3.

Morfoloxía: prácticas

Prácticas
1) Cadeas de formación de exemplificativo, castelanada,
enterramento, augardenteiro e indiscutiblemente.
exemplificativo exemplo → exemplificar → exemplificativo
castelanada Castela → castelán → castelanada
enterramento terra → enterrar → enterramento
augardenteiro auga + ardente (← arder) → augardente → augardenteiro
indiscutiblement
discutir → discutible → indiscutible → indiscutiblemente
e

2) Análise morfolóxica, significado dos afixos e tipo de afixo de

exemplificativo, castelanada, enterramento, augardenteiro e
indiscutiblemente.
morfema significado tipo
exempl raíz
ific 'poñer + base' sufixo
exemplificativo a vogal temática
tiv 'que + verbo' sufixo
o masculino sufixo
castel raíz
an 'relativo a' sufixo
castelanada
'acción que é
ada sufixo
propia de'
en 'poñer + base' prefixo
terr raíz
enterramento a VT
'acción e efecto do
mento sufixo
que indica a base'
aug raíz
ard raíz
e VT
augardenteiro nt 'que + verbo' sufixo
'relativo a',
eir sufixo
'profesión'
o masculino sufixo
in 'negación' prefixo
discut raíz
Indiscutiblement i VT
e 'que se pode +
ble sufixo
verbo'
mente 'maneira' sufixo

1 Lingua galega II
2009/2010
USC
 3. Morfoloxía: prácticas

3) Cadea de formación, análise morfolóxica, significado dos afixos e tipo

de afixos de ennegrecemento, nuclearización e bostoniano.
cadea morfema significado tipo
en 'poñer + base' prefixo
negr raíz
ennegrecement ec 'poñer + base' sufixo
negro → ennegrecer → ennegrecemento e VT
o
'acción e
mento efecto do que sufixo
indica a base'
nucle raíz
ar1 sufixo
núcleo → nuclear → nuclearizar → iz 'facer + base' sufixo
nuclearización nuclearización a VT
'acción e
cion efecto do que sufixo
indica a base'
Boston raíz
'relativo ao
que indica a
ian2 base' / sufixo
bostonianos Boston → bostoniano 'procedente
de'
o masculino sufixo
s plural sufixo

4) Cadea de formación, análise morfolóxica, significado dos afixos e tipo

de afixos de vínico, desodorizante e pétreo.
cadea morfema significado tipo
vin raíz
'relativo a +
vínico *vin → vínico ic base'
sufixo
o 'masculino' sufixo
'quitar, facer
des3 prefixo
que non haxa'
odor raíz
desodorizantes *odor → desodorizar → desodorizante
iz 'facer + base' sufixo
a VT
nte 'que + verbo' sufixo
petr raíz
'con forma
pétreo *petr → pétreo
e de', 'formado sufixo
por'
o 'masculino' sufixo
1
ar e al son alomorfos dun mesmo morfema en distribución complementaria: ar combínase con bases
que teñen /l/ (solar, exemplar, cabalar, laminar) e al con resto de bases. Con todo, trátase dunha
tendencia, xa que podemos atopar excepcións coma global ou lexical.
2
ian e ano tamén son alomorfos dun mesmo morfema: ian combínase con bases rematadas en
consoante (bostoniano, iraniano, nixeriano) e ano con bases rematadas en /a/ ou /o/ átonos (africano,
alentexano, americano). Neste caso estamos tamén perante tendencias, xa que podemos atopar
excepcións coma tibetano.
3
des pode responder a dous precixos diferentes, xa que neste caso significa 'quitar', pero noutros casos
pode ter o significado de 'inverter un proceso' (desatar).

2 Lingua galega II
2009/2010
USC
 3. Morfoloxía: prácticas

5) Análise morfolóxica de hidroavión, acuoso, luminoso, fotómetro, aéreo

e eólico.
morfema significado tipo
hidro 'auga' raíz
hidroavión
avión 'aeronave' raíz
acu 'auga' raíz
acuoso os 'que contén' sufixo
o 'masculino' sufixo
lumin 'luz' raíz
luminoso os 'que contén' sufixo
o 'masculino' sufixo
foto 'luz' raíz
fotómetro
metro raíz
aéreo aer 'aire' raíz
e 'relativo a' sufixo
o 'masculino' sufixo
eol 'aire' raíz
eólico ic 'relativo a' sufixo
o 'masculino' sufixo

a) Raíces de palabras inexistentes que conviven cun alomorfo

patrimonial: *acu / auga, *lumin / lume, *aer / aire.
b) Raíces de palabras inexistentes que non conviven cun
alomorfo patrimonial: *hidro, *foto, *eol.

6) Cadea de formación, análise morfolóxica, significado dos afixos e tipo

de afixos de inutilizariamos, reorganizas, preestablecían e
desaproveiten.
cadea morfema significado tipo
in 'negación' prefixo
util raíz
inutilizariamos 'facer que +
iz sufixo
'facer que non útil → inútil → inutilizar base'
sexa útil' a VT
ria 'pospretérito' sufixo
mos '1ª persoa pl.' sufixo
'volver +
re base'
prefixo
reorganizas organ raíz
'volver órgano → organizar → reorganizar
iz
'facer que +
sufixo
organizar' base'
a VT
s '2ª persoa sg.' sufixo
pre 'antes' prefixo
est raíz
a VT
preestablecían
estar → estable → establecer → bl 'calidade de' sufixo
'facer estable preestablecer ec 'facer + base' sufixo
antes'
i VT
a 'copretérito' sufixo
n '3ª persoa pl.' sufixo
3 Lingua galega II
2009/2010
USC
 3. Morfoloxía: prácticas

cadea morfema significado tipo

'inverter un
proceso' /
des 'facer o
prefixo
desaproveiten contrario de'
'non tirar proveito → aproveitar → desaproveitar a 'facer + base' prefixo
proveito' proveit raíz
'presente de
e sufixo
subxuntivo'
n '3ª persoa pl.' sufixo

Exemplo de exame

ilegalización, ensombreciades, amoreamento, inexpresividade,

escachanoces

1) Significado e cadea de formación das palabras anteriores.

2) Análise morfolóxica e clasificación dos morfemas.
3) Significado dos afixos e indicar se son derivativos ou flexivos.

cadea morfema significado tipo

prefixo
i 'negación'
derivativo
leg raíz
ilegalización 'relativo a + sufixo
'acción e efecto al base' derivativo
*leg → legal → ilegal → ilegalizar →
de ilegalizar ← ilegalización 'facer que + sufixo
converter algo iz base' derivativo
en ilegal' a VT
'acción e
sufixo
cion efecto do que
indica a base' derivativo
prefixo
en 'facer + base'
derivativo
sombr raíz
sufixo
ec 'facer + base'
ensombreciades derivativo
sombra → ensombrecer
'facer sombra' i VT
sufixo
a 'copretérito'
flexivo
sufixo
des '2ª persoa pl.'
flexivo
prefixo
a 'facer + base'
amoreamento derivatibo
'acción e efecto more raíz
morea → amorear → amoreamento a VT
de amorear ←
facer moreas' 'acción e
sufixo
mento efecto de +
base' derivativo

4 Lingua galega II
2009/2010
USC
 3. Morfoloxía: prácticas

cadea morfema significado tipo

prefixo
in 'negación'
derivativo
inexpresividade1 expres raíz
expresar → expresivo → inexpresivo →
'calidade do que inexpresividade sufixo
iv 'que + base'
é inexpresivo' derivativo
'calidade de + sufixo
idade base' derivativo
'facer + base'
(ruptura, prefixo
es
escachanoces sacar para derivativo
escachar (← es + cacho) + noces → fóra)
'obxecto para escachanoces
escachar noces' cach raíz
a VT
noc raíz
sufixo
es 'plural'
flexivo

4) En base aos exemplos anteriores, explicar os conceptos de morfo e

alomorfo.
O morfo é o significante dun morfema (unidade mínima do primeiro
modo de articulación: con significado e significante), pero pode acontecer que un
mesmo morfema presente máis dun significante, é o que se denomina alomorfia.
Para que poidamos falar de alomorfia cómpre que as dúas variantes formais
presenten o mesmo significado (senón non serían variantes dun mesmo
morfema) e teñan proximidade formal. Se cumpren estas dúas premisas son
alomorfos. É frecuente que os alomorfos teñan unha distribución
complementaria, pero non é unha condición necesaria para falarmos de
alomorfia. Nos exemplos anteriores i e in comparten o significado de 'negación' e,
ademais, están moi próximas formalmente e, ademais, están en distribución
complementaria: i aparece en contextos nos que hai unha consoante líquida e in
no resto de contextos.

5) En base aos exemplos anteriores, explicar os conceptos de lexema,

palabra morfosintáctica e forma de palabra.
6) Hai algún caso de parasíntese entre os exemplos anteriores?
Xustifica a resposta.
Ensombrecer é un caso de parasíntese, xa que o prefixo en e o sufixo ecer
se engaden simultaneamente (non existe *sombrecer nin *ensombrar) e,
ademais, teñen o mesmo significado ('facer + base'), unha situación frecuente nos
casos de parasíntese.

5 Lingua galega II
2009/2010
USC