ADERANS

Beton ile donatı meydana gelen etkiler nedeniyle şekil

değiştirirler. Bu sırada iki malzeme arasında gerilmelerin geçişi
meydana gelir. Arada kayma olmadan bu tür gerilme geçişinin
ortaya çıkmasına ADERANS denir. Aderans olayı betonarmenin
en önemli faydalı özelliklerinden biridir. Bu suretle iki
malzemenin beraberce kullanılması ve birbirini tamamlaması
mümkün olur. Donatıda meydana gelen gerilme azalması ve
çoğalması komşu beton bölgelerine gerilme geçişi ile meydana
gelir. Bu durum düz yüzeyli çelik çubuklarda kayma gerilmelerinin
doğrudan oluşmasıyla açıklanabilir. Nervürlü çubuklarda ise
geçişin nervür etrafında oluşan karmaşık bir gerilme durumunun
bileşkesi olarak ortaya çıkan kayma gerilmeleri tarafından
sağlandığı kabul edilebilir. Her iki durumda da ortaya çıkan
kayma gerilmeleri aderans gerilmesi olarakta isimlendirilir.

Genellikle aderansın çubuk düz yüzü ile çimento harcı

arasındaki kimyasal yapışma sonucu ortaya çıktığı düşünülürse de
düşük zorlamalar bile bu yapışmayı çözer ve çubuk sıyrılır. Bu tür
sıyrılmanın başlamasıyla sürtünme ve kama etkisiyle oluşan
aderans başlar.Sürtünmeden ortaya çıkan aderans donatı
çubuğunun pürüzlüğüne bağlıdır.Donatının paslanmaya
başlamasıyla pürüzlükle beton ile çelik arasındaki aderans artar.
Ancak pasın bir tabaka oluşturması donatının bu tabakadan
sıyrılmasını kolaylaştırarak aderansın kolayca çözülmesine sebep
olur. Bu nedenle çok az paslanma aderansı olumlu yönde
etkilediği halde genellikle paslanma aderansın kaybolmasına neden
olur.
Çekip- çıkarma deneyi olarak da bilinen düzenle beton bir
kütle içinde gömülen donatı çubuğuna uygulanan kuvvetin beton
kütleye aderans gerilmeleri yoluyla geçişi incelenir. Donatıya
uygulanan küçük bir yük bile yükleme ucunda aderans
gerilmelerinin çıkmasına ve küçük de olsa bir sıyrılma meydana
gelmesine neden olur.

1
 Sıyrılma bölgesinin diğer uca erişmesiyle çıkarma meydana
gelir.Eğer aderans dayanımı yüksekse veya çubuğun beton içindeki
boyu büyükse çubuk sıyrılmadan kopabilir. Sıyrılma ve kopma
olaylarının beraberce ortaya çıkmasını sağlayarak uygun bir durum
hazırlanabilir.

Elde edilen denklemin incelenmesinden, aderans gerilmesini

eksenel donatı gerilmesinde meydana gelen bir değişiklikle ortaya
çıktığı ve bu değişikliğin azalma veya artma olmasının aderans
gerilmesinin yönünü belirlediği anlaşılır. Eğer donatı gerilmesi bir
bölgede sabit ise bu bölgede aderans gerilmesi meydana
gelmeyecektir.
Eğer aderans çözülmesiyle donatının akmaya erişmesinin beraber
ortaya çıkması istenirse gerekli aderans boyu bulunur.
Düz yüzeyli çubuklarda aderansın sebepleri :

a) Çubuk yüzeyi ile çimento harcı arasında oluşan ve kolayca

çözülen kimyasal yapışma.
b) Beton içindeki çubuk yüzünde meydana gelen sürtünmeden
ortaya çıkan kuvvet.
c) Nervürlü çubuklarda oluşturulan dişlerde oluşan kuvvet olarak
sıralanabilir.

Şekil 3.20 de nervürlerde meydana gelen ve beton ile

donatıyı beraber şekil değiştirmeye zorlayan kuvvetler
gösterilmiştir. Bu kuvvetlerinde aderans kayma gerilmesi olarak
çubuğun dış yüzeyine etkidiği kabul edilerek modellenebilir.

Şekil 3.21 de çeşitli durumlar için betonda kabuk atma olayı

gösterilmiştir.
Şekil 3.22 de eksenel çekip – çıkarma deneyini sonuçlrı
genel özellikleri bakımından gösterilmiştir.Yatay eksende çubuğun
yüklenmiş ucunun betona göre olan hareketi  düşey eksende ise
ortalama aderans gerilmesini betonun çekme basınç dayanımına
oranı ‫ ﺡ‬bo c verilmiştir.

2
 Eğrilerde başlangıçta çok dik olarak başlayan eğrilerin
aderans çözülmesinin ortaya çıkmasıyla yatıklaştığı ve büyük
çözülmelerle çubuğun sıyrıldığı anlaşılmaktadır.

Şekil 3.23 de Beton ile donatı arasındaki gerilme geçişi

gösterilmiştir.Burada beton ve çelik arasında tam bir aderansın
varlığı kabul edilmekte ve eksenel yerleştirilen donatı çubuğuna
artan bir çekme kuvveti uygulanmaktadır.

Betonun içine giren yerdeki çelik uzarken aradaki aderans

nedeniyle betonunda uzamaya çekme kuvvetini taşınmasına
katılmaya zorlar. Başlangıçta aderans gerilmesi dik bir şekilde
artar ve sonra sönerek kaybolur. Beton çelikte kısalmalar eşit
olduktan sonra iki malzeme arasında karşılıklı zorlama
olmayacağından aderans gerilmesi ortaya çıkmaz .Beton ve çelik
gerilmeleri sabit değerde kalır.

Beton gerilmelerini değişiminden çatlağın yükleme

uçlarından belirli bir uzaklıkta ve orta bölgede meydana geleceği
görülmektedir.Çatlayan kesitte beton gerilmesi sıfıra inerken yatay
kuvvet dengesinin sağlanması gereğinden çelik gerilmesi artar.
Tamamen uç bölgelerde olduğu gibi çatlağın 2 tarafındaki bölgede
iki malzeme arasındaki malzeme geçişini sağlamak için aderans
gerilmeleri ortaya çıkar.Aderans gerilmelerinin yönü dolayısıyla
işareti yükün donatıdan betona mı, yoksa betondan donatıya mı
aktarıldığına bağlı olarak değişir.Yükün devam etmesiyle betonda
yeni çatlaklar oluşur. Beton gerilmesi değişiminin incelenmesinden
yeni çatlağın mevcut bir çatlağa aderans boyundan daha yakın
olmayacağı görülür. İki malzeme arasında gerilme geçişini
sağlayan aderans boyu ise; düz çubuklarda nervürlülere göre daha
uzundur.Buna bağlı olarak nervürlü çubuklarda çatlakların sık
kalınlıklarının küçük, düz çubuklarda ise çatlakların seyrek ve
kalınlıkların büyük olarak ortaya çıkacağı söylenebilir.

3
 Kenetlenme boyu 100/ 132- Ø mm oranı ile çarpılarak
arttırılmalıdır.Kenetlenme boyunun hesabında donatı gerilmesinin
akma gerilmesine ulaştığı kabul edilmiştir.Eğer gereğinden fazla
donatı yerleştirilmişse kenetlenme boyu bunların alanları oranında
azaltılabilir.

ℓb(Gerekli)= ℓb (Hesaplanan) As(Gerekli)/As (Mevcut)

Kenetlenme boyunu donatını beton tarafında sıkı biçimde sarılarak
donatı ile betonu değme yüzeyinde tam aderansın oluştuğu kabul
edilmiştir.Bu ise donatının betonun içinde düşeye yakın veya
kalıbın altında bulunması durumunda gerçekleşir.Bu amaçla donatı
kesitteki durumunu iki konumda değerlendirebiliriz.Konum iki
olarak;betonlama sırasında eğimi yatayla 45° ile 90° arasında veya
kesitin alt yarısında beton yüzünden en az 300mm. Uzaklıkta
bulunan çubukları kapsar.Bunun terside konum biri tanımlar.

Donatı ucu kanca veya fiyonk yapılarak ℓb kenetlenme boyu

/b kadar azaltılabilir. Kanca ve fiyonk kenetlenme boyunu
küçültmek için veya özellikle fiyonk mesnetlerde donatının
uzatılamadığı durumlarda kullanılabilir.Kancanın donatı ekseni ile
yaptığı açı 90° ile 180° olabilir.Beton ezilmelerini önlemek için
kanca iç çapı donatı çapının 5 katından az olamaz.Donatı ucundaki
gerilme yığılmalarını sınırlı tutmak için kanca yapılan donatının
serbest ucunda bırakılan mesafe etriyelerde donatı çapının 6 katı
veya 50mm. olmalıdır.

Fiyonk bükülme çapı dm ≥(0.7+1.4 Ø/a)(fyk/fck) Ø

bağıntısını sağlamalıdır.Burada a= 2 fiyonk arası veya fiyongun
beton yüzüne uzaklığıdır.Donatı gerilmesi ve donatı çapı arttıkça
betona geçirilecek donatı kuvveti fazla olacağı için fiyongun
büküm çapı artar.Fiyonkların birbirine yakın düzenlenmesi geçiş
sırasında ortaya çıkan gerilmeleri üst üste binerek artmasına sebep
olacağından ve beton yüzüne yakın fiyonklar betonun serbest
yüzünde çatlamalar ortaya çıkabileceğinden yukarıdaki gibi bir
sınırlama ön görülmüştür.

4
 ÇEKME KUVVETİ ALTINDA KENETLENME

Çekmeye çalışan çubuklarda kenetlenmenin ,düz kenetlenme

boyu ile sağlanmasına sadece nervürlü donatı için izin
verilir.Kenetlenme boyu ℓb/3 veya Ø 20 den az olmamalıdır.Düz
yüzeyli çubukların kenetlenmesini kanca ve fiyonkla yapılması
gerekir.Düz yüzeyli çubuklarda boy kanca ve fiyonk durumunda
ℓb azaltılabilir.Ancak azaltma sonucunda elde edilen boy düz
yüzeyli çubuklarda ℓb/3 veya 15 Ø az olamaz .Beton kalitesinin
düşük olduğu ve donatı çapının büyük olduğu durumlarda
kancanın varlığında dolayı müsaade edilen azaltmanın
yapılmaması uygundur. Yoksa kısa betonda kenetlenme boyu
ucundaki kancanın iç tarafında meydana gelen yerel büyük
basınçlar betonda ezilmelere ve çatlamalara yol açabilir.

Ayrıca bütün donatıların kancalarını bir araya getirilmesi

uygun değildir.Betonun buralara yerleştirilmesi zordur ve beton
içinde boşluklar kalabilir.Bu nedenle kancaların 15 Ø aralıkla
şaşırtmalı olması gerekir.

BASINÇ KUVVETİ ALTINDA KENETLENME

Basınç çubukları kenetlenmesi düz kenetlenmede verilen

kurallara uyularak yapılabilir.Donatıdaki basınç kuvveti aderans
gerilmeleri yanında ,donatı ucunda meydana gelen basınç
gerilmesiylede betona iletilebilir.Bu durumda sağlanan kenetlenme
boyu 0.6 ℓb 10 Ø ve 150mm den az olmamalıdır.Donatının sürekli
olarak Basınç kuvveti taşıdığı bilinirse düz yüzeyli çubuğa dış
kanca yapılmayabilir.Eğer donatıda yüksek gerilmeler varsa ve
kanca beton yüzüne yakınsa ortaya çıkan dış merkezlikten dolayı
donatı burkularak beton örtüsünü patlatabilir.Şekil 3.27 ve şekil
3.28
Burkulma etkisini azaltmak için enine etriyeler tavsiye edilir.

5
GençBİLİM.Com Bu Çalışmanın Size Faydalı Olmasını Umar Okul
ve İş Yaşamınızda Başarılar Diler…
Sorularınız İçin science@gencbilim.com Adresine e-mail
Atabilirsiniz …