Η αξιοποίηση των Εννοιολογικών

χαρτών στην Εκπαιδευτική

πράξη…
…στο χαρτί
 …και στον υπολογιστή
με το λογισμικό inspiration
"Η συνείδηση αντανακλάται στη λέξη όπως ο
ήλιος σε μια σταγόνα νερού. Η λέξη
συμπεριφέρεται προς τη συνείδηση, όπως ο
μικρός κόσμος προς το μεγάλο, όπως το
ζωντανό κύτταρο προς τον οργανισμό, όπως
το άτομο προς τον κόσμο. Η
νοηματοδοτημένη λέξη είναι ο μικρόκοσμος
της συνείδησης."
L. Vygotsky
 Ορισμός εννοιολογικού χάρτη
Ένας εννοιολογικός χάρτης αποτελεί μια
γραφική αναπαράσταση εννοιών, όπου
κόμβοι αντιπροσωπεύουν τις έννοιες και
συνδέσεις τις σχέσεις μεταξύ των εννοιών. Οι
συνδέσεις μεταξύ των εννοιών γίνονται με
τόξα ή γραμμές και μπορεί να είναι
μονόδρομες, αμφίδρομες ή μη κατευθυντικές.
Ορισμός εννοιολογικού χάρτη
Ποιος ;
Πότε ;

Τι ;
Πού ;

Γιατί ;

Πώς ;
 Βασικά στοιχεία στους χάρτες
εννοιών
• Κόμβοι : περιέχουν έννοιες κόμβος
• Σχέσεις (σύνδεσμοι):
γραμμές με μορφή βέλους
που απεικονίζουν σχέσεις οθόνη
ή αιτίες μεταξύ των
εννοιών. Μπορεί να έχει
συνοδεύονται από λέξεις σχέση
(ετικέτες) που δείχνουν τη
φύση της σχέσης

υπολογιστής
κόμβος
 Εννοιολογική χαρτογράφηση καιΔιαδικασία
θεωρίες επεξεργασίας και
αποθήκευσης της

Οι δραστηριότητες
μάθησης πληροφορίας
στη μνήμη
Η μεταγνωστική
μάθησης πρέπει να ικανότητα αποτελεί
διασφαλίζουν την Η μάθηση είναι μια καθοριστικό
Συμπεριφοριστικές
πρόσβαση των εγγενής κοινωνική παράγοντα για την
Θεωρίες
εκπαιδευόμενων στην
προγενέστερη
δραστηριότητα που
ενισχύεται από την
κατασκευή γνώσης
Γνωστικές
εμπειρία και γνώση
τους
κοινή έρευνα
Θεωρίες
Οι μαθητές
έχουν
Οι μαθητές καθοριστικό
προσδίδουν νόημα Μεταφορά γνώσης ρόλο στη
Παρουσίαση της
στις εμπειρίες τους, από δάσκαλο
πληροφορίας διαδικασία
ο καθένας σε μαθητή αξιολόγησης
προσωπικά, με το
δικό του ύφος
Δομητιστικές
Θεωρίες
Οι γνώσεις και οι Τα συμπεράσματα
πεποιθήσεις από τη μαθησιακή
Αλληλεπίδραση με
διαμορφώνονται διαδικασία είναι
το Ενεργός συμμετοχή Σημασία της προυπάρχουσας
μέσα στο μαθητή ποικίλα και συχνά
γνώσης για την
Κοινωνικοπολιτισμικ του μαθητή
ό στη μάθηση απρόβλεπτα
οικοδόμηση νέων εννοιών
περιβάλλον
 Εννοιολογική χαρτογράφηση στον
Η/Υ-πλεονεκτήματα
• Ευκολία αναδιοργάνωσης κόμβων,
ετικετών και δεσμών (δυνατότητα
μετακίνησης, προσθήκης εννοιών)
• Δυναμική μετακίνηση κόμβων,
χωρίς αλλαγή δεσμών
• Η εργασία στον Η/Υ ευνοεί τη
συνεργασία μικρών ομάδων
(Ράπτης, Ράπτη, 2000)
• Δυνατότητα επιλεκτικής εστίασης
σε μεγάλους νοητικούς χάρτες
(μεγάλη επιφάνεια σχεδιασμού)
• Σύνδεση με το internet
• Δυνατότητα εμπλουτισμού του
χάρτη με γραφικά (χρώματα,
εικόνες)
ένα παράδειγμα…
Πώς να φτιάξω έναν εννοιολογικό χάρτη
ΒΗΜΑΤΑ
10. Διαμόρφωσε το προσωπικό σου στυλ
8.1.Δώσε
9.Μην
Σκέψου έμφαση
«κολλάς»
οπτικά!
1.Χρησιμοποίησε
2. Συγκέντρωσε τοστην
σε
ένα μια
υλικό περιοχή
μεγάλο
που
6. Δημιούργησε
7.3.5.
Μη
χαρτογράφησης! σχέσεις
«λογοκρίνεις»
Διάλεξε την κύρια
Αναζήτησε τις
έννοια
επιμέρους μεταξύ
ιδέες σουτων
έννοιες
του κεντρική
χάρτη!
άσπρο θα έννοια
χαρτί
χρειαστείς
χωρίς γραμμές
εννοιών
και
και τοποθέτησέ
τους
και την
συνειρμούς
τοποθέτησέ τιςσου!
στο χάρτη
στο κέντρο του χαρτιού
 Τύποι εννοιολογικών χαρτών
ως προς το περιεχόμενο

Πειστικά επιχειρήματα
 Τύποι εννοιολογικών χαρτών
ως προς το περιεχόμενο

Περιγραφή
χαρακτηριστικών
 Τύποι εννοιολογικών χαρτών
ως προς το περιεχόμενο

Ερευνητικό
θέμα
 Τύποι εννοιολογικών χαρτών
ως προς τη δομή

αστέρια
 Τύποι εννοιολογικών χαρτών
ως προς τη δομή

δέντρα
 Τύποι εννοιολογικών χαρτών
ως προς τη δομή

δίκτυα
Διδακτικές παρεμβάσεις
 καημένη
θυμωμένη

κουρασμένη

μαμά
φωνακλού νευριασμένη

Η μαργαρίτα της μαμάς: Πώς θα χαρακτήριζες τη μαμά;

 ζημιάρης
άτακτο

χαρούμενο

απρόσεκτο παιδί
εποπόλαιο

Η μαργαρίτα του παιδιού: Πώς θα χαρακτήριζες το παιδί;

 παιχνιδιάρης

αστείος

χαρούμενος κλόουν
γελαστός

Η μαργαρίτα του κλόουν: Πώς θα χαρακτήριζες τον κλόουν;

 κόκκινες
μεγάλες

πέντε

κίτρινες ελαφριές

ελαφριές μπάλες
μπλε
μικρές

Η μαργαρίτα για τις μπάλες: Πώς θα περιέγραφες τις μπάλες ;

 ώριμα σκληρά

ζουμερά πορτοκάλια
ολόφρεσκα

Η μαργαρίτα των πορτοκαλιών: Πώς θα περιέγραφες τα

πορτοκάλια;
Δραστηριότητα Ιστορίας
Δραστηριότητα ανάλυσης ποιήματος
Σχέδιο εργασίας της θεματικής
ενότητας: «Τέσσερις εποχές»
Ε’ δημοτικού

Εννοιολογικός χάρτης με κύρια έννοια «Το χρονικό της άλωσης»

Ε’ δημοτικού

Αρχικός χάρτης της 3ης ομάδας

Ε’ δημοτικού

Τελικός χάρτης της 3ης ομάδας

 Ε’ δημοτικού

ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ ΤΕΛΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ

Ομάδα Κόμβοι Σχέσεις Βάθος Σχήμα Ομάδα Κόμβοι Σχέσεις Βάθος Σχήμα

1η 14 21 3 δίκτυο 1η 17 26 3 δίκτυο

2η 21 27 4 δίκτυο 2η 26 38 4 δίκτυο

3η 18 20 3 δίκτυο 3η 26 28 3 δίκτυο
Ε’ δημοτικού
Ε’ δημοτικού

Ο αρχικός χάρτης της 1ης ομάδας (μετά την 1η

διδασκαλία)
 Ε’ δημοτικού

Ο τελικός χάρτης της 1ης ομάδας (μετά την 1η

διδασκαλία)
 Ε’ δημοτικού

Ο αρχικός χάρτης της 1ης ομάδας (στην τελευταία

διδασκαλία)
 Ε’ δημοτικού

Ο τελικός χάρτης της 1ης ομάδας (στην τελευταία

διδασκαλία)
Προσεγγίζοντας τη μέθοδο project με
χάρτες εννοιών

Α΄ Φάση: Διερεύνηση πρότερων

εμπειριών και γνώσεων- διαμόρφωση του
θέματος

• Καταιγισμός ιδεών (brainstorming)

• Οργάνωση εννοιών
• Τοποθέτηση εννοιών στο χάρτη
• Σύνδεση εννοιών
Προσεγγίζοντας τη μέθοδο project…

Β΄ Φάση: Αναζήτηση και συγκέντρωση

υλικού από πηγές- επιμερισμός
δραστηριοτήτων, ανάθεση ρόλων

• Αναθεώρηση χάρτη

• Τελική οργάνωση χάρτη

Προσεγγίζοντας τη μέθοδο project…

Γ΄ Φάση:- Υλοποίηση προγραμματισμένων

δραστηριοτήτων- ενημέρωση,
ανατροφοδότηση- παρουσίαση των
θεματικών ενοτήτων από τις ομάδες

• Εννοιολογική χαρτογράφηση της κάθε

θεματικής ενότητας και παρουσίασή της από
την ομάδα
Προσεγγίζοντας τη μέθοδο project…

Δ΄ Φάση: Ενδοομαδική και διομαδική

παρουσίαση και αξιολόγηση του έργου και
των διαδικασιών

• τελική αξιολόγηση εννοιολογικού χάρτη

Mind Mapping
…στο διαδίκτυο