∆ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΩΝ

1998 ΚΛΑ∆ΟΣ ΠΕ 03
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ
Πρώτη Θεµατική Ενότητα Γνωστικό
αντικείµενο - Λύσεις

Ερώτηµα 1ο
Να δοθεί η γεωµετρική ερµηνεία των πράξεων της πρόσθεσης, της αφαίρεσης,
του πολλαπλασιασµού και της διαίρεσης µεταξύ µιγαδικών αριθµών.

Λυση

Κάθε µιγαδικό αριθµό α + βi µπορούµε να τον αντιστοιχίσουµε στο σηµείο

M (α, β) ενός καρτεσιανού επιπέδου. Αλλά και αντιστρόφως κάθε σηµείο
M (α, β) µπορούµε να το αντιστοιχίσουµε στον µιγαδικό αριθµό α + βi. Για
την πρόσθεση δύο µιγαδικών αριθµών α + βi και γ + δi έχουµε :

(α + βi) + (γ + δi) = (α + γ) + (β + δ)i

΄Αρα η διανυσµατική ακτίνα του αθροίσµατος δύο µιγαδικών αριθµών είναι το

άθροισµα των διανυσµατικών ακτινών τους. ΄Οµοια για την αφαίρεση έχουµε :

(α + βi) − (γ + δi) = (α − γ) + (β − δ)i

΄Αρα η διανυσµατική ακτίνα της διαφοράς δύο µιγαδικών αριθµών είναι η

διαφορά των διανυσµατικών ακτινών τους. Το άθροισµα και η διαφορά δύο
µιγαδικών αριθµών παριστάνουν τις διαγωνίους του παραλληλογράµµου που
σχηµατίζεται από τις διανυσµατικές ακτίνες τους, όπως το παρακάτω σχήµα.
Για τον πολλαπλασιασµό και την διαίρεση χρησιµοποιούµε την τριγωνο-
µετρική µορφή των µιγαδικών. ΄Εστω δύο µιγαδικοί αριθµοί z1 = ρ1 (cos ϑ1 +
i sin ϑ1 ) και z2 = ρ2 (cos ϑ2 + i sin ϑ2 ), τότε

z1 · z2 = ρ1 ρ2 (cos(ϑ1 + ϑ2 ) + i sin(ϑ1 + ϑ2 ))

και
z1 ρ1
= (cos(ϑ1 − ϑ2 ) + i sin(ϑ1 − ϑ2 ))
z2 ρ2

σελίδα 1 από 10 Ξενιτιδης Κλεανθης, Μαθηµατικος

Εποµένως ο πολλαπλασιασµός του µιγαδικού z1 µε το µιγαδικό z2 σηµαίνει
στροφή της διανυσµατικής ακτίνας τιυ z1 κατά γωνία ϑ2 και µετά πολλαπλα-
σιασµό της µε ρ2 , όπως το παρακάτω σχήµα. ΄Οµοια η διαίρεση του µιγαδικού
z1 µε το µιγαδικό z2 σηµαίνει στροφή της διανυσµατικής ακτίνας του z1 κατά
1
γωνία −ϑ2 και µετά πολλαπλασιασµό της µε .
ρ2

σελίδα 2 από 10 Ξενιτιδης Κλεανθης, Μαθηµατικος

Ερώτηµα 2ο
   
x1 b1
∆ίνεται το σύστηµα A = µε αγνώστους τα x1 και x2 , όπου A
x2 b2
ένας 2 × 2 πίνακας. Να περιγράψετε γεωµετρικά τη λύση και τη διερεύνηση
του συστήµατος.

Λυση
 
a1 a2
΄Εστω A = , τότε έχουµε
a3 a4
    
a1 a2 x1 b1
= ⇒
a3 a4 x2 b2
   
a1 x 1 + a2 x 2 b1
⇒ = ⇒
a3 x 1 + a4 x 2 b2
 
a1 x 1 + a2 x 2 = b 1
⇒
a3 x 1 + a4 x 2 = b 2
Θυµίζουµε τους συµβολισµούς :
 
 a1 a2 
D = 
a3 a4 
 
 b1 a2 
Dx1 = 
b 2 a4 
 
 a1 b1 
Dx2 = 
a3 b 2 

Εποµένως το παραπάνω σύστηµα

Dx1 a4 b 1 − a2 b 2
• αν D 6= 0, έχει µοναδική λύση την x1 = = , x2 =
D a1 a4 − a2 a3
Dx2 a3 b 1 − a1 b 2
= . Γεωµετρικά η λύση είναι η τοµή των δύο εξισώσεων
D a2 a3 − a1 a4
του συστήµατος αν τις ϑεωρήσουµε ως ευθείες στο καρτεσιανό σύστηµα
συντεταγµένων µε συντεταγµένες τις x1 και x2 , δηλαδή είναι ένα σηµείο.

• αν D = 0 και (Dx1 6= 0 ή Dx2 6= 0), είναι αδύνατο. Σε αυτήν την

a1 a3
περίπτωση έχουµε = , δηλαδή οι δύο ευθείες είναι παράλληλες
a2 a4
και δεν ταυτίζονται, άρα γεωµετρικά η λύση είναι το κενό.

σελίδα 3 από 10 Ξενιτιδης Κλεανθης, Μαθηµατικος

 • αν D = Dx = Dy = 0 είναι αόριστο. Γεωµετρικά οι δύο ευθείες ταυτί-
Ϲονται, οπότε οι λύσεις ϐρίσκονται πάνω σε αυτήν την ευθεία, εκτός αν
a1 = a2 = a3 = a4 = b1 = b2 , οπότε οι λύσεις του συστήµατος είναι όλο
το επίπεδο. Τέλος στην περίπτωση όπου a1 = a2 = a3 = a4 και b1 6= 0
ή b2 6= 0 το σύστηµα είναι αδύνατο, οπότε γεωµετρικά η λύση είναι το
κενό.

Ερώτηµα 3ο
Να ορισθεί η έννοια του εξωτερικού γινοµένου διανυσµάτων στο χώρο και να
περιγραφεί η γεωµετρική του σηµασία.

Λυση
→
−
Εξωτερικό γινόµενο δύο διανυσµάτων →
−
α και β λέγεται ένα διάνυσµα το οποίο
→
−
συµβολίζεται µε →
−
α × β και ορίζεται ως εξής :
→
− →
− − →
−
|→
−
α || β | sin(→
−
α , β )→
e0 , αν →
−
(
→
− →
− α 6= 0 και β 6= 0
α × β = →
−
0 , αν →
−
α =0ή β =0
όπου →−
e0 είναι το µοναδιαίο διάνυσµα που είναι κάθετο στο επίπεδο που ο-
→
− →
− −
ϱίζουν τα →
−α και β και έχει ϕορά τέτοια ώστε τα διανύσµατα → −
α, β ,→
e0 να
ορίζουν δεξιόστροφο σύστηµα αναφοράς.
→
−
Γεωµετρική σηµασία. Το →
−
α × β είναι κάθετο στο επίπεδο που ορίζουν
→
−
τα →
−
α και β και έχει µέτρο ίσο µε το εµβαδόν του παραλληλογράµµου που
→
−
σχηµατίζεται από τα →
−
α και β .

σελίδα 4 από 10 Ξενιτιδης Κλεανθης, Μαθηµατικος

Ερώτηµα 4ο
Περιγράψτε τις έννοιες κατανοµή συχνοτήτων και κατανοµή σχετικών συχνο-
τήτων στη Στατιστική. Πως συνδέεται η σχετική συχνότητα µε την έννοια της
πιθανότητας ;

Λυση

Ας υποθέσουµε ότι x1 , x2 , . . . , xk είναι οι τιµές µιας µεταβλητής X , που αφορά

τα άτοµα ενός δείγµατος µεγέθους ν, k ≤ ν . Στην τιµή xi αντιστοιχίζεται η
συχνότητα νi , δηλαδή ο ϕυσικός αριθµός που δείχνει πόσες ϕορές εµφανίζεται
η τιµή xi της εξεταζόµενης µεταβλητής X στο σύνολο των παρατηρήσεων. Αν
διαιρέσουµε τη συχνότητα νi µε το µέγεθος ν του δείγµατος, προκύπτει η
νi
σχετική συχνότητα fi της τιµής xi , δηλαδή fi = , i = 1, 2, . . . , k . Για
ν
µια µεταβλητή, το σύνολο των Ϲευγών (xi , νi ) λέµε ότι αποτελεί την κατανοµή
συχνοτήτων και το σύνολο των Ϲευγών (xi , fi ), ή των Ϲευγών (xi , fi %), την
κατανοµή των σχετικών συχνοτήτων.
νA
΄Εστω A ένα σώµα γεγονότων της µεταβλητής X και fA = η σχετική
ν
συχνότητα του A. Θεωρούµε την ακολουθία των σχετικών συχνοτήτων του A.

{fA }, n ≥ 1,

και υποθέτουµε, ότι καθώς n → ∞, υπάρχει το όριο lim fA . Το όριο αυτό

ορίζεται ως η πιθανότητα του γεγονότος A, P (A).

Ερώτηµα 5ο
∆ίνεται ο δειγµατικός χώρος Ω και το ενδεχόµενο A του Ω. Αν B είναι ένα
ενδεχόµενο του Ω µε P (B) 6= 0, να ϐρεθεί η σχέση µεταξύ των A και B για
την οποία ισχύει :

α) P (A/B) = 1 (ϐέβαιο ενδεχόµενο).

ϐ) P (A/B) = 0 (αδύνατο ενδεχόµενο).

όπου µε P (A/B) συµβολίζουµε τη δεσµευµένη πιθανότητα του A µε δεδοµένο

το B . ∆ικαιολογήστε την απάντησή σας γραφικά ή µε όποιο άλλο τρόπο
ϑέλετε.

σελίδα 5 από 10 Ξενιτιδης Κλεανθης, Μαθηµατικος

Λυση

Ο τύπος υπολογισµού της δεσµευµένης πιθανότητας P (A/B) είναι ο :

N (A ∩ B)
P (A/B) =
N (B)

όπου µε N (A) και N (A ∩ B) συµβολίζουµε το πλήθος των στοιχείων του

ενδεχοµένου A και A ∩ B αντίστοιχα.

α)
N (A ∩ B)
P (A/B) = =1
N (B)
⇒ N (A ∩ B) = N (B)
⇒A∩B =B
⇒ B ⊆ A.

ϐ)
N (A ∩ B)
P (A/B) = =0
N (B)
⇒ N (A ∩ B) = 0
⇒A∩B =∅

σελίδα 6 από 10 Ξενιτιδης Κλεανθης, Μαθηµατικος

Ερώτηµα 6ο
1
Στο ορθογώνιο τρίγωνο ABΓ µε ορθή τη γωνία A ισχύει η σχέση +
(AB)2
1 1
= . Τι αντιπροσωπεύει το χ; ∆ικαιολογήστε την απάντησή σας.
(AΓ)2 x2

Λυση

1 1 1
2
+ 2
= 2
(AB) (AΓ) x
2 2
(AΓ) + (AB) 1
2 2
= 2
(AB) (AΓ) x
2
(BΓ) 1
2 2
= 2 (από πυθαγόρειο ϑεώρηµα)
(AB) (AΓ) x
(AB)(AΓ)
x =
(BΓ)
2E
x =
(BΓ)
όπου E το εµβαδόν του τριγώνου. Τώρα έστω υ το ύψος προς την υποτείνουσα.
Τότε :

υ(BΓ)
E =
2
2E
⇒υ =
(BΓ)
΄Αρα το x αντιπροσωπεύει το ύψος προς την υποτείνουσα.

Ερώτηµα 7ο
∆ίνεται η συνάρτηση

1 , x ∈ [0, 1]
g(x) =
0 ,x ∈/ [0, 1]

Σχεδιάστε τα γραφήµατα των παρακάτω συναρτήσεων

α) g1 (x) = g(x + 2)

ϐ) g2 (x) = g(x − 2)

σελίδα 7 από 10 Ξενιτιδης Κλεανθης, Μαθηµατικος

 γ) g3 (x) = g(2x)
x
δ) g4 (x) = g .
2

Λυση

Ερώτηµα 8ο
∆ώστε ένα παράδειγµα µιας συνάρτησης που ορίζεται στο κλειστό διάστηµα
[0, 1] και είναι παραγωγίσιµη στο ανοιχτό διάστηµα (0, 1) για την οποία δεν
ισχύει το συµπέρασµα του ϑεωρήµατος Μέσης Τιµής του ∆ιαφορικού Λογι-
σµού.

Λυση
Απαιτουµενη Θεωρια

Θεώρηµα (Θεώρηµα Μέσης Τιµής ∆ιαφορικού Λογισµού). Αν

µία συνάρτηση f είναι :

• συνεχής στο κλειστό διάστηµα [α, β] και

• παραγωγίσιµη στο ανοιχτό διάστηµα (α, β)

τότε υπάρχει ένα τουλάχιστον ξ ∈ (α, β) τέτοιο, ώστε :

f (β) − f (α)
f 0 (ξ) = .
β−α

σελίδα 8 από 10 Ξενιτιδης Κλεανθης, Μαθηµατικος

 Μία τέτοια συνάρτηση είναι η

1 ,x = 0
f (x) =
x , x ∈ (0, 1]

Αν ίσχυε το συµπέρασµα του ϑεωρήµατος µέσης τιµής του διαφορικού λογι-

σµού τότε ϑα υπήρχε ξ ∈ (0, 1) τέτοιο ώστε

f (1) − f (0)
f 0 (ξ) = = 0.
1−0
΄Οµως f 0 (x) = 1 ∀ x ∈ (0, 1). ΄Αρα δεν υπάρχει τέτοιο ξ , εποµένως η f είναι η
συνάρτηση που ψάχνουµε.

Ερώτηµα 9ο
Η συνάρτηση f έχει για πεδίο ορισµού το µη κενό σύνολο X και για πεδίο
τιµών το µη κενό σύνολο Y . Αν A και B είναι δύο υποσύνολα του X ποια
σχέση εγκλεισµού συνδέει τα σύνολα f (A∩B) και f (A)∩f (B); ∆ικαιολογήστε
την απάντησή σας και δώστε ένα παράδειγµα.

Λυση

f (A ∩ B) ⊆ f (A) ∩ f (B)
΄Εστω y ∈ f (A ∩ B), τότε ∃ x ∈ A ∩ B τέτοιο ώστε y = f (x). ΄Οµως, αφού
x ∈ A ∩ B τότε x ∈ A και x ∈ B . ΄Αρα f (x) ∈ f (A) και f (x) ∈ f (B). ∆ηλαδή
y = f (x) ∈ f (A) ∩ f (B).
Θεωρούµε την συνάρτηση f : R → R µε τύπο f (x) = x2 και τα σύνολα A =
[−1, 0] και B = [0, 1]. Τότε f ([−1, 0] ∩ [0, 1]) = f ({0}) = {0} και f ([−1, 0])∩
f ([0, 1]) = [0, 1]. Παρατηρούµε ότι ισχύει ο εγκλεισµός f ([−1, 0] ∩ [0, 1]) ⊆
f ([−1, 0]) ∩ f ([0, 1]) και δεν ισχύει ο ανάποδος.

Ερώτηµα 10ο
Η συνάρτηση f είναι συνεχής, γνησίως µονότονη στο κλειστό διάστηµα [0, α]
και ισχύει ότι f (0) = 0 και f (α) = α. Να υπολογιστεί µε γραφικό ή µε
όποιον άλλο τρόπο ϑέλετε η τιµή της παράστασης
Z α Z α
A= f (x)dx + f −1 (x)dx.
0 0

σελίδα 9 από 10 Ξενιτιδης Κλεανθης, Μαθηµατικος

Λυση
Rα
Το ολοκλήρωµα 0 f (x)dx είναι το εµβαδόν της περιοχής που ϐρίσκεται εν-
διάµεσα του γραφήµατος της f και του άξονα xx0 . Τώρα, αν ανταλλάξουµε τις
−1
µεταβλητές x και y , τότε το γράφηµα
R α −1 της f (x) ϑα συµπτίπτει µε το γράφη-
µα της f και το ολοκλήρωµα 0 f (x)dx ϑα είναι το εµβαδόν της περιοχής
που ϐρίσκεται ενδιάµεσα του γραφήµατος της f και του άξονα yy 0 . Τελικά το
A ϑα ισούται µε το εµβαδόν του παραλληλογράµµου [0, α] × [0, α], δηλαδή
A = α2 .

σελίδα 10 από 10 Ξενιτιδης Κλεανθης, Μαθηµατικος