Aristotel Beta knjiga – II - Metafizike

[993α] [30]

ἡ πεξὶ ηῆο ἀιεζείαο ζεσξία ηῇ κὲλ ραιεπὴ ηῇ δὲ ῥᾳδία. ζεκεῖνλ δὲ ηὸ κήη᾽ ἀμίσο κεδέλα
δύλαζζαη ζηγεῖλ αὐηῆο κήηε πάληαο ἀπνηπγράλεηλ,

[993β] [1] ἀιι᾽ ἕθαζηνλ ιέγεηλ ηη πεξὶ ηῆο θύζεσο, θαὶ θαζ᾽ ἕλα κὲλ ἢ κεζὲλ ἢ κηθξὸλ ἐπηβάιιεηλ
αὐηῇ, ἐθ πάλησλ δὲ ζπλαζξνηδνκέλσλ γίγλεζζαί ηη κέγεζνο: ὥζη᾽ εἴπεξ ἔνηθελ ἔρεηλ θαζάπεξ
ηπγράλνκελ παξνηκηαδόκελνη, [5] ηίο ἂλ ζύξαο ἁκάξηνη; ηαύηῃ κὲλ ἂλ εἴε ῥᾳδία, ηὸ δ᾽ ὅινλ ηη ἔρεηλ θαὶ
κέξνο κὴ δύλαζζαη δεινῖ ηὸ ραιεπὸλ αὐηῆο. ἴζσο δὲ θαὶ ηῆο ραιεπόηεηνο νὔζεο θαηὰ δύν ηξόπνπο,
νὐθ ἐλ ηνῖο πξάγκαζηλ ἀιι᾽ ἐλ ἡκῖλ ηὸ αἴηηνλ αὐηῆο: ὥζπεξ γὰξ ηὰ ηῶλ λπθηεξίδσλ ὄκκαηα πξὸο ηὸ
[10] θέγγνο ἔρεη ηὸ κεζ᾽ ἡκέξαλ, νὕησ θαὶ ηῆο ἡκεηέξαο ςπρῆο ὁ λνῦο πξὸο ηὰ ηῇ θύζεη θαλεξώηαηα
πάλησλ. νὐ κόλνλ δὲ ράξηλ ἔρεηλ δίθαηνλ ηνύηνηο ὧλ ἄλ ηηο θνηλώζαηην ηαῖο δόμαηο, ἀιιὰ θαὶ ηνῖο
ἐπηπνιαηόηεξνλ ἀπνθελακέλνηο: θαὶ γὰξ νὗηνη ζπλεβάινληό ηη: ηὴλ γὰξ ἕμηλ πξνήζθεζαλ ἡκῶλ: [15]
εἰ κὲλ γὰξ Τηκόζενο κὴ ἐγέλεην, πνιιὴλ ἂλ κεινπνηίαλ νὐθ εἴρνκελ: εἰ δὲ κὴ Φξῦληο, Τηκόζενο νὐθ ἂλ
ἐγέλεην. ηὸλ αὐηὸλ δὲ ηξόπνλ θαὶ ἐπὶ ηῶλ πεξὶ ηῆο ἀιεζείαο ἀπνθελακέλσλ: παξὰ κὲλ γὰξ ἐλίσλ
παξεηιήθακέλ ηηλαο δόμαο, νἱ δὲ ηνῦ γελέζζαη ηνύηνπο αἴηηνη γεγόλαζηλ. ὀξζῶο δ᾽ ἔρεη θαὶ ηὸ
θαιεῖζζαη [20] ηὴλ θηινζνθίαλ ἐπηζηήκελ ηῆο ἀιεζείαο. ζεσξεηηθῆο κὲλ γὰξ ηέινο ἀιήζεηα πξαθηηθῆο
δ᾽ ἔξγνλ: θαὶ γὰξ ἂλ ηὸ πῶο ἔρεη ζθνπῶζηλ, νὐ ηὸ ἀΐδηνλ ἀιι᾽ ὃ πξόο ηη θαὶ λῦλ ζεσξνῦζηλ νἱ
πξαθηηθνί. νὐθ ἴζκελ δὲ ηὸ ἀιεζὲο ἄλεπ ηῆο αἰηίαο: ἕθαζηνλ δὲ κάιηζηα αὐηὸ ηῶλ ἄιισλ θαζ᾽ ὃ θαὶ
[25] ηνῖο ἄιινηο ὑπάξρεη ηὸ ζπλώλπκνλ （νἷνλ ηὸ πῦξ ζεξκόηαηνλ: θαὶ γὰξ ηνῖο ἄιινηο ηὸ αἴηηνλ
ηνῦην ηῆο ζεξκόηεηνο）: ὥζηε θαὶ ἀιεζέζηαηνλ ηὸ ηνῖο ὑζηέξνηο αἴηηνλ ηνῦ ἀιεζέζηλ εἶλαη. δηὸ ηὰο
ηῶλ ἀεὶ ὄλησλ ἀξρὰο ἀλαγθαῖνλ ἀεὶ εἶλαη ἀιεζεζηάηαο （νὐ γάξ πνηε ἀιεζεῖο, νὐδ᾽ ἐθείλαηο αἴηηόλ ηί
ἐζηη ηνῦ [30] εἶλαη, ἀιι᾽ ἐθεῖλαη ηνῖο ἄιινηο）, ὥζζ᾽ ἕθαζηνλ ὡο ἔρεη ηνῦ εἶλαη, νὕησ θαὶ ηῆο
ἀιεζείαο. [994α] [1]

ἀιιὰ κὴλ ὅηη γ᾽ ἔζηηλ ἀξρή ηηο θαὶ νὐθ ἄπεηξα ηὰ αἴηηα ηῶλ ὄλησλ νὔη᾽ εἰο εὐζπσξίαλ νὔηε
θαη᾽ εἶδνο, δῆινλ. νὔηε γὰξ ὡο ἐμ ὕιεο ηόδ᾽ ἐθ ηνῦδε δπλαηὸλ ἰέλαη εἰο ἄπεηξνλ （νἷνλ ζάξθα
κὲλ ἐθ γῆο, γῆλ δ᾽ ἐμ ἀέξνο, ἀέξα δ᾽ ἐθ ππξόο, [5] θαὶ ηνῦην κὴ ἵζηαζζαη）, νὔηε ὅζελ ἡ ἀξρὴ
ηῆο θηλήζεσο （νἷνλ ηὸλ κὲλ ἄλζξσπνλ ὑπὸ ηνῦ ἀέξνο θηλεζῆλαη, ηνῦηνλ δ᾽ ὑπὸ ηνῦ ἡιίνπ,
ηὸλ δὲ ἥιηνλ ὑπὸ ηνῦ λείθνπο, θαὶ ηνύηνπ κεδὲλ εἶλαη πέξαο）: ὁκνίσο δὲ νὐδὲ ηὸ νὗ ἕλεθα
εἰο ἄπεηξνλ νἷόλ ηε ἰέλαη, βάδηζηλ κὲλ ὑγηείαο ἕλεθα, ηαύηελ δ᾽ εὐδαηκνλίαο, ηὴλ δ᾽
εὐδαηκνλίαλ [10] ἄιινπ, θαὶ νὕησο ἀεὶ ἄιιν ἄιινπ ἕλεθελ εἶλαη: θαὶ ἐπὶ ηνῦ ηί ἦλ εἶλαη δ᾽
ὡζαύησο. ηῶλ γὰξ κέζσλ, ὧλ ἐζηί ηη ἔζραηνλ θαὶ πξόηεξνλ, ἀλαγθαῖνλ εἶλαη ηὸ πξόηεξνλ
αἴηηνλ ηῶλ κεη᾽ αὐηό. εἰ γὰξ εἰπεῖλ ἡκ᾵ο δένη ηί ηῶλ ηξηῶλ αἴηηνλ, ηὸ πξῶηνλ ἐξνῦκελ: νὐ γὰξ
δὴ ηό γ᾽ ἔζραηνλ, νὐδελὸο γὰξ ηὸ [15] ηειεπηαῖνλ: ἀιιὰ κὴλ νὐδὲ ηὸ κέζνλ, ἑλὸο γάξ （νὐζὲλ
δὲ δηαθέξεη ἓλ ἢ πιείσ εἶλαη, νὐδ᾽ ἄπεηξα ἢ πεπεξαζκέλα）. ηῶλ δ᾽ ἀπείξσλ ηνῦηνλ ηὸλ
ηξόπνλ θαὶ ὅισο ηνῦ ἀπείξνπ πάληα ηὰ κόξηα κέζα ὁκνίσο κέρξη ηνῦ λῦλ: ὥζη᾽ εἴπεξ κεδέλ
ἐζηη πξῶηνλ, ὅισο αἴηηνλ νὐδέλ ἐζηηλ.

ἀιιὰ κὴλ νὐδ᾽ ἐπὶ ηὸ θάησ [20] νἷόλ ηε εἰο ἄπεηξνλ ἰέλαη, ηνῦ ἄλσ ἔρνληνο ἀξρήλ, ὥζη᾽ ἐθ
ππξὸο κὲλ ὕδσξ, ἐθ δὲ ηνύηνπ γῆλ, θαὶ νὕησο ἀεὶ ἄιιν ηη γίγλεζζαη γέλνο. δηρῶο γὰξ γίγλεηαη
ηόδε ἐθ ηνῦδε—κὴ ὡο ηόδε ιέγεηαη κεηὰ ηόδε, νἷνλ ἐμ Ἰζζκίσλ ὆ιύκπηα, ἀιι᾽ ἢ ὡο ἐθ παηδὸο
ἀλὴξ κεηαβάιινληνο ἢ ὡο ἐμ ὕδαηνο ἀήξ. [25] ὡο κὲλ νὖλ ἐθ παηδὸο ἄλδξα γίγλεζζαί θακελ,
ὡο ἐθ ηνῦ γηγλνκέλνπ ηὸ γεγνλὸο ἢ ἐθ ηνῦ ἐπηηεινπκέλνπ ηὸ ηεηειεζκέλνλ （ἀεὶ γάξ ἐζηη
κεηαμύ, ὥζπεξ ηνῦ εἶλαη θαὶ κὴ εἶλαη γέλεζηο, νὕησ θαὶ ηὸ γηγλόκελνλ ηνῦ ὄληνο θαὶ κὴ ὄληνο:
ἔζηη γὰξ ὁ καλζάλσλ γηγλόκελνο ἐπηζηήκσλ, θαὶ ηνῦη᾽ ἐζηὶλ ὃ ιέγεηαη, [30] ὅηη γίγλεηαη ἐθ
καλζάλνληνο ἐπηζηήκσλ）: ηὸ δ᾽ ὡο ἐμ ἀέξνο ὕδσξ, θζεηξνκέλνπ ζαηέξνπ. δηὸ ἐθεῖλα κὲλ
νὐθ ἀλαθάκπηεη εἰο ἄιιεια,

[994β] [1] νὐδὲ γίγλεηαη ἐμ ἀλδξὸο παῖο （νὐ γὰξ γίγλεηαη ἐθ ηῆο γελέζεσο ηὸ γηγλόκελνλ
ἀιι᾽ <ὃ> ἔζηη κεηὰ ηὴλ γέλεζηλ: νὕησ γὰξ θαὶ ἡκέξα ἐθ ηνῦ πξσΐ, ὅηη κεηὰ ηνῦην: δηὸ νὐδὲ ηὸ
πξσῒ ἐμ ἡκέξαο）: ζάηεξα δὲ ἀλαθάκπηεη. ἀκθνηέξσο δὲ ἀδύλαηνλ εἰο ἄπεηξνλ ἰέλαη: ηῶλ κὲλ
γὰξ ὄλησλ κεηαμὺ [5] ἀλάγθε ηέινο εἶλαη, ηὰ δ᾽ εἰο ἄιιεια ἀλαθάκπηεη: ἡ γὰξ ζαηέξνπ θζνξὰ
ζαηέξνπ ἐζηὶ γέλεζηο.

ἅκα δὲ θαὶ ἀδύλαηνλ ηὸ πξῶηνλ ἀΐδηνλ ὂλ θζαξῆλαη: ἐπεὶ γὰξ νὐθ ἄπεηξνο ἡ γέλεζηο ἐπὶ ηὸ
ἄλσ, ἀλάγθε ἐμ νὗ θζαξέληνο πξώηνπ ηη ἐγέλεην κὴ ἀΐδηνλ εἶλαη. ἔηη δὲ ηὸ νὗ ἕλεθα ηέινο,
ηνηνῦηνλ δὲ ὃ κὴ ἄιινπ [10] ἕλεθα ἀιιὰ ηἆιια ἐθείλνπ, ὥζη᾽ εἰ κὲλ ἔζηαη ηνηνῦηόλ ηη
ἔζραηνλ, νὐθ ἔζηαη ἄπεηξνλ, εἰ δὲ κεζὲλ ηνηνῦηνλ, νὐθ ἔζηαη ηὸ νὗ ἕλεθα, ἀιι᾽ νἱ ηὸ ἄπεηξνλ
πνηνῦληεο ιαλζάλνπζηλ ἐμαηξνῦληεο ηὴλ ηνῦ ἀγαζνῦ θύζηλ （θαίηνη νὐζεὶο ἂλ ἐγρεηξήζεηελ
νὐδὲλ πξάηηεηλ κὴ κέιισλ ἐπὶ πέξαο ἥμεηλ）: νὐδ᾽ ἂλ εἴε λνῦο ἐλ [15] ηνῖο νὖζηλ: ἕλεθα γάξ
ηηλνο ἀεὶ πξάηηεη ὅ γε λνῦλ ἔρσλ, ηνῦην δέ ἐζηη πέξαο: ηὸ γὰξ ηέινο πέξαο ἐζηίλ. ἀιιὰ κὴλ
νὐδὲ ηὸ ηί ἦλ εἶλαη ἐλδέρεηαη ἀλάγεζζαη εἰο ἄιινλ ὁξηζκὸλ πιενλάδνληα ηῷ ιόγῳ: ἀεί ηε γὰξ
ἔζηηλ ὁ ἔκπξνζζελ κ᾵ιινλ, ὁ δ᾽ ὕζηεξνο νὐθ ἔζηηλ, νὗ δὲ ηὸ πξῶηνλ κὴ ἔζηηλ, νὐδὲ [20] ηὸ
ἐρόκελνλ: ἔηη ηὸ ἐπίζηαζζαη ἀλαηξνῦζηλ νἱ νὕησο ιέγνληεο, νὐ γὰξ νἷόλ ηε εἰδέλαη πξὶλ εἰο ηὰ
ἄηνκα ἐιζεῖλ: θαὶ ηὸ γηγλώζθεηλ νὐθ ἔζηηλ, ηὰ γὰξ νὕησο ἄπεηξα πῶο ἐλδέρεηαη λνεῖλ; νὐ γὰξ
ὅκνηνλ ἐπὶ ηῆο γξακκῆο, ἣ θαηὰ ηὰο δηαηξέζεηο κὲλ νὐρ ἵζηαηαη, λνῆζαη δ᾽ νὐθ ἔζηη κὴ
ζηήζαληα （δηόπεξ [25] νὐθ ἀξηζκήζεη ηὰο ηνκὰο ὁ ηὴλ ἄπεηξνλ δηεμηώλ）, ἀιιὰ θαὶ ηὴλ
ὅιελ νὐ θηλνπκέλῳ λνεῖλ ἀλάγθε. θαὶ ἀπείξῳ νὐδελὶ ἔζηηλ εἶλαη: εἰ δὲ κή, νὐθ ἄπεηξόλ γ᾽ ἐζηὶ
ηὸ ἀπείξῳ εἶλαη.

ἀιιὰ κὴλ θαὶ εἰ ἄπεηξά γ᾽ ἦζαλ πιήζεη ηὰ εἴδε ηῶλ αἰηίσλ, νὐθ ἂλ ἦλ νὐδ᾽ νὕησ ηὸ
γηγλώζθεηλ: ηόηε γὰξ εἰδέλαη νἰόκεζα [30] ὅηαλ ηὰ αἴηηα γλσξίζσκελ: ηὸ δ᾽ ἄπεηξνλ θαηὰ ηὴλ
πξόζζεζηλ νὐθ ἔζηηλ ἐλ πεπεξαζκέλῳ δηεμειζεῖλ.

αἱ δ᾽ ἀθξνάζεηο θαηὰ ηὰ ἔζε ζπκβαίλνπζηλ: ὡο γὰξ εἰώζακελ νὕησο ἀμηνῦκελ ιέγεζζαη,

[995α] [1] θαὶ ηὰ παξὰ ηαῦηα νὐρ ὅκνηα θαίλεηαη ἀιιὰ δηὰ ηὴλ ἀζπλήζεηαλ ἀγλσζηόηεξα θαὶ
μεληθώηεξα: ηὸ γὰξ ζύλεζεο γλώξηκνλ. ἡιίθελ δὲ ἰζρὺλ ἔρεη ηὸ ζύλεζεο νἱ λόκνη δεινῦζηλ, ἐλ νἷο ηὰ
κπζώδε θαὶ [5] παηδαξηώδε κεῖδνλ ἰζρύεη ηνῦ γηλώζθεηλ πεξὶ αὐηῶλ δηὰ ηὸ ἔζνο. νἱ κὲλ νὖλ ἐὰλ κὴ
καζεκαηηθῶο ιέγῃ ηηο νὐθ ἀπνδέρνληαη ηῶλ ιεγόλησλ, νἱ δ᾽ ἂλ κὴ παξαδεηγκαηηθῶο, νἱ δὲ κάξηπξα
ἀμηνῦζηλ ἐπάγεζζαη πνηεηήλ. θαὶ νἱ κὲλ πάληα ἀθξηβῶο, ηνὺο δὲ ιππεῖ ηὸ ἀθξηβὲο ἢ δηὰ ηὸ κὴ δύλαζζαη
[10] ζπλείξεηλ ἢ δηὰ ηὴλ κηθξνινγίαλ: ἔρεη γάξ ηη ηὸ ἀθξηβὲο ηνηνῦηνλ, ὥζηε, θαζάπεξ ἐπὶ ηῶλ
ζπκβνιαίσλ, θαὶ ἐπὶ ηῶλ ιόγσλ ἀλειεύζεξνλ εἶλαί ηηζη δνθεῖ. δηὸ δεῖ πεπαηδεῦζζαη πῶο ἕθαζηα
ἀπνδεθηένλ, ὡο ἄηνπνλ ἅκα δεηεῖλ ἐπηζηήκελ θαὶ ηξόπνλ ἐπηζηήκεο: ἔζηη δ᾽ νὐδὲ ζάηεξνλ ῥᾴδηνλ
ιαβεῖλ. ηὴλ [15] δ᾽ ἀθξηβνινγίαλ ηὴλ καζεκαηηθὴλ νὐθ ἐλ ἅπαζηλ ἀπαηηεηένλ, [16] ἀιι᾽ ἐλ ηνῖο κὴ
ἔρνπζηλ ὕιελ. δηόπεξ νὐ θπζηθὸο ὁ ηξόπνο: ἅπαζα γὰξ ἴζσο ἡ θύζηο ἔρεη ὕιελ. δηὸ ζθεπηένλ πξῶηνλ
ηί ἐζηηλ ἡ θύζηο: νὕησ γὰξ θαὶ πεξὶ ηίλσλ ἡ θπζηθὴ δῆινλ ἔζηαη [θαὶ εἰ κη᾵ο ἐπηζηήκεο ἢ πιεηόλσλ ηὰ
αἴηηα θαὶ [20] ηὰο ἀξρὰο ζεσξῆζαί ἐζηηλ].