Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
2
I njëjti fund për ekstremistët e djathtë ...............................................................................3
Ndarja e fesë dhe shtetit....................................................................................................5
Rezolutat mbi heqjen e mbështetësit artificial të jetës ......................................................7
Lumturia .............................................................................................................................9
Këshilla për rininë.............................................................................................................11
Çka mund të bëjmë gjatë krizave dhe telasheve..............................................................14
Thirr në rrugën e Zotit tënd me urtësi .............................................................................17
Urtësia dhe thirrja në fenë e All-llahut .............................................................................21
Komponentet e urtësisë...................................................................................................25
Komponenti i dytë i urtësisë: Butësia ..............................................................................28
Karakteristikat e ehlu sune vel-xhema’ah ........................................................................32
Dy ajetet që mjaftojnë ......................................................................................................33
Besimi në Ditën e Gjykimit................................................................................................35
Hyrje në sistemin gjyqësor islam......................................................................................37
Përballja me problemet personale...................................................................................39
Kur dashuria bëhet sëmundje..........................................................................................41
Etja për t’u bërë amvise...................................................................................................44
Dashuria e vërtetë............................................................................................................47
Imam Shejbani..................................................................................................................48
Ibën Haldun ......................................................................................................................49
Muhammed Hassan..........................................................................................................50
Ebu Mensur el Maturidi ....................................................................................................51
Shejh AbdulAdhim El Bedevi.............................................................................................53
Vdekja e Papës!? .............................................................................................................55
Pozita e sunnetit në Islam (2) .........................................................................................57
21. Zbatimi i amanetit ......................................................................................................60
1
Parapagimi për revistën
Falënderimi i takon Allahut, Atë e falënderojmë dhe vetëm prej Tij ndihmë dhe falje
kërkojmë. Tek Ai kërkojmë strehim prej të këqijave të veteve dhe punëve tona. Kë udhëzon
Allahu nuk ka kush e humb dhe kë e humb Ai, nuk ka kush e udhëzon. Dëshmoj se Allahu
është Një i Vetëm, pa ortak, s’ka zot tjetër përveç Tij, si dhe dëshmoj se Muhamedi është rob
dhe i Dërguar i Tij.
Ramadan Ramadani
kryeredaktor
AlbIslam.Com
6
Rezolutat mbi heqjen e mbështetësit artificial të jetës
Shumë organizata islame kanë hetuar nga respiratorë ose forma të tjera të
mbi çështjen e vdekjes së trurit dhe leju- mbështetjes artificiale të jetës në rast kur
eshmërinë e heqjes të mbështetësit arti- pacienti vuan nga një vdekje të të gjitha
ficial të jetës, prej një pacienti i cili është i funksioneve të trurit dhe një komitet jo prej
konsideruar nga ana e mjekëve si i vdekur më pak se tre doktorësh të specializuar
në tru. duhet ta përcaktojnë që nuk ka mundësi
Çështja është dërguar në shumë kon- për ta kthyer trurin në aktivitet.
ferenca ndërkombëtare, disa prej të cilave Është e lejueshme në këtë rast për ta
janë zhvilluar me qëllim për ta eksploruar hequr pacientin nga mbështetja artificiale
këtë çështje. Rezolutat janë vendosur mbi madje edhe nëse zemra dhe sistemi respi-
një numër rastesh duke lejuar heqjen e rator vazhdojnë të funksionojnë nën kon-
mbështetësit artificial të jetës në rast të trollin artificial. Megjithatë, pacienti nuk do
vdekjes së trurit. të konsiderohet i vdekur në një sens legal
Midis këtyre është rezoluta që është islam deri në kohën kur zemra dhe sistemi
vendosur nga Këshilli i Ligjit Islam të Muslim respirator (i frymëmarrjes) ndalon funksio-
World League në konferencën e saj të 10 të nimin komplet, pas heqjes së mbështetësit
mbajtur më 18 tetor, 1987. Pjesëmarrësit artificial të jetës”.
vëzhguan raportime të shumta mjekësore Për krahasim, ne mund të shohim në
duke deklaruar që dija e sigurt e ndodhjes rezolutën e mëparshme të nxjerrë nga Kë-
së vdekjes mund të merret nga një numër shilli i ligjit Islam të Organizatës së Konfe-
treguesish të pa kundërshtueshëm. Ata rencës Islamike, e cila ka qenë si më
pastaj sollën në tavolinë çështjen e heqjes poshtë:
së mbështetësit artificial të jetës për të tillë “Këshilli i Ligjit islamik, në këtë mbledhje
pacient dhe dëgjuan shumë opinione. Ra- të tretë të mbajtur në Aman, Jordani nga
portet dhe dëshmitë verbale që u prezan- 11-16 tetor 1986 dhe pas ekzaminimit nga
tuan në konferencë nga ekspert në fushën çdo anë të çështjes së mbështetjes arti-
e mjekësisë nga Ministria Saudite e Shën- ficiale të jetës dhe pas dëgjimeve të deta-
detit. Doktor të tjerë specialist ishin gjith- juara të doktorëve specialist ka arritur në
ashtu të ftuar. Pjesëmarrësit gjithashtu përfundimin:
vëzhguan dhe diskutuan një rezolutë të Në ligjin Islam personi është i konside-
nxjerrë një vit më përpara nga Organizata e ruar i vdekur dhe të gjitha gjykimet që i
Konferencës Islamike në takimin e tyre në përkasin vdekjes janë të aplikuara në njërin
Aman, Jordani. nga rastet e mëposhtme:
Pas një rishikimi të gjatë, Këshilli i Ligjit 1. Zemra dhe funksionet respiratorë nuk
Islam të Muslim World League erdhi në funksionojnë tërësisht dhe përcaktimi i dok-
përfundimin e mëposhtëm: torit që të tilla funksione nuk do të kthehen
“Është e lejueshme për të hequr mbë- në gjendje aktiviteti.
shtetësin artificial të jetës për një pacient 2. Të gjitha funksionet e trurit pushojnë
jeta e të cilit është e mbajtur artificialisht tërësisht dhe përcaktimi i doktorit që të tilla
7
funksione nuk do të kthehen në aktivitet League, pacienti nuk është i konsideruar i
dhe që truri ka filluar të keqësohet. vdekur vetëm kur zemra dhe funksionet e
Në situata të tilla është e lejueshme për respiratorit (frymëmarrjes) pushojnë së
t’ia hequr pacientit mbështetësin artificial të funksionuari pas heqjes së mbështetësit
jetës, madje edhe disa organe, të tilla si artificial të jetës. Për kundër kësaj, sipas
zemra, për shembull, vazhdimi i funksio- Këshillit të Ligjit islam të Organizatës së
nimit nën kontrollin artificial të mbështetësit Konferencës Islamike, pacienti është i kon-
të jetës. sideruar të jetës legalisht i vdekur atëherë
Ne mund të shohim që është vetëm një kur të gjitha funksionet e trurit pushojnë,
ndryshim i dukshëm midis dy rezolutash. madje edhe nëse zemra e pacientit
Sipas Këshillit të Ligjit Islam të Muslim World vazhdon të rrahë nën kontrollin artificial.
8
Artikuj
Lumturia
Çdonjëri nga ne mundohet dhe sakrifikon, Pra, të gjithë njerëzit e synojnë lumturinë,
shpreson dhe ëndërron, lufton dhe përpiqet mirëpo jo çdo kush e arrin atë, bile shumica
për ta arritur lumturinë. Lumturia është ajo prej tyre nuk e arrijnë lumturinë e vërtetë.
që ta qetëson zemrën, ta kënaqë shpirtin, Edhe nëse ndonjëherë janë të kënaqur, kë-
ta aktivizon trupin dhe mendjen, si dhe të to janë vetëm disa momente të shkurta dhe
jep jetë të begatshme. Ajo të ndihmon në kënaqësi sipërfaqësore, e pas mbarimit të
tejkalimin e fatkeqësive, të jep siguri në jetë, tyre përsëri i kthehen pikëllimit dhe mërzisë.
të ndihmon në kohërat e vështira dhe të Prandaj, vendosëm që të flasim mbi këtë
qetëson në momentet e rënda. Nga ana temë kaq të rëndësishme, duke shpresuar
tjetër, mërzia dhe dëshpërimi, shqetësimi se fjalët tona do t’u bëjnë dobi atyre që do
dhe pikëllimi, dobësimi dhe përtacia, të t’i dëgjojnë dhe do t’i orientojnë drejt rru-
gjitha këto janë armiqtë e lumturisë dhe gës së lumturisë së vërtetë. All-llahu është
rehatisë. Ato e dobësojnë njeriun fizikisht ndihmësi ynë dhe vetëm Atij i mbështetemi.
dhe shpirtërisht, ia mjegullojnë mendjen Ajo që duhet ta dimë dhe të jemi të bin-
dhe ia bëjnë përtac trupin. dur në të, është se kjo botë nuk është qëlli-
Lumturia është synimi i çdo njeriu, mirë- mi final dhe caku i fundit, nuk është mbarimi i
po shumë të paktë janë ata që me të jetës e as që është vend i përjetshëm. Kjo
vërtetë janë të lumtur dhe të kënaqur. Kjo botë nuk është asgjë tjetër veçse një urë, të
ndodhë për shkak të largimit nga Zoti dhe cilën duhet ta kalojmë për të shkuar në ahi-
për shkak të kthymes së shpinës urdhrave ret. Kjo botë është e shkurtër dhe kalimtare.
dhe porosive të Tij. Andaj nuk ka mundësi që lumturia absolute
Disa njerëz mendojnë se lumturi është të arrihet në këtë botë, sepse lumturi e vër-
vetëm kënaqja e epshit dhe trupit. Këta nuk tetë është ajo lumturi e cila është e përjet-
e ushqejnë shpirtin, e as që i kushtojnë shme, e kjo lumturi arrihet vetëm në xhennet.
rëndësi atij, e si rrjedhojë së shpejti bien në Nga kjo që thamë, na bëhet e ditur se
depresion dhe mërzi. lumturia është dy llojesh:
Të tjerët mendojnë se lumturia është në 1. Lumturia e kësaj bote: Kjo është
arritjen e pozitës, pasurisë dhe famës. Kë- lumturia e banorëve të kësaj bote. Edhe
tyre u shkon jeta duke u përpjekur për t’i pse kjo lumturi nuk është absolute, ai që e
arritur këto gjëra, asnjëherë nuk janë të kë- përjeton këtë lumturi në këtë botë, do ta
naqur dhe së shpejti e lënë këtë botë dhe përjetojë në ahiret. Kjo është lumturia e
drejtohen për në Ahiret, të zhgënjyer e të besimtarëve, të cilët e njohën All-llahun dhe
dëshpëruar. e adhuruan vetëm Atë, iu nënshtruan ligjit
9
të Tij dhe e pasuan të dërguarin e Tij. Kjo do ta ringjall të verbër.” [Ta Ha 124].
lumturi nuk do të ishte lumturi, sikur mos të Pra, atë e përcjell jeta e vështirë deri në
ishte lumturia e ahiretit. vdekje, sepse ia kthen shpinën Zotit dhe
2. Lumturia e Ahiretit: Kjo është kulmi i tregohet mendjemadh.. Allahu , subhanehu
lumturisë dhe i kënaqësisë, është e rezer- ve teala, hedh mbi të trishtim të vazhdu-
vuar vetëm për besimtarët e sinqertë, për eshëm. Allahu i Lartësuar thotë: “Ne do tu
adhuruesit e All-llahut dhe pasuesit e Mu- mbjellim frikën në zemrat e atyre që nuk
hammedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem. besuan…..” [Ali Imran 151].
I lumtur është ai që e jeton këtë jetë si- Kurse ata që e njohin Zotin e tyre, ata që
pas udhëzimeve të All-llahut dhe e pason të zemrat e tyre janë nisur drejt Tij, ata janë të
dërguarin e tij, ai që është i kënaqur me lumtur. Allahu , subhanehu ve teala, thotë:
caktimin e All-llahut, që i mbështetet All-lla- “Kush bën vepër të mirë, qoftë mashkull
hut dhe vetëm prej Tij shpreson, ai që e ose femër, e duke qenë besimtar, Ne do t’i
njeh All-llahun dhe cilësitë e Tija fisnike, ai japim atij një jetë të mirë [në këtë botë], e
që ka mendim të mirë për All-llahun dhe [në botën tjetër] do tu japim shpërblimin
është i bindur se premtimet e Zotit janë të më të mirë për veprat e tyre.” [En-Nahl 97].
vërteta dhe se All-llahu nuk i thyen premti- Duke e pasur parasysh faktin se shumica
met e Tija. Lumturia e këtij personi shtohet nuk i njohin shkaqet e lumturisë së vërtetë,
edhe më shumë, sepse ai shpreson në shkaqet e qetësisë shpirtërore dhe këna-
shpërblimin e Zotit dhe në hyrjen në xhe- qësisë së zemrës, në vijim do t’i përmendim
nnet. Mirëpo përsëri kjo lumturi nuk është disa prej shkaqeve kryesore, të cilat nëse
në nivelin kulminant, sepse ende nuk e dinë gjenden te një person, ai padyshim do të
se a do të jetë prej banorëve të xhennetit jetë i lumtur:
apo jo. Vetëm pasi të ketë hyrë në xhennet, 1. Besimi në All-llahun, njohja e Tij dhe
i qetësohet zemra dhe i kënaqet shpirti, e bërja e veprave të mira
arrin lumturinë dhe më nuk frikësohet se do 2. Kënaqja me All-llahun
ta humbë atë. 3. Mendimi i mirë për All-llahun
Lumturinë e synon çdonjëri, mirëpo shu- 4. Ikja nga mëkatet
mica nuk mund ta arrijnë atë. Kjo ndodh 5. Kërkimi i diturisë
për shkak se lumturinë e kërkojnë në vende 6. Sjellja e mirë me njerëzit
të gabuara, në vende të cilat japin kënaqësi 7. Shfrytëzimi i kohës së lirë
të shkurta trupore, mirëpo e thellojnë nje- 8. Mospritja e falënderimit prej askujt
riun në ankth dhe dëshpërim, në mërzi dhe 9. Familja e ndershme
pikëllim, në stres dhe depresion. Krejt kjo Si përfundim themi se bazë e lumturisë
sepse këta njerëz janë larguar nga Zoti i është besimi në All-llahun dhe bërja e vep-
tyre dhe ia kanë kthyer shpinën udhëzi- rave të mira, si dhe largimi nga mëkatet
meve të tij. dhe veprat e këqija.
All-llahu, subhanehu ve teala, thotë: “E Fjala jonë e fundit është: Elhamdu lil-lahi
kush ia kthen shpinën udhëzimit Tim, do të Rabbil-Alemin.
ketë jetë të vështirë dhe në ditën e kiametit
Omer Islami,
1.4.2005
10
Këshilla për rininë
...Këto janë disa këshilla të vlefshme "Zadul Mead" të dijetarit të njohur Ibën
islame në sfera të ndryshme, si në adhurime, Kajjim.
marrëdhënie ndërnjerëzore, moral e mirë- 10. Kushtoji rëndësi abdesit, ripërtërije
sjellje si dhe në sfera të tjera jetësore. Ia atë dhe qëndro vazhdimisht i pastër nga
drejtojmë këto këshilla rinisë islame, e cila çdo papastërti.
kujdeset për njohjen e asaj që i shërben si 11. Kushtoji rëndësi faljes së namazit në
përkujtim, sepse përkujtimi i bën dobi mus- fillim të kohës së tij, dhe faljes me xhemat
limanëve. Shpresojmë tek Allahu i Lartma- në xhami, sidomos jacinë dhe sabahun.
dhëruar që ai i cili i lexon apo i dëgjon të 12. Mos ha gjëra që kanë erë të rëndë si
ketë dobi prej tyre, si dhe ta shpërblejë atë qepë apo hudhër (para shkuarjes në xhami)
që i ka shkruar, i ka shpërndarë apo ka dhe mos pi duhan, sepse e dëmton veten
punuar me to. Tek Allahu mbështetemi dhe dhe muslimanët.
Ai na mjafton neve. Këto këshilla janë: 13. Ji i kujdesshëm për faljen e namazit
1. Ki nijet (qëllim) të pastër vetëm për me xhemat me qëllim që të arrish shpër-
Allah dhe ki kujdes nga syfaqësia në fjalë blimin që është në të.
dhe punë. 14. Jepe zeqatin dhe mos u bëj përtac
2. Paso sunetin e Pejgamberit alejhi se- ndaj atyre që e meritojnë atë.
lam në çdo fjalë, vepër apo moral. 15. Shko në namaz të xhumasë herët
3. Ki frikë Allahun subhanehu ue teala, dhe ki kujdes që të mos vonohesh deri pas
angazhohu në kryerjen e të gjitha obligi- ezanit të dytë e që të jesh prej gabimtarëve.
meve dhe në largimin nga të gjitha ndalesat. 16. Agjëro muajin e Ramazanit me besim
4. Pendohu tek Allahu subhanehu ue te- të plotë duke shpresuar që Allahu subha-
ala me një pendim të sinqertë dhe shpesh- nehu ue teala do t'i falë mëkatet e mëpar-
to istigfarin (kërkimin e faljes). shme dhe ato të mëvonshme.
5. Ki parasysh Allahun xhel-le ue ala në 17. Ki kujdes nga prishja e agjërimit të
çdo lëvizje apo qëndrim tëndin, dije se ndonjë dite gjatë Ramazanit, pa ndonjë ar-
Allahu të sheh, të dëgjon dhe e di se çfarë sye fetare, e të jesh prej mëkatarëve.
fsheh në zemrën tënde. 18. Falu gjatë netëve të Ramazanit,
6. Beso në Allahun subhanehu ue teala, posaçërisht gjatë natës së Kadrit, me besim
në engjëjt e Tij, në librat e Tij, në të dërgu- dhe llogaritur veten tek Allahu subhanehu
arit e Tij, në Ditën e Fundit dhe në caktimin ue teala, që të të falen ty mëkatet e kaluara.
e Tij: të së mirës dhe të së keqes. 19. Shpejto për në Haxh dhe Umre nëse
7. Mos paso askënd me një pasim të ver- ke mundësi dhe ke kujdes nga vonesa në
bër dhe mos u bëj lajkatar. kryerjen e tyre.
8. Ji i pari në punë të mira, që të shpër- 20. Lexo Kur'anin dhe medito rreth kup-
blehesh për ato punë dhe për të gjithë ata timeve të tij, zbato urdhrat e tij dhe largohu
që të pasojnë ty në to. nga ndalesat e tij që të jetë argument dhe
9. Lexo për veten tënde dhe për familjen ndërmjetësues për ty para Allahut xhel-le
tënde librin: "Rijadu Salihin" dhe librin: ue ala Ditën e Gjykimit.
11
21. Vazhdo dhe shpeshto përmendjen e 36. Respekto udhëheqësit tuaj në çdo
Allahut, fshehurazi dhe haptazi, në këmbë, gjë të lejuar me sheriat dhe lutu për për-
ulur apo shtrirë dhe ke kujdes nga harresa mirësimin e tyre.
e tij (dhikrit). 37. Ki kujdes nga dëshmia e rrejshme
22. Prezanto në vendet e dijes, sepse dhe fshehja e dëshmisë. Ka thënë Allahu
ato janë prej kopshtijeve të xhenetit. subhanehu ue teala "...sepse ai që e fsheh
(Këshilla numër 23 mungon dhe nuk atë, ai është mëkatar, me zemrën e vet,
gjendet as në kopjen origjinale të fletush- Allahu di për atë që veproni." Suretu el-
kës në gjuhën arabe, sh.p.) Bekare: 283
24. Ule shikimin tënd nga gjërat e 38. Urdhëro për në të mirën dhe ndalo
ndaluara dhe mos shiko pa kontroll, sepse nga e keqja. Ka thënë Allahu subhanehu ue
shikimi është shigjetë e helmuar nga shi- teala: ".urdhëro për punë të mira e ndalo
gjetat e Iblisit. nga të këqijat, dhe përballo me durim çdo
25. Mos e lësho rrobën tënde poshtë ny- gjë që të godet..." Suretu Llukman: 17
jës së këmbës dhe mos ec me mburrje e Punë të mira janë çdo gjë që ka urdhë-
mendjemadhësi. ruar Allahu dhe i dërguari i Tij, kurse të kë-
26. Mos vish mëndafsh dhe mos u stolis qijat janë çdo gjë që ka ndaluar Allahu dhe i
me ar, sepse ato janë të ndaluara për dërguari i Tij.
meshkujt. 39. Largohu nga të gjitha gjërat e nda-
27. Mos u përngjaj grave dhe mos lejo luara (haramet): të voglat dhe të mëdhatë,
që gratë tuaja tu përngjajnë burrave. mos bëj mëkat ndaj Allahut subhanehu ue
28. Lësho mjekrën, sepse Pejgamberi, teala dhe mos e ndihmo askënd në mëkat.
alejhi selam, ka thënë: "Shkurtoni mustaqet 40. Mos iu afro prostitucionit. Ka thënë
dhe lëshoni (rritini) mjekrat."Transmeton Allahu subhanehu ue teala: "Mos iu afroni
Buhari dhe Muslimi. imoralitetit (zinasë), sepse vërtetë ai është
29. Mos ha dhe mos pi vetëm se hallall dhe vepër e shëmtuar dhe është një rrugë e
do të jesh prej atyre që ju pranohen lutjet. keqe."El-Israë: 32
30. Fillo me Bismilah kur të fillosh ngrë- 41. Sillu mirë me prindërit e tu dhe ki
nien dhe pirjen, ndërsa kur të përfundosh kujdes nga mosrespektimi i tyre.
Falënderoje Allahun, thuaj: " Elhamdulilah." 42. Mbaj lidhje farefisnore dhe ki kujdes
31. Ha, pi, jep dhe merr me të djathtën. nga shkëputja prej tyre.
32. Ki kujdes nga zullumi (padrejtësia) 43. Sillu mirë me fqiun tënd dhe mos e
sepse ajo është errësirë Ditën e Gjykimit. mundo atë.
33. Mos e shoqëro vetëm se besimtarin 44. Shpeshto vizitat e të mirëve dhe të
dhe mos ta hajë ushqimin tënd vetëm se i vëllezërve të tu nga feja.
devotshmi. 45. Duaj dhe urrej për hir të Allahut
34. Largohu nga marrja, dhënia dhe subhanehu ue teala sepse kjo është prej
ndërmjetësimi në ryshfet, sepse ai që e bën pjesëve më të rëndësishme të imanit.
këtë është i mallkuar. 46. Rri më njeri të mirë dhe largohu nga i
35. Mos e kërko kënaqësinë e njerëzve keqi.
duke e hidhëruar Allahun subhanehu ue te- 47. Shpejto në kryerjen e nevojave të
ala, e që Allahu të hidhërohet me ty. muslimanëve dhe fut në zemrat e tyre gëzim.
12
48. Pajisu me butësi, durim dhe toleran- 64. Mos shko te fallxhorët, parashikuesit
cë dhe ki kujdes nga vrazhdësia dhe nxitimi. dhe magjistarët dhe mos u beso atyre.
49. Mos ia ndërpre fjalën tjetrit, por dë- 65. Mos fotografo (vizato, pikturo) njerëz
gjoje atë. apo ndonjë gjallesë, sepse ata që e bëjnë
50. Përshëndete me selam atë që e njeh këtë janë prej njerëzve që do ta kenë
dhe atë që nuk e njeh. dënimin më të rëndë në Ditën e Gjykimit.
51. Kur të japësh selam shprehe me fjalë 66. Mos mbaj në shtëpinë tënde fotografi
(es-selamu alejkum) e mos u mjafto vetëm të gjërave që kanë shpirt, e që të mos
me lëvizjen e dorës apo të kokës. lejosh hyrjen e melekëve në të.
52. Mos e ofendo askënd e as mos e ci- 67. Kërko mëshirë për atë që teshtinë
lëso me cilësi të këqija. duke i thënë jerhamukallah "Allahu të më-
53. Mos e mallko askënd, madje as kaf- shiroftë" nëse ai ka thënë: elhamdulilah.
shët e as gjërat e ngurta. 68. Mos e praktiko fishkëllimën e duar-
54. Ki kujdes nga shpifja ndaj njerëzve trokitjen.
ne nderin e tyre, sepse kjo është prej më- 69. Shpejto për në pendim nga çdo më-
kateve të mëdha. kat dhe punën e keqe pasoje me një punë
55. Ki kujdes nga nemimja (e që është): të mirë, që ta fshijë të parën, si dhe ki
bartja e fjalëve në mes të njerëzve me kujdes nga fjala: "do ta, do ta" (lënia e pu-
qëllim fesadi (përçarjeje). nëve për më vonë).
56. Ki kujdes nga gibeti (e që është): t'ia 70. Shpreso në faljen dhe mëshirën e
thuash vëllait tënd atë që e urren. Allahut dhe ki mendim të mirë për Allahun
57. Mos e frikëso asnjë musliman e as e subhanehu ue teala.
mos e mundo atë. 71. Frikësohu nga dënimi i Allahut subha-
58. Pajto në mes të njerëzve, sepse ajo nehu ue teala dhe mos e mendo veten të
është prej punëve më të mira. shpëtuar (të sigurt) nga ai dënim.
59. Fol mirë ose përndryshe hesht. 72. Bëj durim gjatë sprovave dhe
60. Ji i drejtë dhe mos gënje, sepse gë- falënderoje Allahun në begati.
njeshtra shpie deri në mëkate, kurse mëka- 73. Shpeshto punët e mira shpërblimi i të
tet të shpien ne zjarr. cilave të mbet edhe pas vdekjes, si: ndër-
61. Mos ji dyfytyrësh që t'iu paraqitesh timi i xhamive dhe shpërndarja e dijes.
disave me një fytyrë kurse të tjerëve me një 74. Kërko nga Allahu xhenetin dhe kërko
fytyrë tjetër. prej Tij mbrojtje nga zjarri.
62. Mos u beto në emër të dikujt tjetër për- 75. Shpeshto selamet dhe salavatet e
veç Allahut xhel-le ue ala dhe mos e shpeshto tuaja ndaj Pejgamberit alejhi selam.
betimin, edhe nëse është për të vërtetën. Paqja dhe mëshira e Allahut qoftë përgjith-
63. Mos e nënçmo tjetrin, sepse askush monë mbi të, familjen dhe shokët e tij deri
nuk është më i mirë se tjetri vetëm se në në Ditën e Gjykimit.
devotshmëri.
Përgatiti: Daru el-Kasim
Përktheu nga arabishtja: Arben Ahmetaj (Ebu Abdurrahman)
25/10/1425 h - 07/12/2004
8.4.2005
13
Hutbe
20
Urtësia dhe thirrja në fenë e All-llahut
S’ka dyshim se thirrja në fe të All-llahut e rëndësishme dhe ka kuptime shumë di-
është një detyrë shumë e rëndësishme dhe mensionale andaj edhe dijetarët i kanë
ka një dimension të veçantë. Për këtë edhe dhënë definicione të shumta.
njeriu që dëshiron të participojë në këtë Dijetarët mes tjerave urtësinë që për-
detyrë dhe angazhim duhet të jetë i pajisur mendet në Kur'an dhe Sunnet i kanë dhënë
me urtësi, ashtu sikur na ka porositur All- kuptime të:
llahu, subhanehu ve teala, në Kur'an, duke Pejgamberllëkut, njohja e rregullave të
thënë: "Thirr për në rrugën e Zotit tënd me Kur'anit, përputhja mes fjalëve dhe veprave,
urtësi e këshillë të mirë dhe polemizo me njohja e të vërtetës dhe veprimi sipas saj,
ata (kundërshtarët) me atë mënyrë që ësh- dija e dobishme dhe veprat e mira, frika
të më e mira. …". (En-Nahl: 125). nga All-llahu, sunneti, devotshmëria në fe,
Jemi dëshmitar të rasteve kur njerëzit dija dhe veprimi sipas saj, vendimi i gjërave
nga dëshira për të thirr në fe të All-llahut, në vendin e vet, përgjigjja e shpejtë dhe e
mirëpo në mungesë të dijes së mjaftu- saktë.
eshme, shpesh herë nuk janë të urtë gjatë Disa dijetarë kanë përmendur nëntë-
këtij aktiviteti, edhe në vend se ti afrojnë mbëdhjetë fjalë rreth definicionit të urtësisë.
njerëzit në fe të All-llahut, ata i largojnë prej Të gjitha këto definicione janë të përa-
fesë së All-llahut. fërta sepse urtësia buron nga fjala el-ihkam
Fatkeqësisht ballafaqohemi me dy skaje: që domethënë përsosje në fjali dhe vepra,
- njerëz të painteresuar të thërrasin në fe kurse të gjitha definicionet që janë përmen-
të All-llahut dhe ta shërbejnë fenë e tyre; dur janë lloje të urtësisë. Edhe Kur'ani ësh-
- njerëz që mundohen ta shërbejnë fenë të urtësi, edhe Sunneti është urtësi edhe
Islame, mirëpo me sjellje jo të urta. definicionet tjera janë urtësi. Origjina e kup-
Këto dy paraqitje negative në shoqëritë timit të urtësisë është largimi nga mendje-
tona na detyrojnë që të stimulojmë njerëzit lehtësia, andaj edhe dijes i thuhet urtësia
të merren me çështjen e thirrjes në fe të për shkak se të largon nga mendjelehtësia.
All-llahut për të fituar shpërblime të mëdha (shiko: "El-Hikmetu fid-Daveti ilall-llah", Seid
dhe e dyta për ti mësuar njerëzit se si ibën Ali El-Kahtani", fq. 26- 27).
duhet ta bëjnë këtë aktivitet. Urtësia sipas Ahmed El-Meureiut, ka dhe
Andaj çka është urtësia, cilat janë llojet domethënia tjera, sidomos kur flasim për
dhe shtyllat e urtësisë? thirrjen në fenë e All-llahut, subhanehu ve
Rreshtat në vijim janë përgjigje e këtyre teala.
pyetjeve që janë parashtruar këtu dhe be- Sipas tij del se:
sojmë se janë gjëra që e preokupojnë - thirrja me argumente të shëndosha
secilin njeri, i cili në mënyrë direkt ose indi- logjikore;
rekte merret me thirrjen e njerëzve në fenë - përdorimi i hyrjeve të njohura logjikore;
e All-llahut, azze ve xhel-le. - shëmbëlltyra;
Çka është urtësia? - këshillimi në sekret e jo në publik;
Për shkak se urtësia është një gjë shumë - këshillimi indirekt e jo direkt;
21
- përdorimi i butësisë aty ku duhet të b) Ajetet ku urtësia përmendet e shoqë-
përdoret butësia; ruara me përmendjen e Kur'anit:
- përdorimi i ashpërsisë aty ku duhet të "Zoti ynë, dërgo ndër ta, nga gjiri i tyre të
përdoret ashpërsia; dërguar që t'u lexojë atyre ajetet Tua, t'u
- bisedimi me njerëzit sipas nivelit të mësojë atyre librin dhe urtësinë, e t'i
inteligjencës së tyre; pastrojë (prej ndyrësisë së idhujtarisë) ata.
- respektimi i prioriteteve. S'ka dyshim se Ti je ngadhënjyesi, i dijshmi".
Edhe këto janë pjesë përbërëse të (El-Bekare: 129).
urtësisë. (shiko: El-Hikmetu vel-Meuidhetul- "(Sikurse plotësova mirësinë Time ndaj
Hasene", Ahmed Meurei, fq. 97-244). jush) Ashtu siç dërguam nga gjiri i juaj të
Mendoj se me këtë prezantim të defini- dërguar t'u lexojë ajetet Tona, t'ju pastrojë,
cioneve të urtësisë na del në shesh peshën e t'ju mësojë librin dhe Urtësinë (traditën),
e madhe që ka urtësia në jetën tonë e e edhe t'ju mësojë atë që nuk e dinit". (El-
sidomos në sferën e thirrjes në fe të All- Bekare: 151).
llahut. "…Përkujtoni të mirat e All-llahut ndaj
Urtësia në Kur'an jush edhe atë që ua shpalli Kur'anin dhe
Urtësia në Kur'an përmendet, kryesisht, Urtësinë me të cilat ju udhëzon, dhe keni
në dy forma: e vetëm dhe e shoqëruar me frikë All-llahun e dijeni se All-llahu është i
Kur'anin. gjithëdijshëm për çdo send". (El-Bekare:
a) Ajetet ku urtësia përmendet e vetëm: 231).
"Ai ia dhuron urtësinë atij që do, e kujt i "Është e vërtetë se All-llahu u dha dhu-
është dhënë urtësia, atij pra i është dhu- ratë të madhe besimtarëve, kur ndër ta nga
ruar mirësi e madhe, përveç të mençurve mesi i tyre dërgoi të dërguar që atyre t'u
këtë nuk e kupton kush". (El-Bekare: 269). lexojë shpalljen e Tij, t'i pastrojë ata, t'ua
"Ti (Muhammed) thirr për në rrugën e mësojë Kur'anin dhe Urtësinë, edhe pse,
Zotit tënd me urtësi e këshillë të mirë dhe më parë ata ishin krejtësisht të humbur".
polemizo me ata (kundërshtarët) me atë (Ali Imran: 164).
mënyrë që është më e mira. Zoti yt është Ai Dijetarët në këto raste fjalën urtësi e ka-
që e di më së miri atë që është larguar nga në komentuar me domethënie të Sunnetit,
rruga e Tij dhe Ai di më së miri për të prej tyre janë Imam Shafiu, Imam Ibën Ka-
udhëzuarit". (En-Nahl: 125). jimi dhe të tjerët. (shiko: "El-Hikmetu Fi
"Ne i patëm dhënë Llukmanit Urtësinë Daveti ilall-llah", fq. 28-29).
(mençuri të përsosur) (e i thamë): Të Llojet e urtësisë
falënderosh All-llahun, e kush falënderon, e Urtësia është dy lloje: teorike dhe
mira e atij falënderimi i takon atij, e kush praktike.
refuzon (edhe ai e ka për vete), në të vër- Lloji i parë: urtësia teorike dhe shkencore.
tetë, All-llahu nuk ka nevojë (për falënde- Kjo domethënë njohja me brendësinë e gjë-
rimin e tij) pse Ai vetë është i lavdishëm". rave, njohja e lidhjes mes shkaqeve dhe
(Lukman: 12). pasojave, si në krijim dhe urdhërim, ashtu
Në këto raste urtësia e përmendur në edhe në caktim (kader) dhe fe (sheriat).
këto ajete e ka kuptimin sipas asaj që kemi Lloji i dytë: urtësia praktike. Domethënë
sqaruar më herët. vëndosja i gjërave në vendin e tyre.
22
Urtësia teorike i referohet dijes dhe per- Shkalla e parë: "T’ia japish atë që me-
ceptimit, kurse urtësia praktike i referohet riton çdo gjëje, mos t'i kalosh kufijtë, mos
veprimit të drejtë dhe të saktë dhe nuk ta nxitosh para kohe dhe mos ta vonosh
mund të del nga këto dy domethënie: ta din pas kohe".
të vërtetën dhe të punon me te, kurse kjo Pasi që secila gjë ka gradat dhe detyrat e
është ajo që i themi dije e dobishme dhe veta, kufijtë që nuk duhet ti kalojë dhe ko-
vepra të mira. hën të cilën nuk duhet ta huqe, atëherë nga
All-llahu, subhanehu ve teala, u ka dhënë urtësia është ti kemi në konsideratë këto
pejgamberëve dhe robërve të Tij të devot- tre gjëra.
shëm këto dy lloje të urtësisë. Mungesa e kësaj urtësia i ngjan mos-
Ka treguar All-llahu, subhanehu ve teala, mbjelljes së farës dhe ujitjes së arës, ose
se Ibrahimi, alejhisselam, ka thënë: ujitja e tepruar e arës, saqë të zhytet fara
"Zoti im, më dhuro mua urtësi dhe më në ujë dhe të shkatërrohet dhe nxitimi i
bashko me të mirët!". (Esh-Shuara: 83). korrjes para kohës.
Domethënë: o Zot më jep urtësinë teorike Shkalla e dytë: Njohja e drejtësisë së All-
dhe atë praktike. llahut gjatë dënimeve të Tija, bamirësisë së
I ka thënë Musait, alejhisselam: tij gjatë shpërblimeve të Tija dhe drejtësisë
"Vërtet, vetëm Unë jam All-llahu, nuk ka së Tij gjatë vendimeve fetare dhe kosmo-
zot tjetër pos Meje, pra Mua më adhu- logjike, aty nuk ka aspak padrejtësi ose
ro …". (Taha: 14). zullum.
"Ai (Isa) tha: "Unë jam rob i All-llahut, All-llahu, subhanehu ve teala, thotë:
mua më ka dhënë (ka caktuar të më japë) "S'ka dyshim se All-llahu nuk bën pa
librin dhe më ka bërë Pejgamber. Më ka drejtë as sa grimca, e nëse ajo vepër është
bërë dobiprurës kudo që të jem dhe më ka e mirë, Ai e shumëfishon atë dhe Vetë Ai i
porositur me namaz (falje) e zeqatë për sa jep shpërblim të madh". (En-Nisa: 40).
të jem gjallë!". (Merjem: 30- 31). Këtu hyn edhe njohja e bamirësisë së Tij
Kurse për Muhammedin, alejhisselam, edhe kur nuk jep, sepse Ai është Bujari, të
tregon dhe thotë: cilit nuk i pakësohen depot nga shpenzimi
"Atëherë, dije se nuk ka zot tjetër pos All- dhe nuk harxhohet begatia e Tij sado që
llahut, kërko falje për mëkatin tënd, …". është dorëdhënës. Ai, subhanehu ve teala,
(Muhammed: 19). bamirësinë dhe dhuntinë e Tij e vendon aty
Kurse për mbarë Pejgamberët ka sqaruar ku duhet, atëherë kur duhet dhe aq sa
ndërlidhjen e këtyre dy urtësive duke thënë: kërkon Urtësia e Tij. Ai jep sipas Urtësisë së
"Me urdhrin e Tij ia zbret engjëjt me Tij, ndalon sipas Urtësisë së tij dhe devijon
shpallje atij që Ai dëshiron nga rrobët e vet dikend sipas Urtësisë së Tij.
(duke thënë) t'ua tërhiqni vërejtjen (t'i Shkalla e tretë: Largpamësia dhe vizioni.
njoftoni) se nuk ka të adhuruar (zot) tjetër Domethënë: fuqia e perceptimit, inteligjen-
vetëm Unë, pra të më keni frikën". (En-Nahl: cës, dijes dhe përvojës.
2). (shiko: "Et-Tefsirul-Kebir" të Raziut, Në gjuhën arabe kjo quhet besira dhe
7/68). është grada më e lartë e dijes e cila rapor-
Shkallët e urtësisë praktike tin e dijes me zemrën e sjell në raport të
Urtësia praktike ka tre shkallë: gjërave të para me shikimin. Këtë veçori e
23
kanë pasur sahabet, pastaj njerëzit e sin- core, ekonomike, etj.
qertë nga pasuesit e Muhammedit, sal-lall- Tre: Të di mirë mënyrat e thirrjes në fe të
llahu alejhi ve sel-lem, kurse këta janë All-llahut, subhanehu ve teala.
grada më e lartë e dijetarëve. (shiko: Me- Rregulli më i fuqishëm në thirrje në fe të
darixhus-Salikin", 2/451). All-llahut është ajo që përmendet në ajetin
All-llahu, subhanehu ve teala, thotë: Kur'anor:
"Thuaj: "Kjo është rruga ime, e vënë në "Thuaj: "Kjo është rruga ime, e vënë në
fakte të qarta, e që unë thërras te All-llahu, fakte të qarta, e që unë thërras te All-llahu,
unë dhe ai që vjen pas meje. Larg të unë dhe ai që vjen pas meje. Larg të
metave është All-llahu, e unë nuk jam nga metave është All-llahu, e unë nuk jam nga
idhujtarët." (Jusuf: 108). idhujtarët." (Jusuf: 108).
All-llahu, subhanehu ve teala, e ka urdhë- Pastaj ky rregull degëzohet në tre vepra:
ruar Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel- me urtësi, këshillë të mirë dhe polemika më
lem, që ti lajmëroj njerëzit se kjo është të mira:
rruga dhe sunneti i tij në thirrje në dësh- "Thirr për në rrugën e Zotit tënd me ur-
minë se s’ka hyjni tjetër përpos All-llahut, i tësi e këshillë të mirë dhe polemizo me ata
cili është Një dhe pa ortak, thërret në këtë (kundërshtarët) me atë mënyrë që është
rrugë me largpamësi, bindje, argument dhe më e mira. …". (En-Nahl: 125).
dije dhe secili që e pason atë duhet të thë- Dhe mënyra e katërt: thirrja në fe të All-
rret në atë që ka thirrur Muhammedi, sal- llahut duke përdorur fuqinë, nëse even-
lall-llahu alejhi ve sel-lem, më largpamësi, tualisht kërkohet edhe ky variant, sepse All-
vizion, bindje dhe argument logjik dhe fetar. llahu, subhanehu ve teala, ka thënë:
Largpamësia dhe vizioni në thirrje në fe "Ithtarët e librit mos i polemizoni ndryshe
të All-llahut kërkohet në tre çështje: (kur i thirrni në fenë tuaj) vetëm ashtu si
Një: Ta di mirë atë në të cilën i thërret është më së miri, përveç atyre që janë mi-
njerëzit, e jo të thërret njerëzit në një vepër zorë…". (El-Ankebuut: 46).
duke menduar se është obligim, kurse Shejhul-Islam Ibën Tejmijje, rahimehull-
sheriati nuk e ka bërë obligim ose ti ndalojë llah, thotë: "S’ka dyshim se mënyra më e
njerëzit nga ndonjë vepër, për të cilën mirë për t'i thirrur njerëzit në fe të All-llahut
mendon se është e ndaluar, mirëpo sheriati është mënyra e Kur'anit, biseda me ta,
nuk e ka ndaluar. thirrja e tyre dhe polemika me ta". ("El-
Dy: Ta njeh mirë gjendjen e atij të cilin e Fetava": 19/158-173).
thërret në fe të All-llahut. Duhet t'ia di gjen-
djen fetare, shoqërore, psikologjike, shken-
24
Komponentet e urtësisë
Urtësia ka komponentë përbërëse, an- konsideratë, sepse e përmirëson nijetin
daj duhet ti dimë dhe posedojmë nëse dhe veprën.
dëshirojmë që ti ikim defekteve që mund Dije është ajo që ka për të argument,
të na ndodhin në rrugën e thirrjes në fe kurse dije e dobishme është ajo që na
të All-llahut, pasi që çdo defekt në këtë vjen nga Muhammedi, sal-lall-llahu alejhi
drejtim vjen nga mungesa e urtësisë. Për ve sel-lem. Dija mund të na vjen edhe nga
këtë, njerëzit më të plotë në këtë sferë tjetër kush përpos Muhammedit, sal-lall-
janë ata që kanë më shumë hise në ur- llahu alejhi ve sel-lem, mirëpo në gjëra të
tësinë, kurse njerëzit më të mangët në kësaj dynjaje, siç është medicina,
këtë sferë janë ata që kanë më pak hise llogaritja, bujqësia, tregtia, etj. (shiko: "El-
në urtësi. Fetava", 13/136 dhe 6/388).
Komponentet e urtësisë janë tre gjëra: Një thirrës nuk mund të jetë i urtë gjatë
- dija; thirrjes në fe të All-llahut në mungesë të
- butësia; dijes fetare, andaj nëse një thirrës që nga
- mosnxitimi. dita e parë që vendon këmbën e tij në
Kurse defektet e urtësisë janë gjërat e këtë rrugë nuk e shoqëron dijen, nuk ecë
kundërta: në rrugë të shëndoshë dhe nuk do të
- injoranca; arrijë në qëllimin e caktuar, është larguar
- anarkia; nga rruga e udhëzimit dhe shpëtimit.
- nxitimi. Ibën Kajimi, rahimehull-llah, thotë:
Në vazhdim do të mundohemi të flasim "Nga dija të largon vetëm hajni,
pak më gjerësisht mbi këto komponentë. delegati i Iblisit dhe polici i tij". (Shiko:
Komponenti i parë: dija Medarixhus-Salikin", 2/434).
Dija është komponenti më i madh i Ajetet dhe hadithet që flasin për vlerën
urtësisë, andaj All-llahu, azze ve xhel-le, e e dijes janë të shumta, mirëpo neve na
ka bërë obligim dhe ka urdhëruar në te intereson dija si komponent i urtësisë, që
para veprës, duke thënë: "Atëherë, dije se domethënë dije dhe veprim sipas saj.
nuk ka zot tjetër pos All-llahut, kërko falje Sipas Ibën Tejmijjes, rahimehull-llah,
për mëkatin tënd, për të besimtarëve e të dija ndahet në tre kategori:
besimtareve, All-llahu e di për lëvizjet - Dija mbi All-llahun, Emrat, Cilësitë dhe
tuaja (për veprat) dhe për vendin tuaj". gjërat që kanë të bëjnë me këtë. Për këtë
(Muhammed: 19). e ka zbritur suren El-Ihlas, Ajetul-Kursin, etj.
Pra, nga ky ajet shihet qartë se All- - Dija mbi atë që ka lajmëruar All-llahu
llahu në pjesën e parë e urdhëron për të kaluarën dhe për të ardhmen. Në
Muhammedin, alejhisselam, që të di, e këtë drejtim kanë ardhur tregimet,
pastaj të vepron, që tregon se grada e premtimet, kërcënimet, përshkrimi i
dijes i paraprin gradës së veprës dhe se xhennetit dhe xhehenemit, etj.
dija është kusht për saktësinë e fjalës dhe - Dija mbi urdhrat e All-llahut që kanë
veprës, pa te edhe nuk merren në të bëjnë me veprat e zemrës dhe gjymty-
25
rëve. Këtu hyn dija mbi shtyllat e islamit dhe mos ta fshehin atë, përndryshe i pret
dhe imanit, dija mbi fjalët dhe veprat e mallkimi i All-llahut dhe të gjithë atyre që
brendshme dhe të jashtme, dija mbi rre- kanë hise në atë dije: "Ata, të cilët fshehin
gullat e fikhut, etj. argumentet dhe faktet që Ne i shpallëm, e
Ka shumë njerëz që i kuptojnë emrat pasi që ato ua sqaruam njerëzve në librin,
që përmenden në Kur'an dhe Sunnet, mi- të tillët i mallkon All-llahu, i mallkojnë
rëpo nuk i kuptojnë të vërtetat që gjinden edhe ata që mallkojnë". (El-Bekare: 159).
brenda tyre, andaj ka njerëz që i mësojnë Duke pasur parasysh këto gjëra e
shkronjat e dijes, sikur ai që i mëson kuptojmë edhe rëndësinë e madhe që i
shkronjat e Kur'anit, mirëpo nuk ka aspak kanë dhënë selefit dijes të shoqëruar me
hise në kuptim dhe besim, gjëra me të vepra të mira.
cilat do të dallon nga tjerët…". (Shiko: Sufjan Ibën Ujejne, rahimehull-llah, thotë:
"El-Fetava", 11/396). "Njeriu më injorant është ai që lë
Në një vend tjetër Ibën Tejmijje dijen e veprën sipas asaj që di, kurse njeriu më i
ndanë në pesë kategori: ditur është ai që vepron sipas asaj që di,
- Dija që është jeta e fesë: dija mbi kurse njeriu më i mirë është ai që më
tevhidin; shumë i frikohet All-llahut". (transmeton
- Dija që është ushqim i fesë: dija e për- Daremiu).
kujtimit me kuptimin e Kur'anit dhe Hadithit; Gjithashtu thotë: "Me dije nënkuptohet:
- Dija që është shërim i fesë: dija mbi kujtesa, veprimi, dëgjimi me vëmendje
vendimet e fesë për raste të ndryshme që dhe përhapja e saj". (Daremiu).
i ndodhin njeriut; Abdullah ibën Mesudi, radijall-llahu
- Dija që është sëmundje e fesë: dija mbi anhu, ka thënë: "Mësoni dijen, e pasi ta
shkencat e shpikura, sikur ilmul-kelami; mësoni, veproni sipas saj". (transmeton
- Dija që është shkatërrim i fesë: dija e Ibën abdul-Berri në "Xhamiu Bejanil-Ilmi
magjisë, fallit, etj. (shiko: "El-Fetava", ve fadlihi).
10/145). Gjithashtu ka thënë: "Të gjithë njerëzit
Dija duhet të zë vend në zemrën e këtij din të flasin mirë, mirëpo fjala e cilit për-
njeriu dhe ta pranoje atë, pastaj të vep- puthet me veprën e tij ai ka fituar shumë,
rojë sipas asaj që kërkon dija, sepse dija kurse ai që kundërshton vepra fjalën e tij,
e dobishme, e cila është komponenti kry- ai e qorton veten". (Po aty).
esor i urtësisë, është ajo që shoqërohet Aliu, radijall-llahu anhu, thotë: "O ju
me vepër, kurse dija pa vepër është argu- bartësit e dijes, veproni sipas asaj që dini,
ment kundër këtij personi në Ditën e sepse dijetar është ai që din e pastaj
Kijametit, andaj All-llahu ua ka tërhequr vepron dhe përputhet vepra me dijen e tij.
vërejtjen njerëzve të flasin atë që nuk e Do të ketë njerëz që bartin dije, mirëpo
veprojnë, në shenjë mëshire për ta dhe dija e tyre nuk do të kalon fytin e tyre dhe
mirësie ndaj tyre: "O ju që besuat, pse po do ta kundërshton jeta e tyre e brend-
e thoni atë që nuk e punoni? Tek All-llahu shme atë të jashtmen, vepra e tyre do të
është shumë e urrejtur ta thoni atë që jetë në kundërshtim me fjalët e tyre. Do të
nuk e punoni!". (Es-Saff: 2- 3). bëjnë tubime të tyre dhe secili do ti
Pastaj i ka urdhëruar ta publikojnë dijen lavdërohet tjetrit me tubimin e vet, saqë
26
njeriu do të hidhërohet nëse një bashkë- dhuron dituri (të jashtëzakonshme), All-
ulës i tij shkon te tubimi tjetër dhe e le llahu është i gjithëdijshëm për çdo send".
këtë të parin. Veprat e tyre nga këto (El-Bekare: 282).
tubime nuk do t'ju ngriten te All-llahu, "O ju që besuat, nëse keni frikë All-lla-
azze ve xhel-le". (po aty). hun, Ai do t'ju jep dije ( me të cilën e
Ebu Derda, radijall-llahu anhu, ka thënë: ndan të kotën nga e vërteta)…". (El-En-
"Nuk mund të jesh i devotshëm nëse fal: 29).
nuk je i ditur, dhe nuk mund të zbuku- Abdullah ibën Mesudi, radijall-llahu an-
rohesh me dije përderisa nuk vepron me hu, thotë: "Besoj se një njeri e harron
te". (po aty). dijen që ka mësuar nga shkaku i mëkatit
Si arrihet dija? që bën". (Xhamiu Bejanil-Ilmi ve fadlihi).
Për të arritur dijen e dobishme ka disa Poezia e Imam Shafiut, me të cilën e
shkaqe dhe mënyra, prej më të rëndë- tregon këtë problem, duke iu ankuar më-
sishmëve janë: suesit të vet për dijen është mjaft e
1- Lutja drejtuar All-llahut për ti dhënë njohur për ju.
dije të dobishme. Imam Maliku i drejtohet nxënësit të tij
All-llahu, subhanehu ve teala, e ka ur- Imam Shafiut, rahimehumull-llah, duke i
dhëruar Muhammedin, sal-lall-llahu alejhi thënë: "Shoh se All-llahu ka bërë dritë në
ve sel-lem, që ti lutet All-llahut për t’ia zemrën tënde, andaj mos e fik me
shtuar dijen duke thënë: "… thuaj: "Zoti errësirat e mëkatit". (Ed-Dau ved-Devau).
im, më shto dituri!". (Taha: 114). 4- Mos je mendjemadh e as i turpshëm
Kurse Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve gjatë kërkimit të dijes.
sel-lem, thoshte: "All-llahu im më bën dobi Aisheja, radijall-llahu anha, ka thënë: "I
me atë që më mëson, më mëso atë që mëshiroftë All-llahu gratë e ensarëve, të
më bën dobi dhe më shto dijen". (sahih, cilat nuk i pengoi turpi nga mësimi i fesë".
Tirmidhiu). (Buhari).
2- Hulumtimi dhe kërkimi i dijes, Imam Muxhahid ibën Xhebri, radijall-
mallëngjimi për te dhe dëshira e flaktë llahu anhu, ka thënë: "Dy kategori
për grumbullimin e tij. njerëzish nuk arrijnë dijen: mendjemadhi
E pyetën një njeri të urtë duke i thënë: si dhe i turpshmi". (Buhari).
të arrijë të fitoj dije? Ai iu përgjigj duke 5- Sinqeriteti.
thënë: "hulumto me kujdes, dëgjo me da- Ky është shkaku më i madh dhe krye-
shuri, grumbullo me përkushtim, mësoja sor për nxënie të dijes.
dijen tënde atij që nuk di dhe mëso nga ai Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-
që di. Nëse vepron kështu e mëson atë që lem, ka thënë: "Ai që mëson dijen, e cila
nuk ke ditur dhe e ruan në kujtesë atë që duhet të mësohet sinqerisht për All-llah,
kë mësuar". (Xhamiu Bejanil-Ilmi ve fadlihi). për të fituar me të të mira të kësaj dynjaje,
3- Ik nga mëkatet dhe ji i devotshëm. nuk do të nuhat aromën e xhennetit".
S’ka dyshim se devotshmëria është prej (Sahih, Ebu Davudi).
shkaqeve më të mëdha për të arritur dijen. 6- Veprimi sipas dijes.
All-llahu, subhanehu ve teala, thotë: Përgatiti: Bekir Halimi
"…Kini frikë All-llahun se All-llahu ju 1.4.2005
27
Komponenti i dytë i urtësisë: Butësia
Çka është butësia? Nëse i analizojmë ajetet ku All-llahu e
Nëse i referohemi definicionit të butë- ka cilësuar veten me këtë cilësi do të vë-
sisë, do të gjejmë se butësia sqarohet si: rejmë se kjo cilësi përmendet krahas
- Gjakftohtësi dhe mosnxitim gjatë faljes dhe dijes.
hidhërimit ose ndonjë të keqe, edhe për- "…po All-llahu ua fali atyre gabimin;
skaj mundësisë dhe fuqisë, domethënë të All-llahu është mëkatfalës dhe i butë". (Ali
falësh dhe të jesh mendar. Imran: 155).
- Vetëkontroll gjatë vrullit të hidhërimit. "… All-llahu di më së miri (kush çka
- Gjendje e mesme mes dy vetive meriton) dhe është shumë i butë". (El-
negative: hidhërimit dhe apatisë. Nëse Haxh: 59).
njeriu i përgjigjet kërkesave të hidhërimit Sipas këtyre ajeteve del në shesh se
pa analizë dhe logjikim gabon, po edhe butësia e plotë vjen si pasojë e dijes së
nëse sillet me apati dhe i merret një e plotë dhe s’ka dyshim se në këtë formë
drejtë dhe i bëhet zullum bën gabim. është prej shtyllave më të plota të
Kurse në fjalorin e shqipes së sotme urtësisë.
fjala butë- butësi prej kuptimeve që ka Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-
është edhe ky: "I urtë, i dashur e i afruar; lem, e ka lavdëruar butësinë duke treguar
që preket a që ndikohet lehtë; që shpreh se është prej cilësive të cilat i do All-llahu,
dhembshuri e butësi, dashamirës, azze ve xhel-le, duke i thënë Eshexhi Ab-
shpirtmirë; jo i rreptë, jo i ashpër. Kurse dul-Kajsit: "I ke dy cilësi të cilat i do All-lla-
fjalët e kundërta të kësaj janë:i egër; i hu: butësinë dhe mosnxitimin". (Muslimi).
ashpër; i vrazhdë; i rëndë; i rreptë". Prej argumenteve që potencojnë se
(shiko: FShS, fq. 157). butësia është shtyllë e urtësisë është
S’ka dyshim se një kuptim i këtillë i edhe fakti se është moral dhe virtyt i
fjalës El-Hilmu përputhet me faktin e të pejgamberëve, kurse pejgamberët janë
qenurit pjesë përbërëse e urtësisë. njerëzit më të mëdhenj dhe shëmbëlltyra
Seid ibën Vehf El-Kahtani bën një ndër- e të gjithë njerëzve, sidomos thirrësve në
lidhje mes butësisë dhe frenimit të mllefit fe të All-llahut.
duke thënë: "Nga një ndërlidhje mes Secili pejgamber është ballafaquar me
butësisë dhe frenimit të mllefit, sepse gjëra që i hidhërojnë ata, mirëpo ata kanë
fillimi i përvetësimit të vlerës së butësisë qenë të butë, përdëllestar ndaj tyre dhe ka-
fillon me frenimin e mllefit, kurse kjo vepër në duruar derisa u ka ardhur fitorja e bind-
kërkon një përpjekje të madhe, sepse shme nga All-llahu, subhanehu ve teala.
frenimi i mllefit kërkon fshehje dhe durim, Andaj nuk është aspak e çuditshme kur
kurse kur të bëhet kjo gjendje pjesë e All-llahu kryes së këtyre zotërinjve (pej-
pandarë e natyrës së këtij njeriu, arrihet gamberëve) i thotë: "Ti (Muhammed)
butësi. (shiko: El-Hikmetu fid-Daveti ilall- merre të lehtën, urdhëro për mirë dhe
llah", fq. 54). hiqu prej të padijshmëve. E nëse të godet
28
shejtani me ndonjë vesvese, ti kërko e tyre për tua zbutur zemrat, kurse ata
strehim te All-llahu, sepse vërtet Ai që i kanë pasur të mbushura zemrat me
dëgjon e di". (El-A'raf: 199- 200). besim, tu mjaftojë besimi i tyre. (shiko:
"Nuk është e barabartë e mira dhe e "Fet'hul-Bari", 8/68).
keqja. Andaj, (të keqen) ktheje në mëny- 2- Enes Ibën Maliku, radijall-llahu anhu,
rën më të mirë, se atëherë ai, me të cilin tregon duke thënë: ishim duke ecur me
kishit njëfarë armiqësie, do të bëhet mik i Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem,
afërt". (Fussilet: 34). kurse mbi supe kishte një vel nga Nexhrani,
"Ti ishe i butë ndaj atyre, ngase All- i cili ishte i vrazhdë. E takoi papritur një
llahu të dhuroi mëshirë, e sikur të ishe i beduin dhe e tërhoqi shumë ashpër për
vrazhdë e zemërfortë, ata do shkapërder- velin e tij, saqë pash edhe shenjat që i la
dheshin prej teje, …". (Ali Imran: 159). ky vel i ashpër në qafën e Pejgamberit, sal-
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel- lall-llahu alejhi ve sel-lem, e pastaj tha: o
lem, ka arritur në kulmin e butësisë gjatë Muhammed urdhëro të më ndahet nga
thirrjes së tij në fe të All-llahut. pasuria e All-llahut që ke ti, u kthye kah ai
Në vijim do t'i përmendim disa raste Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem,
nga jeta e Muhammedit, sal-lall-llahu alej- dhe u buzëqesh, pastaj urdhëroi që ti jepet
hi ve sel-lem: atij diç nga pasuria". (Buhari dhe Muslimi).
1- Abdullah ibën Mesudi, radijall-llahu Kjo sjellje e Pejgamberit, sal-lall-llahu
anhu, tregon se ditën e Hunejnit, Pejgam- alejhi ve sel-lem, tregon nivelin e lartë të
beri, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, u dha butësisë, sjelljes së mirë, faljes, durimit
përparësi disa njerëzve në ndarje të pa- ndaj dëmtimeve të njerëzve, falja e sjelljes
surisë. Ashtu që Ekre ibën Habisit i dha së vrazhdë të njerëzve me qëllim të zbut-
një qind deve, Ujejnes i dha njashtu dhe u jes së zemrës së tyre. Le të bëhet shem-
dha disa njerëzve nga paria arabe duke i bull për ne kjo sjellje e mrekullueshme e
privilegjuar ata. Një njeri tha: në këtë Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.
ndarje nuk ka drejtësi dhe nuk është bërë 3- Xhabiri, radijall-llahu anhu, tregon se
sinqerisht. I thashë: do t’ia tregoj këtë një betejë kishte dal me Pejgamberin, sal-
lajm Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve lall-llahu alejhi ve sel-lem. U ndalën të
sel-lem, dhe shkova te ai dhe i tregova. pushojnë në një luginë që kishte shumë
Atëherë Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve dru. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem, tha: kush do të ndan drejt nëse sel-lem, u ndal të pushonte nën një pemë,
nuk ndan All-llahu dhe Pejgamberi i Tij?! E aty e vari shpatën dhe na zu gjumi të
mëshiroftë All-llahu Musain, alejhisselam, i gjithë ne. Ndërkohë na thirri Pejgamberi,
cili u akuzua edhe më shumë se kjo, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe kur
mirëpo duroi". (Buhari dhe Muslimi). shkuam te ai, aty e gjetëm një beduin,
Në këtë rast është manifestuar në më- kurse Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve
nyrë shumë të qartë butësia e Pejgam- sel-lem, tha: Ky ma vuri shpatën në fut
berit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, gjatë duke qenë fjetur, kur u zgjova e kishte
thirrjes në fe të All-llahut, subhanehu ve drejtuar shpatën drejt mua e më tha:
teala, sepse nga urtësia për atë moment kush të mbron tash prej meje? I thash:
ka qenë që ganimetin ta ndanë në mesin All-llahu, ia përsërita këtë tre herë, pastaj
29
ia mora shpatën. Nuk e dënoi dhe u ul". 6- Transmeton Buhari nga Ibën Abbasi,
(Buhari dhe Muslimi). radijall-llahu anhu, i cili thotë: Ujejne ibën
Në këtë rast kemi argument të qartë Husni ibën Hudhejfe erdhi te vëllai i tij El-
për bindjen e fuqishme që kishte, durimin Hir ibën Kajsi. El-Hir ibën Kajsi ishte prej
gjatë telasheve, butësinë ndaj injorantëve njerëzve të cilët i afronte Omeri, radijall-
dhe dëshirën e madhe për ti afruar mos- llahu anhu, në tubimet e tija, sepse dijeta-
besimtarët që të hyjnë në Islam. Dijetarët rët ishin bashkëulësit e Omerit, radijall-
kanë thënë se ky beduin është kthyer në llahu anhu, qofshin të rinj ose pleq. Ujejne
popullin e tij si besimtar dhe është bërë i tha El-Hirrit: kërko leje nga Omeri, radi-
shkak për udhëzimin e shumë njerëzve. jall-llahu anhu, që të hy te ai. El-Hirri
(shiko: "Fet'hul-Bari", 7/427-428). kërkoi leje nga Omeri, radijall-llahu anhu,
4- A ka butësi më të madhe se sa lutja dhe ky i dha leje. Kur hyri te Omeri, radi-
që bëri Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve jall-llahu anhu, i tha: O biri i Hatabit, nuk
sel-lem, për popullin e vet, i cili e dëmtoi na jep sasi të mëdha dhe nuk gjykon mbi
dhe i shkaktoi telashe të mëdha, edhe ne me drejtësi. Omeri, radijall-llahu anhu,
pse kishte mundësi të lutet kundër tyre u nervozua saqë dëshiroi ta dënojë,
dhe ti shkatërrojë All-llahu, mirëpo ai ish- mirëpo El-Hirri i tha: o Emir i besimtarëve,
te i butë dhe synonte qëllime të madh, e All-llahu, subhanehu ve teala, i ka thënë
ajo ishte hyrja e tyre në islam, andaj Ab- Pejgamberit të Tij: "Ti (Muhammed) merre
dullah ibën Mesudi, radijall-llahu anhu, të lehtën, urdhëro për mirë dhe hiqu prej
thotë: "Sikurse jam duke shikuar në Pej- të padijshmëve". (El-A'raf: 199- 200).
gamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i Ky është prej injorantëve, kurse Omeri,
cili flet për një pejgamber, të cilin e kishte radijall-llahu anhu, nuk veproi asgjë më
rrahur populli i vet dhe e kishin përgjakur, shumë se kjo, pasi që ia lexoi këtë ajet,
kurse ai duke fshirë gjakun nga fytyra e tij sepse ishte njeri që ndalej në kufijtë e
thoshte: "All-llahu im, falja popullit tim Kur'anit. (Buhari).
sepse ta nuk e dinë". (Buhari dhe Mendoj se këto shembuj do të na mjaf-
Muslimi). tojnë si stimulim për tu cilësuar me këtë
5- Numan Ibën Mukrin El-Muzeniu thotë: cilësi shumë të rëndësishme për tu aftë-
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, suar në rrugën e thirrjes në fe të All-llahut.
ka thënë: "Një njeri e shau tjetrin që ishin Si shërohet hidhërimi?
aty. Ky që u sha i tha: alejkesselam. Kurse Shërimi i hidhërimit me mjete fetare
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ndodh në dy mënyra:
tha: Ka një melek mes jush që të mbron 1- Mënyra preventive.
ty çdo herë që të shan ai duke i thënë: ty Është e ditur se preventiva është më
të takoftë, sepse ti më shumë e meriton mirë se shërimi. Njeriu mund të mbrohet
këtë gjë. E kur i the: alejkesselam, meleku nga hidhërimi duke i larguar shkaqet e hi-
thotë: ty të qoftë paqja e All-llahut sepse dhërimit dhe duke i çrrënjosë ato para se
ti më shumë e meriton". (Hasen, Ahmedi). të ndodhë. Shkaqet që shkaktojnë hidhë-
Të këtillë kanë qenë edhe shokët e Pej- rimin dhe prej të cilave duhet të jetë i
gamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, pastër njeriu janë: mendjemadhësia, vetë-
dhe zëvendësit e tij. pëlqimi, mburrja, bredhja pa qëllim, lak-
30
mia e urrejtur, shakaja e pavend, etj. thotë se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve
2- Shërimi pasi të ndodh hidhërimi. sel-lem, ka thënë:
a) Kërko strehim nga Shejtani. "Ai që e frenon mllefin edhe pse ka
All-llahu, subhanehu ve teala, thotë: mundësi të hakmerret, do ta thërret All-
"E nëse të godet shejtani me ndonjë llahu para krijesave ditën e Kijametit dhe
vesvese, ti kërko strehim te All-llahu, sep- do t'i jep mundësinë që të zgjedh cilat
se vërtet Ai dëgjon e di". (El-Araf: 200). hyri ti dëshiron". (Sahih, Ebu Davudi).
Pasi që shejtani është dy forma, që Nëse thirrësi dëshiron ta shton butësi-
shihet dhe që nuk shihet, njeri dhe xhin, në dhe ti zmadhohet urtësia le të kujde-
All-llahu, subhanehu ve teala, shpëtim set për shkaqet që e sjellin deri te butësia
nga sherri i shejtanit njeri e ka bërë injo- dhe le të vepron sipas tyre:
rimin e tij, faljen, kthimin me të mirë, 1- Mëshira ndaj injorantëve.
kurse nga sherri i shejtanit xhin me kër- 2- Mundësi për ngadhënjim.
kim strehim te All-llahu prej tij. 3- Ik nga ofendimi.
b) Abdesi. 4- Injorimi i keqbërësit.
Atije Es-Sadiu, radijall-llahu anhu, tre- 5- Turpërim nga dhënia përgjigje.
gon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve 6- Bujaria ndaj ofenduesit.
sel-lem, ka thënë: 7- Ndërprerja e ofendimeve.
"Hidhërimi është nga shejtani, kurse 8- Frika nga dënimi për përgjigjen që ia jep.
shejtani është krijuar nga zjarri, zjarri fiket 9- Kujdesi ndaj atij që ndonjë herë të ka
me ujë, andaj kur të hidhërohet dikush le bërë mirë.
të merë abdes". (Hasen, Ebu Davudi). 10- Shfrytëzimi i rasteve të pahetueshme.
c) Ndërrimi i gjendjes në të cilën ka (shiko: "edebud-Dynja ved-Din", fq. 214).
qenë kur është hidhëruar. Nëse një thirrës kujdeset nga hidhërimi
Nëse ka qenë në këmbë le të ulet, nëse dhe e shëron atë me këto shkaqe që i
ka qenë ulur le të ngritet. përmendëm, bëhet i butë me leje të All-
Ebu Dherri, radijall-llahu anhu, thotë se llahut dhe e realizon një shtyllë të
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, urtësisë.
na ka thënë: "Nëse hidhërohet dikush prej Duhet ta dimë se disa herë hidhërimi
jush duke qenë në këmbë, le të ulet, e për All-llahun është i lavdëruar dhe nuk
nëse nuk i kalon akoma hidhërimi le të hyn në hidhërimin e urrejtur, e kjo është
shtrihet". (Sahih, Ahmedi). kur të hidhërohet njeriu për shkak të
d) Kujto argumentet që flasin për vle- shkeljes së kufijve që i ka caktuar All-llahu
rën e frenimit të mllefit, shpërblimin që e ose kur lihen pas dore urdhrat e All-llahut.
fiton njeriu me këtë vepër dhe dënimi dhe Në këto raste ky hidhërim është shenjë e
telashet e dynjasë dhe të ahiretit që i fuqisë së besimit, mirëpo me kusht që
vijnë njeriut që hidhërohet. mos të del ky hidhërim nga kufijtë e
Muadh ibën Xhebeli, radijall-llahu anhu, butësisë dhe urtësisë.
Përgatiti: Bekir Halimi
8.4.2005
31
Tema
Dy ajetet që mjaftojnë
Ehlu sunneti në themelet e besimit leximit të Kur’anit, ose për mbrojtje nga
(bazat e fesë) mbështeten në atë me të Shejtani dhe sherri i tij, ose se i mjaftojnë
cilën ka ardhur Pejgamberi. Dhe esenca e këta dy ajete për ta larguar sherrin e
fesë është; besimi në atë me të cilën ka njerëzve dhe xhinëve. Transmeton Ahme-
ardhur Pejgamberi, sikur që u sqarua më di 4/118 nga Ebu Mesud el-Bedri, merfu:
parë. Dhe mu për këtë është se dy ajetet “Kush i lexon dy ajetet e fundit të sures
e fundit të sures Bekare kanë një rëndësi Bekare, në mbrëmje, i mjaftojnë në vend
të madhe, ngase ngërthejnë në vete këtë të kijamul-lejl [namazit të natës]”. Dhe në
esencë, që nuk është në ajete veç këtyre Tirmidhi (2882) dhe në Mustedrek
dy ajeteve. Në sahihejnet (dy sahihet, (2/260) të cilën e vlerëson sahih nga
sahihul-Buhari dhe sahihul-Muslim), për- Nu’man ibën Beshir, merfu: “Vërtet Allahu
cillet nga Ebi Mes’ud Ukbe ibën Amr, nga solli Librin dhe zbriti në te dy ajete me të
Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, cilat përfundoi suren Bekare, po u lexuan
se ka thënë: “"Kush i lexon dy ajetet e ato në ndonjë shtëpi, nuk i afrohet asaj
fundit të sures Bekare, në mbrëmje, i shejtani tre net”. Thotë Hafidhi në “el-
mjaftojnë." (Buhari nr.4008, Muslim 808, Feth” [Ibën Haxher el-Eskalani në librin
etj. Fjala-i mjaftojnë- ka kuptimin se i “Fethul Bari”], 9/56: dhe këto dyja sikur
mjaftojnë në vend të namazit të natës, janë të veçuara me këtë ngase ngërthejnë
ose në përgjithësi është në vend të në vete lavdërimin për sahabet,
33
lavdërimin për lidhjen e tyre të bukur ndaj Shtojcë:
Allahut, drejtimin e tyre ndaj Tij, kthimin e Dy ajetet nga sure Bekare
tyre kah Ai, dhe atë që u është dhënë në Transkriptim:
përgjigje të kërkesave të tyre.”) Amener-resulu bima unzile ilejhi min
Dhe në sahihun e Muslim nga Ibën Ab- Rabbihi vel-mu`minun, kul-lun amene bil-
bas, radijallahu anhuma, që: “duke qenë lahi ve melaiketihi ve kutubihi ve rusulihi,
në ndejë Xhibrili te Pejgamberi, sal-lallahu la nuferriku bejne ehadin min rusulihi ve
alejhi ve sel-lem, dëgjoi një krismë mbi te, kalu semi`na ve eta`na gufraneke
ngriti kokën dhe tha: kjo është një derë Rabbena ve ilejkel mesiir. La jukel-lifull-
nga qielli që u hap sot, nuk është hapur llahu nefsen il-la vus`aha leha ma kesebet
asnjëherë deri më sot, dhe zbriti nga aty veّ alejha mektesebet. Rabbena la tuahi-
një melek, dhe tha: ky është melek që ka dhna in nesina ev ahta`na, Rabbena ve la
zbritur në tokë, nuk ka zbritur asnjëherë tahmilّ alejna isren kema hameltehuّ alel-
deri më sot, dha selam dhe tha: të ledhine min kablina, Rabbena ve la tuha-
përgëzoj për dy nure (drita) të cilat të mmilna ma la takate lena bihi, vaّfuّ anna
janë dhënë, e që nuk i janë dhënë asnjë vagfirlena verhamna ente mevlana fensur-
pejgamberi para teje: sureja Fatiha dhe naّ alel-kavmil-kafirin.
fundi i sures Bekare, nuk lexon asnjë harf Përkthimi:
(shkronjë) nga ato e që të mos i jepet “I dërguari i besoi asaj që iu shpall prej
ajo” (Muslim, nr.806, Nesai 2/138.) (je- Zotit të Tij, si dhe besimtarët. Secili i besoi
pet ajo që kërkohet në këto ajete, ato të All-llahut, melekëve të Tij, shpalljeve të Tij
sures Fatiha dhe dy ajetet e fundit të dhe të dërguarve të Tij. Ne nuk bëjmë
Bekare, ajete këto në të cilat ka shumë dallim në asnjërin nga të dërguarit e Tij
dua, lutje sh.p. ) dhe thanë: “Dëgjuam dhe respektuam.
Kërkojmë faljen tënde o Zoti ynë, te Ti
Shkëputur nga: është ardhmëria (jonë)”. “All-llahu nuk
Sherh el-Akide et-tahavijje, nga Imam ngarkon askend përtej mundësive të tij,
Ibën Ebi Izz el-Hanefi, v.2, f. 404, botim i atij (njeriut) i takon ajo që e fitoi dhe atij i
Daru Hixhr, botim i katërt, 1998. bie ajo (e keqe) që e meritoi. “Zoti ynë,
Redaktorë: AbdulMuhsin et-Turki dhe mos na dëno nëse harrojmë ose gabojmë!
Shuajb Arnauti Zoti ynë, mos na ngarko neve barrë të
Përktheu: AlbIslam.Com rëndë siç i ngarkove ata para nesh! Zoti
ynë, mos na ngarko me atë për të cilën
nuk kemi fuqi! Na i mbulo të këqijat, na fal
dhe na mëshiro. Ti je Mbrojtësi ynë, pra
na ndihmo kundër popullit pabesimtar!)”
34
Besimi në Ditën e Gjykimit
Disa njerëz edhe përkundër besimit në durueshëm dhe ndaj argumenteve Tona
Ditën e Gjykimit, vjelin pak fryte nga kjo. Si ishin të bindur. (Sexhde, 24).
mund të ndodhë kjo? Imam Ibën Kajjimi, 1. Sinqeriteti dhe pasimi i Pejgamberit
Allahu e mëshiroftë, duke folur në lidhje me salallahu alejhi ve sellem.
këtë çështje thotë: "Si ta lidhim të vërtetën Ai i cili është i bindur në atë Ditë të Ma-
në të cilën nuk ka dyshim, në të cilën njeriu dhe, do të qëndrojë para Allahut, do të
është thellësisht i bindur; në Xhenet, Xhe- shikoj t’i ruaj veprat e tij nga çdo gjë që i
henem dhe veprat të cilat janë në kundër- shkatërron ato, nga shirku i madh (të
shtim me këtë të vërtetë? A është natyra përshkruarit Allahut rival) ose shirku i vogël
njerëzore e tillë që është thellësisht e (syefaqësia), me atë që shirku i madh i
bindur në Allahun, se do të ndëshkohet me fshinë të gjitha veprat, ndërsa i vogli i vogla
dënimin më të ashpër ose do të shpërble- vetëm ato në të cilat është përzier ai d.m.th.
het me shpërblimin më të mirë, ndërsa në syefaqësia, si për shembull vetëpëlqimi,
të njëjtën kohë netët i prêt në pakujdesi kundërshtimi, kërkimi i famës ose pozitës
dhe shpresë të rrejshme?!'' T’i lidhësh këto së lartë te njerëzit e të ngjashme. Sa më
dy gjëra është shumë vështirë. Për dështi- shumë që njeriu të jetë i bindur në takimin
min e kësaj ekzistojnë shumë arsye nga të me Allahun, në Ditën kur do të na nevojitet
cilat është edhe mungesa e dijes dhe bin- çdo vepër, edhe ajo më e imta, ai më tepër
djes, kush mendon se dija nuk është arsye, do të përpiqet që veprat e tij të jenë të
gabon. Ibrahimi alejhis-selam, e ka lutur sakta dhe ruajtura. Ky është një shkak i
Zotin e tij që t’ia tregoj se si i ringjall të madh i luftës së njeriut në dynjallëk për sin-
vdekurit, ani se ka qenë thellësisht i bindur qeritet të veprave të tij dhe të përputhjes
në Fuqinë e Allahut, e krejt kjo që t’i qe- së tyre me sunet, njëherësh duke u larguar
tësohet zemra, dhe të shoh diçka që nuk nga çdo risi. I Lartësuari nuk pranon pos
shihet. Imam Ahmed në Musnedin e tij, vetëm veprën e sinqertë dhe atë që është
transmeton se Pejgamberi salallahu alejhi në përputhje me sunet. Allahu thotë: Thuaj:
ve sellem ka thënë: "Nuk është njëjtë të "Unë jam vetëm njeri, sikurse ju, mua më
shohësh e të dëgjosh". Kur dijes së cun- shpallet se vetëm një Zot është Zoti juaj, e
guar i shtojmë edhe të mospunuarit sipas kush është që e shpreson takimin e Zotit të
saj, njeriu edhe më tepër largohet nga vet, le të bëjë vepër të mirë, e në adhurimin
parimet islame, e mposhtë epshi, mashtri- ndaj Zotit të tij të mos përziejë askend.
met e shejtanit, shpresa e rrejshme, pakuj- (Kehf, 110.)
desia. Askush, përveç ai i cili me të vërtetë 2. Të hequrit dorë nga dynjallëku,
beson në Ditën e Gjykimit, nuk do të jetë i modestia, durimi në sprova, qetësia dhe
sinqertë në fenë e tij. Nga këtu edhe da- pastërtia e zemrës.
llohen njerëzit. Në këtë kuptim janë edhe Njeriu brenga më e madhe e të cilit do t’i
fjalët e të Lartësuarit: Dhe prej tyre Ne jetë ahireti, modestia dhe durimi në sprova,
bëmë prijës që me urdhrin Tonë udhëzojmë, do t’i vij mirë (lehtë). Në këtë rast nuk do të
pasi që ata (që i bëmë prijës) ishin të kthehet (vështroj) kah ata të cilët Allahu,
35
për t’i sprovuar u ka dhënë shumë pasuri, janë gjë tjetër pos kënaqësi e jetës së kësaj
sikurse nuk do të pikëllohet me kalueshmë- bote, kurse bota e ardhshme te Zoti është
rinë e dynjallëkut e as me zbukurimet e tij për besimtarët e ruajtur.” (Zuhruf, 33-35)
të rrejshme. Nga kjo rrjedhin edhe gjëra tje- 3. Kryerja e veprave të mira, lënia e
ra të dobishme sikurse kënaqësia e shpirtit mëkateve dhe pendimi i njeriut.
dhe pastërtia e shpirtit nga veset sikurse Imam Ibën Kajjimi ka thënë: "Ajo çka ësh-
janë lakmia, zilia, hidhërimi etj. Krejt kjo nuk të thelbësore për njeriun që kërkon diçka
do të thotë se besimtari duhet të heq dorë është t’i plotësoj tri gjëra: 1. Ta duaj atë që
nga kjo botë, porse duhet të kujdeset për do 2. Që të frikohet që ajo t’i mos i ik 3. Që
furnizim. Në këtë kuptim janë edhe fjalët e nëse ka mundësi, të angazhohet për arrit-
Allahut: ''... Dhe me atë që të ka dhënë All- jen e saj. Duaja e cila nuk i përmban këto tri
llahu, kërko (ta fitosh) botën tjetër, e mos në të vërtetë është dëshirë, ndërsa të kër-
le mangu atë që të takon nga kjo botë....'' kosh dhe të dëshirosh nuk është njëjtë. Se-
(Kasas, 77). cili që kërkon frikohet, gjithashtu edhe
Kjo gjë gjithashtu rezulton me qetësinë e udhëtari nëse frikësohet e shpejton lëvizjen
shpirtit dhe durimin në sprova e krejt kjo e tij. Në këtë kuptim janë fjalët e Resulu-
për shkak të shpërblimit të cilin Allahu i Lar- llahut salallahu alejhi ve sellem, të cilat i ka
tësuar ua ka premtuar atyre që përpiqen. shënuar Imam Tirmidhiu në ''Sunen'', e i ka
Për më tepër, nëse e godet çfarëdo sprove, transmetuar Ebu Hurejre: ''Ai i cili frikëso-
qoftë edhe e madhe, është i bindur se asaj het, udhëton në agim, e kush udhëton në
do t’i vij fundi. Allahu i Lartësuar thotë: agim arrin në cak. Me të vërtetë malli i
''...pse nëse ndieni dhembje edhe ata Allahut është i shtrenjtë, e malli i Allahut
ndjejnë dhembje sikurse ju, e ju shpresoni është Xheneti.'' Allahu, xhele sha'nuhu, i ka
nga All-llahu çka ata nuk shpresojnë…'' obliguar ata që përpiqen që të jetojnë ndër-
(Nisa, 104). mjet frikës dhe shpresës, të cilat janë të
Në anën tjetër, pakujdesia ndaj këtij reali- dobishme vetëm nëse përcillen nga vepra.
teti rezulton me mjerim, brengosje, ngush- Në këtë kuptim janë edhe Fjalët e Allahut: "
tim të gjoksit, shqetësim, pikëllim etj. Nga 57. Vërtet, ata të cilët ndaj madhërisë së
këtu besimtari kjo botë shkon i lumtur e i Zotit të tyre kanë frikë, ata, të cilët u
gëzuar ngase është përpjekur për botën besojnë argumenteve të Zotit të vet, dhe
tjetër. E krejt kjo ngase dynjallëku është ata, të cilët nuk i përshkruajnë shok Zotit të
afatshkurtër dhe çfarëdo sprove në të i vet, dhe,ata të cilët japin (sadaka-zeqatë)
ngrit gradat te i Lartësuari. I Lartësuari tho- nga ajo që u është dhënë, pse dinë se do
të: "E sikur të mos ishte që njerëzit (do të të kthehen te Zoti i tyre, andaj zemrat e
lakmonin) të jenë të një feje (jobesimtarë), tyre i kanë të frikësuara, Të tillët janë duke
Ne atyre që nuk e besojnë Zotin do t'ua nxituar drejt të mirave dhe të parët do t'i
bënim pullazet e shtëpive të tyre nga ar- arrijnë ato. (Mu'minun 57-61)
gjendi si dhe shkallët nga argjendi, mbi të Hadithi i ardhshëm do ta sqaroj kuptimin
cilat ata do të ngriheshin. E edhe dyert e e ajetit. Tirmidhiu i ka shënuar fjalët e Ai-
shtëpive të tyre nga argjendi edhe kolltukët, shes, radijallahu anha: ''E kam pyetur Re-
mbi të cilët do të mbështeteshin. Edhe stoli sulullahun salallahu alejhi ve sellem, në
të ndryshme (ari etj.). E, të gjitha këto nuk lidhje me ajetet e lartpërmendura, se a janë
36
ata të cilën pinë, vjedhin dhe bëjnë kurvëri, besuan, ata që u shpërngulën dhe luftuan
në çka është përgjigjur: 'Nuk janë, oj vajza në rrugën e All-llahut, ata meritojnë të
e të vërtetit (Sidikut, mendohet në Ebu- shpresojnë në mëshirën e Tij. All-llahu falë
Bekrin), ata janë ata të cilët agjërojnë, falin shumë dhe është Mëshirues." (Bekare,
namaz dhe japin (nga pasuria e tyre), mi- 218). Sa të bukura janë fjalët e Imam Ibën
rëpo frikësohen se ajo nuk u pranohet, dhe Kajjimit në lidhje me ajetin e mëparshëm, ku
nxitojnë të bëjnë mirë''. Këtë hadith e ka thotë Imam Ibën Kajjim: ''Shpresa është e
transmetuar edhe Ebu Hurejre. domosdoshme edhe përkundër së kryerjes
Allahu i Lartësuar ka thënë: "Ata të cilët së veprave të mira.''
38
Gruaja dhe familja
46
Dashuria e vërtetë
Që të gjeni lumturinë e vërtetë, ju duhet kohë të tjera gjithashtu, për të qetësuar
të jeni nga ata të cilët e duan Allahun. zemrën dhe shpirtin e tij. Pejgamberi, sal-
Njeriu më pozitiv është ai që misioni i tij allahu alejhi ve sel-lem, ka thënë për të:
në jetë është të arrin dashurinë e Allahut, “Dashuria e juaj për të është çfarë ju
një dashuri të cilës Allahu i referohet në bën ju të hyni në Xhenet”.
këtë ajet: Unë pashë rreshtat e mëposhtme në
“...All-llahu do të sjellë një popull që Ai një biografi të një dijetari musliman:
e do atë (popull) dhe ata e duan Atë “Nëse dashuria për tu endur pas Sel-
(Zotin)”. [el-Maide: 54] mës dhe Lejlës, të merr mendjen dhe të
“Thuaj: Nëse e doni All-llahun, atëherë dobëson arsyen, Atëherë çfarë ju mendo-
ejani pas meje që All-llahu të ju dojë, t'ju ni të jetë rasti për atë të cilit zemra i gjë-
falë mëkatet tuaja, se All-llahu është që mon për botën më të lartë”.
fal shumë, mëshiron shumë. [Ali-Imran:31] Historia e dashurisë së Mexhnunit për
Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, Lejlën është e mirënjohur (një histori da-
i lajmëroi të gjithëve të njohur një meritë shurie e famshme në literaturën orien-
superiore të Aliut, radijallahu anhu, një tale). Dashuria ekstreme për atë e vrau
meritë që ishte si një kurorë mbi kokën e atë, ndërsa për Karunin ishte kjo dashuria
tij, Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem, për pasurinë dhe për Faraonin ishte
e ka përshkruar atë si një njeri: “I cili e dashuria e pozitës dhe e fuqisë. Në anën
donte Allahun dhe të dërguarin e Tij dhe tjetër, Hamza, Xhaferi dhe Handhale, radi-
të cilin Allahu dhe i dërguari i Tij e donin”. jallahu anhum, të cilët të gjithë vdiqën për
Një nga sahabet e Pejgamberit, sala- dashurinë e tyre ndaj Allahut dhe të dër-
llahu alejhi ve sel-lem, e donte një ajet të guarit të Tij.
Kur’anit: E gjerë është distanca që i ndanë këta
“Thuaj: Ai, All-llahu është Një!”. [Ihlas:1] tre sahabe të nderuar në dashurinë e tyre
Ai përsëriste atë në çdo rekat të faljes dhe besimtarët që i pëlqejnë ata, nga të
dhe vazhdimisht e lexonte atë edhe në tjerët.
Aid el-Karni
Përktheu: Ammar Ardit Kraja
10.04.2005
47
Dijetarët dhe mendimtarët
Imam Shejbani
Emri i tij i plotë është Muhammed ibën 8. Sherij Alij ez-Zejnebij.
Ahmed ibën Ebi Bekr ibën Aram ibën Jasin 9. Umer el-Atebij Ruknudin ibën Muha-
ibën Ebil Kasim ibën Muhammed, er-Rebij, mmed el-Kurejshij, vdekur më 724.
Shejbanij, el-Usuanij el-Iskenderij, esh-Shafij, 10. Zejneb bint Ahmed ibën Umer ibën
Tekijudin, ebu Abdilah. Imam, muhadith, Ebu Bekr ibën Shukr el-Makdesij, e cila
jurist (fekih) dhe myfti. Lindi më 18 Sheval ndërroi jetë në vitin 722, etj., të cilët nuk
të vitit 703, sikurse është thënë në “Edurer po i përmendim.
el-Kamineh” (Perlat e pashfaqura) vëll. III. Ai është autorizuar për të dhënë mësim
fq. 373. ai ka studiuar prej teologëve: dhe fetva nga El-Mutim, Ibën Abdu Daim,
1. Reshidudin Ismail ibën Othman, i njo- Ibënu Nuhas, Jahja ibën Sa’d, nga Mekka
hur si ibën Mualim el-Hanefij, vdekur më Radiudin ebu Ishak Ibrahim el-Taberij el-
724. Mekij esh-Shafij, i cili ndërroi jetë në vitin
2. Hasan ibën Umer el-Kurdij Ebu Alij, i 722, etj.
ardhur nga një ishull në Egjipt. Vdekur në Ibën Haxheri ka thënë në librin e tij
të në vitin 720. “Edurer” (Perlat): “Ka folur, ka dhënë fetva,
3. Hixhar Shihadudin Ebul Abas Ahmed ka dhëne mësime, ka nxjerr hadithe dhe
ibën Ebu Talib, vdekur më 730. është veçuar me gjëra të qarta dhe të
4. Sherif Musa ibën Ebi Talib Izudin Ebul shkoqitura.” Ka ndërruar jetë në vitin 777.
Kasim el-Musavij, vdekur në Egjipt në vitin Në jetën e tij ai nuk është cilësuar si
715. autor poemash, po ne po e prezantojmë si
5. Alem ibën Duradeh. të tillë, pasi imam Ebu Abdullah Muhammed
6. Taxhudin ibën Dekik el-Id Ahmed ibën esh-Shejbanin esh-Shafij, të cilit i atribuohet
Alij, vdekur në Kairo, thuhet se ka vdekur kjo poemë më këto cilësi, nëpër fjalorë nuk
në Kaus në vitin 723. i referohet askujt tjetër përveç atij, dhe All-
7. Ahmed ibën Muhammed ibën Kema- llahu është më së miri i njoftuar për çdo gjë.
ludin, vdekur më 718.
Husejn es-Serraxh
Marrë nga: Poema e besimit
Përktheu: Naim Xhemal Karaj
“Gjurma-botime”, Prishtinë, 2005
11.3.2005
48
Ibën Haldun
(Historiani Par Excellence) shtarëve të tij ishte shkak që ai pesë herë u
shkarkua nga postet që i mbante.
Në rrethin e dijetarëve është i njohur si Vepra e tij “Al Muqaddimah” që dallohet
themelues i shkencës së sociologjisë dhe me qasjen e tij unike problemit të filozofisë
shkencave të historisë. Njeriu që me së historisë dhe sociologjisë është kryevep-
mjeshtri të shkrimtarit sqaroi filozofinë e ër në këtë lëmi.
historisë dhe sociologjisë. Intenca e tij ishte Qëllimi i tij kryesor ishte të identifikon
të shkruan historinë e botës duke shënuar shkaqet psikologjike, ekonomike dhe socio-
në një vëllim të ndarë analizën e tij të logjike që ndikojnë në zhvillimin e qytetëri-
ndodhive historike. Vepra më e njohur e tij meve dhe në rrjedhën e historisë.
është libri mbi historinë e botës, i quajtur Ai identifikoi pothuajse përsëritje ritmike
“Al Muqaddimah” (Prolegomena). të ngritjes dhe rënies në qytetërimeve nje-
I lindur në Tunizi në vitin 732 H (1332 G) rëzore dhe determinoi faktorët e tyre.
rrjedh nga një familje me prejardhje jeme- Ai për dallim nga historianët e hershëm
nase që para se të shpërngulet në Tunizi dhe modern nuk përqendrohet kryesisht në
jetonte në Sevil-le të Andaluzisë. Pas rënies interpretimin politik të historisë. Ai përqen-
së Sevilasë nën pushtetin spanjoll familja e drohet kryesisht në faktorët sociologjike,
tij shpërngulet në Tunizi ku lindi Velijjuddin psikologjike dhe ekonomike.
Abdur Rahman ibën Muhammed, i njohur Kjo qasje bëri revolucion në shkencën e
shkurtimisht si Ibën Haldun. Mësimet e para historisë dhe vendosi themelet e shkencë
i morri tek mësuesit e Tunizisë dhe në mo- që ai e quante:- (umranijje) sociologji.
shën rinore morri postin në pushtetin e Në vëllimet e tjera të librit “Kitab Al Ibar”
sunduesit të Egjiptit Sulltan Barkuk. paraqet historinë e arabëve, të sunduesve
Etja për dituri dhe njohuri e tij, ishte shkak të atëhershëm mysliman dhe të atyre të pe-
që ai të shpërngulet në qytetin e Fes-it ku rëndimit, historinë e lashte e arabëve,
vazhdoi me kërkimin e diturisë. historinë e Hebrenjve, Grekëve, Romakëve
Turbullirat politike dhe rivaliteti mes si dhe Persianëve. Në atë libër është për-
pushtetmbajtësve ishte shkak që ai për një fshirë edhe historia e Egjiptit si dhe historia
kohë trevjeçare të strehohet në fshatin e Afrikës veriore.
Kal’at Ibën Seleme në Algjeri në të cilin Jeta e Ibën Haldunit është e ndarë në tre
shkroi vëllimin e parë (hyrjen) e librit mbi pjesë 20 vjet fëmijëri dhe shkollim, 23 vjet
historinë botërore. vazhdim studimi dhe aventurë politike dhe
24 vitet e fundit të jetës i kaloi në Egjipt në fund 31 vjet jetë si dijetarë, mësues dhe
duke punuar në postin e kryekadiut të gjyqtar (kadi).
medhhebit Maliki dhe si ligjërues në Ndikimi i tij në shumë shkenca mbeti
Universitetin e Al Az’harit. Zilia e kundër- evident edhe pas vdekjes së tij.
49
Librat e tij u përkthyen në shumë gjuhë ore ndaj veprës “The Princ” që e shkroi
të lindjes dhe perëndimit duke u stimuluar Machiavelli një shekull më vonë.
me këtë gjë zhvillimi i disa shkencave. Ndërroi jetë në vitin 784 H (1382 G). Al-
Prof. Gum Ploughs dhe Kolosio veprën e llahu e mëshiroftë me mëshirën e tij të
tij “Al Muqaddimah” e konsiderojnë superi- gjerë.
Marrë nga: Haj&Umra,
botim mujor i Ministrisë së Haxhxhit,
nr.60 Mars 2005
Përktheu: Talha Kurtishi
18.3.2005
Muhammed Hassan
Ai është njëri prej dijetarëve të gjenera- trembëdhjetë vjeçare ai u bë mësues dhe
tës së re që veprojnë në fushën e thirrjes hatib në xhaminë e fshatit në të cilën ligjë-
islame në Egjipt. Është i njohur me hutbet e ronte nga dy librat “Fikhus Sunne” dhe
tij të zëshme që mbushin përplot xhamitë “Rijadus Salihin”. Prej asaj kohe ky dijetar
ku ai ligjëron. Askush që ka dëgjuar ligjëra- vazhdon me ligjëratat dhe hutbet përpos në
tat e tij nuk ka mbetur i paprekur me orato- raste të udhëtimit ose sëmundjes. Pas
rinë dhe dijen e tij. shkollës së mesme është regjistruar në fa-
Quhet Muhammed ibën Ibrahim ibën Ib- kultetin e gazetarisë në universitetit e Kaj-
rahim ibën Hassan i njohur shkurtimisht si ros në të cilin diplomoi. Gjatë studimit vazh-
Muhammed Hassan. donte kërkimin e dijës para shumë profesor
Ka lindur më 3 Dhul Ka’de të vitit 1381 H të Universitetit “Al Az’har” në lëmit e fikhut
(8 prill të vitit 1962) në fshatin Demveh në dhe tefsirit.
afërsi të Dehlekijjes në Egjipt në një familje Gjatë studimit ai gjithashtu ligjëronte në
të varfër por e njohur me besnikëri dhe fe. xhaminë e qytetit studentor. Në Jordani disa
Në moshën katërvjeçare gjyshi i tij i cili herë është takuar me muhaddithin e kohës
vërejti zgjuarsinë e tij e regjistroi në mekte- tonë Muhammed Nasiruddin Albani. Pas
bin e fshatit ku mësohej Kur’ani përmen- shërbimit ushtarak udhëtoi në Arabinë Sau-
dësh. Kur i mbushi tetë vjet ai vetëm se e ditë ku mësoi para shumë dijetarëve nga të
kishte mësuar përmendsh tërë Kur’anin pa- cilët do t’i përmendim:
ra mësuesit të tij Misbah Muhammed ‘Ived i Abdul Aziz ibën Baz (para të cilit mësoi
cili e detyroi me mësimin e disa poemave të vite me radhë), Muhammed ibën Salih El
lëmisë së fikhut dhe akidës. Në mektebin e Uthejmin, Abdullah ibën El Xhibrin (para të
fshatit ai mësoi përmendsh edhe librin cilit lexoi komentimin e Akidës Tahavijje),
“Rijadus Salihin” (hadithe) dhe “Metn Axh- Abdul Kadir Shejbetel Hamd (Komentimin e
rumijje” (nga lëmia e gjuhës arabe) pa i haditheve të librit Bulugul Meram), Sulej-
mbushur dymbëdhjetë vjet. Në moshën man Er Raxhihi.
50
Përpos në Rijad ai një kohë kaloi edhe në në tërë botën me anë të mjeteve të mas
krahinën e Kasimit në të cilën përfitoi shu- medias.
më prej Ibën Uthejminit. Me rekomandim të Ai gjithashtu është autor edhe i disa
Ibën Uthejminit u emërua si ligjërues në fa- librave:
kultetin e Sheriatit në Kasim. - Hakikatut Teuhid
Ligjëratat e tij dallohen me fuqinë e - Havatir ala tarikid Da’ve
shprehjes dhe argumentimin e fortë të tyre. - Kavaidu El Muxhteme’ El Muslim
Kur vizitoi Nju Jork-un, gjatë ligjëratës së - El Iman bil Kada vel Kader
tij, 75 persona pranuan Islamin pas fjalimit - Eth Thebat hatta el memat
që ai e mbajti. - El Xhbril jes’el ven Nebijju juxhib
Sot ai vazhdon punën e tij si mësues në - Eimmetul huda ve mesabih duxha
fshatin e tij në afërsi të qytetit Mensure ku All-llahu e ruajt shejhun dhe dijetarin to-
mban kurse përgatitore për thirrësit në në duke i dhënë forcë në punën e tij në
Islam. Ai gjithashtu është drejtor i Muxhe- shërbim të Islamit dhe myslimanëve.
me’ Ehlis Sunne në Mensure. Amin.
Ligjëratat e tij të dobishme janë përhapur
54
Pyetje dhe përgjigje
Vdekja e Papës!?
Pyetje: Na ka arritur lajmi për vdekjen e Papës në Vatikan dhe kemi parë shumë muslimanë se si
shprehin keqardhje dhe ngushëllime për vdekjen e tij kështu që, desha t’ju pyes hoxhë i nderuar
dhe shpresoj që të mos ma vononi përgjigjen për shkak të rëndësisë që ka kjo çështje:
A është ky papë musliman apo pabesimtar (qafir)?
A lejohet të lutemi të mëshirohet?
A lejohet ta mallkojmë dhe të lutemi kundër tij?
Lutja me mëshirë për të dhe pikëllimi për vdekjen e tij a hyn në një nga negacionet e
Islamit?
Përgjigje: E falënderojmë Allahun, Zotin e Botrave, paqja dhe shpëtimi qofshin për Pejgam-
berin, familjen dhe të gjithë shokët e tij, e më pas:
Umeti në shekujt e fundit është sprovuar me injorancë të thellë dhe plogështi në dije edhe
pse janë të shumtë ata që lexojnë dhe shkruajnë. Si pasojë e kësaj janë zbehur simbolet e
Miqësisë dhe Urrejtjes për shkak të islamit, është shfaqur injoranca në çështjet themelore të
besimit, plogështi në të kapurit për fe dhe të lëshuarit pe nga parimet para armiqve të Allahut.
E në këtë hyn ajo që e përmendi pyetësi si p.sh. pyetja se a është Papa musliman apo
pabesimtar ngase, nëse nuk është Papa pabesimtar kush është atëherë, pabesimtar. Po të
mos ndodhte ajo që u përmend më lartë nuk do të pyeteshim për këtë, gjithashtu edhe si
pyetja të lutemi për të të mëshirohet!!! Prej Allahut kërkojmë ndihmë.
Dhe dyshoj në atë se dikush nga hoxhallarët e ka obliguar lutjen për të ngase, këtë nuk e
thotë personi që ka njohuri elementare islame e jo më të jetë prej hoxhallarëve. Por, ndoshta
pyetësit i është transmetuar gabimisht apo i është ngatërruar ajo çka është thënë por, nëse
diç e tillë vërtetohet atëherë nuk themi tjetër vetëm: Hasbun-Allahu ve ni’mel-vekil (Na mjafton
Allahu sa mbikëqyrës i mirë është Ai). Allahu thotë: “ Atë që Allahu donë ta sprovojë nuk
posedon ti (o Muhamed) te Allahu asgjë për të”.[el-Maide:41]
Sidoqoftë po përmbledhim përgjigjen në disa pika:
1. Papa është pabesimtar dhe s’ka dyshim në këtë. Porosia e tij dhe dëshmia e pasuesve
të tij dëshmojnë më së miri për këtë - e ne nuk dëshmojmë vetëm se për atë që dimë.
2. Nuk lejohet të lutemi për të të mëshirohet ngase, kjo hyn në lutjet e ndaluara. Allahu
thotë: “Nuk është e drejtë për Pejgamberin e as për besimtarët të kërkojnë falje për idhujtarët,
edhe nëse janë të afërt të tyre, pasi që ta kenë të qartë se me të vërtetë ata (idhujtarët) janë
banues të xhehenemit” [et-Tevbe:113] , dhe thotë: “Dhe asnjërit prej tyre kur të vdesin, mos
ia fal namazin(e xhenazes) kurrë, e as mos qëndro pranë varrit të tij(për lutje e vizitë) ngase
ata mohuan Allahun dhe të dërguarin e Tij dhe vdiqën kryeneçë.” [et-Tevbe: 84] i shtohet
55
kësaj se Papa është idhujtar ngase beson se Isa është biri i Zotit - qoftë Allahu I lartë nga ajo
që thonë ata. “E të krishterët thanë: Mesihu është djalë i Allahut.” [et-Tevbe: 30] dhe ka
predikuar “trininë” që është nga çështjet elementare të besimit krishterë.
3. Sa i përket ‘mallkimit’, mendimi më i drejtë është se lejohet të mallkohet ai që vdes si
pabesimtar. Por, për publikimin e mallkimit dhe lutjes kundër tij duhet të kemi parasysh rregu-
llën për: interesat apo dëmet që pasojnë, siç e kanë pohuar këtë dijetarët.
4. Ndërsa ‘ngushëllimi’ përmban sqarim paksa më të hollësishëm:
Nëse është për qëllim ngushëllimi i familjes dhe të afërmve e jo bashkfetarëve disa nga
dijetarët e gjeneratave të para nuk e kanë pëlqyer por, mendimi më i drejtë është se lejohet
ngase prej dijetarëve të parë kishte që ngushëllonin ithtarët e librit. Këtë e ka përmendur Ibën
Kajjimi në librin e tij të mrekullueshëm “Normat për ehludh- Dhimeh” (ithtarët e librit që
jetojnë në shtetin islam) në kaptinën rreth ngushëllimit.
Ajo që vlen të ceket është se nuk lejohet, që sikur u thuhet muslimanëve, në ngushëllim, të
lutemi për të vdekurin të mëshirohet dhe as të lutemi të shpërblehen familja e tij pabesimtare.
Dhe atë, ngase Allahu nuk pranon prej pabesimtarit asnjë vepër apo adhurim përderisa nuk
bëhet musliman por, ju thuhet Allahu ua zëvendësoftë me më të mirë e fjalë të ngjashme siç e ka
përmendur Ibën Kajimi në librin e tij. [Thotë Hasan el-Basriu: “ Kur të ngushëllosh një ithtar të
librit (krishterë apo jahudi) thuaji: Mos të të godas asnjë e keqe.” Abbas Durijj tregon se e ka
pyetur Imam Ahmedin: Nëse ithtari i librit me ngushëllon ç’të them? U mendua pak pastaj tha:
“Nuk kam mbajtur mend nga të parët asgjë për këtë.” Harb tregon se e ka pyetur Ishakun si ta
ngushëllojmë idhujtarin? Ka thënë:” thuaj: Allahu ta shtoftë pasurinë dhe fëmijët” ]
Ndërsa ngushëllimi i bashkfetarëve të tij kur të vdes ndonjë prift apo ngjashëm me të
nuk lejohet ngase dëmi nga kjo është më i madh se sa dobia. Kësisoj, i bën injorantët të kup-
tojnë se edhe ata janë në të drejtë dhe me këtë mashtrohen njëjtë si ithtarët e librit edhe
muslimanët. Bile nëse është i respektuar në mesin e tyre si Papa atëherë, kjo është edhe më
e rrezikshme se sa një uratë për ndonjë festë apo simbol fetar, siç dihet.
Thotë Hoxhë Ibën Uthejmini për normën e ngushëllimit të pabesimtarit: “ Mendimi më i drejtë
është se nëse kuptohet prej ngushëllimit nderimi dhe sforcimi i tyre ndalohet përndryshe, duhet
të kemi parasysh interesat apo dëmet që pasojnë.” [Përmbledhje fetvash - të tij : 2/303]
Ai që lexon shumë prej asaj që e kanë shkruar mjetet e informimit rreth vdekjes së Papës
pikëllohet për gjendjen që kanë arritur shumë muslimanë, sa që disa prej tyre e lavdëron se u
ka shërbyer bashkfetarëve të tij dhe e ka përhapë fenë e tij!! Kjo fjalë është tejet e rrezikshme
ngase, shërbimi tij ndaj fesë së tij d.m.th. përhapja e pabesisë dhe idhujtarisë dhe lufta ndaj
islamit siç dëshmon realiteti.
E lusim Allahun të jetë i Butë ndaj nesh dhe të mos na ndëshkojë për atë që bëjnë
injorantët dhe mendjelehtët nga mesi ynë.
Paqja dhe shpëtimi qofshin për Pejgamberin, familjen dhe tërë shokët e tij.
... All-llahu, subhanehu ve teala, thotë: 1- "Ata që besuan dhe besimin e tyre nuk
"Vjedhësit dhe vjedhëses prejani duart, …". e ngatërruan me (zullum) besim të kotë,
(El-Maide: 38). atyre u takon të jenë të sigurt dhe ata janë
Ky ajet është shembull i përshtatshëm në në rrugë të drejtë". (El-Enam: 82).
këtë drejtim. Fjala vjedhës është e përgjith- Sahabet e Pejgamberit, sal-lall-llahu alej-
shme, kurse Sunneti gojor e ka përcaktuar hi ve sel-lem, zullumi që është përmendur
se në këtë ajet flitet për vjedhësin që ka në këtë ajet e kanë kuptuar si zullum të
vjedhur një çerek dinar të arit, sepse Pej- përgjithshëm, i cili e kaplon secilin zullum
gamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka sado që është i vogël. Andaj ky ajet u para-
thënë: qiti problem, e thanë: I Dërguar All-llahut!
"Nuk pritet dora përpos se në çerek dinar Kush prej nesh nuk e ngatërron besimin e
e përpjetë". (Buhariu dhe Muslimi). vet me zullum? Atëherë Pejgamberi, sal-lall-
Këtë e ka sqaruar edhe me veprat e tija llahu alejhi ve sel-lem, u sqaroi duke u
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thënë:
ose me veprat e sahabeve ose konfirmimet "Nuk është kjo për qëllim me këtë ajet,
e tija. Ata ia pritnin dorën vjedhësit në nyje, por është për qëllim idhujtaria, shirku. A
siç është e njohur kjo në librat e hadithit. nuk keni dëgjuar fjalën e Lukmanit:
Sunneti gojor e ka sqaruar domethënien "…"O djali im, mos i përshkruaj All-llahut
e ajetit të tejemumit: shok, sepse idhujtaria është padrejtësi më
"…atëherë mësyjeni dheun dhe fërkoni e madhe!" (Lukman: 13)". (Buhariu dhe
me të fytyrat dhe duart (tejemmum)…". Muslimi).
(En-Nisa: 43; El-Maide: 6). 2- Ajeti:
Sipas haditheve del në shesh se me "Kur të jeni në udhëtim e sipër, nuk është
shuplakat merret tejemumi, duke thënë: mëkat për ju të shkurtoni namazin, nëse
"Tejemumi përbëhet nga një shuplakë me frikoheni se jobesimtarët do të ju sjellin
të cilën fërkon fytyrën dhe shuplakat". (Bu- ndonjë të keqe. Jobesimtarët janë armiq
hariu dhe Muslimi). tuaj të hapët". (En-Nisa: 101).
Në vijim do t’u ofrojmë edhe disa ajete, të Sipas kuptimit të dukshëm të këtij ajeti
cilat nuk mund të kuptohen si duhet, siç dë- del se shkurtimi i namazit në udhëtim është
shiron All-llahu, përpos se nëpërmjet Sunnetit: i kushtëzuar me frikë, andaj disa sahabe e
57
kanë pyetur Pejgamberin, sal-lall-llahu alej- "All-llahu dhe Pejgamberi, ua ndalojnë
hi ve sel-lem, duke thënë: ngrënien e gomarëve shtëpiak, sepse janë
"Pse e shkurtojmë namazin, pasi që tash të fëlliqur". (Buhariu dhe Muslimi).
nuk kemi frikë? Pejgamberi, sal-lall-llahu 5- Ajeti:
alejhi ve sel-lem, u përgjigj: "Dhuratë të ci- "Thuaj: "Kush i ndaloi bukuritë dhe ushqi-
lën ua ka dhënë All-llahu, andaj pranoni met e mira …". (El-A'raf: 32).
dhuratën e All-llahut". (Muslimi). Kurse Sunneti e ka sqaruar se disa stoli
3- Ajeti: janë të ndaluara. Tregon Pejgamberi, sal-
"Juve u janë ndaluar (t'i hani): ngordhësi- lall-llahu alejhi ve sel-lem, një ditë pasi që
rat, gjaku,…". (El-Maide: 3). kishte dal para shokëve në një dorë mën-
Sunneti verbal i Pejgamberit, sal-lall-llahu dafsh, kurse në dorën tjetër ari dhe tha:
alejhi ve sel-lem, ka sqaruar se ngordhësira "Këto dy gjëra janë të ndaluara për
e karkalecit dhe peshkut dhe gjaku i mëlçi- meshkujt e ummetit tim, kurse janë të leju-
së dhe shpënetkës, është i lejuar, pasi që ara për gratë e tyre". (Sahih, Hakimi).
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, Hadithet që flasin në këtë drejtim janë të
ka thënë: shumta dhe të njohura në dy sahihet dhe
"Na janë lejuar dy ngordhësira dhe dy në librat tjera.
gjakra: karkaleci dhe peshku dhe mëlçia Ka edhe shumë shembuj tjerë të njohura
dhe shpënetka". (transmeton Bejhakiu dhe për dijetarët e hadithit dhe fikhut.
të tjerët edhe në version merfu' edhe në Nga kjo që sqaruam na bëhet e qartë,
version meukuf me sened të vërtetë. Kurse vëllezër të nderuar, rëndësia e Sunnetit në
ky hadith ka pozitën e hadithit merfu', sep- ligjvënien Islame. Ne nëse i rishikojmë
se gjëra të këtilla nuk mundet të thuhen me shembujt e përmendura, e mos të flasim
mendje). për rastet tjera që nuk janë të përmendura,
4- Ajeti: bindemi se nuk ka mënyrë për ta kuptuar
"Thuaj: "Në atë që më është shpallur mua Kur'anin e ndershëm me kuptim të plotë pa
(në Kur'an) nuk po gjej të ndaluar diçka ia shoqëruar Sunnetin.
nga ushqimi, përveç në qoftë se ai (ushqimi) Në shembullin e parë sahabet e kuptuan
është: cofëtinë, gjak i derdhur ose mish de- zullumin e përmendur në ajet në formën e
rri, ai është i ndytë, dhe pos asaj që është dukshme, edhe pse kanë qenë sahabe, për
therur jo në emër të All-llahut (por të ndo- të cilët ka thënë Ibën Mesudi, radijall-llahu
një idhulli) e që është mëkat. …". (El-Enam: anhu:
145). "Njerëzit më të mirë të këtij ummeti, me
Na ka ardhur Sunneti duke na e sqaruar zemërbardhët, me dijethellët dhe më me
gjërat tjera të ndaluara që nuk janë të pak spitullim".
përmendura në këtë ajet, siç është hadithi i Ata edhe përskaj kësaj gjendje kanë ga-
Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: buar kuptimin e ajetit, po mos t'i kishte
"E ndaluar është të ngrënit çdo kafshë udhëzuar Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve
dhëmbëshkyese dhe çdo shpezë me kthet- sel-lem, dhe tua kishte përmirësuar gabimin
ra". (Muslimi). rreth kuptimit të zullumit, duke u treguar se
Ose hadithi tjetër ku Pejgamberi, sal-lall-lla- në pyetje është shirku, do ti kishim përcjell
hu alejhi ve sel-lem, ka thënë ditën e Hajberit: në gabimin e tyre, mirëpo All-llahu, azze ve
58
xhel-le, na ka mbrojtur nga kjo gjë, me peshku, mëlçia dhe shpënetka.
ndihmë të udhëzimit të Pejgamberit, sal- Në shembullin e katër, po mos të ishin
lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe sunnetit të tij. hadithet që i përmendëm do të konsidero-
Në shembullin e dytë, po mos të ishte nim të lejuara disa gjëra që na i ka ndaluar
hadithi i lartpërmendur do të mbeteshim në Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem,
dyshim rreth çështjes së shkurtimit të na- siç janë bishat dhëmbëshkyes dhe shpezët
mazit në udhëtim gjatë situatës stabile, me kthetra.
madje ndoshta do ta kishim bërë kush të Shembulli i pestë, po të mos ishin hadi-
shkurtimit. Ashtu sikurse do të kishin men- thet do të konsideronim të lejuara gjërat që
duar disa sahabe, po të mos kishin parë i ka ndaluar All-llahu në gjuhë të Pejgambe-
Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, rit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, siç është
duke shkurtuar namazin edhe pse kanë qe- ari dhe mëndafshi.
në në situatë stabile. Duke u mbështetur në këto gjëra disa
Në shembullin e tretë, po mos të ishte dijetar të selefit kanë thënë:
hadithi do të kishim ndaluar shumë hallalle, "Sunneti gjykon mbi Kur'anin".
të cilat janë të lejuara për ne: karkaleci,
59
Libri - Katërdhjet hadithe mbi moralin
61