Pengenalan

Dalam usaha mengejar kemajuan negara dan meningkatkan taraf hidup penduduk,kegia
tan ekonomi dan
projek-projek pembangunan sesebuah negara tidak dapat dielakkan manusia sering m
engabaikan masalahmasalah
alam sekitar yang timbul akibat pelaksanaan aktiviti ekonomi dan projek pembangu
nan.Kesankesan
negatif akibat proses pembangunan dan modernisasi secara terburu-buru semakin me
ndesak dan ini
mengakibatkan kesan pencemaran.Kesemua kesan negatif ini semakin menggugat kesih
atan
manusia,sumber-sumber ekonomi dan kemandirian bumi.Untuk mengurangkan kesan-kesa
n negatif
pembangunan ke atas alam sekitar,setiap aktiviti ekonomi dan pembangunan mestila
h diseimbangkan
dengan usaha pengurusan dan pemeliharaan alam.
Pencemaran boleh ditakrifkan sebagai pembuangan benda-benda atau bahan-bahan has
il dari aktiviti
manusia ke alam persekitaran menyebabkan terganggunya keselesaan atau kemandiria
n kehidupan.Takrifan
Pencemaran yang lebih bermaklumat adalah menurut Akta Kualiti Alam Sekitar 1974
yang menyatakan
bahawa pencemaran adalah sebarang perubahan sama ada secara langsung atau tidak
langsung kepada sifatsifat
fizik,kimia,biologi atau aras-aras radiasi mana-mana bahagian alam sekeliling de
ngan
melepaskan,mengeluarkan atau meletakkan buangan hingga menjejaskan keguanaan-keg
unaan
berfaedah,yang menimbulkan sesuatu keadaan berbahaya atau mungkin berbahaya kepa
da
kesihatan,keselamatan atau kebajikan awam atau organisma-organisma lain,tumbuhan
dan
haiwan.Pencemaran dapat dikategorikan dan disenaraikan kepada pelbagai bentuk pe
ncemaran alam:
1.Pencemaran udara
2.Pencemaran air
3.Pencemaran laut
4.Pencemaran bunyi
5.Pencemaran tanah
6.Pencemaran haba
7Pencemaran sungai dan kolam
Konsep Pencemaran sangat bergantung atau bersandar kepada sesuatu nilai atau pen
gukuran yang telah
ditetapkan terhadap sesuatu faktor yang menimbulkan pencemaran itu sendiri.Tanpa
nilai ini,konsep
pencemaran menjadi kabur.Misalnya,sesuatu sayuran itu menjadi tercemar hanya apa
bila didapati daripada
pengukuran bahawa kandungan sesuatu bahan kimia di dalamnya telah melebihi paras
bahaya.Bahan kimia
yang berbeza memberikan paras bahaya yang berbeza pula.Ini kesan daripada bahan
kimia terhadap
makhluk hidup adalah berbeza.
Lazimnya pengukuran bahan kimia di dalam air dan di udara ditentukan dalam unit
ppm(bahagian bahan
kimia per juta pelarutnya).Begitu juga dengan bahan-bahan pencemar lain diukur d
engan unit-unit tertentu.
b)Kenalpasti apakah punca-punca sebenar menyebabkan berlakunya pencemaran terseb
ut.
Pencemaran udara
Mengikut laporan yang dibuat oleh Jabatan Alam Sekitar,melalui akhbar Utusan Pen
gguna pada tahun
2001:Jumlah keluaran bahan-bahan pencemaran udara bagi Malaysia dianggarkan seba
nyak 933,000 tan
setahun.
Daripada jumlah ini,kenderaan ialah punca utama pencemaran ini(58.1%),diikuti ol
eh stesen jana
kuasa(23.9%),pembakaran bahan api industri(9.4%),pemprosesan industri(3.9%) dan
pembakaran
terbuka(4.9%).
Pencemaran udara ini berlaku apabila terdapat benda asing dalam kepekatan yang m
engganggu atau
membahayakan manusia,tumbuh-tumbuhan,b inatang dan harta benda.Benda asing ini a
dalah di dalam
bentuk abuk,asap,kabus,wap dan gas(Karbon Monoksida,Nitrogen Oksida,Hidrokarbon,
Ozon,S ulfur
Oksida ,bau-bauan) ataupun apa-apa campuran bahan-bahan ini.

Rajah 1.1 Gambar Photo menunjukkan pencemaran udara hasil dari pembangunan indus
tri .
Pembangunan tanpa pengurusan yang dirancang boleh membawa kesan buruk yang akan
mengancam
kualiti alam sekitar.Jumlah kenderaan di seluruh negara meningkat hampir 2 kali
ganda sejak
1980.Keadaan ini berbahaya kepada alam sekitar kerana karbon diosida yang dikelu
arkan oleh kenderaan
menjejaskan kesihatan manusia dan juga menipiskan lapisan ozon.

Rajah 1.2 Gambar Photo menunjukkan pencemaran udara berlaku akibat dari pembuang
an gas
karbon dioksida pada kenderaan.
Dapatlah dijelaskan punca-punca utama pencemaran udara ini adalah akibat daripad
a stesen jana kuasa
elektrik,kerja-kerja pembinaan,industri atau kilang,kenderaan bermotor dan pemba
karan sampah sarap.
Penderaan alam sekitar melalui pencemaran udara timbul akibat daripada tindakan
manusia itu
sendiri.Setiap manusia menyumbang terhadap kemusnahan alam sekitar.Perokok yang
mengembuskan asap
ke udara,pembakaran sisa buangan di kawasan perumahan secara tidak terkawal juga
membawa kesan
kepada pencemaran udara.
Pencemaran air
Pencemaran air bermaksud perubahan yang berlaku dari segi kandungan,keadaan dan
warna sehingga tidak
sesuai dan akan memberi kesan terhadap manusia apabila digunakan.Pencemaran ini
berlaku sama ada dari
segi biologi,kimia dan fizik.Bahan pencemaran boleh didapati dalam pelbagai bent
uk iaitu gas,cecair dan
pepejal.Pencemaran air boleh berlaku di mana-mana sahaja tempat berair.Oleh itu,
pencemaran air
merupakan pencemaran yang begitu meluas kerana didapati di seluruh dunia.
Antara punca-punca pencemaran air ialah:
a.Sisa bahan buangan kilang seperti sisatosid yang dibuang ke dalam sungai oleh
pihak yang tidak
bertanggungjawab.Pembuangan ini dianggap mudah kerana tidak memerlukan kos pelup
usan.
b.Pembuangan bahan-bahan buangan seperti sampah,minyak dan najis oleh sesetengah
pihak individu juga
merupakan penyumbang ke arah pencemaran air.
c.Penerokaan juga membantu menyumbang ke arah pencemaran air.Ini adalah kerana,p
enerokaan yang
dijalankan sudah pasti menyebabkan hakisan tanah berlaku dan seterusnya tanah ru
ntuh akan masuk ke
dalam sungai dan menjadi mendakan.Mendakan ini boleh mencetekkan lagi paras air
sungai dan seterusnya
banjir akan berlaku.

Rajah 1.3 Gambar Photo Pembuangan sampah di sungai

Sesetengah bandar dan kampung mengepam pelbagai bahan buangan yang tidak dirawat
,manakala kilang
kadang kala membuang bahan beracun ke dalam sungai.Ini boleh membunuh ikan dan t
umbuhan seperti
haiwan air yang lain.Baja dan racun perosak kimia yang digunakan oleh petani jug
a dibawa oleh air hujan
ke dalam sungai dan anak sungai.Bahan-bahan ini boleh membunuh berbagai-bagai je
nis hidupan air.

Rajah 1.4 Gambar Photo menunjukkan pembuangan sampah di sungai berhampiran kawas
an
pembangunan industri.
Sikap tidak bertanggungjawab dan mementingkan keuntungan semata-mata telah membu
takan hati dan
perasaan manusia terhadap alam sekitar.Pengusaha kilang umpamanya,berusaha menji
matkan kos dengan
mengambil jalan mudah,membuang sisa kilang ke dalam sungai walaupun menyedari ke
sannya terhadap
persekitaran.
Selain itu,kekurangan pengetahuan menyebabkan pemilik industri tidak mengambil b
erat serta cuba
mengelak piawaian keselamatan yang ditetapkan sama ada berhubung keselamatan man
usia atau kestabilan
alam sekitar.Pembangunan tidak boleh dipersalahkan sebagai punca kemusnahan alam
sekitar.Pembangunan adalah rekaan manusia.
Masalah ini harus dipandang serius kerana sungai merupakan sumber air yang palin
g utama.Kepesatan
pembangunan industri,perumahan dan pembukaan tanah baru menyebabkan banyak sunga
i yang hilang
keupayaan untuk memainkan peranan semula jadinya.Sekiranya fenomena ini berterus
an,tidak mustahil
rangkaian sungai di seluruh negara turut tercemar .
3. Pencemaran laut
Antara punca-punca berlakunya pencemaran ini ialah:
a.Sungai yang tercemar akan mengalir ke laut,dan membawa pencemaran bersama-sama
nya.
b.Sesetengah bandar dan bandar raya di tepi pantai mengepam kumbahan terus ke da
lam laut.
c.Minyak yang tumpah daripada tangki minyak dan pelantar minyak merebak di lauta
n lalu membunuh
burung laut,kerang-kerang dan hidupan liar yang lain.
d.Pencemaran yang berpunca daripada pembuangan sisa kilang.Industri memproses se
rbuk pencuci pakaian
memberikan kesan terhadap sistem air di laut.Bahan kimia,asid dan bahan organik
seperti nutrien,bahan
radioaktif dan gas semakin berleluasa mencemari laut.
Rajah 1.5 Gambar photo menunjukkan asid dan bahan organik mencemari sekitar pant
ai.
4.Pencemaran tanah
Pencemaran tanah bermaksud perbuatan yang berlaku kepada sesuatu kawasan sehingg
a terjadinya
pertukaran warna,kesuburan dan hakisan.Pencemaran ini disebabkan oleh bahan buan
gan sama ada
berbentuk air atau pepejal.Bahan pencemar pula terdiri daripada pencemar organik
,kimia atau fizik.
Antara punca-punca berlakunya pencemaran ini ialah:
a.Pembuangan bahan-bahan buangan daripada kilang seperti minyak,sisa toksik dan
sisa-sisa kilang.
b.Pembuangan sampah merata-rata juga merupakan penyumbang ke arah pencemaran ini
.
c.Penggunaan racun serangga secara berlebih-lebihan juga boleh menjadi salah sat
u punca pencemaran
tanah.
d.Sikap manusia yang jarang menghargai nilai-nilai maksum yang terdapat di kawas
an menarik dan
indah.Penebangan pokok-pokok dan industri pembalakan di kawasan tersebut,bertuju
an kononnya untuk
menggerakkan industri hiliran bagi membangunkan ekonomi negara.Kesan penebangan
telah mengubah
sama sekali rupa bumi di kawasan berkenaan.
Pencemaran tanah juga memberi kesan ke atas aktiviti harian manusia.Jika hampir
kesemua tempat telah
dicemari,manusia sudah tidak berpeluang lagi untuk melihat keindahan alam ini.Ta
nah yang telah dicemari
tidak sesuai lagi untuk dijalankan pertanian kerana bahan kimia akan membunuh tu
mbuhan yang ditanam.
Penukaran tanah dari hutan kepada pertanian telah mengakibatkan berlakunya peneb
angan hutan secara
meluas. Selain daripada mengurangkan jumlah hutan asal dan biodiversiti hutan da
n hidupan liar,
penebangan hutan juga turut menyumbang kepada hakisan tanah, pemendapan, kerosak
an cerun dan tanah
runtuh di Malaysia .Penebangan hutan yang berterusan dan kemusnahan hutan di kaw
asan tadahan air akan
menjejaskan bekalan air dan kualiti sumber air, menjejaskan kemampuan peng- ambi
lan semula air bawah
tanah dan menyebabkan lebih banyak banjir di kawasan tanah rendah.

Rajah 1.6 Gambar photo menunjukkan pembuangan sampah tidak teratur mencemari tan
ah.

Rajah 1.7 Gambar photo menunjukkan pembakaran terbuka bukan sahaja mencemari uda
ra tetapi
merosakkan semula jadi tanah di kawasan berkenaan.
Pembangunan yang tidak dirancang dengan berkesan seperti pembalakan yang giat da
n pembukaan tanah
secara berleluasa akan memberikan kesan buruk terhadap alam sekitar contohnya be
rlakulah hakisan
tanah,berlaku perubahan iklim,kesan kepada rumah hijau dan banjir.

Rajah 1.8 Gambar photo menunjukkan hasil kayu balak yang ditebang.
5.Pencemaran bunyi
Pencemaran bunyi ialah bunyi bising yang keterlaluan sehingga menyakitkan teling
a.Pencemaran bunyi
biasanya melebihi 80 dB(A) dan pencemaran ini mengikut situasi dan keinginan mas
ingmasing.
Pencemaran ini boleh dibahagikan kepada empat bahagian,iaitu kebisingan selang-s
eli,kebisingan
selenjar,kebisingan fluktuasi dan bunyi lantunan.
Antara punca-punca pencemaran ini ialah:
a.Bunyi kenderaan bermotor merupakan penyumbang ke arah pencemaran ini.
b.Industri-industri juga merupakan penyumbang ke arah pencemaran bunyi.Bunyi-bun
yi ini datangnya
daripada penggunaan jentera,kenderaan dan sebagainya.
c.Kuari juga merupakan ejen pencemaran bunyi.Bunyi pemecahan batu,enjin gerudi d
an pemunggahan batu
ke lori merupakan punca pencemaran ini.
d.Bunyi juga berpunca daripada proses pembangunan.

Rajah 2.0 Gambar photo menunjukkan kerja-kerja pembinaan yang memberi impak penc
emaran
bunyi.
Kesimpulan
Malaysia sememangnya sebuah negara yang berkembang pesat serta maju dalam pelbag
ai bidang.Namun
dalam kepesatan pertumbuhannya itu,ramai yang tidak menyedari bahawa ia juga mem
bawa kesan
sampingan terhadap alam sekitar.Kegiatan-kegiatan perusahan atau perkilangan asa
p-asap menyebabkan
pencemaran udara dan pembuangan toksik menyebabkan pencemaran air.Selain itu,keg
iatan pembangunan
dan penerokaan hutan telah mengganggu sistem ekologi bumi dan mengakibatkan haki
san tanah.Terdapat
punca-punca lain yang menyebabkan pencemaran alam,seperti kegiatan pengangkutan
yang mencemarkan
udara dan air,kegiatan perladangan dan sebagainya.
Sebenarnya,punca utama kemusnahan alam sekitar adalah rekaan manusia yang tidak
mempunyai nilai
peka terhadap isu-isu sosial dalam masyarakat.
Sayang pada alam sekitar, patuh kepada undang-undang,bertanggung jawab,boleh mem
buat
pertimbangan.Maka,manusialah yang perlu rasional menangani keadaan ini.
Beberapa langkah-langkah mengatasi pencemaran alam sekitar
A.PENGGUNAAN TEKNOLOGI MODEN
Penggunaan teknologi moden untuk mengurangkan pencemaran alam sekitar adalah ama
t penting.Sebagai
contohnya, tanpa teknologi moden, adalah tidak mungkin untuk membersihkan tumpah
an minyak di
laut.Dengan adanya teknologi moden, sisa pepejal seperti surat khabar lama, maja
lah lama, kertas, kain,
bahan plastik dan kaca dapat dikitar semula. Ini sudah tentu dapat mengurangkan
pencemaran yang
disebabkan oleh pengurusan sisa pepejal yang tidak sempurna.
Bahan-bahan buangan industri pertanian boleh diubah kepada bahan-bahan yang berg
una dan kurang
bahaya. Sebagai contoh, sampah sarap boleh dijadikan bahan api untuk menghasilka
n tenaga elektrik.
Hampas pertanian seperti hampas kelapa sawit boleh
digunakan untuk menghasilkan metana.
Selain itu, dengan adanya teknologi moden, penapis udara telah dicipta dan dipas
ang pada ekzos kenderaan
dan cerobong asap kilang-kilang perindustrian. Penggunaan petrol tanpa plumbum j
uga merupakan satu
hasil daripada penggunaan teknologi moden. Ini dapat mengurangkan kandungan plum
bum dalam
atmosfera yang bahaya kepada kesihatan manusia.
Penyelidikan ke atas minyak kelapa sawit sebagai pengganti bahan api fosil adala
h satu usaha yang
menggalakkan pengurangan pencemaran alam sekitar. Dengan adanya teknologi moden
jentera-jentera dan
mesin-mesin dapat diubahsuaikan menjadi kurang mencemarkan alam sekitar.
B.PENDIDIKAN ALAM SEKITAR MELALUI KURIKULUM
Tanggungjawab untuk menjamin sebuah negara yang bersih bukan sahaja dipikul oleh
kerajaan tetapi patut
dipikul oleh semua pihak. Untuk membentuk rakyat yang bertanggungjawab kepada al
am sekitar, mereka
perlulah mempunyai kesedaran.
Untuk memupuk kesedaran di kalangan rakyat, cara yang terbaik ialah melalui pend
idikan. Sebab-sebab
pendidikan alam sekitar ini perlu ialah kerana ia dapat membentuk sikap positif
diri terhadap alam sekitar.
Dengan adanya kesedaran pada seseorang individu, dia akan sedar tentang betapa p
entingnya kualiti alam
sekitar yang tinggi dikekalkan. Ini kerana mereka sudah tahu apa masalah yang mu
ngkin akan timbul
akibat sesuatu perbuatan yang tidak bertanggungjawab yang mencemarkan alam sekit
ar.
Pendidikan alam sekitar mula diperkenalkan secara formal pada peringkat rendah m
elalui Kurikulum
Bersepadu Sekolah Rendah ( KBSR ) dalam mata pelajaran Alam dan Manusia. Seterus
nya adalah pada
peringkat menengah melalui Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah ( KBSM ), khusus
nya dalam mata
pelajaran sains seperti Biologi. Peringkat ketiga dan terakhir ialah pengajian t
inggi melalui kursus Sains
Alam Sekitar dan Biologi Persekitaran.
Pendidikan alam sekitar kepada masyarakat umum pula disampaikan melalui media ma
ssa. Antara media
massa yang memainkan peranan yang penting ialah surat khabar, majalah, televisye
n dan radio.Selain itu,
terdapat juga agensi kerajaan dan swasta yang mengadakan kempen dan ceramah.
AKTIVITI DAN CADANGAN UNTUK MELINDUNGI ALAM SEKITAR
Memandangkan dunia sekarang sedang diancam bahaya pencemaran, langkah-langkah wa
jar dan berkesan
patut diambil. Langkah untuk melindungi alam sekitar ini bukanlah tanggungjawab
pihak kerajaan sahaja.
Ia adalah tanggungjawab semua pihak. Kerajaan patutlah memperketatkan undang-und
ang yang
melindungi alam sekitar. Rondaan oleh pegawai Jabatan Alam Sekitar patut diperba
nyakkan.
Para pengusaha terutama pengusaha kilang secara besar-besaran patutlah mendapatk
an nasihat daripada
Jabatan Alam Sekitar sebelum sesuatu operasi perindustrian dijalankan. Pengguna
memainkan peranan
yang terpenting dalam menangani masalah pencemaran. Sebagai seorang pengguna yan
g
bertanggungjawab, kita perlulah memilih barangan yang mendatangkan pencemaran ya
ng kurang sekali.
Tanpa permintaan terhadap barangan yang mendatangkan pencemaran, pengusaha kilan
g juga akan mula
menggunakan bahan-bahan yang lebih sesuai dengan alam sekitar. Sebagai contoh, k
ita sepatutnya memilih
racun serangga dalam tin aerosol yang tidak mengandungi CFC.
Jika semua pihak ini bekerjasama untuk menangani masalah pencemaran, sudah tentu
bumi akan di
panjangkan usianya.
Antara aktiviti yang boleh melindungi alam sekitar ialah:
a.Pameran
b.Kempen-kempen
c.Pertandingan
d.Projek Riadah Alam Sekitar
A.PAMERAN PENCEMARAN ALAM
Pameran yang dimaksudkan di sini ialah pameran segala bahan yang berkaitan denga
n isu pencemaran.
Pameran ini boleh dilakukan di sekolah-sekolah dan juga tempat-tempat awam seper
ti perpustakaan awam.
Pameran ini bolehlah merangkumi isu-isu alam sekitar, sebab-sebab pencemaran, ke
san-kesannya dan apa
yang boleh dibuat untuk mengurangkan kadar pencemaran.Bahan-bahan menarik sepert
i carta, polster dan
keratan surat khabar bolehlah dipamerkan. Selain itu, pita video dan slaid-slaid
yang ada berkenaan dengan
pencemaran juga boleh ditayangkan.Pameran sebegini boleh meningkatkan kesedaran
dan mengajar
masyarakat untuk melindungi alam sekitar.
B.KEMPEN MELINDUNGI ALAM SEKITAR
Menyertai sesuatu kempen untuk melindungi alam sekitar adalah sesuatu yang sihat
dan amat digalakkan.
Antara kempen-kempen yang melindungi alam sekitar ialah kempen cintailah sungai
kita, kempen kitar
semula, sahabat alam dan sebagainya. Kempen-kempen ini dapat memberi kesan yang
mendalam terhadap
peserta-pesertanya.
Dalam kempen-kempen ini, peserta-peserta akan diajar tentang pentingnya menjaga
alam sekitar dan caracara
menguruskan sisa buangan supaya hanya mendatangkan pencemaran yang minimum kepad
a alam
sekitar. Selain itu, kempen kitar semula dapat menggalakkan pengguna untuk mengi
tar semula bahan yang
boleh dikitar semula. Secara tidak langsung juga, peserta akan belajar untuk ber
jimat-cermat.
Sahabat alam telah menjalankan pelbagai aktiviti seperti menanam pokok-pokok bun
ga, membersihkan
kawasan yang kotor dan sebagainya. Penanaman pokok bunga akan mencantikkan peman
dangan sesuatu
kawasan. Selain itu, ia juga dapat
,menapis debu yang berterbangan di udara. Tumbuhan hijau juga adalah penting unt
uk mengurangkan
kandungan oksigen yang boleh menyebabkan kesan rumah hijau.
Kempen cintai sungai telah menjalankan banyak aktiviti untuk membersihkan kawasa
n sungai. Selain
membersih, mereka juga menanamkan kesedaran kepada penduduk tempatan tentang kep
entingan sungai.
C.PERTANDINGAN
Pertandingan seperti kuiz tentang pencemaran alam sekitar boleh meningkatkan pen
getahuan dan kesedaran
tentang pentingnya melindungi alam sekitar.Dengan mengadakan kuiz, peserta akan
cuba memahami
apakah itu pencemaran. Dalam proses ini, mereka akan mendapat pengetahuan terseb
ut. Mereka juga
mungkin akan mencari penyelesaian kepada masalah pencemaran. Ini sudah tentu aka
n membawa kebaikan
kepada peserta itu dan alam sekitar. Pertandingan melukis poster yang berkaitan
pencemaran juga adalah
baik. Ia bukan sahaja memberi kesedaran kepada peserta sahaja tetapi mesejnya ju
ga akan sampai kepada
orang ramai. Selain pertandingan yang telah disebutkan, pertandingan menulis kar
angan dan sajak juga
dapat memberikan kesedaran kepada orang ramai.
D.PENDEDAHAN MEDIA MASSA
Pada hari ini media massa memainkan peranan yang penting dalam membentuk cara pe
mikiran semua
pengguna. Oleh itu, dengan adanya pendedahan media massa tentang isu pencemaran,
masyarakat umum
akan berhati-hati dalam menanggani masalah pencemaran. Setakat ini, media massa
yang paling banyak
membuat pendedahan tentang isu pencemaran ialah majalah dan surat khabar. Televi
syen juga ada
membuat pendedahan ini contoh TV3 dan TV7 tetapi adalah terlalu sedikit ditekank
an keutamanya.