AÛNH HÖÔÛNG CUÛA LAÏM PHAÙT

ÑEÁN SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU DUØNG

CHUÛ NHIEÄM CHÖÔNG TRÌNH

TS. NGUYEÃN TROÏNG HOAØI

(KHOA KINH TEÁ PHAÙT TRIEÅN)

THÖÏC HIEÄN 01/10/2004 – 06/12/2004

LAÏM PHAÙT VAØ NHÖÕNG QUAN ÑIEÅM VEÀ LAÏM PHAÙT

ThS. Tröông Quang Huøng

Khoa Kinh teá Phaùt trieån
Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP.HCM
 I. KHAÙI NIEÄM LAÏM PHAÙT
Laïm phaùt laø söï gia taêng lieân tuïc cuûa möùc giaù toång quaùt. Veà lyù thuyeát, möùc
giaù toång quaùt taêng khi toång cung giaûm hoaëc toång caàu taêng. Nhöng toång cung giaûm
khoâng gaây ra söï taêng giaù lieân tuïc tröø khi chuùng ñöôïc tieáp öùng bôûi Ngaân haøng Trung
öông baèng caùch taêng löôïng tieàn lieân tuïc. Töông töï, toång caàu taêng coù theå laø do taêng
tieâu duøng chính phuû, giaûm thueá hoaëc do taêng cung tieàn. Vieäc taêng tieâu duøng vaø giaûm
thueá cuûa chính phuû coù giôùi haïn neân khoâng theå gaây ra söï taêng giaù lieân tuïc chæ tröø khi
coù söï thaâm huït trong ngaân saùch ñöôïc taøi trôï baèng caùch phaùt haønh tieàn lieân tuïc. Trong
tröôøng hôïp naøy chæ coù moät yeáu toá khoâng coù giôùi haïn laø suaát taêng cung tieàn. Do vaäy,
coù theå coù nhieàu yeáu toá laøm taêng giaù nhöng khi baøn ñeán laïm phaùt trong daøi haïn, caùc
nhaø kinh teá thöôøng ñeà caäp ñeán taêng cung tieàn nhö laø nguyeân nhaân cuûa laïm phaùt. Khi
xaùc ñònh neàn kinh teá coù laïm phaùt hay khoâng, ngöôøi ta quan taâm ñeán xu höôùng taêng giaù
toång quaùt chöù khoâng phaûi söï dao ñoäng ñoät ngoät trong möùc giaù toång quaùt.
II. CAÙC THÖÔØC ÑO LAÏM PHAÙT
Laïm phaùt ñöôïc ño löôøng baèng tyû leä laïm phaùt, laø suaát taêng cuûa möùc giaù toång
quaùt theo thôøi gian. Vaán ñeà ñaët ra tröôùc tieân laø möùc giaù toång quaùt ñöôïc tính toaùn nhö
theá naøo? Hai thöôùc ño thoâng duïng phaûn aùnh möùc giaù toång quaùt laø chæ soá giaù tieâu
duøng (CPI) vaø chæ soá ñieàu chænh GDP (GDP deflator).
Chæ soá giaù tieâu duøng laø moät tyû soá phaûn aùnh giaù cuûa roå haøng hoùa trong
nhieàu naêm khaùc nhau so vôùi giaù cuûa cuøng roå haøng hoùa ñoù trong naêm goác 1. Chæ soá
giaù naøy phuï thuoäc vaøo naêm ñöôïc choïn laøm goác vaø söï löïa choïn roå haøng hoùa tieâu
duøng. Nhöôïc ñieåm chính cuûa chæ soá naøy laø möùc ñoä bao phuû cuõng nhö söû duïng troïng
soá coá ñònh trong tính toaùn. Möùc ñoä bao phuû cuûa chæ soá giaù naøy chæ giôùi haïn ñoái vôùi
moät soá haøng hoùa tieâu duøng vaø troïng soá coá ñònh döïa vaøo tyû phaàn chi tieâu ñoái vôùi
moät soá haøng hoùa cô baûn cuûa ngöôøi daân thaønh thò mua vaøo naêm goác. Nhöõng nhöôïc
ñieåm maø chæ soá naøy gaëp phaûi khi phaûn aûnh giaù caû sinh hoaït laø khoâng phaûn aùnh söï
bieán ñoäng cuûa giaù haøng hoùa tö baûn; khoâng phaûn aùnh söï bieán ñoåi trong cô caáu haøng
hoùa tieâu duøng cuõng nhö söï thay ñoåi trong phaân boå chi tieâu cuûa ngöôøi tieâu duøng cho
nhöõng haøng hoùa khaùc nhau theo thôøi gian.
Chæ soá ñieàu chænh GDP laø loaïi chæ soá coù möùc bao phuû roäng nhaát. Noù bao goàm
taát caû caùc haøng hoùa vaø dòch vuï ñöôïc saûn xuaát trong neàn kinh teá vaø troïng soá tính toaùn
ñöôïc ñieàu chænh tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä ñoùng goùp töông öùng cuûa caùc loaïi haøng hoùa
vaø dòch vuï vaøo giaù trò gia taêng. Veà maët khaùi nieäm, ñaây laø chæ soá ñaïi dieän toát hôn cho
vieäc tính toaùn tyû leä laïm phaùt trong neàn kinh teá. Tuy nhieân, chæ soá giaù naøy khoâng phaûn
aùnh tröïc tieáp söï bieán ñoäng trong giaù haøng nhaäp khaàu cuõng nhö söï bieán ñoäng cuûa tyû
giaù hoái ñoaùi. Nhöôïc ñieåm chính cuûa chæ soá giaù naøy laø khoâng theå hieän ñöôïc söï thay

1
Veà maët tính toaùn, chæ soá giaù tieâu duøng CPI =
q i
o p ti
. Trong khi ñoù, chæ soá ñieàu chænh GDPD =
q i
o p oi
q p t
i i
t

q p i
t
i
o
Trong ñoù, qi laø roå haøng hoùa vaø pi laø giaù cuûa caùc maët haøng, t laø naêm hieän haønh vaø o laø naêm goác

1
ñoài cuûa chaát löôïng haøng hoùa khi tính toaùn tyû leä laïm phaùt vaø chæ soá khoâng phaûn aùnh
ñöôïc söï bieán ñoäng giaù caû trong töøng thaùng.
Vieät Nam trong nhöõng naêm qua cuõng söû duïng chæ soá giaù tieâu duøng (CPI) ñeå tính
tyû leä laïm phaùt vaø söû duïng noù cho muïc ñích ñieàu haønh chính saùch tieàn teä. Ngoaøi
nhöõng nhöôïc ñieåm nhö phaân tích ôû treân, thieát nghó veà phöông ñieän ñieàu haønh chính saùch
tieàn teä, chæ soá naøy khoâng phaûn aùnh ñöôïc tình hình laïm phaùt vì noù thöôøng xuyeân dao
ñoäng. Söï dao ñoäng trong ngaén haïn ñoâi khi khoâng coù lieân quan gì ñeán aùp löïc laïm phaùt
caên baûn trong neàn kinh teá vaø vieäc söû duïng chæ soá naøy laøm muïc tieâu ñieàu haønh chính
saùch tieàn teä coù theå daãn ñeán sai leäch trong chính saùch. Vôùi muïc tieâu oån ñònh tieàn teä,
chính saùch tieàn teä neân taäp trung vaøo xu höôùng taêng giaù thay vì söï dao ñoäng cuûa giaù.
Gaàn ñaây Ngaân haøng Nhaø nöôùc coù ñeà caäp ñeán tính toaùn laïm phaùt cô baûn ñeå giuùp cho
vieäc ñieàu haønh chính saùch tieàn teä ñöôïc toát hôn, laïm phaùt cô baûn coù theå hieåu laø laïm
phaùt do taêng cung tieàn vaø noù naèm trong voøng kieåm soaùt cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc.
III. CAÙC QUAN ÑIEÅM KHAÙC NHAU VEÀ LAÏM PHAÙT
1. Quan ñieåm troïng tieàn veà laïm phaùt trong boái caûnh Vieät Nam
Coù moät vaøi caùch giaûi thích khaùc nhau veà vaán ñeà naøy. Moät soá thieân veà quan
ñieåm cuûa phaùi troïng tieàn (monetarist), cho raèng taêng giaù hieän nay laø do taêng tieàn vaø
khoâng coù gì khaùc nhau giöõa vieäc taêng giaù vaøo nhöõng thaäp nieân 80 so vôùi hieän nay vaø
traùch nhieäm naøy thuoäc veà Ngaân haøng Nhaø nöôùc. Moät soá khaùc thieân veà phaùi cô caáu
(structuralist), cho raèng taêng giaù hieän nay laø do taêng chi phí saûn xuaát maø noù baét nguoàn
töø yeáu toá khaùch quan beân ngoaøi, vieäc taêng giaù naøy chæ nhaát thôøi neân khoâng caàn
phaûi coù nhöõng chính saùch caáp baùch.
Nhöõng nhaø kinh teá troïng tieàn cho raèng nguyeân nhaân chính daãn ñeán möùc giaù
toång quaùt taêng ñoät ngoät ôû Vieät Nam laø do taêng tröôûng tín duïng vaø daãn ñeán taêng cung
tieàn. Hoï cho raèng möùc giaù toång quaùt taêng trong boái caûnh cuûa Vieät Nam coù theå ñöôïc
giaûi thích laø sau cuoäc khuûng hoaûng Chaâu AÙ naêm 1997, ñeå traùnh taùc ñoäng cuûa khuûng
hoaûng, Vieät Nam ñaõ thöïc hieän chính saùch kích caàu ñi lieàn vôùi vieäc gia taêng tín duïng vaø
cuoái cuøng laø in tieàn ñeå ñaùp öùng cho chính saùch naøy. Vaø vì vaäy ñaây laø nguyeân nhaân
gaây ra söï gia taêng ñeán möùc baùo ñoäng cuûa giaù vaøo naêm 2003 vaø ngöôøi ta cuõng döï
kieán coù khaû naêng möùc giaù toång quaùt seõ taêng vöôït 10% vaøo naêm 2004.
Cuï theå, vôùi chính saùch kích caàu maø Vieät Nam ñaõ thöïc hieän, ñaàu tö trong neàn
kinh teá taêng khaù nhanh, tyû leä phaàn traêm so vôùi GDP töø 27,6% vaøo naêm 1999 leân tôùi
32,1% vaøo naêm 2003. Trong ñoù nguoàn voán ñaàu tö töø ngaân saùch laø 40% vaø vay nöôùc
ngoaøi khoaûng 30%, phaàn coøn laïi laø voán doanh nghieäp maø chuû yeáu laø vay töø Ngaân
haøng Thöông maïi. Chính saùch ñaàu tö cuûa chính phuû höôùng vaøo phaùt trieån ngaønh saûn
xuaát thay theá nhaäp khaåu vaø baûo veä thò tröôøng trong nöôùc (saét theùp, xi maêng, ñöôøng, xe
hôi, xe gaén maùy). Do hieäu suaát ñaàu tö quaù thaáp töø khu vöïc nhaø nöôùc cuøng vôùi söï thaát
thoaùt voán quaù lôùn vaø giôùi haïn cuûa ngaân saùch, luùc naøy caùc ngaân haøng thöông maïi
quoác doanh phaûi roùt tín duïng cho caùc döï aùn ñaàu tö naøy cuûa nhaø nöôùc. Chính saùch tín
duïng meàm daãn ñeán löôïng cung tín duïng treân thò tröôøng taêng ngaøy caøng maïnh ñaõ ñöa
laïm phaùt ñeán möùc baùo ñoäng. Veà phöông dieän chính saùch, caùc nhaø kinh teá naøy cho
raèng laïm phaùt ñaõ xaûy ra laø moät tín hieäu cho thaáy neàn kinh teá baát oån. Neáu chính phuû
khoâng coù söï ñieàu chænh kòp thôøi veà chieán löôïc phaùt trieån vaø coù chính saùch tieàn teä
vaø taøi khoùa thaän troïng ñeå kieåm soaùt laïm phaùt thì tình hình seõ trôû neân xaáu hôn. Hoï
cuõng ñöa ra lôøi caûnh tænh vôùi chính phuû raèng neáu tieáp tuïc duy trì möùc taêng tín duïng laø

2
25% ñeå giöõ oån ñònh möùc taêng GDP laø 7,5 – 8% moät naêm thì coù theå laøm maát khaû
naêng kieåm soaùt laïm phaùt trong töông lai khoâng xa.
2. Quan ñieåm cuûa phaùi cô caáu
Quan ñieåm naøy cho raèng CPI taêng maïnh trong nhöõng thaùng ñaàu naêm 2004 chuû
yeáu laø do taêng chi phí saûn xuaát quaù möùc maø noù baét nguoàn töø caùc yeáu toá töï ñònh nhö
söï gia taêng cuûa giaù moät soá haøng hoùa nhaäp khaåu chieám tyû troïng lôùn cuûa Vieät Nam,
nhö giaù xaêng daàu, theùp. Trong nöôùc, giaù cuûa thöïc phaåm taêng chuû yeáu trong nhöõng
thaùng gaàn ñaây do nhöõng yeáu toá veà phía cung nhö dòch cuùm gia caàm maø noù laøm taêng
giaù haøng loaït caùc saûn phaåm thay theá cuõng ñoùng goùp vaøo söï taêng giaù; yeáu toá cô caáu
nhö söï quaûn lyù yeáu keùm cuûa nhaø nöôùc ñoái vôùi moät soá ngaønh nhö ngaønh döôïc hay saét
theùp, thueá nhaäp khaåu taêng laøm cho giaù moät soá haøng hoùa taêng nhö saét theùp; vaø yeáu
toá taâm lyù nhö keá hoaïch caûi caùch tieàn löông cuûa chính phuû coù theå laøm giaûm loøng tin
vaøo giaù trò ñoàng tieàn trong töông lai maø noù taïo aùp löïc laïm phaùt. Quan ñieåm naøy cho
raèng CPI ôû Vieät Nam taêng ñoät ngoät do baét nguoàn töø nhöõng nguyeân nhaân khaùch quan
vaø chòu söï taùc ñoäng töø nhöõng yeáu toá beân ngoaøi chöù khoâng phaûi do Ngaân haøng Trung
öông coá tình taêng cung tieàn quaù möùc.
3. Quan ñieåm cuûa nhoùm Hotline
Veà nguyeân nhaân taêng giaù, chuùng toâi khoâng phuû nhaän söï taêng giaù trong hai
naêm qua moät phaàn laø do taêng löôïng cung tín duïng. Song söï taêng giaù ñoät bieán trong
nhöõng thaùng ñaàu naêm 2004 coù theå laø do nhöõng yeáu toá khaùch quan naèm ngoaøi taàm
kieåm soaùt cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc nhö giaù moät soá maët haøng hoùa nhaäp khaåu taêng,
vaø giaù löông thöïc thöïc phaåm trong nöôùc taêng. Cuõng khoâng loaïi tröø giaù taêng moät phaàn
laø do caùc caù nhaân trong neàn kinh teá maát loøng tin vaøo giaù trò ñoàng tieàn trong töông lai,
luùc naøy ngöôøi ta seõ giöõ taøi saûn khaùc thay vì giöõ tieàn vaø laïm phaùt seõ taêng leân duø
khoâng coù söï thay ñoåi trong möùc cung tieàn, thu nhaäp vaø laõi suaát thöïc.
IV. GIAÛI PHAÙP OÅN ÑÒNH GIAÙ
Veà phöông dieän chính saùch, chuùng toâi cho raèng khoâng caàn thieát phaûi coù nhöõng
giaûi phaùp maïnh ñeå giaûm laïm phaùt vì taêng giaù chæ coù tính taïm thôøi vaø chòu aûnh
höôûng töø nhöõng nguyeân nhaân khaùch quan chöù khoâng phaûi chæ do chính saùch tieàn teä
gaây ra. Neáu chính phuû vaø Ngaân haøng Nhaø nöôùc noã löïc ñeå caét giaûm tieàn (M2) thì duø
caét ñöôïc söï taêng giaù thì giaù phaûi traû cho muïc tieâu naøy laø quaù lôùn vì vieäc söû duïng
nhöõng lieàu thuoác maïnh trong tröôøng hôïp naøy seõ caét giaûm taêng tröôûng kinh teá. Möùc
giaù toång quaùt bieán ñoäng nhö theá naøo trong nhöõng thaùng tôùi phuï thuoäc vaøo söï bieán
ñoäng giaù cuûa moät soá haøng hoùa ngoaïi thöông nhö daàu, saét, theùp, xi maêng, löông thöïc
maø noù ñöôïc quyeát ñònh bôûi cung caàu treân thò tröôøng theá giôùi, tyû giaù vaø yeáu toá kyø
voïng. Nhöõng yeáu toá töï ñònh nhö söï taêng giaù haøng hoùa treân thò tröôøng theá giôùi ngoaøi
taàm kieåm soaùt cuûa chính phuû maø söï can thieäp tröïc tieáp cuûa chính phuû coù theå gaây neân
söï bieán daïng thò tröôøng. Tuy nhieân, ñeå giaûm bôùt taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñeán saûn xuaát
vaø tieâu duøng, chính phuû coù theå trôï caáp cho moät soá maët haøng nhaäp khaåu taêng giaù
baèng nguoàn thu lôïi töø xuaát khaåu daàu thoâ. Ngoaøi ra, giaûi phaùp khaùc laø caûi caùch caùc
yeáu toá mang tính cô caáu trong neàn kinh teá vaø laøm dung hoøa caùc yeáu toá taâm lyù kyø
voïng trong daân veà giaù caû. Cheá ñoä tyû giaù caàn linh hoaït trong boái caûnh hoäi nhaäp taøi
chính vaø coù söï ñieàu chænh taêng töø töø laõi suaát ñeå duy trì söï caân baèng treân thò tröôøng
voán.

3
 DIEÃN BIEÁN CUÛA GIAÙ CAÛ VAØ DÖÏ BAÙO LAÏM
PHAÙT

TS. Nguyeãn Troïng Hoaøi

Khoa Kinh teá Phaùt trieån
Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP.HCM

I. TÌNH HÌNH GIAÙ CAÛ VIEÄT NAM TRONG 10 THAÙNG ÑAÀU NAÊM
Trong ba quyù ñaàu naêm dieãn bieán giaù caû ñaõ laøm cho daân chuùng quan taâm nhieàu
hôn vì giaù caû moät soá caùc loaïi haøng hoùa tieâu duøng quan troïng ñaõ taêng leân ñaùng keå,
ñaëc bieät laø giaù vaøng, giaù löông thöïc thöïc phaåm vaø giaù döôïc phaåm
So vôùi thaùng 9 naêm tröôùc thì giaù löông thöïc taêng nhanh nhaát, khoaûng 19%, giaù
thöïc phaåm taêng chaäm hôn moät chuùt, khoaûng 18%, coøn giaù döôïc phaåm taêng khoaûng
12%. Ñaëc bieät giaù vaøng trong naêm nay ñaõ taêng ngoaøi möùc döï kieán, trong 9 thaùng ñaàu
naêm nay ñaõ taêng gaàn 14% vaø neáu tính luoân bieán ñoäng cuûa thaùng 10 vaø thaùng 11 thì
giaù vaøng ñaõ taêng khaù cao vaø coøn coù khaû naêng taêng leân vaøo nhöõng thaùng cuoái naêm
do tính thôøi vuï. Nguyeân nhaân daãn ñeán giaù löông thöïc taêng leân vaøo nhöõng thaùng ñaàu
naêm laø do thaát baùt trong thu hoaïch ôû mieàn Trung, thu hoaïch luùa muoän hôn so vôùi döï
kieán ôû mieàn Baéc, giaù thöïc phaåm taêng do giaûm cung veà gaø vì cuùm gia caàm, daân chuùng
phaûi chuyeån sang tieâu duøng caùc loaïi thöïc phaåm thay theá khaùc. Giaù vaøng trong nöôùc
taêng do caùc nguyeân nhaân nhö giaù vaøng treân theá giôùi taêng vaø söï maát giaù cuûa ñoàng
USD gaén lieàn vôùi caùc söï kieän nhö baàu cöû toång thoáng taïi Myõ.
II. CAÙC NGUYEÂN NHAÂN COÙ KHAÛ NAÊNG GAÂY LAÏM PHAÙT TAÏI
VIEÄT NAM
Cho ñeán nay thì chæ soá CPI taïi Vieät Nam trong 9 thaùng ñaàu naêm laø 8,6%, thaùng 9
vaø thaùng 10 chæ soá naøy chöõng laïi vaø oån ñònh, trong thaùng 11 thì taêng nheï. Coù theå noùi
giaù caû vaøo nhöõng thaùng cuoái naêm ñaõ trôû neân oån ñònh hôn so vôùi nhöõng thaùng ñaàu
naêm 2004. Tuy nhieân coù nhieàu döï baùo cho raèng CPI vaøo thaùng 11 coù theå leân ñeán hôn
9% vaø vaøo cuoái thaùng 12 naêm 2004 coù theå ôû möùc cao hôn 10%.
Coù nhieàu quan ñieåm cho raèng dieãn bieán taêng giaù taïi Vieät Nam coù khaû naêng
gaây ra laïm phaùt. Tuy nhieân, theo quan ñieåm cuûa chính phuû cuõng nhö IMF thì dieãn bieán
giaù caû taïi Vieät Nam chöa coù gì ñaùng lo ngaïi vaø chính phuû ñaõ cuøng vôùi IMF phoái hôïp
ñeå tìm ra nhöõng nguyeân nhaân laøm bieán ñoäng giaù taïi Vieät Nam trong thôøi gian vöøa qua,
töø nhöõng cuù soát veà giaù laøm cho chæ soá CPI taêng cao vaø coù khaû naêng laïm phaùt xaûy
ra.
1. Nguyeân nhaân giaù löông thöïc taêng
Theo tieán syõ Susan Adam, chuyeân gia IMF taïi Vieät Nam thì thôøi gian vöøa qua giaù
löông thöïc thöïc phaåm taêng nhanh hôn giaù cuûa nhöõng maët haøng khaùc (kim khí ñieän maùy,
ñoà gia duïng…). Moät trong nhöõng nguyeân nhaân chuû yeáu laøm cho giaù löông thöïc thöïc
phaåm taêng laø do giaù gaïo xuaát khaåu cuûa Vieät Nam taêng cuøng vôùi giaù gaïo xuaát khaàu
treân theá giôùi. Tuy nhieân tieán syõ Adam cuõng nhaän ñònh raèng vaøo nhöõng thaùng cuoái
naêm thì giaù löông thöïc thöïc phaåm seõ oån ñònh trôû laïi vaø neáu chuùng ta loaïi boû yeáu toá
taêng giaù vì cuoái naêm do leã teát thì laïm phaùt taïi Vieät Nam seõ khoâng phaûi laø ñieàu ñaùng
lo ngaïi.

4
 2. Laïm phaùt do giaù caùc maët haøng khoâng phaûi löông thöïc vaø thöïc phaåm
taêng
Gaàn ñaây chuùng ta thaáy giaù theùp, giaù phaân boùn, giaù döôïc phaåm taêng. Nguyeân
nhaân saâu xa cuûa hieän töôïng naøy moät phaàn do nhu caàu veà xaây döïng cuûa caùc nöôùc nhö
Trung Quoác, nhu caàu phaân boùn vaøo thôøi vuï thì nguyeân nhaân coù theå thaáy roõ nhaát laø do
chi phí saûn xuaát vaø vaän chuyeån cuûa caùc ngaønh phaân boùn vaø theùp ñaõ taêng leân khi giaù
daàu thoâ treân theá giôùi taêng coù luùc ñeán möùc treân 50 USD/thuøng. Tuy nhieân, cuù soát veà
giaù daàu cho ñeán thôøi ñieåm naøy ñaõ chöïng laïi vaø baét ñaàu giaûm xuoáng coøn xaáp xæ ôû
möùc 40 USD/thuøng thì giaù caùc maët haøng noùi treân seõ daàn ñi vaøo oån ñònh vaø chính phuû
seõ khoâng caàn phaûi can thieäp nhieàu trong vieäc oån ñònh giaù caû. Trong cuoäc hoäi thaûo vôùi
Vieän Nghieân cöùu Quaûn lyù Kinh teá Trung öông, chuùng toâi thaáy raèng quan ñieåm cuûa
Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam vaø quan ñieåm cuûa IMF coù ñieåm töông ñoàng coù nghóa
laø khoâng neân can thieäp quaù saâu vaøo nhöõng bieán ñoäng giaù ngoaøi thò tröôøng maø ñeå thò
tröôøng töï caân baèng ñi ñeán oån ñònh, vì baát kyø moät söï can thieäp naøo cuõng coù theå laøm
cho neàn kinh teá trôû neân roái raém hôn.
III. CAÙC KÒCH BAÛN LAÏM PHAÙT THEO GIAÙ DAÀU TREÂN THEÁ GIÔÙI
(DÖÏ BAÙO SÖÏ BIEÁN ÑOÄNG GIAÙ THEO KÒCH BAÛN GIAÙ DAÀU THOÂ)
Theo Vieän Daàu moû Phaùp, raát khoù xaûy ra tröôøng gôïp giaù daàu quay laïi möùc
döôùi 30 USD/thuøng vaø döï baùo ba kòch baûn veà giaù daàu theá giôùi. Kòch baûn thöù nhaát döï
baùo giaù daàu coù theå giaûm moät chuùt so vôùi hieän nay (töø 35 – 40 USD/thuøng) khi tình hình
cuûa Venezuela trôû neân bình oån, xuaát khaåu daàu Iraq trôû laïi bình thöôøng, vuï Jokos ôû Nga
vaø tình hình caùc nöôùc Tieåu vöông quoác AÛ Raäp ñöôïc daøn xeáp oån thoûa. Kòch baûn thöù
hai coù theå xaûy ra moät cuù soác daàu khi tình hình chính trò caùc nöôùc xuaát khaåu daàu noùi
treân trôû neân loän xoän vaø giaù daàu thoâ coù theå leân ñeán 80 USD/thuøng vaøo cuoái naêm khi
muøa ñoâng ñeán. Kòch baûn thöù ba laø moät kòch baûn ñöôïc nhieàu quoác gia mong ñôïi laø giaù
daàu thoâ trôû veà möùc 30 USD/thuøng khi Myõ, Trung Quoác, caùc nöôùc Chaâu Aâu haï nhieät
veà chieán löôïc nhaäp khaåu daàu.
Ba kòch baûn noùi treân ñeàu coù xaùc suaát xaûy ra, nhöng tình hình giaù daàu hieän nay
ñaõ coù nhöõng bieán ñoäng khaû quan, giaù daàu treân theá giôùi ñaõ giaûm (haï nhieät), chæ coøn
khoaûng 40 USD/thuøng, vôùi dieãn bieán nhö vaäy thì döï baùo bieán ñoäng giaù cuûa Ngaân
haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam vaø IMF laø coù khaû naêng xaûy ra vaø CPI chæ ôû möùc xaáp xæ
10% (con soá döï baùo cuûa IMF theo cung caáp cuûa Tieán syõ Susan Adam chuyeân gia cuûa quyõ
tieàn teä quoác teá laø 9,5%).

5
 AÛNH HÖÔÛNG CUÛA GIAÙ CAÛ VAØ LAÏM PHAÙT
ÑEÁN SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU DUØNG

TS. Vuõ Thaønh Töï Anh

Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright
Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP.HCM

10 tháng đầu năm chứng kiến sự gia tăng đột biến của chỉ số giá cả tiêu dùng (mức
giá trung bình của hàng tiêu dùng). Như phần trình bày của TS. Nguyễn Trọng Hoài, chúng
ta thấy cho đến nay, chỉ số giá tiêu dùng tăng khoảng 9% so với tháng 12 năm 2003. Tuy
nhiên, nếu nhìn vào mức giá của các nhóm hàng cụ thể thì sự tăng giá lớn và đột biến chỉ
xuất hiện ở 3 nhóm hàng là lương thực, thực phẩm, và dược phẩm, y tế; trong đó giá của hai
nhóm hàng lương thực, thực phẩm tăng khoảng 18%, và giá của nhóm hàng dược phẩm và y
tế tăng khoảng 12% so với tháng 12 năm 2003.

Nguyên nhân của việc tăng giá các sản phẩm lương thực là do thời tiết đầu năm nay
không thuận lợi cho việc trồng lúa, giá phân bón tăng hơn 20% so với đầu năm, và tăng
lượng xuất khẩu gạo làm giảm mức cung ứng ở thị trường trong nước. Việc tăng giá của
thực phẩm chủ yếu là do dịch cúm gà gây nên. Còn việc tăng giá của dược phẩm là do tình
trạng độc quyền nhập khẩu và phân phối của một số công ty làm lũng đoạn thị trường.

Nhìn chung, mức tăng giá như hiện nay có ảnh hưởng to lớn tới hoạt động của các
doanh nghiệp và đời sống của mọi tầng lớp dân cư; tuy nhiên vì giá sản xuất và tiêu dùng
tăng không đồng đều nên mức độ bị ảnh hưởng lại rất khác nhau giữa các nhóm doanh
nghiệp và người tiêu dùng.

Trong khu vực tiêu dùng, có lẽ các bà các chị, những người nội trợ trong gia đình, là
những người hàng ngày thấy được tác động của sự tăng giá. Hãy tưởng tượng một người nội
trợ, hàng ngày phải chợ để mua thức ăn cho cả nhà, chị ta sẽ thấy rằng hồi đầu năm với XXX
nghìn đồng chị ta có thể mua được 1 cân thịt bò, nhưng bây giờ cũng với XXX nghìn đồng
chỉ còn mua được có 8 lạng vì giá thịt bò đã tăng gần 20% so với đầu năm. Điều tương tự
cũng đúng với nhiều loại lương thực và thực phẩm khác. Như vậy, lạm phát như một loại
thuế vô hình đánh vào người tiêu dùng, và những người phải chịu hậu quả nặng nề nhất của
thứ thuế này là những người có thu nhập cố định, không được điều chỉnh theo mức tăng giá,
chẳng hạn như người về hưu, những người trong diện chính sách, người hưởng lương cố
định theo ngạch lương của nhà nước, sinh viên v.v.

Trong khu vực dịch vụ, tác động đáng chú ý nhất của sự gia tăng mức giá xảy ra
trong lĩnh vực ngân hàng, bảo hiểm, và dịch vụ tài chính nói chung. Đơn cử một ví dụ, với
mức giá tăng 9% như hiện nay, trong khi lãi suất tiền gửi tiết kiệm vẫn giữ ở mức 6-7% như
trước thì những người gửi tiết kiệm bằng tiền đồng sẽ bị thiệt. Tuy nhiên, vì giá vàng và giá
đô-la chỉ xê dịch rất ít trong vòng 10 tháng trở lại đây nên chúng ta chưa thấy sự chuyển đổi
ồ ạt từ tiền đồng sang vàng hay đô-la. Tuy nhiên, mức giá tăng cao gây nên áp lực tăng lãi

6
suất tiền gửi và lãi suất cho vay và đặt các ngân hàng thương mại vào tình huống khó xử
trong kinh doanh tín dụng.

Trong khu vực sản xuất công nghiệp, biểu hiện của tăng giá là sự gia tăng liên tục
của một số yếu tố đầu vào, đặc biệt là sắt thép và xăng dầu. Giá đầu vào tăng đẩy chi phí giá
thành, và do vậy khiến các công ty phải bán ở mức giá cao hơn, và do vậy khác hàng sẽ mua
ít hơn. Một áp lực quan trọng nữa đối với giá thành của các doanh nghiệp là sức ép đòi tăng
lương từ phía người lao động. Vì giá cả tăng cao nên nếu mức lương của người lao động vẫn
giữ nguyên như cũ thì mức sống của họ sẽ bị giảm sút. Để duy trì mức sinh hoạt như cũ buộc
phải có mức lương cao hơn. Các doanh nghiệp có nhu cầu vay vốn ngân hàng để đầu tư và
mở rộng kinh doanh cũng gặp phải khó khăn do lãi suất tiền vay có áp lực tăng. Nói tóm lại,
khi mức giá trung bình của các sản phẩm tiêu dùng tăng cao, không chỉ những lĩnh vực tiêu
dùng những sản phẩm có mức giá tăng nhanh mới bị ảnh hưởng, mà ảnh hưởng này có tính
chất lan tỏa, tác động một cách toàn diện tới các lĩnh vực của sản xuất, dịch vụ và tiêu dùng
khác.

Ở đây cần nhấn mạnh lại một lần nữa là những tác động này không đồng đều, thậm
chí một số ngành, một số nhóm người còn được lợi từ việc tăng giá này. Chẳng hạn như
những người đi vay thì được lợi trong khi những người cho vay thì bị thiệt vì lãi suất trên
thực tế là một số âm. Một số ý kiến cho rằng mức giá tăng như hiện nay thì người nông dân
được lợi nhưng điều này chưa hẳn đúng. Thứ nhất, nên nhớ rằng người nông dân vừa là
người sản xuất vừa là người tiêu dùng lương thực, thực phẩm nên họ cũng phải gánh chịu
một phần đáng kể tác động xấu của việc tăng giá vì phần thu nhập của họ giành cho hàng
lương thực và thực phẩm là rất lớn. Thứ hai, giá phân bón và xăng dầu tăng cao cũng ảnh
hưởng tới chi phí sản xuất của nông dân; và thứ ba, dịch cúm gia cầm vừa qua đã triệt hạ
nhiều đàn gà của các hộ chăn nuôi, và với nhiều hộ gia đình thiệt hại cho đến nay vẫn chưa
thể khắc phục được.

Như vậy, việc tăng mức giá trung bình không chỉ ảnh hưởng tới một vài hoạt động
sản xuất, tiêu dùng riêng lẻ mà nó tác động tới toàn bộ nền kinh tế. Như những phân tích ở
trên cho thấy giá tăng có thể làm cho mức tiêu dùng của người dân giảm sút, đầu tư của các
doanh nghiệp chựng lại. Nhà nước trước nguy cơ của lạm phát cũng sẽ không dám mở rộng
các chương trình chi tiêu để kích cầu. Kết quả là cầu về sản phẩm tiêu dùng và đầu tư có thể
giảm so với trường hợp không có lạm phát. Đồng thời sức ép tăng giá từ phía cung cũng là
một nguyên nhân quan trọng đẩy giá thành của các sản phẩm lên cao.

Tuy nhiên, dưới góc độ quản lý và điều hành kinh tế vĩ mô của nhà nước, ở thời điểm
này, chúng tôi cho rằng vẫn chưa có những dấu hiệu nền kinh tế bị mất kiểm soát. Khi mức
tăng giá phụ thuộc vào một vài cú sốc có tính cá biệt và nhất thời (như thời tiết, dịch cúm gà,
giá dầu lửa tăng nhanh v.v.), đồng thời, nền kinh tế vẫn tăng trưởng ở mức hơn 7% và mức
tăng giá còn ở tầm kiểm soát được thì có lẽ vẫn chưa đến mức độ phải báo động về điều
hành kinh tế vĩ mô. Tuy nhiên, ngân hàng nhà nước và một số cơ quan chính phủ có chức
năng điều hành kinh tế vĩ mô như bộ tài chính, bộ KHĐT, bộ thương mại v.v. cần theo dõi

7
thật sát tình hình biến động giá thị trường, đặc biệt là ở những tháng cuối năm để có những
biện pháp can thiệp kịp thời khi cần thiết.

Cuối cùng, ngoài những tác động kinh tế, biến động về giá còn tác động đáng kể về
mặt tâm lý và xã hội. Niềm tin vào chính sách và khả năng điều hành, kiểm soát nền kinh tế
của nhà nước có thể bị lung lay. Nếu không có những chính sách vĩ mô thích hợp, đồng thời
nếu không khéo điều chỉnh kỳ vọng của người dân thì biến động giá (nhất là vào những
tháng cuối năm) có thể làm gia tốc sự lo lắng của doanh nghiệp và người tiêu dùng. Và một
khi việc tăng giá đã đi vào nếp suy nghĩ và toan tính của người dân và doanh nghiệp thì cái
giá phải trả về mặt kinh tế và xã hội để bình ổn giá cả là vô cùng to lớn.

8
 CAÙC GIAÛI PHAÙP OÅN ÑÒNH LAÏM PHAÙT

TS. Nguyeãn Troïng Hoaøi

Khoa Kinh teá Phaùt trieån
Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP.HCM

1. Neo tyû giaù (Exchange Rate Anchor) laøm chaäm toác ñoä maát giaù ñoàng tieàn vaø goùp
phaàn kieåm soaùt laïm phaùt. Tyû giaù VND/USD chæ bieán ñoäng 0,2% trong 7 thaùng ñaàu naêm
cho duø ñoàng tieàn meänh giaù 100.000 ñoàng baèng polyme ñaõ ñöôïc phaùt haønh. Caùi giaù
phaûi traû ôû ñaây laø voâ hình dung chuùng ta naâng giaù ñoàng tieàn VNÑ khi chuùng ta theo
ñuoåi cô cheá tyû giaù thaû noåi coù quaûn lyù. Trình ñoä caïnh tranh vôùi caùc nöôùc khaùc bò suùt
giaûm do ñoàng tieàn bò leân giaù trong ñieàu kieän Vieät Nam ñang nhaäp sieâu khoaûng 6 tyû
USD chieám gaàn 13,5% GDP. Ngoaøi ra khi coá ñònh tyû giaù vaø laõi suaát chaäâm thay ñoåi thì
suaát sinh lôïi cuûa vieäc giöõ USD cuõng khoâng coøn haáp daãn. Ñieàu naøy laøm cho ngöôøi
daân trong nöôùc coù tieàn ñoå heát vaøo ñaàu cô baát ñoäng saûn khi giaù daát vaø nhaø ñaét gaàn
baèng vôùi Nhaät Baûn trong boái caûnh thu nhaäp Vieät Nam chæ baèng 2% so vôùi hoï.
2. Chính saùch tieàn teä thaét chaët laø giaûi phaùp thöù hai khi Ngaân haøng Nhaø nöôùc ñaõ
taêng döï tröõ baét buoäc töø 2% ñeán 5% ñoái vôùi VND vaø 4% ñeán 8% ñoái vôùi ngoaïi teä
nhaèm kieåm soaùt tín duïng trong neàn kinh teá. Taêng döï tröõ baét buoäc trong ñieàu kieän laõi
suaát tín duïng cuõng nhö laõi suaát tieàn göûi chaäm thay ñoåi seõ laøm taêng chi phí cuûa heä
thoáng ngaân haøng thöông maïi vì tieàn döï tröõ seõ khoâng sinh lôïi. Chöa keå söùc eùp cuûa daân
chuùng yeâu caàu moät möùc laõi suaát tieàn gôûi danh nghóa cao hôn khi hoï nghó raèng coù laïm
phaùt trong neàn kinh teá. Giaû thuyeát raèng Ngaân haøng Nhaø nöôùc cho pheùp heä thoáng ngaân
haøng thöông maïi gia taêng laõi suaát tín duïng theo thò tröôøng thì ñieàu naøy seõ laøm caûn trôû
ñaàu tö cuûa khu vöïc doanh nghieäp.
3. Giaûm thueá nhaäp khaåu vaø aùp duïng giaù traàn cho caùc maët haøng chieán löôïc nhö
xaêng daàu, saét theùp, xi maêng, phaân boùn cuõng goùp phaàn bình oån laïm phaùt. Giaûm thueá
nhaäp khaàu xaêng daàu seõ keøm theo giaù xaêng daàu ñöôïc chæ ñaïo bôûi chính phuû. Thueá
nhaäp khaåu xaêng daàu thaáp hôn nhöng giaù xaêng baùn ra thò tröôøng cuõng thaáp hôn giaù trò
cuûa noù (xaêng taïi Thaùi Lan 21 bath/lít töông ñöông 8.000 ñoàng/lít, tuy nhieân ôû Vieät Nam
chæ baùn vôùi giaù 7.500 ñoàng/lít). Moät pheùp tính ñôn giaûn cuõng bieát chaéc raèng chính phuû
haøng ngaøy chi ra haøng tyû ñeå oån ñònh laïm phaùt trong ñieàu kieän thu ngaân saùch ít hôn
tröôùc khi nhöõng khoaûn chi baét buoäc vaãn toàn taïi. Ngoaøi ra, khi duy trì moät möùc giaù thaáp
hôn caân baèng thì thò tröôøng chôï ñen vaø naïn ñaàu cô xaêng daàu laø ñieàu coù theå xaûy ra.