ALBANSKI RENIK

FJALORI

ALBANSKO-SRPSKI SRPSKO-ALBANSKI

PRIREDIO Enes Tuna i saradnici

JACEH
Beograd 20

SKRAENICE / SHKURTIMET
Abl. adj. adv. Ak. anat. arh. astr. biol. bot. conj. dial. D. ek. f. pl. fig. fil. fiz. G. m. mat. med. mit. muz. n. pron. v. veter. voj. Vok. zoo. prif. kish. crkv. geol. geograf. hem. jur. Ablativ adjektiv adverb Akuzativ anatomija arhitektura astronomija biologija botanika veznik dijaletkizam Dativ ekonomija im.ens.roda plural,mn figurativno filozofija fizila Genitiv imen.mu.r matematika medicina mitologija muzika srednji rod zamenica glagol veterinarstvo vojniki Vokativ zoologija sveteniki crkveno crkveno geologija geografija hemija pravo rrjedhore mbiemr ndjfolje kallzore anatomi arkitektur astronomi biologji botanik lidhz dialektizm dhanore ekonomi em fem.sh shums figurativisht filozofi fizik gjinore emr mash matematik medicin mitologji muzik emr asnja. premer folje veterinari ushtarak thirrore zoologji prfitar kishor kishor gjeologji gjeografi kimi drejtsi

ALBANSKO SRPSKI RENIK

A a thua? ad. zar a thua jo? zar ne? a thua nuk e keni ditur? zar ne znate? a, upitna reca: li, da li, je li, zar; a vjen dhe ti me ne? dolazi li i ti sa nama? a eshte gati? je li gotovo, da li je gotovo? a? a, zar? a conj. ili: sot a neser danas ili sutra. abaci -a f. opatija manastir, samostan. abanoz-i, m. bot. (Diospvrus ebenum) abonos, ebanovina. abat -i m, igumen m, i pari i kuvendit (ortodoks) iguman abatesh -a f, igumene f. eprore f. igumanija abat-i, m. opat, iguman, duhovnik. abazhur-i, m. abaur, eir na lampi, enjilo, zaklonjaa. abdes-i, m. abdest, ritualno umivanje pre molitve (kod muslimana). abdikim-i, m. abdikacija, davanje ostavke na poloaj ili zvanje, akt .kojim se neko odrie nekog vieg poloaja, naroito prestola. abdikoj, v. abdikovati, abdicirati, odrei se nekog vieg poloaja, naroito prestola; fig. odrei se neega ili na neto. abc -ja. alfabet, abeceda, azbuka abe-ja, /. avetinja, avet, privienje, sablast. abetare -rja f. bukvar m. abisinas-i, m. Abisinac, Etiopljanin. Abisini-a, /. Abisinija, Etiopija. abnise -t, /. pl. poljoprivredni alat, alatke. abnormal-e, adj. abnormal/-an, -na, -no, nenor-mal -an, -na, -no, protuprirod/-an, -na, -no, ud/-an, -na, -no, neobi/-an, -na, -no. abonent m. pretplatnik m. abonim-i, m. pretplata, pretplaivanje. abonoj, v. pretplatiti, pretplaivati; abonohem n shtyp pretplaujem se na tampu. abonuar (i, e), adj. pretplaen, -a, -o. abort -i, m. abortus, pobaaj, pometnue, prekidanje trudnoe. abortoj v. Pobaciti, abortim pobaaj m. abrash -e, adj. abra, pegav, -a, -o; kal abrash lisast konj. abrogim -i, m. abrogacija, unitenje, ukidanje, opozivanje nekog zakons-kog propisa novim zakonskim pro-pisom. abshis f. gjeom. apscisa abshis -sja, f. georn- apscisa, jedna od dve koordinate. absolut -e, adj. apsolut/-an, -na, -no, -neogranien, -a, -o, bezuslov/-an, -na, -no, bezuvjet/-an, -na, -no; shumic absolute aposlutna (opta) veina; liria absolute e shtypit potpuna sloboda tampe. absolutisht, adv. apsolutno, neogra-nieno, bez-uslovnd, bezuvjetno; potpuno, uopte. absolutizm -zmi, m. apsolutizam, neograniena samodravna vlast; samodravije, samovlae, neograni-ena vladavina jednog oveka, vladara. absorboj, v. apsorbirati, apsorbovati, upijati, usisavati. abstenim -i, m. apstinencija, uzdr-avanje od glasanja, izbegavanje graanskih dunosti; odustajanje; odricanje (od uzimanja alkohola i dr.). abstenuar (i,e), adj. uzdran, -a, -o. abstrakt -e, adj. apstrakt/-an, -na, -no, misaon, -a, -o, mislen, -a, -o, pojmov-an, -na, -no; gram. emr abstrakt apstraktna (misaona) imenica; mat. numer abstraktapstraktan broj. absurd -e, adj. apsurd/-an, -na, -no, besmislen, -a, -o, nesklap -an, -na, -no, nemogu, -a, -e, absurdisht -i, m. apsurdnost, besmis-lenost, glupost. absurditet m. (gj pa kuptim), besmis-lica f. abuzim -i, m. pronevera, zloupotreba, vid. i shprdorim. acar adj. ot/-ar, -ra, -ro; mot acar otra klima, prohladno vreme; grub, -a, -o; bist/-ar, -ra, -ro: uj acar bistra voda, ista voda; adv. me foli acar otro mije govorio (-la), grubo mi je govorio (-la); e kam punn acar u kripcu sam. acari -a, f. hladnoa, zima, mraz, cia; i foli me acari otro (grubo) mu (joj) je govorio (-la); fig. acari n veshje preterana pedant-, nost u odevanju. acarim -i, m. zaotravanje, pritisak, prinuda; pogoranje (vremena); po-goranje odnosa; pogoranje rane. acaroj, v. zaotriti, zaotravati: i acaruan fjalt . zaotrie reci, uputie jedan drugom grube reci; mos ma prek plagn, se ma acaron ne diraj mi ranu jer e mi je ozlediti (izazvati bol); acaroj telat e violins steem (zategnuti) ice na violini; u acarua moti pogoralo se vreme, pokvarilo se, zahladilo se vreme; i acarohem (kujt) pretim (kome) recima. adaptim m. adaptacija, adaptiranje adaptoj v. podesiti, prilagoditi adash m. imenjak, ada adekuat -e, adj. adekvat/-an, -na, -no, jednak, -a, -o, isti, -a, -o, izjednaen, -a, -o, primer/ -an, -na, -no, odgo-varajui, -a, -e. aderent m. pristaa, pristalica aderim -i, m. prikljuenje, pripajanje (nekoj grupi ili organizaciji); pri-vrenost; med. prira-ivanje, sra-ivanje (rane). adet -i, m. adet, obiaj, tradicija; vid. i doke. adhurim -i, m. oboavanje, ushienost, zanesenost. adhuroj, v. oboavati, ushititi se, diviti se, pokloniti se (mekom boanstvu); potovati oboavati (koga). adhurues m. oboavalac, potovalac administrate -a, /. administracija, uprava, upravna vlast; upravljanje, rukovoenje. administrat f. uprava f. adminI-strat e lvizjes uprava pogona administrat e shtetit dravna uprava administrativ adj. administrativan pushteti administrativ administra-tivna vlast e drejta administrative administrativno pravo administrativ, -e a. upravni kshilli adminstrative upravni odbor (preduzea) administrator -i, m. administrator, upra-vitelj, upravni inovnik. administrim -i, m. administriranje, upravljanje. administroj, v. administrirati, upravljati, vriti javne poslove upravljanja. admiral -i, m. admiral (najvii in u ratnoj mornarici). admiroj, v. uditi, diviti; admirohem diviti se. admirues -i, m. oboavatelj, oboavalac, poklonik. admirueshem (i) -shme (e), adj. div/-an, na, -no, dostojan divljenja. adoptim -i, m. adopcija, posvojenje, posinjenje, uzimanje tueg deteta pod svoje. adoptiv -e, adj. posvojen, -a, -o, posinjen, -a,- o. adoptoj, v. adoptirati, posvojiti, posiniti, po-keriti, uzimati tueg deteta pod svoje. adoptuar (i,e), adj. posvojen,-a, -o, posinjen, -a, -o. adresar m. adresar, imenik adres -a, /. adresa, odredite, mesto prebivalita. adresa n letr adresa na pismu adresoj tr. adresovati, nasloviti, staviti adresu adriatik - e a. jadranski bregu i Adri-atikut Jadranska obala Adriatik -u m. Jadran m. deti Adriatik Jadransko more. adulteri f. preljuba f. aerodinamik -e, adj. aerodinami -an,-an,-no. aerodinamike -a, /. aerodinamika, nau-ka o gibanju plinova. aerodrom m. aerodrom m, uzletite, pista f. aeronautik -e, adj. aeronautski, -a, -o, aeronautiki, -a,-o. aeronautike -a, /. aeronautika, vazduho-plovstvo, zrakoplovstvo; nauka o kretanju po zraku aparatima teim od vazduha.

aeroplan m. avion -- udhtoj me aeroplan putujem avionom, aeroplan (reaktiv) m.mlaznjak aeroplanisht adj. avionski, aeroplanski aeroport -i, m. aerodrom, zrana luka, zrana baza. aerostat -i, m. aerostat, zrani balon; med. aparat, sprava za leenje inhalacijom. aerostatike -a, /. aerostatika, nauka o ravnotei gasova. af iks -i, m. gram. af iks, dometak, govorni dodatak. afarist -i, m. afarist(a), pekulant; poslovni partner. afat -i m. rok, termin me afat prej u roku od zgjatja e afatit produenje roka afatshkurt a. kratkoroan afatgjat a. dugoroan hua afatgjat dugoroan zajam kambial afatgjat (politik) dugorona menica (politika) afr adv. blizu, skoro -- mos m rri afr nemoj mi sedeti blizu, (ngjat), prp. blizu, pored, kraj krejtsisht afr sasvim blizu sa m afr q sht e mundur to blie mogue, afr, adv. blizu; oko, otprilike, skoro; ai rri afr meje on sedi blizu mene; kaluan afr tri vite prolo je skoro tri godine; ka afr nj ore rrug ima oko (otprilike) sat hoda. Afrdite -a, /. astr. Zvezda Danica. afri -a, /. roatvo, srodstvo; hem. afinitet, sila kojom se spajaju hemijski elementi. aferm (i) me (e), adj. bli/-zak, -ska, -sko; kushri i afrm blizak roak; fshat i afrm blisko selo; n t ardhmn e afrme u bliskoj budunosti. afr mendsh, adv. verovatno, razumljivo; kjo sht afr mendsh to je razumljivo, shvatljivo. afersi -a, /. blizina; bliskost; n afrsi t qytetit u blizini grada. afrist -i, m. afera, zaverenik. afetar -e, adj. vid. pafe (i,e). afrm ( i, e ) adj. blinji, srodnik dashuri ndaj t afrmve ljubav prema blinjima, afrme a. oblinji afrsi -a f. blizina afrsina-t, /. pl. blizina, okolina, pe-riferija, afrsisht, adv. priblino, blizu. afrsisht ad. otprilike Afganistan -i, m. Avganistan. afganistanas -e, adj. avganistanski, -a, -o. afganistanas -i, m. Avganistanac. afganistanase -sja /. Avganistanka. afinitet -i, m. hem. afinitet; srodstvo; slinost; sila kojom se spajaju hemijski elementi. afion -i, m. afion, opijum, dremak. afirmativ a. potvrdan, afirmativan afirmim -i, m. afirmacija, tvrdnja, tvrenje, jenost; priznanje, uva-enost. afirmohem afirmirati se,uvrstiti se, biti priznat, biti uvaen. afirmoj, (pohoj) tr. potvrditi, afirmisati -- afirmohem afirmisati se, iskazati se afirmoj, v. afirmirati; afirmuar (i,e), adj. uvren, -a, -o, priznat, -a, -ouvaen, -a,-o, potovan, -a,-o. afishe/-shja, /. proglas, objava, letak. afishim -i, m. oglaavanje, objavljivanje, isticanje proglasa, letka. afishoj tr. afiirati, plakatirati afishoj, v. oglasiti, objaviti, isticati pro-glas, letak. aforizm/-zmi, m. aforizam, mudra izreka. afrazi ad. izbliza, izblie, priblino, blizu. afrikan -e, adj. afriki, -a,-o, afrikanski, -a, -o. afrikan -i, m. Afrikanac. afrikane/-nja, /. Afrikanka. Afrike -a, /. Afrika. afrim m. pribliavanje, zbliavanje afrim m. zblienje, zbliavanje afro, adv. priblino, odoka , skoro, gotovo, otprilike: afro dhjet vite oko (skoro) deset godina; ka afro dy kilogram ima oko dva koligrama. afrohem v. prii, prilaziti - lvizjes pokretu -- puns poslu shkoj m afr prii blie afrohem v. pristupati, pristupiti -- afrohem zgjidhjes reavanju -- bhem antar i nj shoqrie, hyj, regjistrohem n nj shoqri pristupiti drutvu afroj duke shtyr tr. doturati, doturiti, dogurati afroj duke rrokullisur dokotrljati afroj, v. pribliiti, primaknuti: afroje m afr primakni ga (je) blie; afroi dita pribliio se kraju dan, dan je na izmaku; afrohemi n mendime podudaramo se u miljenjima, imamo bliske poglede o jednom pitanju; mos m'u afro ne pribliavaj mi se; kto dy ngjyra afrohn ove dve boje se podudaraju (slau se, lie jedna drugoj). afruar (i, e), adj. zblien, -a, -o, priblien, -a, -o, primaknut, -a, -o, srda/ -an, -na, -no, drag, -a, -o, bli/-zak,-ska,-sko. afrueshem (i) -shme (e), adj. zblien, -a, -o; drag, -a, -o, srda/ -an, -na, -no, prijateljski, ra, -o. afsh-i, m. toplota, topao vazduh, zapadna, para; miris: afshi i hudhrs miris belog luka (jak miris); strast, pasija: ai e pi duhanin me afsh on strano pui, pui sa velikom strau, pasijom: foli me afsh govorio (-la) je sa pasijom (pasionirano). afshmri -a f. strastvenost afte (i, e), adj. sposob/ -an, -na, -no: ai sht njeri i aft on je sposoban ovek (podrazu-meva i fiziku i umnu sposobnost), aft i (e), i zoti, - e zonja a. sposoban, podoban aftsi -a f. sposobnost, obdarenost aftsoj v. osposobiti ag -u, m. osvit, svitanje: agu i drits osvit dana, zora; agu i syrit zenica oka. aga -i, m. aga, gospodin. agesh -a, aginica, gospoa. agim -i m zora f, svitanje para agimit pred zoru agjenci f. agencija agjencioni turis-tik turistika agencjja agjent -i, m. agent, slubenik poslovnice ili predstavnitva nekog preduzea ili ustanove, predstavnik; agent, pijun, saradnik neke obave-tajne slube; tajni policajac, pripadnik obave-tajne slube. agjentur -a, /.agentura, pijunaa. agjerim -i m, pl. -e; agjinim m, ngjinese f, casni ili veliki ~ kreshimet e mdha ( e Krshn-dellave, e Pashkve) post kre-shmoj (v), kreshm (n) post kod hriana agjroj (v), agjrim (n) ramazanski post (kod muslimana) agjrim -i, m. post: agjrimi i pashkve us-krinji post (veliki post). ; agjeroj, v. postiti (postim) agjrues a. posni agjinim m. post agjinues a. posni dit agjerimi posni dan ushqim agjinues posno jelo agjitacion -i, . agitacija, usmena i pismena delatnost u cilju delovanja na mase raspros-tranjivanjem odreenih ideja i parola kojima se eli pri-dobijanje i vaspitavanje, sredstvo politike borbe klasa i partija agjitator -i m. agitator agjitoj adj. agitovati agjitoj v. uzburkati, agitovati agom -a, /. agonija, izdisaj. agon v. svanuti, svanjivati t aguarit svanjuje, svitati fillon t agoj, svie: agoi drita svanula je zora. agrar -e, adj. agrarni, -a, -o: reforma agrare agrarna reforma, agrar -i, m. agrarac, poljoprivrednik, agrar-e a. ratarski agresion, m. agresija, napad, nasrtaj; oruani napad. agresor -i, m. agresor, napada. agrikultur f. poljoprivreda f.

agroteknik -e adj. agrotehniki -a, -o. agroteknika f. agrotehnika agrutne -t, /. pl. bot. agrumi, skupno ime za limune i narane. agulice/-cja, /. bot, (Primula grandiflora) jaglac, jagorika. aguridhe/-hja, /. bot. nezrelo, nedozre-lo groe. agushi -a f. omara, omorina, zagulji-vost, zaparina, vruina, agusht (i, e), adj. zaguljiv, -a, -o: tym i agusht zaguljiv dim. agzot -i, m. vid. barot. ah -u, m. bot. (Fagus) bukva. ah! excl. ah! --- ah i mjeri un! a, jadan ja! aheng -u, m. veselje uz muziku i pesmu; muzika. ahisfat -a, /. bukovik, bukova uma; bukovina (drvo), dru ahu bukovo drvo ahmarrs -e, adj. osvetniki, -a, -o. osvetnik, osvetoljubiv ahmarrje -ja f. odmazda ahmarrje/-rrja, /. osveta. ahmerrem v. osvetiti se ahnanak -u, m. almanah, kalendar, godinjak. aht-i, m. uzdah; kletva, prokletstvo. ahur -i, m. ahar, konjunica, staja, tala. ai (ata) pron. onaj ai i njjti onaj isti ai i cili onaj koji, ai, pron. on (tree lice jednine mukog roda): ai sht njeri i shkolluar on je kolovan ovek; (pl. ata oni); pokazna zamenica mukog roda jednine: ai njeri taj, onaj ovek; kush sht ai q po kndon? ko je taj to peva? ai, ajo pron. ta ajo grua ta ena ai, ajo pron. taj, ta, to filani e fisteku taj i taj mu ai taj isti ai, ajo, ai pron. on, ona, ono ai vet sam ajr /-ajri, m. vazduh, zrak, uzduh; ajri i freskt sve vazduh; ajr i ndyt zagaen vazduh. e hedh n ajr baciti u vazduh fortesa n ajr kule u vazduhu ajr -ajri m. zrak, vazduh m. ajk -a, /. kajmak, skorup, krem m.,pavlaka, kora; fig. elita, prvaci, izabrani ljudi. ajo, pron. ona (tree lice jednine enskog roda): ajo e di mir gjuhn ona dobro zna jezik; pokazna za-menica enskog roda jednine: ajo grua vjen shpeshher ta ena esto dolazi. ajodhime -a, /. svetilite, svetite (u pravoslavnoj crkvi). ajra (i) -me (e), adj. vid. enjtur (i, e). ajrim -i, m, provetravanje: ajrimi i dhoms provetravanje sobe. ajroj, v. provetriti, provetravati. ajror, -e a. vazduni baz ajrore vazduna baza alarm ajror vazduna uzbuna fuqit luftarake ajrore vazdune borbene snage vij ajrore vazduna linija ura ajrore vazduni most sulmi ajror vazduni napad torpil aeroplani vazduni torpedo blokimi ajror vazduno zapreavanje e drejta ajrore vazduno pravo ajros v. vetriti ajrosem, v. izvetriti se ajrosje f. zraenje n., vetrenje, pro-vetravanje akacje/-cja, /. bot. (Robina pseudocacia) bagrem mjalt akacje bagremov med akademi f. akademija akademia ushtarake vojna akademija aka-demia e arteve umetnika akademija akademia bregdetare pomorska akademija akademia tregtare trgovaka akademija akademia solemne sveana akademija akademik -e, adj. akademski, -a, -o; shkall universitare akademski stepen, viti akademik akademska godina, nastavna godina na aka-demiji; bisedime akademike akademski razgovori, teoretski razgo-vori; mbremje akademike akadem-sko vee (posveeno uspomeni na neki dogaaj ili neku linost). akademik -u, m. akademik, lan akademije. akademikisht, adv. akademski, na akademski nain. akademist -i, m akademac, uenik akademije, pitomac. akatist -i m akatist akcent -i m. adv. naglas gram. na-glasak, prizvuk m. akcept -i, m. akcept, potpisana izjava o obavezi plaanja menice. akecili/-la, pron. neki, -a, -o, nekoji, -a, -o, nekakav/-kva, -kvo. aklamacion -i, m. aklamacija, javno glasanje dizanjem ruke. aklimatese -a, /. aklimatizacija, prila-goavanje ivih bia novim, prven-stveno klimatskim uslovima. aklimatizim -i, m. aklimatizacija, akli-matiziranje, navikavanje, privikavanje (novim klimatskim uslovima). aklimatizoj, v. aklimatizirati; aklimati-zohem aklimatizirati se, navikavati se, privikavati se (novim klimatskim uslovima). aklimatizuar (i; e), adj: aklimatiziran, -a, -o, naviknut, -a, -o, priviknut, -a, -o, (novim klimatskim uslovima). aklla -i, m. santa (led). akllai -a, /. oklagija, valjar, valjak za testo. akoma, adv. jo; s'ka ardhur akoma jo nije doao. akoma, ende ad. jo ende baras jo jednako akoma asgj jo nita a ka ende ndonj mblsir ima li jo koji kola? tani akoma sad jo ende duhet t shiqohet treba jo videti akomodim -i, m. fiz. akomodacija, udeavanje, podeavanje: akomodi-mi i syrit podeavanje onog soiva na razne daljine vienja. akomodoj v. podesiti, prilagoditi akord -i, m. muz. akord prijatno sazvuje tri tona ili vie tonova; ek. ugovor, pogodba, poravnanje; sla-ganje, sloga, saglasnost. . akord m. muz. akord t punosh me marrveshje raditi u akordu pune me marrveshje, pun me akord rad u akordu akordim -i, m. muz. timovanje, usklaivanje (muzikog instrumenta); davanje, odobravanje, dozvoljavanje. akordoj, v. muz. timovati, uskladiti, podeavati (muziki instrument); da-vati, odobriti, odobravati, dozvoliti, dozvoljavati. akorduar (i, e), adj. muz. timovan, -a, -o, usklaen, -a, -o, podeen, -a, -o; odobren, -a, -o, dozvoljen, -a, -o. akreditira -i, m. punomoje, overenje, davanje punomoja diplomatskom predstavniku u stranoj dravi. akreditoj tr. akreditirati akreditoj, v. akreditirati, ovlastiti, opuno-moiti (diplomatskog predstavnika). akredituar (i, e), adj. akreditiran, -a, -o, opunomoen, -a, -o. akrep -i*, m. zool. (Euscirpius flavi-caudis) korpija, tipavac, purak. akrep -i2, m. skazaljka na satu i drugim spravama u vidu sata. akrep, gjilpr -a, f. kazaljka akrobacion -i, m. akrobacija, vetina akrobate; fig. vratolomija, opasan poduhvat, izvoenje vetih smicalica. akrobat -i, m. akrobat, artist u cirkusu, pelivan. akrobatik -e, adj. akrobatski, -a, -o. akromatik -e, adj. fiz. ahromati/ -an, -na, -no. akropol -i, m. akropola, visoka tvrava u starim grkim gradovima; gradska tvrava. aksident -i m. nezgoda f. aksident -i, m. akcident, nezgoda, udes, nesrea. aksidentalisht, adv. sluajno, neo-ekivano. aksiome -a, /. aksiom, sama sobom uvi-dljiva nauna istina, oevidna ist-ina. aksion m. akcija, dejstvo f. shoqri aksionare akcionarskog drutva n aksion u akciji i gatshm pr aksion spreman za akciju aksionist -i, m. akcionar, deoniar, vlasnik akcije (ima pravo na jedan deo iz godinjeg dohotka preduzea u kapitalistikim zemljama).

akt m. in, delo; postupak, radnja akti gjyqsor sudska akta -- hartoj nj akt sastavim jedan akt -- pjes teatrale n tri akte pozorini komad u tri ina -- akt i femrs enski akt akt-akuz -a, /. jur. optunica. aktiv a. aktivanpopullsi aktive, popullat aktive aktivno stanovnitvo aktiv -e, adj. aktiv/-an, -na, -no, rad/-an, -na, -no, delat/-an, -na, -no; ivah/ -an, -na, -no; ek. bilanc aktiv aktivan bilans; vaj. oficer aktiv aktivan oficir; gram. folje aktive aktivan glagol. aktiv-i, TO. aktiv, skupina najdelatnijih lanova neke organizacije; aktivi i riniseomladinski aktiv. aktivisht, adv. aktivno, radno, ivahno, de'.ot-vorno. aktivist -i, m. aktivist(a), radni lan neke zajednice, lan aktiva. aktivist m. aktivist aktivitet -i, m. aktivitet, aktivnost, delotvor-nost. aktivitet m. veprimtari f. delatnost f. veprimtari pune poslovna delatnost fush veprimtarie polje delatnosti. prsos nj pun t madhe razviti veliku delatnost aktivizim -i, m. aktivizacija, aktiviziranje, pokretanje. aktivizoj, v. aktivirati, pokretati, pokre-nuti; aktivizohem pokrenuti se, aktivirati se. aktivizuar (i, e), adj. aktiviran, -a, -o. pokrenut, -a, -o. aktor -i m. glumac m. aktori i filmit filmski glumac aktore -rja f. glumica f. aktorit i (e) a. glumaki aktual -e, adj. aktue!/-an, -na, -no, sadanji, -a, -e, savremen, -a, -o, dananji, -a, -e, nov,-a, -o. aktualitet m. aktuelnost f, sadanjost aktualizoj tr. aktuelizirati --- t aktualizoht gjendja aktualizirati stanje akuarel -i, m. akvarel, slika izra na vodenim bojama. akuizitor m. akviziter, komisionar --- akuizitor pr shpallje akviziter za oglase akull -i, m. led. akull m. poledica f. akullim -i m. leenje n. akullnaj -a f. gleer m. akullnaj -a f. ledenjak m. akullnajor -e, adj. ledniki,-a,-o, glacijalni, -a,-o. akulloj, v. zalediti; akullohet zaleuje se. akullore/-rja, /. sladoled. akullt (i, e), akulli a. leden oqeani i ngrir ledeno more akullthyes -i, m. ledoloma. akumetr/-tri, m. med. akumetar, sprava za merenje stepena jaine ula sluha. akumulator -i, m. fiz. akumulator, bate-rija. akumulim -i, m. akumulacija, nagomi-lanje, nakupljanje. akumulim m. akumulacija f, kapitalist -- kapitalistika -- socialist socijalistika -- grumbullimi i kapitalit -- akumulacija kapitala akumullues adj. akumulacioni, liqen akumullues -- akumulaciono jezero akumuloj, v. akumulirati, nagomilati, nakupiti. akumuluar (i, e), adj. akumuliran, -a, -o, nagomilan, -a, -o, nakupljen, -a, -o. akustik -e, adj. akusti/-an, -na, -no, zvu/-an, -na, -no. akustike -a, f. akustika, nauka o zvukovima. akuzativ -i, m. gram. akuzativ, etvrti pade. akuze -a, f. tuba, optuenje, op-tuivanje: jur. optunica. akuzoj, /. optuiti, optuivati; okriviti (koga). akuzuar (i, e), adj. optuen, -a, -o. alabaster/-tri, m. min. alabastar, vrsta tvrdog gipsa. alarm -i, m. alarm, uzbuna. alarmant -e, adj. alarmant/-an, -na, -no, uzbudljiv, -a, -o. alarmim -i, m. alarmiranje, uzbuivanje, prenoenje uzbudljivih vesti. alarmoj, v. alarmirati, uzbuniti; alarmohem uzbuniti se. alarmuar (i, e), adj. alarmiran, -a, -o. uzbunjen, -a, -o, upanien, -a, -o. alarmues -i, m. alarmist(a), paniar. alarmues-e, ad. alarmni,-a,-o. pani/-an,-na,-no. alatnet adv. ogromno; strano lepo; ala-met djal strano dobar mladi. album i, m. album, sveska sa foto-grafijama. albumin -a, f. albumin. belanevina. ale f. aleja, drvored aleanc -a, f. aleansa, savez drava, sporazum drava; savez. aleat -e a. aleatski, savezni aleat -i, m. aleat, saveznik. alegori -a. f. lit. alegorija. alegorik -e, adj. alegori/-an, -na, -no, alegorijski, -a, -o. alergji -a f. alergija, osetljivost organi-zma prema zaraznoj tvari koja je ve jednom bila u njemu; fig. poveana osetljivost. alergjik -e, adj. alergi/-an. -na, -no, osetljtv> -a, -o; fig. osetljiv -a, -o, nepodnoljiv-a. -o-netrpeljiv-a, -o. alfabet -i m. abeceda sipas alfabetit po abecedi alfabet -i, m. alfabet, abeceda, azbuka. alfabet m. alfabet alfabet m. azbuka, alfabet alfabeti glagolitik glagoljica f. alfabeti latin f. latinica alfabetik -e adj. abecedni alfabetik adj. alfabetski alfabetik adj. azbuni, alfabetski vargu alfabetik azbuni red list alfabetike azbuni spisak alfo -ja, f. muz. alt, duboki enski glas. alge -a, f. bot. alga, jednoelijska biljka. algjeber/-bra, f. algebra, deo matema-tike koji prouava operacije s optim brojevima (slovima). algjebrik -e, adj. algebarski, -a, -o. algjebrist -i, m. algebrist(a), strunjak u algebri. Algjeri -a, f. Alir. algjerian -e, adj. alirski, -a, -o. algjerian -i, m. Alirac. algjeriane/-nja, f. Alirka. alibi, part. jur. alibi, dokaz, stvarna neprisutnost neke osobe na nekom mestu. aligator -i, m. zool. aligator, vrsta krokodila. alimentacion m. alimentacija f, izdra-vanje alimeter/-tri, m. visinometar. alivan f. nesvest bie t fikt u nesvesti alivan inv. nesvestan alivan m. prenemaganje n.

alivan, part. i ra alivan pade u ne-svest. alivanosem, v. onesvestiti se, pasti u nesvest. alivanosur (i, e), adj. onesveen, -a, -o. aliver -i, m. mreasti eludac preivara. alkaik -e, adj. lit. alhajski, -a, -o, strofa alkaike alhajska strofa, alkejska strofa. alkal -i, m. hem. alkal, so koja se dobiva iz pepela morskih biljaka; potaa. alkaloid -i, m. hem. alkaloidi. alkimi -a, f. alhemija, alkemija. alkimist -i, m. alhemist, alkemist, al-hemiar. alkometr/-tri, m. alkoholometar, sprava za merenje koliine alkohola u estokim piima. alkool -i, m. alkohol, opojno pie, estoko pie. alkool m. alkohol alkoolik m. alkoholiar alkoolik adj. alkoholan, alkoholian -- pije alkoolike alkoholno pie alkoolizm/-zmi, m. alkoholizam. all -e, adj. jasnocrven, -a, -o, rumen, a-, -o, ruiast, -a, -o, grimiz/-an, -na, -no; boj alle jasnocrvena boja, izraeno crvena. allafranga, adv. alafranga, po zapadno-evropskoj modi, najzapadnoevropski nain; vishet allafranga oblai se alafranga, po zapadnoevropskoj modi. allatk -a f. lepeza allaturka, adv. alaturka, na turski nain, na orijentalni nain; rrobe allaturka orijentalno, tursko odelo. allaxha -ja, f. alada, pamuna arena tkanina. ali ci -a, /. gips, sadra, alija. alli -a f. gips m., sadra f allie a. gipsan fash, lidhe me gips gipsani zavoj allti -a, vid. revole. alpake -a, /. zool. alpaka, vrsta peru-anske lame; hem. galvanski posreb-rena slitina, novo srebro. alpin a. planinarski alpin -e, adj. alpski, -a, -p; klim alpine alpska klima. alpinist -i, m. alpinist, planinar. alpinizm/-zmi, m alpinizam, plani-narstvo. altar -i m, alter m. oltar altar, i (e) altarit oltarski adj. alternativ -e, adj. alternativ/-an, -na, -no. alternativ, -e a. naizmenini rryma alternative naizmenina struja alternative -a, f, alternativa, izbor izmeu dveju mogunosti. alternativisht, adv. alternativno. alternator -i, m. fiz. alternator, generator iz-menine struje. altoparlant -i m. zvunik m. altoparlant -i, m. zvunik, pojaalo glasa. altruist -i, m. altruist, nesebian ovek, ovekolju-bac. altruizem/-zmi, m altruizam, oveko-ljublje. alumin -i ,m. min. aluminijum. alumin m. aluminijum alumint (i, e) adj. aluminijski aluvion -i m. nanos aluzion -i, m. aluzija, ciljanje na koga ili neto. aluzion m. aluzija aman interj. aman! milost! pomo! amanet -i, m. amanet, zavet, zalog, ostava. amanet m. amanet, zavet, zavetanje amator -i, m. amater, neprofesi-onalac. amator a. amaterski amator -i m. amater ambalazh -i, m. ambalaa. ambalazh oj, v. pakovati (robu). ambalazha f. ambala ambalazhim -i, m. pakovanje. ambasade -a, f. ambasada. ambasad f. ambasada ambasador -i, m. ambasador. ambasador m. ambasador m. ambel (i, e), adj. vid. embel (i,e). amblsi -a, f. vid. embelsi. amblsine -a, f. vid. embelsire. amblsoj, v. vid. embelsoj. ambltore f. poslastiarnica ambicie, -a f. astoljublje, astoljubivost ambicioz -e, adj. ambicioz/-an, -na, -no, asto-ljubiv, -a, -o, slavoljubiv, -a, -o. ambicioz, -e, a. astohlepan, astoljubiv ambicje/-cja, /. ambicija, astoljublje, astolju-bivost, slavoljubivost, elja da se neto postigne. ambient -i, m. ambijent, sredina, oko-lina. ambientohem, v. privikati se, prilagoditi se (sredini). ambiguitet m. dvosmislenost f. fjal me dy kuptime dvosmislica amblem -i, m. amblem, simbol, znak, znamenka. ambulanc f. ambulanta ambulance -a, /. ambulanta, zdravstve-na stanica. ambulant -e, adj. ambulantni, -a, -o, pokret/-an, -na, -no: shits ambulant pokretni prodava; bibliotek ambulante pokretna biblioteka. ame -a (e), f. majka, mater (njegova, njena); vid. eme-a (e). ame -a1, f. izvor, esma, kladenac; matica, sredina reke; deo odreska koji ostaje u povezanom bloku kupona, kada se odree kupon. ame -a2, f. zool. velika morska riba vrlo ukusnog mesa; ama e blets matica pele. amel -i, m. med. lek protiv zatvorenosti, lek koji izaziva proliv; sam proiiv; kam amel imam proliv. amerikan -e, adj. ameriki, -a, -o; shtetet ameri-kane amerike drave, drave koje pripadaju amerikom kontinentu ili tlu; ekonomia ame-rikane amerika ekonomija. amerikan -i, m. Amerikanac. amesi -a, f. materinstvo. amfib -i m. zool. vodozemac amfibe -t, m. pl. zool. amfibije, vodozemci. amfibia f. amfibija aeroplan amfibie avion amfibija amfibieje, amfibies (i,e) adj. amfibijski amfiteatr m. amfiteatar

amfiteater/-tri, m. arh. amfiteatar, polukruna pozornica; uzvieno me-sto prema pozornici, sluaonica polu-kruna oblika koja lii na stepenice i na kojoj su sedita za gledaoce. amiant -i, m. min. azbest. amidon -e m. bot. krob amidon -i, m. amidon, krob. amin, part. amin, amen; nuk i bej kujt amin neu nikome aminovati. aminoj, v. aminati, pristati, odobriti, odobravati. amnezi -a, f. amnezija, neseanje, potpuno ili delimino gubljenje se-anja. amnisti -a, f. jur. amnestija, predavanje zaboravu neke krivice i potpun oprotaj kazne koju ta krivica povlai. amnisti f. amnestija, pomilovanje amnisti f. pomilovanje amnistoj tr. amnestirati, pomilovati amnor -e, adj. maternji, -a, -e, materinski, -a, -o. amone -a, . kazandijski nakovanj. amoniak -u, m. hem. amonijak, bez-bojan otrovan gas. amoral -e, adj. amoral/-an, -na, -no, nemoral /-an, -na, -no, beast/-an, -na, -no. amorf, adj. amorfan, bezoblian. amortizator priguivac m. -- mbyts i zhurms priguivac zvuka amortizator-i m. amortizer, amortizator, sprava za ublaivanje mehanikih pretresa na avionu, pri sputanju u automobilu na neravnom putu i si. amortizim m. amortizacija f. amortizira -i, m. amortizacija, postepeno gubljenje vrednosti, dotrajalost. amortizoj tr. amortizovati amortizoj, v. amortizirati, postepeno gubiti vrednost, dotrajati. amortizuar (i,e), adj. amortiziran, -a, -o, dotraja /-o, -la, -lo. amper -i, m. fiz. amper, praktina mera za elektrinu struju. amper m. elektr. amper ampermeter /-tri, m. fiz. ampermetar, mera struje. amplitude -a, f. fiz. amplituda, zamah, kod titranja ili njihanja najvea uda-ljenost njihala, klatna ili tela koje se njie od poloaja ravnotee; astr. udaljenost na horizontu izmeu istoka i zapada, izmeu zalaska i izlaska sunca. ampule -a, f. vid. rogjeze. amputacion -i, m. amputacija; med. potpuno odvajanje, odsecanje ranje-nih, razmrskanih, opaljenih i uopte neizleivih delova tela; fig. potpuno i nasilno odvajanje jednog dela od neke celine. amputim m. ( amputacion) amputacija amputoj tr. amputirati amshim -i f. venost amshim -i, m. besmrtnost, venost, veni ivot. amshoj, v. obesmrtiti, ovekoveiti. amshte (i,e), adj. neukus/-an, -na, -no, bljutav, -a, -o, neslan, -a, -o. amshtsi -a f, (samtsi), bljutavost, bezukusan amshueshm (i) -shme (e), adj. besmrt/-an, -na, -no, ve/-an, -na, -no. amshueshm i, - e, a. vean dmi i prjetshm veita teta amtar -e, adj. maternji, -a, -e, materinski, -a, -o; gjuha amtare maternji jezik. amt (i,e), adj. bljutav, -a, -o: gjelle e amt neukusno jelo, bljutavo jelo; uj i amt stajaa voda, voda koja ne tee. amti -a, f. talog na dnu suda. amull, adj. stajaa: uje amull stajaa voda, barska voda. amulli -a, f, stagnim f. stagnacija, zastoj

SINONIMI

A abc -ja f. abetare, libri me t cilin f-mijt msojn t shkruajn dhe l-xojn absolut, -e a. i (e) pa-kushtzuar, fuqi ab-solute, mbret abso-lut absurditet -i m. marr-zi, gj pa kuptim acar -i m. i ftoht i madh, ngric, cik-n, doli n acar adres, -a f. vend-banim, drejtim, shk-ruajti adresn n letr, adres e sak-t adresoj, v.drgoj, dr-ejtoj aerodrom, -i m. aero-port, vend ku ulen e ngrihen aeroplant, shkoi t prcjell babain n aero-drom aeroplan, -i m. avion, mjet fluturimi afat, -i m.kufi kohor brenda t cilit duhet kryer nj detyr, pun, etj. caktoj / zgjas /shtyj / mbaroj afatin, afatshkurtr, afatgjat, afatmesm afirmoj, v. pohoj, vrtetoj, deklaroj, pohoj, bj publik -e, afroj v. prqas, sjell / shkoj pran, afroj duke rrokulli-sur ajk -a f. maz, cip (e yndyrshme) e qumshtit/kosit, krem, shtres e lar-t e shoqrise aj-ka e shoq-ris aksent adv. theks akcent -i m. theks m. akord, -i m. marr-veshje, pakt, bes aksion, -i m. ndrr-marrje, veprim akt, -i m. shkres, ligj, marrveshje, pakt, pjes e nj vepre artistike - akti i par i operas Toska aktore -rja f. artiste femr, njeri me dy fytyra aktual, a. i kohs, i tanishm, bashk-kohor, i prditshm akuizitor -i m. komisionar albumin a f. pro-tein, albumina e vezs ale -ja f. shtitore, shtitore me pem alfabet, -i m. shkro-njat e nj gjuhe, msoj/them/shkruaj alfabetin alkoolist, -i m. pija-nec, alkoolik, njeri i akoolizuar ambalazh, -i m. pa-ketim, kutija / letra e ambalazhit amnisti -ja f. falje, pardon, amnisti e prgjithshme amputim, -i m. prerja e nj prej gjymty-rve pr t shman-gur gangrenn / infeksione, etj. Am-putacion, prerje amputoj, v. pres nj gjymtyr pr t shmangur gangre-nn/infeksione, etj. bj amputa-cion amvis -a f. zonj shtpie, grua sht-piake, nikoqire, shtpiake amvisri -a f. punt e shtpis analizoj, v. bj ana-liz, shqyrtoj n detaje, vzhgoj the-llsisht anasi -i m. autokton, vendas anemi, -ja f. smundje e mungess s gja-kut, pagjaksi, ane-mi e theksuar anemik, a. njeri i smur me anemi, njeri pagjak anoj v. pjerr, shpejtoj, ngutem, shkoj nga njra an, jam i dyanshm antikaustik a. kundr korozionit aparat -i m. vegl, instrument, mjet, aparati i dgjimit, aparati mats i ten-sionit t gjakut, me-kanizm apati, -a. f. pandje-shmri, plogshti, pandjesi, indifere-nc, limonti, mos-prfillje apatik, a. i pandje-shm, i plogsht, indiferent, mospr-fills apel, -i m. thirrje, gri-shje, bj apelin e nxnsve / ushtar-ve apostolik, a. kishtar, apostullor, apos-tullit, kosulli apos-tolik arabisht, -ja f. gjuha arabe, msoj / lexoj / di / flas arabisht ardhacak -u m. ardh-s, i ardhur, i huaj ardhje -ja f. mbrritje, arritje n nj vend t caktuar, finishi i nj gare arend, -a f. qera, kamat, kst arsimoj v. msoj, jap msim, shkolloj, e-dukoj argjil -a f. glin, gjine, balt e bardh argument -i m. teori, tez, shtje, vrte-tim, polemik, kriti-k ark -a f. kas, kuti e madhe, baule, arka e Noes, ark kur-simi arktim -i m. pags, veprimi i t paguar-it, inkasim arktoj v. paguaj, v t holla, inkasoj armat, -a f. ushtri, mizri armik -u m. kundr-shtar, armik n da-shuri, aleat n luf-t; dushman (krah.) arqidhjak, -u m. kry-edhjak, arqixhakon, kryexhakon, krye-peshkop arratisem v. iki fshe-hurazi, dezertoj arrij v. mbrrij, vij, arrij duke lundruar, arrij fluturimthi/me nxitim /me t shpejt arrin v. shtrihet, pr-hapet arrogant, -i m. krye-lart, mendjemadh, i paedukat arterije, -ja f. en gjaku artikull, -i m. shkrim (n gazet/revist), z (n fjalor / en-ciklopedi), kryearti-kull artikulim, -i m. shqiptim, thnie me z e nj tingulli/fjale ashensor -i pl. -t, m. mjet pr t ngjitur nj ndrtes t lart, ngrits ashpr i, (e) ad. I (e) fort, i (e) egr, i (e) vrazhd, me trbim asht -i m. kock, eshtr, skelet asimilim, -i m. prvet-sim, integrim, nje-hsim, shkrirje atdhe -u m. mm-dheu, vendlindja ateist, -i m. njeri i pafe, shtet ateist auotomobil -i m. vetur, makin, au-tomjet, kerr (krah.) autonom a. i pavarur, i vetvendosur autostrad -a f. rrug kryesore me shum korsi, superstrad avangard a. vizio-nar, largpams, op-timist, art avan-gard aviator -i m. pilot

baba -i m. ati, babi, prind bagl -a f. bajg, ba-lg, jashtqitje kaf-shsh bajat a. i ndejtur, jo taze/i freskt bakall -i m. artizan, ikrrimtar bakallhane -nia f. dyqan bakalli, dy-qan ikrrimash bakr -ri m. lloj metali (i kuq), rem, tel bakri, tenxhere bak-ri bakshish -i m. dhurat, peshqesh, t holla q i jepen kamarierit/npunsit pr marrjen e nj shrbimi - korrup-sion, pages nn dor balerin -a f. krcim-tare, valltare, bale-rina e trups s baletit balon -a f. aerostat, ballon, lodr pr fmij, mjet fluturimi balsam -i m. ila po-pullor, zbuts, bal-m balt -a f. lluc, kridhe, lyshtr, lym, hyj n balt, bhem me balt, njollos emrin e mir t dikujt - hedh balt mbi dik bankier -i m. npuns bankar, punonjs banke barcolet -a f. shaka, tallje, barcolet me krip bardhsi -a f. shum e bardh, bardhi, ngjyr e bardh barkalec -i m. njeri i shndosh dhe me bark, barkaliq, tra-shaluq barnator, -i m. farma-cist barnatore -ja f. far-maci, dyqan ku shi-ten ilae/barna bashkpuntor, -i m., -ja f. bashkautor, partner, ortak, asis-tent, kolaboracion-ist, bashkpuntor t nj vepre penale baz -a f. themel, ba-zament, baz ush-tarake/detare/ilegale, piknisje, rrog baz bazoj v. mbshtes, bazoj iden n ... bebe -ja f. foshnje, krthi, pjell, krijes beden -i m. bedem bj v. kryej, veproj, bj apel, prodhoj, bj nj pun, bj detyrat / punt e shtpis / dashuri belbacak -u m. njeri q belbzon (nuk di t flas), gaga, be-lbacuk beqar -i m., -ja f. i (e) pamartuar, beqar i regjur berber -i m. parukieri, floktar brlyket v. pllet, gr-thet, brtet, pisket brtas v. grthas, pis-kas, pllas, brlyk bie v. rrzohem, rr-shkas; sjell, nxis, bie n ngasje, bie nga fiku bij -a f. vajza, upa, ika, goca, fmija bile ad. madje bisedim -i m. kuven-dim, diskutim, flas bisedoj v. kuvendoj, diskutoj, flas, me-rrem vesh bitum, -i m. zift, asfalt bitumoj, v. bj me zift, asfaltoj bloz -a f. agj, thir, lnd e zez q mblidhet n oxhak nga tymi bonifikim -i m. pr-tharje, kanalizim, prmirsim botim -i m. publikim i nj libri / gazete / reviste, edicion, ti-razh botues, -e adj. q ka t bj me botimin, shtpi botuese braktis v. l vetm, abandonoj, batallis, l n balt, braktis foshnjn/strehn familjare, etj. l pas dore bredh v. vrdallisem, eci kuturu, udhtoj, vrtitem, sillem brez -i m. bark, shall (llastiku) q ven-doset n brez, gje-nerat, brezi i tret i ksaj shkolle brisht i (e) a. delikat -e, i thyeshm -e thyeshme bubazhel -i m. insekt, vov, bub bubullim -a f. fenomen natyror, gjmim, gjm budalla -i m., -qja f. torollak, toroman, shapakot, teveqel, karabush, leshko, makalush, sylesh, idiot bujar, -e, a. dordh-n, shpitmadh, fis-nik, njeri bujar bujari -a f. fisnikri, dordhnsi, shprit-madhsi bukurshkrim -i m. kaligrafi, diktim, ora e bukurshkrimit bulevard -i m. shti-tore, ale, rrug e gjer me pem ansh bulurim -a f. pall burg -u m. institut riedukimi, hapsan (vjet.), e ka djalin / burrin / babain n burg, sht dnuar me 15 vjet burg, ka ra n burg butsi -a f. shtalbsi, shkriftsi, fyshti byth -a f. t nde-njura, prapanic, mollaqe C cak -u m. kufi, prag, kaloj cakun cakrroj v. trokas, ukis, cakrroj gotat - ngre dolli caktim -i m. prcak-tim,shnim, emrim caktoj v. prcaktoj, shnoj, emroj cektsi -a f. vend i cekt, lahem / qn-droj n cektsi, cektsi mendimi censor -i m. kritik, censor arti/letrar censur -a f. kritik, ndalim i nj botimi / ekspozite/vepre, etj. censuroj, v. kritikoj ashpr, ndaloj nj botim/ekspozit/vepr, etj. centimetr -tri m. njsi matse central -i m. qendr, vatr, central br-thamor, centrali i ndrrmarrjes, cen-trali elektrik, centrali i telefonit centralist, -e a. tele-grafist -e, njeri q punon n central telefoni centralizm, -zmi m. centralizim, prqn-drim n qendr, pushtet i centrali-zuar, pozicion qen-dror, qendrzim crcrim -i m. dre-dhje zri, cicrim crcrit v. cicron cic -a f. gjoks, gji, sis cicrim -a f. crcrim, cicrima e zogjve/fmijve cikl -kli m. rreth, qerthull, periudh, cikli i hns, cikli menstrual ciklon -i m. stuhi, er e fort cilsi -a f. kualitet, atribut, veti, cilsi e lart/e ult, njeri me cilsi t larta cilindr, -dri m. form gjeometrike, lloj ka-peleje (shek. 18-19), bllok i cilindrit

cilore -rja, f, pl. - et, msall, sofrabez, mbules tavoline cingrim -a f. urlikim, klithm (e shpendve), cijatje, pingrrim, kujisje (e rrotave/dyerve t pavajosura) cinik -u m. ironik, njeri cinik, fjal cinike, sjellje cinike, vepr cinike cinizm -zmi m. ironi e thell cinxrit, v. crcrit, cicrin, cimbrim, cingrin, kndnga e gjinkalls cirk -u m. shfaqe cirku, tenda e cir-kut, trup cirku, cirk shtits cistern -a f. depo-zit, rezervuar, ste-rn, autobot, anije cistern, kamion cistern, vagon cis-tern citat -i m. thnie, referenc, ky citat sht i nj poeti civil, -e a. i (e) qyte-truar, i (e) edu-kuar, i (e) kulturuar, shoqria civile, martes civile, rro-ba civile, qytetar -e, kod civil civilizoj v. qytetroj, edukoj, kulturoj, civilizoj shoqrin e prapambetur cof, v. vdes, plas, shuhem, fikem, kth-ej kmbt / patko-njt nga dielli coh -a f. cop, rrob, shajak, coh e gjel-brt/ e mir/ e holl/ e trash, etj. cop -a f. pjes, racion, hise, cop e madhe/ e vogl / floriri / toke / qielli, etj. grimc coptim -i m. ndarje n pjes / racion / hise, coptim i to-kave / i nj shteti / terreni, etj. grim-zim, copzim coptoj v. ndaj n pjes / racion / hise, coptoj tokn / shtetin / terrenin / zemrn/shpirtin, etj. grimzoj, copzoj copzoj v. coptoj, ndaj n pjes / racion /hise, coptoj tokn/ shtetin/ terre-nin/ zemrn/ shpir-tin, etj. grimzoj cub -i m. hajdut, kusar, bandit, kaak adr -ra f. obrell aj -i m. pije joalkolike qetsuese, aj rus /kinez/bliri/mali, etj. mbrmje aji, pi/bj aj aj v. thyej, ndaj n copa, copzoj, co-ptoj, grimzoj, a-ploj, aj rrugn /prpara ajnik -u m. ibrik, en pr zierjen e ajit akall -i m. zool. Kafsh e egr, fig. njeri negativ/i keq akmak -u m. nde-zs, shkrepse, ak-mak me benzin /gaz, etj. alaman, -e a. njeri i al, topall -e al i (e), a. alaman -e, topall -e allm -a f. kapele pa streh, allma e osmanve, lidh all-mn, i v allmn dikujt aloj v. eci al antz -a f. torb / trast e vogl, an-tz pr vajza ant -a f. torb, tra-st, ant e vogl/e madhe/grash/burrash/pazari, etj. ap -i m. hap, bje apin sa ke takatin, kafshat - nj ap buk apaul -i m. shka-tarraq, shuflak, pu-npadukur aploj v. aj, ndaj n copa, copzoj, co-ptoj apkn, -e a. gazmor, shakatar, hokatar ardak -u m. ballkon, korridor, ardak pa parmak armatim -i m. heq armt, armatim i prgjithshm, pro-blem i armatimit armatos v. heq ar-mt, armatos dik me nj buzqeshje - bj pr vete arshi -a f. treg, pa-zar, dal/shkoj n arshi ast -i m. moment, minut, asti i vde-kjes, ast i volit-shm, nga asti q t pash ek -u m. mnyr pr t paguar, ek ban-kar, ek i lidhur, bllok eqesh, ek i bardh, thyej nj ek ekan -i m. eki, vegl pune, ekan i farktarit/dore/minatori/pneumatik, etj. el v. hap, lulzoj, el zogj, u el gonxhja, gzohem els -i m. haps, ky, katinar, dry, mbaj dik/dika nn els elik -u m. lloj metali, elik i kalitur/i jo-kalitur/i shkrir/i pa-str, etj. i fort si eliku, llamarin e-liku, shndet/vullnet i elikt erdhe -dhja f. fole, erdhe e zogjve / hajdutsh/pllumbash erdhukull -a f. zool. lauresh ertifikat, -a f. vr-tetim, dshmi, df-tes, jap / dorzoj / lshoj nj ertifikat et -a f. kompani, grup, skuadr, et kusarsh/hajdutsh/ushtarsh far, pron. ? si? fardo pron. do, nuk ka rndsi se far, njfar, f-ardo q t bsh nuk ka rndsi ifligar -i m. pronar tokash, latifundis ift -i m. dysh, ift i ri/t sapomartuarish, lidhje dyshe ifte -tja f. lloj pushke pr gjah, mora iften dhe zagarin e dola pr gjah iftoj v. bj ift/lidhje dyshe, parzoj, ma-rtoj, kryqzoj, i-ftoj zogjt/lepujt, etj. ifut a. hebre, tregtar dinak, kurrnac ikrri -t f. ikrrim, kinkaleri, voglsi, voglim, merrem me ikrri, blej dika pr nj ikrri ikrrim -ma f. i-krri, voglim, vo-glsi, kinkaleri, me-rrem me ikrrima ikrrimtar -i m. njeri q merret me voglsira, koprrac, zemrngusht iklist -i m. biiklist, sportist ilimillk -u m. (bi-sed.) pun fmi-jsh, kalamanllk iltas, ad. iltrisht, sinqerisht, haptazi, me zemr n dor, flet iltas iltr i (e) a. i (e) ha-pur, i (e) sinqert, me zemr n dor, sht njeri i iltr iltrisht ad. iltas, sinqerisht, haptazi, me zemr n dor izme, -mja f. lloj kpuce me qaf t lart, qafa e izmes, izme gjahu, kallp izmesh lodhem v. bj pu-shim, qetsohem, lodhem pas nj dite t gjat pune lodhje -ja f. pushim, qetsim mendem v. marrosem, humbas toruan, shkalloj, tr-bohem, men-dem nga gzimi / hidh-rimi menduri -a f. ma-rrzi, shkallim, tr-bim, kjo q po bn sht menduri mim -i m. vler, ko-sto, mimi i mallit, do njeri e ka nj mim, mimi i ult/i lart/ i caktuar/tavan/ i prer, etj. moj v. vlersoj, res-pektoj, jam mir-njohs, moj dik montim -i m. zbr-thim, bj fije fije muar i (e) a. i (e) shtrenjt, i vlefshm -e vlefshme, me vler t madhe, i vyer ndershm (i), -e ndershme a. njeri pa nder / karakter / moral ohem v. ngrihem, zgjohem oj v. drgoj, ngre, zgjoj, transportoj, oj prpjet, oj mallin n dyqan, shpie okollat -a f. mbl-sir, cop okollate, okollat me arra / lajthia, etj.

omage -ia f. shkop, shkop i daulles, ka-qol, topuz, topurre orape -ja m. orape e shkurtr / e gjat / burrash / grash / me ngjyr, etj. oroditur i (e) a. i (e) habitur, i (e) hutuar regjistrim -i m. heq nga lista/rregjistri, rregjistrim nga shkolla / lista zgje-dhore, etj. regjistroj v. heq nga lista / rregjistri, rre-gjistroj nga shkolla / lista zgjedhore, etj. rregullim -i m. rr-muj, prishje rendi, turbullim, prishje, rregullim mendor, trazoj rregullt i (e) a. njeri i rrmujshm/pa re-nd / i paorganizuar rrnjos v. zhduk, shfaros, zhbij rrnjosje -ja f. zhdukje, shfarosje udit, v. habis, z n befasi, mahnis, u udit kur m pa uditem, v. habitem, m z n befasi, mahnitem, uditem q dgjoj pr t uditshm (i), uditshme (e) a. i habitshm, e habit-shme, i mahnit-shm, e mahnit-shme, njeri i udit-shm, i pazakont, sjellje e uditshme ukas v. trokas me sqep, ha (pak), cingllij, grryej upulin -a f. vajz / goc/ik/up e re

D dashamirsi -a f. mirsi, njerzi, przemrsi, ma tha me dashamirsi dashamirsisht ad. przemrsisht, me dashuri dashje -a f. vullnet, dshir dashnore -rja f. e dashur e fsheht dashur i (e) a. njeri me t cilin ke lidhje dashurore, i mir - njeri i dashur, i afrm dashuroj, v. dua, d-shiroj, plqej shu-m, e dashuroj at njeri, e dashuroj k-t kng datoj, v. i v datn, i shnoj datn debatoj v. diskutoj, bi-sedoj, rrah mendi-me dboj v. prz, largoj defekt -i m. prishje, gjymtim, munges, e met, kjo ma-kineri ka defekt, defekt teknik deg -a f. gem, rremb, deg e lulzuar/e thar/shterp, etj. drinj, karthi, shkar-p degz -a f. rrembth, bisk degjenerim -i m. degradim, oroditje, bastardim, kjo bised po shkon n degjenerim degradim -i m. de-gjenerim, poshtrim, prulje dehje -ja f. zdrhallje, shabakim, dafrung dej v. deh, zdrhall, shabakoj dekorativ, -e, a. zbu-kurues -e, stolitse dekorator -i m. piktor dekori/skene, zbukurues, stolits dm -i m. prishje, gjymtim, defekt, pa-guaj dmin e shka-ktuar dembel -i m. qele-pirxhi, parazit, pr-tac, njeri dembel demon -i m. satan, dj-all, dreq, prbin-dsh demoniak, -e, a. sa-tanik -e, djallzor -e demostrant -i m. de-mostrues, ai sht demostrues i s djathts / majts demostrat -a f. de-monstrim, miting, marshim paqsor, demostrat paq-sore / e prgjak-shme denj i (e) ad. q meriton, q i ka hije, ai sht i denj pr t, njeri i denj pr at post depo -ja f. magazin, n depo kam mall stok

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA

522

523

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA

PREGLED GRAMATIKE ALBANSKOG JEZIKA Albanski jezik je lan satemske grupe indoevropskih jezika. Deli se na dve vee dijalekatske grupe: junu toskijsku i severnu gegsku. Glavne razlike izmeu te dve dijalekatske grupe su: nazali, jednostavni samoglasnici i meusamoglasniko n u gegskom: vnd, di, syni prema: oralnim glasovima, diftonzima i meusamoglasnikim r u toskijskom: vent, diel, syri. Pismo je latinica. Albanski jezik ima 36 slova, 29 suglasnika i 7 samoglasnika (a, e, , i, o, u, y).

alb a b c d dh e f g gj h

srp. a b c d e f g h

alb i j k l ll m n nj o p q r

srp. i j k lj l m n nj o p r

alb. rr s sh t th u v x xh y z zh

srp. s t u v d z

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA 524 Pored prostih slova (a,b,c,d...), sastavljenih iz jednog znaka, u albanskom jeziku ima sloenih slova (dh, gj, ll, th, xh i zh), sastavljenih iz dva znaka. Slova se izgovaraju kao i u srpskom jeziku, osim dh, , rr, x i y kojih u srpskom jeziku nema. DH je zubni spirant i izgovara se tako to se vrh jezika poloi na dno gornjih zuba i pusti glas, ali zvuan. je muklo i zatvoreno e. Ono moe biti naglaeno I nenaglaeno. Naglaeno je kao u reima gj stvar, m vie, bj initi, a nenaglaeno je kao u reima fush polje, der vrata i sl. Nenaglaeno na kraju rei, slino je francuskom e u reima mille, dame i sl. RR je pootreno, pojaano ili naglaeno r. TH se izgovara na isti nain kao i dh, ali je muko, bezvuno. Y se izgovara kad usne namestimo za izgovor u, a izgovorimo i. X se izgovara kao kad bismo izgovorili zajedno d i z. LAN, ROD I VID IMENICA Albanski jezik ima dve vrste lana, prednji i zadnji. Prednji lan emo obraditi uz prideve. lan odreuje rod i vid imenica, prideva i zamenica. Samoglasnici a, i, u i suglasnik t (odnosno t) koji se dodaju imenicama kao nastavak za oblik jesu zadnji lan ili nastavak za graenje odreenog vida. Tako na primer: 1. imenice mukog roda koje se u prvom padeu jednine zavravaju na jedan od suglasnika, osim g, h, k, u odreenom vidu dobijaju lan I, kao: dash dashi (ovan), plep plepi (topola), qen qeni (pas). 2. imenice mukog roda koje se u prvom padeu jednine zavravaju na diftong ua, kad se odreuju, pretvaraju diftong ua u o i dobijaju lan i, kao npr. ftua ftoj (dunja), thua thoj (nokat), krua kroi (esma), ali uvek luan luani (lav).

525

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA 3. imenice mukog roda koje se u prvom padeu jednine zavravaju na jedan od grlenih suglasnika g, h, k i na naglaene samoglasnike e i i kad se odreuju ine lan u, kao npr. zog zogu (ptica), the tehu (seivo), shok shoku (drugar), shi shiu (kia). Na isti nain se odreuju i neke osobne imenice koje se zavravaju na ove naglaene samoglasnike, kao npr. Shefik Shefiku, Sami Samiu i sl. 4. imenice enskog roda koje se u prvom padeu jednine zavravaju na nenaglaeno i suglasnike r i rr, kad se odreuju gube krajnje ili ispred r i rr i dobijaju nastavak, odnosno lan a, kao npr. fush fusha (polje), motr motra (sestra), mjekr mjekra (brada). lan a dobijaju i imenice enskig roda koje se zavravaju na suglasnik ll, kao npr. mjegull mjegulla (magla), kumbull kumbulla (ljiva) i sl. 5. imenice enskog roda koje se u prvom padeu jednine zavravaju na nenaglaeno e, kada se odreuju gube to e i dobijaju nastavak ja, kao npr. lule lulja (cvet), dele delja (ovca), mendje mendja (misao) i sl. 6. imenice enskog roda koje se u prvom padeu jednine zavravaju na naglaeno i, kad se odreuju, uvaju to i i dobijaju lan a, kao npr. shtpi shtpia (kua), drejtori drejtoria (uprava) i sl. 7. imenice enskog roda koje se u prvom padeu jednine zavravaju na jedan od naglaenih samoglasnika a, e, i o, kad se odreuju uvaju krajnji naglaeni samoglasnik I dobijaju nastavak ja, kao npr. kala kalaja (tvrava), rrufe rrufeja (grom), gj gjja (stvar) i sl. 8. imenica je srednjeg roda kada u prvom padeu jednine odreenog vida dobije zadnji lan t (odnosno t ). U ovu grupu, pre svega, spadaju neke gradivne imenice, kao npr. uj ujt (voda), drith dritht (ito), vaj vajt (ulje), zatim neke imenice izvedene od prideva, kao npr. t kuq t kuqte (crvenilo); neke glagolske imenice, kao npr.

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA 526 t msuar t msuarit (uenje), t punuar t punuarit (rad) i sl. Broj imenica srednjeg roda u albanskom jeziku je ogranien. Svaka imenica srednjeg roda moe istovremeno biti mukog ili enskog roda, kao npr. t msuarit msimi, t punuarit puna, ujt uji, dritht drithi i sl. Upotreba imenica srednjeg roda sve je rea, ali ipak postoji. BROJ IMENICA Imenice imaju dva broja, jedninu i mnoinu. Neke imenice, kao i u srpskom jeziku, imaju samo jedninu ili samo mnoinu. A Mnoina imenica mukog roda

Mnoina imenica mukog roda u albanskom jeziku je vrlo sloena, jer se gradi pomou razliitih nastavaka. Posebna potekoa sastoji se u tome, to se kod graenja mnoine imenica ove kategorije ne mogu dati odreena pravila koja bi obuhvatila sve ove imenice. 1. jednak oblik jednine i mnoine neodreenog vida imaju imenice mukog for a koje se svravaju na -as, -es i s: neodreeni vid Jednina mnoina qytetas qytetas (graanin) msues msues (uitelj) nxns nxns (uenik) odreeni vid jednina mnoina qytetasi qytetasit msuesi nxnsi msuesit nxnsit

527

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA

Izuzetak ini imenica els (klju) ija mnoina je elsa-t. Ove imneice u mnoini, kada se odreuju, na kraju dobijau eufonino i ispred lana t (qytetas i - t itd.). 2. grade mnoinu neodreenog vida dobijanjem nastavka imenice mukog roda koje se zavravaju na ak, an, -ar i -or: neodreeni vid Jednina mnoina Profesor profesor Fshatar fshatar (seljak) rosak (patak) rosak odreeni vid jednina mnoina profesori profesort fshatari fshatart rosaku rosakt

Istim nastavkom grade mnoinu i neke imenice koje se zavravaju na -al, -il i -ist:
Artist Civil Gjeneral (umetnik) (general) artist civil gjeneral artisti civili gjenerali artistet civilet gjeneralt

Imenice mukog roda koje se zavravaju na ant, -ent i ont grade mnoinu nastavkom samo kad oznaavaju iva bia: Laborant Kont Student 3. laborant kont student laboranti konti studenti laborantt kontt studentt

dobijaju nastavak e u neodreenom vidu mnoine:

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA 528 -sve imenice mukog roda koje se zavravaju na -im i -ion: neodreeni vid Jednina mnoina mendim mendime (miaso) Punim (rad) punime Stacion stacione mal (uma) qytet (grad) Shtet (drava) odreeni vid jednina mnoina mendimi mendimet punimi stacioni punimet stacionet

neke imenice mukog roda koje oznaavaju mesta: male qytete shtete mali qyteti shteti malet qytetet shtetet

imenice koje se zavravaju na ant i ent koje oznaavaju stvari: Diamant diamante diamanti diamantat Element elemente elementi elementet Restorant restorante restoranti restorantet Fragment fragmente fragmenti fragmentet 4. neke imenice mukog roda grade mnoinu neodreenog vida dobijanjem nastavka a: burr (mu) Libr (knjiga) gjel (petao) tel (ica) burra libra gjela tela burri libri gjeli teli burrat librat gjelat telat

529

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA 5. imenice mukog roda koje se zavravaju na -g i -k, mnoinu grade pretvaranjem g u gj i k u q. Neke dobijaju nastavak e: zogj miq lugje barqe zogu miku lugu barku zogjt miqt lugjet barqet

zog (ptica) mik (prijatelj) lug (dolina) Bark (stomak)

6. imenice mukog roda koje se zavravaju na suglasnik ll, mnoinu grade pretvaranjem ll u j: Buall (bivol) kungull (tikva) Dieli (sunce) brumbull (trut) buaj kunguj diej brumbuj bualli kungulli dielli brumbulli buajt kungujt diejt brumbujt

Na isti nain grade mnoinu i imenice mukog roda koje se zavravaju na -ir i -ur: bir (sin) Flamur (zastava) lepur (zec) bij flamuj lepunj biri flamuri lepuri bijt flamujt lepujt

7. imenice mukog roda koje se zavravaju na naglaene samoglasnike -e i i ili grupom samoglasnika ua, mnoinu grade nastavkom nj: ftua (dunja) bari (obanin) ftonj barinj ftoi bariu ftonjt barinjt

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA 530 8. neke imenice mukog roda grade mnoinu dobijanjem nastavka -r: prind (roditelj) mzat (bik) prindr mzetr prindi mzati prindrit mzetrit

Imenice ovoga tipa u mnoini odreenog vida dobijaju eufonino i ispred lana t (prindr-i-t). 9. nepravilno grade mnoinu imenice mukog roda tipa dash, ka, at: neodreeni vid jednina mnoina dash (ovan) desh ka (vo) qe at (otac) etr odreeni vid jednina mnoina dashi desht kau qet ati etrit

Mnoina imenica enskog roda

1. jednak oblik jednine i mnoine neodreenog vida imaju imenice enskog roda koje se zavravaju na nenaglaeno e i na naglaene samoglasnike -a, -e i -i: dele (ovca) nxnse (uenica) kala (tvrava) rrufe (grom) drejtori (uprava) dele nxnse kala rrufe drejtori delja nxnsja kalaja rrufeja drejtoria delet nxnset kalate rrufete drejtorit

531

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA

Na isti nain grade mnoinu i neke imenice enskog roda koje se zavravaju na -: blet (pela) flet (list) moll (jabuka) blet flet moll bleta fleta molla blett flett mollt

Naglaene imenice enskog roda u odreenom vidu mnoine dobijaju - posle lana -t (rrufet, kalat i sl.), a ostale dobijaju samo lan -t (delet, nxnset i sl.). 2. vei broj imenica enskog roda koje se zavravaju na - i sve one koje se zavravaju na suglasnik grade mnoinu dobijanjem lana -a: neodreeni vid jednina mnoina dardh dardha (kruka) pat (guska) pata petull petulla (priganica) motr motra (sestra) mjekr mjekra (brada) odreeni vid jednina mnoina dardha dardhat pata petulla motra mjekra patat petullat motrat mjekrat

Imenice ovog tipa imaju jednake oblike jednine odreenog vida i mnoine neodreenog vida. 3. nepravilno grade mnoinu jedan broj imenica enskog roda, kao npr.:

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA der (vrata) dor (ruka) nat (no) grua (ena) C dyer duar net gra dera dora nata gruaja dyert duart nett grat

532

Mnoina imenica srednjeg roda

4. imenice srednjeg roda grade mnoinu dobijanjem nastavka -ra u mnoini neodreenog vida: Djat (sir) Lesh (vuna) Vaj (ulje) Uj (voda) djathra leshra vajra ujra djatht lesht vajt ujt djathrat leshrat vajrat ujrat

PROMENA IMENICA (samo oblici jednine odreenog vida) U albanskom jeziku postoje etiri vrste promene imenica. Vrste promena odreuju se pomou nastavka zadnjeg lana, kojeg imenica dobija u nominativu jednine odreenog vida. a) po prvoj vrsti menjaju se imenice mukog roda koje u nominativu jednine odreenog vida dobijaju zadnji lan -i: N. G. msuesi i, e msuesit (uitelj) (uitelja) babai i, e babait (otac) (oca)

533
D. Ak. Abl

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA msuesin (uitelju) babait (ocu) msuesin (uitelja) baban (oca) prej msuesit (uitelja) prej babait (oca)

b) po drugoj vrsti menjaju se imenice mukog roda koje u nominativu jednine odreenog vida dobijaju zadnji lan -u: c) N. zogu (ptica) tehu (seivo) G. i, e zogut (ptice) i, e tehut (seiva) D. zogut (ptici) tehut (seivu) Ak. zogun (pticu) tehun (seivo) Abl. prej zogut (ptice) prej tehut (seiva) d) po treoj vrsti menjaju se imenice enskog roda koje u nominativu jednine odreenog vida dobijaju zadnji lan -a: N. G. D. Ak. Abl. N. G. D. Ak. Abl. N. G. D. bleta i, e blets blets bletn prej blets kalaja i, e kalas kalas kalan prej kalas shtpia i, e shtpise shtpis (pela) (pele) (peli) (pelu) (pele) (tvrava) (tvrave) (tvravi) (tvravu) (tvrave) (kua) (kue) (kui) lulja i, e lules lules lulen prej lules rrufeja i, e rrufes rrufes rrufen prej rrufes gjja i, e gjs gjs (cvet) (cveta) (cvetu) (cvet) (cveta) (grom) (groma) (gromu) (grom) (groma) (stvar) (stvari) (stvari)

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA Ak. shtpin (kuu) gjn (stvar) Abl. prej (kue) prej gjs (stvari) shtpis

534

Imenice enskog roda ija se osnova zavrava na jedan od naglaenih samoglasnika -, -, -, kao i na nenaglaeno e, dobijaju suglasnik j izmeu osnove i zadnjeg lana -a (kal-j-a, rruf-j-a, gj-j-a). Izmeu -i i -a ne stavlja se -j, osim kod imenice shkndij shkndija (iskra), fmije fmija (dete). e) roda: N. G. D. Ak. Abl. po etvrtoj vrsti menjaju se sve imenice srednjeg (voda) (vode) (vodi) (vodu) (vode) dritht i, e drithit drithit drithit prej drithit (ito) (ita) (itu) (ito) (ita)

ujt i, e ujit ujit ujt prej ujit

PRIDEVI U albanskom jeziku pridevi obino stoje iza imenice, a mogu stajati i ispred imenice. Po svom obliku pridevi su dvojaki: 1. pridevi ispred kojih stoji lan -i za muki i lan -e za enski rod su pridevi sa lanom (i mir dobar; e mir dobra).

535

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA 2. pridevi koji nemaju lana su pridevi bez lana (besnik veran; besnike - verna). Pridev uzima rod, broj i pade imenice uz koju stoji. lan ispred prideva odreuje njegov rod i broj. lan i stoji ispred prideva mukog roda u jednini (i mir - dobar), a lan e stoji ispred prideva enskog roda, takoe, u jednini (e mir dobra). lan i i e stoje i ispred nekih imenica koje oznaavaju srodstvo, kao to su: at otac (njegov, njen), e ma mati (njegova, njena), i biri sin (njegov, njen), e bija ker (njegova, njena) i sl. lan t stoji ispred prideva mukog i enskog roda u mnoini (t mir dobri; t mira dobre). Ovaj isti lan stoji i ispred prideva srednjeg roda u jednini i mnoini (djath t mir dobar sir; djethra t mira dobri sirevi). lan s stoji ispred nekih imenica i prideva enskog roda u drugom, treem i estom padeu.

GRAENJE MNOINE PRIDEVA Pridevi mukog roda grade mnoinu na sledei nain: 1. kada su sa lanom neki od njih menjaju samo prednji lan i pretvarajui ga u oblik za mnoinu t: neodreeni vid jednina mnoina i mir (dobar) t mir i verdh (ut) t verdh i drunjt (drven) t drunjt odreeni vid jednina mnoina i miri t mirt i verdhi t verdht i drunjti t drunjtit

Neki od ovih prideva pored lana menjaju i osnovu:

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA neodreeni vid jednina mnoina i lig (slab) t ligj i vogl (malen) t vegjl i ri (mlad) t rinj i zi (crn) t zez 2. odreeni vid jednin mnoina i ligu t ligjt i vogli t vegjlit i riu t rinjt i ziu t zezt

536

kada su bez lana dobijaju samo nastavak : odreeni vid jednina mnoina besniku besnikt fisniku fisnikt dinaku dinakt guximtart guximtari

neodreeni vid jednina mnoina besnik (veran) besnik fisnik (plemenit) fisnik dinak (lukav) dinak guximtar (hrabar) guximtar

Izuzetak ine pridevi plak (star) i trim (junaan): plak (star) trim (junaan) pleq trima plaku trimi pleqt trimat

Pridevi esnkog roda grade mnoinu na sledei nain: 1. kada se sa lanom jedan broj ovih prideva menja samo prednji lan e pretvarajui ga u oblik za mnoinu t , a neki od njih dobijaju i nastavak a: neodreeni vid jednina mnoina odreeni vid jednina mnoina

537

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA e kuqe (crvena) t kuqe e kuqja t kuqet e mesme (srednja) t mesme e mesmja t mesmet e mir (dobra) t mira e mira t mirat e verdh (uta) t verdha e verdha t verdhat 2. kada su bez lana, jedan broj ovih prideva ima isti oblik za jedninu i mnoinu neodreenog vida: neodreeni vid jednina mnoina besnike (verna) besnike fisnike (plemenita) fisnike pjellore (plodna) pjellore odreeni vid jednina mnoina besnikja besniket fisnikja fisniket pjellorja pjelloret

Jedan broj prideva ima isti oblik za muki i enski rod, kao to su: leshverdh (utokos, utokosa), shpirtmir (dobroduan, dobroduna), kokfort (tvrdoglav, tvrdoglava) i sl.

ZAMENICE U albanskom jeziku ima sedam vrsta zamenica: 1. 2. 3. 4. 5. line zamenice (premrat vetor) povratna zamenica (premrat vetvetor) pokazne zamenice (premrat dftor) prisvojne zamenice (premrat pronor) odnosne zamenice (premrat lidhor)

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA 538 6. upitne zamenice (premrat pyets) 7. neodreene zamenice (premrat e pakufishm)

1.

line zamenice (premrat vetor) su: jednina un (ja) ti (ti) ai (on) ajo (ona) mnoina ne, na (mi) ju (vi) ata (oni) ato (one)

Ne postoji lina zamenica srednjeg roda. Line zamenice prvog i drugog lica jednine i mnoine nemaju rodova, dok tree lice ima muki i enski rod.

Promena linih zamenica Promena linih zamenica prvo lice jednine drugo lice jednine un (ja) ti (ti) (i,e mua) (mene) (i, e ty) (tebe) mua, m (meni, mi) ty, t (tebi, ti) mua, m (mene, me) ty, t (tebe, te) meje (mene) teje (tebe) tree lice jednine

N. G. D. Ak. Abl

539
N. G. D. Ak. Abl N. G. D. Ak. Abl N. G. D. Ak. Abl

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA muki rod enski rod ai (on) ajo (ona) i, e atij (njega) i, e asaj (nje) atij, i (njemu,mu) asaj, i (njoj,joj) at, e (njega, ga) at, e (nju,ju, je) atij, asi, si (njega) asaj, aso (nje) prvo lice mnoine drugo lice mnoine ne, na (mi) ju (vi) (i, e neve) (nas) i, e juve (vas) neve, na (nama,nam) juve, ju (vama,vam) ne, na (nas) ju, ju (vas) nesh (nas) jush (vas) tree lice mnoine muki rod enski rod ata (oni) ato (one) i, e atyre (njih) i, e atyre (njih) atyre (njima, im) atyre, u (njima, im) ata, i (njih, ih) ato, i (njih, ih) atyre, asish, (njih) atyre, (njih) sish asosh,sosh

Genitiv 1. i 2. lica jednine i 2. lica mnoine stavljen je u zagradi jer se retko upotrebljava vokativ svih lica jednine i mnoine jednak je nominativu, pa ovde nije prikazan. 2. Povratna zamenica (premrat vetvetor)

U albanskom jeziku kao povratna upotrebljava se zamenica vete vetja (sebe). Ova zamenica ima samo jedninu i ne razlikuje rod. Menja se kao enska imenica lule. Slina ovoj je i zamenica vet (sam) i menja se kao enska imenica blet.

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA 3. Pokazne zamenice (premrat dftor) Pokazne zamenice u albanskom jeziku su: jednina muki rod enski rod ky (ovaj) kjo (ova) ai (onaj, taj) ajo (ona, te) i ktill (ovakav) e ktill (ovakva) i atill (onakav,takav) e atill (onakva,takva) mnoina kta (ovi) kto (ove) ata (oni, ti) ato (one, te) t ktill (ovakvi) t ktilla (ovakve) t atill (onakvi, takvi) t atilla (onakve,takve)

540

Promena pokaznih zamenica jednina muki rod N. G. D. Ak. Abl. N. G. D. ky i, e ktij ktij kt ktij, ksi kta i, e ktyre ktyre (ovaj) (ovog) (ovom) (ovog) (ovog) mnoina (ovi) (ovih) (ovim) enski rod kjo (ova) i, e ksaj (ove) ksaj (ovoj) kt (ovu) ksaj, kso (ove) kto i, e ktyre ktyre (ove) (ovih) (ovim)

541
Ak. Abl.

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA kta (ove) kto (ove) ktyre,ksish (ovih) ktyre,ksish (ovih)

Kao zamenice ky i kjo menjaju se i zamenice ai i ajo. Pokazne zamenice i ktill i atill mahom idu uz imenice i menjaju se zajedno sa njima. U tom sluaju njihov oblik ostaje konstantan, a menja se imenica i lan ispred njih (njeri i atill onakav ovek; njeriut t atill onakvom oveku i sl.). 4. Prisvojne zamenice (premrat pronor)

Prisvojne zamenice imaju jedninu i mnoinu za sva tri lica. Kada se upotrebljavaju uz imenice, one vre ulogu prisvojinih prideva neodreenog vida, a kao prisvojne zamenice, kada nisu uz imenice, upotrbljavaju se u odreenom vidu. Rod prisvojnih prideva i prisvojnih zamenica treba posmatrati sa gledita vlasnika i vlasnitva. Prvo i drugo lice jednine i mnoine ne razlikuje rod. Tree lice jednine i mnoine ima muki i enski rod. Pregled prisvojnih prideva i prisvojnih zamenica Prvo lice prisvojna zamenica vlasnitvo mukog roda jednine (shoku) shoku im (moj drug) imi (moj) i, e shokut tim (moga druga) i timit (moga) shokut tim (mome drugu) timit (mome) shokun tim (moga druga) timin (moga) shokut tim (moga druga) timit (moga) a) vlasnik jednine (im) prisvojni predev

N. G. D. Ak. Abl.

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA vlasnitvo mukog roda mnoine shokt N. e mi (moji drugovi) t mit i, e (mojih drugova) G. t mi i, t shokvet mivet (mojim drugovima) te mivet shokvet t mi D. (moje drugove) Ak. shokt e mi t mite (mojih drugova) Abl. shokvet t mi t mivet vlasnitvo enskog roda jednine (shoqja) ime shoqja (moja drugarica) N. imja sime (moje drugarice) i, e shoqes i, e simes G. sime (mojoj drugarici) shoqes D. simes time (moju drugaricu) timen Ak. shoqen sime (moje drugarice) Abl. shoqes simes vlasnitvo enskog roda mnoine
N. G. D. Ak. Abl shoqet e i, e shoqevet t shoqevet shoqet

542
(moji) (mojih)
(mojim)

(moje) (mojih) (moja) (moje) (mojoj) (moju) (moje)

(moje) (mojim) (mojim) (moje)

mia mia t ma e mia

(moje drugarice) (mojih drugarica) (mojim drugaricama) (moje drugarice)

t miat i, e t miavet t miavet t miat

shoqevet

t mia

(mojih drugarica)

t miat

(mojih)

N. G. D.
Ak
Abl

N.

b) vlasnik mnoine (yn) prisvojni pridev prisvojna zamenica vlasnitvo mukog roda jednine shoku yn (na drug) yni (na) i shokut ton (naeg druga) i tonit (naeg) shokut ton (naem drugu tonit (naem) shokun ton (naeg druga) tonin (naeg) shokut ton (naeg druga) tonit (naeg) vlasnitvo mukog roda mnoine tant (nai drugovi) shokt tan (nai)

543
G. D. Ak .
Abl .

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA i tanvet (naih drugova) tan (naih) tanvet (naim shokvet tan (naim)
i shokvet

shokt shokvet shoqja

tan tan

drugovima) (nae drugove)

tant tanvet

(nae) (naih) (naa) (nae) (naoj) (nau) (nae) (nae) (naih) (naim) (nae) (naih)

(naih drugova)

N. G. D. Ak
Abl

N. G. D. Ak. Abl.

vlasnitvo esnkog roda jednine jon (naa jona drugarica) e shoqes son (nae e drugarice) sons shoqes son (naoj sons drugarici) shoqen ton (nau tonn drugaricu) shoqes son (nae sons drugarice) vlasnitvo enskog roda mnoine shoqet tona (nae tonat drugarice) e e shoqevet tona (naih tonavet drugarica) tonavet shoqevet tona (n.drugaricama) shoqet tona (nae tonat drugarice) tonavet shoqevet tona (naih drugarica)

Drugo lice a)vlasnik jednine (yt) prisvojni pridev prisvojna zamenica vlasnitvo mukog roda jednine

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA N. shoku yt (tvoj drug) yti i tndit G. i shokut tnd (tvoga druga) D. shokut tnd (tvome drugu tndit Ak. shokun tnd (tvoga druga) tndin Abl shokut tnd (tvoga druga) tndit vlasnitvo mukog roda mnoine N. shokt e tu (tvoji drugovi) t tut i shokvet G. t tu (tvojih i t drugova) tuvet shokvet D. t tu (tvojim t drugovima) tuvet Ak. shokt e tu (tvoje t tut drugove) Abl shokvet t tu (tvojih t drugova) tuvet vlasnitvo enskog roda jednine (tvoja drugarica) N. shoqja jote jotja e shoqevet sate (tvoje drugarice) G. i sates D. shoqes sate (tvojoj drugarici sates Ak. shoqen tnde (tvoju drugaricu) tnden (tvoje drugarice) Abl shoqes sate sates N. G. D. Ak. Abl . vlasnitvo enskog roda mnoine e tua (tvoje tuat drugarice) e shoqevet t tua (tvojih e t drugarica tuavet shoqevet t tua (tvojim t drugaricama) tuavet shoqet e tua (tvoje t tuat drugarice) shoqevet t tua (tvojih t drugarica tuavet
shoqet

544
(tvoj) (tvoga) (tvome) (tvoga) (tvoga) (tvoji) (tvojih) (tvojim) (tvoje) (tvojih) (tvoja) (tvoje) (tvojoj) (tvoju) (tvoje) (tvoje) (tvojih) (tvojim) (tvoje) (tvojih)

545

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA

N. G. D. Ak. Abl N. G. D. Ak. Abl N. G. D. Ak. Abl N. G. D.

b)vlasnik mnoine (i juaj) prisvojni pridev prisvojna zamenica vlasnitvo mukog roda jednine shoku juaj (va drug) juaji (va) i tuajit (vaeg) i shokut tuaj (vaeg druga) shokut tuaj (vaem drugu tuajit (vaem) shokun tuaj (vaeg druga) tuajin (vaeg) shokut tuaj (vaeg druga) tuajit (vaeg) vlasnitvo mukog roda mnoine shokt tuaj (vai drugovi) tuajt (vai) i shokvet tuaj vaih drugova i tuajvet (vaih) shokvet tuaj (vaim tuajvet (vaim) drugovima) shokt tuaj (vae drugove tuajt (vae) shokvet tuaj (vaih tuajvet (vaih) drugova) vlasnitvo enskog roda jednine shoqja juaj (vaa drugarica) juaja (vaa) e shoqes suaj (vae drugarice) e suajs (vae) (vaoj) shoqes suaj (vaoj drugarici) suajs shoqen tuaj (vau drugaricu) tuajn (vau) shoqes suaj (vae drugarice) suajs (vae) vlasnitvo enskog roda mnoine shoqet tuaja (vae tuajat (vae) drugarice) e shoqevet tuaja (vaih) (vaih e drugarica) tuajavet shoqevet tuaja (vaim tuajavet (vaim)

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA drugaricama) Ak. shoqet tuaja (vae tuajat drugarice) Abl shoqevet tuaja (vaih tuajavet drugarica)

546
(vae) (vaih)

Tree lice a) vlasnikjednine mukog roda (i tij) prisvojni pridev prisvojna zamenica vlasnitvo mukog roda jednine shoku i tij (njegov drug) i tiji (njegov) i shokut t (njegovog i t tijit (njegotij druga) vog) shokut t (njegovom t tijit (njegotij drugu vom) shokun e tij (njegovog t tijin (njegodruga) vog) shokut t (njegovog t tijit (njegotij druga) vog) vlasnitvo mukog roda mnoine shokt e tij (njegovi t tinjt (njegovi) drugovi) i shokvet (njegot tij (njegovih i t vih) drugova) tijvet shokvet t tij (njegovim t tijvet (njegovim) drugovima) (njegoshokt e tij (njegove t tijt ve) drugove) shokvet t tij (njegovih t tijvet (njegovih) drugova vlasnitvo enskog roda jednine

N. G. D. Ak. Abl N. G. D. Ak. Abl

547
N. G. D. Ak. Abl N. G. D. Ak . Abl.

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA (njegoe tij (njegova e tija va) drugarica) (njegoe shoqes s tij (njegove e s ve) drugarice) tijs (njegoshoqes s tij (njegovoj s tijs voj) drugarici) (njegoshoqen e tij (njegovu t tijn vu) drugaricu) (njegoshoqes s tij (njegove s tijs ve) drugarice) vlasnitvo enskog roda mnoine (njegoshoqet e tija (njegove t tijat ve) drugarice) (njegoe t tija (njegovih e t vih) shoqevet drugarica) tijavet (njegoshoqevet t tija (njegovim t vim) drugaricama) tijavet (njegoshoqet e tija (njegove t tijat ve) drugarice) (njegoshoqevet t tija (njegovih t vih) drugarica) tijavet shoqja b) vlasnik jednine enskog roda (e saj) prisvojni predev prisvojna zamenica vlasnitvo mukog roda jednine shoku i saj (njen drug) i saj (njen) i shokut t saj (njenog i t sajit (njenog) druga) shokut t saj (njenom t sajit (njenom drugu) shokun e saj (njenog t sajn (njenog) druga)

N. G. D. Ak.

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA Abl shokut t saj (njenog t sajit . druga) vlasnitvo mukog roda mnoine N. shokt e saj (njeni t sajt drugovi) i shokvet G. t saj (njenih t sajvet drugova) shokvet t saj D. (njenim t sajvet drugovima) Ak. shokt e saj (njene t sajt drugove) Abl shokvet t saj (njnih t sajvet . drugova) vlasnitvo enskog roda jednine N. shoqja e saj (njena e saja drugarica G. e shoqes s saj (njene e s drugarice sajs D. shoqes s saj (njenoj s sajs drugarici Ak. shoqen e saj (njenu t sajn drugaricu Abl shoqes s saj (njene s sajs . drugarice vlasnitvo enskog roda mnoine N. shoqet e saja (njene t sajat drugarice e shoqevet t G. (njenih e t saja drugarica) sajavet shoqevet t (njemin D. t drugaricama) saja sajavet Ak. shoqet e saja (njene t sajat drugarice

548
(njenog) (njeni) (njenih) (njenim) (njene) (njenih) (njena) (njene) (njenoj) (njenu) (njene) (njene) (njenih)
(njenim)

(njene)

549
Abl .

shoqevet

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA t (njenih t (njenih) saja drugarica) sajavet

N. G. D. Ak. Abl. N. G. D. Ak. Abl. N. G. D.

c) vlasnik mnoine mukog i enskog roda (i e tyre) prisvojni pridev prisvojna zamenica vlasnitvo mukog roda jednine shoku i tyre (njihov drug) i tyri (njihov) i shokut t (njihovog i t tyrit (njihotyre druga) vog) shokut t (njihovom t tyrit (njihotyre drugu vom) shokun e tyre (njihovog t tyren (njihodruga) vog) shokut t (njihovog t tyrit (njihotyre druga) vog) vlasnitvo mukog roda mnoine shokt e (njihovi t tyret (njiho tyre drugovi) -vi) i shokvet t (njihovih e t (njiho tyre drugova) tyrevet -vih) shokvet t (njihovim t tyrevet (njiho tyre drugovima) -vim) shokt e (njihove t tyret (njiho tyre drugove) -ve) shokvet t (njihovih t tyrevet (njiho tyre drugovaa) -vih) vlasnitvo enskog roda jednine shoqja e (njihova e tyrja (njiho tyre drugarica) -va) i shoqes s (njihove i s tyres (njiho tyre drugarice) -ve) shoqes s (njihovoj s tyres (njiho

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA tyre drugarici) Ak. shoqen e (njihovu t tyren tyre drugaricu) Abl. shoqes s (njihove s tyres tyre drugarice) vlasnitvo enskog roda mnoine N. shoqet e (njihove t tyret tyre drugarice) G. i shoqevet t (njihovih i t tyre drugarica) tyrevet D. shoqevet t (njihovim t tyrevet tyre drugaricama) Ak. shoqet e (njihove t tyret tyre drugarice) Abl. shoqevet t (njihovih t tyrevet tyre drugarica)

550
-voj) (njiho -vu) (njiho -ve) (njiho -ve) (njiho -vih) (njiho -vim) (njiho -ve) (njiho vih)

5. Odnosne zamenice (premrat lidhor) U albanskom jeziku ima samo dve odnosne zamenice: q i cili. Zamenica q nema roda niti se menja po padeima. Ona se obino prevodi sa to ili koji, koja. Na primer: ky sht lapsi q bleva to je olovka to (koju) kupih. Zamenica cili, cila ima muki i enski rod i menja se po padeima. Ona uvek ide sa lanom. N. G. muki rod jednine i cili (koji, to) i t cilit (kojeg, muki rod mnoine t cilt (koji, to) i t cilvet (kojih,

551

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA to) to) D. t cilit (kome, t cilvet (kojima, to) to) Ak. t cilin (koji, to) t cilt (koje, to) Abl. t cilit (kojeg, t cilvet (kojih, to) to) enski rod jednine enski rod mnoine N. e cila (koja, to) t cilat (koje, to) G. i s cils (kojoj. i t cilavet (kojih, to) to) D. s cils (kojoj, t cilavet (kojima, to) to) Ak. t ciln (koje, to) t cilat (koje, to) Abl. s cils (koje, to) t cilavet (kojih, to)

Kao odnosne zamenice ponekad se upotrebljavaju i upitne zamenice kush (ko), cili (koji, ko), ' (ta) i sa (koliko). 6. Upitne zamenice (premrat pyets)

Upitna zamenica cili (koji) i cila (koja) menja se kao odnosna zamenica istog oblika, ali je bez lana, osim genitiva. Ostale upitne zamenice su: kush (ko), ' (ta), sa (koliko), i sati (koji po redu), se (zato). Zamenica se uvek ide uz predlog me (me se erdhe ime si doao, a znai i zato si doao). Upitna zamenica kush menja se ovako: N. G. D. Ak. Abl. kush i kujt kujt k kujt (ko) (koga) (kome) (koga) (koga)

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA

552

7. Neodreene zamenice (premrat e pakufishm) Zamenice kushi (ko), dikush (neko), akush (niko), kurrkush (niko), kushdo (ma ko, svako) gjithkush (svako), shumkush (mnogo ko) oznaavaju neodreen broj ljudi. Ovim zamenicama menja se samo deo kush kao i kod prethodne upitne zamenice. Zamenice: tjetr, tjetri, tjetra imaju muki i enski rod jenine i mnoine i menjaju se: muki rod N. G. D. Ak. Abl. N. G. D. Ak. Abl. tjetr i tjetrit tjetrit tjetrin tjetrit t tjtrt i t tjervet t tjervet t tjert t tjervet enski rod jednina (drugi) tjetra (druga) (drugog) e tjtrs (druge) (drugom) tjetrs (drugoj) (drugog) tjetrn (drugu) (drugog) tjetrs (druge) mnoina (drugi) t tjerat (druge) (drugih) e t (drugih) tjeravet (drugim) t tjeravet (drugim) (druge) (drugih) t tjerat t tjeravet (druge) (drugih)

Kao zamenice tjetr, tjetra menjaju se i zamenice njri (jedan), njra (jedna), ndonjri, ndonjra, asnjri, asnjra i sl. Zamenicama: secili (svaki), secila (svaka), cilido (ma koji), cilado (ma koja) i sl. menja se samo deo cili, cila kao i kod odnosnih zamenica.

553

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA

Zamenica disa i ca ne razlikuju rod i menjaju se: N. G. D. Ak. Abl. disa, ca i disavet disavet, cavet disa, ca disavet, cavet (nekoliko) (nekolikih) (nekolikim) (nekoliko) (nekolikih)

Na isti nain se menja i zamenica gjith (svi). Zamenice aq, kaq (toliko, ovoliko), ', do, dofar (svaki, svaka, svata), pak (neto, malo), shum (mnogi), gj (neto), asgj (nita), ne menjaju se. Zamenice i tr (sav), e tr (sva) menjaju se kao prisvojne zamenice i tyre.

GLAGOLI (FOLJET) U albanskom jeziku glagoli imaju gramatiko znaenje lica, broja, naina (modusa), vremena i dijateze (glagolski rod). Glagolski naini (modusi) U albanskom jeziku postoji devet glagolskih naina: 1. 2. 3. 4. indikativ (mnyra dftore) izjavni (pokazni) nain konjunktiv (mnyra lidhore) savezni nain optativ (mnyra dshirore) eljeni nain imperativ (mnyra urdhrore) zapovedni nain

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA 554 5. admirativ (mnyra habitore) nain (oblik) za uenje 6. kondicional (mnyra kushtore) pogodbeni nain 7. infinitiv (mnyra paskajore) neodreeni nain 8. particip (mnyra prcjellore) nain upotrebe glagolskog priloga. Glagolska vremena U albanskom jeziku postoje sledea glagolska vremena: I. sadanje prezent (koha e tanishme) sadanje vreme II. prolo koje ima:

1.

1. perfekat (e kryer) pravo prolo vreme 2. imperfekat (e pakryer) preanje nesvreno vreme 3. aorist (e kryer e thjesht) preanje svreno vreme 4. pluskvamperfekat (e kryer e plot) davno prolo vreme III. budue, koje ima:

1. futur (e ardhme) budue vreme 2. futur egzaktni (e ardhme e prparme) predbudue vreme. Pomoni glagoli u albanskom jeziku su kam (imati) i jam (biti) i pomou njih se grade sloeni glagolski oblici.

555

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA Promena pomonih glagola kam, pat; pasur (imati) indikativ

prezent kam ke ka
kemi keni kan

perfekat

futur egzaktni do t kem pasur do t kesh pasur do t ket pasur do t kemi pasur do t keni pasur do t ken pasur

imperfekat kisha kishe kishte kishim kishit kishin

kam pasur ke pasur ka pasur kemi pasur keni pasur kan pasur

pluskvamperfek at kisha pasur kishe pasur kishte pasur kishim pasur kishit pasur kishin pasur

aori st pata pate pati

patm

futur

patt
patn

do t kem do t kesh do t ket do t kemi do t keni do t ken

konjuktiv pre zent t

kem t kesh

aptativ perfekat t kem pasur t kesh pasur t ket pasur t preze nt paa pa past
paim

imperfekat t kisha t kishe t kish(te) t kishin

pluskvamperfekat t kisha pasur t kishe pasur t kish(te) pasur t kishim

perfekat paa pasur pa pasur past pasur paim

t ket
t

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA kemi pasur kemi pasur pasur t t kishit t kishit t pai pai pasur keni pasur keni pasur t t kishin t kishin t pain pain ken pasur ken pasur pasur

556

imperativ ki! kini!

admirativ
pre zen t

kondicional
imper fekat

imperfekat
pasksha

perfekat
paskam pasur

pluskvamper fekat pasksha pasur paskshe pasur paskej pasur paskshim

pluskvamperfekat do t kisha pasur do t kishe pasur do t kishte pasur do t

pa sk am pa sk e pa sk a pa

do t kisha do t kishe do t kisht e do t

pasksh e paskej pasksh

paske pasur paska pasur paske

557
sk em i pa sk eni pa sk an im pasksh i pasksh in

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA mi pasur kishi kishim pasur m pasur paske ni pasur paska n pasur paskshit pasur paskshin pasur do t kishit do t kishi n do t kishit pasur do t kishin pasur gerundiv duke pasur

Infinitiv pr t pasur

particip pasur

jam, qesh; qen (biti) indikativ preze nt jam je perfek at kam qen ke qen Futur egzakt ni do t kem qen do t kesh imper fekat isha ishe plusk vamp erfeka t kisha qen kishe qen aorist futur

qesh qe

do t jem do t jesh

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA qen sht ka do t ishte kishte qe qen ket qen qen jemi kemi do t ishim kishi qenm qen kemi m qen qen jeni keni do t ishit kishit qent qen keni qen qen jan kan do t ishin kishin qen qen ken qen qen konjuktiv preze nt t jem t jesh t jet t jemi t jeni t jen perfek at t kem qen t kesh qen t ket qen t kemi qen t keni qen t ken qen imperfe kat t isha t ishe t ishte t ishim t ishit t ishin pluskva mperfek at t kisha qen t kishe qen t kishte qen t kishim qen t kishit qen t kishin qen

558
do t jet do t jemi do t jeni do t jen

optativ prezent qofsha qofsh qoft

qofshim

perfekat paa qen pa qen pasat qen paim qen pai qen pai qen

qofshit qofshin

559

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA imperativ ji jini

admirativ prez ent

qenka m qenke

kondicional pluskvamp erfekat pasksha qen paskshe qen paskej qen paskshim qen paskshit qen paskshin qen impe rfeka t do t isha do t ishe do t ishte do t ishim do t ishit do t ishin pluskva mperfek at do t kisha qen do t kishe qen do t kishte qen do t kishim qen do t kishit qen do t kishin qen

imperfe kat
qenksha

perfekat paskem qen paske qen paskea qen paskemi qen paski qen paskan qen

qenkshe

qenka

qenkej

qenke mi qenke ni qenka n

qenkshi m qenkshit

qenkshin

Infinitiv

particip

gerundiv

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA pr t qen qen duke qen Promena prvilnih glagola liroj )osloboditi); lirohem (osloboditi se) indikativ
prezent (aktiv) liroj liron liron lirojm lironi lirojn prezent (pasiv) lirohem lirohesh lirohet
lirohemi

560

liroheni lirohen

imperfek at (aktiv) liroja liroje lironte lironim lironit lironin

imperfekat (pasiv) lirohesha liroheshe lirohej liroheshim liroheshit liroheshin

aorist (aktiv) lirova lirove liroi

liruam

aorist (pasiv) u lirova u lirove u lirua

u liruam

liruat liruan

u liruat u liruan

perfekat (aktiv) kam liruar ke liruar ka liruar kemi liruar keni liruar

perfek at (pasiv) jam liruar je liruar sht liruar jemi liruar jeni liruar

pluskv amper (aktiv) kisha liruar kishe liruar kishte liruar kishim liruar kishit liruar

pluskvampe r. (pasiv) isha liruar ishe liruar ishte liruar ishim liruar ishit liruar

futur (aktiv) do t liroj do t lirosh do t liroj do t lirojm do t lironi

futur (pasiv do t lirohem do t lirohesh do t lirohet

do t lirohemi

do t liroheni

561
kan liruar jan liruar

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA

kishin liruar ishin liruar do t lirojn do t lirohen

konjuktiv
prezent (aktiv) t liroj t lirosh t liroj t lirojm t lironi t lirojn prezent (pasiv)
t lirohem t lirohesh t lirohet t lirohemi t liroheni t lirohen

imperfek at (aktiv) t liroja t liroje t lironte t lironim t lironit t lironin

imperfek at (pasiv) t lirohesh a t

liroheshe

t lirohej t
liroheshim

t
liroheshit

t
liroheshi n

perfek at (aktiv) t kem liruar t kesh liruar t ket liruar t kemi liruar t keni liruar t ken liruar

perfekat (pasiv) t jem liruar t jesh liruar t jet liruar t jemi liruar t jeni liruar t jen liruar

konjuktiv pluskvamperfekat (aktiv) t kisha liruar t kishe liruar t kishte liruar t kishim liruar pluskvamperfekat (pasiv) t isha liruar t ishe liruar t ishte liruar t ishim liruar

optativ prezent (aktiv) lirofsha lirofsh liroft lirofshim prezent (pasiv) u lirofsha u lirofsh u liroft
u lirofshim

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA 562 t kishit liruar t ishit liruar lirofshi u lirofshi t kishin liruar t ishin liruar lirofshin u lirofshin Imperativ Prezent (aktiv) liro; lironi infinitiv pr t liruar particip liruar prezent (pasiv) lirohu; lirohuni gerundiv duke liruar

Po prvoj promeni menjaju se glagoli koji se u prezentu prvog lica jednine svravaju na suglasnik j, kao: laj, thaj, blej, rrfej, shkoj, punoj, fshij, shkruaj, bluaj, lyej, thyej, ziej, ndiej; di, pi, fle itd.

Druga promena lidh, lidha; lidhur (vezati) indikativ prezent (aktiv) lidh lidh lidh lidhim prezent (pasiv) lidhem lidhesh lidhet lidhemi imperfekat (aktiv) lidhja lidhje lidhte lidhnim imperfekat (pasiv) lidhesha lidheshe lidhej lidheshim aorist (aktiv) lidha lidhe lidhi lidhm aorist (pasiv) u lidha u lidhe u lidhi
u lidhm

563
lidhni lidhin lidheni lidhen

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA u lidht lidhnit lidheshit lidht lidhnin lidheshin lidh u lidh

perfekat (aktiv) kam lidhur ke lidhur ka lidhur kemi lidhur keni lidhur kan lidhur

perfekat (pasiv) jam lidhur je lidhur sht lidhur jemi lidhur jeni lidhur jan lidhur

pluskvam perfekat (aktiv) kisha lidhur kishe lidhur kishte lidhur kishin lidhur kishit lidhur kishin lidhur

pluskvampe rfekat (pasiv) isha lidhur ishte lidhur ishte lidhur ishim lidhur ishit lidhur ishin lidhur

futur (aktiv) do t lidh do t

lidhsh

futur (pasiv) do t lidhem do t lidhesh do t lidhet do t lidhemi do t lidheni do t lidhen

do t lidh do t lidhim do t lidhni do t lidhin

konjuktiv
prezent (aktiv) t lidh t lidhsh t lidh t lidhim prezent (pasiv) t lidhem t lidhesh t lidhet t lidhemi imperfek at (aktiv) t lidhja t lidhje t lidhte t lidhnim imperfek at (pasiv) t lidhesha t lidheshe t lidhej
t lidheshim

perfekat (aktiv) t kem lidhur t kesh lidhur t ket lidhur t kemi lidhur

perfekat (pasiv) t jem lidhur t jesh lidhur t jet lidhur t jemi lidhur

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA

t lidhni t lidhin t lidheni t lidhen t lidhnit t lidhnin t lidheshit t lidheshin t keni lidhur t ken lidhur t jeni lidhur t jen lidhur

564

konjuktiv pluskvamperf. (aktiv) t kisha lidhur t kishe lidhur t kishte lidhur t kishim lidhur t kishit lidhur t kishin lidhur pluskvamperf. (pasiv) t isha lidhur t ishe lidhur t ishte lidhur t ishim lidhur t ishit lidhur t ishin lidhur

optativ prezent (aktiv) lidha lidh lidht lidhim lidhi lidhin prezent (pasiv) u lidh u lidh u lidht u lidhim u lidhi u lidhin

imperativ infinitiv pr t lidhur particip lidhur gerundiv duke lidhur

Po drugoj promeni menjaju se glagoli tipa hedh, heq, derdh, mbledh, zgjedh, pjek, sjell, mbjell, vjel, dal, marr; hap, mbyll, qep, qesh, vesh, vendos, hekuros, qendis, tiganis itd.

565

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA Nepravilni glagoli

I ovi glagoli se menjaju po napred navednim promenama, ali tokom promene trpe glasovne promene u korenu. Takvi glagoli su: 1) bj (initi) prezent bj bn bn bjm bni bjn imperfekat bja bje bnte bnim bnit bnim aorist bra bre bri bm bt bn particip br

2) bie (doneti) prezent bie bie bie biem bini bien imperfekat bija bije binte binim binit binin aorist prura prure pruri prum prut prun particip prur

3) bie (padati, pasti) prezent bie bie bie biem bini bien imperfekat bija bije binte binim binit binin aorist rash re ra ram rat ran particip rn

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA

566

4) brtas (vikati) prezent brtas brtet brtet brtasim brtisni brtasinj imperfekat brtisja brtisje brtiste brtisnim brtisnit brtisnin aorist brtita brtite brtiti brtitm brtitt brtitn particip brtitur

5) dal (izlaziti) prezent dal del del dalim delni dalin imperfekat dilja dilje dilte dilnomk dilnit dilnin aorist dola dole doli dolm (dualm) dolt (dualt) doln (dual particip dal

6) di (znati) prezent di di di dim dini din imperfekat dija dije dinte dinim dinit dinin aorist dita dite diti ditm ditn particip ditur

567

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA 7) dua (hteti) prezent dua do do duam doni duan imperfekat doja doje donte donim donit donin aorist desha deshte deshi deshm desht desh particip dashur

8) flas (govoriti) prezent flas flet flet flasim flisni (flitni) flasin imperfekat flisja flisje flinte flisnim flisnit flisnin aorist fola fole foli folm folt foln particip folur

9) fle (spavati) prezent fle fle fle flem flini flen imperfekat flija flije flinte flinim flinit flinin aorist fjeta fjete fjeti fjetm fjett fjet particip fjetur

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA 10) ha (jesti) prezent ha ha ha ham hani han imperfekat haja haje hante hanim hanit hanin aorist hngra hngre hngri hngrm hngrt hngrn particip ngrn

568

11) jap (dati) prezent jap jep jep japim japni japin imperfekat jepja jepje jepte jepnim jepnit jepnin aorist dhash dhe dha dham dahat dhan particip dhn

12) l (ostaviti) prezent l l l lm lini ln imperfekat lija lije linte linim linit linin aorist lash le la lam lat lan particip ln

13) loz (igrati)

569

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA prezent loz lot lot lozim lozni lozin imperfekat lozja lozje lozte loznim liznit loznin aorist lojta lojte lojti lojtm lojtt lojtn particip lojtur

14) marr (uzeti) prezent marr merr merr marrim mirrni (merrni) marrin imperfekat merrja merrje merrte merrnim merrnit merrnin aorist mora more mori morm (muarm) mort (muart) morn (muarn) particip marr

15) njoh (poznavati) prezent njoh njeh njeh njohim njihni njohin imperfekat njihja njihje njihte njihnim njihnit bjihnin aorist njoha njohe njohu njohm njoht njohn particip njohur

16) pi (piti)

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA prezent pi pi pi pim pini pin imperfekat pija pije pinte pinim pinit pinin aorist piva pive piu pim pit pin particip pir

570

17 pres (ekati) prezent pres pret pret presim prisni presin imperfekat prisja prisje priste prisnim prisnit prisnin aorist prita prite priti pritm pritt pritn particip pritur

18) pres (sei) prezent pres pret pret presim prisni presin imperfekat prisja prisje priste prisnim prisnit prisnin aorist preva preve preu prem pret pren particip prer

19) rri (sesti, sedeti)

571

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA prezent rri rri rri rrim rrini rrin imperfekat rrija rrije rrinte rrinim rrinit rrinin aorist ndenja ndenje ndenji ndenj ndenjt ndenjn particip ndenjur

20) shoh (videti) prezent shoh sheh sheh shohim shihni shohin imperfekat shihja shihje shihte shinim shihnit shihnin aorist pash pe pa pam pat pan particip par

21) shpie (odvesti, voditi) prezent shpie shpie shpie shpiem shpini shpien imperfekat shpija shpije shpinte shpinim shpinit shpinin aorist shpura shpure shpuri shpum shput shpun particip shpur, shpn

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA 22) them (rei) prezent them thua thot themi thoni thon imperfekat thoshja thoshje thoshte thoshim (thonim) thoshit (thonit) thosjin (thonin) aorist tahsh the tha tham that than particip thn

572

23) vdes (umreti) prezent vdes vdes vdes vdesim vdisni vdesin imperfekat vdisja vdisje vdiste vdisnim vdisnit vdisnin aorist vdiqa vdiqe vdiq vdiqm vdiqt vdiqn particip vdekur

24) vete (otii) prezent vete vete vete vemi veni ven imperfekat veja veje vente venim venit venin aorist vajta vajte vajti vajtm vajtt vajtn particip vajtur

573

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA 25) v (metnuti, metati) prezent v v v vm vini vn imperfekat vija vije vinte vinim vinit vinin aorist vura vure vuri vum vut vun particip vn

26) vij (doi, dolaziti) prezent vij vjen vjen vijm vini vijn imperfekat vija vije vinte vinim vinit vinin aorist erdha erdhe erdhi erdhm erdht erdhn particip ardhur

27) vras (ubiti) prezent vras vret vret vrasim vrisni (vritni) vrasni imperfekat vrisja vrisje vriste vrisnim vrisnit vrisnin aorist vrava vtave vrau vram vrat vran particip vrar

KRATKA GRAMATIKA ALBANSKOG JEZIKA 28) z (uvatiti, hvatati) prezent z z z zm zini zn imperfekat zija zije zinte zinim zinit zinin aorist zura zure zuri zum zut zun particip zn

574

SRPSKO ALBANSKI RENIK

R rabat m. treg. zbritje tja f, ulja e mimevet t cakuara ze mallit. rabota f. pune e kee, pun e rnd, pun angari, dredhi, dallavere. slaba rabota.pun e dobt racija f. ndjekje -kja, f; bastisje f; ares-tim m racionalan a. racional, racionalno ad. racional, -e (ekonomian) eko-nomik racionalizacija f. racionalizem -i m racionalizator m. racionalizator -i m; puntor racional racionalizator-ski predlog m.propozim racional. racionalizovati v. racionalizim rai m. dim. nga rak gaforre e vogel, karavidhe e vogel raji a. gaforeje, i (e) gaforres raji korak hapat e gaforres. raun m. llogari llogarin (trgovaki) tregtar (privremeni) perkohsisht (tekui) rrjedhse, vijues (diferen-cijalni) diferencial ispitivanje rauna - hulumtimi i llogaris blokirati sve bankovne (tekue) raune - blokimi i te gjith llogarive bankore (vijuese) polaganje rauna me dhane llogari staviti u raun v n llogari nemam rauna nuk kam llogari, skam llogari ne ide mu u raun nuk shkon n llogari, voditi rauna kujdesem pr dika, i kushtoj kujdes nj pune praviti raun bez krmara bj hesap pa hanxhin raunanje n. llogaritje, i (e) etiri vida raunanja katr mundsit e llogaritjes raunati v. llogaris, bj hesap (uraunati) fus n llogari raunajui i njega t llogaris edhe at raundija m. llogaritar -i m, llogarits raunica f. llogari f,hesapi (trgova-ka) tregtar raunovodstvo n. kontabilitet. raunovoa m. llogaritar -i m, krye-llogaritar, m, shefi i llogarise raunski a. llogaris, llogarits raunska greka gabim llogarie rava f. degzim ravanje n. degzim -i m; ndarje n deg, bigzim ravast a. degzuar, i (e) bigzuar ravati se v. degzohet, bigzohet, ndahet n deg rad m. pun (telesni - duevni fizike, shpirtnor teak i rnd prihvatiti pranoj obustaviti ndrprej) (ak-ordni) me marrveshje (po koma-du) (domai) shtpijak (prinudni) pun e dedyrueshme (runi) pun dore (politiki) rad sa enama (politikisht) pun me gra tehnika rada teknika e puns dosadan i muan rad pun e mrzitshme dhe e rnd podela rada f. ndarja e puns nesposoban za rad jo i afte pr pun radan a. puns radni narod po-pulli puntor radar m. radar -i m. radarski a. radari, i (e) radarit radarski ureaj m. radarska stanica f. stacioni i radarit radi prp. pr shkak (arsye) radi mene pr shkak meje. radij(um) m. radijum -i, m. radijator m. radiator,i m; kalorifer radije ad. comp. nga rado; m me dshir radijus m. rreze -zja radikalan a. polit. radikal, e radi-kalne mere, izmene (promene) masa radikale radilite n. punishte tja radin a. puntor i zellshm radan radinost f. (delatnost) dshir pr pun (veprimtari) (narodna) popu-llor radio m. radio (aparat) aparat radio emisija f. emisioni i radios radio predajnik m. radiotransme-tues radio stanica f. (radio stacioni) (kratkotalasna) me val te shkurta radio talas m. valt e radios radio telefonija radio-telefoni radio telegrafija radio-telegrafi -a f. radio vest f. radio lajmet radio veza f. radio lidhja radioaktivan a. radioaktiv,-e radioaktivnost f. radioaktiviteti -i m. radiogram m. radiogram -i m. radionica f. ofiqin -a f, punishte radist m. ai q punon (brodski) puntor anije raditi v. punoj (neumorno pa u lodhur marljivo i zellshm, (neozbiljno) jo serioz (prekovremeno) jasht orarit ta radite? qka po punoni, qka po bni raditi kao radniki borac me punue si puntor lufttar radni a. pun, e puns; dit pune radna snaga fuqia puntore radna sposobnost aftsia i puns radni as orari i puns radni elan pun me vrull radni kombinezon kominosh e puns radni odnos marrdhnje puns prestanak radnog odnosa ndrprerje reciproke t puns radni dan dit pune radni karakter karakteri i puns radni program programi i puns radno vreme (drutveno potreb-no nevojat shoqrore osmoasov-no tetorshe skraeno shkurtuar produeno zgjatja; vijim i puns) t vazhduarit; radnica f. puntore -rja radniki a. puntor radnika kla-sa klasa puntore radniki pokret lvizje puntore radniki savet kshilli i puntorve radniki savet preduzea kshilli i puntorve te ndrrmarjes radnik m. puntor (fabriki) fabriks (filmski) filmit (javni) publik (kul-turni) kulturor (kvalifikovanl) kuali-fikuar (poljoprivredni) bujqsis radnitvo n. puntori -a f, puntor -t m. pl. radnja f. pun, veprim, punim (pro-davnica) shitore, dyqan (ugos-titeljska) hoteliere zatvaranje radnje mbyllja dyqanit radnja romana ngjarje e romanit rado ad. me dshr (me qejf), me gjith zemr radost f. gzim -i m, gaz m, gazmend van sebe od radosti t dal mendsh prej gzimi radostan i gzueshm -e gzueshme radosno ad. i gzuesh radovanje n. 1. gzim -i m, t g-zuarit; gaz; 2. knaqsi f, t knaqurit radovati se v. gzohem (pr dika) radoznalost f. kureshtar i m, kurioz m. radoznao a. kureshtar-e, kurioz, -e raanje n. lindje -dja f, t lindurit; lindja e fmijs raati v. lind raf f. raft -i m, dollap m. rafinacija f. rafineri -a f. rafiniran a. i (e) rafinuar,i (e) pastruar rafiniranost f. rafinim -i m, dinakri -a f, dhelpri rafinirati v. rafinoj, pastroj raga f. grdall -a (kali) kali i lig, i mom ragastov m. shtalk (dere a dritareje) m, korniz

rahitian a. rahitik, -e rahitis m. rakitizm -zmi m. raj m. parajs -a f, xhenet raja f. i krishteri n perandorin osma-ne; njeri i shtypur. Rajna f. Ren -i m (lum dhe krahina rreth tij n Gjermani) rajnski a. gjeog. i (e) Renit, q p prket krahins ose lumit t Renit (ne Gjermani) rak m. zool. gaforre -rrja f, karavidhe, med. kancer (morski) detit raka f. varr -i; grop raketa f. raket -a f; fishekzar m raketna rampa f. ramp rakets rakija f. raki, pije alkoholike rame n. shpatull -a m, krah sleg-nuti ramenima mbledh supat rame uz rame krah pr krah irokih ramena kraht e gjra rana f. plag -a f, varr (od zrna) prej plumbit (od poseka) me thik (smrtonosna) vdekjepruese zadati ranu shkaktoj plag rang m. rang -u m, me rend m, grad f, shkall po rangu najstariji m i lart me grad raniti v. mngoj, ngrihem, (rano ustati) ohem hert rano a. hert -- rano povre perime t hershme rano voe pem t hershme rano sazreo heret i pjekur a. rano ujutru heret n mmgjez ko rano rani dve sree grabi kush mngoi, bloi ranije ad. comp. m heret, m shpejt rano heret (pre toga) para se gjithash, m heret on ai doao ranije erdhi m heret raniji a. comp. m i hershm; i mparshm -e mparshme ranjenik m. i plagosur -i m, i plaguar ranjiv a. q mund t plagoset a varro-het leht raport m. raport, prgjegjsi rasa f. rac iste rase rac e pastr konj od rase kal i sojit tpastr ukrtanje rasa kryq-zimi i racs. rasad m. fidan -i m, rasat m, bitonj rasaditi, rasaivati v. artris(bimt) shprngul bimt prej nj vendi n nj vend tjet; rrralloj(bimt). rasadnik m. fidanishte (umski) i (e) pyllit,i (e) malit rasap m. prishje -shja, shpenzon, shkaprdar rasip rascep m. prqarje, ndarje(u partiji ) n parti rascepiti v. prqaj, ndaj m dysh; bj copa copa; copzo rascvetati se v. lulzuar; i (e)mbuluar me lule(t qelura), plot me lule. raserupati v. copzoj coptoj, bj copza rasei v. pres; aj rasejan i (e) shprndar rasejano ad. hutueshm, habitshm,i (e) hutuar, n mnyr t shprndar rasejanost f. t shprndar; t hu-tuar, t habitur rasejati v. habitur se t jesh raseliti v. shprngul, transferoj (po-pullsin) raseljen 1. i (e) shprngulur; 2. i (e)transferuar raseljeno lice njeriu i shprngulur rashladiti v. ftoh, freskoj rashladni ftohs rashladni ureaj aparati ftohs, frigoferik rashod m. 1. shpenzim -i m; 2. fin. t dala, t ardhura e shpenzimeve rashodovanje n. (brisanje iz inven-tara) regjistrim (shlyerje) prej in-ventarit, nxerrje nga prdorimi rashodovati v. regjistroj dika nga invetarit, qes dika jasht prdo-rimit rasip shkaprdar rasipanje n. plago-rishje -shja rasipan shkaprderdhse (pa mas), plagrishse -sja rasipno ad. n mnyr plagrishse rasipati (rasuti) v. derdhet, shkapr-derdhet (straiti) kot, humbje ko-hs rasipnica f. plangorishse -sja f, shkaprdare rasipniki a. plangorishs -e, shka-prdar -e rasipnik m. ai q shpenzon tepr, shpezues pa mend raskalaan i (e) shthurur, i (e) shfre-nuar, q nuk dgjon raskalano ad. I (e) lshuar pas ep-shevet t kqia, i pamoralshm, imoral raskalanost f. e lshuar, e dhn pas dfrimeve raskid shkputja, ndarja raskidanje n. t kputurit, kputje, t arturit, t prishurit (braka) martess raskidanje ugovora (neopravdano i pa arsyeshm) shkputje kontrars raskidati, raskinuti v. (konopac lita-r) me shkput (ugovor kontrata) ndarja (okove prangat, zinxhiret) hedh andej kndej (prijateljske veze marrdhnjet miqsore) se raskinuti s kim (s prolou) me u nda prej dikujt, me u shkput prej dikahit (me t kaluarn) rasklimati v. 1. labrgoj, lshoj nga shtrngimi 2. lkund, tund (andej kndej) prf. labrgohem; lkundem, tundem rasklopiti v. zbrthej, montoj, dm-toj, shkatroj (knjigu librin) hap (usta gojn) raskol m. ndarje -rja, shkputje raskolnik m. prars -i m, skizmatik m, ndars m, heretik. raskomadati v. coptoj, copzoj raskomotiti se v. rri rahat, qet-sohem raskopati v. rrmish, rrmoj, grmoj. raskopati v. zbrthej, shkopsit raskoraiti (raskreiti) se v. hap kmbt e shalt,qndroj n kmb rasko f. luks -i m, salltanet m. raskoan luksoz,-e, i burishm raskraviti v. shkrij, nxej raskriti v. hap,el; zbuloj raskrinkati v. demaskoj; ja zbuloj publikisht fytyrn. raskriti, raskrivati v. 1. zbuloj; 2. heq kulmin (mbulesn) zbulim -i m, zbuluar raskrivanje n. heqje kulmi, t zbuluar raskrsnica udhkryq -i m,udhkryqe -qja raskre n. udhkryq -i m, udhkryqe f. (puteva) rrugve na raskrsnici n udhkryq raskrstiti se v. kpus, prish (sa nekim i kpus marrdhniet me dik) heq dor raskrvaviti v prgjakem, gjakosem raskuiti v. zgjeroj, ndej, shtrij, zgjas raskuvati v. ziej shum(tepr), ziej mir raskvasiti v. lag, njom raspad rnje -ja f (t rn); shkatrim raspadanje shkatrim m; prishje (lea) kufoms (stenja) shkmb i m, pl. shmbinj raspadati shkatrohet, rrnohet, pris-het (raspasti) se v. me u zbrthy (u vodi) n uj raspaliti, raspaljivati v. ndez, djeg (vatru zjarrin strast gjakim, dshi-r e madhe mrnju urrejtje) i bie shuplak(udariti) i bie ndokujt se me u godit

raspaljiv a. i ndezshm -e ndzshme rasparati v. 1. shqep 2. shqyej; gris rasparati v. prf. coptoj, copzoj raspariti v. prf. ngroh prsri, nxeh n avull raspee, raspelo n. kryqzim, t kryqzuar(me gozhda) raspeti v. prf. kryqzoj, mbrthej n kryq raspetljati v. imprf. zbrthej; zgjidhje (konce) fill -i m,fije f; pe -ri se zgjidh nj shtje ngatrruar raspikua m. plangprishs -i m, shkaprdar m; shkaprderdhs raspiliti v. pres me sharr, sharroj raspiriti v. i fryj zjarit, trzoj zjarrin, shprndaj raspisati v. lshoj, (drgoj) qarkore; shpall me shkrim(nagradu shprb-lim) shkruaj shum raspitati (raspitivati) se v. 1. pyes (dika); 2. marr informime (infor-mata) 3. bj pyetje, informohem rasplakati v. prf. qaj shum, vajtoj shum rasplamteti se v. prf. ndez flak, i jap flak(nj sendi) rasplesti v. 1. shthur, 2. shprish, shprish flokt rasplet m. gj e qndisur rasplinuti se v. derdhet, shkaprder-dhet moja nada se rasplinula shpresat e mia jan shkaprde-dhur. rasplod m. shtim i m, shumzim me an t pjells (pr kafsh. ivotinja za rasplod kafsha pr shumzim rasploditi, rasploavati v. 1. shtoj; 2. shumzoj raspodela f. f. ndarje -rja f, shprn-darje raspodeliti v. prf. 1. shprndaj,ndaj (n shum vende ose shum vetave) 2. ndaj nj lloje raspolaganje n. dispozicion -i m; urdhr m, urdhres staviti na raspolaganje ve, l n dispozicion raspolaganje n. n. dispozicion -i m; urdhres staviti na raspolaganje ve, l n dispozicion mati na raspolaganju kam n dispozicion raspolagati v. kam n dispozicion, kam nj gj pr t prdorur (nov-cem parat) disponoj dik pr dika, kam n dor raspoloviti v. prf. prgjysmoj, nda-hem n dysh (ndahet pr gjysm) prgjysmohet raspoloen a. disponuar; q sht n qejf dobro raspoloen mirr i disponuar (jam i disponuar) jam n gjendje t mir shpirtrore. ravo raspoloen nuk jam n qejf nisam za to raspoloen nuk jam i disponuar pr ate (nuk jam n qejf ) raspoloenje n. dispozicion -i m; ur-dhr, veselo raspoloenje dis-ponuar me gaz, me gjallri. raspoloiti v. disponoj, kam n dis-pozicion (koga za to diken pr dika) e dfrej dik se disponohem (pr dika) marr vullnet raspoloiv a. i (e) disponuar raspon m. distanca, larges raspop m. ish-prift -i m, kallogjer, murgu i gjveshur raspored m. 1. sistemi -i m, radhitje 2. rregull m,sistem m, plan m, program raspored asova orari i lndvet dhe i orvet rasporediti v. ndaj, shprndaj; siste-moj rasporiti v. shqep (shqep kmishn) shqyej, pres raspoznati, raspoznavati v. dalloj; shquaj; njoh, identifikoj. raspoznavanje n. dallim -i m, t da-lluar mo raspoznavanja aftsi pr t dalluar rasprava f. (raspravljanje) shqyrtim i m,analiz f, diskutim (sudska) shqyrtim inj shtjeje n gjyq; (nauni rad) shqyrtim shkencor raspraviti, raspravljati v. diskutoj (mbi nj eshtje) o tome bismo mogli jo dugo da se raspravljamo pr at kishim mund edhe m gjat t diskutojm raspremiti v. prf. prgatit, rregulloj; (sto) tryezn raspriati se v. prf. bisedoj gjersisht, kuvendoj n mnyr t gjer e t gjat; flas e flas rasprodaja f. f. likuidim i mallit, shitje e tr e mallit pjes-pjes. rasprodat a. i (e) shitur (trsisht) rasprodati v. shes gjith mallin pjes-pjes (zakonisht me mim m t lir) rasprostiranje n. shtirje -rja f, pr-hapje f, zgjerim rasprostirati, rasprostreti v. shtrij, ndej, hap, prhap, shtrihem, ndahem, prhapem rasprostraniti (zgjeroj) v. hap, (pr-hap) shtrij (shprndaj) zgjerohem (prhapem) shtrihem rasprostranjen a. i prhapur, i zgje-ruar, i shprndarur rasprsnuti v. thyej copa-copa, bj cop e thrmi. se bhet cop e thrmi, coptohet, ahet rasprtati, raspriti v. 1. shprndaj, prhap hedh andej-kndej, 2. shpartalloj, thyej, coptoj raspucati, raspui se v. prf, plcas, plas, aj (plcet) ahet raspust m. pushim -i m, lshim -i m,(veliki) i madh (drutva sho-qris) shprndarje, shkuror-zim raspustiti v. lshoj, liroj (trupe) trupat (parlament) parlament (zbor) mbledhjen rasputen a. njeri i shkurrzuar,i ndar a i lshuar prej gruaje rasputenica f. grua e lshuarprej burrit, e shkurrzuar rasrditi v. hidhroj, zemroj se hidh-rohem, zemrohem (inatosem) idh-nohem rast m. rritje -tja (stas) shtat m, gjatsi trupi visoka rasta me gjatsi trupore t madhe rastajali (rastati) se v. ndahem prej dikujt rastajanje n. 1. ndarje -rja, f; lamtu-mir 2. ndrprerje e shoqrimit rastanak m. ndarje rja f; t ndart; t larguarit rastanjiti v. imfpr. tholloj, tholl; ho-lloj rastava f. ndarje -rja (braka) ndarja e bashkshortvet, prishja rastaviti v. ndaj, ndaj nga nj tjetr (na delove n pjes) zbrthej (mainu makinn) dmtoj se 1. ndahem, ndahem nga nj tjetr rastaviti na slogove ndarja n pjes, shtres rastavljen part. (i, e) ndar rastegljiv a. elastik, -e; i (e) epur (pojam q mund t kputohet dhe dhe t interpretohet n mnyra t ndryshme) q mund t kuptohet n shum mnyra rastegljivost f. elasticitet -i m, mud-sia e zgjatjes, e shtrirjes rastegnuti, rastezati v. zghas (zgjat) zgjatoj; zgjeroj, shtrij rastenje n. rritje -tja f, t rritur rasterati v. prz, shprndaj rastereenje n. shkarkim m, lehtsim m, paksim takse rasteretiti v. shkarkoj, heq barrn; lehtsoj, paksoj rasti v. rritem, zgjatem (razvijati se) me u zhvillue (voda uji cene mimet) zmadhim (testo brumi) rastojanje n. largsi -a f, distanc rastopina f. solucion -i m, shkrirje rastopiti, rastapati v. shkrij (metal) metalin se shkrihet rastresen a. 1. i (e) shkundur,i (e) shprndar; 2. i (e) hutuar rastresenost f. 1. t shkundurit n; 2. t hutuarit rastresti v. 1. shkundem, 2. tundem, lkundem (leshim) shprish(panju) vmendje se dfrehem, zbavitem rastrezniti v. zhdeh; se m del t pirt, rakia, vera; fig. filloj t i shoh gjrat realisht

rastrgati, rastrgnuti v. shqyej, ap-loj, gris rastrojen a. i (e) shkatrruar, i (e) rregulluar (ivci nerva) t dezor-ganizuar rastrojenost f. rregullsi f, turbullir rastrojstvo n. t rregulluarit n, shkatrrim (vojske) ushtris rastrojiti v. 1. rregulloj, 2. ndaj n tri pjes, 3. dezorganizoj rastrubiti v. trumbetoj, prhap nj fjal a lajm m katr ant, duke e br buj rastumaiti v. shpjegoj, sqaroj, inter-pretoj; komentoj (beleke) shni-met rasturati, rasturiti v. shprndarje f, prhapje andej kndej (glasove votat) shprndarje, shpartallim (zbor tubim) shprdarje (novine revistat) hulli (slog rrokje -kja) ndahem, prndahem se shprnda-hemi rastuiti v. brengos, hidhroj, zem-roj se brengosem, hidhrohem rastvarati, rastvoriti v. tres, shkrij (hemijski kimik) (irom otvoriti) hap el krejt rastvor m. solucion -i m; trets rasuditi, rasuivati v. 1. gjykoj 2. mendoj, arsyetoj rasuivanje n. 1. gjykim -i m; shqyr-tim i n shtjeje n gjyq; 2. ar-syetim rasulo n. prishje -shja f, shkatrim rasuiti se v. thahet nga thatsia; teret, plset, ahet nga thatsia. rasveta f. ndritje -tja f, driim osvet-ljenje rasvetliti ndrit, zdrit, ndrioj rasvet-ljavati v. ndrioj (tajnu) ndioj fshehtsin raereiti v. ndarje -rja, t ndar n katr pjes raistiti v. pastroj, fshij, spastroj, heq pengesat (prej udhe) rregulloj. ralaniti v. ndaj, ndaj pjes-pjes, coptoj raupati v. ngatrroj, shprish (perje) pendla. rauti se v. bhem i famshm, m del zri rairiti v. zgjeroj; shtrij, prhap (kri-la, ruke) kraht, duart (znanje) dijenin (zarazu) infektim -i, smun-dje ngjitse (noge) kmbt (oi) syt se zgjerohez, hapet, shtrihet ralja f. trfuk -u m, trfuq rava rrembat(degt) e trfukut raljast a. trfuk, trfuq ravast rrem-bat e trfukut ratrkan a. shkaprderdhur ratrkane kue shtpit t shkaprder-dhura ratrkati v. shkaprderdh rat m. luft (izbiti objaviti shpallja voditi me udhheq, brja e lufts krvav prgjakshme bezuspean lufta pa sukses) kot (graanski) qytetare (narodnooslobodilaki) lufta nacional-lirimtare (oslobodi-laki) lirimtar (pomorski) detare (svetski) botrore (partizanski) partizane moj brat je u ratu vllau im sht n luft hladni rat luft e ftoft ratar m. bujk u m, lavrtar ratarski a. bujqsor, -e; agrar, -e ratarstvo n. bujqsi ratifikacija f. ratifikim m, ratifikoj ratifikovati v. ratifikim ratite n. mejdan -i m, shesh lufte ratni a. lufte, i (e)lufts; luftarak ratni brod luftanije ratni huka luftnxits ratna jaina fuqia luf-tarake ratna luka liman lufte ratna mornarica marina (flota) luf-ts ratna operacija operacioni lufts ratna pripravnost gadi-shmria e lufts, pregaditja ratna sluba shrbimi luftarak ratni sud gjyqi luftarak ratni zarobljenik rob lufte ratni zloinac kriminel lufte ratniki a. lufta i (e)lufts; luftarak ratnik m. luftar i (e) (borac) lufttar (bivi) ish lufttar ratoboran a. luftarak,-e luftdashs ratobornost f. shpirt luftarak, karakter luftarak ratovanje n. luftim -i m, t luftuarit (pokretno motorike lvizshme) ratovati v. luftoj, bj luft ravan f. rrafshin -a (povrina) sipr-faqe (jednak) i (e) barabart ravan taban dyz taban, shput e kmbs t rrafshta ravan krov kulmi i rrafsht nema mu ravna q se ka shoqin, ravan f. rrafshin -a f, rrafsh (povrina) siprfaqe e rrafsht ravnanje n. rrafshim m, sheshim, nivelim (ponaanje) sjellje (upravljanje) udhheqje ravnanje pre-ma osnovnim naelima niveloj, drejtohem sipas parimeve fillestar ravnatelj m. drejtor -i ravnateljica f. drejtoresh -a ravnati v. rrafshoj, niveloj, barazoj (upravljati) administroj, drejtoj se drejtohem, udhhiqem (prema si-pas) orijentohem sipas dikujt ravnica f. rrafshin ravnodnevnica f. barasnat, dita q sht e barabart me natn ravnoduan a. indiferent, -e, flegma-tik ravnodunost f. indiferenc -a,f. t mos art e koks pr asgj ravnomeran a. i (e) barabart, i nj mase t barabart; (jednak) bara-bart, identik ravnopravan me t drejta t barabarta ravnopravno ad. baras, barabarsisht ravnopravnost f. barazi -a ravnotea f. baraspesh, drejtpeshim -i razabrati razaznati v. zgjedh; dalloj, njoh; shquaj razagnati prze,dboj razgoniti v. ndjek, qes jasht me forc razapeti, razapinjati v. (hap,el) shtrij (platno) plhur (ator qa-drn) kryqzoj (na krst) n kryq (jedro velat e barks) razara m. shkatrues -i m, prishs razaranje prishje -shja razarati v. me prish, me shkatrue. razoriti me shkatrue razaslati v. ndritem, ndrin, ndriohet razastreti v. shtroj, hap, ndej razaznati v. dalloj, njoh; shquaj, razabrati zgjedh, dalloj, njoh razbacati hidhet, flaket andej e kndej razbaciti v. hedhje dhja, shprndarje. razbaruen a. i (e) pakrehur, flok-shprishure razbaruiti v. pakrehur (kosu flokt) razbesneti se v. trbohem (hidhroj) zemrohem shum razbeati se v. iki (n t gjith ant) shprndahem razbibriga f. 1. shaka -ja 2. shakaxhi razbijati v. thyerje, coptim razbiti aj kokm razbistravanje n. kthjellim -i m, t brt kthjellt, sqarim (situacije situat) spjegim razbistriti v. kthelloj, bj t kthellt se kthjellohem, kthillem razbiti, razbijati v. thyej, coptoj, drmoj, shpartalloj (vojsku) ush-trin (prozor) dritaren (mamurluk) t qent mahmur se thyhet, cop-tohet (brod) anije

CRKVENI TERMINI

997
C crkva kish -a f., pl. -a Cveti festa e engjjve, e dielle para Pashkve, festa e kishs otrodokse pr nder t engjjve (hebr. heruvim) krijes mbinjerzore me kok foshnjore dhe me krah, e cilla gjendet buz Zotit. ovekoljubiv adj. filantropik -e; njeridashs, -e; altruist -e. udotvorna ikona ikona e mrekullueshme D Duh Sveti Shpriti shenjt akon xhakue -koni m, pl. xhakoj, dhjak m. E eparhija dioqez -a f, pl. -a episkop peshkop -i m, pl. -; epitrahilj petrahil (grek. epi, trahelos qafa) pjes e veshje priftit ortodoks e cilla mbahet rreth qafe dhe gjendet nr veshjen kryesore e siprme. F farisej farizj -eja m, farisej -i m, pl. ; hipokrit -i m, pl. - farisejski adj. fariseji, i (e) farisejit; hipokriti, i (e) hipokritit, hipokrit, e.farisejstvo hipokrizi -a f. G golgota golgot vuajtje -tja f, pl. - t vuajturit; fig. psim m (grek. Golgotha, hebr. Gulgolta) "krafkishtje" kodra afr Jerusalimit n t cilln sht kryqzuar Krishti dhe ku jan br denime me vdekje. grenik mkatar -i m, fajtor m.

A ahimandrit arqimandrit -i m, pl. ; arkimandrit ahimandritski arqimandritor, e. arkimandritor anamneza anamnez -a f, kujtim m. anel engjll -i m. aneli pl. engjj apostol apostull -i m, pl. apostuj apostolski adj. apostolik, -e, apostullor, -e, i (e)apostullit. arhanel kryeengjll, arkangjel -i m. arhiakon arqidhjak -u m. pl. -; kryedhjak m, arhixhakon m, kryexhakon m. arhiepiskop kryepeshkop -i m, pl. -; arhiepiskopija kryepeshkopat -a f, pl. -a; arhijerej peshkop -i m, pl. -; atakist akatist -i m. autokefalni autoqefal, -e. B babtist baptist -i m, pl. -; blagosloven adj. i (e) bekuar. bogojavljanje epifani -a f, uj i bekuar. Bogorodica Shnmri -a f, Zonja Shnmri, Zonja e Bekuar. bogoslov teolog -u m, pl. -; seminarist -i m, pl. -; bogoslovija seminari -i m, pl. -e; shkoll teologjike; teologji -a f. bogosluenje shrbes -a f, pl. -a (fetare), shrbim fetar, mesh f, liturgji -a, f, pl. -; bogougodnik q sht i dashur i zotit, q i bn qejfin zotit. boanstvo hyjni -a f, pl. - , qenie hyjnore.

998
H Heruvim (hebr. heruvim) krijes mbinjerzore me kok foshnjore dhe me krah, e cilla gjendet buz Zotit. hipotonija hirotonia (grek. cheirotonia dorzgjatje) shugurim, ordinacion m (n priftri). I idioritmija idioritmia, form, harmoni (grek. idios, rytmos form, harmoni) manastir ku sht lejushme q secilli kallogjer ka pasuri personale, q t jetoj vet pr veti, t ushqehet dhe t vishet. iguman abat -i m, igumen m, i pari i kuvendit (ortodoks) igunaija abatesh -a f, igumene f. eprore f. ikona ikon -a; kor f. ikonoborac ikonoklast -i m. ikonostas ikonostas -i m. irmos irmos (grek. eirmos) strofa fillestare e kngs s kishs ortodokse, sipas melodis s saj kndohen kngat t tjera, lloj i kngs n ceremonin ortodokse. iskuenik rishtar -i m. iskuenje prove -a f. ispovednik rrfyes -i m; nun m; prifti q rrfen; (onaj koji se ispovijeda pendestar m, pendimtar m.) ispovest rrfim -i m, nunosje f. J jektenija jektenia lutje ortodokssh f jelej elaion vaj i bekuar (grek. elaion) vaj i cilli prdoret n ceremoni fetare jerej prift -i m. otodoks jeromonah hieromonah -u m. jestetstvo natyr -a f. jevanelje ungjill -i m. K kadionica temjanic -a f, kadionik kemtar m. kamilavka kamillaf -i m. kandilo kandil -i m. kanon kanun -i m. kanon m. kapla kishz -a f, kapel f. katabazija katabasia (grek. katabasia, kata-baino zbritem) hyrja n od nntoksore, n kishat greke: vendi nn altar ku ruajn reliktet. katavasija katavasia (grek. katabasia) n kishn ortodokse; ekstrakt nga kanuni; kngat q kndohen n mesh t par. katikizis katekizm -zmi m. krtenje pagzim -i m. L laik laik -u m, pl. -; lavra manstir, kuvend i madh. liturgija liturgjia -a, f, pl. -; M manastir manastir -i m, pl.-e; mantija tunik -a f, pl. -a (e fratit); ras f (e priftit). miomiris parfum -i m, er e mir miropomazanik i krezmuar -i m, i mirosur m. miropomazanje krezmim -i, mirosje f, lyerje me vaj t bekuar mitra mitr -tra f., pl. mitra, mbules koke q ven kryepeshkopt mitropolit mitropolit -i m, pl. -; molitva lutje -tja f, pl. -, urat q i drejtojm nj hyjnie, falje f, urat f, lutje fetare. molitvenik libr lutjesh monah murg -u m., pl. murgj, kallogjer m, murgar m, kllogjen m. muenik martir -i m, pl. -; dshmor

999
N nafora nafor -a f., pl. -a; oste f (buk bekuar) naos naos (grek. naos) tempulli grekve t lasht, posaqrisht e mbrendshmja e tempullit ku ka qen statua hyjnis i cillit sht kushtuar. Novi zavet Dhiata e re novoroen adj. i (e) posalindur novozavetni i (e) Dhiates e re O oglaeni i shpallur m. oktoih oktoih (grek. okto tet) n kishn ortodokse; libri i ceromonis ku gjinden kngat pr mbrmsorje, mesh t par dhe liturgji pr secilln dit t javs t ndar n tet zra. oltar altar -i m, lter m. oltarski adj. i (e) altarit. omofor omofor (grek. omos krah; phoreo, phero baj) n kishn ortodokse: stol, shirit i gjat dhe i gjer nga leshi e ciln mban peshkopi n krah t vet dhe pa at nuk mundet t udhheq asnj ceromoni kishore. orar petrahil -i m. oreol oreol (fr. aureole, lat aureola) kurore ndritshme ose rrethi rreth koks t shenjtve; fig. shklqim, lavdi. osveen i (e) bekuar osveenje t dorzuarit n. (prift.) P panahija f folkl. ort. (koljivo) grur i zier ( i bekuar) parastos m kish.(zadusnica) pershpirtje -tja f, paroh famulltar -i m, pl. - parohija famulli -a f, patrijarh patriark u m., pl. - priee f kungat -a f, kungim m. pedesetnica pendikost, kish. koha mes Pashkve dhe Rrshajeve dhe vet festa e Rrshajeve f. pokajanje n. pendim -i m, t penduarit; kish. pends f, dnim m, ndshkim m. pokajnik pendestar -i m, pl. -, ai q i shtrohet nj pendese. poslanica f mesazh -i m, pl. -e; (letr) qarkore e paps. post agjerim -i m, pl. -e; agjinim m, ngjinese f, casni ili veliki ~ kreshmt e mdha ( e Krshndellave, e Pashkve) kreshmoj (v), kreshm (n) kod hriana, agjroj (v), agjrim (n) ramazanski post (kod muslimana) pravoveran adj. ortodoks -e. preasni adj. fort i (e) nderuar, fort i nderueshm -e nderueshme; i prndershm -e prndershme; preobraenje transformim i m pl. - , metamorfoz f. prezbiterijanac presbiterian -i m. priesnik i kunguar -i m, ai q ka marr kungat, q sht kunguar priestiti se kungohem, marr kungatn priprata parahyrje, -hja f. pl. -e protezis (grek. prothesis) ekspozim -i n, shpjegim m; interpretim m, komentim m. prorok profeti m, pl. - , profit m, parathns m. prosfora buka e bekuar, buka liturgjike protoakon protodhjak m, protoxhakoni m, kryexhakue m. protojerej kryeprift -i m putir kleshejt -i m pl. -a, potiri q prdor prifti n mesh, potir m.

1000
R rgzorcizam ekzorcizm -zmi m, prbetim m. ripide lepez (grek. rhipis gen. rhipidos lepeza) lepeza e cilla prdoret n kishn ortodokse pr t mbrojtur potiri nga insektat; pllaka e metalt ose e drurit n shtag t gjat me shembulltyrn e engjllve. riznica thesar -i m; visar -i m. rukopolaganje shugurim -i m; t dorzuarit (prift, kallogjer); ordinacion m (n prifteri) svetitelj m ortod shenjt -i m, pl. -r sveto adj. i (e) shenjt Sveto pismo Shkrim i shenjt T teologija teologji -a f. tipik tipik (grek. typos projekt, shestim) n kishn ortodokse: kushtetuta, libri i cilli cakton si duhet t zhvillohet shrbimi fetar gjat vitit dhe ka lexohet dhe knohet n shrbimin fetar; dorracak/manual pr jetn e murgjve n manastir. triod triod (grek. tre-, odos rruga) trojica trinitet f. Trojicin dan Trojic f. pl. Rrshajt f. pl. trojstvo triplictet -i f, triad f; Sveto ~ Shn Trini, Shndritat tropar himn -i m (kng q kndohet n kishn orthodokse) U usekovanje prerja e koks s Shn Janit (Johanit) Uskrs pashk -t m pl. ; Uspenje Presvete Bogorodice n. fundosje -sja f, ngjitja e Zonjs n qiell V Vaskrs Pashkt f. Vaskrsenje Pashkt f. vaskrsnuti ngjall, ringjall (sipas besimit fetar) vavedenje shfaqia e shn Mris, Zonja e qirinjve vean adj. i amshueshm -e amshueshme; i prjetshm -e prjetshme; verovanje n t besuarit n, besim m, Z ziloti fanatik -u m. zvonik kambanare -rja f.

S
sabor adj. i (e) kuvendit, kuvendi, i (e) diets; kish i (e) sinodit, sinodi; ortod. ~ crkva katedrale f. sabor asamble f, mbledhje f, zemaljski ~diet; crkveni ~sinod m; (zbor) mbledhje f, grumbullim m, miting m. sestrinstvo f motri -a f, cilsi motre. sinod sinod -i m, pl. -e. slava (krsna slava) kremtja e shtpis Stari zavet Dhiata e vjetr stihar -ra m ortodok. petrahil -i m, pl. -a Sv. tajna braka ortodok. Sakramenti e martess. svetenik prift -i m, pl. - -rinj, klerik m; (protestantski) pastor m. Sveta gora Mali i Shenjt, Athos m. Sveta stolica Selia e Shenjt Sveta tajna ortodok. Sakramenti Sveta vodica uj i shenjt, i bekuar Svetac shenjt -i m Sveti Arhijerejski sabor: kuvendi i shenjt i peshkopit (ili peshkopats), Sveti Arhijerejski sinod: sinodi i shenjt i peshkopit (ili peshkopats),.

1001
DH Dhiata e re Novi zavet Dhiata e re Novi zavet Dhiata e vjetr Stari zavet Dhiats, i (e) Dhiats Novozavetni

A abat -i m, igumen m, i pari i kuvendit (ortodoks) iguman abatesh -a f, igumene f. eprore f. igumanija agjerim -i m, pl. -e; agjinim m, ngjinese f, casni ili veliki ~ kreshimet e mdha ( e Krshndellave, e Pashkve) post kreshmoj (v), kreshm (n) post kod hriana agjroj (v), agjrim (n) ramazanski post (kod muslimana) akatist -i m akatist altar -i m, alter m. oltar altar, i (e) altarit oltarski adj. anamnez -a f, kujtim m. anamneza apostolik, -e, apostullor, -e, i (e) apostullit apostolski adj. apostull -i m, pl. apostuj apostol arkimandritor -e. ahimandritski arqidhjak -u m. pl. -; kryedhjak m, arhixhakon m, kryexhakon m.arhiakon arqimandrit -i m, pl. -; ahimandrit asamble f, mbledhje f, zemaljski dhiet; crkveni ~sinod m; (zbor) mbledhje f, grumbullim m, miting m. sabor autoqefal, -e. autokefalni B baptist -i m, pl. -; baptist bekuar,(e) bekuar osveen -i bekuar. i (e) bekuar blagosloven adj besim m, t besuarit n, verovanje buka e bekuar, buka liturgjike prosfora

re

D
dioqez -a f, pl. -a eparhija dorzuar, t dorzuarit n. (crkv.) osveenje E ekspozim -i izlaganje, ekspoze crkv. protezis (gr. prothesis) ekzorcizm -zmi m, prbetim m. egzorcizam elaion jelej posveeno ulje (gr. elaion) ulje koje se upotrebljava u crkvenom obredu (kod pravoslavnih) engjj pl. aneli engjll -i m. anel epifani -a f, uj i bekuar. bogojavljanje F famulli -a f, parohija famulltar -i m, pl. - paroh fanatik -u m. ziloti fariseji, i (e) farisejit; hipokriti, i (e) hipokritit, hipokrit, e. farisejski adj. farizj -eja m, farisej -i m, pl. - ; hipokrit -i m, pl. - farisej festa e engjjve cveti, nedelja uoi Uskrsa, pravoslavni crkveni praznik u ast anela (hebr. heruvim) natoveanskog bia sa detinjom glavom i krilima, koje se nalazi uz Boga. filantropik -e; njeridashs, -e; altruist -e. ovekoljubiv adj.

1002
fort i (e) nderuar, fort i nderueshm -e nderueshme; i prndershm -e prndershme; preasni adj. fundosje -sja f, ngjitja e Zonjes n qiell uspenje presvete Bogorodice n. G golgot golgota, stradanje (gr. Golgotha, hebr. Gulgolta) "lubanjite", brdo kod Jerusalima na kome je Hristos razapet i gde su izvravane smrtne kazne uopte. grur i zier ( i bekuar) panahija f folkl. ort. (koljivo) H heruvim, Heruvim heruvim, Heruvim (hebr.) u hrianskoj crkvi: aneo, natoveansko bie sa detinjom glavom i krilima, koje se nalazi uz Boga. hieromonah u m. jeromonah himn -i m (kng q kndohet n kishn orthodokse) tropar hipokrizi -a f. farisejstvo hirotonia hirotonija (gr. cheirotonia ispruenje ruke) posveenje, rukopoloenje (za pravoslavnog svetenika ili episkopa) hyjni -a f, pl. - , qenie hyjnore. boanstvo I idioritmia idioritmija (gr. idios, rythmos sklad, oblik) manastir u kome je doputeno da svaki kaluer ima svoju linu imovinu, da sam za sebe ivi, hrani se i odeva. Prvi put su se javili u Svetoj gori, naroito u XIV i XV veku, meu njima i Hilandar. ikona e mrekullueshme udotvorna ikona ikonoklast -i m. ikonoborac ikonostas -i m. ikonostas ikon -a; kor f. ikona irmos -i irmos (gr. eirmos) poetna strofa pravoslavne crkvene pesme, prema ijoj se melodiji pevaju ostale pesma; vrsta pesme u pravoslavnom bogosluenju. J jektenia, lutje ortodokssh f. jektenija, pravoslavna molitva K kambanare -rja f. zvonik kamillaf -i m. kamilavka kandil -i m. kandilo kanun -i m. kanon m. kanon katabazia katabazija (gr. katabasis, kata-baino silazim) ulaz u neku podzemnu prostoriju; u grkim crkvama: mesto ispod oltara na kome se uvaju relikvije.. katavasia katavasija (gr. katabasia) u pravoslavnoj crkvi; izvodi iz kanona; pesme koje se pevaju na jutrenju. katekizm -zmi m. katikizis kemtar m. kadionik kish -a f., pl. -a crkva kishz -a f, kapel f. kapela kleshejt -i m pl. -a, potiri q prdor prifti n mesh, potir m. putir kondebitori kondebitor, prav. sadunik (lat. condebitor) kondemanti kondemant, prav. osuenik. (lat. condemnare osuditi, condemnatus) kondemnacion kondemnacij prav. osuda, kazna. (lat. condemnare osuditi, condemnatio) kondemnatori kondemnator, prav. onaj koji izdejstvuje donoenje

1003
presude, tuilac. (lat. condemnator) kremtja e shtpis slava, krsna slava krezmim -i, mirosje f, lyerje me vaj t bekuar miropomazanje krezmuar, i krezmuar -i m, i mirosur m. miropomazanik kryeengjll arkangjel -i m. arhanel kryepeshkop -i m, pl. -; arhiepiskop kryepeshkopat -a f, pl. -a; arhiepiskopija kryeprift -i m protojerej kungohem, marr kungatn priestiti se kunguar, i kunguar -i m, ai q ka marr kungat, q sht kunguar priesnik kuvendi i (e) kuvendit, kuvendi, i (e) diets; kish i (e) sinodit, sinodi; ortod. ~ crkva katedrale f. sabor adj kuvendi i shenjt i peshkopats, Sveti arhijerejski sabor L laik -u m, pl. -; laik libr lutjesh molitvenik liturgjia -a, f, pl. liturgija lutje -tja f, pl. urat q i drejtojm nj hyjnie, falje f, urat f, lutje fetare. molitva M Mali i shenjt, Athos m. Sveta gora manastir -i m, pl.-e; manastir manstir, kuvend i madh lavra martir -i m, pl. -; dshmor m. muenik mesazh -i m, pl. -e; (letr) qarkore e paps poslanica f mirosje f, krezmim -i, t lyerim me vaj t bekuar miropomazanje mirosur, i krezmuar -i m, i mirosur m. miropomazanik mitropolit -i m, pl. -; mitropolit mitr -tra f., pl. mitra, mbules koke q ven kryepeshkopt mitra motri -a f, cilsi motre Sestrinstvo f murg -u m., pl. murgj, kallogjer m, murgar m, kllogjen m. monah mkatar -i m, fajtor m. grenik N nafor -a f., pl. -a; oste f (buk bekuar) nafora naos naos (gr. naos) starogrki hram, naroito unutranjost hrama gde je stajao kip boanstva kome je hram posveen. natyr -a f. jestetstvo ngjall, ringjall (sipas besimit fetar) vaskrsnuti O oktoih oktoih (gr. okto osam) u pravoslavnoj crkvi: osmoglasnik, bogoslubena knjiga u kojoj su pesme za veernju, jutrenju i liturgiju za svaki sedmini dan razdeljene na osam glasova. omofor omofor (gr. omos rame; phoreo, phero nosim) u pravoslavnoj crkvi: naramnik, dugaka i poiroka traka od iste vune koju arhijerej nosi na ramenima i bez koje ne moe vriti nikakvu crkvenu radnju. oreol oreol (fr. aureole, lat. aureola) svetao venac ili krug oko glave sevetitelja; fig. sjaj, slava. ortodoks -e. pravoveranadj P pagzim -i m. krtenje parahyrje -hja f. pl. -e priprata parakletion parakletion (gr. parakletikos odobravan, podran, utean) uteni spis; grka crkvena knjiga koja

1004
sadri rei utehe. parfum -i m, er e mir miomiris pashk -t m pl. Uskrs Pashkt f. Vaskrs Pashkt f. Vaskrsenje patriark u m., pl. - patrijarh kungat -a f, kungim m. f priee pendestar -i m, pl. -, ai q i shtrohet nj pendese pokajnik pendikost pedesetnica . crkv. vreme izmeu Uskrsa i Duhova i sam praznik Duhova. pendim -i m, t penduarit; kish. pendes f, dnim m, ndshkim m. pokajanje n. peshkop -i m, pl. -; arhijerej peshkop -i m, pl. -; episkop petrahil epitrahilj (gr. epi-, trachelos vrat) deo odede pravoslavnih svetenika koji se nosi o vratu i stoji ispod glavne gornje odede (stihara). petrahil -i m, pl. -a, stihar ra m ortodok petrahil -i m. orar posalindur, i (e) posalindur novoroen adj. prerja e koks s Shn Janit (Johanit) usekovanje presbiterian -i m. prezbiterijanac prift -i m, pl. - -rinj, klerik m; (protestantski) pastor m. svetenik prift -i m. otodoks jerej profeti m, pl. - , profit m, parathns m. prorok protodhjak m, protoxhakoni m, kryexhakue m. protoakon prov -a f. iskuenje prjetshme, i amshueshm -e amshueshme; i prjetshm -e; vean adj. prshpirtje -tja f, parastos m crkv.(zadusnica)

Q
q sht i dashur i zotit, q i bn qejfin zotit. bogougodnik R ringjall (sipas besimit fetar) ngjall vaskrsnuti ripis ripis, lepeza (gr. rhipis gen. rhipidos lepeza) u pravoslavnoj crkvi: lepeza, mahalica kojom svetenici/akoni mau nad putirom da ne padne u njega kakva buba; metalna ili drvena ploa, utvrena na poduoj motki, sa likom anela, koji simnboliki oznaava prisustvo duhovnih nebeskih sila pri svravanju sv. tajne evharistije. rishtar -i m. iskuenik rrfim -i m, nunosje f. ispovest rrfyes -i m; nun m; prifti q rrfen; (onaj koji se ispovijeda pendestar m, pendimtar m.) ispovednik S Sakramenti Sveta tajna ortodok. Sakramenti i martess Sveta tajna braka ortodok. Selia e Shenjt Sveta stolica seminar -i m, pl. -e; shkoll teologjike; teologji -a f. bogoslovija SH shenjt -i m svetac shenjt -i m, pl. -r svetitelj m ortod. shenjt, i (e) shenjt sveto adj. Shkrim i shenjt Sveto pismo shpallur, i shpallur m. oglaeni shpjegim izlaganje, ekspoze crkv. protezis (gr. prothesis) Shpriti i Shenjt Duh sveti shugurim -i m; t dorzuarit (prift, kallogjer); ordinacion m (n prifteri) rukopolaganje

1005
Shnmri -a f, Zonja Shnmri, Zonja e Bekuar Bogorodica shrbes -a f, pl.-a (fetare), shrbim fetar, mesh f, liturgji a, f, pl. bogoslienje sinod -i m, pl. -e. sinod sinodi i shenjt i peshkopit (ili peskopats) Sveti arhijerejski sinod T temjanic -a f, kadionica teolog -u m, pl. -; seminarist -i m, pl. -; bogoslov teologji -a f. teologija thesar -i m; visar -i m. riznica tipik tipik (gr. typos nacrt) u pravoslavnoj crkvi: crkveni ustav, knjiga za sva vremena odreuje kako treba vriti bogosluenje preko godine i kada se to ita i peva na bogosluenju; pravilnik o ivotu monaha u manastirima. transformim i m pl. - , metamorfoz f. preobraenje trinitet f. trojica, Trojica triod triod (gr. tri-, odos put) triplicitet -i f, triad f; Sveto ~ Shn Trini, Shndritat trojstvo, Trojstvo Trojic f. pl. Rrshajt f. pl. Trojicin dan, Trojica tunik -a f, pl. -a (e fratit); ras f (e priftit). mantija U uj i shenjt, i bekuar Sveta vodica ungjill -i m. jevanelje XH xhakue -koni m, pl. xhakoj, dhjak m. akon Z Zonja e qirinjve, t shfaqia e shn Mris vavedenje

1006