ΑΝΝΑ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΙΣ ΤΠΕ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ

ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ: ENA ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΤΗΣ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ*

Τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών στο Γυμνάσιο νομιμοποιούν και επιβάλλουν την αξιοποίησης των
ΤΠΕ (Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας) στη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας,
δίνοντας τη δυνατότητα για χρήση των υπολογιστών κυρίως μέσω της διαθεματικής δραστηριότητας που
προτείνεται στην τελευταία ενότητα των κεφαλαίων του σχολικού εγχειριδίου. Άλλωστε, η εφαρμογή ενός
σχεδίου (project) στη γλωσσική διδασκαλία με τη χρήση υπολογιστών είναι εξ ορισμού διαθεματική
δραστηριότητα. Από την άλλη πλευρά, είναι γνωστό ότι μία διαθεματική δραστηριότητα συνήθως
προϋποθέτει και τη χρήση των νέων τεχνολογιών.
Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και η συνεχώς αυξανόμενη χρήση της στην καθημερινή ζωή
καθιστούν αναγκαία και αναπόφευκτη την εισαγωγή των ΤΠΕ στο σχολείο. Είναι γεγονός ότι η εκπαίδευση
όχι μόνο καλείται, αλλά και οφείλει να διαμορφώσει εκείνο το σχολικό περιβάλλον που θα επιτρέπει στους
μαθητές να αξιοποιούν κριτικά και με επάρκεια τις νέες τεχνολογίες, αφού πρώτα έχουν κατανοήσει το
ρόλο των ηλεκτρονικών μέσων στην πρόσληψη και την απόκτηση της γνώσης.1 Επομένως, δεν είναι τα νέα
προγράμματα σπουδών που επιβάλλουν την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία του γλωσσικού
μαθήματος και των άλλων γνωστικών αντικειμένων. Η ίδια η πραγματικότητα και οι κοινωνικές συνθήκες
έχουν επιβάλει την αναγκαιότητα της χρήση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Και ακριβώς αυτή η αναγκαιότητα
αντανακλάται και εκφράζεται στους γενικούς στόχους των αναλυτικών προγραμμάτων διδασκαλίας.
Οι βασικές και επαρκείς γνώσεις και δεξιότητες της χρήσης των νέων τεχνολογιών ήδη αποτελούν ή
πολύ σύντομα θα αποτελούν συστατικό στοιχείο του εγγραμματισμού ή γραμματισμού.2 Δηλαδή, ο

*
Ανακοίνωση στην επιμορφωτική ημερίδα που διοργανώθηκε από τη Σχολική Σύμβουλο Φιλολόγων Ανατολικής Θεσσαλονίκης
Ευσεβία Χασάπη στις 9 Σεπτεμβρίου 2010. Η ημερίδα με θέμα «Οι νέες τεχνολογίες στη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων»
πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Τελετών του Πειραματικού Σχολείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
1
Μία από τις γενικές αρχές της εκπαίδευσης που θέτει το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών είναι «η καλλιέργεια
της ικανότητας κάθε ατόμου για κριτική προσέγγιση των νέων τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας». Βλ. την
ιστοσελίδα www.pi-schools.gr/download/programs/depps/1Geniko_Meros.pdf (περιέχει το Γενικό Μέρος του Προγράμματος όπου
διατυπώνονται οι γενικές αρχές και κατευθύνσεις της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Τελευταία ανάγνωση 6.9.2010).
2
Δ. Κουτσογιάννης, «Γραμματισμός. Ορισμός και θεωρητικοί προβληματισμοί», Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των
εκπαιδευτικών, τεύχ. 3 (Κλάδος ΠΕ02) ΕΑΙΤΥ-Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ), Πάτρα, Απρίλιος 2008, σσ. 30-31, M.
σύγχρονος εγγράμματος άνθρωπος, για να μπορεί να ανταποκριθεί στις καθημερινές ανάγκες είτε της
ιδιωτικής του ζωής είτε του επαγγελματικού - εργασιακού χώρου, θα πρέπει να κατανοεί και να συνθέτει,
εκτός από κείμενα του προφορικού και του συνεχούς γραπτού λόγου, και πολυτροπικά κείμενα, καθώς
επίσης και κείμενα του ηλεκτρονικού - ψηφιακού λόγου.
Οι φιλόλογοι, επομένως, ακόμα και αν κάποιοι από αυτούς έχουν ισχυρές επιφυλάξεις για τις νέες
επικοινωνιακές συνθήκες που διαμορφώνονται σε παγκόσμιο επίπεδο από τη χρήση τεχνολογίας, πρέπει να
αποδεχτούν ότι ο νέος γραμματισμός θα περιλαμβάνει και τον ηλεκτρονικό λόγο και να προσαρμόσουν το
περιεχόμενο της διδασκαλίας, έτσι ώστε να ασκούν τους μαθητές να διαβάζουν κριτικά, να κατανοούν και
να συνθέτουν με δημιουργικό τρόπο, και όχι με αντιγραφή, ηλεκτρονικά κείμενα. Άλλωστε, ένας από τους
ειδικούς στόχους που θέτει το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών της ελληνικής γλώσσας για το Γυμνάσιο,
είναι η εξοικείωση των μαθητών με την τεχνολογία της πληροφορικής «ώστε να μπορούν να διαβάζουν και
να γράφουν κείμενα μέσω των Η/Υ και να επικοινωνούν μέσω των Η/Υ ως πομποί ή δέκτες».3 Με άλλα
λόγια, το «μαθαίνω να διαβάζω και να γράφω» των σχολικών εγχειριδίων της νεοελληνικής γλώσσας
μπορεί και πρέπει να ισχύει όχι μόνο για τα έντυπα γραπτά κείμενα αλλά και για τα ηλεκτρονικά.
Ωστόσο, θεωρούμε ότι η προσαρμογή της διδασκαλίας του γλωσσικού μαθήματος δεν πρέπει να
σημαίνει ότι συναινούμε στην άκριτη επικράτηση ή την επιβολή ενός μονομερούς τεχνολογικού ή
ηλεκτρονικού ή ψηφιακού γραμματισμού. Σημαίνει μόνο ότι αποδεχόμαστε τον ηλεκτρονικό - ψηφιακό
λόγο ως στοιχείο του γραμματισμού, το περιεχόμενο του οποίου ομολογουμένως δεν είναι σταθερό, αφού
συνεχώς εμπλουτίζεται λόγω των μεταβολών των κοινωνικών συνθηκών. Η ηλεκτρονική «επανάσταση»
αναμένεται να έχει επιπτώσεις στον τρόπο ανάγνωσης και σύνταξης των γραπτών κειμένων και ίσως να
αλλάξει τη λειτουργία των έντυπων βιβλίων που για αιώνες οι αναγνώστες είχαν διαβάσει και αγαπήσει με
πάθος.4 Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν γνωρίζουμε ακόμα ή δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για το
ποιες και τι είδους θα είναι οι επιπτώσεις της χρήσης των ΤΠΕ στον έντυπο γραπτό λόγο. Πάντως, προς το
παρόν, ένας υπολογιστής θεωρείται ουσιαστικά «άχρηστος», αν δεν είναι συνδεδεμένος μ’ έναν ή
περισσότερους εκτυπωτές που δίνουν τη δυνατότητα μετασχηματισμού των ηλεκτρονικών - ψηφιακών
στοιχείων σε έντυπες σελίδες.5
Επομένως, η χρήση των ηλεκτρονικών μέσων στην εκπαίδευση δε σημαίνει ότι θα οδηγήσει στην
ακύρωση ή κατάργηση του έντυπου γραπτού λόγου. Στο σημείο αυτό υπενθυμίζουμε ότι τα διαθεματικά
σχέδια δραστηριοτήτων (project) που εφαρμόζονται στο σχολείο συνήθως καταλήγουν στην έντυπη
γραπτή σύνθεση ατομικών ή ομαδικών εργασιών από τους μαθητές. Υπογραμμίζουμε ακόμα ότι για την
αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος δεν απαιτούνται οπωσδήποτε ειδικά

Kalantzis, B. Cope, «Πολυγραμματισμοί: επανεξέταση του τι εννοούμε γραμματισμό και τι διδάσκουμε ως γραμματισμό στα πλαίσια
της παγκόσμιας πολιτισμικής πολυμορφίας και των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας», Ισχυρές και ασθενείς γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση. Όψεις του γλωσσικού ηγεμονισμού, Θεσσαλονίκη, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 1999, σσ. 680-695.
3
www.pi-schools.gr/download/programs/depps/3deppsaps_GlossasGimnasiou.pdf (δικτυακός τόπος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
όπου βρίσκεται αναρτημένο το διαθεματικό ενιαίο πλαίσιο προγράμματος σπουδών της ελληνικής γλώσσας για το Γυμνάσιο.
Τελευταία ανάγνωση στις 6.9.2010).
4
Βλ. τις οξυδερκείς επισημάνσεις για τις ενδεχόμενες μεταβολές, που η χρήση της ηλεκτρονικής τεχνολογίας μπορεί να επιφέρει στον
έντυπο λόγο και τη λειτουργία του βιβλίου, στο δοκίμιο του Geοrge Steiner, Η σιωπή των βιβλίων, Αθήνα, Ολκός, 2006, σσ. 42-51. Ο
Steiner επισημαίνει ότι σήμερα η χρήση της ηλεκτρονικής τεχνολογίας έχει επιφέρει ετησίως μία «απίστευτη πληθώρα» νέων τίτλων
βιβλίων και μεγάλη αύξηση στις εκδόσεις που συνεχίζουν να τυπώνονται σε παραδοσιακό σχήμα.
5
Umberto Eco, Αναμνήσεις επί χάρτου. Κείμενα για τη βιβλιοφιλία, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2007, σ. 33.
λογισμικά, αλλά αρκούν μόνο τα προγράμματα εφαρμογών του Γραφείου (Office), δηλαδή τα
προγράμματα επεξεργασίας κειμένου (Word) και Παρουσίασης (Powerpoint), η χρήση των οποίων είναι
ευρύτατα διαδεδομένη. Χρειάζονται επίσης η σύνδεση στο Διαδίκτυο και πρόγραμμα Πλοήγησης -
Αναζήτησης πληροφοριών, καθώς και το Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο.6 Τα προγράμματα Γραφείου
αποτελούν προσαρμογή του έντυπου λόγου στις δυνατότητες που προσφέρουν τα ηλεκτρονικά μέσα και
στην ουσία διατηρούν πολλά από τα τυπικά χαρακτηριστικά του παραδοσιακού γραπτού λόγου. Αυτό
συμβαίνει κυρίως με το βασικό πρόγραμμα Γραφείου, το πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου, το οποίο
δημιουργήθηκε για να εξυπηρετήσει τη σύνταξη γραπτών κειμένων μέσω του υπολογιστή, δίνοντας
ταυτόχρονα και τη δυνατότητα σύνθεσης πολυτροπικών κειμένων. Από την άλλη πλευρά, το λογισμικό
δημιουργίας Παρουσίασης «ενώπιον ακροατηρίου», παρά το γεγονός ότι θεωρείται πως οδηγεί στη
σύνθεση ενός καθαρά ηλεκτρονικού κειμένου, διατηρεί και αυτό ως προς τη βάση του πολλά από τα
χαρακτηριστικά του προγράμματος επεξεργασίας κειμένου και επομένως στηρίζεται στο γραπτό
παραδοσιακό λόγο.
Τέλος, το Διαδίκτυο επιτρέπει τη γρήγορη, άμεση και εύκολη πρόσβαση σε τεράστιο όγκο
ηλεκτρονικά «αποθηκευμένων» πληροφοριών και την εύρεση γλωσσικού υλικού σε μία ποικιλία
κειμενικών τύπων, τα περισσότερα από τα οποία αρχικά δημιουργήθηκαν σε έντυπη μορφή (κλασικά
κείμενα εφημερίδων και περιοδικών, επιστημονικά άρθρα και ανακοινώσεις, λογοτεχνικά κείμενα κλπ.),
αλλά και σε ηλεκτρονικά κείμενα σε μορφή «πολυμέσων» που από την αρχή δημιουργήθηκαν με ψηφιακό
τρόπο. Δίνει επίσης τη δυνατότητα για τη δημιουργία πραγματικών περιστάσεων επικοινωνίας με την
εύρεση αναγνωστικού κοινού χάρη στο Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο, τις σχολικές ιστοσελίδες και τα
ιστολόγια κλπ.
Επομένως, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Διαδίκτυο μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο για τη
διδασκαλία της Γλώσσας, να εξυπηρετήσει τους γενικούς και ειδικούς στόχους του μαθήματος και να
αξιοποιηθεί ως πηγή γλωσσικού υλικού τόσο από τους διδάσκοντες όσο και τους μαθητές. Ωστόσο, είναι
γνωστό ότι τα μεγάλα πλεονέκτηματά του είναι δυνατό να μετατραπούν εύκολα σε σοβαρά μειονεκτήματα
για δύο κυρίως λόγους: α) Η περιήγηση στο Διαδίκτυο για αναζήτηση πληροφοριών μπορεί εύκολα να
καταλήξει σε μία αέναη περιπλάνηση χωρίς νόημα, σ’ ένα ταξίδι στο «άπειρο» ή στη συγκέντρωση υλικού
από αμφιβόλου εγκυρότητας και αξιοπιστίας πηγές, καθώς και στην άκριτη υπερκατανάλωση
πληροφοριών που δεν οδηγούν στην ουσιαστική γνώση.7 β) Η ευκολία που παρέχει το ηλεκτρονικό μέσο
για αντιγραφή αποσπασμάτων από ιστοσελίδες του Διαδικτύου μπορεί να οδηγήσει στην απλή
αναπαραγωγή –ακόμα και στην κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας– και όχι στη δημιουργική σύνθεση
πρωτότυπων κειμένων και εργασιών.

6
Για την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματατος βλ. Δ. Κουτσογιάννης, «Θεωρητικό
πλαίσιο της γλωσσικής διδασκαλίας και αξιοποίηση των ΤΠΕ», ό. π., κυρίως σσ. 53-79 και του ιδίου, «Χρήση βασικών εργαλείων
πληροφορικής στα φιλολογικά μαθήματα», ό. π., σσ. 157-182. Βλ. επίσης τα σχετικά κείμενα που έχουν αναρτηθεί από το Κέντρο
Ελληνικής Γλώσσας στο www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/ Τελευταία ανάγνωση 6.9.2010.
7
Για το χαοτικό λαβύρινθο των πληροφοριών του Διαδικτύου, βλ. M. Stubbs, Hypertext: The electronic labyrinth, New York, New
York University Press, 1996.
 Λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω επισημάνσεις, προτείνουμε ένα σχέδιο διδασκαλίας στο μάθημα
της Νεοελληνικής Γλώσσας της Γ΄ Γυμνασίου, το οποίο βέβαια αποτελεί μόνο ενδεικτικό παράδειγμα,
αφού θεωρούμε ότι ένα «σχέδιο» εξ ορισμού είναι πάντα ευέλικτο ως προς την εφαρμογή του και δεν
αποτελεί τυπική «συνταγή» διδασκαλίας. Δηλαδή, όχι μόνο μπορεί αλλά και επιβάλλεται να τροποποιηθεί
ή να εφαρμοσθεί σε διάφορες παραλλαγές, ανάλογα πάντα με τις ιδιαίτερες συνθήκες του σχολικού
περιβάλλοντος (βαθμός επάρκειας γνώσεων των μαθητών στις Τεχνολογίες, περιορισμοί του σχολικού
χώρου, χρόνου και του ωρολόγιου προγράμματος, πνεύμα συναίνεσης και συνεργασίας των μαθητών αλλά
και του Συλλόγου Διδασκόντων κλπ.). Παραθέτουμε κάποιες από αυτές τις παραλλαγές στο τέλος της
παρουσίασης του σχεδίου.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

Το προτεινόμενο σχέδιο συνδέεται με την 6 η ενότητα του σχολικού εγχειριδίου που φέρει τον τίτλο
«Ενεργοί πολίτες για την υπεράσπιση οικουμενικών αξιών» και αποτελεί εν μέρει εφαρμογή και εμπέδωση
γνωστικών αντικειμένων αυτής της ενότητας.8 Το θεματικό κέντρο των κειμένων της ενότητας είναι το
ζήτημα της κοινωνικής αλληλεγγύης, της προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο και του εθελοντισμού, καθώς
και των μη κυβερνητικών οργανώσεων που αποβλέπουν στην υπεράσπιση οικουμενικών αξιών.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ

Το προτεινόμενο διδακτικό σχέδιο μπορεί να εφαρμοσθεί ως διαθεματική δραστηριότητα μετά την

ολοκλήρωση της διδασκαλίας των γνωστικών αντικειμένων της ενότητας.
Οι μαθητές, χωρισμένοι σε ολιγομελείς (4-5 ατόμων) ομάδες,9 καλούνται να περιηγηθούν στους
δικτυακούς τόπους γνωστών μη κυβερνητικών ανθρωπιστικών και οικολογικών οργανώσεων, να
αναζητήσουν και να καταγράψουν πληροφορίες που συνθέτουν την ταυτότητα και τη δράση αυτών των
οργανώσεων. Προτείνουμε τις παρακάτω μη κυβερνητικές οργανώσεις:10 Actionaid,11 Γιατροί Χωρίς
Σύνορα,12 UNICEF,13 Διεθνής Αμνηστία,14 Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες,15 Green
Peace,16 WWF,17 Αρκτούρος,18 Σύλλογος για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας.19

8
Ελ. Κατσαρού, Αν. Μαγγανά, Αικ. Σκια, Βασ. Τσέλιου, Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου, Αθήνα, ΟΕΔΒ, 12006, σσ. 106-120.
9
Είναι καλό κάποια από τα μέλη των ομάδων να έχουν επαρκή ή στοιχειώδη γνώση των προγραμμάτων Word και κυρίως του
Powerpoint.
10
Κάποιες από τις προτεινόμενες μη κυβερνητικές οργανώσεις αναφέρονται και στο σχολικό εγχειρίδιο,
11
www.actionaid.gr (Αctionaid, οργάνωση για την καταπολέμηση της φτώχειας των χωρών του Τρίτου Κόσμου. Τελευταία
ανάγνωση στις 6.9.2010).
12
www.msf.gr (Γιατροί Χωρίς Σύνορα. Τελευταία ανάγνωση στις 6.9.2010).
13
www.unicef.gr (UNICEF. Τελευταία ανάγνωση στις 6.9.2010).
14
www.amnesty.org.gr (Διεθνής Αμνηστία. Τελευταία ανάγνωση στις 6.9.2010).
15
www.unhcr.gr (Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Τελευταία ανάγνωση στις 6.9.2010).
16
www.greenpeace.org/greece (Οικολογική οργάνωση Green Peace/ελληνικό τμήμα. Τελευταία ανάγνωση στις 6.9.2010).
17
www.wwf.gr (Οικολογική οργάνωση WWF/ελληνικό τμήμα. Τελευταία ανάγνωση στις 6.9.2010).
18
www.arcturos.gr (Αρκτούρος-Οργάνωση προστασία της άγριας ζωής και φυσικού περιβάλλοντος με έμφαση στην αρκούδα και τα
μεγάλα θηλαστικά. Τελευταία ανάγνωση στις 6.9.2010).
19
www.archelon.gr (Σύλλογος για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας. Τελευταία ανάγνωση στις 6.9.2010).
 Στη συνέχεια, οι μαθητές καλούνται να συντάξουν ένα κείμενο συνεχούς γραπτού λόγου με το
πρόγραμμα Επεξεργαστή Κειμένου (Word) και να συνθέσουν μία Παρουσίαση (Powerpoint), με την οποία
θα γίνεται σύντομη σκιαγράφηση του ιστορικού, της δράσης και γενικά του έργου των παραπάνω
οργανώσεων. Έχοντας ως βάση την προηγούμενη δραστηριότητα, καλούνται επίσης να εφαρμόσουν τις
γνώσεις τους για τους υποθετικούς λόγους, την αφήγηση σύμφωνα με χρονικές ενδείξεις, τη διατύπωση
ορισμών και τη σύνταξη επιστολών διαφορετικού γλωσσικού ύφους.
Επισημαίνουμε ότι, για να αποφευχθεί η κατά λέξη αντιγραφή των πληροφοριών από το Διαδίκτυο,
δίνεται στους μαθητές φύλλο εργασίας που περιέχει ερωτήσεις σχετικές με την ταυτότητα και τη δράση της
οργάνωσης. Έτσι, οι μαθητές πρέπει να απαντήσουν τις ερωτήσεις, συγκεντρώνοντας τα στοιχεία από την
ιστοσελίδα της οργάνωσης, και να συνθέσουν ένα δικό τους κείμενο συνεχούς λόγου με τις απαντήσεις.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ

Θεωρούμε ότι για την εφαρμογή του προτεινόμενου σχεδίου είναι απαραίτητο να ισχύουν οι παρακάτω
προϋποθέσεις:
α. H μερική εξοικείωση των περισσoτέρων μαθητών με: α) τη χρήση της Μηχανής Αναζήτησης
(Google), β) την Πλοήγηση και Αναζήτηση σε διαδικτυακούς τόπους, γ) τα προγράμματα επεξεργασίας
κειμένου (Word) και Παρουσίασης (Powerpoint), δ) τη χρήση Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου (e-mail) και ε)
την ομαδοσυνεργατική εργασία.20 Επισημαίνουμε ότι η εξοικείωση δεν αποτελεί μόνο προϋπόθεση αλλά
και στόχος της διδασκαλίας, αφού οι μαθητές, κατά την εφαρμογή του σχεδίου, θα ασκηθούν και θα
αποκτήσουν μεγαλύτερη εξοικείωση με τα παραπάνω τεχνολογικά εργαλεία, ενώ ταυτόχρονα θα
αναπτύξουν και πνεύμα συνεργασίας και ομαδικότητας .
β. Η ύπαρξη των αναγκαίων τεχνολογικών υποδομών στο σχολείο και η δυνατότητα πρόσβασης στο
εργαστήριο πληροφορικής από τους μαθητές για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων. Η χρήση
των υπολογιστών του εργαστηρίου πληροφορικής κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας του μαθήματος της
Γλώσσας συνήθως απαιτεί αλλαγή του ωρολογίου προγράμματος και συνεργασία του φιλολόγου με τον
καθηγητή της Πληροφορικής. Επιπλέον, για την εφαρμογή του προτεινόμενου σχεδίου χρειάζεται το
σχολείο να έχει σύνδεση με το Διαδίκτυο και δική του ιστοσελίδα ή ακόμα και ιστολόγιο, ενώ στους
υπολογιστές του εργαστηρίου πρέπει να είναι εγκατεστημένα τα προγράμματα επεξεργασίας κειμένου
(Word), Παρουσίασης (Powerpoint), Πλοήγησης και Αναζήτησης στο Διαδίκτυο (π.χ., Internet Explorer,
Safari, Mozilla Firefox κλπ.).

20
Οι μαθητές έχουν ήδη διδαχθεί την επεξεργασία κειμένου, την άντληση πληροφοριών από το Διαδίκτυο, τη χρήση του
Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου και τη χρήση εργαλείων έκφρασης, όπως η Παρουσίαση, στο μάθημα της πληροφορικής της Α΄ και Β΄
Γυμνασίου. Βλ. Αρ. Αράπογλου, Χρ. Μαβόγλου, Ηλ. Οικονομάκος, Κ. Φύτρος, Πληροφορική. Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου, Αθήνα, ΟΕΔΒ
(έκδοση α΄), 12006, σσ. 60-73 (Επεξεργασία Κειμένου), σσ. 73-95 (Γνωριμία με το Διαδίκτυο και τις υπηρεσίες του), σσ. 145-159
(Χρήση Εργαλείων έκφρασης, επικοινωνίας, ανακάλυψης και δημιουργίας όπου συμπεριλαμβάνεται η Παρουσίαση). Τα δύο πρώτα
είναι γνωστικά αντικείμενα της διδακτέας ύλης της Α΄ Γυμνασίου, ενώ το τελευταίο γνωστικό αντικείμενο ανήκει στη διδακτέα ύλη
της Β΄ Γυμνασίου.
 ΑΛΛΑ ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ

Για την εφαρμογή του προτεινομένου σχεδίου, επίσης, απαιτούνται τα παρακάτω: α) Οι μαθητές να έχουν
ήδη διαβάσει τα κείμενα της 6ης Ενότητας (τίτλοι κειμένων: Ο νεανικός ιδεαλισμός, Πώς ξεκινά μια
αποστολή, Unicef, Γράμμα από τη Σομαλία, ΜΚΟ στο Διαδίκτυο, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις) και να
έχουν προβληματισθεί για το ρόλο των μη κυβερνητικών οργανώσεων. β) Να γνωρίζουν τη λειτουργία των
δευτερευουσών υποθετικών και χρονικών προτάσεων καθώς και τη χρήση χρονικών προσδιορισμών στην
αφήγηση. δ) Να γνωρίζουν τι είναι υπώνυμα και πώς δίνεται ο ορισμός μίας έννοιας.21 ε) Να γνωρίζουν να
συντάσσουν επιστολές σε πλαίσιο αυθεντικών περιστάσεων.

ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

Με την εφαρμογή του σχεδίου επιδιώκονται οι παρακάτω γνωστικοί και παιδαγωγικοί στόχοι:
α. Να ασκηθούν οι μαθητές στη συγκέντρωση πληροφοριών από το Διαδίκτυο και την κατάλληλη
επεξεργασία για τη δημιουργική σύνθεση μίας εργασίας.
β. Nα αναπτύξουν κυρίως δεξιότητες αναζήτησης, κριτικής επιλογής και συγκέντρωσης των
πληροφοριών που προέρχονται από ηλεκτρονικό περιβάλλον, καθώς και σύνθεσης –όχι αντιγραφής– των
πληροφοριών αυτών σε κείμενο.
γ. Να γνωρίσουν το ιστορικό και τη δράση των πιο γνωστών παγκοσμίων μη κυβερνητικών
οργανώσεων και να προβληματιστούν για το ρόλο τους.
δ. Να ασκηθούν στη σύνταξη κειμένων σε αυθεντικό επικοινωνιακό πλαίσιο.
ε. Να ασκηθούν στους υποθετικούς λόγους και τη χρήση των χρονικών προσδιορισμών στην αφήγηση.
στ. Να κατανοήσουν τη σχέση υπωνυμίας - υπερωνυμίας μεταξύ των εννοιών και να εξασκηθούν στον
ορισμό τυπικών εννοιών.
ζ. Να αναπτύξουν δεξιότητες του λεγόμενου ψηφιακού ή ηλεκτρονικού ή τεχνολογικού
γραμματισμού.
η. Να εξοικειωθούν και να ασκηθούν στις δυνατότητες που προσφέρουν τα προγράμματα: α) του
Επεξεργαστή Κειμένου στην παραγωγή γραπτού λόγου, β) της Παρουσίασης στην παραγωγή
πολυτροπικών κειμένων, γ) της αναζήτησης στο Διαδίκτυο για συγκέντρωση και επιλογή πληροφοριών, δ)
της αποστολής κειμένων μέσω Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου.

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

Να αναλάβουν ενεργητικό ρόλο στη μάθηση και να φθάσουν στη γνώση μέσω της ανακάλυψης-
διευρεύνησης.
α. Να αναπτύξουν κριτική σκέψη, πνεύμα ομαδικότητας και συνεργασίας.

Τα α, β, γ και δ είναι γνωστικά αντικείμενα της 6ης Ενότητας. Για τις οδηγίες της διδασκαλίας τους βλ. Ελ. Κατσαρού, Αν.
21

Μαγγανά, Αικ. Σκια, Βασ. Τσέλιου, Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου. Βιβλίο εκπαιδευτικού, ΟΕΔΒ, Αθήνα 2006, σσ. 77-84.
 β. Να ευαισθητοποιηθούν για παγκόσμια προβλήματα (πείνα, οικονομική εξαθλίωση, έλλειψη
παιδείας στις χώρες κυρίως του Τρίτου Κόσμου, παραβίαση πολιτικών δικαιωμάτων, οικολογικά
προβλήματα κλπ.) και να αναλάβουν ενεργό ρόλο στο πλαίσιο δημοκρατικών θεσμών για την
αντιμετώπισή τους.
γ. Να αναπτύξουν πνεύμα εθελοντισμού, κοινωνικής προσφοράς και αλληλεγγύης προς τους
συνανθρώπους τους σε οποιαδήποτε γωνιά του πλανήτη.
δ. Να συνειδητοποιήσουν τη δύναμη της οργανωμένης δράσης των πολιτών, γνωρίζοντας περισσότερα
για τις μορφές με τις οποίες αυτή εκδηλώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο.
ε. Να αξιοποιούν δημιουργικά τις πληροφορίες του Διαδικτύου και, αν είναι δυνατό, να γίνουν
κριτικοί αναγνώστες των ιστοσελίδων.

ΤΡΟΠΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ο τρόπος εργασίας των ομάδων είναι καθοδηγούμενος μέσω φύλλου εργασίας που έχει προετοιμάσει ο
διδάσκων. Το φύλλο εργασίας δίνεται στην κάθε ομάδα κατευθείαν σε έντυπη μορφή ή είναι δυνατό να
περιέχεται στο ιδιαίτερο ηλεκτρονικό φάκελο, τον οποίο έχει ετοιμάσει ο διδάσκων για την κάθε ομάδα.
Στην περίπτωση αυτή, καλούμε την κάθε ομάδα να βρει στον υπολογιστή τον ηλεκτρονικό της φάκελο και
να ανοίξει το αρχείο του φύλλου εργασίας, να το διαβάσει και να το εκτυπώσει.
Διευκρινίζουμε ότι το φύλλο εργασίας της κάθε ομάδας περιέχει τις ίδιες δραστηριότητες, οι οποίες
όμως αναφέρονται σε διαφορετική μη κυβερνητική οργάνωση. Θεωρούμε ότι είναι προτιμότερο να μη
δοθεί εξ αρχής η διεύθυνση της ιστοσελίδας της μη κυβερνητικής οργάνωσης, αλλά να την αναζητήσουν οι
ίδιοι οι μαθητές με τη μηχανή Αναζήτησης (Google).

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ

Γνωριμία με τη μη κυβερνητική οργάνωση Actionaid

2 ώρες συνεχόμενες στο εργαστήριο πληροφορικής
α. Αφού επισκεφθείτε τον ελληνικό διαδικτυακό τόπο της Actionaid, να αναζητήσετε και να
συγκεντρώσετε στο φάκελό σας πληροφορίες για τα παρακάτω θέματα: α) Πότε και από ποιους ιδρύθηκε
η οργάνωση και ειδικά το ελληνικό τμήμα της; β) Ποιοι είναι οι σκοποί της; γ) Ποιες δραστηριότητες
αναπτύσσει και σε ποιες χώρες; δ) Πώς μπορεί να γίνει κάποιος μέλος ή υποστηρικτής της οργάνωσης και
ποιες υποχρεώσεις οφείλει να αναλάβει; ε) Όποιο άλλο στοιχείο για την οργάνωση νομίζετε ότι
παρουσιάζει ενδιαφέρον. Το αρχείο με τις πληροφορίες να περιληφθεί στον ηλεκτρονικό φάκελο της
ομάδας.
β. 1. Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, να συνθέσετε με το πρόγραμμα του Επεξεργαστή Κειμένου
(Word) ένα κείμενο με θέμα το ιστορικό της οργάνωσης και τη δράση της. Να εκτυπώσετε το κείμενό σας.
2. Έχοντας ως οδηγό το παραπάνω κείμενο, να συνθέσετε με το πρόγραμμα Παρουσίασης
(Powerpoint) μία σύντομη παρουσίαση για την ιστορία, τις δραστηριότητες και γενικά το έργο της
οργάνωσης. Στην Παρουσίασή σας να συμπεριλάβετε και εικονιστικό υλικό από την ιστοσελίδα της
οργάνωσης (λογότυπο, συνθήματα, αφίσες, φωτογραφίες από αποστολές και δραστηριότητες κλπ.). Να
εκτυπώσετε τις διαφάνειες της Παρουσίασής σας.
γ. Με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώσατε, να συμπληρώσετε την απόδοση των παρακάτω
υποθετικών λόγων:
1. Αν συμφωνείς με τους σκοπούς της οργάνωσης Actionaid, ……………………………………….
2. Εάν συμμετείχες σε μία αποστολή της οργάνωσης Actionaid, .........................................................
δ. Να βρείτε τη λέξη ή φράση της οποίας είναι υπώνυμη η έννοια Actionaid. Να δώσετε ένα σύντομο
ορισμό της Actionaid.

3η ώρα στο εργαστήριο πληροφορικής

ε. Φανταστείτε ότι η ομάδα σας συμμετέχει σε μία αποστολή της οργάνωσης Actionaid σε κάποια από
τις χώρες, όπου δραστηριοποιείται. Να συντάξετε μία επιστολή προς ένα φιλικό σας πρόσωπο, στην οποία
θα αφηγηθείτε ένα συγκλονιστικό περιστατικό που ζήσατε κατά τη διάρκεια της αποστολής. Να
οργανώσετε την αφήγησή σας με βάση χρονικούς προσδιορισμούς. Η επιστολή σας θα αναρτηθεί στην
ιστοσελίδα του σχολείου.
στ. Να στείλετε μία επιστολή μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προς την Actionaid, με την οποία
να ζητήσετε την αποστολή στο σχολείο σας ενημερωτικών φυλλαδίων και άλλου έντυπου υλικού (π.χ.,
αφίσες) για την οργάνωση και τη δράση της. Με την επιστολή σας μπορεί να προσκαλέσετε και έναν
εκπρόσωπο της Αctionaid στο σχολείο σας για να ενημερώσει τη μαθητική κοινότητα για τη δράση της
οργάνωσης.

4-5η ώρα στην αίθουσα της τάξης ή στην αίθουσα εκδηλώσεων του σχολείου.
ζ. Να δείξετε στις άλλες ομάδες την Παρουσίαση (Powerpoint) για την ταυτότητα και το έργο της
οργάνωσης που έχετε συνθέσει. Να κάνετε και μία σύντομη κριτική της ιστοσελίδας της οργάνωσης.

ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ (ΧΩΡΙΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ) - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ/ΕΚΘΕΣΗ

Μετά την ολοκλήρωση του προτεινόμενου σχεδίου, ο διδάσκων μπορεί να ζητήσει από τους μαθητές τη
σύνταξη ατομικού γραπτού κειμένου στην τάξη. Παράδειγμα: Σύνταξη ενός σύντομου άρθρου (με
περιορισμένο αριθμό λέξεων) με θέμα σχετικό για τις μη κυβερνητικές οργανώσεις και το ρόλο τους.

Η ΕΥΕΛΙΞΙΑ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ - ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ

Το προτεινόμενο σχέδιο μπορεί να εφαρμοσθεί σε διάφορες παραλλαγές, ανάλογα με τις ιδιαίτερες

συνθήκες του σχολικού περιβάλλοντος.
α. Επέκταση του σχεδίου: α) Το σχέδιο μπορεί να εφαρμοσθεί κατά τη διάρκεια όλου του σχολικού
έτους και να οδηγήσει στη διοργάνωση μίας ημερίδας στο σχολείο, όπου θα έχουν κληθεί μέλη γνωστών
μη κυβερνητικών οργανώσεων για να ενημερώσουν τη σχολική κοινότητα για το έργο τους. β) Οι μαθητές
που συμμετείχαν στο σχέδιο μπορούν να δημιουργήσουν ένα ιστολόγιο (ο τρόπος δημιουργίας ιστολογίου
είναι σχετικά εύκολος), όπου θα ανοίξουν διάλογο με μαθητές των άλλων τάξεων του σχολείου τους ή και
άλλων σχολείων για το ρόλο των μη κυβερνητικών οργανώσεων, για τα παγκόσμια κοινωνικά
προβλήματα, τη συλλογική δράση των πολιτών με σκοπό την κοινωνική αλληλεγγύη κλπ. Επίσης, είναι
δυνατό να διαμορφώσουν ένα ερωτηματολόγιο που θα απευθύνεται στους συμμαθητές τους με σχετικές
ερωτήσεις σχετικές με το θέμα (π.χ., ποιες μη κυβερνητικές οργανώσεις γνωρίζετε; είσαστε μέλος κάποιας
ανθρωπιστικής ή οικολογικής οργάνωσης; τι είναι εθελοντισμός;).
β. Μείωση των δραστηριοτήτων: α) Εάν οι μαθητές δεν έχουν επαρκή γνώση του προγράμματος
Παρουσίασης (Powepoint) ή δεν είναι δυνατό να αφιερωθεί αρκετός διδακτικός χρόνος, μπορεί η κάθε
ομάδα να συντάξει μόνο από ένα πολυτροπικό κείμενο με τον Επεξεργαστή Κειμένου καθώς και τις
επιστολές μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. β) Επίσης, μπορεί να μη ζητηθεί από κάθε ομάδα να
δημιουργήσει ένα δικό της κείμενο Παρουσίασης, αλλά να ανατεθεί μόνο σε κάποιους μαθητές, που
γνωρίζουν την εφαρμογή Παρουσίασης, να δημιουργήσουν μία συνολική Παρουσίαση, στην οποία θα
παρουσιάζονται συνοπτικά όλες οι μη κυβερνητικές οργανώσεις που ανέλαβαν οι ομάδες. Η δημιουργία
της Παρουσίασης θα γίνει με βάση τις πληροφορίες που συγκέντρωσε η κάθε ομάδα.