Kolonializmi absurd ............................................................................................................ 3 Olajuwon refuzon akuzat e bra ndaj tij ............................................................................5 Sekularizmi dhe feja n perndim......................................................................................

6 Msim-besimi npr shkolla...............................................................................................9 Koncepti i dashuris.........................................................................................................11 Djaloshi dhe mbreti ..........................................................................................................15 Krkimi i t vrtets, fuqis dhe qllimit ..........................................................................18 Kape t sotmen, e nesrmja nuk sht e jotja ................................................................22 Kalendari i hixhretit ..........................................................................................................24 Prfundimi i vitit dhe prfundimi i ymrit ...........................................................................27 Para se t prmbytet barka .............................................................................................35 Hyrje n shkencat e Kuranit............................................................................................39 Besimi n Ditn e Gjykimit................................................................................................42 Hadithi: Dy fjalt e lehta n gjuh ....................................................................................44 Gruaja jote sht e gjith bota pr ty ..............................................................................46 Kshilla t vogla pr nj kurim t madh...........................................................................48 ...dhe mos i nxirrni ato prej shtpive t tyre... .............................................................49 Imam Es Sefarini...............................................................................................................51 Ibn Ahmed el Hakemi .....................................................................................................52 Imam Esh Shatibi..............................................................................................................54 Imam Ed Darekutni...........................................................................................................55 Tema: Fmija i adoptuar ..................................................................................................57 Pozita e sunnetit n Islam (1) .........................................................................................58 20. Heshtja dhe ruajtja e gjuhs......................................................................................60

Fjala jon

Falnderimi i takon Allahut, At e falnderojm dhe vetm prej Tij ndihm dhe falje krkojm. Tek Ai krkojm strehim prej t kqijave t veteve dhe punve tona. K udhzon Allahu nuk ka kush e humb dhe k e humb Ai, nuk ka kush e udhzon. Dshmoj se Allahu sht Nj i Vetm, pa ortak, ska zot tjetr prve Tij, si dhe dshmoj se Muhamedi sht rob dhe i Drguar i Tij. Me rastin e publikimit t numrit t shtat me radh t AlbIslam.Com, ju lajmrojm se mirpresim kritikat, sygjerimet, propozimet dhe kshillat, pr konceptin e ri t ktij publikimi q, inshaAllah, do bhet pr numrin e trembdhjet, n muajin Rexheb 1425. Allahut i mbshtetemi dhe prej Tij ndihm krkojm.

Ramadan Ramadani kryeredaktor AlbIslam.Com

edicion i botuar / viti i dyt / nr: 20 kryeredaktor: Ramadan Ramadani redaksia: Bekir Halimi, Talha Kurtishi, Alajdin Idriz, Fatmir Zaimi

www.albislam.com albislam@albislam.com str: 386 no: 11 lokal: 44, 1000 Shkup fax: +389 2 3290 408

Del do muaj lunar. Takvimi i Trkiye Diyanet Vakfi. Numri i ardhshm: 10 04 2005 Boton: NUN-R DOOEL Xhirollogaria: 300000001759616 Komercijalna Banka A.D.- Skopje Numri tatimor:4030003487017 Regjistruar pran Agjencis pr Informata t Maqedonis nr. 02-124/2.

Aktuale
Kolonializmi absurd
M falni pr gjuhn joprofesionale por vendimi i marr nga kshilli qeveritar i Irakut pr ta br 9 prillin, ditn e re t fests kombtare sht me t vrtet budallallk. Kolonialistt n prgjithsi jan budallenj. Kolonializmi sht i bazuar mbi mos shfaqjen e qllimit t tyre, verbria sht komponenti strukturor i kolonializmit, padront kolonialist e shikojn Afrikn por jo afrikant, e shikojn Palestin por jo palestinezt, e shohin Irakun por jo irakent. Megjithat, budallallku amerikan n Irak sht si shum gjra t tjera amerikane i ekzagjeruar. Kur Napoleoni s pari erdhi n Kajro, ai s pari ai ndoqi hilen amerikane pr ta br pushtimin t duket sikurse ishte nj lirim. N nj pamflet t shprndar n Aleksandri nj dit prpara se t binte qyteti n duart e trupave franceze, prkthyesit e Napoleonit futn shprehjen el-Ummah el-Misrijje (populli egjiptian ose kombi egjiptian) pr her t par n gjuhn arabe. Napoleoni doli me thirrjen se ishte duke i liruar egjiptiant nga Mamlukt, t cilt ishin t huaj, ai ishte nj lirimtar dhe jo nj pushtues. Sigurisht, njerzit e Kairos, Mamlukt dhe Osmant nuk ishin t huaj, islami dhe jo nacionalizmi ishin bazat e identitetit politik. El-Ummah el-Islamijje (Populli mysliman) ishte i vetmi popull rreth e rrotull veanrisht kur vinte puna n qndrimet ndaj Evrops. Napoleoni u tregua i shpejt n ndryshimin e mendimit pasi e kuptoi q kjo nuk do t ecte, kshtu ndryshoi diskutimin e tij. N mnyr pr tju shmangur krahasimit m kryqzatat, ai vazhdonte t deklaronte se nuk ishte i krishter dhe kt e argumentoi se kishte sulmuar fronin e Paps s Roms. N takimin e tij me njerz t dalluar t Kairos dhe dijetar mysliman t el-Azharit n korrik 1798, ai doli me thirrjen se vet ishte musliman. Oficert francez u urdhruan t mos i sulmonin grat, t mos pinin alkool n vende publike dhe t mos hynin npr xhamia. Ai vendosi nj kshill qeveriss, tamam sikurse ky i Paul Bremerit q sht i vendosur n Irak. Katrmbdhjet dijetar t el-Azharit ishin tani qeveria administruese e qeveris s Egjyptit nn pushtimin francez. Nivelet e tyre t gjith filluan t deklaronin se nuk ka zot tjetr prve Allahut dhe se Muhammedi sht i drguari i Tij. Ai madje e bri kshillin e katrmbdhjetshes t nxjerr nj fetva (nj verdikt fetar) duke thn q Napoleoni ishte Mehdiu, nj figur fetare, paraqitjen e s cils, myslimant e besojn, do ta mbush vendin me drejtsi ashtu si ka qen e mbushur me shtypje. Ata doln me thirrjen se 20 ajete kuranore t Kuranit i referoheshin Napoleonit! Nuk shkoi shum dhe egjiptiant doln me nj prgjigje t ktij budallallku. Pas dy muajsh, Kairoja po digjej nga flota franceze. Dijetart e rinj t el-Azharit deklaruan luft, duke u ankuar q hoxhallart t cilt mbshtetn Napoleonin jan br francez dhe si rezultat nuk konsideroheshin m si musliman (nj lvizje kjo q ishte shum e 3

efektshme n bindjen e shum prej katrmbdhjet dijetarve t rishqyrtonin lidhjet e tyre politike dhe t bashkoheshin me revoltn). Sidoqoft pushtuesit ishin pushtues, dhe ata nuk kishin asnj t drejt t qeverisnin myslimant, kjo ishte nj kryqzat e re dhe Napoleoni prkundr deklarimeve t tij t vazhdueshme nuk ishte m i ndryshm sesa Luisi IX dhe ai nuk meritonte fat tjetr m t mir (Luis IX ishte ngujuar n shtpin e nj gjyqtari dhe rrihej m nj shkop t trash do dit, q kur ishte kthyer n Franc). Diskurset koloniale t anglezve pas lufts s par botrore nuk ishin m t ndryshme. Ata doln me thirrjen se jan duke i shptuar njerzit e Lindjes s Mesme nga tirania e pushtetarve turq, t cilt ata anglezt vendosn q ata ishin t huaj n rajon. Skema nuk eci as ksaj here dhe shum gjak duhej t derdhej n Egjypt, Palestin dhe Irak vetm e vetm q t merrnin kt mesazh: Ne ju urrejm ju dhe ne ju dum jasht vendeve tona. Megjithse, masat e ktyre francezve dhe anglezve ishin t kota, politikat amerikane n Irak jan edhe m t kqija. Sulmimi i civilve iraken ka filluar q dhjet vite

prpara pushtimit. Vrasjes n mas t irakenve nga armt e padukshme t shkatrrimit n mas e quajtur embargo nuk kan ln ndjenja n zemrat e irakenve. Pastaj, menjher pas pushtimit, prsri vrasje civilsh, krkimet e shtpive, zbulimet e grave dhe shum poshtrime t tjera. Lufta kundr terrorizmit sht kthyer n nj luft ndjenjash, do simpati pr islamin sht e par si nj rrezik politik q sht dshmuar n shum fjal. Hapi i par i amerikanve q ishte sjellja e demokracis n Irak ishte shtyrja e zgjedhjeve n pafundsi, vetm pr shkak se zgjedhjet nuk i prshtaten atyre. Tani kjo deklarat e kshillit qeveritar q 9 prilli, dita q Bagdadi ra, t quhej dit kombtare, sht budallallk, qesharak dhe i kot, sikurse ishte deklarata e 14 dijetarve q than se Napoleoni ishte Mehdi. Vetm kt her, madje edhe hapat e kujdesshm t marra nga Napoleoni dhe Anglezt nuk shihen. Kur Napoleoni deklaroi se ishte Mehdi ai nuk ishte masakruar njerzit e Kairos ende, masakra erdhi m von. Pushtimi amerikan i Irakut nuk sht vetm pos nj kthim tek nj koh klasike kolonializmi... Tamim Barguti Marr nga: The Daily Star Lebanon Prktheu: Ammar Abdul Xhelil 11.2.2005

Olajuwon refuzon akuzat e bra ndaj tij

Basketbollisti i dikurshm i NBA-s, Hakeem Olajuwon ka thn para disa ditve se kontributet financiare q jan dhuruar nga xhamia e tij kan pasur pr qllim organizatat bamirse q merren me aktivitete humanitare. Ai ka shtuar se kur jan dhn kontributet, nuk ka pasur mundsi t dihet se grupet q i kan marr donacionet kan lidhje me terrorizmin. Olajuwon i prgjigjeshte nj raporti q u publikua javn e kaluar nga agjencia amerikane e lajmeve Associated Press ku thuhej se Qendra Islame Dawah n Houston ka dhuruar m shum se 80 mij dollar organizatave bamirse q qeveria amerikane m von i ka akuzuar se kan lidhje m Al Qaedan dhe me grupe tjera terroriste. Olajuwon, i cili u pensionua n vitin 2002, pas 17 stinorve t kaluara n ekipin Houston Rockets dhe nj stinor me Toronto Raptors, momentalisht gjendet n Jordan ku studion gjuhn arabe. M duheshte nj karrier e tr ta krijoj emrin tim dhe ti prkrah kauzat t cilat i kam zgjedhur. sht vshtir t pranoj se emri im tani lidhet me terrorizm, ka thn Olajuwon gjat nj tele-konference 40 minutshe t inicuar nga ai, nga kryeqyteti jordanez. Sipas raportit t AP-s q u publikua m 9 shkurt t ktij viti, xhamia e tij ka dhuruar 61.250 dollar n vitin 2000, 20 mij dollar n vitin 2002 organizats Islamike afrikane, ndrsa 2.430 dollar n vitin 2000 Fondacionit pr Ndihma dhe Zhvillim n Tokn e Shenjt. Raporti i AP-s po ashtu njofton se qeveria amerikane n muajin tetor ka mbyllur organizatn islamike afrikane, duke e akuzuar at se ka financuar Osama bin Ladenin dhe Al Qaedan, ndrsa n vitin 2001 ajo ka mbyllur Fondacionin pr Ndihm dhe Zhvillim n Tokn e Shenjt. 42 vjeari Olajuwon, i lindur n Nigeri dhe i konvertuar n Islam, ka insistuar se ai nuk ka njohuri pr fardo lidhje q organizatat bamirs kan pasur me terrorizmin. Nse e kisha dikur, nuk do t kisha lejuar q xhamia t jep ndihma, ka shtuar ai. N kohn kur i dham ndihmat n vitin 2002, ne nuk dinim asgj rreth terroristve, ka thn ai. Nuk kishte ndonj arsye t dyshojm se organizatat bamirse kan lidhje me terroristt dhe ka theksuar se Fondacioni pr Ndihm dhe Zhvillim n Tokn e Shenjt ka qen organizat jo-profitabile me seli n Sh.B.A. dhe e regjistruar n Shrbimet e Brendshme t t Ardhurave (I.R.S.). Ndrsa pr donacionet e xhamis ai ka thn se jan raportuar rregullisht pran IRS-s. Kjo nuk ishte nj gj e fsheht. Ishte mjaft e hapur. Ishte e qart. Kjo nuk ishte nj gj e llojit, t themi, t nntoks. Ishte qart nj donacion pr organizata humanitare, ka thn Olajuwon. Ai poashtu ka thn se Fondacioni pr Ndihm dhe Zhvillim n Tokn e Shenjt, ka krkuar prkrahje nga xhamia pr nj program pr ndihm bonjakve. Puna e tyre shihet, dokumentet e tyre shihen, me ato aktivitete ata jan marr vite 5

me radh dhe ata kan pasur leje nga qeveria. Jo vetm tek ne, por ata shkojn npr komunitete t ndryshme pr t marr ndihma, pr shkak se kan leje, ka thn Olajuwon. Olajuwon ka thn se xhamia duhet t bj kontrolle m t hollsishme t organizatave bamirse para se t jep donacione. Ai ka thn poashtu se sht befasuar q raporti fillestar sht br lajm ndrkombtar. I shqetsuar ai ka thn se nj artikull

q m ka lidhur me nj grup terrorist sht botuar n Nigeri. E kemi pr detyr q si miq, raportet ti transmetojm sinqerisht. Ai ka argumentuar se raporti i AP-s ishte i orientuar dhe se faktet i jan nxjerr nga konteksti. Olajuwon, q sht qytetar amerikan, ka thn se sht i brengosur se si do ta shohin njerzit kur do t kthehet n Sh.B.A pas disa muajve. Ai e quan veten figur publike q mundohet ti ndihmoj shoqris. prktheu: xh.a. DAVID PICKER, 25.2.2005

shtja e sekularizmit dhe fes n perndim

Ai q dgjon bisedat e laikve t vendeve myslimane mbi relacionin shtet-fe, politikfe sikur e kaplon iluzioni pr ndarjen e plot mes fes dhe politiks n vendet perndimore. Ai mbetet i bindur pr njzshmrin e perndimorve pr moton feja nuk ka far t przihet n shtjet e shtetit dhe shteti duhet t mbetet laik si dhe pr parulln feja sht shtje personale e do individi. Por nse fillon t prcjellsh at q e thuan perndimort, n veanti at q thuhet n Amerik, do t shohsh q realiteti sht ndryshe asaj q t sht prshkruar nga laikt e vendit tnd. Do t shohsh se relacioni shtet-fe sht tem rreth t cils zhvillohen beteja t vrteta, rreth t cils shkruhet dhe flitet, debatohet dhe bisedohet. Qndrimet ndaj ktij relacioni shkaktojn ndarje n grupacione dhe parti. Po t ishin t prkthyera kto debate pa e shpallur vendndodhjen e tyre do t mendo6 je q debate t tilla mundet t ndodhin vetm n vendet Islame. Ja nj shembull: Para disa vite n nj konferenc u takova me nj njeri q ishte fetar, krishteri i cili pasi q kuptoi pr besimin tim dhe prpikshmrin n zbatimin e obligimeve fetare m tha: Mos u mashtroni si u mashtruam ne m sekularizmin. Menduam se sht sistem i cili nuk favorizon asnj fe q m von t kuptojm se sht religjion q armiqson fet. Kto fjal m befasuan mu ashtu si ndoshta jan befasuar disa lexues t ktij teksti. N vete thash si mundet q kto fjal ti thot nj perndimor. Rreziku i sekularizmit pr fen krishtere ishte ndjenj e cila n vitet e fundit u rrit dukshm. Nj profesor i filozofis, me besim katolik, n vitin 1996 publikoi libr n t cilin vllezrit e tij t krishter i kshillon me kto fjal: Prej shtjeve m t rndsishme t ktij libri sht fakti q ne kemi nevoj pr

rishqyrtim t kategorizimeve tek ne si dhe pr riklasifikimin e forcave. N fillimisht duhet t jemi t vetdijshm pr gjendjen e lufts n t ciln jemi si dhe t kuptojm ndryshimin rrnjsor t palve n konflikt. Shum prej armiqve tan t kamotshm jan miq t sodit dhe shum prej miqve tan, humanistt pr shembull, sot i kemi armiq. (Peter Kreeft, Ecumenical Jihad: Ecumenism and the Culture War, fq.9) Ashprsia e fushats krishtere kundr sekularizmit u rrit gjat zgjedhjeve amerikane n t cilt Partia Demokratike, nga ana e Partis Republikane u paraqit si parti laike liberale duke e promovuar vetn (P.Republikane) si parti e cila ndihmon fen dhe mbron vlerat morale. Njri prej tyre n tekstin e tij Feja kudr sekularizmit (Religion vs. Secularism in Politics By Paul Strand, Washington Sr. Correspondent) shkruan kshtu: shtja e fes sht br nj nga faktort m t rndsishm n prcaktimin e mnyrs s votimit. Ata q m shum falen anojn ka Partia Republikane, ndrkoh q ata q nuk falen anojn kah Partia Demokratike. Sipas nj ankets 63% prej atyre q m shum se dy her marrin pjes n ritet fetare jan prcaktuar pr P.Republikane, n koh q 62% prej atyre q nuk marrin pjes n rite t tilla ose i bjn rrall kan thn se do t votojn pr P. Demokratike. Prania e madhe e jofetarve n P. Demokratike sht forc e cila rrezikon t shndrron partin n fjal n parti sekulare. Autori pastaj ankohet nga mediat t cilt potencojn dominimin e krishterve fanatik n Partin Republikane (Fallwell-i pr shembull) n koh q neglizhojn dominimin e sekularistve n P. Demokratike. Pastaj cek rezultatet e hulumtimit nga dy sociolog sipas t cilve prej vitit 1992, 70-80% prej sekula-

ristve dhe liberalve votojn pr kandidatin demokrat ndrkoh q 2/3 t fetarve tradicional votojn pr kandidatin republikan. Nj grua fetare kshtu e prshkruan dallimin n votim: Ata q mendojn n zgjidhjet njerzore votojn pr demokratt n nj koh q ata q besojn n zgjidhje hyjnore t problemeve votojn pr republikant. Shumica e gazetarve n Amerik me lajmet e tyre prkrahin armiqt e besimtarve. Sipas nj ankets nj e treta e t angazhuarve n media mendojn se besimtart e ktij lloji jan rreziku m i madh pr demokracin, mbi 50% jan kundr forcs s madhe politike q e kan fetart. M pak se gjysma e gazetarve nuk praktikojn asnj besim n koh q afro 80% shum rrall i vizitojn kishat. N muajt e fundit u publikua libri i autorit t njohur krishter David Limbaugh me titull Persecution: How Liberals are waging war Against Christianity Persekutim: Si e luftojn liberalt krishterizmit i cili n pes javt e para pas botimit ishte libri m i shitur sipas New York Times-it. N nj prej ceremonive fetare ai tha: Ne e prjetojm luftn kundr kulturs (term me t cilin prcaktojn besimin dhe vlerat morale). Krishterimi sht objektivi i lufts q e zhvillojn humanistt sekular. Krishterimi n tr botn sht i rrethuar. Vlerat sekulare mbizotrojn n vendin ton. Ky sht fakt q ne duhet ta marrim parasysh. N mesin e mjeteve t lufts kundr krishterizmit ai prmend largimin e fes nga sektoret publike. Nenin e kushtetuts q ndan fen nga shteti ai, si jurist, kshtu e komenton: Themeluesit e shtetit tan me kt nen t kushtetuts nuk synonin ndarjen e shtetit nga feja. Ata kt nen e vendosn n kushtetut pr t mbrojtur Kongresin dhe qeverin 7

federale nga formimi i nj kishe t fort. Lufta kundr kulturs (besimeve dhe vlerave morale) me t madhe zhvillohet dhe rritet dita dits n Sh.B.A. Pr kt luft, shkaqet dhe rreziqet e saj jan shkruar shum libra dhe punime shkencore. Liberalt dhe tradicionalistt vazhdojn n akuzimin e njri tjetrit pr rritjen e ashprsis t ksaj lufte. Disa prej tyre thon: Demokratt jan shkaku i ksaj gjendjeje sepse partis s tyre i dhan kahje majtiste. Shum nga laikt dhe liberalt (q njihen si armiq t fetarve) jan antar n kt parti pr t ciln disa prej tyre pohojn: Partia demokratike sht parti n t ciln nuk ka vend pr Zotin. Shum nga krishtert q jetojn ne Evrop, katolikt n veanti protestuan kundr kushtetuts s re evropiane n t ciln aspak nuk prmendet krishterimi, bile as si element ndikues n formimin e kulturs perndimore. N tetor t vitit 2004 kardinali Joseph Ratzinger (njri prej kandidatve pr postin e paps) n nj prej debateve shprehi frikn e tij nga rritja e sekularizmit n Unionin Evropian: Sekularizmi si ideologji e shpikur shpien drejt dominimit t parcializmit i cili kur t lirohet n fund do t ndeshet me vetn duke e shkatrruar punn njerzore.

Si arsye pr mosprmendjen e krishterimit n kushtetutn e re evropiane prmendet mosprovokimi i myslimanve. Si prgjigje themi: Ajo q gjithashtu hidhron Islamin sht ofendimi i Zotit dhe arroganca e laikve q shkaktojn fundamentalizmin fetar. Sipas fjalve t ktij kardinali sekularizmi sht ideologji parciale dhe ai si i till nuk mundet tu prgjigjet sfidave t njerzimit. Intelekti nuk sht armik i besimit. Problemi shkaktohet kur nnmohen Krijuesi dhe shenjtrit. Liria sot kuptohet si gj individuale pa e marr n konsiderat faktin q njeriu sht qenie shoqrore. Liria e prbashkt sht liri pr t gjith dhe ajo si e till prkufizon lirin. Sekularizmi tek disa fetar perndimor konsiderohet si ideologji e cila prkufizon lirin. Pr kt shtje kryetari i lidhjes s mjekve t Katalonis (Spanje) n faqen e tyre t internetit shkruan: Nse n t kaluarn ne si ideologji shkatrruese prmendnim fashizmin dhe marksizmin sot at mundemi ta themi edhe pr sekularizmin i cili prkufizon lirin e t shprehurit dhe lirin e praktikimit t besimit. Si shembull ata prmendn faktin q askush sot nuk mundet t bhet mjek gjinekolog pa e praktikuar abortin. Lajmrimet e ksaj shoqate n spitalet e Francs ndalohen duke u komentuar si manifestime fetare! Dr. Xhafer Shejh Idris Prktheu: Talha Kurtishi Dr. Xhafer Shejh Idris, 25.2.2005

Msim-besimi npr shkolla

N vazhdim t iniciativs t kryetarit t Republiks s Maqedonis, pr takime t rregullta mes krerve t bashksive fetare n Maqedoni, t hnn m 28 02 2005, n nj manastir n Shkup u mbajt takimi i dyt punues. Takimi i par n Ohr u mbajt vjeshtn q kaloi, menjher pas referendumit t organizuar kundr ndarjes s re territoriale, kurse ky i tanishmi vjen n prag t zgjedhjeve t reja lokale. Pr takimin i cili ishte i mbyllur pr gazetar, kumtes publikoi vetm nikoqiri i ktij takimi, Kisha Ortodokse Maqedonase, por edhe kjo nuk e dha tekstin e kumtess n sajtin e vet. Me aq sa u publikua n media nga ky takim, n takim u vendos pr formimin e nj kshilli i cili do t merret me integrimin e institucioneve arsimore fetare, fakultetet dhe shkollat e mesme fetare, n sistemin arsimor shtetror t Maqedonis si dhe pr futjen e msimbesimit n programet shkollore. N takimin e mbajtur u konstatua pajtimi i prbashkt pr rolin q ka feja dhe institucionet e saja n ndrtimin e vlerave pozitive dhe ato t moralit n shoqrin ton dhe se takimet e ktij lloji duhet t vazhdojn. Poashtu lidert e bashksive fetare kan br apel pr qytetart q gjat zgjedhjeve lokale t shfaqin sjellje dhe mirkuptim t denj ndretnik dhe ndrkonfesional. Edhe n kt takim krert fetar, ndonse kan konstatuar se ka filluar procesi i denacionalizimit t pronave t bashksive fetare, kan krkuar q i njjti t prshpejtohet. T nesrmen, kryeministri Vllado Bukovski, n nj takim t veant, i ka prit antart e Sinodit t Kishs Ortodokse Maqedonase ku prve tjerave kan biseduar edhe pr prfshirjen e bashksive fetare n prgatitjet pr miratimin e ligjit t ri pr bashksit fetare n Republikn e Maqedonis. Me kt t fundit si duket mbarojn temat m t rndsishme n relacionin shtetbashksi fetare dhe t cilat si duket definojn marrdhniet e shtetit me bashksit fetare. Gjithsesi e para nga katr temat q her pas her bhen objekt i trajtimit n media por shum pak i studimeve t mirfillta, jan: ligji i ri pr bashksit fetare me t ciln do t mund t integrohen edhe me ligj ndryshimet e bra kushtetutn e RM-s pas Marrveshjes Korniz t Ohrit, ku u shtuan edhe disa bashksi fetare n kushtetut. E dyta dhe m e prmendura nga vet bashksit fetare sht denacionalizimi i pronave t cilat jan n pronsi t bashksive fetare n vendin ton. Tema e tret e q pr mendimin tim sht boshti i marrdhnieve t shtetit me bashksit fetare sht roli i tyre n shoqri. Kjo gjithsesi sht tem e gjer pr t ciln duhet br studime serioze dhe shteti duhet t ket baz t gjer studimesh para se me ligj t ri ta kornizoj organizimin e jets fetare. Kjo sepse do disbalans n relacionet e shtetit me fen, n shoqri multikonfesionale, si e jona, mund t ket pasoja t mdha n alim t funksionalitetit t institucioneve. Pra, nse njerz fetar bjn mallkime publike dhe anatema kundr ndarjes s re territoriale, organizojn peticione pr 9

t ndikuar n gjyqsi e tjera nga shembujt m t freskt n opinion, ather t tjert, q nuk jan ata q bjn kt, mund t ndihen n ann tjetr t balansit, kurse shteti prve tjerave sht prgjegjs edhe pr kandarin dhe nuk duhet lejuar t i ndodh kjo gj. Poashtu edhe pr temn tjetr me rndsi, futjen e msim-besimit fetar n sistemin arsimor ekzistues shtetror duhet br studime serioze dhe sht mir q kt her kjo nism prmendet n form t prgatitjes s nj elaborati. E reja n kt nism, me t ciln edhe dallon nga nisma e mparshme kur pa ligj dhe n shpejtsi u fut msimbesimi n arsim, sht edhe dimensioni tjetr ai i inkuadrimit t shkollave ekzistuese fetare n sistemin arsimor. Me kt gj n nj plan afatgjat do t fitohen kuadro t reja t cilat do t ken prgatitje t nevojshme pedagogjike pr mbajtjen e msimbesimit npr shkollat fillore dhe t mesme, por edhe do t prshpejtohet nostrifikimi i diplomave t kuadrove ekzistuese, q kan kryer studimet prkatse n vend dhe jasht tij. Kjo sepse deri tani ka pas raste kur nuk sht kryer nostrifikimi i arsimit prkats n fakultetet teologjike, ndonse ato kan qen nga vende me t cilat shteti jon ka nnshkruar marrveshje ndrshtetrore pr nostrifikim. Mendojm se iniciativa pr msim-besimin sht nj nism e cila meriton t prshndetet, mbetet q shteti, prkatsisht

Ministria e Arsimit dhe bashksit fetare ta kryejn pjesn e vet t puns. Argumentet pro futjes s msim-besimit npr shkolla jan dhn vazhdimisht n publikime t ndryshme, gjat periudhs s kaluar kur msim-besimi ishte n programet shkollore pr nj vit t tr. Nga m t rndsishmet vlen t ceket interesimi i madh q pati pr kt or msimore, ndonse fakultative, nga ana e nxnsve anemban shkollave fillore ku ajo u vendos. Poashtu edhe n aspektin e marrdhnieve ndrkonfesionale msim-besimi mund t ndikon pozitivisht pasi kto msime n princip do ta zvoglojn shkalln e padituris t njerzve ndaj njri-tjetrit me ka zvoglohen paragjykimet, por edhe fobit eventuale q mund t paraqiten npr shoqrit multietnike dhe multikonfesionale. Poashtu, msim-besimi n kt form ndihmon q shteti t vendoj kriteret pr prgatitjen e msimdhnsve t ksaj lnde dhe me kt nj pun serioze si arsimimi i njerzve me fet e tyre t mos i mbetet as stihis e as spontanitetit. Poashtu msimbesimi mund t integrohet n Programin nacional pr zhvillim t arsimit rishtazi t publikuar nga Ministria e Arsimit, pasi ky proces sht n prputhshmri me principet dhe vlerat e ktij programi dhe sidomos me mirqenien sociale, kulturore, intelektuale dhe fizike t qytetarve. Mirqenie kjo e cila sht e prmendur si vler gjenerale n t ciln mbshtetet ky program nacional. Ramadan RAMADANI, 4.3.2005

10

Artikuj
Koncepti i dashuris
All-llahu, subhanehu ve teala, i ka ndihmuar robrit e Tij me dy gjra, t cilat u mundsojn t prqendrohen n rrugn e drejt dhe t arrijn lumturin n kt bot dhe ahiret, si dhe ato i ka br argument kundr tyre n ditn e gjykimit. E para prej tyre sht natyra e pastr e njeriut (el-fitrah, fitre, fitrati), n t ciln Allllahu i Madhrishm e ka krijuar njeriun. Kurse e dyta sht shpallja (el-vahj), me an t s cils All-llahu e prforcon natyrn e pastr njerzore dhe e mbron at nga ndikimi i shejtanit dhe epshit, t cilt mundohen ta njollosin at. Andaj, sht shum me rndsi t dihet se nuk ka mundsi q kto dyja t bien n kundrshtim me njra tjetrn, sepse Allllahu sht Ai q e ka krijuar njeriun dhe Ai sht q i ka drguar atij Pejgamber dhe Libra. Islami sht n prputhshmri t plot me natyrn e pastr njerzore n t gjitha aspektet e saj dhe do urdhr apo ndales e All-llahut sht n dobi t njeriut dhe pr ti mbrojtur interesat e tij. Prej ndjenjave q jan t ngulitura n shpirtin njerzor sht edhe ndjenja e dashuris. Origjina e t gjitha punve t njeriut sht dashuria. Njeriu nuk punon vetm se pr at gj q e do: ose pr t arritur nj dobi, ose pr t zhdukur nj dm. Kjo sht nj gj e ngulitur n shpirtin e njeriut. Mirpo, dashuria e njeriut mund t jet e drejtuar n an t gabuar, mund t devijoj nga rruga e shndosh dhe njeriu mund t bj padrejtsi, duke e vendosur dashurin e tij n nj vend t gabuar. Prandaj, All-llahu i Madhrishm nga mshira e Tij, i ka drguar robrve t Tij Libr dhe Pejgamber, q ti mbroj ata t mos devijojn nga rruga e drejt dhe q ti drejtoj ndjenjat dhe veprat e tyre n kahjen e duhur. Prandaj, nse njeriu nuk e din konceptin islam mbi dashurin, ai do t bhet i padrejt, duke e dashur m shum at q duhet t duhet m pak, duke e dashur at q duhet t urrehet apo duke e urre at q duhet dashur. Dhe nuk ka mundsi t shptoj nga kjo gj, prvese duke u udhzuar me udhzimet e All-llahut dhe porosit e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. All-llahu, tebareke ve teala, thot: "Un nuk i krijova xhint dhe njerzit pr tjetr pos q t m adhurojn." [Dharijat: 56]. All-llahu, subhanehu ve teala, sht i Urt, dhe do vepr e Tij ka urtsi dhe bhet pr nj qllim t urt. All-llahu, subhanehu ve teala, na ka krijuar me nj qllim t vetm, qllim pr t cilin i ka drguar t drguarit dhe i ka shpallur librat, e ai qllim sht: t adhurohet All-llahu, q sht nj dhe i pashoq, e mos ti drejtohet adhurimi askujt tjetr pos Tij. Sa qllim fisnik dhe far nderi pr njeriun! E nse njerzit nuk e plotsojn kt mision, do t dnohen n dynja dhe ahiret. A ka m mjerim se sa njeriu t largohet nga 11

Zoti i Tij, zemra e Tij t jet e zbrazur nga dashuria pr Te dhe madhrimi i Tij? E ceka kt, q ta shohim vlern e dashuris, sepse adhurimi sht grada m e lart e dashuris dhe nnshtrimit, dhe nuk ka mundsi t bhet adhurimi pa dashuri. Adhurimi i All-llahut sht i ndrtuar mbi dashurin, madje ajo sht vrtetsia e adhurimit. Adhurimi prqendrohet n tri gjra: dashuri, frik dhe shpres. Nse ato bashkohen edhe adhurimi bn dobi, por nse bie njra prej tyre, ather adhurimi nuk sht i sakt. Besimtart e adhurojn All-llahun me dashuri t madhe ndaj Tij, me frik nga ndshkimi i Tij dhe me shpres pr shprblimin e Tij. Nga kjo q tham na bhet e qart se dashuria ndaj All-llahut duhet t jet m e madhe se do dashuri tjetr, bile dashurit tjera vijn si rezultat i dashuris s All-llahut dhe bhen pr hir t All-llahut, tebareke ve teala. Njeriu e do at q i bn mir dhe q ka cilsi t mira, e All-llahu sht Ai q njeriut ia ka dhn t gjitha t mirat dhe Ai sht q i ka t gjitha cilsit e mira, andaj Ai sht q e meriton dashurin e plot, e askush tjetr pos Tij. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "Dhe ka prej njerzve q marrin prve All-llahut t adhuruar dhe i duan ata si duan Allllahun" [Bekare: 165]. Kush e do dik sa All-llahun, apo m shum, ai padyshim se sht nj mushrik (idhujtar), dhe kjo sht shenj e injorancs s madhe dhe kufrit t madh t atij njeriu. Jeta e besimtarit sht pr All-llahun dhe me ndihmn e All-llahut, duke e pasur doher ndrmend ajetin "Vetm ty t adhurojm dhe vetm prej Teje ndihm krkojm". Kurse dashuria ndaj krijesave t All-llahut sht pr hir t All-llahut dhe aq sa jan t 12

nnshtruar ndaj All-llahut. Ata q jan robr t devotshm t All-llahut i duam pr hir t All-llahut, ata q jan besimtar mkatar i duam aq sa sht besimi i tyre dhe i urrejm aq sa jan mkatet e tyre, kurse ata q jan n kufr dhe kundrshtar t All-llahut dhe Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sellem, i urrejm plotsisht pa asnj gram dashurie. Prej krijesave nuk ka m t mir, m t dashur te All-llahu, dhe me virtyte m t mira se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sellem, andaj pas dashuris ndaj All-llahut vjen dashuria ndaj Pejgamberit t Tij, sepse at All-llahu e bri shkak pr t na larguar nga xhehenemi dhe punt q na shpijn atje dhe pr t na afruar drejt xhenetit dhe punve q shpijn atje. Nprmjet tij na rregullohen t gjitha shtjet e dynjas dhe ahiretit. Nuk ka krijes q duhet t duhet m shum se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Dashuria ndaj tij sht obligim dhe nuk ka mundsi njeriu t jet besimtar nse nuk e do Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Dashuria ndaj tij duhet t jet m e madhe se dashuria ndaj vetvetes, familjes, pasuris dhe do gjje tjetr. Pas ksaj vjen dashuria ndaj Pejgamberve tjer, edhe at sipas gradave t tyre, pastaj dashuria ndaj njerzve tjer sipas devotshmris s tyre, afrsis s tyre me ne dhe bamirsis s tyre ndaj nesh, si dashuria ndaj nns, babait, gruas, fmijve, e kshtu me radh. All-llahu sht i drejt dhe e do t drejtn, si dhe na urdhron q n do gj t jemi t drejt. Kjo gj vlen edhe pr dashurin ton. Assesi nuk duhet t bjm padrejtsi, e sidomos kur sht n pyetje dashuria ndaj All-llahut dhe t drguarit t Tij. All-llahu, subhanehu ve teala, thot:

"Thuaj (o i drguar): "N qoft se etrit tuaj, djemt tuaj, vllezrit tuaj, bashkshortet tuaja, farefisi juaj, pasuria q e fituat, tregtia q frikoheni se do t dshtoj, vendbanimet me t cilat jeni t knaqur, (t gjitha kto) jan m t dashura pr ju se All-llahu, se i drguari i Tij dhe se lufta pr n rrugn e Tij, ather, pritni derisa All-llahu t sjell vendimin e Tij. E All-llahu nuk v n rrugn e drejt njerzit e prishur." [Teube: 24]. All-llahu e qorton ashpr at q sht i padrejt n dashurin e tij. Ky ajet tregon se dashuria e ktyre gjrave n origjin nuk sht dika e keqe. Njeriu e do babain e tij, e do fmijn e tij, e do vllain e tij, e do fisin e tij, e do pasurin e tij, e do tregtin e tij, e do shtpin e tij. Origjina e dashuris s ktyre gjrave sht lejimi, sepse sht prej dashuris s natyrshme. Qortimi vjen kur kto gjra jan m t dashura se All-llahu, i Drguari i Tij dhe lufta n rrugn e All-llahut. Njeriu nuk ka mundsi ta doj All-llahun dhe t drguarin e Tij, e gjithashtu ta doj at q e kundrshton All-llahun dhe t drguarin e Tij. Nuk ka vend n zemrn e besimtarit pr dashuri ndaj All-llahut dhe ndaj kundrshtarve t Tij. Nse ekziston njra, largohet tjetra. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "Nuk gjen popull q e beson All-llahun dhe ditn e gjykimit, e ta doj at q e kundrshton All-llahun dhe t drguarin e Tij, edhe sikur t jen ata (kundrshtart) prindrit e tyre, ose fmijt e tyre, ose vllezrit e tyre, ose farefisi i tyre. Ata jan q n zemrat e tyre (Ai) ka skalitur besimin dhe e ka forcuar me shpirt nga ana e Tij dhe ata do t'i shpjer n xhennete, npr t cilt rrjedhin lumenj. Aty jan prgjithmon. All-llahu ua ka plqyer punn e tyre dhe ata jan t knaqur me shprblimin e Tij. T tillt jan pal (grup, parti) e All-llahut, ta dini pra, se

ithtart e All-llahut jan ata t shptuarit." [Muxhadele: 22]. Nuk e do besimtari kundrshtarin e Allllahut, po edhe n qoft se e ka prind, fmi apo dika tjetr. Konceptet e gabuara t dashuris Nse njeriu largohet nga udhzimi i Allllahut, ather do t gaboj dhe devijoj n do aspekt t jets s tij, e poashtu do t devijoj edhe koncepti i tij mbi dashurin. Nj njeri i till do ta doj m shum at q duhet ta doj m pak, do ta urrej at q duhet ta doj, po bile edhe do t arrij n at pik q t adhuroj dikn tjetr prve All-llahut, azze ve xhel, e ky sht ai dshtimi i qart. Njerz t till shohim do dit, shohim t till q e adhurojn t dashurn e tyre, apo ndonj kngtar a kngtare, artist a artiste, sportist a sportiste. Ka t tjer q e adhurojn pasurin dhe do vepr e tyre sht pr kt gj. Krejt kjo sht nj shenj e qart e humbjes s madhe n t ciln gjenden kta njerz, sht shenj e injorancs s tyre dhe kufrit q gjendet n zemrat e tyre. Kta njerz All-llahu i ka prshkruar kshtu: "Ata kan zemra q me to nuk kuptojn, ata kan sy q me ta nuk shohin dhe ata kan vesh q me ta nuk dgjojn. Ata jan si kafsht, bile edhe m t humbur, t tillt jan ata t marrt." [Araf: 179]. All-llahu e ka br njeriun krijesn m t ngritur, e ngritja e tij vjen nse e adhuron All-llahun. N t kundrtn, ai do t bhet m i ult s kafsht. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "Vrtet, Ne e krijuam njeriun n formn m t bukur. Pastaj e zbritm at n m t ultin e t ultve. Prve atyre q besuan dhe bn vepra t mira; ata kan shprblim t pa13

ndrprer." [Tin: 4-6]. Pra njeriu sht krijesa m e lart, prderisa beson dhe bn vepra t mira, e n t kundrtn, do t bhet m i ulti i t ultve. A lejohet festimi i "dits s dashuris"? S pari: duhet ta kemi t qart se festat jan pjes e pandar e fes. S dyti: Feja islame sht e vetmja fe e pranuar te All-llahu, kurse "fet" tjera nuk jan tjetr vese devijim nga rruga e pejgamberve dhe fryt i filozofis njerzore. T gjith pejgambert kan thir n islam, pra nnshtrim ndaj All-llahut. S treti: Feja islame sht e prsosur dhe nuk ka nevoj q t shtohet dika n te, e as t paksohet. S katrti: N islam festat jan t caktuara, e ato jan: dy bajramet dhe dita e xhuma. Nuk ka festa tjera me t cilat All-llahu sht i knaqur dhe kushdo q feston festa tjera vetm se e ka pranuar idhujtarin e tyre dhe ka shprehur plqim ndaj rrugs s tyre t devijuar. Kurse festa pr t ciln bisedojm tani quhet "Shn Valentini", gj q tregon qart se kjo nuk ka t bj me islamin e as me myslimant. Myslimant nuk kan nevoj pr dit t caktuar t dashuris, sepse dashuria e tyre sht e vazhdueshme gjat gjith vitit. Kur-

se, kta q e kan caktuar kt dit, nuk e din as definicionin e dashuris e as q e kan prjetuar dashurin e vrtet. Dashuria e tyre vetm se ua shton dhimbjen dhe vuajtjen, sepse nj zemr q se ka prjetuar dashurin ndaj All-llahut sht e destinuar pr shkatrrim. S pesti: Ndalohet festimi i ksaj feste, ndalohet urimi atyre q e festojn kt fest dhe ndalohet veshja e simboleve t ksaj feste, si dhe blerja e dhuratave pr kt fest. Si ka mundsi myslimani ta festoj festn e armiqve t tij, festn e atyre q dit e nat punojn pr ta shkatrruar, festn e atyre q i prshkruajn shok All-llahut? Mos vall t krishtert i festojn festat tona?? far populli sht ai popull q me vetdshir asimilohet dhe e humb identitetin dhe fen? "E ti thuaj: "E vrteta sht nga Zoti juaj, e kush t doj, le t besoj, e kush t doj, le t mohoj. Ne kemi prgatitur pr jobesimtart zjarr q muret e tij (t flaks) i rrethojn ata, e nse krkojn shptim, ndihmohen me nj uj si katran q przhit fytyrat. E shmtuar sht ajo pije, e vend i keq sht ai". [Kehf: 29]. Omer Islami, 11.2.2005

14

Djaloshi dhe mbreti

Imam Ahmedi transmeton nga Suhejbi se Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Nga popujt q ishin para jush, ka qen nj mbret q ka pasur nj magjistar, dhe kur ai magjistar sht plakur, i ka thn mbretit: U plaka dhe koha ime gati mbaroi, pra t lutem ma sill nj fmij t cilit do t mund tia msoj magjit. Kshtu, mbreti i solli atij nj fmij dhe ky filloi tia msoj magjit. do her q fmija ka shkuar te magjistari, sht ndalur te nj dijetar dhe ka dgjuar fjalimet e tij dhe sht mahnitur. Pra, doher q ka shkuar t magjistari, ai ka kaluar pran dijetarit, sht ulur pran tij dhe e ka dgjuar; dhe kur ka shkuar tek magjistari ai e ka rrahur (pr shkak t vonimit). Kshtu, djaloshi sht ankuar tek dijetari. Dijetari i ka thn atij: Kur t kesh frik nga magjistari, thuaj: M ndaln (vonuan) njerzit e mi dhe kur t kesh frik nga njerzit e tu, thuaj: magjistari m ndali Djaloshi vazhdoi ashtu (pr nj koh). Pastaj n rrug sht paraqitur nj krijes e tmerrshme dhe njerzit nuk mund t kalonin. Djaloshi ka thn: Sot do t di a magjistari sht m i mir apo dijetari. Mori nj gur dhe tha: O Allah! Nse punt e dijetarit plqehen nga Ti m shum se ato t magjistarit, ather mbyt kt krijes q t mund t kalojn njerzit. E gjuajti me gur, vrau krijesn dhe kshtu njerzit filluan ta kalojn rrugn. Djaloshi shkoi te dijetari dhe e informoi ate pr ngjarjen. Dijetari i tha, Biri im! Sot ti je m i mir se un, dhe ti e ke arritur at q e shoh! Do t gjykohesh (sprovohesh). Dhe n rast se gjykohesh, mos i informo (ata) pr mua. Djaloshi kishte shruar njerzit e smur nga verbria e lindjes, leproza dhe nga smundje tjera. Nj oborrtar i mbretit q ishte verbuar kishte dgjuar pr djaloshin. Ai kishte ardhur te djaloshi me nj numr t dhuratave dhe i kishte thn: Nse m shron, t gjitha kto dhurata jan pr ty. Djaloshi sht prgjigjur: Un nuk shroj asknd; Allahu sht Ai q i shron njerzit. Pra, nse beson n Allahun dhe i lutesh Atij, Ai do t shroj. Kshtu, ai i besoi dhe iu lut Allahut dhe Allahu e shroi at. M von, oborrtari sht kthyer tek mbreti dhe sht ulur n vendin q ishte ulur m par. Mbreti i ka thn: Kush ta ktheu shikimin? Oborrtari sht prgjigjur: Zoti im. Mbreti pastaj i ka thn: Un. Oborrtari sht prgjigjur: Jo, Zoti im dhe Zoti i jot Allahu. Mbreti e ka pyetur: A ke ti Zot tjetr prve meje? Oborrtari i sht prgjigjur: Po, Zoti jot dhe Zoti im sht Allahu. Mbreti ka filluar ta torturoj at pa ndal, deri sa i ka treguar pr djaloshin. Kshtu, djaloshi sht sjellur tek mbreti dhe mbreti i ka thn: O djalosh! A sht rritur magjia jote deri n at shkall sa ti shron verbri nga lindja, leproza dhe smundje tjera? Djaloshi sht prgjigjur: Un nuk shroj asknd. Vetm Allahu, mund t shroj. Mbreti ka thn: Un. Djaloshi sht prgjigjur: Jo. Pastaj mbreti e ka pyetur: A ke ti Zot tjetr prve 15

meje? Djaloshi sht prgjigjur: Zoti im dhe Zoti jot sht Allahu. Kshtu ai ka filluar ta torturoj deri sa i ka treguar pr dijetarin. Pastaj dijetari sht sjellur tek mbreti dhe ai i ka thn: Heq dor nga feja jote. Dijetari ka refuzuar dhe kshtu mbreti ka urdhruar q t sillet nj sharr, q sht vendosur n mes t koks s tij, dhe ai ka rn, i prer n dy pjes. Pastaj i ka thn njeriut q ishte i verbr: Heq dor nga feja jote. Ai ka refuzuar dhe kshtu mbreti ka urdhruar q t sillet sharra q sht vendosur n mes t koks s tij, dhe ai ka rn, i prer n dy pjes. Pastaj e kan sjellur djaloshin, t cilit i ka thn: Heq dor nga feja jote. Ai ka refuzuar dhe kshtu mbreti e ka drguar me disa njerz n maje t nj kodre. Mbreti u ka thn njerzve: Ngjituni kodrs me t, deri sa t arrini n maje, dhe shihni nse ai heq dor nga feja e tij; nse jo, hidhne teposht (nga maja). Ata u nisn me djaloshin dhe kur arritn n maje, ai tha: O Allah! M shpto nga ata me fardo mnyre q Ti dshiron. Kshtu, kodra sht dridhur dhe ata t gjith kan rn teposht. Djaloshi sht kthyer tek mbreti. Mbreti e ka pyetur: ka bn shoqruesit (njerzit q i drgova me ty)? Djaloshi sht prgjigjur: Allahu m shptoi nga ata. Mbreti ka urdhruar disa njerz t drgojn djaloshin me nj anije deri n mes t detit dhe u ka thn: Nse heq dor nga feja e tij (mir), por nse refuzon, prmbysne. Ata e drguan at deri n mes t detit dhe ai tha: O Allah! M shpto nga ata me fardo mnyre q ti dshiron. Kshtu, t gjith ata u prmbysn n det. Pastaj djaloshi sht kthyer tek mbreti dhe mbreti e ka pyetur: ka bn shoqruesit e tu? Djaloshi sht prgjigjur: Allahu m shptoi nga ata. Pastaj i ka thn 16

mbretit: Nuk do t kesh mundsi t m vrassh deri sa t bsh at q t urdhroj. Nse bn at q t urdhroj, do t mund t m vrassh. Mbreti e ka pyetur: E, ka sht ajo? Djaloshi sht prgjigjur: Mblidhi njerzit n nj vend t lart dhe m lidh pr trungun e nj druri; pastaj merr nj shigjet nga torba ime dhe thuaj: N emr t Allahut, Zotit t djaloshit. Nse e bn kt, do t mund t m vrassh. Kshtu, mbreti e bri at, vuri shigjetn n hark, dhe tha: N emr t Allahut, Zotit t djaloshit. Shigjeta e qlloi djaloshin dhe ai vendosi dorn mbi plagn e shigjets dhe vdiq. Njerzit deklaruan, Ne besojm n Zotin e djaloshit!. Pastaj i than mbretit, A nuk e pe q ndodhi ajo q ti kishe frik. Pr Allahun, t gjith njerzit kan besuar (n Zotin e djaloshit). Kshtu ai ka urdhruar q t hapet nj hendek n hyrjet e rrugve. Kjo sht br dhe ia kan vn zjarrin. Pastaj mbreti ka thn: Kushdo q heq dor nga feja e tij, t lirohet, e kushdo q nuk heq dor, hidhne n zjarr. Ata ngulfateshin (digjeshin) n zjarr, deri sa erdhi nj grua me foshnjn e saj, e cila ishte duke ushqyer n gji, dhe dukeshe se sikur ajo hezitonte t bie n zjarr, kur foshnja i thot: Ke durim nn! Me t vrtet ti je pasuese e t vrtets! Edhe Muslimi e kan regjistruar kt hadith n fund t sahihut t tij. Muhammed bin Ishak bin Jesar ka prfshir kt ngjarje n librin e tij t Sires (Siretu ibn Ishak) n nj mnyr tjetr, q ka nj dallim nga ajo q sa po e prmendm. Pastaj, pasi Ibn Ishaq ka sqaruar se populli i Nexhranit ka filluar fen e djaloshit pas vrasjes s tij, q ka qen feja e krishtere (jo ky i sotmi por sheriati i Isait, alejhisselam v.r.), ai ka thn: Pastaj (mbreti) Dhu Nuvas u erdhi atyre me armatn e tij

dhe i ka ftuar n judaizm. Ai u ka ofruar atyre zgjedhje; ose t pranojn judaizmin ose t vriten, kshtu ata zgjodhn vdekjen. Pr kt shkak ai ka hapur nj hendek dhe ka djegur (disa nga ata) n zjarr (t hendekut), ndrsa disa t tjer i ka vrar me shpat. Ai ka br shembuj ata (duke i vrar) deri sa ka vrar rreth 20 mij prej tyre. Ja far i shpalli Allahu, subhanehu ve teala, t Drguarit t tij, rreth Dhu Nuvasit dhe armats s tij: Mallkuar qofshin ata t zott e hendeqeve. T zjarrit me plot lnd djegse. Kur ata rrinin ulur rreth tij. Dhe dshmonin at q bnin me besimtart. E nuk patn pse t'i urrejn (t u hakmerren), prve se ata e besuan All-llahun, Ngadhnjyesin, t lavdruarin, T cilit i takon sundimi i qiejve e i toks;, e All-llahu sht dshmitar i do sendi. (Buruxh: 4-9) Kjo sht ajo q Muhammed bin Ishak e ka thn n librin e tij t Sires se ai q i ka vrar Njerzit e Hendekut ka qen Dhu

Nuvas dhe emri i tij ka qen Zurah. Dhu Nuvas, pra, ka vrar 20 mij vet n nj mngjes n Hendek. Vetm nj njeri nga ata ka ikur. Ai njiheshe si Davs Dhu Thalaban. Ai ka ikur me kal, edhe pse ata ata iu ngjitn prapa, nuk arritn ta kapin. Ai ka shkuar te Cezari, perandori i athershm i Shamit. Pastaj, Cezari i ka shkruar En-Nexhashiut, mbretit t Abisinis. Kshtu, ai ka drguar nj armat t krishterve abisinian, t cilt u udhhoqn nga Erjat dhe Ebreha. Ata e liruan Jemenin nga duart e hebrenjve. Dhu Nuvas u prpoq t ik, por ka rn n det dhe sht mbytur. Pas ksaj, Jemeni mbeti nn pushtetin e krishter pr 70 vjet. Pastaj pushteti sht marr nga krishtert nga Sejf bin Dhi Jazin El-Himjari, kur Kisra, mbreti i Persis drgoi armat n Jemen. Ai (mbreti) i drgoi me Sejf el-Himjarin njerzit q ishin npr burgje, q n numr ishin rreth 700. Kshtu, Sejf el-Himjari pushtoi Jemenin me ata, dhe ua ktheu mbretrin popullit t Himjarit (jemenasve).

Imm Ibn Kethr Marr nga libri: El bidaje ven nihaje, vllimi i dyt, tregimi i ashabul uhdud prktheu: xh.a. redaktoi: AlbIslam.Com 18.2.2005

17

Krkimi i t vrtets, fuqis dhe qllimit

Q nga fmijria e hershme, nga koha kur kam filluar t mbaj mend, un kam qen n krkim t domethnies s jets. Pse jam ktu? Cili sht qllimi im? Parashtrimi i vazhdueshm i ktyre pyetjeve m bri m ndryshe nga fmijt tjer. Ai ishte ndryshim i brendshm dhe kureshtar; parashtroja pyetje tr kohn - e m e paraplqyera ishte Pse?. Fjalt e gjyshit gjithnj e m shpesh m tingllonin n vesh. Zoti nuk i krijon njerzit vetm pr t mbushur vendin n tok. Vetm deri paradokohe kuptova ndikimin q kjo thnie e kishte pasur tek un. M duheshe t kuptoj: nse askush nuk sht ktu pr t mbushur vendin, ather pse jam un ktu? Kjo etje pr kuptuar qllim nxiti tek un dshirn pr t gjetur vendin dhe qllimin tim n gjithsi. M kujtohet se si vshtroja botn rreth meje n mnyr dshpruese duke u prpjekur t kuptoj se pse bota sht ashtu si sht; pse njerzit besojn n at q besojn, dhe ka i shtyn ata ti bjn gjrat q i bjn. Krkimin (hulumtimin) tim e fillova nga brendia, dhe ngadal krkimi filloi t grmoj prgjigjet e atyre rreth meje. Ndoshta prgjigjen e din dikush q e njoh. Prderisa nga njra an familja q kujdeseshe pr mua ishte rreth meje, nga ana tjetr ishin t tjert q m trembnin dhe lndonin me fjalt dhe veprimet e tyre. Ndonjher njerzit nuk e shohin se fjalt jan t fuqishme sa armt, sidomos n jetn e fmijs. Un kisha shum sende q ma shponin zemrn; disa jan shruar ndrsa disa thjesht jan zbehur, jan 18 bllokuar nga nj mendje q krkonte mbrojtje nga t kqijat e realitetit. N shum mnyra un u bra viktim, por n shum mnyra tjera mbijetova. Nj gj doher ishte e sigurt - asnjher nuk dshiroja q e njjta ti ndodh dikujt tjetr. Edhe pse asnjher nuk u mllefosa si duhet, un u frustrova. Rrethanat e mia m motivonin edhe m shum t kuptoj se pse njerzit i bjn gjrat q i bjn. Prderisa vshtroja fjalt dhe veprat e njerzve, habia e madhe q kisha pr ta m shtyri t filloj nj udhtim shpirtror n nj mosh shum t re. N at koh isha 10 vjear dhe krkimi im pr t kuptuar qllimin vazhdoi. A mund q qllimi t vij nga nj burim i vetm? Un besoj se po, mirpo kur ajo vjen nga njerzit tjer, nj shkak, nj ndjenj nuk mund t zgjas doher. Pr shembull nj person q investon n nj shtje pr shkak t t dashurit/dashurs, ose pr shkak t dshirs, ose pr shkak t nevojs pr tu ndjer mir, ose pr dika q e shohin, ather qllimi mund t jet relativ, dhe ai mund t heq dor nga rrethanat dhe faktort e ambientit, duke i ndryshuar ndjenjat, ose madje edhe nga sfidat q i ofrojn t tjert. Megjithat, kam msuar se qllimi i rrjedhur nga nj burim hyjnor, brenda parametrave t definuara qart dhe me nj kuptim t pastr t prgjegjsis personale ndaj Krijuesit, tejkalon jett e vet njerzve. I lindur n nj familje hindu-krishtere, isha nnshtruar t shoh m shum mnyra t bots se sa q sht i nnshtruar nj

fmij i zakonshm. Shkollimin fillestar e ndjeka n nj shkoll hindu, ndrsa shkollimin e mesm n nj shkoll katolike. Gjat lundrimit npr ujrat e turbullta t religjionit dhe mnyrave t ndryshme t vshtrimit t bots, ndjeja se m n fund e kisha gjetur elsin, prgjigjen; gjn q m tregonte se pse un jam ktu, duke m furnizuar me energji t nevojshme dhe nj korniz pr ta plotsuar qllimin tim. Korniza sqaronte se aspektet e jets sime t prditshme ishin lutjet dhe e gjith ajo ishte e bazuar n nj marrdhnie t pavarur me Zotin. Korniza ishte ajo q ftonte pr prgjegjsi personale, duke ditur se Zoti dshiron q ne t jemi udhheqs, dhe se fardo q nuk bhet n emr t Zotit sht e kot. Veprat q bhen pr fam, mirnjohje ose madje edhe pr tu ndjer mir asnjher nuk do t zgjasnin. Ato mund t na sjellin dobi n kt bot, por nuk do t ket asnj dobi n botn tjetr. N vend t ksaj, si e kuptoja un, Zoti na fton ta ngrem veten, t dim se veprat tona do t gjykohen, por jo nga rezultatet e qllimeve tona, dhe se edhe kur njerzit nuk shohin, Zoti doher shef. N moshn 11 vjeare, u bra mysliman. N at koh, kjo nuk ishte nj zgjidhje e leht nga frika e reagimit t familjes sime. Ata do t pranonin shum nga un, por jo Islamin. Un isha nj shembull i menur dhe i ndritshm. Kisha potencial, t cilin do ta humbja para syve t tyre po t bhesha musliman. Si druajn shum prindr sot, nna ime druante se do t bhem ndonj militant q do t vret njerz n emr t Allahut. Duheshe t kalojn shtat vjet prpjekje t heshtura, pr tua br me dije se un e kisha marr kt vendim. Pr ata kjo ishte nj kafshat e vshtir pr ta glltitur, por nuk patn tjetr rrugdalje. Tani shoh se sot sht shum m vshti-

r t jesh musliman; sot t jesh musliman sht sikur t mbash nj etiket q shkruan armik. Por doher kur nuk mendoj pr marrjen e ktij vendimi, bhem m i fuqishm dhe bindem edhe m shum se vrtet kam kuptuar pse jam krijuar dhe cili sht qllimi im. Kjo ka prforcuar kmbngulsin t jetoj dhe t vdes pr Zotin - Allahun. Fotografia e prgjithshme At q e shihja si qllim n at koh, kam filluar ta kuptoj tani. Qllimi im n kt jet sht ta adhuroj Krijuesin e Qiejve dhe Toks. Adhurimi n kt kuptim nuk ka t bj vetm me rituale. Adhurimi ka t bj me nj dshir t prgjithshme pr t jetuar n nj mnyr q knaq At q na ka krijuar, pr t kuptuar se nse ne shpresojm mshirn e Tij, ather ne duhet t tregojm mshir. Pr t kuptuar se prderisa i duam t tjert, edhe t tjert do na duan, prderisa lutemi pr t tjert, vet engjjt do t luten pr ne. N nj kuptim shum t vrtet besoj se Zoti m ka krijuar n kt bot pr t plotsuar nj mision t shenjt: t prkrah t vrtetn dhe drejtsin pr njerzit, pavarsisht nga dallimet siprfaqsore Gjeta nj marrdhnie t posame dhe t ngusht me Zotin, q shtron rrugn e prgjithshme pr ta jetuar jetn time. Kjo rrug m tregon se un do t prpiqem t jem ndr krijesat m t mira, krijes q kujdeset pr gjith krijesat, duke e urdhruar t lejuarn dhe duke e ndaluar t ndaluarn. Kjo do t thot se un doher duhet t flas t vrtetn, pavarsisht nga pasojat. Kjo poashtu do t thot se pr t qen m i mir q kam mundsi t jem, duhet t mbroj jetn dhe t siguroj se njerzit n asnj mnyr nuk do t shtypen. Kjo do t thot se un duhet t jem ambasador i mshirs, pasi kjo sht vul e Islamit. E di se t gji19

tha veprat e mia i kam br vetm pr t knaqur Allahun. Ia kam dedikuar jetn Atij dhe nse vdes duke ecur ksaj rruge, ather un vdes pr hir t Atij (e jo si prshkruhet sot npr media n mnyr sensacionale) Bindja se ky ishte misioni im nuk mjaftonte. Studiova shembullin e t Drguarit Islam, Muhammedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem. Lexova pr nj njeri q udhhoqi nj grup t njerzve, t cilt e ndryshuan njerzimin prgjithmon. Ai ishte analfabet, dhe edhe pse ishte nj udhheqs I fuqishm, ai asnjher nuk ka fjetur nse ka poseduar t holla (pasuri): do t shkonte dhe do tua shprndante t varfrve. Pash nj njeri q, edhe pse ishte udhheqs, ka fjetur prtok, duke mos lejuar q shqetsimet e ksaj bote t garojn pr vmendjen e tij. Ai i mbeti besnik qllimit t tij. Pash nj njeri q kur ka pushtuar nj qytet n koh lufte, nuk ka derdhur pik gjaku, dhe m pas ua ka falur armiqve t cilt e kishin maltretuar at vite me radh. M von vazhdova t msoj pr t drguarit tjer Islam - Isain a.s., Musain a.s., Ibrahimin a.s. - dhe pr nj numr t madh t njerzve q flisnin me respekt t madh pr Kuranin. Vshtroja Asiyan (gruan e Faraonit, Firaunit), Merjemen (nnn e Isait a.s.) dhe pastaj vshtroja udhheqsit bashkkohor dhe shum t tjer, nga t cilt nxora inspirim. Duke i vshtruar jett e tyre, msova se t gjith ata ishin individ t posam q kishin kuptuar dika pr jetn. Ajo nuk ishte thjesht vetm pr shrbim, por ajo ishte pr ndryshim. Ajo kishte t bj me transformimin e bots n t ciln jetonin ata. do person prkrahte fuqishm t vrtetn. Ata mbanin qetsin n ujrat e shqetsuara dhe punonin pr t arritur nj fitore morale n bot. Pas ksaj kalova shum vjet duke u munduar t kup20

toj se ka duhet t bj me jetn time. Msimi i qllimit tim n jet U mundova tepr t plotsoj kt qllim duke u involvuar n komunitet; u bra mjaft aktiv n shrbimet shoqrore dhe aktivitetet rinore, duke u kujdesur pr shum njerz q nuk i kishin t drejtat themelore qytetare. Isha i sigurt se dshiroja tju ndihmoj njerzve dhe se nuk do t qndroja i qet dhe t lejoja dikush ta lndoj dik. M kujtoheshin plagt e betejave q i kisha, dhe nuk dshiroja q dikush tjetr ta prjetoj t njjtn. Pastaj nj dit, pas mendimeve t shumta dhe disa nxitje t buta nga miqt t cilt shihnin tek un m shum se sa shihja un te vetja, kuptova nj nga mnyrat m t mira pr ta arritur qllimin tim. Si mund t prkrah t vrtetn, t ndaloj t ndaluarn, t jem i mshirshm, t prkrah drejtsin, t nxis veten edhe m shum pr t ndryshuar dhe transformuar botn? Si do t mund t l ndikimin tim n bot, si yjet q shklqejn? Mu duk sikur u ngrit nj perde. N zemrn time lindi nj shpres - duheshe t bhem msues. Kjo ishte nj zgjerim natyror i asaj q e prkrahja si qllim, ndikimi i s cils do t ishte i pamatshm. N Islam ajo quhet sadaka xharije - nj lloj i sadakas q vazhdon t jet e dobishme pr personin edhe pas vdekjes. Rinia N kt mnyr do t mund ta ndryshoja botn. Secilin fmij q msoja, do t merrte nj zjarr prej meje dhe do ta prdorte pr ti ndezur llambat tjera. Derisa kuptova kt, e dija se nuk kam dashur t msoj fardo fmije. Doja ti qasem sferave t ndryshme dhe ti gjej fmijt q nuk kishin prparsit e njjta si fmijt tjer, fmijt

q shiheshin ndryshe, fmijt q ishin etiketuar si n rrezik. Doja tju tregoj se pavarsisht nga pengesat q jeta ua ka shtruar atyre, dikush ishte n gjendje tju ndihmoj. Un do t isha ai q do ti anashkalonte fjalt dhe reputacionet e tyre dhe do ti shihja n sy, do ti shihja zemrat e tyre, dhe do ti njihja n brendi - at q gjendet prapa gjitha shtresave. Un isha ai q do ti nxiste ata t bhen ata q mund t bhen, dhe ai q ishte n gjendje t jep mund plotsues tju ndihmoj atyre ta shohin at tek vetja. Dshiroja tua jap veglat q do tju ndihmojn atyre t bhen t suksesshm, duke i sfiduar ata dhe duke i inkurajuar t bhen mendimtar kritik dhe t msojn se si ta prkrahin veten. Duke vshtruar trashgimin tim Islam, msova se kurdo q muslimant fokusohen n at q Zoti e dshiron, ajo ndikon pozitivisht tek t gjith njerzit. Kjo ndodh pavarsisht se ku ose kush sht, n ka beson ose prej nga vjen. Ata t gjith jan t mbrojtur dhe t lir. Asnjher nuk kam dashur q ndonj nxns i imi t ndjehet i armiqsuar; ajo ishte nj gj q e kisha prjetuar dhe n asnj mnyr nuk doja q ndonj fmij tjetr ta kaloj t njjtn. Kjo ishte e rrnjosur thell n fen time, kshtu fillova t zhvilloj nj filozofi t qart dhe t hollsishme pr at se ka do t thot t jesh msues. doher i kthehem asaj; vazhdoj ta vizitoj shpesh, me shpres se do t qndroj i palkundur ndaj qllimit dhe profesionit tim. Dhe kshtu sot jam msues, i prcaktuar pr ta transformuar botn pjesrisht npr-

mjet nxnsve q i msoj dhe q m msojn mua. Kemi marrdhnie reciproke; un u ndihmoj atyre t njohin veten dhe mua. S bashku mundohemi t kuptojm veten, shoqrin dhe botn n t ciln jetojm dhe t plotsojm at qllim nprmjet veprave tona. Prpjekjet e tyre jan njjt sfiduese si prpjekjet e mia. Pr shkak se jam musliman, doher q dgjoj fjal t urrejtshme npr media ose nga ndonj kalimtar, m rritet dashuria q kam pr tua dhn atyre. Zakonisht frika formohet nga e panjohura, dhe kur m njohin nxnsit e mi, ata e din se un nuk jam lugati si m quajn mediat. Ata e din se n ditn kur aeroplant goditn kullat bineqe, zemra ime ka vuajtur dhe un kam qar, njjt si kam qar n ditn kur kan filluar bombat t bien n Afganistan dhe Irak; se kur shoh nj person t pastreh, mua m shkon mendja n komforin q e kam n shtpi, dhe mundohem t bj dika q, s paku pr nj moment, t ndryshoj mnyrn q njeriu duhet t jetoj; se terrorizmi nuk ka ngjyr ose besim, dhe kshtu t gjith ne nuk duhet t ngjyrosmi me t njjtn brush. Nuk kam nevoj m t jem shfajsues. Nuk kam nevoj t fshihem, pr shkak se tani nxnsit e mi shohin se kush jam un, si individ, si musliman, si msues, si shok, si baba, dhe si nj person q kujdeset. Sa m shum q mendoj pr Islamin, aq m shum e kuptoj qllimin tim, dhe aq m shum mendoj pr msimdhnien si mnyr pr t plotsuar at qllim. M ndihmn e Zotit, mund t bj, dhe do t bj ndryshime.

Jeewan Chanicka (Autori sht nga Toronto, Kanada dhe nga viti 1993 sht i angazhuar n shrbimet sociale, n arsimim t t rinjve.) prktheu: xh.a. 25.2.2005 21

Kape t sotmen, e nesrmja nuk sht e jotja

Pasi mora vesh pr vdekjen e nj miku musliman, fillova t mendoj se sa e shkurt dhe e shpejt sht jeta, dhe se un jam larg tij vetm sa t mbyll dhe t hap syt. Vdekja sht nj realitet nga i cili askush nuk mund t ik. Ajo afrohet do dit e m afr, do or, do minut. E pyeta veten, nse do t vdisja sot, a do t isha ajo q i kam br t gjitha veprat pr t siguruar rizan (Knaqsin) e Allahut, dhe pr tiu shmangur Zemrimit t Tij? Pr fat t keq, pr mua prgjigja ishte JOOO. Srish e pyes veten, far vepre t mir kam br q do t jet e dobishme pr shpirtin tim? Dhe srish, prgjigja ishte negative - shum pak. Koha, si e shohim, po kalon shum shpejt. M duket sikur dje filluam Vitin e ri, ndrsa n realitet kemi kaluar nj pjes t mir t tij. Nj muaj duket sa nj jav, nj jav duket sa nj or, dhe nj or duket sa disa minuta. Pr kt shkak vendosa t bj mos, me ndihmn e Allahut, t shfrytzoj do rast pr t br vepra t mira, e mos ti l pr m von gjrat q mund ti bj tani. Vdekja po vjen, a je gati? Allahu thot: Secili njeri do t shijoj vdekjen, e shprblimet tuaja u plotsohen ditn e kijametit, e kush shmanget zjarrit e futet n xhenet, ai ka arritur shptim, e jeta e ksaj bote nuk sht tjetr pos nj prjetim mashtrues. (Ali Imran: 185) sht shum leht q ne t ngatrrohemi n zhvillimet e prditshme t jets, tentojm t harrojm se nuk jemi prgjithmon n kt bot, dhe t largohemi nga qllimi i 22 vrtet. Sikur harrojm se n kt bot kemi ardhur pr ta adhuruar Allahun dhe pr t prfituar nga rastet e ndryshme. Ai na lejon q ne t grumbullojm pasurin ton n Xhennet. Pr shkak se Ai, subhanehu ve teala, poashtu thot: O ju q besuat, kini parasysh frikn ndaj All-llahut dhe le t shikoj njeriu se ka ka br pr nesr, dhe kini frik All-llahun, e s'ka dyshim se All-llahu sht q e di n detaje at q punoni! E mos u bni si ata q e harruan All-llahun, e All-llahu bri q ata ta harrojn vetveten! T tillt jan ata t prishurit. Nuk jan t barabart ata t Xhennetit dhe ata t Xhehennemit. Banuesit e Xhennetit jan ata fatbardh q ia kan arritur qllimit. (Hashr: 18-20) Ai poashtu na tregon se ne nuk e dim momentin ose vendin e vdekjes. Mirpo, Ai, nprmjet Mshirs s pafund ndaj nesh, na ka dhn mnyra pr tu prgatitur pr t pashmangshmen tani! Sepse kur ta kalojm kt bot e t dalim n tjetrn, nuk ka kthim prapa pr ti br punt q sht dashur ti bjm. Allahu thot: E kur ndonjrit prej tyre i vjen vdekja, ai thot: "O Zoti im, m kthe, q t bj vepra t mira e t kompensoj at q lshova!" Kurrsesi, (Kthim nuk ka) e kjo sht vetm fjal q e thot ai, e ata kan para tyre nj perde (distanc periodike) deri n ditn kur ringjallen. (Muminun: 99-100) Allahu na ka dhn mnyra pr ta mbrojtur veten nga dnimi i varrit. Nj nga kto mnyra sht lufta n rrug t Allahut. Transmetohet se nj njeri ka pyetur Muha-

mmedin, sal-lallahu alejhi ve sel-lem: O i Drguari i Allahut pse t gjith besimtart sprovohen n varr prve shehidve (dshmorve)? Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, i sht prgjigjur: Shklqimi i shpatave mbi kokn e tij ka qen sprov e mjaftueshme pr t. (en-Nesai) Kjo mund t jet e vshtir pr shumicn prej nesh n kt koh, mirpo Allahu na ka ofruar shum mnyra tjera pr ta fituar lehtsimin n Ahiret. Ktu prfshihet leximi i sures el-Mulk, pr shkak se Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Sureja Tebarek sht mbrojtse nga torturat e varrit (Hakimi). Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, poashtu ka thn: Kur vdes nj njeri, t gjitha veprat i ndalen prve sadakas rrjedhse, dituris nga e cila prfitojn t tjert dhe fmijs s mir i cili lutet pr t (Muslimi)

Nj mnyr tjetr pr t prfituar shprblim t vazhdueshm sht ngjallja e ndonj sunetit t Muhammedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem. Ai, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Ai q fillon nj mnyr t mir n Islam shprblehet pr t, duke prfshir edhe shprblimet pr ata q e pasojn at, pa u zvogluar asnj nga shprblimet e tyre (Muslimi) Pr ata q njohin musliman q kan filluar udhtimin e tyre, ose q jan gati ta fillojn at, pr n botn tjetr, ekzistojn gjra q ndihmojn n kalim sa m t leht, inshaAllah. Ktu prfshihet falja e namazit t xhenazes, plotsimi i premtimeve t t vdekurit, larjes s borxheve t t vdekurit dhe lutjes pr muslimant. Jeta po ik. Vdekja po afrohet. Le t bhemi gati Sumejja bint Xhoan prktheu: xh.a.
4.3.2005

23

Hutbe
Kalendari i hixhretit
Fillimi i numrimit t viteve ka filluar me nj rast n islam, e ai sht hixhreti i Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, hap me t cilin filloi themelimi i ummetit islam n nj vend islam dhe t pavarur, ku sundonin muslimant. Ky vend ishte Medineja, Taibeja, vendi ku u shprngul Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Kalendari vjetor nuk sht prdorur n fillim t Islamit deri n kohn e Omerit, radijall-llahu anhu. N vitin e tret ose t katrt t sundimit t tij, i shkroi letr Ebu Musa Eshariu, radijall-llahu anhu, duke i thn: na vijn letra prej teje, mirpo nuk kan dat. Ather Omeri, radijall-llahu anhu, i grumbulloi sahabet, radijall-llahu anhum, dhe i konsultoi. Disa prej tyre than: filloni kalendarin sikur e bjn persiant. Ata si baz t kalendarit e kan vdekjen e mbretrve t tyre. Kt e urrejtn sahabet. Disa thn: fillojeni kalendarin sikurse veprojn romakt. Edhe kt e urrejtn. Disa tjer than: filloni kalendarin me lindjen e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Kurse t katrtit than: fillojeni kalendarin me vitin e fillimit t shpalljes. T pestt than: fillojeni kalendarin me shprnguljen e Pejgamberit, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem. Omeri, radijall-llahu anhu, tha: Hixhreti e ndau t vrtetn nga e kota, andaj sipas hixhretit filloni kalendarin. Sahabet u pajtuan me kt qndrim t Omerit. Pastaj u konsultuan se nga cili muaj ta fillojn vitin. Disa than: ta fillojm nga 24 Ramazani, sepse n kt muaj ka filluar zbritja e Kur'anit. T tjert than: t fillojm nga muaji Rebiul-Evel, sepse sht muaji n t cilin Muhammedi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, erdhi si muhaxhir n Medin. Kurse Omeri, Othmani dhe Aliu, radijall-llahu anhum, propozuan q viti t fillon nga muaji Muharem, sepse vjen pas muajit Dhil-Hixhe, q sht muaji i haxhit, vepr m t ciln plotsohen shtyllat e fes. N kt muaj ka ndodhur edhe besatimi mes ensarve dhe Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe sht marr vendimi pr hixhret. Andaj filloi regjistrimi i vitit islamik dhe sipas hixhretit nga muaji Muharem. Musliman t nderuar! Kshtu ka filluar historia islame. sht fatkeqsi q shumica e muslimanve ta ln kalendarin islam dhe hixhretor e ta zvendsojn me kalendar krishter dhe gregorian. Shumica e muslimanve, sot, fatkeqsisht, i mbshteten kalendarit gregorian e jo atij sipas hixhretit. Kurse kalendari gregorian aspak nuk ka lidhje me fen e muslimanve. Nse dikush ka pat nj gjysm arsyetimi dje pr shkak t kolonializmit, i cili i shtyri ta harrojn kalendarin islamik, sot nuk e kan kt arsyetim. Ne nuk dyshojm se disa vende t muslimanve i okupuan t krishtert dhe dshiruan tua ndrrojn besimin, historin, metodn dhe shoqrin e tyre. Ata edhe arritn sukses n disa gjra q dshiruan, mirpo ne u themi, sot, nuk keni arsye, pasi

q jeni pavarsuar dhe e largoi All-llahu prej jush ankthin e kolonizatorve, padrejtsin dhe torturat e tyre. Dgjuat se si sahabet kan urre kalendarin e persianve dhe romakve. Musliman t nderuar! Jemi n fillimin e vitit t ri islamik dhe sipas hixhretit. Muajt e ktij viti jan lunare, t cilat jan te regjistruara n Libr t All-llahut: "Te All-llahu numri i muajve sht dymbdhjet (sipas hns), ashtu si sht n librin e All-llahut prej dits kur krijoi qiejt dhe tokn. Prej tyre katr jan t shenjt. ". (Et-Teube: 36). Muajt q All-llahu i ka br kalendar pr mbar botn: "T pyesin ty pr hnn e re (dhe fazat e saj) Thuaj: "Ato jan prcaktime t kohs pr njerz ". (ElBekare: 189). Kalendar pr mbar njerzit, pa dallime mes arabve dhe joarabve, sepse jan shenja t prekshme dhe t dukshme pr secilin njeri, sipas t cilit kalendar ndodh hyrja dhe dalja e muajit. Ather kur e sheh hnn e re hyn muaji i ri dhe prfundon muaji i vjetr. Kto muaj lunar jan muaj te All-llahu, e jo sikur muajt gregorian. Ato nuk jan t qarta dhe nuk mbshteten n gjra fetare, logjike e as n gjra matematikore, por jan muaj terminologjik dhe t ndryshm. Disa prej tyre arrijn deri n tredhjet e nj dit e disa m pak se njzet e nnt dit. Kurse ky dallim nuk ka ndonj shkak t vrtet logjik. Andaj disa njerz t menur krishter kan propozuar q t'i ndryshojn kto muaj, mirpo e refuzuan kt priftrinjt dhe murgjrit e krishter. Q nga dita q sht ndryshuar kalendari islamik n disa vende muslimane, kalendar i cili sht pr mbar besimtart, ata kan marr kalendarin gregorian. sht fatkeqsi e madhe q priftrinjt dhe murgjrit e t

krishterve dhe ifutve t jen m xheloz se sa dijetart musliman. Kjo sht nj sprov e madhe q i ka goditur muslimant, sepse kan kompleks t inferioritetit. E po mos ta kishin kt kompleks ata do t ndiheshin krenar dhe t ndershm dhe do t formulonin personalitet t vetm dhe t rrall, nuk do t frikoheshin ta ndryshojn at q e kan mbjell kolonizatort. E kan pyetur Imam Ahmedin, rahimehull-llah, duke i thn: persiant kan dit dhe muaj q i kan emrtuar me emra q nuk njihen. Ai kt shum e urreji. Transmetohet nga Muxhahidi, i cili sht Imam i mufesirve dhe sht prej tabiinve se e ka urrejtur t thuhet Azar, sepse sht emr i muajve gregorian. Musliman t nderuar! Jemi duke hyr n nj vit t ri islamik dhe lunar, kurse nuk sht prej Sunnetit t shpikim festa pr shkak t ardhjes s ktij viti t ri, duke i br t zakonshme urimet pr ardhjen e ktij viti. Disa njerz ua urojn ardhjen e ktij viti t ri, mirpo kjo nuk sht prej sunnetit, madje nuk sht prej lakmis, sepse nuk ka lakmi n kalimin e shum viteve, por lakmia sht n vitet q i ka kaluar besimtari n adhurime ndaj All-llahut. Shum vitet jan t mira pr at q i ka kaluar n adhurime kurse t kqija pr at q i ka kaluar n mkate ndaj All-llahut. Njerzit m t kqij jan ata q jetojn gjat dhe punojn keq. Vllezr musliman! Ne duhet t'i presim ditt, muajt dhe vitet me respekt ndaj Allllahut, duke llogaritur veten dhe duke prmirsuar veprat tona t prishura, duke i mbikqyrur ata q All-llahu na i ka ln n prgjegjsi, qofshin grat, fmijt, djemt dhe vajzat, e t afrmit. Keni frik All-llahun, o ju robr t All-llahut, zbatoni detyrat tuaja dhe pr t cilat 25

do t jepni llogari n ditn e Kijametit, ruani veten dhe familjen tuaj nga zjari i xhehenemit, ku lnd djegse do t jen njerzit dhe gurt. Kryeni kto detyra n formn m t plot, ose s paku pjesn obligative q e keni. O ju njerz, dijeni se gjymtyrt do t'i keni hasmin tuaj n ditn e Kijametit. At dit do t vuloset goja dhe do t flasin duart dhe kmbt pr at q kan fituar. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "E derisa afrohen atij, kundr tyre dshmojn: t dgjuarit e tyre, t parit e tyre dhe lkurat e tyre pr do gj q ata kan punuar. Ata lkurave t tyre u thon: "Prse dshmuat kundr nesh?" Ato thon: "Allllahu q do sendi ia ka dhn t folurit na dha edhe neve, e Ai sht q ju krijoi juve hern e par dhe vetm te Ai ktheheni". Ju nuk fshiheshit (kur bnit mkate) se do t dshmojn kundr jush t dgjuarit tuaj, t pamurit tuaj dhe lkurat tuaja, bile ju menduat se All-llahu nuk di pr shum gjra q ju i bnit. Mendimi juaj i gabuar, t cilin e patt ndaj Zotit tuaj, sht ai q ju shkatrroi dhe tani jeni m t dshpruarit". (Fussilet: 20 23). Robr t All-llahut! Secili vit q prfundon i premton njeriu vetes vendoshmri t vrtet dhe seriozitet, mirpo kalojn ditt, palohen ort, kurse gjendja e tij nuk ka ndryshuar. N fund pendohet dhe dshton, andaj shfrytzoni kohn, o ju robr t Allllahut, n adhurime dhe n secilin vit bhuni m t mir se n vitin e kaluar. Sepse secili vit q vjen ju afron edhe m shum drejt varrit dhe ju largon nga pallatet. Ju afron drejt vetmimit me punt tuaja dhe ju largon nga knaqja me familjen, fmijt dhe pasurin tuaj. Robr t All-llahut! Pasha All-llahun dynjaja nuk mund t zhvillohet pa ngritjen e 26

fes, nuk arrihet krenaria dhe eprsia pa nnshtrim ndaj Zotit t botrave, nuk vazhdon siguria, qetsia dhe komoditeti pa pasim t metods s pejgamberve. Ju them: nse vazhdon muaji n dynja me mkate dhe devijime, kjo sht shkallzim (istidraxh) t cilin e pason shkatrrimi dhe zvendsimi. Andaj kapuni pr respektet ndaj All-llahut nse dshironi t mbroheni nga denimi i Tij dhe pendohuni t gjith, ju, te All-llahu, nse dshironi t shptoni. All-llahu yn t krkojm n kt vend, duke dshmuar se Ti je All-llahu, prpos t cilit hyjni tjetr nuk ka, Ti je Nj dhe pr ty kan nevoj t gjitha krijesat, nuk lind dhe nuk je lindur dhe Ty nuk t ngjan askush, Ti q je Dhurues dhe Krijues i qiejve dhe toks, Ti q je Pronar i shklqsis dhe Nderit, Ti q je i Gjall dhe Kujdestar, Ty t lytemi q t na e bsh kt vit dhe vitin q vjen pas vite t siguris dhe qetsis, vite t dijes s dobishme dhe veprave t mira, ku do ti derdhish mbi ne dhuntit tuaja dhe do t na furnizosh falnderimin ndaj Teje. Vit ku do t prmirsosh prgjegjsit tan. Vit ku do t shtysh drejt udhzimit dhe do t na sjellish te ne udhzimin, Ti je Bujar dhe Fisnik, i But dhe i Mshirshm. Paqa dhe bekimi qofshin mbi robin dhe Pejgamberin Tnd, Muhammedin, mbi familjen dhe shokt e tij n prgjithsi. -II... Vllezr t nderuar n xhuman e kaluar u ngrit nj njeri q dgjonte hutben pr tu falur, kurse un e urdhrova q mos t falet, sepse njeriut nuk i lejohet t falet prderisa imami e mban hutben, prpos tehijetul-mesxhidit (namazit prshndets). Andaj nse hyn njeriu, kurse imami sht duke e mbajtur hutben, i fal dy rekate t shkurtra, si ka urdhruar Pejgamberi, sal-lall-llahu

alejhi ve sel-lem. Disa njerz nuk e pan kt njeri dhe kan menduar se un e kam urdhruar ate q ka hyr n xhami mos ta fal tehijetul-mesxhidin, edhe pse dihet se un n hutben e kaluar thash se njeriu kur hyn n xhami dhe imami sht duke mbajtur hutben mos t ulet pa i fal dy rekate t shkurtra. Mirpo disa njerz i kuptojn disa fjale e disa tjera nuk i kuptojn, andaj e prsris edhe nj her: kush hyn n xhami, kurse imami mban hutben, ai nuk ulet derisa ti fal dy rekate t shkurtra, kurse ai q ka hyr dhe i ka falur dy rekatet e tehijetul-mesxhidit, atij nuk i lejohet t falet gjat hutbes, por duhet ta dgjoj hutben. Kujdes besimtar ndaj asaj q dgjoni q mos ta kuptoni gabimisht, sepse kto gabime ndodhin shpesh. Njeriu duhet t'i kuptoj t gjitha aspektet e fjals, fillimin, mesin dhe fundin q mos t gabon. All-llahun e lus q t na dhuroj ruajtje t fes, kuptim t sheriatit dhe veprim sipas dijes q kemi, sepse ai sht Bujar dhe Fisnik.

Dijeni vllezr se fjala m e mir sht fjala e All-llahut, kurse udhzimi m i mir sht udhzimi i Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Gjrat m t kqija jan t shpikurat. Keni frik All-llahun o ju musliman dhe kapuni pr udhzimin e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, kapuni pr te me dhmball dhe luteni At q t'ju prforcoj n kt rrug deri n vdekje q t ringjalleni n shoqrin e Pejgamberit, sallall-llahu alejhi ve sel-lem. O ju musliman drgoni sa ma shum salavate mbi Pejgamberin tuaj, sidomos n ditn e xhuma, sepse ai q drgon mbi te nj her salavate, All-llahu drgon mbi te dhjet her. Robr t All-llahut! "All-llahu urdhron drejtsi, bamirsi, ndihm t afrmve, e ndalon nga imoraliteti, nga e neveritura dhe dhuna. Ju kshillon ashtu q t merrni msim. Meq keni premtuar, pra zbatojeni premtimin e dhn ndaj All-llahut, e mos i prishni betimet pasi i keni vrtetuar ato, duke qen se Allllahun e bt garant tuajin. Vrtet, All-llahu e di se ka punoni". (En-Nahl: 90- 91). Imam Muhamed Salih El-Uthejmin Prktheu: Bekir Halimi 11.2.2005

Prfundimi i vitit dhe prfundimi i ymrit

Ditt kalojn, hnat ndrrohen, vitet ikin, qefini prgatitet, veprat regjistrohen dhe dita e takimit dita dits afrohet Pr do dit gjenerata vijn n dynja dhe gjenerata ikin nga dynja. Kurse shkujdesi i ka kapluar shumicn e zemrave t njerzve, madje shum njerz sot, e shkatrrojn ahiretin dhe e ndrtojn dynjan. Sot, shumica e njerzve nuk nervozohen pse shkelen dispozitat e Zotit, mirpo shum hidhrohen nse u merret ndonj gj nga dynjaja e tyre Tregtari i habitur pas tregtis s tij dhe nuk shikon se si e fiton, me haram ose me hallall, nuk shikon as si e harxhon, n hallall ose n haram!! Npunsi zgjohet i trishtuar mos ka mbetur von pr n pun, mirpo rahat e rahat flen nga punt e ahiretit! 27

Grat, jan zhveshur nga petku i moralit dhe nderit dhe i bjn shum vepra q e hidhrojn All-llahun! Grat synim t vetmin t tyre kan komoditetin e ksaj bote e aspak nuk interesohen pr ahiret Brenga e Islamit dhe brenga pr ahiret nuk ekziston n mendjen e shum njerzve t sodit T pakt jan ata q nuk kan rn nn ndikimin e materializmit bashkkohor. Edhe m pak jan ata q jan t sinqert dhe t vrtet. Vall a ka kush mer msim?! Kaloi ky vit, sikurse ditt e ktij viti mos t kishin qen asgj. Dymbdhjet muaj, filloi hna e re e si fije, pastaj u b pesmbdhjetshe, pastaj filloi srish t hollohet derisa u humb e tra. Pastaj erdhn muajt tjer, muaj pas muaji derisa erdhm n fundin e vitit, dhe prfundoi edhe ky vit!! All-llahu ekber sa shpejt po shkojn ditt! Sa shum bhet mkate! Sa pak merret msim! Njeriu kalon nga kjo dynja ashtu sikur kalojn edhe muajt. Po t pyesim secili prej nesh dikn q sht plak, pr fmijrin e tij, ai do t tregon se shum shpejt ka kaluar, sikur t ishte dje, mirpo akoma e ka shpresn e madhe. I riu e ka harruar fmijrin dhe shpreson t jetoj gjat, e kur plaket e qan rinin. Kshtu sht dynjaja, mirpo ku jan t menurit dhe ata q marrin msim?! A mjafton t jemi ymrgjat? Nuk duhet mbshtetur n faktin se a jem ymrgjat ose jo, por n veprat e mira q i veprojm. Vall autoriteti i njerzve qndron me ta edhe n var? Apo pasuria shkon dhe hyn me ta n var? 28

Shptimi sht pr at q e prmirson gjendjen e tij t brendshme dhe t jashtme dhe i prfundon ymri me vepra t mira. Kurse humbja sht pr at q brendsin e ka rrnuar dhe i prfundon ymri me vepra t kqija. Njeri si t vdes ashtu edhe ringjallet, sepse transmeton Xhabiri radijall-llahu anhu, nga Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sellem, i cili ka thn: "Ringjallet njeriu ashtu si ka vdekur". (Muslimi). Kt e dshmon edhe hadithi t cilin e ka thn Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sellem, pr njeriun n ihrame, i nisur pr n haxh, t cilin e rrzoi deveja dhe vdiq: "Do t ringjallet duke thn telbijen (dmth: lebejke All-llahume lebejke). (Buhariu). Dhe hadithi i Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ku tregon se shehidi do t ringjallet me gjakun e plagve n trup, ngjyra do t jet ngjyr gjaku, kurse aroma, arom misku". (Buhariu). Duhet t jemi t gatshm t ballafaqohemi me vdekjen e mos t na befasoj, andaj duhet t qndrojm larg mkateve dhe veprave t liga. Frika e muslimanve t par nga prfundimi i keq Muslimant e par, t cilt ishin shembull n dije dhe devotshmri kishin shum frik t madhe nga prfundimi i tyre i keq. Nj nat qau Sufjan Theuri deri n mngjes. I than: po qan pr mkatet q ke? E mori nj grusht dhe tha: mkatet jan m t lehta se ky grushti i dheut, mirpo qaj nga frika prej prfundimit t keq". Ata El-Hafaf tha: Sufjanin do her e kam takuar duke qar. I thash: ka ke? Tha: kam frik mos vall jam i regjistruar n Librin kryesor si fatzi". Sehl Tusteriu thot:

"Frika e njerzve t vrtet (sidikin) nga prfundimi i keq ekziston n do ide dhe do lvizje. Ata jan ata q i ka prshkruar All-llahu duke thn: "Zemrat e tyre i kan n trishtim". Shkaqet e prfundimit t keq Prej shkaqeve m t mdha pr prfundim t keq sht prishja e zemrs duke e prishur besimin, edhe n qoft se pjesa e jashtme sht n rregull. Kjo ndodh nse njeriu bie n shirk ose vazhdon n bidate. Shirku, idhujtaria e pengoi axhn e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, Ebu Talibin q ta thot shehadetin n momentin e dergjjes. Kurse sa e sa bidatxhi u ka prfunduar jeta n mnyr t keqe. Brja e mkateve t mdha dhe insistimi n mkate ta prishin zemrn, lajmrojn prfundimin e keq dhe fatzi. Njeriu n momentin e dergjjes e prsrit at q m shum e ka thn ose e ka vepruar, qoft e mir ose e keqe. Sa e sa njerz kan vdekur ose duke pir alkool, ose duke br zina, ose duke prdorur drog, ose iu ka frenuar gjuha dhe nuk ka mund ta thot as shehadetin. Zoti na ruajt. Muxhahidi, rahimehull-llah, thot: "Secili njeri q vdes, i paraqiten shokt me t cilt ka ndejtur". Dijetart prfundimin e keq e kan ndar n dy kategori: 1- Kategoria m e rnd sht rasti kur njeriu n grahmat e vdekjes fillon t dyshoj n Zot ose t mohoj At, e ti merret shpirti n kt gjendje. Nuk ka dyshim se njeriu q shkon te Zoti n kt gjendje, e pret dnimi i prhershm dhe i dhembshm. 2- Kategoria e dyt, e cila sht m e leht se e para, sht momenti kur ai sht n grahmat e vdekjes ti shkoj ndrmend dashuria pr ndonj gj t mir t ksaj bo-

te ose pr epsh. Ti paraqitet kjo para syve t tija dhe t ia kaplon tr zemrn, saq nuk i kujtohet asgj tjetr prpos ksaj gjje. Vall sa peshon dynjaja n zemrn ton?! Vall, ka kemi br gati pr n ahiret?! Ne punojm, lodhemi, rraskapitemi, vuajm, qndrojm, mirpo vetm pr jetesn e ksaj dynjaje, kurse ahiretin e kemi harruar trsisht. Edhe nse i kryejm disa adhurime, ato nuk kan shije, nuk kan knaqsi dhe nuk ofrojn prehje. Sepse tr knaqsia, shija dhe prehja na ofrohet kur fitojm pasuri, ose autoritet ose pozit. Fatkeqsia m e madhe sht kur nj njeri vepron vepra t mira, mirpo sht regjistruar n librin e t fatzinjve. Njerzit e shohin duke br mir dhe ia kan lakmi, mirpo nuk ia din nijetin e tij t prishur, brendsin e kalbur dhe syefaqsin n veprat e tija. Sehl ibn Sadi, radijall-llahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sellem, u takua me idhujtart dhe luftoi me ta. Kur u kthye Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, n kampin e tij dhe t tjert shkuan n kampin e tyre, mbeti nj njeri prej shokve t Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i cili nuk linte asknd q kishte mbetur mbrapa ushtris idhujtare e mos ta godiste me shpat. Sahabt than: askush nuk ka luftuar sikur ky njeri. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, tha: "Ai sht prej banorve t xhehenemit". Nj njeri prej nesh tha: un do ta shoqroj vazhdimisht. Doli me te. Kur ecte, ecte edhe ky, kur ndalej, ndalej edhe ky dhe kur nxitonte, nxitonte edhe ky. Ky njeri tregon: u plagos ky njeri me nj plag t rnd. E shpejtoi vdekjen duke e venduar dorezn e shpats n tok kurse majn e shpats n gjoks, pastaj u lshua mbi shpat dhe e 29

mbyti vetveten. Ky njeri erdhi me vrap te Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, duke thn: dshmoj se ti je i Drguar i Allllahut. I tha: ka ndodhi? Tha: njeriu pr t cilin the se sht banor i xhehenemit dhe njerzit u habitn me kt lajm. Un e prcjella at derisa u lndua rnd. E kur u lndua e shpejtoi vdekjen duke e venduar dorezn e shpats n tok, kurse majn e saj n gjoks dhe u lshua mbi shpat dhe e vrau vetveten. Ather Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, tha: "Ndodh q ndonj njeri t veproj me vepra t banorve t xhennetit, ashtu si i duket njerzve, kurse sht prej banorve t xhehenemit. Ndodh q ndonj njeri t veproj me vepra t banorve t zjarrit, ashtu si i duket njerzve, mirpo sht prej banorve t xhennetit. Veprat vlersohen sipas fundit". (Muslimi). Rndsia e prmirsimit t zemrs dhe veprave Vendi i varrosjes, momenti i vdekjes, numri i atyre q ta prcjellin xhenazen, as nuk ti shtojn t mirat e as nuk i paksojn t kqijat. Mund q kto raste t jen shenj e mirsis dhe argument i shptimit, si sht dshmia e burrave t devotshm pr ndonjrin se sht i mir, sepse ata jan dshmitart e All-llahut n tok, mirpo kryesorja sht prmirsimi i zemrs dhe pranimi i veprave. Nuk ka dyshim se njerzit gjykojn sipas asaj q shohin, kurse zemrat i di vetm Allllahu, subhanehu ve teala. Vendi nuk e shenjtron asknd, por ajo q e shenjtron dikn sht puna q bn, si ka thn Selman Farisiu. Sa njerz adhurues t mdhenj kan

shndrit nga adhurimi, jan par gjurmt e vullnetit dhe lumturis, ka fituar fam dhe autoritet, mirpo ka vendosur Caktimi q t kthehet mbrapa, dhe t'i prfundoj ymri me vepra t kqija. sht e ditur se nuk mund t ket prfundim t keq ai q e ka t shndosh zemrn dhe gjymtyrt i zbatojn obligimet q ka ndaj Zotit. Kurse ai q ka zemrn e prishur dhe insiston n mkate t mdha, atij mund ti ndodh q mos t pendohet para vdekjes dhe t shkon te All-llahu me mkate t mdha. Ndodh q ndonj njeri e kaplon ndonj mkat, ose ndonj refuzim, ose ndonj shpifje, e cila ia pushton zemrn dhe ia robron mendjen, andaj ktij nuk i bn dobi as prkujtimi, as kshilla, kurse n momentin e agonis s vdekjes i vjen shejtani dhe ia merr besimin. Besimtari duhet t kujdeset pr prmirsimin e zemrs s tij, t nxitoj n fitimin e knaqsis s Zotit t vet dhe ta lute At q ti ofroj prqendrim n rrug t drejt deri n vdekje, sepse zemrat jan mes dy Gishtave t All-llahut, i ndrron si dshiron Ai. Me prfundimin e ktij viti, vall kemi marr msim nga ajo q kaloi?! A nuk kemi frik nga prfundimi i keq?! Pse mkatari nuk nxiton t pendohet te All-llahu dhe ti rreket veprave t mira?! Ndoshta All-llahu ia pranon pendimin dhe e regjistron n mesin e njerzve t lumtur, sosh i cili asnjher m nuk do t vuan. All-llahun e lusim t na prmirsoj zemrat dhe vepra, t na dhuroi prfundim t mir dhe t na bj nga ata q i ka pranuar dhe me t cilt sht i knaqur. Prgatiti: Bekir Halimi 18.2.2005

30

31

32

33

34

Para se t prmbytet barka

Ashab es-sebt, njerzit e dits s shtun. Ata ishin nj grup njerzish nga Beni Israilt t cilt ishin sprovuar n ditn e shtun, ditn kur ata duhej ti linin punt e dynjas dhe ti luteshin Allahut. Gjith javn ata do t peshkonin, por rrjetat do tu dilnin bosh. Por t shtunave, kur nga ata krkohej t linin punt e tyre, peshku do t dilte me bollk. Nj sprov nga Allahu! Ne ngritm mbi ta (bregun) Tur'in pse ishin zotuar (ta pranojn Tevratin)' u patm thn: Hyni n der (t bejtul mukadesit) t prulur, dhe u patm thn: Mos e thyeni t shtunn (mos gjuani peshk). Ashtu Ne patm marr prej tyre bes t fort.[en-Nisa:154] Nj grup prej tyre u bn transgresor, t paknaqur me urdhrat e Allahut, ata ndrtuan nj skem pr ta kaprcyer urdhrin. Ata ti hidhnin rrjetat e tyre t premten dhe pastaj t dieln do t shkonin t merrnin peshkun q mbetej n to. Banort tjer u ndan n dy grupe kur ata e pan t keqen e madhe dhe gjynahun n t cilin kishin rn. Njri grup prej tyre u prpoq ti kshillonte transgresort dhe pr ti paralajmruar ata nga pasojat e tmerrshme t veprave t tyre, duke urdhruar pr t mirn dhe duke e ndaluar t keqen. Duke menduar q ata nuk kishin prgjegjsi pr far ishte duke ndodhur, nj grup tjetr e mbante mendjen vetm tek punt e tyre, duke ju prmbajtur mendimit q Allahu si rrjedhim do ti shkatrroj gjynahqart. Dhe kur nj grup prej tyre than: Prse kshilloni nj popull q All-llahu do ta shkatrroj ose dnoj me nj dnim t ashpr?... (Araf: 164) Dgjoni me kujdes sesi sht prgjigja e atyre thirrsve n bindjen ndaj Allahut: ...Than (kshilluesit): Arsyetimi para Zotit tuaj dhe me shpres q tju largohen gabimeve. (Araf: 164) Kjo sht pr dy arsye: Nj, q ne do t na fal Allahu pr shkak se u prpoqm ti ndalonim ata. E dyta, q ndoshta ata mund t dgjojn prkujtuesin dhe t kthehen, tek Allahu. Vetm ky grup shptoi. E kur braktisn at pr t ciln ishin kshilluar, Ne i shptuam ata q pengonin nga t kqijat, ndrsa ata q kundrshtuan i kapm me nj dnim t fort, ngase ishin t shfrenuar. E kur ata tejkaluan me arroganc t hapt, nga ajo q ishin t ndaluar, Ne i shndrruam n majmun t prbuzur. (Araf: 165-166) N nj nat, ndshkimi ra prmbi ta dhe ata u shndrruan n derra dhe majmun. T dashur vllezr dhe motra, sht nga natyra e qenies njerzore ndierit e nevojs pr t br mir ose pr t ndjer dshirn pr t rn n gjynah. Madje edhe nse ai ose ajo do t ishin vetm, t braktisur dhe t izoluar, ata ende do ta ndjenin dshirn pr t br mir dhe pr tu angazhuar n t keqen. Ummeti musliman ka nj karakteristik q jo vetm duhet ti bj mir vetvetes por duhet t inkurajoj edhe t tjert t bjn mir, ne duhet t bhemi nj forc q lviz. 35

Dhe ne nuk duhet vetm t largohemi nga gjynahet por edhe duhet ti ndalojm t tjert nga t vepruarit kshtu, ne duhet t bhemi pengesa. Nse ne t gjith do t kishim karta muslimane identifikimi, do t duhej t kishte n te prshkrimin e personit. Nse do t ishte nj kart e vlefshme n te si prshkrimi do t shkruhej: Ky burr/grua urdhron pr t mir dhe ndalon nga e keqja, sepse kshtu na ka prshkruar Allahu neve. Ju jeni njerzit m t mir q jan ngritur ndonjher pr njerzimin, ju urdhroni el-Maruf (t mir) dhe ndaloni el-munker (t keqen) dhe ju besoni tek Allahu. [Ali-Imran:104] E mira dhe e keqja. Kur vjen fjala tek inkurajimi i njrit apo tjetrit, ka dy grupe njerzish. T part jan ata q i inkurajojn t tjert t bjn mir dhe i kshillojn ata t ndalohen nga t brit keq. Kta jan muminunt (besimtart) dhe Muminat (besimtaret), ata t cilt do t favorizohen nga mshira e Allahut: Besimtart dhe besimtaret jan t dashur pr njri-tjetrin, urdhrojn pr t mir, e ndalojn nga e keqa, e falin namazin dhe japin zeqatin, respektojn All-llahun dhe t drguarin e Tij. T tillt do t'i mshiroj Allllahu. All-llahu sht ngadhnjyes, i urt.[et-Teube:71] Grupi i dyt i njerzve jan ata q inkurajojn t tjert drejt t keqes dhe i ndalojn ata kurdo q i shohin se jan duke br vepra t mira (t virtytshme). Kto jan munafikun (hipokritt) dhe munafikat (hipokritet), ata jan ata q Allahu do ti shkatrroj: Hipokritt dhe hipokritet jan si njri tjetri; urdhrojn pr t keqen e ndalojn nga e mira dhe shtrngojn duart e tyre. Harruan All-llahun (nuk i binden), prandaj Ai i harroi 36

(nga mshira). Nuk ka dyshim, hipokritt jan ata t prishurit.[et-Teube:67] Kurani na tregon q fituesit, ata q do t arrijn suksesin jan ata musliman burra dhe gra q do t urdhrojn pr mir dhe do t ndalojn nga e keqja. Dhe Allahu na mson ne q Ai i ka mallkuar popujt prpara nesh sepse ata humbn kt karakteristik t inkurajimit t t mirs dhe ndalimit t s keqes: Ata q mohuan t vrtetn nga beni israilt, u mallkuan prej gjuhs s Davudit dhe t Isait, t birit t Mejremes. Kshtu u veprua sepse kundrshtuan dhe e tepruan. Ata ishin q nuk ndalonin njri-tjetrin nga e keqa q punonin. E ajo q bnin ishte e shmtuar. [el-Maide: 78-79] Kur nj popull dshton n detyrn pr t urdhruar pr t mir dhe pr t ndaluar t keqen, lutjet e tyre nuk i pranohen. Resulullahu, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Pr At i cili mban shpirtin tim n Dorn e Tij, ju o do t urdhroni pr t mir dhe t ndaloni nga e keqja ose ndryshe Allahu do t hedh mbi ju nj ndshkim, ather nse ju do t prpiqeni ti luteni Atij, lutjet tuaja nuk do tu prgjigjen. [transmetuar nga Ahmedi dhe et-Tirmidhi] Resulullahu, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka jetuar tr jetn e tij duke urdhruar pr t mir dhe duke ndaluar t keqen. Kur ai s pari arriti n Medine, gjja e par q ai i tha ensarve dhe muhaxhirve ndrsa ata u grumbulluan pr t par fytyrn e tij t nderuar ishte: Abdullah Ibn Selam ka transmetuar q kur Resulullahu, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, erdhi n Medine, njerzit vrapuan ta prshndetnin at. Un shkova n turmn pr ta par at dhe kur e pash fytyrn e tij un e dija q fytyra e tij nuk ishte fytyra e nj gnjeshtari. Gjja e par q ai tha kur ai

i foli njerzve ishte: O njerz, prhapni selamin, ushqeni t uriturit dhe faluni natn kur t tjert jan duke fjetur dhe ju do t hyni paqsisht n xhennet. [transmetuar nga Ibn Maxhe] Resulullahu, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, do t urdhronte pr t mir dhe do t ndalonte nga e keqja n t gjitha kategorit e shoqris. Ne e shohim at me t rinjt musliman duke i kshilluar ata, si n hadithin q vijon: Omer Ibn Ebu Seleme ka thn: Un isha nj djal i ri nn kujdesin e T Drguarit t Allahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, kur duart e mija ishin duke krcyer ktu dhe atje pr t marr ushqimin n pjat. I drguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ve sellem, m ka thn:O djalosh, thuaj bismilah (s pari), ha me dorn e djatht dhe ha nga ajo q ke prpara teje. Ibn Ebu Seleme ka thn: Pas ksaj un gjithmon hngra n at mnyr (n t ciln m sht treguar). [Buhari dhe Muslim] Dhe Resulullahu, sal-lallahu alejhi ve sellem, inkurajonte t mirn midis grave muslimane. Zejneb, gruaja e Abdullah Ibn Mesudit ka thn: I drguari i Allahut na sht drejtuar neve: O gra, jepni lmosh madje dhe pr sendet e juaja t mueshme. [Buhari dhe Muslimi] Madje edhe kur biente fjala pr grat e tij, Resulullahi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, do t ndalonte t keqen. Aisheja, radijallahu anha, vet na transmeton nj hadith q ajo njher i ka thn atij, sal-lallahu alejhi ve sel-lem: Shiko pr Sefijen, duke nnkuptuar me kt faktin q ajo ishte e shkurtr. Kshtu i drguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, i ka thn: Ti ke thn nj fjal q nse do t przihej me t gjith ujin e nj deti do ta prpinte ujin. [transmetuar nga Ebu Davud]

Aisha ka thn q pasi q e ka dgjuar kt ajo kurr nuk ka dashur m t prmendte dikn (me di q ata nuk do ta plqenin) Kjo sht far feja thot, pr urdhrimin e t mirs dhe ndalimin e t keqes. Kjo sht far muslimant e par bn n betimin e aleancs (beja): Ubade Ibn Es-Samit, radijallahu anhu, ka thn: Ne i dham besn tek i drguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, pr t dgjuar dhe pr tu bindur (itaat) n ate q ne plqejm dhe n at q ne nuk plqejm dhe q ne nuk i prekim njerzit n nder dhe q ne do t qndrojm pr t vrtetn kudo q t jet, duke mos u friksuar, pr hir t Allahut, asnj qortimi nga qortuesit.[Buhari dhe Muslim] II Dijetari el-Harithi, rahimehullah, shkonte tek dyert e vendeve ku kryheshin t kqija dhe i paralajmronte njerzit pr gjynahet q ata ishin duke i br. Ata do ta rrihnin at me grushte derisa ai do t binte pa ndjenja, i lar n gjak. Por ai kurr nuk do t kalonte pran tyre pa i kshilluar. [nga Sijar el-Alam nga Imam eDh-Dhehebi] Un kujtoj njher n nj shkoll islame kur nj djal erdhi dhe m tregoi mua se far ai do t merrte pr ditlindjen e tij. Un isha i habitur, prderisa ditlindjet nuk jan dika q ne e gjejm n mnyr ton t jetess, islam, dika q ne nuk duhet t marrim pjes. Shokt e klass e dinin gjykimin mbi ditlindjet kshtu ata filluan t kndonin me z t lart: Ska m ditlindje, Ska m ditlindje. I drguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, na ka dhn ne nj parabol q ne kurr nuk duhet ta harrojm n kt shtje t urdhrimit pr t mir dhe ndalimit nga e 37

keqja. Numan Ibn Beshir, radijallahu anhu, ka transmetuar q: Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Shembulli i atij i cili sht i vendosur n kufijt e Allahut dhe atij q i ka kaluar kta kufij sht sikur shembulli i disa njerzve n nj bark. Ata posht (barks), n mnyr q t pinin kishin nevoj t shqetsonin ata q ishin lart. Kshtu ata i than vetve t tyre, le t bjm nj vrim posht (barks) n kt pjesn ton q t shqetsojm ata q jan sipr. Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sellem, ka vazhduar: Nse ata (q jan sipr) i ln ata (q jan posht) t bjn se far duan, ata do t mbyten t gjith. Dhe nse ata i ndalojn ata (q jan posht) ata (q jan lart) do ti shptojn njerzit posht (barks) dhe t gjith ata do t shptojn.[Buhari] Kur dikush inkurajon t mirn dhe ndalon t keqen ai duhet t ket disa karakteristika: 1. Dija. 2. Durimi, ashtu si Llukmani i ka treguar djalit t tij. 3. Ai duhet t jet i drejt, duke mos harruar t mirn q ai person ende e ka. 4. Hikmetin, urtsia. 5. Kndshmria ndaj atyre t cilt jan duke i kshilluar. Domethnia e urdhrimit pr t mir dhe ndalimit t keqes sht q t mos tregohet zemrim n zemrat tona apo hakmarrje t nj fyerje ndaj nesh. N fund ne duam personin q t udhzohet, nj gj kjo q

krkon nga ne t glltisim krenarin personale. N disa kohra, kur situata e krkon at, ne mund t fyejm ndjenjat e dikujt nse ajo sht e vetmja mnyr me t ciln ata mund t udhzohen. Por kjo vlen vetm pr personin q ka Ilm (dije) dhe Hikmet (urtsi) q mund ta analizoj situatn. Fyerja e ndjenjave t muslimanve t zakonshm nuk sht mjeti, e as poshtrimi publik i dikujt i cili vjen n xhami pr her t par. Ka metoda t atyre t cilt nuk jan t shkolluar mir q kur thrrasin pr tek Allahu (bjn davet) e q bjn shum dm. N prfundim, ka shum mnyra sesi dikush mund t inkurajoj t mirn dhe t ndaloj t keqen, ja disa: -Me nj broshur q thekson far sht e nevojshme pr t inkurajuar ose me nj email t prgjithshm. -Me nj kaset, CD islam q i jepet si dhurat. -Me nj revist islame ose gazet. -Me nj email ose letr q adresohet n mnyr t veant me at person i cili ka nevoj pr t inkurajuar apo nevojn pr t kshilluar n largimin nga gjynahet. Dhe lista vazhdon m gjat... Ju dshironi t jeni t suksesshm, apo jo? Mir, ather kjo sht rruga: Nga ju le t jet grup q thrret n at q sht e dobishme, urdhron pr pun t mbara dhe ndalon nga e keqja. T tillt jan ata t shptuarit.[ Ali-Imran:104]

Muhammed Sherif (pjes nga transkriptimi i nj hutbeje t mbajtur n xhami) Prktheu: Ammar Ardit Kraja 4.3.2005

38

Tema
Hyrje n shkencat e Kuranit
Kur'ani sht Fjal e All-llahut e zbritur (pejgamberit t fundit) Muhamedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, me an t vahjit (shpalljes) leximi i s cils sht adhurim. Kur themi pr Kur'anin se sht fjal e All-llahut aludojm n at se n kt Libr nuk ka fjal t ndonjrit tjetr prpos t Allllahut, absolutisht. Muhamedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, vetm e ka kumtuar at q iu shpall nga All-llahu. Gjithashtu n prkufizim kemi cekur se Kur'ani i sht zbritur Muhamedit, sallallahu alejhi ve sel-lem, me an t vahjit shpalljes. Piknisja e ksaj shpallje ka shnuar pejgamberin, ate se Muhamedi, sallallahu alejhi ve sel-lem, sht i drguar i All-llahut. All-llahu i madhruar ka thn n Kur'anin Fisnik: "Nuk ka asnj njeri q t'i ket folur Allllahu ndryshe, vetm se me ann e frymzimit (vahjit), ose pas ndonj perdeje, ose t'i drgoj t drguar (melek) e ai t'i shpall me lejen e Tij at q do Ai. Vrtet Ai sht m I larti, m I urti." (Shura-51) far nnkuptojm me vahjin, shpalljen? Fjala "vahj" sht fjal arabe n infinitiv q prmban dy domethnie: shpejtsi dhe fshehje. Ajo q i sht shpallur Muhamedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, nga vahji ka ngjar n disa mnyra si na tregon nna e besimtarve Aisheja, radijallahu anha, n hadithin q e transmeton Muslimi n sahihun e tij: - Gjja e par q filloi nga vahji Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ishte ndrra e vrtet n gjum. Nuk shihte ndrr pa i ardhur (e qart) si aurora e mngjesit, pastaj iu b e dashur vetmia dhe vetmohej n shpelln Hira ku bnte adhurim , derisa i erdh e vrteta duke qen n shpelln Hira, i erdh meleku dhe i tha: lexo! Nga ajeti i lartprmendur dhe hadithi i Aishes, radijallahu anha, nnkuptojm se vahji ka pasur mnyra t ndryshme: E para: ndrr E dyta: t'i vjen meleku Xhibrili. E treta: pas perdes Forma e dyt ti vjen meleku, i ka dy lloje. a-Lloji i par sht kur dgjon z si cingrima e ziles. b-Lloji i dyt sht kur meleku shndrohet / paraqitet n form t njeriut. Kto dy lloje jan t prmendura te hadithi q e transmeton Buhariu dhe t tjer nga Aisheja nna e besimtarve se Harith ibn Hishami, radijallahu anhu, e ka pyetur t drguarin e All-llahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem: - O I drguar I Allahut, si t vjen vahji? I drguari i All-llahut, sal-lallahu alejhi ve sellem, tha: - Ndonjher m vjen si cingrima e ziles (salsaletul-xheres) dhe kjo sht m e vshtira pr mua, pastaj ndahet nga un e un, vetm se e kam kuptuar ka ka thn. Ndonjher meleku m shndrohet n form t njeriut dhe m flet e un e 39

kuptoj at q m thot. Kto dy llojet nga mnyra e dyt e vahjit jan kryesisht ajo q i ka takuar shpalljes s Kur'anit sepse me mnyrat tjera jan shpallur edhe hadithi kudsi dhe ai nebevi. Pasi q flasim pr Kur'anin, prqendrohemi n kto dy lloje t vahjit kur meleku kontakton me t drguarin e All-llahut. Kjo ka ndodhur si prmendm m sipr se i drguari, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, dgjon vetm z dhe at si cingrima e ziles dhe se kjo ka qen nga m t vshtirat. Pohohet se meleku n kt lloj t vahjit vjen n formn e vet, por mbetet i padukshm dhe dgjohet vetm z q shkakton vshtirsin ose vet shpallja - fjala e All-llahut sht e rnd dhe vshtir pr tu pranuar. All-llahu i madhruar ka thn n Kur'an: "Ne do t shpallim ty fjal t rnd " (Muzemil-5) Transmeton Buhariu nga Aisheja radijallahu anha, q thot: - e kam par (t drguarin, sal-lallahu alejhi ve sel-lem) duke i zbritur vahji n dit t ftoht, acar, dhe pas ndrprerjes, balli i kullonte djers. Po ashtu edhe raste tjera si rasti kur i ka ardhur shpallja duke qen i hipur mbi kafsh e ajo ka rn n gjunj. Nj her tjetr kur i ka ardhur shpallja e ka pasur kofshn t mbshtetur te kofsha e Zejd ibn Thabitit. Pothuajse ia ka shtypur si pet. Zbritja e Kur'anit N disa ajete n Kuran ceket se Kur'ani ka zbritur i kompletuar n Natn e Kadrit. All-llahu i madhruar ka thn: "Ne ta zbritm ate (Kur'anin) n natn e Kadrit " (Kadr- 1) Nga biografia e t drguarit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, e dim se Kurani sht shpallur n periudh prej njzet e tre vjetsh. Kt e sqaron Ibn Abasi, radijallahu anhu. 40

Transmetohet nga Ibn Abasi, radijallahu anhu, n disa transmetime se Kurani s pari ka zbritur i plot n qiellin e dynjas n Bejtul-'Izzeh e pastaj neprmjet Xhibrilit i sht shpallur Muhamedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, n nj periudh njzet e tre vjeare. Pr kt dshmon edhe ajeti: "Dhe Kur'anin e ndam (pjes-pjes) pr tua lexuar njerzve dalngadal dhe e kemi zbritur me zbritje t njpasnjshme ". (Isra106) Kt qndrim e kan pjesa drmuese e dijetarve. Kohpaskohe, Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, i shpalleshin pjes nga Kur'ani Famlart, ajete apo sure t plota. N fillim, Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sellem, nga frika se mos po harron nga ajo q po i shpallet, filloi ti prsris shpesh dhe me shpejtsi ajetet dhe suret q iu ishin shpallur. All-llahu i madhruar zbriti ajetin: "Mos e lviz gjuhn q t shpejtosh me t (Kur'anin). Se neve me t vrtet na takon tubimi dhe recitimi i tij. E ne kur ta lexojm, ti prcjelle leximin e tij. E pastaj ne e japim sqarimin ". (Kijame 16 - 19) Ksi mbrojtje dhe garanci, All-llahu i Madhruar i dha Kuranit edhe me ajetin: "Me t vrtet Ne e kemi zbritur prmendjen (Kur'anin) dhe Ne gjithsesi do ta mbrojm ate". (Hixhr 9) S pari Kur'ani zbriti pjes-pjes deri sa u plotsua. Kjo mnyr ishte leht pr t Drguarin, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, dhe shokt e tij, sahabt, q ata ta msojn Kur'anin prmendsh. All-llahu i Madhruar ka thn: "Ne Kur'anin e bm t leht pr kujtes (Kamer-17) Kur'anin e lexonin pr dit dhe leximi i Kuranit sht kusht i namazit q e falnin pes her n dit. Por nuk ishte vetm kjo.

N mesin e sahabeve kishte nj numr i caktuar q e shkruanin shpalljen. Kur prmendm format e vahjit, prmendm se njra nga ata ishte t dgjon z si cingrima e ziles. Kt e dgjonte vetm i Drguari, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ndrsa sahabet kan dgjuar z si zukama e blets. Kur kan dgjuar kt z e kan ditur se po i shpallet dhe me gatishmri kan pritur se ka po i shpallet. Pasi u recitonte shpalljen, ata e shkruanin e pastaj i pyeste se ka kan shkruar q mos t pson ndonj ndryshim. Kshtu deri sa u plotsua shpallja, regjistrimi i Kuranit pati kontroll absolute. Pas plotsimit t shpalljes, Pejgamberi, sallallahu alejhi ve sel-lem, ndrron jet kurse Ku'anin sahabt e dinin prmendsh dhe nj numr i konsideruar e kishin t regjistruar. Edhe Allahu n disa ajete Kur'anin e prmend me emrin Libr si p.sh.: "Elif, Lam, Ra. Kto jan Ajetet e Librit, t Kur'anit t Qart ". (Hixhr 1) Kurani ishte i regjistruar por nuk ishte i tubuar n nj vend. Tubimi i Kur'anit u b n periudhn e Halifes, Ebu Bekr. Shkak pr kt ide ishte beteja e Jemames n v. 12 h. ku ran dshmor (shehid) shtatdhjet nga sahabt q ishin hafiz t Kur'anit. Kjo e friksoi Omerin, radijallahu anhu. Ai vajti te Ebu Bekri, radijallahu anhu, dhe ia prmendi kt rast dhe i thot se mund t ndodhin ksisoj betejash e t humbin jetn shum nga hafizt e Kur'anit. Pr kt shkak e luti q t pranon ta tubojn Kur'anin n nj vend. Ai n fillim nuk pranoi duke thn se si ti bn nj gj q nuk e ka br i Drguari, sal-lallahu alejhi ve sel-lem. Omeri, radijallahu anhu, vazhdoi ti flet pr kt shtje Ebu Bekrit deri sa All-llahu ia hapi gjoksin dhe pranoi. E thrrasin Zejd ibn Thabitin dhe e autorizojn at pr kt pun t rndsish-

me n historin Islame. Zejd ibn Thabiti s pari u mbshtet n at q dinin prmendsh e pastaj ua pranonte at q sillnin t shkruar, me dshmitar. Kshtu n kt mnyr u tubua Kurani n periudhn e Ebu Bekrit dhe mbetet te ai deri sa ndrron jet n vitin 13 h. Pastaj mbetet te Omeri, radijallahu anhu, derisa edhe ai vdes. Pas vdekjes tij mbetet te bija e tij Hafsa, radijallahu anha. Kufiri i shtetit Islam vazhdimisht zgjerohej dhe sahabet shprndaheshin npr vende t ndryshme. Pasi q Kur'ani kishte zbritur n shtat dialekte, (harf=lexim, dijalekt) kishte mnyra t ndryshme t leximit. Secili q kishte shkuar n nj an t bots, atje kishte prhapur at lloj t leximit. Kjo shkaktoi huti te ata t huaj q nuk e dinin kt. N betejat e Ermenis dhe Azerbejxhanit mori pjes sahabiu i njohur Hudhejfe ibn Jemani i cili vrejti kontradikta t shumta n mnyrat e leximit t Kur'anit. Lexim t parregullt, ndalje jo me vend derisa edhe e paditnin njri-tjetrin me kufr. Hudhejfe brengoset shum dhe i gajluar shkon te Othman ibn Afani (halifeja i athershm) dhe i rrfen gjendjen q kishte par. Othman ibn Afani menjher merr iniciativ pr ta shruar kt gjendje kaotike dhe i thrret hafizat dhe ekspertt nga sahabt q ta shkruajn Kuranin. E marrin nga Hafsa Mushafin e tubuar n kohn e Ebu Bekrit dhe e prshkruajn n disa kopje n mesin e sahabve m eminent. Pastaj i shprndau npr vende t ndryshme dhe nj e ndali n Medine. Kt Kur'an t tubuar e quajn Mus-haf Imam. Ky sht mus-hafi n t cilin jan bashkuar muslimanit duke i ruajtur edhe dialektet tjera t Kur'anit. Prshkrimi dhe radhitja e Kur'anit q u b n kohn e Othmanit, radijallahu anhu, e 41

ka pasur formn e Kur'anit q sot e kemi para duarve tona. Kurani sht mrekullia - muzhizeja e prjetshme q vazhdimisht sfidon dhe nuk ka konkurrent. Mrekullit n Kur'an jan t ndryshme. Gjuhsore, ligjore, shkencore dhe n gjith sferat e jets. Mrekullia e Kur'anit si e tr sht mrekullia gjuhsore, stilistika me radhitjet e fjalve n fjali. Kur arabt kishin arritur kulminacionin e prsosjes s gjuhs arabe dhe thurnin vargje me stil t lart, erdh Kur'ani i sfidoi dhe triumfoi. N ast mbeteshin t habitur kur dgjonin pjes nga Kur'ani. Fascinoheshin me prmbajtjen dhe stilin q kishte. Si mos t jet kshtu pasi q Kur' ani sht nga All-llahu - Krijuesi I botve. A thua vall

krijesa do t garon me Krijuesin?! All-llahu I madhruar ka thn: "Ha, Mim. Zbritja e Librit (Kur'anit) sht prej All-llahut t, Gjithfuqishmit t Urtit " (Xhathije 1-2) Emrat dhe cilsit e Kur'anit Para s gjithash emr i par i ktij libri qiellor sht Kur'an, libr q ka tubuar shum gjra dhe shum lexohet. Emrat tjer t tij jan; El-Furkan, (Dalluesi), Et-Tenzilu (Libri i Zbritur), Edh-Dhikru (Prmendja,kshilla), El-Kitabu ( Libri), etj. Nga cilsimet e Kuranit jan; Nurun (Drit), Huden (Udhzues), Rahmetun (Mshir), Shifaun (Shrim), Mevidhatun (Kshill), Mubarekun (I Begatshm), etj. Ali Shaban Tanusha, 11.2.2005

Besimi n Ditn e Gjykimit

Besimi n Ditn e Gjykimit sht njra nga gjasht shtyllat e imanit (besimit islam), pa t cilin nuk sht i sakt besimi i muslimanit. Ajo sht q l gjurm n jet, sikurse n nnshtrimin ndaj Allahut, lnien e s ndaluars, prmirsimin e zemrs, fitoren n kt dhe botn tjetr. Gjithashtu edhe harrimi i ksaj Dite t Madhe dhe pakujdesia ndaj saj, sht e rrezikshme pr njerz dhe ardhmrin e tyre. Edhe nuk sht rastsi q Allahu kt Dit e prmend n shum ajete kuranore, pr m tepr, pothuajse nuk ka faqe n Kuran n t ciln nuk sht e prmendur. Nse e dim q Allahu xhele shanuhu dhe i Drguari i Tij salallahu alejhi ue sellem, kan vn theks 42 n kt Dit n t ciln do t grumbullohen t gjitha krijesat qiellore dhe toksore, ather pse ne si robr t Allahut dhe pasues t Pejgamberit salallahu alejhi ue sellem, jemi t pakujdesshm ndaj saj? Pyetjet m t rndsishme rreth s cilave gjithsesi do t duhej t merreshim secili nga ne jan: 'Pr ka ekzistoj n kt bot?'', ''far sht ardhmria ime?'', ''cilat jan shkaqet e fatit dhe fatkeqsis sime?''. ''A ka dika m t keqe se ajo q njeriu ta shkatrroj veten dhe familjen e tij n Ditn e Gjykimit?'' Rndsia e ksaj teme shihet n: 1. Kjo bot u sht hapur shumics s njerzve, posarisht n kto koh, nat e dit dhe n do mnyr luftojn pr t. E

kan zbukuruar para syve t njerzve, duke i larguar nga ajo bot dhe devotshmria n t ciln kan qndruar sahabet e Pejgamberit salallahu alejhi ue sellem. Ai, salallahu alejhi ue sellem, shpesh ua ka trhequr vmendjen n pavlefshmrin e dynjallkut dhe n rndsin e prgatitjes pr botn tjetr. Duke u nisur nga fakti se dynjallku para tyre nuk ka qen i hapur sikurse sht para nesh, ather ne kemi nevoj m tepr se ata n prkujtimin e seriozitetit t ahiretit dhe prgatitjes pr t. 2. Lidhja e madhe pr dynjallk me vete trheq ngurtsin e zemrs dhe largimin nga Libri i Allahut, t cilin e lexojm pa meditim. Ku jan ato zemra t cilat dridhen kur prmendet Allahu, ndrsa syt vesojn. Gjithashtu, cili nga ne e kryen namazin me nnshtrim dhe frikrespekt. E lusim Allahun t na ndihmoj! 3. Prkujtimi n Ditn e Gjykimit dhe n vshtirsit e saj, njeriun e nxisin n vepra t mira dhe lnien e veprave t liga, n ann tjetr, t harruarit e saj shkakton kryerje me dembel-llak dhe n mnyr t pakujdesshme t obligimeve fetare, e pr vepra vullnetare as t mos flasim. 4. N kt koh jan paraqitur shum smundje shpirtrore dhe t zemrs, t cilat shpijn pikllim dhe n humbje t shpress n mshirn e Allahut, ndrsa shkak pr kt sht harrimi i Allahut dhe Dits s Gjykimit. 5. N shum vende sht paraqitur padrejtsia, armiqsia ndrmjet njerzve,

marrja e padrejt e pasuris s huaj, lloj-lloj mashtrimesh, urrejtja, zilia, kundrshtimet, e sidomos ndrmjet thirrsve dhe studentve t shkencave islame. Ilai m i mir pr kt sht prkujtimi i Dits s Gjykimit n prgjithsi, dhe fakti se njeriu pr veprat e tij, n Ditn e Gjykimit do t prgjigjet para Allahut, n veanti. 6. Dhnia pas dynjallkut dhe pakujdesia ndaj bots tjetr (ahiretit), sht nj ndr shkaktart kryesor t dobsis s shpirtit, andaj, njeriu vazhdimisht duhet ta prkujtoj ahiretin, Xhenetin, Xhehenemin. Kjo i ngjall zemrat e atyre t cilt e bjn kt duke e dashur shprblimin t cilin Allahu ua ka premtuar atyre t cilt prpiqen. 7. Edhe prkundr rndsis s madhe q ka t prkujtuarit e ahiretit, prqendrimi n kt institucion t rndsishm sht ln anash nga ana e thirrsve. Q gjendja t jet edhe m e mjerueshme kt lnie anash e arsyetojn me kundr efektet nga ana e atyre t cilt i thrrasin n fe. Mirpo, thirrsi i cili jeton me Kuran dhe Sunet mund t kuptoj q thirrja n fe e thurur me shprblimin dhe dnimin, dynjallkun dhe ahiretin, l gjurm te njerzit. E lusim Allahun e Lartsuar q t na udhzoj n Rrugn e Drejt, ndrsa veprat tona t na i harmonizoj me traditn (sunetin) e t Drguarit t Tij salallahu alejhi ue sellem. Besimi n ekzistimin e Dits s Gjykimit dhe belave t saj l shenja n zemrn e besimtarit, ndrsa ato shfaqen me fjal dhe me gjuh. Autor: Abdulaziz b. Nasir elXhelil Prktheu nga gjuha boshnjake: Ebu Eljesa 25.2.2005

43

Hadithi: Dy fjalt e lehta n gjuh

Transmetojn Imam Buhariu dhe Imam Muslimi n sahihet e tyre nga Ebu Hurejra, radijAll-llahu anhu, se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Dy fjal jan t lehta n gjuh, t rnda n Mizan (peshoj), t dashura te Mshiruesi: SubhanAllllahi ve bihamdihi, subhanAll-llahil-adhiim. Dobit q i prfitojm nga ky hadith: 1. Koha q e kemi n disponim pr t br vepra t mira sht shum e shkurt, mirpo All-llahu, subhanehu ve teala, nga mshira e tij e gjer, na ka br lehtsime dhe na ka mundsuar q me vepra t vogla t arrijm shprblime t mdha. Shembujt pr kt jan t shumt n fen e All-llahut, subhanehu ve teala, e ne ktu do ti prmendim vetm disa: -Hadithi q cekm m lart, andaj analizoje mir at! -Shembull tjetr sht hadithi ku Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: Kush ulet pasi e fal namazin e sabahut (n xhami) dhe e prmend All-llahun deri sa t lind dielli, pastaj ngrihet dhe i fal dy rekate, sht sikurse nj haxh dhe nj umre e plot, e plot, e plot. Pra, paramendo vlla i dashur, i fal dy rekate e All-llahu t shprblen sikur t kesh br nj haxh dhe umre. Mirpo duhet t kihet parasysh se kjo gj nuk e shpaguan obligimin e haxhit. -Shembull tjetr sht ky hadith: Transmeton Buhariu dhe Muslimi se Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Kush thot 100 her n dit La ilahe il-lAll-llahu vahdehu la sherike leh, lehul-mulku ve lehul-hamdu ve huve ala kul-li shejin kadir, ka shprblim sikur ti ket liruar 10 robr. Atij i shkruhen 100 t 44 mira, i fshihen 100 mkate, dhe sht i mbrojtur nga shejtani deri n mbrmje. Askush nuk ka vepruar m mir se ky person, prpos atij q e thot kt m tepr her. Me t vrtet shembujt pr kt jan t shumt, e falnderimi i takon vetm All-llahut, andaj interesohu m tepr pr kt shtje. (referoju librit Mburoja e muslimanit). 2. N kt hadith Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, na mson q mos ti nnmojm veprat e mira, edhe n qoft se n syt ton ato duken t vogla, sepse te All-llahu mund t jen t mdha dhe t shprblyera shum. N lidhje me kt Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: Mos nnmoni asgj nga veprat e mira, po qoft edhe ta takoni vllain tuaj me buzqeshje. Po ashtu transmeton Imam Muslimi nga Ebu Hurejra, radijAll-llahu anhu, se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Nuk do t hyni n Xhennet derisa t besoni, dhe nuk do t besoni derisa t duheni. A tua tregoj nj vepr, t ciln nse e bni do t duheni? - Jepni selam njri tjetrit. All-llahu ekber! I drguari i All-llahut e ndrlidh selamin me dashurin vllazrore dhe me hyrjen n xhennet, edhe pse ndoshta kjo neve na duket nj gj e vogl. Andaj, Allllahu t mshiroft, analizoje mir kt gj. 3. Ky hadith sht nj ndr argumentet e shumta q tregon se n Ditn e Gjykimit do t vendoset Mizani (peshorja) dhe do t peshohen njerzit dhe veprat e tyre. All-llahu subhanehu ve teala thot: N ditn e gjykimit Ne do t vm peshoja t

drejta, e askujt nuk i bhet e padrejt asgj, edhe nse sht (vepra) sa pesha e nj kokrre t melit Ne do ta sjellim at. E mjafton q Ne jemi llogarits. [El-Enbija: 47]. Argument se edhe njerzit do t peshohen n ditn e gjykimit sht hadithi q e transmeton Buhariu dhe Muslimi nga Ebu Hurejra, radijAll-llahu anhu, se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Me t vrtet do t vij burri i madh dhe i shndosh, ditn e gjykimit, e nuk do t peshoj te All-llahu as sa nj krah mushkonje, pastaj i drguari i All-llahut e lexoi ajetin: T tillt jan ata q nuk besuan argumentet e Zotit t tyre as takimin (ringjalljen) e Tij, andaj veprat e tyre shkuan huq dhe n ditn e gjykimit atyre nuk do t'u japim kurrfar vlere. [El-Kehf: 105]. Sa an do ti ket peshorja? Peshorja do ti ket dy an: at t veprave t mira dhe at t veprave t kqija. Argument pr kt sht hadithi ku Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, tregon se nj njeriu do ti vendosen n peshoj, n njrn an disa regjistra me vepra t kqija, kurse n ann tjetr nj kart n t ciln shkruan La ilahe il-lAll-llah. [sahih, Imam Ahmedi, Tirmidhiu, Ibn Maxhe etj.] [Shih librin: Besimi i Mjaftueshm me komentin e Ibn Uthejminit]. 4. Po ashtu n kt hadith prmendet nj cilsi (sifat) prej cilsive t All-llahut, e ajo sht cilsia e dashuris. Detyra jon prball t cilave cilsi t Allllahut sht q ti pranojm ato si ceken n Kuran dhe sunnet: pa mohim, pa shtrembrim t kuptimit, pa komentim t gabuar dhe pa prngjasim. Kjo sht akideja e ehli sunnetit, e sahabeve dhe pasuesve t tyre, e imamve t katr medhhebeve, andaj kush e kundrshton kt

sht bidati. [Pr m gjrsisht Besimi i Mjaftueshm me komentin e Ibn Uthejminit]. 5. N kt hadith si dhe n shum hadithe tjera, Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sellem, na nxit q ta prmendim All-llahun sa m shum me dhikre q jan cekur n Kuran dhe sunnet (shih Mburoja e muslimanit), sepse kjo vepr ka vler t madhe, All-llahu e do at dhe e shprblen shum. Dobit e dhikrit jan t shumta, e n vijim do ti prmendim disa prej tyre: -Dhikri e forcon lidhjen mes robit dhe Krijuesit t tij. -Dhikri sht ndr ibadetet m t mdha, si ka thn All-llahu, subhanehu ve teala: e prmendja e All-llahut sht m e madhja.(ajet) -Kjo vepr sht shkak pr faljen e mkateve dhe fitimin e sevapeve, e pr kt ekzistojn hadithe t shumta. -Kjo vepr rndon shum n peshoj. -Kjo sht nj vepr q e do All-llahu, e nga kjo kuptohet se e do edhe vepruesin e saj. -Kjo vepr e largon shejtanin dhe vesveset e tij, si dhe e mbron njeriun nga ai dhe sherri i tij. -Dhikri e pastron zemrn dhe ia shton devotshmrin. -Nse ti e prmend All-llahun subhanehu ve teala, Ai do t prmend ty. All-llahu, tebareke ve teala, thot: N krijimin e qiejve e t toks, n ndryshimin e nats dhe t dits, ka argumente t qarta pr ata q kan arsye dhe intelekt. Pr ata q Allllahun e prmendin me prkujtim kur jan n kmb, kur jan ulur, kur jan t shtrir dhe thellohen n mendime rreth krijimit t qiejve e t toks (duke thn): Zoti yn, kt nuk e krijove kot, i lartsuar qofsh, ruana prej dnimit t zjarrit! [Ali Imran: 190-191] Omer Islami, 4.3.2005 45

Gruaja dhe familja

Gruaja jote sht e gjith bota pr ty
Kur martohesh, nuk merr vetm grua, por e merr gjith botn. Prej ktij momenti e tutje, ajo do dit do t jet partneri yt, shoqruesi yt dhe shoku yt m i ngusht. Ajo do t ndaj momentet me ty, do t ndaj ditt, lott. Ajo do t ndaj knaqsin dhe dshprimin me ty, sukseset dhe dshtimet, ndrrat dhe frikt. Kur t smuresh ajo do t kujdeset m s miri pr ty, kur t duhet ndihm, ajo do t bj mos pr ty. Kur t kesh ndonj sekret, ajo do ta ruaj; kur t duhet kshill, ajo do ta jep kshilln m t mir. Ajo doher do t jet me ty: kur t ngrihesh n mngjes, gjn e par q syt e shohin sht ajo; gjat dits ajo do t jet me ty, nse pr ndonj moment ajo nuk sht me ty fizikisht, ajo do t mendoj pr ty, duke u lutur pr ty me gjith zemr, mendje dhe shpirt; kur bie t flesh natn, gjn e fundit q syt e tu e shohin sht ajo; dhe kur je duke fjetur e shef at edhe n ndrr. Thn shkurt, ajo do t jet e gjith bota pr ty, njjt si je ti e gjith bota pr t. Prshkrimin m t mir q deri tani e kam lexuar ku prshkruhet afrsia ndrmjet bashkshortve sht ky ajet Kuranor, q thot: ato jan prehje pr ju dhe ju jeni prehje pr ato (El-Bekare: 187) Vrtet, bashkshortt jan si prehje (mbules/mbulim) pr njri-tjetrin pr shkak se ata njri-tjetrit i ofrojn mbrojtje, komfor, mbules, prkrahje dhe mblsi q prehja/mbulimi ua ofron njerzve. Paramendoni nj udhtim npr Alaskn e ftoft t pa mbuluar! Bashkshortet tona na ofro46 jn t njjtn shkall t komforit, mbrojtjes, mbuless, dhe prkrahjes n udhtimin e jets n kt bot, njjt sikurse mbulimi gjat udhtimit npr Alask. Marrdhniet ndrmjet dy bashkshortve jan m interesantet nga t gjitha marrdhniet njerzore: sasia e dashuris dhe ngrohtsis, intimja dhe afrsia, mshira dhe ngushllimi, paqja dhe qetsia q mbush zemrat e bashkshortve sht thjesht e paprshkrueshme. Sqarimi i vetm racional pr kto ndjenja m interesante nga t gjitha ndjenjat njerzore sht se: ky sht nj akt i Allahut, subhanehu ve teala: All-llahu krijoi pr ju bashkshorte nga vet lloji juaj (Nahl: 72) Vetm Allahu i Gjithfuqishm me Fuqin e tij t Pakufishme, Mshirn e Pafund, dhe Menurin e Madhe mund ti krijoj dhe ti vendos kto ndjenja t uditshme dhe t paprekshme n zemrat e bashkshortve. Allahu, subhanehu ve teala, i rikujton ata q i krkojn shenjat e Tij n gjithsi, se kto ndjenja n zemrat e bashkshortve jan ndrmjet shenjave q duhet ti udhzojn njerzit pr ekzistimin e Tij, si thot n Kuran: Dhe nga faktet (e madhris s) e Tij sht q pr t mirn tuaj, Ai krijoi nga vet lloji juaj paln (grat), ashtu q t gjeni prehje tek ato dhe n mes jush krijoi dashuri dhe mshir. N kt ka argumente pr njerzit q mendojn (Rum: 21) Mirpo, Allahu, subhanehu ve teala, e din se zemra njeriut nuk sht nj send i ngurt, ajo ndonjher sht e dobt, e ndonjher sht dinamike. Ndjenjat ndryshojn me

koh. Dashuria mund t dobsohet dhe vyshket. Lidhja martesore mund t dobsohet nse nuk i kushtohet kujdesi i duhur. Lumturia n martes nuk mund duhet t merret falas; lumturia e vazhdueshme krkon dhnie t vazhdueshme nga t dyja palt. Q druri i dashuris martesore t mbahet gjall dhe t rritet, toka, dheu duhet t mbahet, mirmbahet, ujitet dhe ti kushtohet kujdes. Mos harro se i Drguari jon, Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka gjetur koh t shkoj n shkrettir dhe t garoj m bashkshorten e tij, Aishen. Ajo n fillim e ka fituar at, mirpo m von, pasi kishte shtuar pak n pesh, ai kishte filluar ta fitoj at. Mos harro se do t shprblehesh nga Allahu, subhanehu ve teala, pr fardo emocioni q ia tregon bashkshortes tnde. Pr kt Muhamedi, sal-lalhu alejhi ve sel-lem, ka thn: madje edhe ushqimin q e vendos n gojn e gruas s tnde sht sadaka... Asnjher mos e nnmo rndsin e gjrave q, n shikim, duken t vogla, si sht vendosja e ushqimit n gojn e bashkshortes, hapja e ders s veturs, etj. Mos harro se Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, zakonisht ka zgjatur gjunin pr ti ndihmuar gruas s tij t hip n deve. Prpiqu t gjesh koh q t dy t faleni s bashku. Prforcimi i lidhjes ndrmjet juve dhe Allahut, subhanehu ve teala, sht garancia m e mir se lidhja juaj martesore doher do t jet e fort. Paqja dhe rahatia me Allahun, subhanehu ve teala, doher do t rezultoj me paqe dhe rahati n shtpi. Mos harro se Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, i ka lavdruar iftet bashkshortore q jan zgjuar pr t falur namaz nate s bashku. Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, madje edhe ka nxitur at q

zgjohet m hert t zgjoj bashkshortin/bashkshorten edhe nse sht e nevojshme, duke ia lagur fytyrn me uj. doher mundohu t jesh sa m i mir me gruan n fjal dhe n vepra. Fol me t, buzqeshi, krko kshilln e saj, krko mendimin e saj, kalo koh t mir me t dhe mos harro se Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: m t mirt prej jush jan ata q jan m t mir me grat e tyre. Dhe m n fund, sht e zakonshme q bashkshortt pohojn se i duan dhe i nderojn bashkshortt e tyre deri n vdekje. Besoj se ky pohim sht i mir, madje i shklqyeshm, mirpo nuk mjafton vetm kjo! Nuk mjafton vetm ta duash gruan. Duhet t duash at q ajo e do. Familjen e saj, t afrmit e saj duhet t bhen edhe t afrmit e tu. Mos u b si nj mik i imi i cili ishte dshpruar se prindrit e bashkshortes do ti vinin mysafir pr disa jav. Ai drejt dhe thjesht i kishte thn bashkshortes Nuk i dua prindrit e tu. Natyrisht, ajo me mllef e ka shikuar drejt n sy dhe i ka thn As un nuk i dua prindrit e tu Po ashtu, nuk mjafton ta duash at deri n vdekje. Dashuria nuk duhet t prfundoj asnjher dhe ne besojm se ka jet pas vdekjes ku ata q kan br vepra t mira n kt bot do t bashkohen me bashkshortt (Al-Zuhruf: 70) Shembulli m i mir n kt kuptim sht Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, dashuria e t cilit pr Hatixhen, bashkshorten e tij pr 25 vjet sht zgjeruar dhe ka prfshir t gjith ata q ajo i ka dashur, dhe ka vazhduar edhe pas vdekjes s saj. Kishin kaluar shum vjet nga vdekja e saj dhe ai asnjher nuk e harroi at, dhe doher q priteshe ndonj kurban n shtpin e tij, ai do t drgonte nj pjes familjes s Hatixhes, radijallahu anha Prktheu: xh.a. 11.2.2005 47

Kshilla t vogla pr nj kurim t madh

Motrave muslimane me dashuri e respekt... (l.k.) Merr rrnjt e prulsis me gjethet e durimit dhe farat e modestis e t devotshmris. Shto lulet e pendimit dhe t bindjes. Tr kt hidhe n nj en t virtytit. Ndiz zjarrin e dashuris s Allahut duke i zbatuar praktikat me ka jemi urdhruar (porositur) deri n shfaqjen e urtsis. Derdhe kt aj t urtsis n nj got t sinqeritetit. mblsoje t trn me mjaltin e takimit me Allahun n ditn e Ringjalljes, dhe ti do t vresh se ky aj do ti largoj t gjitha smundjet q ndodhen mbi tok. E dashura motr ! Pr t gjitha rastet dhe n do koh, q bukuria jote t jet sa m e madhe: V penelatn e sinqeritetit n buzt tua, ato do t jen pafundsisht m t bukura: Prdore pendimin si pastrues t do mkati, q kishe pr tu ankuar. Mbroj flokt tua me mbulesn q do t mbronte nga shikimet e zjarrta e t huajve. T gjitha kto pajisje t mrekullueshme ti do t mund ti gjesh vetm n dyqanin e Islamit, prfito pra nga ky rast dhe nxito ti fitosh! Pr buz trheqse, prdor fjalt m t buta. Pr sy t bukur, krko t mirn n rrethin tuaj. Pr nj fytyr t prhjekur, ndaje ushqimin tnd me t varfrin. Pr flok t mndafsht, lere fmijn q ti prshkoj ato me gishtrinjt e vet nj ose dy her n dit. Pr drejtpeshim, ecni me bindjen se nuk ecni kurr vetm. Familja dhe miqt duhet t trajtohen me kujdesin m t madh dhe me shum dashuri; Kurr mos przini jasht kdo qoft. Kujtohuni, nse kini nevoj pr nj dor ndihmse, ju do ta gjeni at n ann e skajshme t krahut tuaj. Gjat plakjes, do t hetoni se ju kini dy duar, njrn pr tu ndihmuar, tjetrn pr ti ndihmuar t tjert. Bukuria e nj femre nuk qndron n veshjen q mban ajo, as n dukjen fizike t saj e as n mnyrn e t krehurit t flokve. Bukuria e nj femre duhet t shihet n syt e saj, sepse, ajo sht der e zemrs, vendqndrimi dashuris. Bukuria e njmendt e nj femre pasqyrohet prmes shpirtit saj. Kjo sht ngrohtsia q e jep me dashuri, pasioni q e tregon. Zgjodhi e prktheu: L.Kullashi 18.2.2005

48

...dhe mos i nxirrni ato prej shtpive t tyre...

Ka kaluar shum koh prej ather q kur grat t flitnin rreth problemeve t tyre martesore, t flitnin me fjal t buta dhe n nj mnyr t kufizuar. Sot, megjithat, zrat e tyre jan trashur. Ankime dhe murmurime dgjohen shum m shpesh, pr shum situata shokuese, t shmtuara dhe q shkatrrojn zemrat. Kjo bn q m shum gra t bashkohen duke pyetur nj pyetje t vjetr q sht e br e pavdekshme n vargjet poetike: Ti m hodhe tutje dhe far njeriu ti humbe? Kush ishte atje pr ty kur kohrat ishin t vshtira dhe kur ti duheshe t luftoje Shum pasoja tragjike kan rezultuar npr martesa thjesht nga paaftsia e burrave pr t kuptuar natyrn e grave dhe far ato kalojn prmes stresit psikologjik dhe emocional pr shkak t ndryshimit t hormoneve q u ndodh gjat periudhave t tyre mujore ose gjat shtatznis dhe lindjes. Ka shum gjasa q mu kjo sht ajo t cils pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sellem, i sht referuar kur tha: ...Gruaja sht nj brinj. Nse prpiqesh ta drejtosh at, ti do ta thyesh dhe nse e l sikurse sht, ti duhesh t gzohesh me shtatin e saj. [Sahih el-Buhari 5184] N nj hadith tjetr, thuhet: Nse ti prpiqesh ta drejtosh, ti do ta thyesh dhe thyerja e saj nnkuptonin divorcin (ndarjen) prej saj. [Sahih Muslim 1468] Allahu ka thn qart: ...dhe mos i nxirrni ato prej shtpive t tyre, e edhe ato t mos dalin ndryshe vetm nse bjn ndonj vepr t keqe t vrtetuar. Kto jan dispozitat e All-llahut, e kush del jasht dispozitave t All-llahut, ai e ka dmtuar vetveten. Ti nuk e di, All-llahu pas asaj mund t t jap dika rishtazi. (Talak :1] El-Kurtubi komenton kt ajet duke thn [Tefsir el-Kurtubi 18/102]: Nuk sht e drejt q burri t nxjerr at (gruan) jasht shtpis gjat periudhs s saj n pritje. Gjithashtu nuk sht e lejuar pr at q t largohet me vullnetin e saj prderisa nuk ka nj shkak t qart pr t q t veproj kshtu. Nse ajo del jasht, ajo sht gjynahqare. Periudha e saj n pritje nuk prfundon (vetm me largimin jasht shtpis). Nuk ndryshon kjo dispozit nse burri ka nj zgjedhje pr t trhequr divorcin (vlen n t dyja rastet, edhe kur ka ende zgjidhje e edhe kur ka mbaruar sh.r.). Nse ky sht gjykimi mbi divorcin, sa i rnduar sht rasti pr ta przn gruan nga shtpia vetm pr shkak t nj mos rnie dakord? Ku do t gjej ajo paqe? Ku sht ktu dashuria dhe mshira q jan t supozuara t jen pjes e martess? T shumt jan burrat q refuzojn do gj pos ti drejtojn grat e tyre, jo vetm m fjal por edhe duke shkatrruar do gj, prfshir edhe marrdhniet familjare. N kt mnyr, njeriu madje nuk arrin ta mbyll defterin e martess s tij n nj mnyr miqsore dhe civile. N vend t ksaj, ai e shqyen, duke i hedhur faqet e tij t muara 49

n er, duke e detyruar gruan e tij t largohet pr n nj shtpi tjetr e fmijt n tjetr. Mizoria e nj burri t till sht jashtnjerzore. Pse disa burra insistojn sa her q ka ndonj mosmarrveshje ti nisin grat e tyre bashk me plakat q i kan, duke i detyruar t shkojn ata tek familjet e tyre? E gjith ajo q ai fiton me kt n kt rast sht zvoglimi i shanseve pr ribashkim. Dhe shkatrron me kt jett e fmijve t tij dhe t gjitha kto pa asnj qllim. Ne mund t marrim nj msim nga historia e famshme e Aishe el-Hathemije dhe burrit t saj Hasan bin Ali, radijallahu anhu. (djali i Aliut, radijallahu anhu sh.r.) Kur babai i tij vdiq dhe Hasanit ju dha betimi si Halife, ajo i tha atij: Ti je pr prshndetje, sepse je br Halife. Ai ju prgjigj: Aliu sht vrar dhe ti po shfaq nj gzim dashakeqs! Largohu! Ti je e divorcuar (e ndar), tri her. Ajo hoqi rrobn e saj dhe priti periudhn e pritjes. Pastaj Hasani i drgoi asaj 10.000 monedha ari si kompensim, gjithashtu ai i dha asaj pjesn q mbetej nga mehri i saj. Kurse ajo tha: Kjo sht nj kompensim i vogl pr largimin tim nga dashuria ime. Kur ai e dgjoi far ajo kishte thn, ai qau dhe tha: Sikurse t mos ta kisha br divorcin t parevokueshm. Un do ta kisha

marr prap at. Ne mund t shohim n shembullin e mir t Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, - Pejgamber i mshirs - q kur ai prballej me kriza familjare n madhsi t mdha, si ather kur pr gruan e tij Aishen, radijallahu anha, ishte shpifur. E ajo ishte nga njerzit m t dashur t tij dhe ishte tepr sprovuese pr t q njerzit t bnin t tilla akuza rreth saj. Prkundr ksaj, gjat tr ngjarjes ai kurr nuk u konfrontua me t rreth ktij incidenti e as q tregoi asnj shenj t vrazhd ndaj saj. Megjithse pshpritjet vazhduan pr nj muaj, ai kurr nuk e lejoi shqetsimin t bhej i dukshm n syt e saj. do dit, ai do t sigurohej q ajo ishte mir, sepse ajo ishte e smur me ethe, prkundr barrs s madhe q ai ishte duke mbajtur mbi supe. Aisheja, radijallahu anha, transmeton t mposhtmen rreth atyre kohrave: Un isha e smur pr nj muaj. Kur un u ktheva dhe njerzit ishin duke pshpritur shpifjet. Un nuk dija aspak se far ata ishin duke thn pr mua por un e ndieja q butsia e t drguarit t Allahut, me t ciln isha msuar kur un isha e smur nuk ishte aty. Ai vetm m pyeste sesi ndjehesha dhe pastaj dilte.[Sahih elBuhari 4750]

Fevzije el-Hulejvi Prktheu: Ammar Ardit Kraja 4.3.2005

50

Dijetart dhe mendimtart

Imam Es Sefarini
Imam Muhammed ibn Ahmed Es Sefarini. Shejhu, Imami, Deti i dijs, Al-lameja, dijetari q punonte me dijen e tij, autori i veprave t dobishme Ebul Aun, Shemsuddin, Muhammed ibn Ahmed ibn Salim ibn Sulejman Es Sefarini En Nablusi Ka lindur n fshatin Sefarin n afrsi t Nablusit n vitin 1114 H dhe n at fshat e kaloi fmijrin. Msoi Kuranin dhe pastaj udhtoi n Damask n krkim t dijs s dobishme. Msuesit e tij n kt qytet t Shamit ishin: -Esh Shejh Abdul Ganij ibn Ismail En Nablusi -Shejhul Islam Muhammed ibn Abdur Rahman El Gazzij -Shejh Ebul Ferexh Abdur Rahman ibn Muhjuddin El Muxhel-led -Shejh Ebu El Mexhd Mustafa ibn Mustafa Es Suvari -Shejh Abdul Kadir ibn Umer Et Teglubij -Shejh Ebul Fedail El Keuri dhe tjer. Pr koh t shkurt tuboi dije t madhe dhe u b i njohur me dijen e tij si dhe me menurin e urtsin me t ciln e dalloi All-llahu, subhanehu ve teala. Filloi me ligjrata dhe msimdhnien dhe pr nj koh t shkurtr u b i njohur me veprat e tij t shkruara. Nga veprat e tij do t prmendim: -Sherhu thulathijat Imam Ahmed -Sherhu Nunijjetis Sarsuri (Mearixhul Envar fi Sireti En Nebijj El Muhtar) -Tebhirul Vefa fi Siretil Mustafa -Gidhaul Elbab fi sherhi mendhumetil Adab -El Buhur Ez Zahire fi Ulumil Ahire -Keshful Litham fi Sherhi Umdetil Ahkam -Netaixhul Efkar fi Sherhi Hadithi Sejjidil Istigfar -El Xhavab El Muharrer fi keshfi an Hidr vel Iskender etj. Gjat jets s tij shkroi mbi njzet e pes libra. Ishte i njohur edhe me poezit e tij t bukura si dhe me vazet q zgjonin ndjenja t larta tek dgjuesit. Bashkkohort e tij kshtu e prshkruanin at: I Dalluari i kohs, pas tij nuk sht paraqitur dijetar si ai, i drejti me kuptim t thell t gjrave. I fuqishmi n refuzimin e padrejtsis dhe shpifjeve. Kur shihte ndonj t keqe skuqej dhe zri i tij tregonte paknaqsin dhe hidhrimin e tij me at vepr. Ishte i but dhe bashkbisedues i kndshm, e njihte mir historin e mbretrve, dijetarve dhe luftrat gjat historis. Vdiq n muajin e Shevalit t vitit 1188 H. All-llahu e mshiroft me mshirn e tij t gjer. Amin. Talha Kurtishi, 11.2.2005

51

Ibn Ahmed el Hakemi

Esh shejh, hafidh, ibn Ahmed el Hakemi. Dijetari i madh, Al-lameja i Xhazanit dhe i gadishullit arabik, autori i librave t dobishme n shum lmi, luani i Tihames (krahin n Arabin Saudite), thirrsi q s bashku me msuesin e tij arritn t prhapin dijen e dobishme dhe fen e pastr n disa vende, n t cilat mbretronin injoranca dhe risit. Quhet Hafidh ibn Ahmed ibn Ali El Hakemi El Kahtani. Lindi n vitin 1343 H (1924 G) n fshatin Es Selam n afrsi t qytetit Medaja n juglindje t Xhazanit (Arabia Saudite). Akoma si foshnj s bashku me familjen e tij shprngulen n fshatin Xhadi n afrsi t qytetit Samita. Familja e tij e varfr dhe modeste arriti q n personalitetin e Hafidhit t mbjell dashurin pr hajrin, ndershmrin, bujarin, modestin dhe shum cilsi t mira. Zgjuarsia e tij, shpejtsia n msimin e gjrave dhe kuptueshmria e tij e bn at t dalluar prej fmijve t fshatit. Si i vogl msoi shkrimlexim dhe Kuran. Akoma pa i mbushur dymbdhjet vjet msoi prmendsh t shumtn e Kuranit. Se bashku me vllain e tij Muhammedin kalonte kohn n shkrimin e Kuranin me shkrim dore, n leximin e librave t fikhut, hadithit, tefsirit, teuhidit dhe feraidit. Aftsia e madhe pr msim prmendsh i ndihmoi q shum prej ktyre librave ti mson prmendsh. N fillim t vitit 1358 H krahinn e Tihames e vizitoi dijetari i njohur Abdullah El Karavi i cili pasi q prej s afrmi u njoftua me injorancn dhe risit q ishin shum t 52 prhapura vendosi t prqendrohet n at krahin duke prhapur besimin e pastr dhe sunetet e t Drguarit t cilat aty m, ishin zvendsuar me risi (bidate). Kur Hafidhit t ri i erdhi lajmi pr kt dijetar, ai s bashku me vllain e tij i drguan nj letr duke krkuar fillimisht falje pr mosprezencn e tyre n ligjratat e dijetarit pr shkak t angazhimeve n shrbim t prindrve si dhe krkuan prej tij tu drgon disa libra ose t viziton fshatin e tyre. Pasi q morri letrn e tyre El Karaviu vendosi t viziton fshatin e tyre pr t ligjruar n t. M i dalluari n shkrim dhe msim n ligjratat e tij ishte El Hakemiu, i cili shum shpejt shkruante dhe msonte prmendsh at q e ligjronte hoxha. Shpesh nxnsit tjer krkonin prej tij q tua shpjegon msimet si dhe q t shkruajn at q nuk arritn ta shkruajn gjat ligjratave. Dijetari vrejti kt zgjuarsi dhe krkoi prej prindrve t El Hakemiut t lejojn q ai (Hafidhi) t vazhdon krkim e dijs n qytetin e Samita-s duke marr prsipr pagn e shrbtorit q do t zvendson El Hakemiun n punn e tij si bari. Ata nuk e lejuan kt gj duke e potencuar nevojn e tyre pr prezencn e tij n shtpi. Pas vdekjes s nns n vitin 1360 H, prindi i tij i lejoi atij dhe vllait t tij shkojn n qytet tre dit n jav. Gjat ditve t msimit i shkruante msimet dhe pastaj kthehej n fshat duke vazhduar punt e rndomta fshatare. Gjat kthimit prej Haxhxhit baba i El Hakemi-ut ndrron jet dhe El

Hakemiu trsisht i prkushtohet dijs n pranin e msuesit t tij prej t cilit prfitoi shum dije. Msuesi i tij kujdesej q ti siguron gjith librat baz, q n at koh ishin t rralla, pr nxnsin e tij t talentuar. Gjat krkimit t dijes ai lexoi librat baz n gjitha lmit e fes. Pasi q i mbushi nntmbdhjet vjet msuesi i tij krkoi prej tij prpilimin e nj libri q do t paraqet besimin islam n form t poezis. Duke iu prgjigjur krkess nga msuesi shkroi librin Sulemul Vusul ila ilmil Usul. Kt libr m von e komentoi n librin e tij t njohur Mearixhul Kabul Prpos kto dy libra nga penda e tij u shkruan edhe kto libra: - Alam Es Sunne El Menshure (n lmin e akids) e prkthyer shqip me titull: 222 pyetje dhe prgjigje rreth akides - El Xheuhere el Feride fi tahkik El Akide (n form t poezis) - Delilu Erbabil Felah li tahkik fenil Istilah (terminologjia e hadithit) - Luluul Meknun (mbi terminologjin, n form t poezis) - Es Subul Es Sevijje li fikhi Es Sunen El Mervijje (fikh, n form t poezis) - Vesiletul Husul ila Muhimmatil Usul dhe Lamijetul Mensuh (usulul fikh, n form t poezis) - En Nur El faid min Shemsil Vahj fi Ilmil Feraid (ilmul feraid, e drejta trashgimore) - Nushul Ihvan (El Katije) si dhe Mendhumetum Mimije (Kshilla t dobishme n form t poezis) - Nejlu Suul min Tarihil Umem ve Siretir Resul (Biografi e t Drguarit, sal-lall-llahu

alejhi ve sel-lem, n form t poezis) Prpos veprimtaris s shkruar ai ishte dora e djatht e msuesit t tij i cili mbikqyrte shkollat q vet i hapi n krahinat Tihame dhe Asir. Ai i ndihmonte n shtjet e msimit si dhe n udhheqjen me kto shkolla. Kur n vitin 1373 H u hap shkolla e mesme e par n qytetin e Xhazanit drejtor i saj u emrua Shejh El Hakemiu i cili m von punoi edhe si dekan dhe profesor n degn e Fakultetit t Sheriatit t Universitetit Imam Muhammed ibn Suud, i cili u hap n vitin 1374 H. Ata q jetuan m t kshtu e prshkruanin: Ishte shembull i dijetarit q krkonte dije t dobishme n baza t shndosha shkencore... Ishte bujar, i devotshm dhe i prmbajtur ndaj gjrave t dyshimta. Me besim t fort e ngriste lart zrin e t vrtets, urdhronte pr t mir dhe vet e bnte, ndalonte nga e keqja dhe vet i pari u largonte... Tubimet e tij ishin plot dobi, ishte i rrethuar me nxns n do vend, n shtpi, n shkoll, n xhami...Kohn e kalonte duke lexuar Kuran dhe libra t dobishme...Njeriu ndihej mir n pranin e tij shpeshher bnte shaka me shokt e tij duke mos i kaluar kufijt. Pasi q bri Haxhxhin n vitin 1377 H (1958 G) duke qen akoma ne Mekke, ndrroi jet ky dijetar i madh. Vdekja e tij n moshn e re ishte goditje e madhe pr muslimant. Mbetn vetm librat e tij q dshmojn dhe do t dshmojn pr kt pishtar ndriues q udhzonte me dijen e tij. All-llahu e mshiroft m mshirn e Tij t gjer. Talha Kurtishi, 18.2.2005 53

Imam Esh Shatibi

Ebu Ishak, Ibrahim ibn Musa ibn Muhamed El Garnati i njohur si Esh Shatibi me t drejt konsiderohet nj prej imamve t dalluar t Islamit. Ka lindur n qytetit Shatibe t Andaluzis, Spanj, q n at koh ishte pjes e shtetit Islam. Pr vitin e lindjes historiant nuk japin ndonj informat t prer. Gjat krkimit t dijs ka prfituar prej dijetarve t njohur t asaj kohe si jan: Ebu Abdil-lah Muhammed ibn Feh-har El Bejri Ebu Xhafer Ahmed Esh Shekuri Ebu Seid Ferexh ibn Kasim Et Teglubi Ebu Abdil-lah Muhammed ibn Ali El Belensi Ebu Abdil-lah Muhammed ibn Ebil Haxhxhaxh El Jahsubi dhe shum tjer. Ishte i dalluar n shkencn e bazave t fikhut, n shkencn e hadithit dhe at t fikhut. Me studimin e tij t palodhshm u b i njohur dhe u rreshtua n mesin e prijsve t njohur t fes. Nga ky det i dijes prfituan shum dijetar t njohur t Andaluzis prej t cilve do ti prmendim: Vllau i tij El Kadi Ebu Bekr Esh Shatibi Ebu Jahja Muhammed ibn Asim Muhammed El Bejani Ebu Xhafer Ahmed El Kas-sar Ebu Abdil-lah Muhammed ibn Muhammed El Mexhari etj. Me penn e tij shkroi libra t dobishme n t cilat u mundua ti prpunon rregullat e prgjithshme t fes duke shnuar edhe shum dobi t rndsishme: El Itisam El Ifadat vel Inshadat Sherhun Xhelil ala El Hulasati fin Nahv Unvanul It-tifak fi ilmil Ishtikak El Fetava El Muvafekat Kitabul Mexhalis n t cilin komentoi kaptinn e shitblerjeve (kitanul buju) t Sahih Muslim-it. Vdiq n muajin Shaban t vitit 790 H. All-llahu e mshiroft me mshirn e Tij t gjer. Amin Selim El Hilali Prktheu: Talha Kurtishi 25.2.2005

54

Imam Ed Darekutni
Njri prej imamve me dije enciklopedike, ekspert n shkencat e hadithit, n fikh dhe letrsi dhe me njohuri t gjra pr mnyrat e leximit t Kuranit. Intelekti i jashtzakonshm si dhe kujtesa e fort e dallonin prej dijetarve t kohs s tij. M s shumti ka shkruar n lmin e hadithit. Vepra e tij Es Sunen prmban afro pes mij hadithe. Quhet Ali ibn Umer ibn Mehdi ibn Mesud, Ebul Hasen Ed Darekutni El Bagdadi. Ka lindur n lagjen e njohur e qytetit t Bagdadit, Darul Kutni n vitin 306 H. Krkimin e dijs e filloi hert duke vazhduar traditn e dijetarve t asaj kohe q udhtonin n krkim t dijes. Vizitoi qendrat e dijes n at koh, si ishin Basra, Kufe, Vasit, Egjipt, Sham duke prfituar prej shum msues nga t cilt do ti veojm: Imam Begaviun, Imam Jahja ibn Muhammed ibn Seid El Hadramiun, Muhammed ibn Kasim El Muharibiun, Ismail ibn Abbas El Ver-rakun, Xhafer ibn Muhammed Es Sajdeliun, Ahmed ibn Muhammed El Vasitiun, Ebu Bekr ibn Ebu Davdu Es Sixhistaniun etj. Fjalt e dijetarve pr Darekutniun: Ka qen i respektuar nga dijetart e kohs s tij si dhe nga kronikt e dijes pas vdekjes s tij. Hatib El Bagdadi njri prej autoriteteve n shkencat e islamit Ed Darekutniun e konsideron imam t kohs s tij duke thn: Ai arriti kulmin e dijes mbi hadithet, njihte mir mangsit e fshehura t disa haditheve si dhe transmetuesit e haditheve. Imam Hakimi i cili dgjoi lavdrimet e Ebi Dhuhlit pr Ed Darekutniun i konsideroi t tepruara q m von t prgnjeshtron veten pasi q dgjoi nj nga ligjratat e Ed Darekutniut n Bagdad. Ligjrata e Ed Darekutniut e mahniti at aq shum sa q vendosi t mbetej n Bagdad pr katr muaj. Imam Dhehebiu thoshte: Ka qen det i dijes, njri prej imamve t dynjas. Ebu Tajjib Et Taberi thot: Isha i pranishm kur para tij u cituan disa hadithe q ai i kishte prmbledhur. Edhe Imam Ahmedi do t msonte di t re po t ishte i pranishm. Ibn El Xhevzi thot: Si pak njerz Ed Darekutniu arriti t bashkon dijen e gjer n hadith, fikh, gramatik, poezi dhe kiraete me besnikrin, drejtsin dhe besimin e pastr. Ebu Bekr El Berkani thot: Mangsit e haditheve i citonte nga kujtesa duke mos prdorur libr. Ebu Abdur Rahman Es Sulemi thoshte: Askush nn kupn e qiejve nuk i njeh m mir t Drguarin, ashabt, tabiint dhe etbai tabiint sesa Imam Ed Darekutni. El Hal-lali thot: Dijetart e hadithit i jepnin prparsi Ed Darekutniut q tua fal namazin edhe pse nuk ishte m i vjetri n mesin e tyre. sht pyetur Imam Sad ibn Ali Ez Zenxhani: Kush sht hafidh (hafz) me i fort n lmin e hadithit prej ktyre imamve: Darekutniu n Bagdad, Abdul Ganijj-u n Egjipt, Ibn Mende n Isfahan ose Hakimi n Nisabur? I pyeturi u prgjigj: Ed 55

Darekutniu m s miri i njeh mangsit e fshehura e hadithit, Abdul Ganijj-u prejardhjen e transmetuesve, Ibn Mende hadithin n prgjithsi kurse Hakimi dallon me mnyrn e bukur t shkrimit dhe shnimit. Ebu Tajjib Tahir ibn Abdull-llah Et Taberi e quajti: Emirul Muminin (Prijsi i besimtarve, grad shkencore n shkencat e hadithit sh.r.) n hadith. sht par n ndrr duke u quajtur me titullin Imam (prijs) edhe n xhennet. Nga ky det i dijes prfituan shum nxns nga mesi i t cilve shkurtimisht do t prmendim: Imam Ebu Abdil-lah El Hakim En Nejsaburi Imam Ebu Nuajm El Asbehani (autori i librit Hiljetul Evlija) Imam Ebu Hamid El Isfiraini Imam Ebu Abdur Rahman Es Sulemi Imam Ebu Dherr El Herevi etj. Veprat e tij: Gjat jets s tij i shkroi kto libra q kan t bjn kryesisht me lmin e hadithit:

- Suneni i cili prmban 4754 hadithe q kan t bjn gjegjsisht me dispozitat e jurisprudencs (fikhut) Islam - Kitabus Sifat q trajton hadithet q kan t bjn me cilsit e All-llahut, subhanehu ve teala. - Ehadithun Nuzul - Musned Ebi Hanife - Kitabud Duafai vel Metrukin - Ilelul Hadith - Garibul Hadith - El Ilzamat ala Sahih El Buhari ve Muslim - El fevaid El Efrad - El Mutelif vel Muhtelif - Kitabul Ihve vel Uhuvve - Fadaili Sahabe - Kitabut Tetebui - El Erbeune - El Ehadith el-leti halefe fiha Imam Malik - itabul Eshija etj. Vdiq n vitin 385 H n Bagdad. All-llahu e mshiroft me mshirn e tij t gjer. Amin Prgatiti: Talha Kurtishi, 4.3.2005i

56

Pyetje dhe prgjigje

Tema: Fmija i adoptuar
Numri: 1189 Data: 08.03.2005

Pyetje: ...nse nna dhe baba adaptojn nj fmij a duhet q kur te rritet ti tregojn fmijs se nuk je i yni? dhe a lejohet q ti thuhet- djali im? Prgjigjje: Ve alejkumusselam ve rahmetull-llahi ve berekatuhu. All-llahun e falnderojm kurse paqja dhe bekimi qofshin mbi Muhammedin, familjen dhe shokt e tij. Po, nse dy bashkshort e adoptojn ndonj fmij, duhet ti tregojn se nuk sht i tyri, por sht i marr, sepse nuk sht gjaku dhe soji i tyre, por sht i marr pr ti ndihmuar dhe pr tu kujdesur pr te...Mund ti thuhet djali im, sa pr prkdhelje, e jo me kuptimin se sht djal i yti... All-llahu e di m s miri. All-llahu ju dhnt dije t dobishme, vepra t mira, besim t shndosh, sukses dhe lumturi n jet.

Bekir Halimi Redaktor fetar AlbIslam.Com albislam@albislam.com

57

Albani

Pozita e sunnetit n Islam (1)

Falnderimi i takon All-llahu, paqa dhe bekimi qofshin mbi Muhammedin, familjen dhe ata q e miqsojn. Kjo sht nj ligjrat, t ciln e kam mbajtur n Doha, kryeqytetin e Katarit n muajin e bekuar t Ramazanit, t vitit 1392 sipas hixhretit. Disa vllezr m propozuan q ta botoj, pasi q n te ka dobi t rndsishme dhe pr shkak se muslimant kan nevoj pr nj gj t till. Duke iu prgjigjur krkess s tyre e publikoj pr ta gjeneralizuar dobin dhe duke pasur parasysh prmendjen dhe historin. Ia kemi shtuar disa tituj detal, pr ti ndihmuar lexuesit t nderuar q t koncentrohet n pikat kryesore t tij. Shpresoj prej Zotit q t m shkruan n mesin e mbrojtsve t fes s Tij, prkrahsve t ligjit t Vet, t m shprblej pr kt vepr, pasi q Ai sht m Bujari prej t cilit krkohet. Pozita e sunnetit n Islam dhe sqarimi se nuk mund t mos kemi nevoj pr sunnetin, duke u mjaftuar me Kur'an Mendoj se nuk do t kem mundsi q tu ofroj t pranishmve, dika q nuk e kan ditur m hert, sidomos pasi q n mesin e tyre ka edhe dijetar dhe profesor t nderuar. Nse mendimi im sht i sakt, m 58 mjaftuan mua se me kt fjalim jam prkujtues, duke e pasuar fjaln e All-llahut, tebareke ve teala: "Vazhdo me kshill, sepse kshilla besimtarve u bn dobi". (EdhDharijat: 55). Fjalimi im n kt nat t bekuar prej netve t Ramazanit nuk mendoj t jet dika mbi vlern e ktij muajit, dispozitave ose vlers s namazit t teravis, ose gjra t ngjashme q zakonisht i ofrojn ligjruesit dhe kshilluesit, gjra q pa dyshim u bjn dobi agjruesve dhe u sjellin mirsi dhe bereqete, por kam zgjedhur q t flas pr nj studim mjaft t rndsishm, sepse sht prej bazave t sheriatit t shndrritshm, kurse ka t bj me sqarimin e rndsis s Sunnetit n ligjin Islam. Detyra e Sunnetit sipas Kur'anit Ju t gjith e dini se All-llahu, tebareke ve teala, e ka zgjedhur Muhammedin, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, q t jet pejgamber dhe e ka veuar me shpallje, ia ka zbritur Kur'anin Fisnik dhe mes tjerash e ka urdhruar edhe q tua sqaroj njerzve, duke thn: "(I patm drguar) Me argumente e me libra t shenjt. Ty ta zbritm Kur'anin q t'u shpjegosh njerzve at q u sht

shpallur atyre, me shpres se do ta studiojn (Kur'anin)". (En-Nahl: 44). Sipas meje ky sqarim dhe shpjegim i prmendur n kt ajet fisnik sht dy lloje: Nj: Shpjegim i fjalve dhe renditjes, e kjo sht kumtimi i Kur'anit, mosfshehja e tij dhe ofrimi ummetit si ia ka shpallur Allllahu zemrs s Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Kjo domethnie sht pr qllim n ajetin: "O ti i drguar! Komunikoje at q t'u zbrit prej Zotit tnd, e nse nuk bn (kumtimin n trsi), ather nuk e ke kryer detyrn (revalatn-risalen). All-llahu t garanton mbrojtjen prej njerzve (prej armiqve). All-llahu nuk v n rrug t drejt popullin q mohon". (El-Maide: 67). Aisheja, radijall-llahu anha, ka thn: "Kush ju flet se Muhammedi ka fshehur di prej asaj q sht urdhruar ta kumtoj, ai ka br shpifje t madhe mbi All-llahun, e pastaj e lexoi ajetin e lartprmendur". (Bu-

hariu dhe Muslimi). Kurse n transmetimin e Muslimit qndron: "Po t kishte fshehur Pejgamberi, dika nga ajo q sht urdhruar ta kumtoj, do t kishte fshehur ajetin: "(Prkujto) Kur i the atij q All-llahu e kishte shprblyer (me besim) e edhe ti i pate br mir: "Mbaje bashkshorten tnde dhe ki frik nga Allllahu!", e ti e mbaje fsheht n veten tnde at q All-llahu do ta zbuloj dhe u friksohesh njerzve, por m e drejt sht q t'i friksohesh All-llahut. ". (El-Ahzab: 37). Dy: Sqarimi i domethnies s fjalve ose fjalive, ose ajetit, pr t cilin sqarim ka nevoj ummeti. Kjo m s shumti ndodh me ajetet e prgjithshme dhe globale, andaj vjen sunneti dhe i sqaron gjrat e prgjithshme, i veon ato dhe i prkufizon. Kjo bhet me fjalt e Pejgamberit, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, por edhe me veprat dhe konfirmimet e tija. Prktheu: Bekir Halimi Muhammed Nasiruddin Albani 18.2.2005

59

Libri - Katrdhjet hadithe mbi moralin

20. Heshtja dhe ruajtja e gjuhs
Transmeton Ebu Hurejra, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: "Kush beson Allahun dhe Ditn e Ahiretit le t thot fjal t mira ose le t hesht. Kush beson Allahun dhe Ditn e Ahiretit le t nderoj fqiun. Kush beson Allahun dhe Ditn e Ahiretit le t nderoj mikun". Allahu, subhanehu ve teala, thot: "Mos iu qas asaj pr t ciln nuk ke njohuri, pse t dgjuarit, t pamt dhe zemra, pr t gjitha kto ka prgjegjsi". Poashtu: "Q ai nuk hedh ndonj fjal e t mos jet pran tij prcjellsi i gatshm". Fjala "kush beson Allahun dhe Ditn e Ahiretit" e ka kuptimin: kush beson me besim t plot q t shpton prej dnimit t Allahut dhe q t shpien kah knaqsia e Tij. "Ose t thot fjal t mira ose t hesht" sepse ai i cili beson me besim t vrtet frikohet prej krcnimit t Allahut, shpreson shprblimin e Tij, mundohet t zbatoj urdhrat, t largohet prej ndalesave dhe ajo q sht m e rndsishmja kontrollimi i gjymtyrve pr t cilat kujdeset dhe pr t cilat do t pyetet, Allahu, subhanehu ve teala, thot: "T dgjuarit, t pamt dhe zemra, pr t gjitha kto ka prgjegjsi". Dhe: "Q ai nuk hedh ndonj fjal e t mos jet pran tij prcjellsi i gatshm". , kurse rrshqitjet e gjuhs jan t shumta Disa dijetar rreth kuptimit t hadithit kan thn: kur njeriu dshiron t flet, mendon: nse ajo q do t flet sht mirsi e sigurt q shprblehet ather le t flet n t kundrtn duhet t hesht pa marr parasysh a i bhet e qart se ajo fjal sht e ndaluar (haram) e urryer (mekruh) apo as e lavdruar as e urretjur (mubah). N baz t ksaj prfundojm se fjalt q vlersohen si "mubah" preferohet q t lihen e t mos shprehen nga frika q mos t trheq fjala fjaln e t flet fjal t urryera ose t ndaluara, sepse kjo gj ka gjasa t mdha t ndodh, "Q ai nuk hedh ndonj fjal e t mos jet pran tij prcjellsi i gatshm". Neveviu thot: "Ky hadith qart na mson se njeriu nuk duhet t flet vetm nse fjala sht e mir, mirsia e t cils sht e qart, e nse dyshon n mirsin e saj ather hesht. Fjala "le t nderoj fqiun", "le t nderoj mikun" na jep t kuptojm obligimin ndaj fqiut dhe mikut si dhe bamirsia ndaj tyre. I menuri obligohet q vazhdimisht t hesht derisa t folurit nuk sht obligativ. Sa shum jan ata q pendohen pasi q flasin, kurse t pakt jan ata q pendohen pse kan heshtur. Njerzit m t dshpruar dhe m t sprovuar jan ata q kan gjuh llafazane dhe zemr t vulosur. Gjuha ka dhjet karakteristika dhe do i menur obligohet q ti mson ato e t vndoj do karakteristik n vendin e saj: ajo sht mjet pr sqarim, dshmitare q lajmron at gj q gjindet n zemr, flet pr t kthyer prgjigjen, ndrmjetson pr t arritur nevojat, prshkruese pr t'u njohur gjrat, nprmjet saj largohet zemrimi, sjellet dashuria, sht relaksuese dhe pastruese pr zemrat dhe krenare me t 60

ciln largon brengat. Kurse: heshtja sht shptim, si sht thn: Kush hesht shpton. Transmeton Ebu Hatimi se K'ab ibn Maliku ka thn: Shptimi sht dhjet pjes, nnt prej tyre jan n heshtje. Gjithashtu transmetohet se Abdullah ibn Mes'udi, radijallahu anhu, ka thn: Pasha At pos t Cilit nuk ka zot tjetr, ajo q m tepr meriton burgim t gjat sht gjuha. Thuhet se pasi q Junusi, alejhi selam, doli prej barkut t balens shoqronte heshtjen dhe pasi q u pyet pr kt, tha: t folurit m oi n barkun e balens. Malik ibn Dinari ka thn: Sikur ne ti shkruanim fjalt tona do ta paksonim t folurit. Imam Shafiu, rahimehull-llah, ka thn: Nse ndonjri prej jush dshiron t flet ather l t mendoj: nse e sheh se ka dobi flet e nse dyshon nuk flet derisa t bindet se dobia qndron n t folurit. Tregohet se jan mbledhur katr njerz t urt dhe njri prej tyre tha: M tepr kam mundsi t kundrshtoj at q s'e kam thn se sa at q e kam thn. Tjetri tha: T pendohem pse nuk kam folur sht m e dashur pr mua se sa t pendohem nga ajo q e kam thn. I treti tha: Kur e flas nj fjal ajo m zotron kurse kur nuk e flas at e zotroj un. I katrti tha: habitem me at q flet nj fjal e cila nse i prshkruhet atij q e ka thn i bn dm e nse nuk i prshkruhet nuk i bn dobi. Ahmed Muadh Hakkij Prktheu: Agim Bekiri (pjes nga libri: katrdhjet hadithe mbi moralin)

61