d .... · .. [O - .. cuter e:-" s-~e· ·Im-'" p-··--··o·· s·-:·s.: uir e·x····1p··re'-·:·s .. .S .. -a'- outo .. .rizocdo
.- --.- .>_1 II _I _--, -, .-._- .. J' . - I 1- - w - .. - .. - ,--' ..... - ' 1 .. /:. '." - I .. . ...-.- --. 1 ... - - 1- - I '.. - ':r;'
para sua rep rod uc;:ao.
Nos ccsos ocirnc rnencionodos, a a~ao penal sera publica incondicionodc.
Orierrtornos os internoutos d solicitor ojudo die um profissional de Informatica, a fim de que elle precede as ccnliqurccoes necessorios com vistas a manter 0 computador
- - d I --
- II' " Ii] ~l !;I ~I -1Ii'i' ',.
sempre proteqido. E quel alem .•. IISSO'I pec;a 0 esse proiissiono que 0 ensrne 0' utilizor liltros
d .-- - d d d d -
_ __ _ _ _. .. __ .. _ _ _. ~' _ _ __ . _ _ _ .1' ~ J _ __ _ _ _ _ !'_ __ • _ _ _ __ __ . _ _ _. ~ __ L . _ _ _ _ _- _ _ __ _ _ __ _ _ _J_ '~ ~ __ _ _ _ _ _ __. _ _ - _ _ __ _ _
. '. -'. "'1'·' I ,... ... :....., ". -, . .- ",' .... .<.:' ". .... .' ".' " '.: '_', ',----, 1 . .... .' - ,-",.",.~ .' . .. ... " ._' .... '. . ... , c···,,·· '. - '. - .".' ' .. ~ .. .- ': .. '.' .', " . "'1" -' .... ''-'' :". .' -, ." .. .-, .'. -- ,', .
e segur,on~a; ossim como flltro's de paglnase reqistro ;e todos as ativi odesexecutodos
- - - bi - tL - dl i - t- _. - t D":" - - _. - d - - lh l_ _. - - ,J",_ - I f ii' - - - I' til - . tr - I - - t- - _. f - -
no ornorerre co In erne' ,. Lesse 10:_ 0', ser- . e-o possrve rcor ore la e con 'ro; ar as oreros
fii'~h d t A:"" . ~ t I ;;; t _' lOt
.... ' -~l·-·.·· ... ". ," :. -", '., "-.:.:"." _ .-" II ," ~: : -'1 '. ,",-:-. ,',- 'I ... ['-'1,'-' .. ~ : .... ' .... ,- ,',. .' ... ,' 1'1 "-. .. '". I.," . . .. ~ .. -;-- . '. ". ,I". ': I.
que 10,SIBUI !I 01 po e cxecuror " sequu; apresen ornos a gumas onen a __ es para eVI or
que '0 cricnco tenha ccesso a conteudo irnproprio no internet:
•
Navegue com 0 seu fi'lho a guns minutes par dia. Conheco 0 cmbierrte que ele utilize para se divertir
Ih f Ih f d
'"I _ _. Ii! ~_ _1 _ _ _ _ _ • _ - • ~ _ ' _ _ _ _ t#¥IF. _ _. _ _ _ _ __
, ':-1":'''' .. -.,.~ c'I':·~." , . ._-' 1''':1 /. ".~'c :' ",;'·1,,"1 '1':-1"1-' <:' .':. '-'~"':' '- '1':', ,',- :"" ", .", '1'" :'. C'.' " '-"::1'
Aconse ,e seu loa nao transmltrr In ormqcoes peSSOOIS, como nome, en ereco,
escolo em que estudo, e a noo distribuir fot,os pelo internet. Ensine-o, a ser discrete nesse ombiente, princtpolrncntc com pessoos que acabou de conhecer.
Oriente seu filho a n60 receber nem executor arquivos de pessoas desconhecidos. Conneco os pessocs com as quais seu filho se relodona.
'N f' Ilh h
" ,~ • I . Iii •
_:ao permito que seu '_11.. _0 rnorque encontros com pessocs que con .. .eceu na internet,
S II! ~ ,r· f' I I ,rlblll!!l h d
' i. I I " -.',:" .-,' ....•... '1,1\ -[I: ,I .....................' .. I II"}I, .•.. ···.·.··<·-,,'/il-I,:I- ",
e ~u galr necessono, ceo as em oco pu,_ IICOI ocornpon an 0 a sempre,
'Evite acomodar 0 cornputodor no quarto ou em lugares isollados do coso. D,e prelerencic a lugares em que ho]o ample circulccdo de pessoos.
N,ao abra a sua webcam po desconhecidos: elo pode c locor um crirrinc -c, denltro do sua coso, Verifique sernpre a idode minima indieada para cada jogo.
•
•
•
'.
• IEstabelel~a regras e limites para 0 usa da internet, de acordo com '0 idade de seu filho. EstlPule um tempo limite ao ccesso. I nfo rim e a ele os sites e services que pode
._ I'" lh f
ou noo ocessor e e.xp_,I:qule-~_[e 01 m,O_IVO.
• Monitore 0 usa e as converses. Procure informar-se sabre as recursos de sequronco de seu proved or de acesso. Foco 0 bloqueio de todos os sites ou conteudos que, considere incpropriodos ao seu [ilho, Utilize tcrnbern programols de filtros de conteudo.
• Eduque seu frlho a ncveqor no internet CQ'm responsobilldode. Expillique-ihe como proceder coso encontre urn material inopropriod ...
• Mant,enh -se sempre proximo Oi seu Hlho. A onenta<.;;;oo e a converse soo a melhor forma de se precover centre os transtornos ocosi nodes pelo mau IJSO da internet.
IExlstem vcrios sites educotivos onde e posslve] consequir intormacoes uteis de como se pr tegler. lEis alguns dales.
• h1tp://antlspam. br
• http://cartdha.cert.br
• http://www.censura.com.lbr
• http://VIoMw .. internetsequrc.orq
• http://www.mp.mg.gov.br
(no menu lal esquerdo , Clique lem Crimes C'berneticos)
•
htt /1': teoid Ib
!!!!! :' . . . . . . .... -.' ... .." 1 "1 \. I . 1 ~ "" " .. '. ." -. '. .~'.,'..- ... • . ,,", ..
. _ P .rt ,nlaveguepro_ e'gl~ O. c:o,m~ .~r
http://www.reclameaqui.com.br http://www .. rnp.br/cois/Frcudes. php http://www.sarfernet.org.br
http://pcworlld,, uol .. com. br/dicas/2008/1 0/09/ prate i a - seus- fi I hos- m 0 nita ra ndo- e- . i rn itond 0 - 0- que-eles tczern-nc-pc
•
•
•
•
Entenda a diferenco entre as rnodolidodes de ac;;ao penal, que podem ser.:a~a,o penal publica incondicionodo, o'ioo penal publica condidonada a representdcdo e aC;ao penal privcdo
4.1 ..
Ocorre a ccco penall publica incondieionado quando ndo se exiqe nenhuma condicdo para que 0' Minisferio Publico posse inieid-Ia au requisitar a instourccdo do inquerito policiaL De acordo com a ali. 27 do Codiqo de Processo Penal, quclquer passed podero provocor a iniciofive de Minisferio Publico, nos casas em que ccibo 01 0<;;00 publica, fornecendo-Ihe, por escrito, informa ces sobre 0 falto, indicondo 0 tempo, 0 luger e os elementos de convicqdo ocercc de delito.
De posse desscs in~ormac;oes, bcsto efetuc a notfda-crime no SISC rna da Prornotorio Estaduall de Combate cos Crimes Ciberneticos, no endereco http://www.mp.mg .. gov.br (clicar em "Crimes Ciberneticos"), mencionondo 0 e-mail para contato.
Coso possua algum documento que posse servir corno provo, deve envid-lo co e-mail crimedi,gital@mp.mg.gov.h~ com a informocoo do nurnero da denuncio fornecido pelo sisternc de de nunlc~alS; de Pro rnotorio Estcd uol de, Combote cos Crimes CI berneticos, OILJ efetua r um cornplemento de denuncio no sistemo de Promotorrol onexondo as orquivos.
Abcixo estoo allguns exernplos de 'nfl"oc;oes pencis cuja a'~ao penal e publico incondidonada:
•
Apol,ogia/indta<;oo 00 crime (arts. 286 e 287 do Codiqo Penal); Constmnqimento ileqo] (art. 146 do C6digo Penal);
Dano, exceto dana por motive egoistico ou com prejuzo cons iderdve. (art. 163 do C6digo Peno I);
Estelionato (art. 1 71 do Codiqo Penal); Ext,ors,c~o (art. 158 do Codiqo lPenal)i
lnduzirnen 0', instigat;co O'U ouxll 0 a suicldio (art. 122 do, Cod igo Penol), Fovorecirnentc 0' prostituicd _ Ifa~"" 2"~"2:"8'--:' do C' "'o'dillgo' IP-n'C1'II)1
' . "~ ••.. 11,:- : .. 1 i" ~I r'l " .-.::-::~- " .•. "';S~i 10 t III' Iii ~l .,'....,: ,',~.. '. .' ... , •• ' : ' '_:_ r '.18 i····, '.. i
Pedofilia I(art. 241 do EstOltut,o do Cricnco e do Adolescente]:
Propoqcmdo .. eleitorcl externpc .• ·l~i"7aAnQla,· foro de epo .• .cc [ort ,3····6······. do L~"119' -5 •. ··a',1,4,·/'9"'7·····)'~
_ '. '. ..'__': ,': ._ _ .. :__ . . _. _ .' .. _, _ _. _ _ _ . _..'" .' _ ,_ 1 __ ' , '. ~ ,_. _ _Ip . _ . _" _ _ _ _ _ ._. _.:. . '.' ' .. _ \. ,_, _ ,~ '. _'. _ I 0', _ ' 1Il:__.." I _ . " I
Radsmo (art. 2'0 do Lei 7.716/89);
R· f'·"· III. f .+ d fit · tv" I-h" . t' l~ ItII . d d · t - ~ d I
vu 10 rusrno . Ira r pro'vel ro 1 a PIt(iOIS'~ IU:I~ao a . eic, par.' IC~lpal nco •... - Ire' ornenre I' Ie seus ucros ou
fazendo-se sustentor; no todo OUi em parte, porquem a exerco (art. 230 do Codiqo Penal);
Trdfico (0 rt. 33 de Lei 11 .. 343/06,);
Tt-afico de pessocs (crt. 231 do C6d'igo Penal)j Viol,cC;d,o de direito autoral (Ott. 184 do C6digo Penal).
•
•
•
•
•
•
•
•
•
'.
•
'.
•
4 2•······•··· ' •
•
1H6 casas em que 0 representccoo do ofendido e exigida para que sejcm iniciodos as investiqocoes policiais au pore que 0 Minisferio lPulbllico inicie 0 ac;;Cio penaL Ressc lte-se que
.fV...... "ii' f ]- id d - Ji!'.I A 'Il b - d J- ..... d-I d d
nco soo necesso nos '0 rrno 1-: QI-' les no representccco. :,s.s~ml xrsto o .c ec a rol~lao II e vontcc e co
ofend ido ou de seu representorrte legal para posslbilitcr lao M.inisterio Publico a pure r os fetes ncrrodos. a fim die former a sua conviccdo peru, se for 0 coso, dar infcio a 01 100 penal.
E irnporlunte, se possfvel, a a preserrtccdo dos seguintes inforrnccoes: a no rrocdo do
fa:' to' c o rn todos 0':5" eire unstdnc ics: 0': ind '"I'V' -Id·' uo lizoc do d· o suposto a" utor do f·a-·t·o··· ou seus sino is
_ .' ' ,': .l I' I 1< . _ . I:, 1 1.1. .1 • .:'.. '.' _./, _ '. I,., I: Wi, I : . . _ _ _. _ _ ." .' ' ,_ ,I. I 31, . I. • I .<,. .' < _ : - ..•.. '. ,_ '. ;" I. I ~'J . I. .... < _.. : '.' ~ '. - '. I .:, ,_
co rocter'sticos: as rczoes de conviccdo au de presuncdo de ser ele 0 a utor do infra~ao; e, a indo, a opreserrocdo des proves conseguidas, 0 que faciitara a invesfiqocoo.
De posse dessos iin~ormac;oes, bastaefetua - a notfda-crime do foto na pdq ina do Prornotoric Estadual de Combote ocs Crimes Cibemefcos, no endereco h1tp·//WVllw.mp,mg.gov,br [clicor em "Crimes Ciberneticos"]. mendonando norne, CPF e o-maii parc con ItO.
As; p:·· ... o svo .. S·:,· p·.o:. ···.·d· .. ·· em S.· i.e:. "'~n·:·'v;,a.·ldla.· s C:.· o e-mo ~II c rimed ~111;g·. ~llt'.a:.'I'@.··· m p m .g"': 'g"i o :·V··. b .. ~!": corn o ~I n .. f·o·.·· ". rrn .' '0· r,a~ ·0·'.>
I'~"" _ ' Y '~ .. w .. · .. · .. J •••• _ ••• 0 _ .. _' .~ ,I,u ,' ...•. ' .,.1 ~. -' Ii -- •. '~ ' " .~, L.. .. '--' "'.''5' .
do nurnero fornecido pelo sistema do Promotoria Estadual de Combate cos Crimes Ciberneticos, ou por meio de urn complernento do denuncio. efetuado no sistema do Promotoric , anexando
,..
os·' a P1q" IU- I m 'vO" " s~
.... . ",' I II' . _"" ~ ... ",' ,."t., III
- ~ - f d bl . d
'.'_ !I!,i!'y '"' N, '" Oil ~
Sao exernp os de mrrocoes pencns lie 0<;00 publico condicioncdo:
•
Am eo co la- ~d.. 1 4' 7 d 0--' ·C·_.··· 0'''' d "'I-Ig 01 IP··el., n a I)' !I!'
, 1_...:-' .', "!i:-' \:... I; ~~, - ~ '- '.' .'--~_:_" ,~, '.' _I ..• ~ - I' - f
Corrupccc de menores (ali. 218 do C6digo Penall)j
Crime contra a honra de funcionario publico, cometido em rczdo de sues fun~oes (art. 141/ III c/c Cit. 145, para9ra~o unico, do C6digo die Processo Penal);
d i _. II if f I, d >Ii I~ "t iii t -I f"" 'i (.. '11 51- d C' -_ , d i
e comumcccoo teteqrc 'ICCl rnr Ilole~leri,ca au teletonicc Tort. ,~I=O ····0" .llgO
•
•
•
Vlioal~lao Penal),
4 '3
'-
_ .:_' -
A~ao penal privada e nquelo em que 0 direito de prornover a a~ao penal pertence 00 ofendido QUI a quem tenho quulidocle para representd-lo.
• Injuria [crt, 140 do C6digo Penal);
• Cclunio (011. 138 do C6digo Penal)i
• Drfama'r;;oo, (art .. 1 39 do C6digo Penal);
• Dono por motive eqolstico ou com prejufzo ccnsiderovel a vftima (crt, 163:, I~ do C6digo Pane I) ..
Obs A'" dl espeito do cede penal privndo pede 0 cidod a"¥o que s'e sentir lesod 0 em" seus d· ireitos
.,'.:: "I, .. I<' .. Il:u I •..• ' "', '_ ' • ..:1.' _.,.", ~":·I·I,·.. .,il!IW'··I· .• :.1, I _i .. ' •. ·'.,.·', .• "_'. ,.1,.1 .. 1 •..•. 1 ' •... , .••..• :'.)-." .. ' ", . '_"-:""1 .. 1.'1 "'.1"11::.,' .. .•. ' ....• <
notificcr diretcrnente 0 prestodor do service de conteudo para que remove 0 conteudo ilegol
f Ii d id d de rnoteri J'" d d iii dlci d
au 0 ensrVIQie' se'u's, setvl-ofies Ie pre:serve to-as as pl~ova,S~.le moterio lidode e: OIS lin; ICIOS · .. ··e
cutoric do crime .. Um modelo de corto co provedor pode ser bo ixodo do site do Promotorio
Esto ,d·- U:O', I :d- 10. IC····-··O·-··.lm·-.'1 bo -t-'e o .. c··r: C····:,f ... 'jil m .. - QIS" 'C"-:~II be rne til c"o.· ."~' n '0-'1' PiC' isto UM:',··,· od ~ 10> ell IC' 0·:-' ntidc no en d·· ~ reco
- ':_::. . --~ '~ .• ~._ ~ . - . ._. '--_:---';;' . - - ~,_:_ I _._.~ ~. __ . ..,Ji I 1- . ._" - '.:_i._._ .: ,<=-- Q_~ t - .,~. II IU'_:_''_' I''_' . ''_' - . - ~ - Q::s'-
htt / .. /,": , -.- -. -. -, Co - b (: 'I ~ - - .- U c· s; - -- D"'~ It " In)
'-_-_-p,: .' ~_ mlpl~ mig ~ gOY!!! __ of :C IICIC .~ lelml_,rl m,e, , I'g 1--,0 ~
NI·· .. 1':"', ." .. : ..... ,: ... d·' ..... , . ' .. -,,1'-' .-, ····i ,.'._lO'_,ji"'_1 ~'~ ...... u d ~f-' ... -· . "':." ~,.":' ", ·-t· . I' .... t ' .. -',' .", :. '",,': ... ,'" d- ·····1-····· ."""" .. - '1'" '1/ I .. ' _.,: .. d·· ,"",
os COISOS :' .. e ca uruo, Illnl.u~ to au ···.·1 ornccoo, en re ou ros crimes .' e 0<;00 perla prlva ... c,
M · · t" '01 P·I I' b I-I ., -r....- - t -I 'Olt '01 - ~ d - d ."..1 I Pori , - . .f - •
" . . .'1' '. r '.. "I 'I', ,.', ,'.'. '.', ""I ' .. ,,' .. ', .:,. ,"" '-'/._,' I' .,. .. I" : --'I ,'. '. "'. 11'",,..·, 1'-:' .,' "', :,.""-',, ,.'.' .. ' " '.
o irus ,ell 110 U '.' icc nao ern ,eg~l rrru 01 e pa ra move: a ocoo p,ena. or ISSOI e necesso rio que
a proprio pessoo of end ida [ou seu representonte leglcl) movo a ac;;oo penal dirercmerrte por um advogado .. Se a pessoo ofendida noo fiver inforrnocoes e proves suiicientes para a proposituro
d - d d II ~ I~ d ~ t - d ~ "-t
a ac;ao, pooe procurer a ,=-'6 eqocic especio izoco peru requerer '0 rnstourocco ue rnquerrro
I ~ '" II po rc to 1.1
-
...•. 11 ... 18
'CENTROI DE AENDIMENTO A INCIDENTES DE SEGURAINC;A. Dllspo,nlvel ern: <h11p:// www rnp.br/cols/fraudes.php>. Acesso em: 17 jut 2009.
'COMI~TE GES. OR DA INTERNET NO BRASIL .. Disponivell em' <http://antispam,.br>. Acesso ern: 301 set ~ 20:018 ~
IG······_ ·IR-IE1C--IO::·'1 R··· _,11 Ill , C-····I .,,'., d .", D··:,~ eitc Penol 2·",-0 ed -R"'~'-" ,d·, - J'" .. :.". '"" .. ," 'I!' I~· .. ----·",·t· - 2-10 : 0 '3.1 8,-1418'.:' .. :
'.' _.',. · r>:» .Iolgle,r~o,~ '.~ ,urso .. ,e _lreLO . ena~ ~. e, ~:,.Io_e '~' anellrlO~ ~mIPle. U'Sll<,':·)· '.~ ~ • .1'. P~I
ff - r
.MANUAL IPRATICO DE INVESTIGAC;;AO DE CRIMES CIBERINET COS. Sao Poulo:
M'IO .~ t' III PI; bli F' d . I 2" 0·"0" '6"
rrusreno rue C:OI _I ecero 1/ ,>,/~
N.AVE'GUE P'ROTEGIDO. Drsponivel em: < http://nave,gueprot'egido.com.br>. Acesso
3- I'O"~ + 2-10"'0":"8'-1
e-.- m' . ill I s'-'e- '. II 1.,:-''-
1 _ _ I... ,-../ , '., .
. '. II! '.' '.' . .. II! . '.'''' . . to
MOVIMENITO INTERNET SEGURA. Disponlvel em,: < http://wwN. intemetsequro.orq>. Acesso ern: 301 'Sle-I~ 20'018:~,
NlJ,CLEO' DE ~NFO'RMAC;Ao E COORDENA~AO DO POlO BR Disponlvel em: <http'//carhlha cert.br>. Acesso em: 30 set. 2008.
Nunl, Guilherrne de' Souza" Manual de Processo Penal e Execucoo Penal. 2° ed. rev.
atu 0:--1 ,-. o .. -.:. Pi S·····a~·:-:· p .. -==.- u 1··-"" Ed itorc ·R·I··_··"V'i~'S···t-·a"" d-" ... - .. -. 'Tr-II!I b u no ~:-_--: 2'/ .. 10'10'" 6··c::··
__ ' •• 01 ,e I __ m_ ' . 1·0 a·. 0 .. 1_'110 .le~oI,-~_ .. 05_ "~,5, "" .. ""
OLIVEIRA, Euge'nio Pacelli de. Curse de Processo Pennl. 6,Q ed, 2° fircqern. Bela Horizonte:
D····I R·!·,·····,,I 2/10 ...... 0:.'116, ... '1 7:8/',2'·' .
e_ e Y i . . I.,' ~I ' •. /, P ~
PACHE'C'O, Denilson Feitoza. Direito Processucl Penal. Teoric, entice e Praxis. 3° ed. rev. ampll. e otucl. com Emenda Constituclonal do "Reforma do Judicicrio" Niter6i, RJ:
Impetus, 2005. 1 400 p.
PCWORLD. NO'W! DIGITAL BUSINESS. Disponivel em: <http://pcwo,rld.uol.com.br/ dicas/2008/1 O/09/proteja-seus-fillhos-monitor,ondo-e-llimitondo-o-que-elles-fazem-nopc> .. Acesso em: 30 set. 2'0'08.
RAM'OS JUNI,OR, Hello Santiago. Estudo sabre a Aplrcabilidade des Leis Penois oos Crimes Inform,aticos no Brasil. The' Third Internatiional Conference of Forensic Computer Science, IISSN 11 98,O~, '1 1 14i VI 3. N~ 11 i' 2,008 ..
RE'C" LAM·.··· 'I"'IE A" Q .. ' ·····.··,UII . "1 M'·· '.: ' .. !!! "'--':. S·····' its i'd, /, A,"', ····'1 s: !!i'_". l.otir '-. I.:::...:...··' ID··I·~f'· '1." .. >"'-'" d .... -.: ,C·" '. "j ':"1 1 ...•.... , ~d" ,·'1"-"1 '.-' 'D"~ .. ," : .... -" "'~I
_,.' .' _ . _ ' " .... / a .... 01 or_ I. e~.a merl ca, _O Ina, eml _ e Jes,c, ..... 0·_.0 nsu[m~ ~ Oir:, Ispan Ive
em: < h1tp:/ /http://www .. reclameaqui .. com.br/> . Acesso ern: 16 jul. 2009.
SAFERNET BRASIL. Disponlvell elm: <http://www .. safernet.org.br/twikilbin/vlew/SaferNet/ OutrosCri-nes> Acesso ern: '15 set. 2:008.