m

>v
«

r^&:

^ ÎSto^^r
X
s

+ *•

$K-*?:

Wêk.

 Y
«S .
 BISIi« BBS*
E | grijtberg & t
%
7
AMSTELAEDAM.
9 V

«
-9m! &
14.2
 Digitized by the Internet Archive
in 2010 with funding from
Univers ity of Ottawa

http://www.archive.org/details/theologiaecursus06mign
 THEOLOGIE
CURSUS COMPLETUS,
EX TRACTATIBUS OMMOl PERFECTiSSÏMIS UBIQUE HAB1TIS, ET A MAGNA
PARTE ÉPISCOPORUM NECNON TITEOLOGORUM

EUROPE CATHOLIC.E,
UMVERSIM AD HOC INTERROGATORl M , DESIGNATIS ,

TJMCÈ CONFLATIS,

Plurimis aiinolantibus presbyteris

ud doeendos leritas pascendosre populos aile positis.

\\NOT\nrvr veho simi l et ediderunt

1 H. J. P. et V. S. M "'.

De Sjmbolo.— Do antiquis Formulis Fidei. —De Fide. — Do Praeceptis Fidei, et \ iliis oppositis.
De Propositionibus dogmaticis et moralibus ab Ecclesiâ damnatis.

Exposition de la doctrine catholique. — Analysis Fidei divina?. — Régula Fidei catbolîc».

De ta Foi des ett/ants cl des adultes ignorants. —DeSchismatein génère el in specie.

De Tolerantiâ. — de Propositionibus damnatis circafidem. — De Spiritu philosopïûco.

PARISIIS
I.XCUDERAT MIGNE,
IM MA GALLICt DICTA :

....„ i_„
.
i

I
i
E 1» AMB0I8E, HORS LA BARRIERE D ENFER.

1839.
 ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM
A QUI IN IIOCCE V0LUM1NE CONTÏNENTUR.
Il
**

NATALIS ALEXANDER.
De Symbole
IDEM.
De Symbole- Apostolorum, utrùm illud Apostoli condiderint, Dissertatio.
MADR1S1LS.
De Symbolo fidei Dissertatio.
LAZEIIUS.
De antiquis Formulis Fidei , earumque usu, Exercitatio.
KILBER.
De Fide.
PATUZZI.
De pi œeeplis fidei, et de vitiis fidei oppositis.

CARBONEANO.
De Propositionibus moralibus et dogmaticis ab Ecclesià damna tis.
BOSSUET.,
Exposition de la doctrine de l'Église catholique.
IIOEDEN.
Divinœ fidei Analysis, seude fidei christianae resolutione.

CHRISMANN.
Régula fidei catholicae, et collectio dogmatum credendorum.
LEFRANC DE POMPIGNAN.
Controverse pacifique sur la foi des enfants et des adultes ignorants.
HOLDEN.
De Schismate in génère.

LIEBERMANN.
Synopsis historica de schismate Graecorum, Moscovitarum, novatorum seculi XYI prœcursorum,
Protestantium.
IDEM;
De Judaismo, de Mahumetismo, de Gentilismo.
BOUVIER.
De Schismate anni I7i)i, de Goncordato anni 1801, de sectà quaa dicitur : La petite
Eglise.

PERRONE.
I trum liaeretici et schismatici sint de Chnsti ovibus ; de Protestantismo ; utrùm extra
catholicam Ecclesiam detur salus ; de tolerantiâ.
DrVOISIN. — MUZZARELL1.
De la tolérance.

VI VA.
Damnalœ thèses contra fidem.
VALSECCHÏ.
De spiritu philosophico.

INDEX RERUM.

:
d. mtbebat SCRigne,
in via dicta d'Amboise, hors la barrière d'Enfer.

SEP 271961
 MONITUM.
Nôrunt omnes in rebns ad religionem pertinenlibus quasdam esse veritates quarum cogniiio non omnibus
cequè necessaria est; sunt c conlra quàm plurimie quas nemini licet ignorare, hùcque revocantur niysteria in
Symbolo comprebensa. Has equidera verilates haud pauci Lheologi traclatibus scientià plus minùsve commen-
dandis atligerunt; at Symbolum modo practico evolvere, singulosque vcrbum quasi pro
ipsius articulos et

verbo explicare, nemini ferè unquàm pmecipuus laboris finis extitit. Quantum verô momenli rcs illa habeat,
per se satis omnibus palet. Istud igilur adeô necessarium opus pncsertim sibi assumpsit Xatalis Alexander,
ideôque theologicam Symboli expositionem omninô pnedicandam edidit, quam in boc sexto volumine in quo ,

de fide per totum agetur, subjiciendam curavimus, ne aliquid bàc in parte maxime desiderandum omilteretur.
Nostris enim plerisque lecloribus, quibus animarum cura delata est, non id solùm muncris incumbit, ut pro
seipsis sacrarum rerum scientiam adipiscantur, verùm eliam ut populos à Deo sibi commissos salutis viam
edoceant. Quamobrem non sine aliquà mentis oblectalione ipsis, pro data occasione, opus plané practicum,
omnimodàque doetrinà rcferlum ealechismum offerimus, ex quo, tanquàm ex arce onrni instructà prœsidio,
praeclaram sermonum seriem circa res inprimis cognoscendas credendasque depromere pastor facile poterit.
Nec nos latet quœdam jam alibi traclata in hàc Symboli elucidatione passim recurrere nobis verù veniam ;

eô faciliùs dabunt Subscriptores-Parochi, quôd Natalis Alexander, in rébus eliam maxime vulgaribus, singu-
lari quodam ingenii acumine piveditus, aliorum argumenta novis ipse rationibus corroborandi arle potissi-

mùm exeelluit, indeque omnia circa partem dogmaticam scitu necessaria dabuntur. Nec propterea moralis
disciplina; partes negligemus, nec quod ad praxim omnibus et singulis ubique necessarium est in decursu :

enim nostri hujus momentosi operis Oratio Dominica, Angelica Salulalio, Mandata Dei simul et Ecclesiœ, aclus
humani, peccata, virlutes, etc., theologico more vicissim explicata venient.

NATALIS ALEXANDRI VITA.

Natalis Alexander, natus Rotbomagi 1G39, Dominicanus anno 1635, philosopbiîc tbeologiaeque vicissim
professor in suo ordine, doctor Sorbon.e 1075, et provincialis 170G, obiit Lutetiie anno 1724, œtatis 86. Ocu-
lorum jampridem pra nimiis laboribus bebetium poslremis vita; annis usum omniiiù amiserat. Parisiensis
tlieologiae facultas exsequias ejus cobonesiavit. Nalalem Alcxandrum Benedictus XIII magistrum suum appella-
bat, quamvis aliquot ejus operibus ab Inquisitione Romanâ inusla fuerit censura nota,
1
, quam à se repulit nio-
desto quietoque simul neenon valido et digno responso. Anno 1704 famoso casui conscienliœ nomen suum ap-
posuit; postquàm verô Castro Heraldi exulàsset, repudiatis opinionibus revoealus est. Pnrcipua inter ejus
opéra numerantur : Historia ecclesiastica veteris et noviTestamenli ; quod opus nolis plurimùm emendavit illu-
stravitque Conslantinus Roncaglia. Praisertim nomen habent numerosa; quibus exornalur disserlationes. Theo-
logia dogmatica et moralis, laudanda, elsi latiùs fusa. Quamvis sententiis theologorum ordinis sui adhaîreret,
aîquum moderatum adversantibus sese praestabat. Lalinum sermonem facili stylo tractavil et suavi jucund;\-
et

que dictione quanquàm verô non semper casligata scri[tserit, niliil barbariem quorumdam scholasticorum sapil.
;

Commentaria in Evangelia et Epistotas S. Pauli ; Apologia Dorninicanortun missionariorum in imperio Sinensi.

Exlilère lorsan tbeologi Natali Alexandro pra:stanliores; nuilius autem fama laliùs nec universaliùs unquàm
diffusa est. Hàc verô singulari laude ipsius nomen celebrandum inter omnes venit, quôd Palrum studiis excul-
tissnnus, loca ex iis mberlim deprompta ficlibus propriis neenon appositè semper accommodavil, adeô
féliciter
ut textus alienos, pro cilandi peritià, quasi suos ipse feceril. Hinc nalum apud theologos illud de nostro auctore,
sicut et de praestantissimo Bossuetio elfatum, quôd quemadmodùm pro Bossuelio sacra Scriplura, ila pro Na-
tali Alexandro SS. Palrum scripta Unquàm elaborata videanlur.

TB. rr.
I
 DE SYMBOLO FIDEI
<eee88£@3B9B9»

ART1CULUS PRIMUS. autem fidei régula et professio ab Apostolis tradita

Symbolum appella est : sive quia ex variis sententiis,
ÛL1D ET QUOTUPLEX SIT S1MB0LUM FIDEI, ET QIJ0T EJUS commune contulerunt, conflata est,
quas singuli in
ART1CULI.
ut quibusdam auctoribus placuit; sive quia eâ veluti
I. Symbolum, vox origine Grseea, vel plurium re- nota et lesserâ usi sint Apostoli, quâ desertores, et sub-
rum in commune collationem significat, vel signum introduclos falsos fralres, qui Evangelium adultera-
aul tesseram militarem, quâ veri milites ab aliis dis- bant, ab iis qui Christi mililiœ sacramento se obliga-

eernunlur. Apud Catholicos sumitur pro régula fidei, rent, facile possent internoscere, ul loquitur concilii
&ive »umma capitum fidei, quœ omnibus credendapro- Tridentini Catechismus. (Tertullianus lib. de Prœscrip.
ponuntur. Conveniens enim fuilprimaria prreeipuaque ba-ret. cap. 37 ; S. Ambrosius Epist. ad Siricium ; Ru i

fidei eapila in unum breviter colligi, ul faciliùs omni- finus inPrscfat. Exposit. Symboli Cœlestinus, ; 1 Epist.

bus proponi ac mémorise mandari possent ; deinde ad Nestorium ; Concil. Eph. in Relatione ad Tbeodo-
ul fidèles ab infidelibus per ejusdem fidei regulae pro- sium imp. de Neslorii depositione; S. Léo epist. 15 ad
fessionem internoscerentur. Deus ipse breviter propo- Pulcberiam ; S. Isidorus lib. 2 de Eccles. Offic. c. 22.)

nit hominibus qu;e ab iis credenda et agenda sunt : III. Symbolum Constanlinopolitanum editum esl in
quia imperaloria bœc brevitas rerum omnium Domino concilio generali Constantinopolitano I ,
anno Cbrisli
convenit. Divina, inquit Laclantius, lib. 3 Inslit. cap. 1, 581, à Palribus ccntum quinquaginta. Expositio et
tradita sunt breviter ac nudè. Nec deccbat aliter, ut citm auciarium est ejus quod in concilio Nicamo I, anno 525,
Deus ad hominem loqueretur, arguments assereret suas à Palribus cenlum decem et octo conditum fuerat.
voces, tanquàm fidcs ei non haberetur; sed ut oportuit Quamobrem et Nicœnum appellatum est. Nam cùm
esl locutus, omnium maximus Judex, cujus
quasi rerum Nicœnum concilium in Symbolo suo dixisset, Deum

non esl argumentari sed pronuntiare verum. Unde S.

, omnium visibilium et invisibilium facturent; Conslanli-

Auguslinus Sermone 213, aliàs de Tempore 119: Sym- nopolitana synodus posuil, Factorem cœli et terrœ, vi-

bolum, inquit, est breviter complexa régula fidei, ut sibilium omnium, et invisibilium. Addidit eliam confes-

mentem inslruat nec oneret memoriam; paucis verbis sioni divinitatis Filii : Natum ante omnia secula. Item
dicitur, unde multum acquiratur. post baec verba Nicaeni Symboli, Et incarnatus est, ad-
II. Triplex vulgô distinguitur Symbolum, scilicet didit : De Spiritu sancto, ex Maria Virgine. Item post
Apostolicum, Constantinopolilanum, quod elNicœnum hœc verba : Ascendit in cœlos, addidit , Sedet ad dexte-
appellatur, et Symbolum S. Athanasii. Primum cale- ramPalris. Adjecit et illud : Cujus regni non erit finis.

chumenis tradebatur olim, illudque ccrlo die ante ba- Item post bœc verba : Et in Spiritum sanclum, ad-
ptismum reddere seu memoriter recitare tenebantur junxit : Dominum et vivificantem, ex Pâtre proceden'

compétentes. Alterum illud est quod in Missà recitatur. tem, et cum Pâtre et Filio adorandum et congloriftcan-

Tertium, quod in Primas ol'ficio dominicis diebus dici- dum : qui locutus est per Proplietas. Addidit denique

tur, et incipit bis verbis : Quicumque vult salvus esse. confessioncm unius sancUe, catbolicae et apostolica;
Symbolum Apostolicum dicitur, non solùm quia do- Ecclcsiu; ; unius baptismatis in remissionem peccalo-
ctrinam etfidem Aposlolicam conlinet, sed quia abApo- rum ; resurrc<Hionis mortuorum , et vil;»' futuri seculi.

stolis traditum est,nonlitteris quidem, sed vivà voce. Post mulla secula addidit Ecclesia arliculo de Spiritu
Ut enim ait S. Hieronymusepistolâ 61, symbolum fidei sancto : Qui ex Paire Filio que procedit, cùm in Sym-
et spei nostrœ ab Apostolis traditum, non scribitur in bolo Constantinopolitano solùm baberetur Ex Paire :

thartà, sed in tabulii cordis carnalibus. Et S. Petrus procedenlem. Quâ in re nibil commissum est contra
Chrysologus, Sermone 62 : Symbolum fidei solâ fide décréta concilii Ephesini et Cbalcedonensis., probi-
firmalur : non litterœ, sed spiritui credilur, et mandatur bentia ne quid adderetur Symbolo probibuerant enim
:

non chartœ. Cùm igitur Apostoli mandatum à

cordi, duntaxat ne quid contrarium adderetur, sive ne alia

Domino accepissent, utproipsolegatione fungentes in divcrsaque fidcs conderetur; non vero ne addereluï
universummuudum proficiscerentur, atqueomni créa- aliquidpermodumexposilionis, quod fecerat Ecclesia
ture Evangelium prsedicarent, christianoe fidei formu- in concilio Constantinopolitano. Quamobrem et jure
lam componendam censuerunt, et iis qui obedirent suo usa est, cùin ob emergenlem errorem contra pro-
Evangelio tradendam, ut scilicet idipsum omnes sen- cessionem Spiritûs sancti à Pâtre et Filio, addidit par-
tirent ac dicerent, neque Constanlinopolitani
ulla essent inter eos schi- liculam, Filioque, quâ verba illa

smala, quos ad fidei unitatem vocàssent; sed essent Symboli, Ex Pâtre procedenlem, magis explicantur.
perfecti in eodem sensu et in eâdem sententiâ. Haec Fidcs namque progresïu tempori» non mutatur, sed
 15 DE SYMBOLO. U
exponilur et illustratur : sicut in corporum incrémen- Duodenarii istius articulorum numeri conveiiienlem,
ts, quamvis augeantur hominum niembra, eadcm ta- rationem tradit S. Thomas 2-2, queestione 1, arti-

men sunt juvenum menibra, quai erant lactenlium ;

culo 8. fila, inquit, per se pertinent ad fidem, quo-
una eademque Pctri juvenis et scnis natura, una ea- rum visione in vilâ alterna perfruemur, et per qu;e
demque persona est. Et si quid aivi maturioris x'tate duchnur ad vitam œ terrain. Duo autem nobis videnda
accedil jam in semine prosertum fuerat; ut nihil
,
proponunlur, scilicel arcanum divinitalis Chris ti, cu-
novum postea proferatur in senibus, quod non in pue- jus visio nos beatos facit, et mysterium bunianitalis
ris jam antè latitavcrit. t Ita etiam, inquit Vincenlius quem ad gloriam
Chrisli, per filiorum Dei accessum
« Lirinensis, Commonit.l, c. 28 et 29, christianic Rc- habemus. Unde Joannis 17 dicitur : lîœc est vila
« ligionis dogma sequatur lias decet profectuum leges, œlcrna : ut cognoscant te sotum Deum verum , et quem
< ut annis scilicet consolidelur, dilatetur tempore, su- misisli Jesum Christian. Eorum igitur quai credenda
« blimetur aitate, incomip'.um lamenillibatumqueper- sunt, queedam pertinent ad majestatem divinitatis;
«mancat... Quodeumque igitur in hàc Ecclesià, Dei quaidam verô ad mysterium humanitatis Chrisli.
< agriculture, fide Patrum salum est, hoc idem filio- Circa majestatem Divinitatis,
nobis credenda tria
« rum industriâ decet exeolatur et observetur, hoc proponunlur primo quidem unitas Dei, quae primo
:

< idem floreat et maitirescat, boc idem proficiat et articulo ; secundo trinitas personarum, quai tribus
< perfieiatur. Fas est etenim ut prisca illa coelcstis |>Iii- articulis proponilur, quorum primus etiam personam
« losoplii;e dogmala proccssu tcmporis excurentur, li- Palris, secundus personam Filii, tertius personam
« mentor, poliantur. Sed nefas est ut commutentur, Spiritûs sancti spectat ; tertio proponuntur nobis
i nefas ut dclruncentur, ut nnitileiilur. Accipiant licet opéra divinitatis propria, quorum primum pertinet
f evidenliam, lucem, distinctionem : sed retineant ne- ad naluram, scilicel crealio ; altcrum ad gratiam, sci-
< cesse est plenïtudinem, iritegritatem, proprielatem. » Iicet[hominis sanctificalio ; tertium ad gloriam, scilicet
IV. Symbolum quod S. Allianasii dicilur, à con- bealificalio. Creationem articulo primo profitcinur :

cilio Augusloduiiensi anno Chrisli 670 commendatum quoe sanctificationis opus speclant, articulo nono,
est, canone quo prcsbylerum, diaconum, subdiaco- quo sanetam Ecclesiam calholicam et sanctornin
num, vel clcricum ab episcopo damnarj slaluit, qui communionem; et articulo decimo, quo remissionem
Symbolum, quod sanclo inspirante Spirilu Apostoli tru- peccatorum credere nos conteslamur : quai opus
diderunt, et fidem S. Atlianasii prœsulis irreprehensi- gloriae sive bealificationis speclant, articulo undecimo,
biliter non recensueril. Dicitur Symbolum S. Allianasii, de Rcsurrectione carnis, et duodecimo, de vitâ alter-
quia summam fidei conlinet, cujus S. Athanasius as- na, conlinentur. Sex itaque articuli Symboli perti-
scrlor fuit et vindex. nent ad Dei majestatem, operaque ipsi propria. Sex
V. Symbolum Apostolorum subinissâ voce dicitur verô reliqui ad humanitatem Chrisli, seu Verbi incar-
in officio divino; Symbolum verô Conslanlinopolila- nati mysterium, œconomiam et dispensaiioncm. Et
num alla voce rccit;>lur vel canitur in missaruBi so- quidem conceptioncm illius articulus tertius; quartus
lemniis. Hujus disciplina morisque rationem S. Tho- verô passionem ejus, mortem atque sepulturam quin-
;

mas tradit 2-2, quiestione 1, articulo 9, in responsione tus, descensum ad inferos, cl resurrectionem ; sextus,
ad sextam objcctioncm. Quia, inquit, Symbolum Pa- admirabilem in cœlos ascensionem; septimus futurum
trum est declurativum Symboli Apostolorum, et etiam adventum ad judicium vivorum et mortuorum homi-
fuit conditum fuie jam manifestatà, et Ecclesià pacem num complectilur.
habenle, propler hoc publiée in Missà canlulur Sym-
:
ARTICULUS II.
bolum autem Apostolorum, quod tempore persecutionis
Quo primus apostolici Symboli articulus explicatur :
editum fuit fide nondurn publicalà, occulté dicitur in
Credo in Deum Patrem o.mmpote.xtem, Creatorem
prima et in completorio, quasi contra tenebras errorum
coeli et terr.-e.
prœterilorum et futur orum.
Istius articulus sensus est Certô credo, et sine ullà
VI. Symbolum fidei in duodecim capila dividitur,
:

quse, similitudine quàdam

dubitatione proliteor Deum Palrem, primam scilicet
à Patribus nostris fréquen-
sacrosanetai et individuccTrinitalis personam, qui suâ
ter usurpalà, articulos appellamus. Ut enim corporis
omnipotenti virtute, et omnia quai cœli et terrai am-
membra articulis distinguuntur, ita eliam in hàc fidei
bilu conlinentur, visibilia et invisibilia, ac proinde an-
confessione quidquid distincte et sépara lim ab alio
gelos ipsos, ex nibilo condidit, et condita conservât,
nobis credendum proponilur, rectè et apposilè arli-
providentiàque sua régit. Neque solùm eum corde
culum dicimus. De his S. Léo Epistolà 27, alias 13 ad
credo, et ore confiteor; verùm summo studio ac pie-
I'ulcheriam Augustam, cap. i, scribil Eulychen, qui
duas inCbristo raturas negabat, stuliissimè incessere
tate ad illum, veluli summum cl perfectissimum bo-
num eontendo. Sed quoniam magna mysteria in sin-
ausum esse, quod Douiinus noster in Ecclesià neminem
gulis ferè verbis latent, ea diligentiùs explicanda sunt,
texûs utriusque voluil ignorarc Siquidem ipsa C.alliolici
ut ad divinic majestatis gloriam conleinplandum iide-
Symboli brevis et aperta confessio, quœ duodecim Apo-
stolorum tolidem est signala sententiis, tant instructa sit
lis populus cum timoré el tremore promoveatur.

munitione cœlesti, ut omîtes liœreticorum opiniones solo § I. Quœ sit vis istius vei-bi : Credo?
tpsius possint qludio detruncari. Credendi vox non signifient hoc loco pulare, existi-
IX DE SYMBOLO. 10

assentiri. Credo igitur t test, palpitât , œstuat, inhiat amore , reverberatur

mare, opinari, sed certissimè
ac sine ullâ dubitalione assentior Deo mys- luce verilatis, et ad familiarilatem tenebrarum sua-
idem est,

teria sua revelanti. Quamvis obscura illa mihi sint, rum, non electione, sed fatigatione convertilur. Quàm
quaravis sensuum perceplionem, rationisque compre- hic formidandum est, quàm tremendum, ne majo-
hensionem superent me;e, ipsis iame« assenlior firmi- rem inde concipiat anima imbecillitatem, ubi quie-

tudine certè majori, quàm iis quœ sensibus ipsis usur- tem fessa conquirit. Ergo refugere in tenebrosa cu-

po, aut buinaiià ratione cognosco. In captivitatem « pientibus per dispensationem ineffabilis sapienlia?

redigo intellectum in obsequium Christi, seeundùm Apo- t nobis illa opacitas aucloritalis occurrat, et mirabili-

stoli mandatum, 2 Corintb. 10. Sed et sine curiositate t bus rerum, vocibusque librorum veluti signis tem-
prorsùs ullà, vcl inquirendi studio certissimè teneo < peratioribus veritalis, umbrisque blandialur. > Ad
universa, quae Deus hominibus revclavit, et per Eccle- lucem divinorum mysteriorum oculi rationis bumanaj
siam suamcredenda proponil. Divina mysleria judi- caecutiunt ; auris Deo revelanti accommodanda est,

ciaque scrutari Deus prohibet, Proverb. 25 Qui scru- : ut illorum cognitionem assequamur ,
quia fides ex
tator est majestatis, opprimetur à glorià. Sapientia; 1 : auditu, Rom. 10. Ccnturio videns quod Jésus sic cla-

Sentite de Domino in bonitate, et in simplicilate cordis mans expirâsset, ail : Vcrè hic homo Fitius Dei erat,

quœrite illum, quoniam invenitur ab hii qui non ten- Marc. 13. Si credidissel oculis suis, nihil nisi huma-
tant illum; apparet autem eis qui fidem liabent in illum: num in Jesu conspexisset. Yidebat enim corpus fla-

perversœ enim cogitaliones séparant à Deo. Ecclesias- gellis laceralum, caput spineà coronà perfossum, fa-
tici 3 : Altiora te ne quœsieris, et fortiora te ne scrutatus ciem sputis et sanguine deformem. At auditu Deum
fueris ; sed quœ prœcipit tibi Deus, illa cogita semper, esse cognovit. < Ex voce agnovit Filium Dei, et oon
et in pluribus ejus ne fueris curiosus. Non est enim tibi < ex facie. Auditus invenit, quod non visus; oculum.
necessarium ea quœ abscondita sunt vider e oculis tuis.... c species fcfellit, auri verilas se infudit. Oculus p"o*
Plurima super sensum hominum ostensa sunt tibi. Mul- t nuntiabat infirmum, oculus fœdum, oculus mise-
tos quoque supplantavit suspicio illorum, et in vanitate < rum, oculus morte turpissimâ condeinnatum : auri

delinuil sensus illorum. Cor durum habebit malc in no- « Dei Filius, auri l'ormosus innotuit. Erat ille centurio
vissimo : et qui amat periculum in illo peribit. Ad Ro- c incircumeisus, sed non aure, qui ad unam exspi-
manos II Tu : fide stas : noli allum sapere, sed time. c rantis vocem sub tôt infirmitatis indiciis Dominum

2 ad Corintbios 10 Arma militiœ nostrœ non carnalia

: « majestatis agnovit : ideôque non despexil quoa vi-
sunt, sed potentia Deo ad dcstructionem munitionum, c dit, quia credidit quod non vidit. Non autem credi-

consilia destruentes, et omnem altitudinem extollentem < dit ex eo quod vidit, sed ex eo procul dubio quod
se advenus scientiam Dei. Fasces igitur fidei summitle, c autlivit, quia fides ex auditu. Dignum quippe fuerat
impcriosa ratio. Deus locutus est, nihil inquiras ultc- « per superiores oculorum fenestras veritatem iniiaro
riùs. Si arrogantis et impudentis hominis est, gravi ( ad animam : sed hoc nobis, ô anima, servalur in
ac sapienti viro aliquid affirmanti fidem non babere, « poslerum, cùm videbimus facie ad faciem. Nunc au-
sed p»aeterea urgere, ut quod dixerit, rationibus aut « tem unde irrepsil morbus, inde remedium intret. et

testibus probetur. Quanta) lemeritatis ac slultitire est, t per eadem sequatur vestigia vita mortem, tenebras
Dei voces audientem, cœlestis ac salutaris doctrinal « lux ; venenum serpentis, anlidotum veritatis : et sa-

rationes requirere? Hinc S. Ambrosius lib. 1 de Abra- c net oculum qui turbatusest, ut serenus videat, quem
ham, cap. 3, Abrabamo, qui credidit Christum
ait, i turbatus non potest. Auris prima mortis janua, pn-
sibiper susceptionemcorporis haeredemfuturum,quod < ma aperiatur et vitse; auditus qui tulit, reparet vi-
significatur his Christi verbis, Abraham diem meum « sum quoniam nisi crediderimus non intelligemus.
: ,

vidit, etgavisus est, ideô repulatum esse ad justitiam, t Ergo auditus ad meritum, visus aa prœmium. Unde
quia rationem non quœsivit, sed promptissimâ fide i Proplieta, Psal. 5 : Audilui meo, inquit, dabis gau-
credidit. Bonum est ut rationem prœveniat fides ; ne i dium et lœtitiam, quôd fidelis retributio auclilionïs

tanquàm ab homine, Domino Deo nostro rationem

ita à i beata visio sit, et beatae meritum visionis fidelis au-
videamur exigere. Etenim quàm indignum ut humanis < ditio. Beati autem mundo corde, quoniam ipsi Deum
teslimoniis de alio credamus, Dei oraculis de se non cre- c videbunt, Malth. 5. Porrô fide oportet mundari ocu-
damus? Auctoritate, non ratione in rébus Religionis « lum qui videat Deum, quemadmodùm habes : Fiae
duci hominis animum necesse est. Sapientnm auctori- c mundans corda eorum, Act. 15...., Et ut scias Spiri-
tate régi insipienles oporlet. Quis Deo sapientior, qui i tu m sanctum hune in anima; spirituali profectu or-
ipsa sapientia est? Quis insipientior homine? Deo ita- i dinem observare, ut videlicet priùs formetauditum,
que subjicienda humana mens est, quo uno duce per- < quàm laetificet visum : Audi, inquit, filia, et vide.

duci potest ad rerum divinarum captumque rationis f Quid intendis oculum? Aurem para. "Videre deside-
superantium cognitionem. Deus scientiarum Dominus f ras Christum ? Oportet te priùs audire eum, audire
est,etipsi prœparanlur cogitalioncs,^%.1. Yersaba- cùm
t « de eo, ut dicas videris : Sicut audivimns, sic vi-
< lur humana mens non veritate certior,sed consueludine t dimus. i Yerba sunt S. Bernardi Sermone 28 m
< tecurior, in rébus humanis, inquit S. Augustinus, lib. Cantica. Etante ipsum S. Augustinus tractatu 29 in
t de Moribus Ecclesia: Catholicre, cap. 7. At
ubi ad Joanncm : i Intelligere vis? Crede. Deus enim per
« divina perventum e*t, avertit sese,
inlueri non po- i Prophetam dixit : Nisi credideritis, nonintelligetis....
 ,

47 DE SYMBOLO. i$

« Isai. 7, 9, secundùm Septuag. Intellectns cnim mer-

j
exules, nos urbis, mœnium ac turrium dominos suh
< ces est fidei. Ergonoii quœrere ut credas, scd crede suam viclos potestatem cogère ? Quandoquidem si hœ%
t ut intelligas. > secum etocuta fuisset, et seipsam , et illos unà perdidis-
£t nbro de Agone ehristiano, cap. 13 : < Fides, in- set. Scilicet Extremum supplicium curiosis proposa
:

« quit, est prima quse subjugat animant Deo , deinde tum est. Obmutescat igitur humana ratio, nibilque sib
c praecepta vivendi, quibus custodilis spcs nostra fir- juris esse noverit in divinis mysteriis indagandis.
< matur, et nutritur charitas , et lucere incipit quod < Qui fidem quaerit, rationem non qiuerit. Quid Athe-
< antea tantummodo credebatur. Cùm enim cognitio i nis, et Hierosolymis? Quid academiae, et Ecclesi;e?
« et actio beatum hominem faciant; sieut ia cognitio- i Nostra inslilutio de porticu Salomonis mo-
est, qua;

i ne cavendus est error, sic in actione cavenda est < net Deum in simplicitate cordis esse quKrendum
a nequilia. Errât autcm quisquis putat verilatem se < inquit Tertullianus libro de Prœscriptionibus Haere-

«posse cognoscere, cùm adbuc nequiier vivat. Ne- cticorum, cap. 7. Nobis curiosilate opus non est

c quitia est autem mundum istum diligere ; et ea t post Clirislum Jesum, nec inquisilione post Evange-

< quce nascuntur et transeunt pro magno habere, et < lium. » Et cap. 14 : < Fides in régula posita est... Ce-
c ea concupiscere, et pro his laborare ut acquirantur ; c dat curiositas fidei, cedat gloria saluti... Adversùs
< et laîtari cùm abundaverinl, et tristari cùm pereunt. t regulamnihilscire,omniascirecst. » Eâ de re plané
i Talis vita non potest puram illam et sinceram et persuasus, scrutari nolim mysteria , sed ea firmissi-
i incommutabilem videre verilalem, et inbaerere illi, mè credo. Uxc scilicet scrutari, temeritas est; crede-
< et in aîternum jam non moveri. ltaque priùs quàra re, pietas; nôsse, vita œterna.
i mens nostra purgetur, debemus credcre quod intel- Verùm cùm dico , Credo, non solùm intimum de-
< ligere nondùm valemus quoniam ;
verissimè dictum claro mea3 mentis assensum ,
qui interior fidei aclus
« est per prophetam : Nisi credideritis , non intelli- est, sed summâ alacritate fidem ipsam palam profi-
t gelis. > leor, eo spiritu animatus, quo Propheta dixit , Psal.

Rationem ne quocras ad credendum mysteriis, aut 115 : Credidi propter quod locutus sum. Siquidem, cor-

faclis admirabilibus, ubi Iota ratio facti est polentia de creditur id jusùlïm, ore autcm confessio fit ad salu-
facientis, ut loquilur S. Augustinus Epist. 157, aliàs 3. tem, ut ait Apostolus, Rom. 10. Oceasione igilur data
Demus Deum aliquid posse quod nos fateamur investi- cum illo dicamus : Non erubesco Evangelhtm : virtus

gare non posse. In rébus Religionis curiositas reos fa- enim Dei est in talutem omni credenti.
cit, non peritos. Cùm Deus aliquid révélât, jubet, aut § H. In Deum.
se facturum spondct credendum ac parendum est,
, Deum esse Christianus crédit Accedentem
Inprimis :

non rerum
disquirendus faciendarum modus, aut enim ad Deum oportet credere quia est, ad Ileb. 2, 6
factarum rerum exploranda ratio. Millunlur à Moyse Suadet quidem ratio Deum esse ex effectibus id da ;

expioratores, qui terrain Chanaan considerarent, Nu- monslrat philosopliia, creaturre namque onmes Créa
mer. 13 ; referunt ad ducem suum telluris fertilitatem :
torem praedicant, et ex iis primam rerum omnium
Venimus , inquit , in terram, ad quam misisti nos quœ causam naturalis luminis ductu cognoscere possumus.
rêvera (luit lacté et nielle. Verùm cùm Caleb ipsos ad Unde Sapienti* 15, dicitur : Yani sunt omnes homines
expugnandam terram hortaretur, inclamàrunt : Terra in quibus non subest scientia Dei, et de his quœ videnlur
ista dévorai kabilatores suos. Proplereaque ipsos morte bona non potv.crunt intelligere eum qui est, neque operi-
repont'mâ percussos fuisse, Scriplura sacra refert, bus attendentes, agnoverunl quis esset artifex... A ma-
Numer. 14. Cur, quseso, lam sevcrè puniti sunt expio- gnitudine cnim speciei et crealurœ cognoscibililcr poterit
ratores illi? Ob suam curiositatem , si S. Joannem Creator horum videri Iterùm autem nec his débet
Cbrysostomum Homilià 2 in Epistolam ad Romanos ignosci. Si enim tanlùm potuerunt scire, ut possent ws-
audiamus. Quia , inquit, victoriœ modum disquisiêre, timare seculum, quandà hujus Dominum non faciliùs
omnes nullo bello, nullà instruclâ acte perierunt. Vides invenerunt? Hinc Apostolus ad Romanos 1, inexcuso*
quanta incredulitatis pemicies. Rahab meretrix serva- biles pronuntiat eos, qui ad Dei notitiam ratione non
lur incolumis in obsidionc urbis Jericbo, Josue 2, cur perducunlur, aut qui cognito per rationem Deo, eum
perdita servatur, t«t verô innoxii homiues, lot virgi- non colunt, nec ipsi gralias agunt. Revelatur, inquit,
nes ferr» Hebrœorum pereunt ? Fide Rahab meretrix ira Dei de cœlo super omnem impielatem et injuslitiam

non periit cum incredulis , inquit Apostolus ad He- hominum eorum, qui verilatem Dei in injustitià deti-
uraeos il, servala est ab excidio sune urbis, quia iion nent : quia quod nolum est Dei , manifestum est in illis ;

curiosè inquisivil quomodù Uelirx'i urbem munilissi- Deus enim illis manifeslavil. Invisibilia enim ipsitis, à
mam expugnare possent, sed absque haesilatione cre- créature mundi, per ea quœ fada sunt, intellecla, con-

didit victoresfuluros, qui Deum sui exercilùs ducem spiciuntur : sempherna quoque ejus virtus et didnitas:

ac prsesidem haberent : Non , inquit, quod Dominus ita ut sint inexcusabiles ,

quia cùm cognovissent Deum,
tradiderit vobis terram. Dominus enim Deus vester ipse non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt. Et
est Deus in cœlo sursùm, et in terra deorsùm. Non in- Actorum Uapud Lycaonas verbafaciens Annuntian- :

teriit unà cum incredulis , inquit S. Joannes Chry- tes, inquit, vobis ab his vanis converti ad Deum vivum,
sostomus eàdem Homilià. Neque enim secum ipsa qui fecit cœlum et terram, et mare, cl omnia quœ in eit

dùit : Qui polerunt bi, cùm sint caplivi, fugiUvi, sunt... Et quidem non sine teslimonio semelipsum refa
 DE SYMBOLO. 20
19
tempora fru- Utinam nulli sint, de quibus videatur prœdixisse
quit, benè faciens decœlo, dans ptnviaset
lœtitià corda nostru. Sicut ergo Propbeta, Psal. 13 : Dixit insipiens in corde suo : Non
ctifère!, imptens cibo et ||
qui est Deus. Quamvis enim impii id palam dicere non
ampiam ac popiilosam civitatem, in
cura videmus
fortunis, mo- audeant, lamen c dùm amant hoc seculum, et non
immensa hominum ectate, conditione,
,
,

collecta est, qui reelè « amant Deum ipsee sunt affectiones quœ corrumpunt
ribusque disparium multitudo
,

pace et concor- animam, et sic excœcant, ut possit eliam dicere îm-

alquc ordine vivunl inler se, suminà
«

dià; statim eogitamus principem

aliquem esse, qui « prudens in corde suo : Non est Deus; » inquit S.

administra, ctsi Àugustinusin illum psalmum. Unde subdit Propbeta

hanc tranquHlilatcm publier pacis
:

nondùm oculis eum.nostris aspexcrimus. Et cùm in Corrupli sunt, et abominabiles facli sunt in studiis suis :

non qui facial bonum, non est usque ad unum.

corpurc membrorum inler se concordiam videmus,
et est Ita

pravis cupiditatibus suis obsequuntur, ita in vitiorum

imumquodquc citra dissensioncm munere suo et of-
Ccio fungi, ex eo prorsùs intelligimus, animam in illo genus omne sunt elfusi, ac si Deum nullum agnosce-

quœ Imcc onmia moderetur, quamvis rent. Confitentur se nôsse Deum, factis autem negant :
inessé corpore,
exposita sic ex hujus universitalis cùm sint abominati, et iticredibiles, et ad omne opus bo-
oculis ea non sit :

ordine atqne concer.tu, principem et administratorem num reprobi. Ad Titum 1.

necesse est inleliigi Deum. (S. Athanasius Oratione Quamvis autem Deum esse ratio suadeat, muliô
contra gentes.) tamen certiorcm, mullôque perfectiorem Dei notitiam
Ncc solùm ex rerum creatarum vestigiisad Dei no- fidei lumine consequimur, quœ nulli obnoxia est er-

liliara mens humana potest, sicut provecli

provehi rori , cùm secularis pbilosophia multis admixta sit

consortio destituta. Diuturno

sunt gentilcs plerique omnes philosoplii sed maxime erroribus,
:
si fidei sit

ex ipsius aniniœ rationalis naturâ, secundùm quam ad

prœterea tempore, longoque studio est opus ut pbilo-
sophus quis évadât mdlo autem labore, nuilà lem-
imaginera Dei condili sumus. Unde et Propbeta, ait :
:

Signatum est super nos lumen vultùs tui, Domine. IJinc poris prolixitate, utquis fialfidelis. Scitè igiturS. Tho-

Magnus Ilomilià 17 in Ezechielem. mas, 1-2, quœstione 2, articulo 4, ait: Necessariiuu

S. Gregorius
essehomini accipere per modum non solùm ea quœ
< Sœpè, inquit, volumus omnipotenlis Dei naluram fidei,

* invisibilem cor.siderare, sed nequaqnàm valemus, sunt supra ralionem, sed etiam ea quœ per rationem co-

€ atquc ipsis diffieultatibus fatigata anima ad seme- gnosci possunt. Idque triplicem ob causam : Primo
< tipsam redit, sibique de seipsà gradûs ascensionem quidem, ut citiùs homo ad veritatis divinœ cognitionem
« facit : ut priinùm semciipsam, si valet, consideret, perveniat. Scientia enim quœ Deum esse probat, et ejus

« et tune illam naturam, quai super ipsam est, in perfeetioncs demonstrat, ultimù hominibus addiseenda

t quantum potucrit, invesiiget. » Ex animas, inquam, proponitur, aliarumque disciplinarum adminiculo in-

testini.ini o Deum esse perspicuè intelligilur, quœ ve- diget. « Et sic nonnisi post multum tempus vitœ sure

ri'.iie ex !])-() natura sensu erumpente, Deum nomi- « homo ad Dei cognitionem perveniret. > Secundo,
nal. « Dcms magnus, Deus bonus, et quèd Deus de- « ut cognitio Dei sit communior. Multi enim in stu-

< deril, omnium vox est. Judicem quoque contestatur t dio scientiœ proficere non possunt, vel propter he-
< illnm Deus Deo commendo, et Deus mihi
: vide!, et « beludinem ingenii, vel propter alias occupaliones,

c reddet. testimonium animœ naturaliter chri- « et nécessitâtes temporalis vitœ, vel eliam propter
< siian:rî exclamât Tertullianus, Apol. c. 17. Denique « lorporem addiscendi : qui omninô Dei cognitione
i linic prouunlians, non ad capitolium, sed ad cœlum « fraudarentur, nisi proponerentur eis divina per mo-
t respicit : novit enim sedem Dei vivi; ab illo et in<!e « dum (idei. » Tertio, « propter certitudinem. Ratio
i descendit. » Igitur : 1 Ihec est somma delicti, no- c enim humana in rébus divinis est multùm deficiens.

< lentinm rccngnoscerc, qnem ignorare non possur.t. » « Cujus signum est : quia philosophi de rébus huma-
Unde et S. Angnstinus traclatu 106 in Joannem, ait : « nis nalurali investigatione pcrscrulantcs, in multis

«Qnôd Deus dicitur nniversa; ereatura;, eliam omni- « erraverunt, clsibi ipsis contraria senserunt. Ut ergo
•
bus genlibiis antequàm in Chrislum ciederent, non « esset indubilata et cerla cognitio apud hommes de
mi mi do esse poinit boe nomen ignotum. Ilac < Deo, oportuit quôd divina eis per modum fidei tra-

, ,)>•• vis vi r;E Divinilatis, uî rationali créature » derentur, quasi à Deo dicta, qui mentiri non po-

i jam ralionc ulenti, non omninô ac peniiùs possit c test, i Maximœ igitur gratis Deo agenda sunt, qui,

i absenndi. Exceptis enim paucis, in quibus natura cùm lucem habitet inaccessîbilem (1 Tim. 6, Rom. 5),
« minium depravata est, universum genus humanum voluit lamen ut accessum ad eum per (idem haberemus,
f Deum niundi hujus fatc'.ur auctorem. In hoc ergo cl de lenebris nos vocavit in admirabile lumen suum.
i quod fecil banc mundumcœlo terràque conspicuum, (1 Pétri 2.)
« et anteqiiàm imbuerentur fide Christi, notus omni-
§. III. Quid sit discrirninis inler credere Deo , cre-
« bus p^ntibus Deus. In hoc autem quôd non est in-
dere Deum, et credere in Deum?
t junis suis cum diis falsis colendus, notus in Judω
i Deus. In hoc vert qnôd Pater est hujus Christi, per Theologi , S. Augustino duce , hœc tria sic distin-
t qnem tollit peccatum mundi, hoc nomen cjus priùs guunt, ut credere Deo, sit credere vera esse quœ Deus
« occultum omnibus, nunc manifestavit eis quos dédit loquitur; credere Deum, sit credere quôd ipse sit

t ei Pater de mundo. » Deus (quorum utrumque malis etiam commune est) ;

21 DE SYMBOLO. 22

credere autem in Deum , sit credondo Deum amare, '

< nisi qui non mutatur. Ille habet esse cui dit itur

sive in ipsum lendere per fidem, non qualemcumque, < Psalm. 107 : Mutabis ea et mutabuntur. Tu autem

sed quœ per charitatem operalur , ut ait Apostolus, < idem ipse es... Cùm ergo sit hoc nomen aHernitali--,

Gai. 5. De qnà scriptum esl:Justusexfide vint, Rom. 1; < plus est quùddignatus est habere nomen misericordiœ.
et: Corde creditur ad justitiam, Rom. 10. Non mente < Exod. 3, 15: EgosumDeus Abraham, et Deushaac. et
solà, sed corde; non cognitione sterili, sed amorem i Deus Jacob. Illud iu se, hoc ad nos. Si enim hoc solùm
Dei patiente. Et: Accedamuscum vero corde, inpleni- « quod est in se, quid essemus nos? Ego
esse vellet

ludine fidei, Hcbr. 10, 22. Fidesnamque sine charitate ( sum Deus Abraham, DcusJsaac,et Deus Jacob. Erige
et observantià divinorum mandatorum non est plena i spem Sic sum quod sum sic sum ipsum esse, ut
: :

fides, sed imperfecta. Fides, ut ipsum quidem nomen

c nolim hominibus déesse. »

indicat, inde dicta est: Quia fit quod dicitur. Hinc IL Ex eo porrù quôd Deus sit summum esse, sum-
Sapiens ait : Qui crédit Deo, attendit rnandalis. Hinc mum magnum, summum bonum, unum eliam Deura
de eo qui Dei mandatum non serval, suorum curam, esse, non plures Deos, confitendum est. < Nam cùm
ac salutem negligens, Apostolus ait, 1 Tim. 5, 8 : Si t Deo summambonitatem etperfeelioncm tribuamus,
maxime domesticorum curam non habet < fieri nonpotest ut id quod summum atque absolulis-
quia suorum, et

fidem negavit, et est infideli dclerior.

< simum est, inveniatur in pluribus. Quôd si cui ali-

Hoc discrimen adstruil S. Augustinus tractatu 29 ,

i quid ad summum deest, eo ipso imperfectus est,

in Joannem c Quis nesciat, inquit, hoc esse facere

: !
i quare nec Dei natura il lï convenit, > inquit concilii

( voluntalem Dei, operari opus ejus, id est, quod III i

Tridentini Catecliismus. Hinc Tertullianus libro 1

i placet? Ipse autem Dominus apertè alio loco dicit :

contra Marcioncm, cap. 5 : « Deus, inquit, si non unus
< Hoc est opus Dei , ut credatis in cum quem ille misit, t est, non est, quia digniùs credimus non esse, quod-

t ut credatis in cum, non ut credatis ci. Sed sicre- « cumque non ita fuerit, ut esse debebit. Deum autem
« ditis in eum, creditis ei : non autem continué qui c ut scias unum esse deberc, quœre quid sit Deus.
< crédit ei, crédit in eum. Nam et dœmones credebant t Quantum humanacondiliode Deo definire polest, id
« ei, et non credebant in eum. Rursùs etiam de Apo- < definio, quod et omnium conscientia agnoscet,Deum
c stolis ipsius possumus dicere, credimus Paulo; sed « Summum esse Magnum, in acternitate constitutum,

< non, credimus inPaulum : credimus Petro; sed non, i innatum, infectum, sine initio, sine fine... Qune erit

« credimus in Petrum. Credenti enimin eum qui justi- < jam conditio ipsius Summi Magni? Nempè ut nihil

t ftcatitnpium, deputatur fides ejus ad justitiam, Rom. t Mli ada2quelur , id est , ut non sit aliud Summum
i 4, 5. Quid eum? Credendo
est ergo credere in « Magnum... Ergounicum sitnecesse est, quôd fuerit

t amare, credendo diligere, credendo in eum ire, et c Summum Magnum ,

par non habendo , ne non sit

i ejus membris incorporari. Ipsa est ergo fides quam < Summum Magnum. > LegaturS. Cyprianus libro de
< de nobis exigit Deus : et non invenit quod exigat, Idolorum vanitate.
< nisi donaverit quod inveniat. Quœ fides, nisi quam Atque hocmultis sacrarum litterarum lociscompro-
t delinivit alio loco Apostolus plenissimè dicens, Gai. balur. Deutcron. 6, 4 : Audi, Israël : Domimis Deus no-
i 5 : Ncquc circumeisio aliquid valet, ncque prœvutium, slcr, Dominus unus est. Et cap. 52 : Videte quod ego sum
» sed fides quœ per dileclioncm opcralur ? t solus, et non sit alius Deus prœter me. Exod. 20 , 3 :

Son habebis Deos alienos coram me. Isaue 40, 41 , (8 :

§ IV. (nus lanlitm Deus, credendus est.

Ego priants et novissimus me non est Deus.
, et absque
I. Deum intelligimus idquo majus, melius aut cxeel- Ad Ephes. 4, 5 : Unus Dominus, una fides, unum bap-
Icntius, nec esse, nec cogitari polest , summum ho- tisma. Unus Deus et Pater omnium, qui est super omnes,
minis bonum,quod somme acprimilùs esse rectissimè et per omnia in omnibus nobis. llis autem Scriptur;c
Inde à Mose intorrogatusquisesset, respondil
dicitur. : sacra-: testimoniis non genliles duntaxal, sed illi eliam
Ego sum, qui sum ; et Sic dices filiis Israël, qui est misit
: hiereiici refelluntur, qui praHer bonum auctoremque
im ad vos, Exod. 3, 14. Hinc et S. Joaniies Apocaly- bonorum omnium Deum, malum altenun slatuehant re-
psis 1 seribit : Cratia vobis ab eo qui est , et qui erat, rum aspectabilium condilorem quales crant Marcio-
et qui venturus csf.Solus scilicetDeus à seipsoest, nec nita: ac Maniehaei.
aliunde principium habet; cœlera verôomnia ejus sunt Neque verô movere nos débet, quôd interdùm sacra;

benelcio, coque manum subtraliente in nihilum redi- litlera; Dei nomen civatis ctiain rébus iinponunt. Nam
gerentur. l'nde Isaiœ 40, 15 tt 17, dicitur : Ecce gen- quôd Prophelas et Judices Deos appellàninl, non
tes quasi stilta situlœ, et quasi momentum staterœ repu- genlium more factumest, quacsibi plures Deos stullè

latœ sunt : ecce insulœ quasi pulvis cxiguus... Oinnes et impie fmxerunt, sedquadam loqueudiconsuctudinc
gentes quasi non sint, sic sunt coram eo, elquasi nihilum significare voluerunt cxcellenlem aliquam functionem
et inane reputatœ sunt ci. Cui crgosimilem fecistis Deum ? vel virlutem, qtue Dei.munere illis concessa est. Hoc
i Esse (inquit S. Augustinus Sermonc 7, alias 6, ex sensu scriptum est Exod. 22, 28 : Diis non detrahes,
c Garlhusix manuscriptisedl-to) nomen est incommu- et principipopuli lui non malcdices. Psal. 81, 1 : Deus
< tabilitatis. Omniaenimquce mutantur, desinunt esse stetit in sgnogogà dcorum : in medio autem deos diju-
t quod erant, et incipiunt esse quod non erant. Esse 'jj dicat. i ad Corinlbios 5 : Scimus quia nihil es! idolum
c verum, esse sinecrum, esse germanum non habet , |] in mundoel quod nulhts est Deus, nisi unus. fhm etû
 ,, ,

te
DE SYMBOLO. u
sive m lenà siquidem fit quidquam ubi non sit Deus. Neque enim sunt ei,
qui dicantur dii sivein ea>îo,
(
m$U
unusDeus, aut membra, aut membrorum officia necessaria, ad
domini multi). Nobis tamen
j

«ml dii multi, et

unus Dominus Jé- cujus solum etiam tacilum arbitrium et serviunt, et
Pater, ex quo omnia, et nostn illum et :

nos per ipsum. Deum adsunt omnia. Exulat à Deo omne compositionis ge-
sus Christus, per quem omnia, et

essentiâ unum.Christiana fides nus. Dicimus magnum, bonum, justum et innumera

igitur natura, substantià,
quemadmodùm ad confirmandam talia, sed luec omnia unum in Deo sunt: alioquin Deo
crédit et proÛtetur,
et Constantinopolitani
aliquid melius cogilari posset. Nam < vero judicio
vcritatem in Symbolo Nicœnl
unum Deum. c natura simplex multiplie! anlefertur.... Tarn non ha-
concilii expressum est: Credo in

instituunt secundùm fidem « bel Deus hocetillud.quàmnonhœc et illa. Est qui

Scd lieu! vitam non
cupidilatibus ser-
< est, non qua; est. Punis, simplex, integer,perfcclus,
qiiani profitentur, qui vitiis suis et
< constans sibi, nihil de lemporibus, niliil de locis tra-
viunt, tametsi nullammundihujusaspectabilispartem,
cupidi-
c liens in se, nihil ex se deponens in eis, non habenj
nullum simulacrum venerentur. Serviunt enim
< quodadnumerum dividat, non quae colligatadunum
voluptatis vel excellenliœ, vel specta-
tati, triplici, vel ,

< Unum quippeest, sed non unitum. Non parlibuscon-

euli. Aut carnalibusgaudiissubdilisunl, aut potentiam |

< stat, ut corpus; nonaffectibus dislal, ut anima; non

anam fovent, aut aliquospectaculo delectatiinsaniunt. formis substat, ut omne quad factum est,
i > inquit
Ita nescientes diligunt lemporalia, ut inde beatitudinem
S. Bernardus, libro 5
j

de Consideratior.se, cap. 7. Deni-

expectent. His autem rébus quibus quisque beatus vult
que Deo < noneslulia subslantia ut sit, etalia poteslas
effici, serviat necesse est. Namquocimique duteerint, se-
« ut possit ; non aliud illi est sententia quâ scit, aliud
quitur, etquisquis ea visns fuerit auferre possc metuitur ;
« essenlia quâ est, quia id quod habelest. » Simplex
inquit S. Augustinus libro de verâ Religione, cap. 38.
igitur nalura est. Non sic mens humana, cui non hoc
Tria illa notata suât 1 Joannis 2 Omne quod est in:

est esse quod nôsse : potest enim esse nec nôsse

mundo, concupiscentia carnis est, et concupiscentia ocu-
ut loquitur S. Augustinus tractatibus 20 et 99 in Joan-
lorum, et superbiavitœ.
nem.
§ Y. Quidde divinis perfectionibus doceat fides?
Deus immutabilis.
I. Deum esse id quo niliil melius, aut excellentius

inveniri, aut cogitari potest, fides Christiana docet, imô III. Deum esse immutabilem , fides pariter docet

et ipsa ratio; adeôque perfectiones omnes eomplecti, Scriptural sacra; auctoritale fréta, Numerorum 23:
nullius extra se boni indigum, ut ait Propheta, Psal. Non est Deus quasi homo, ut mentiatur, nec ut filius

45, 1 : Dixi Domino, Deus meusestu, quoniam bonorum hominis, ut mutelur. Psalmo 101 : Tu autem idem ipse

meorumnon eges. Indeficientis esse natune ac perma- es; et anni tui non déficient. Malachiae 3 : Ego Dominus,
nents constat ex Psal. 101 Ipsi peribunt, tu autem :
et non mutor. Sapienliœ 7 : Et cùm sit una, omnia po-
permanes, et omnes sicut vestimentum veterascent. Tu test , et in se permanens, omnia innovât. Jacobi 1 : Apud
autem idem ipse es, et anni tui non déficient. Summum quem non est transmutatio, nec vicissitudims obumbratio.

esse ipsius imperium, non omnia qusesuntin creatu- Quem Patrem luminum, hoc est , fontem auctoremque
ris bona ipsius majeslati accepta referri. 1
Paralipom. lucis, ac velut solem esse significaverat, eum nullà
Tua Domine, magnificentia, et polentia, et
29, 2 : est, vicissitudine infuscari docet , nullà inlerposità nube
gloria, atque Victoria ; et tibi laus : cuncta enim quœ in obscuritatem pâli. < Ipsa enim mulabilitas umbra
cœlo sunt, in terra , tua sunt. Tuum, Domine, regnum, c est quae quasi obscuraret lucem , si hanc per ali-
,

et tu es super omnes principes. Tuœ divitiœ, et tua est » qnas vicissiludines permutaret. Sed quia in Deo
gloria : tu dominaris omnium, in manu tuâ virtus et i mutabilitas non venil, nulla ejus lumen umbra vi-
potenlia,in manu tuà magnitudo et imperium omnium... « cissitudinis intercidit, » inquit S Gregorius
. libro 12
Tua sunt omnia, et quœ de manu tuâ accepimus, dedimus Moralium, cap. 17. Nec in melius proficere, nec in
tibi. Ipsum dare omnibus vitam, et inspirationem, et
deterius deficere potest; non proficere, quia perfec-
omnia, aitApostolus Act. 17. lissimus; non deficere, quia xternus est. Atque h?ec
Dei simplicitas. eslnaturae divinae dos propria. Solus, inquam, Deus

II. Docet fides christiana Deum esse corporis, omnis- immutabile bonum est : » Ea verô quœ fecit, bona
que materialis concrelionis et figura; expertem : S
« quidem sunt, quod ab illo : verumtamen mutabilia,

Joan.4 : Spiritus est Deus. Quibus verbis refellitur in- i quôd non de illo, sed de nihilo fada sunt , » inquit
|
sanus Anthropomorphitarum error, qui Deo corporea S. AugusLinus libro 12 de Civitate Dei, cap. 1. Non
membra, formamque humanam tribuebanl. Cùm igi- j
j
mutalur Deus, cùm aliquid in tempore creare incipit,

tur Deo corporea membra, et sensuum organa l'aclio- quia t ad opus novum, non novum, sed sempiternum
nesque Scriptura sacra tribuit, figuratae loculiones i adhibet consilium , non aliter afficitur cùm vacat

sunt. Namet cùmoculi ipsiadscribuntur ,

quôd omnia i aliter cùm operalur. » Nulla in ejus vacalionc cogi-

cognoscat ac videat exprimitur; cùm aures, quôd tanda est ignavia , desidia , inertia : sicut nec in ejus

omnia audiat significatur; cùm manus, quôd omnis opère labor, conatus, industria. < Novit quiescens
creaturœsit auctor, etomnia operctur cùm brachium, ;
t agere, et agens quiescere. In illo non alteram prse-

quôd nulla natura contra robur ipsius ac potentiam c cedentem altéra subsequens mutavit aut abstulit
repugnare possit cùm pedes, quôd implcat omnia, nec i voluntatem sed una eademque sempiternà et immu-
;
| ;
 , , ,

Î5 DE SYMBOLO. J6

i tabili voluntate res quas condidit, et ut prias non I Deus, etsi nunquàm sint perituri. ( S. August. lib. 3
< essent, egit quamdiù non fuerunt : et ut posterais conlra Maxiniinum Arianum, cap. i2.)

i essent ,
quando esse cœperunt. » Ita S. Augustinus Deus immensus. — V bique est.

ibidem cap. 17.

Deum VI. Immcnsum esse Deum, nullo loco définir i, sub-
Nec verô rectè colligeretur mutabilem esse
stantia, virtute, pnesentiâque sua oninia complere,
quia Scriptura sacra quosdam animi motus Deo tribuit,
namque locutiones
omnibus operibus suis tolum et indivisum inesse
iram, pœnitentiam , etc. ; fîgurat.e
fides Chrisliana docet. Deuteronomii l : Scito ergo
sunt, et ex humanis motibus translata vocabula. Irai

et
hodie, el cogitato in corde tuo qubd Dominus ipse sit
nomine vindictam Dei ,
qua; sine perturbatione lit, ,

Deus in cœlo sursitm, et in terra deorsùm. Psalmo 138 :

justissima est, sive ejus judicium, quo publias irrogat

Quo ibo à Spiritu tuo, et quo à facie tua fugiam? Si
peccato, Scriptura significat. Pœnitentia; vcrù noniinc
immu- ascendero in cœlum , tu ill'tc es ; si descendero in in fer-
voluntalein mutandi aliquid in opère suo, sed
mait ades. Si sumpsero pennasmeas diluculo, cl habi-
tabilem ipsam ac œternam, dolorisque et commo- ,

lavero in extremis maris: etenitn illiic manus luadeduect

tionis expertem. < Cùm pœnitere dieitur, inquit S.
me et tenebit me dextera tua. Job i 1 : ExceUior cœlo
Augustinus libro 2 ad Simplicianum, quaest. 2, vult
,
«
est, etquid faciès? Profundiorinferno, et undecognosces?
i non esse aliquid sicut fecerat ut esset. Sed tamen et

debebat cùm jam non

esse Longlor terra mensura ejus, el lalior mari. 3 Kegum 8 :

< cùm ita esset , ita ; et ita

Si enim cœlum el cœli cœlorum tecaperc non possunt, in-
< sinitur, jam non débet ita esse ,
perpetuo quodam
< cl tranquillo œquitalis judicio, quo Deus cuncta quit Salomon, quantb magis Domus hœc quam œdificavi ?

i mutabilia incommutabili voluntate disponit. » Sic Isaia; CG : Hœc dicil Dominus : Cœlum sedes mea, terra

atitem scabcllitm pedum meorum. Quœ est ista domus

quia conjugis castitatem zelando viri custodire con-
quam praci- quam œdificabitis mihi , et quis est iste locus quietis mcœ?
sueverunt , illam Dei providentiam per
Jeremia; 23 Si occultabitur vir in absconditis ; et ego
pitur et agitur ne anima corrumpatur, et falsis diis
:

adhœrens quodam modo fornicetur, scriptores sacri non videbo eum , dicil Dominus? y'umquid non cœlum
Gregorius libro et terrant ego impleo, dicit Dominus? Sapienti» i:
zelum Dei appellaverunt. Legatur et S.
Spiritus Domini replevit orbem terrarum. Aclorum de-
20 Moralium , cap. 23.
Deus œternus. nique 7, S. Paulus apud Areopagitas de Dcodisserens :

IV. Quia immutabilis Deus, œternus est, initio et Quamvis inquit non longe sit ab unoquoquc noslrùm.
, ,

fine carens secundùm illud Jeremkc : Tu autcm, Do- In ipso enim vivimus, movemur, et sumus. Est igitur
,

mine, in œterttum permanebis , solium iuum in genera- Deus ubique , tolus in seipso. I bique ,
quia nusquàm
lionem et generationem. Et Psal. 89 : Mille anni ante est absens; tolus, quia non solùm u: iversilati , sed

cuilibet paru rerum prœsens est; in seipso quia non

oculos luos tanquàm (lies liestcrnu quct prœteriil. Anni ,

Dei œlernitas est. iEternilas ipsa Dei substantia est. continclur ab eis quibuseslpra'sens, tanquàm sineeis

Anni ejus dies unus, et dies ejus non quolidie, sed esse non possit, ut explicatS. Augustinus Epistolà 188,

hodic; quia bodiernus non cedit crastino, nequc suc- 57 ad Dardanum. Denique implel cœlum el ter-
aliàs

cedit beslerno. Ideô couHcrnum genuit, cui dixit : Ego rain prœsente potenlià non indigente naturâ ut loqui- , ,

hodie genui te. Isla quoque Dei propria dos est. Unde lur idem S. doclor libro 7 de Civitale Dei, cap. 50.

Tertullianus.lib. contra Hermogcnem, cap. 4, praeclarè Cùm ergo dieitur in Scripturis , Deum descendisse

ait: « Quis alius Dei census quàm a;ternitas? Quis (Gènes. 11 et 18) ut videret, figurata loeulio est.

< alius œternitalis status, quàm seniper fuisse, et fu- Non enim potest descendere, nisi qui de loco in locum
« tiirum esse, ex prœrogativa nullius inilii et nullius moveri potest. Deus autem cùm ubique pra'slo sit,

« finis? > Si qua; ergo creata? res alterna; dicantur nullo pacto migrare de loco in locum potest. Ad
fainiliari Scriptura; loqucndi more, a.'ternilatis nomen formais humanorum hœc sunt
igitur judiciorum

pro diulurnà duralione , longoque teniDore accipitur. exponenda ut significent Deum prœsentem judicalu-
,

Deus immortalis. rum et animadversurum Dei scilicet sapienlia cùm

descensura esset usque ad corpus humanum, priiis usque
V. jEtemitatis divinœ conditio est immortalitas
ad humana verba descendit, ait S. Augustinus libro
quœ Deo peculiari quadam ac proprià ratione convenit,
cujus particeps esse creatura nulla potest. Unde Apo- conlra Adimantum, cap. 13. Vel descendere dieitur,

cùm aliquid facil in terra, quod prœlcr usitalum naturel

stolus 1 ad ïimolheum G, ait: Qui solus habel immor-
Hanc enim ncc eam débet cursum mirabiliter faclum prœsenliam quodammodb
lalilatem. à seipso habel, ,

alteri, qui auferre possit, si velit. Angeli autem , et \

ejus ostendat. Vel dieitur descendisse, quia descendc-

hominum anima; sic immortalitatem obtincnt , ut ex !

runt angeli ejus, in quibus habitat; inquit idem Augus-

Dei nutu et arbitrio pendeat, à quo possunt in nihiluin tinus libro 1G de Civitate Dei, cap. 5. Aliàs de cœlis

redigi. Omnis cerlè mutatio , mors quajdam est. An- descendisse dieilur Deus, affectu mismeordia; , et

geli ergo, quorum aliqui peccavcrunt, et dœmones |

ratione novi effcclùs, cujus admirabilitas Deum sin-

facti sunt; alii peccare potuerunt: et anima bumana ,

'

gulari quodam et ineffabili modo prœsentem ostendit;

qua; , si juste vivebat , et peccat, moritur justifia; ; si sive ob novum prsrsentia; modum ,
quo in creatura

pcocatrix erat, et justificatur, moritur peccato (ut existere incipit absque ullà suî mutalione , sed cum
alias ejus mulaliones laceam), non sunt immortales ut !
ipsius crealunc mutalione in melius, sive perfectione.
 27 DE SYMBOLO. 28

Sic Filius Dei descendit de cœlis, et btcsrnatus ett. Sic

|
}
et dicens : Quis me videl ? Tenebrœ circumdant me, et

intelligitur iilud Isnir Gi: l'tinam dirumperes cœlos,

parietes cooperiunl me, et nemo circumspicit me : quem
et déscenderes. Sic Spiritus sanctus corporali specie vereor? Delictorum meorum non metnorabiîur Altissi-

sicut columba inChristum descendisse dicitur, cùin mus. Et non intelligit quoniam omnia videt oculus illius,

kaptizaretur in Jordane, et super Apostolos in igneis quoniam expellil à se timorem Dei hujusmodi liominis

linguis.
timor, et oculi hominum timenles il lum : et non cogno-
Et cùm dicit Dcus, Isai. 60 : Cœlum mihi sedes est, vit quoniam oculi Domini'multb plus tucidiores sunt su-

terra nutem scabellum pedum meorum ; et Christus per soient, circumspicientes omnes vias hominum. et
j

orare nos docet, dicentes : Pater nosler, qui es in cœlis ; profundum abyssi, hominum corda intuentes in ab-
et

id non ita intelligendum est, quasi Deus cœlo circum- sconditas partes. Domino enim Deo, antequàm crearen-
scriptus sit, sed iia loquitur Scriptura, ut Dei subli- lur, omnia sunt agnita ; sic et post perfectum (1 ) respi-
mitas incomparabilis ac magnificentia hoc dicendi cit omnia. Ad Romanos 11:0 allitudo divitiarum sa-
modo signiûcetur ; et quia in eœlis gratis suœ glo- pienliœ et scienliœ Dei ! Ex quibus omnibus impietalis

riœque divilias magis expromit, seque ipsum suain- convincuntur hujusmodi voces : Quomodb scit Deus ?

que divinam niajeslalem ac essentiam angelis et san- Et si est scientia in excelso ?

clis animabus intuendam prœbet ac fruendam. Ea quœ non sunt, vocat Deus tanquàm ea quœ
Deus igitur est inlra omnia, extra oinnia, ultra om- sunt, et fecit quœ fulura sunt, ut Scriptura et Patres
nia. Ut se- iodicaret inleriorcm esse et superiorem loquuntur. Fulura scit potiùs quàm prœscit : ipsi

omnibus, caium sibi sedem esse ait. Ut verô se osien- quippe prœsenlia sunt universa in œlernitale et sa-
derct onmia circumdarc, cœlum meliri palmo, et ter- pienlià ejus, omnium artifice. « Quomodô est prœscius,

rain se asserit pugillo conckidere. Ipse est interior et !

< inquit S. Gregorius libro 20 Moralium, cap. 23, dùm
exterior : ipse inferior et superior : regendo superior, I
c nulla nisi quœ fulura sunt, prœscianlur? Et scimus
portando inferior : replendo interior, circumdando ex- I
c quia Deo futurum nibil est, ante cujus oculos prœ-
lerior. Sicque est inlits ut portet ; sic circumdat ut pe- c terila nulla sunt, prœsenlia non transeunt, fulura
|

nelret ; sic prœsidet ut portet; sic portât ut prœsideat; \

i non veniunt : quippe quia omne quod nobis fuit et

inquit Gregorius Magnus, Ilomil. 17 in Ezecbielem. < erit, in ejus prospectu prœstô est ; et omne quod
Ne verô curiosiùs inquiras ubi eratDeus antemun- j
< prœsens est, scire potest potiùs quàm prœscire. >

dum. Procter ipsum nibil erat : ergo in se ipso crat. Et paulù post : c Quia ea quœ nobis futura sunt vi-
Unde et Terlullianus libro adversùs Praxeam, cap. 5 :
< det, quœ tamen ipsi semper prœstô sunt ,
prœscius
Ante oinnia, inquit, Dcus erat solus, ipse sibi et mundus, t dicitur, quamvis nequaquàm futurum prœvideat,
et iocus, et omnia. c quod prœsens videt. Nom et quœque sunt , non ab
i œlernitate ejus ideô videntur quia sunt, sed ideô
Scientia Dei infinita.
sunt quia videntur.... In illo enim nec prœ terila, nec
VII. Deum intclligentem esse ac scientem, singulas futura reperiri queunt, sed cuncta mutabilia immu-
res omnes cognoscere, nibil prorsùs illi esse ignotum, tabiliter durant, et quœ in seipsis simul existere non
(ides chrisliana docet. Quod sacra? litterœ passim prœ- possunt, illi simul omnia assistunt, nihilque in illo

dicant. Genesis 1 Yidil Deus cuncta quœ fecerat, et

: prœterit quod transit : quia in œternitate ejus modo
crant valdè bono. Qui quidem intuitus Dei perfectam quodam incomprehensibili cuncta volumina seculo-
rei cujusque notitiam et approbationem significat. Job rum transeuntia manent, currenlia slant. i
28 : Tempus posuit tenebris, et universorum finem ipse Prœscientia Dei non ofjicit humanœ liberlati.
considérât, lapident quoque caliginis, et umbram mortis...
Quamvis porrô Deus necessariô prœvideat omnia
Sapienliaubi invenilur, et quis est locus intelligentiœ?...
quœ nos libéré agimus, eliam peccata nostra, non est
Deus intclligit viam ejus, et ipse novit locum iltius. Ipse
consequens ut necessariô illa fiant. Libertatem neces •

enim fines mundi inluelur; cl omnia quœ sub cœlo sunt

sitate perimi : Ad merendum et demerendum in statu
respicit. Et cap. 42 : Respondcns Job Domino, dixit :
naturœ lapsœ -non snfticere libertatem à coactione, sed
Scio quia omnia potes, et nulla te latet cogitalio. 1 Re-
requin libertatem à necessitate ; dogma fidei est, conlra
gum 2 : Deus scienliarum Dominus est, et ipsi prœpa-
Jansenianam hœresim à summis ponliticibus Innocen-
ranlur cogitationes. Psal. 49 : Meœ sunt omnes ferœ
tio X et Alexandro VII finitum, declaratum, firmatum.
sylvarum, jumenla in montibus, et boves. Cognovi omnia
Nullum proinde meritorium opus , nullum peccalum
volatiliu cœli, etc. Psal. 157 : Excelsus Dominus, et hu-
esset, si necessariô evenirent quœ à Deo prœvisa sun t
milia respicit, et alta à longé cognoscit. Psal. 138 : Do-
ac prœscita, sive etiam (quod de bonis duntaxat die
mine, probàsli me, et cognovisli me ; tu cognovisti sessio-
potest) definita ac prœdestinata. * Quamobrcm, inquù
nem meam, et resurrectionem meatn. Jntellexisti cogita-
t S. Auguslinus, non propterea nihil est in nostrà vo-
tiones meus de longe, semilam meam et funiculum meum
c luntate, quia Dcus prœscivit quid futurum esset m
investigusli : et omnes vias mcas prœvidisli.... Ecce Do-
< nostrâ volunlate. Non enim qui hoc prœscivit, niha
mine, tu cognovisli omnia novissima et antiqua. Prover-
prarscivit. Porrô si ille qui prœscivit quid futurum
bioruin i'i : In omni luco oculi Domini conlemplantur
t esset in nostrà voluntale, non utique nihil, sed ali-
bonos et malos. Ecclesiaslici 23 : Omnis liomo qui
transgreditur lectum suum, contemnens in animant suam, (I) Id est, postquàm perfecta sunt.
29 DE SYMBOLO. 50
c quid praescivit ;
profeelô et illo praeseiente est ali- bominibus eâdem perditionis massa involutis quosdam
f quid in nostrà vohmtale. Quoeirca nullo modo cogi- ab aternoelcgeritac praedestinavoritad gloriam suam.

f mur, aut reientà praescientià Dei tollere volunlatis Quant divins beneficenliac in humaniint genus largita-

i arbitrium, aut relenlo volunlatis arbitrio Deum lein commendal A postobis ad Homanos : Cùm nondùm
t (quod nefas est) negare praescium l'uturorum : scd nitli fuissent , aut aliquid boni egissent aut mali... îs'on

t utrumque amplectimur, utninique fideliler et vera- ex operibus , scd ex vacante dklum est Jacob dilc-

i citer confitenuir illud ut benè credamus

; ;
hoc ut xi Namquos prœsc'nit , et prœdeslinavit conformes

< benè vivamus. Maté autem vivitur, si de Deo non fieri imegini Filii sui Quos autem prœdestinavit, lias

t benè credilur. Unde absil à nobis ej us negare prae- et vocavit : et quos vocavil , hos et justificavit. Quos au-

i scienliam ut liberi esse velimns, quo adjuvante su- tem justificatif , illoset glorificavit. Et ad Epbesios 1 :

c mus liberi, vel erimus. Proinde non frustra sunt le- Elegit nos in ipso unie mundi conslitutionem , ut essemus

< ges, objurgationes, exliortationes, laudes et vitupe- sancti et immaculati in conspeetu ejus in clwritate. Quô
« raliones : quia et ipsas futuras esse pnescivit, et eliam referri polest illud Jeremiai 31 : In charilate per-
< valent plurimùm ,
quaniïun eas valituras esse pra> pétua dilexi te, ideb altraxi te, miserans lui. Et illud

« scivit; et preces valent ad ea impetranda qiue se Joannis 4 : Xos ergo diligamus Deum ,
quoniam Deus
« preeantibus eoncessurum esse praescivit : et juste prior dilexit nos.

« prajinia bonis faclis, et peccatis supplicia conslitula Quarlum summae bonitatis argumentuin est quôd ,

i sunt.Neque enim ideô peccat homo quia Deus il- ,

non solùm ad unum commoditalis genus prodest iis
< lum peccaturum esse praescii il imô ideô non dr.bi- : quibus se communicat, sed ad omnes opportunitates
< tatur ipsum peccare , cùm peccat, quia ille cujus valet, sine ul!à personae , loci , aut temporis exceplio-

« pnescienlia falli non potest, non falum, non fortu- ne. Unde sancîus Bernardus Sermone 5 de Assunip-
c nain, non aliquid aliud, scd ipsum peccaturum esse tione bealae Virginie Omniu inquit, sunt nobis in : ,

< pra-scivit. Qui si nolit, utique non peccat : sed si Deo , et est Deus omnia in nobis.

< peccare noluerit, hoc etiam ille praescivit. ^ Usée

Deus summè rnisericors et justus.
S. Augustinus libro 5 de Civitate Dei, cap. 10. Non «

< est ergo consequens, ut si Deo cerlus est ordo om- IX. Ex summâ Dei bonitate miserieordia infinita

« nium causarum, ideô nibil sit in noslrae voluntalis

sequitur. Summè misericordem, sed et summè justum
« arbitrio. Et ipsacquippe nostrac voluntales in causa- (ides docet. Psalmo 24 : Onwes viœ Domini miserieor-

i rum ordine sunt, qui cerlus est Deo ejusque prae- dia et veritas. Psalmo 51 : DU'ujit miscricordiam et ju-

i scientiâ continetur quoniam ctliumanx volunlates dicium : Miserieordia Domini plena est terra. Ps. 55 :
;

i humanorum operum causai sunt. Alque ita qui om- Domine, in eœlo miserieordia tua, et veritas tua usque

< nés rerum causas praescivit profectô in eis causis ad nubes Judicia tua abyssvs multa. Psal. 58 :
,

< ctiam nostras volunlates ignorare non poluit, quas Deus meus, miserieordia ejus prœveniet me. Psal. 22 :

« nostrorura operum causas esse praescivit, > inquit Et n}isericordia tua subsequelnr me omnibus diebus ritœ

S. Augustinus, cap. praccedenti. meœ. Psalm. 85 : ir.isericordiam et veritatem diligil

Deus : gratiam et gloriam dabit Dominus. Psal. 102:

Deus summum bonum. judicium omnibus
Faciens misericordins Dominus , et in-

VIII. Deum summum esse bonum, ejus naluram bo- juriam palientibv.s . Psalm. 47 : Justitia plena est dexte-

nitatem esse, ab ipso caetera esse bona, fides docet. ra tua. 2 ad Corinth. 1 : Dater mr.ericordiarum, et Deus
Quo sensu Cbristus Encae 10 ail : Xemo bonus nisi so- tolius consolationis. Psal. 4 18 : Justus es, Domine,
lus Deus. Multa porrô sunt inlinitae bonitatis ejus in- et rectum judicium tuum. Ad Romanos 41 : An (initias

dicia. Primùm, quôd cùm soins esset ex omni aeterni- bonitatis ejus et patientiœ , et longmiimitatis contemnis?

tate, seque contentus uno , immensà bonoruin copia, Ignoras quoniam benignitas Dei ad pœnitenliam te addu-
deliciisqtie omnibus affluens, ac perpétua nunquàm cil ? Secundum autem dvritiam tutnn , et imprnitens cor
intcrrupia: felicitalis possessione dives, alia practer se tliesaurizas tili iram in die irœ et nvelationis justi judicii

creare voluerit, ac pnvsertim angelos et bomines, qui- Dei ,

qui reddet unicuique secundum opéra ejus : iis qui-

buscum bonitatem suain communiearet. dem qui secundum patientiam boni operis, gloriam et ho-

Secundum est, quôd eadem illa à se producla lôvet norent et incorruplionem quœrunt, vitam œlcmam : iis au-

ac conservât, praeserlim ea quae ralione intclligentià- tem qui sunt ex contentione , et qui non acquiescunt ve-
que praedita sunt; eliam peccatores advcrsùs Creato- ritati , credunl autem iniquilali , ira et indignatio. Jaco-
rem et beneraclorem suum perduellcs et ingralos : bi 2 : Judicium sine miserieordia, illi qui non fecit mi*
quibus et bénéficia generalia nature ordincm spe- sericordiam. Supcrexaltut autem miserieordia judicium.
ctanlia ex aequo dispensât : Solem enim suum oriri /"«- Quamvis autem justitia ejus infinita sit, sicut et mise-
cit super bonos et malos ; et pluit super justos et in- rieordia magis lamen miserieordiam exereet suam,
,

juslos, Malth. 5. Et gralia* dona singulis omnibus of- quàm justitiam. Psalmo lit Suavis Dominus uni- :

fert : Et c suà gratiâ semel justilicalos non dosent, versis . et misemliones ejus super omnia opéra ejus. Nam
« nisi priùs ab bis deseratur. i Concil.Trid. Scss. 0, et i in danmalione peproboron apparet miserieordia ;

cil. « non quidem totalilcr nlaxans , scd aliqualilcr allc-

Terlium summae bonitatis indicium est ,
quôd ex « vians, dùm punit cilra condignum , » inquit san
 , ,,

ti
DE SVMBOLO. V%

p.,qoKSt. 21, articulo 4. Id est, quara- lus, Rom. 9. Numquid tamen est iniquitas apud Deum ?
dus Thomas, 1

siéra» sinl et gravissimie damnalorum

pœnœ Absil. Nam, ut ibidem S. Augustinus docct , l'quaeri-
nte

minores tamen sunt quàm mereantur

speclalis illo- ,
< mus meritum obdurationis , et invenimus. Merito

rum in Dei majestatem ac bonilaiem

inlïnitam offensis c namque peccati universa massa damnala est ; nec
< obdurat Deus impertiendo malitiam , sed non im-
et injuriis.

Deo ita misericordia; conjugata est ut c pertiendo misericordiam. Quibus enim non imperti-
Justitia in ,

puniendo sit misericors ut docel « tur , nec digni sunt , nec merentur : at poliùs ut non
miserendo juslus ,
,

S. Hilarius in Psalmum 144, ad illum versum : Memo- « impertiatur , hoc digni sunt hoc merentur. Quœri- ,

riam abundantiœ suavitatis tuœ eructabunt ,

et justi- < mus autem meritum misericordia; , nec invenimus

tia tuà exultabunt. Sic enim habet : < Dei justitia justi- ( quia nullum est , ne gralia evacuetur , si non gratis

< ticc non eoaequatur humanœ. Neque enim nalura; legi < donatur , sed meritis rcddatur. > In eàdem massa
i subdita est per quam lex est statuta naturae : ut ne- damnalionis oirnes homines crant involuti ,
propter

i ccssitalcm non babeat bona non esse, cùm justa sit. originale peccalum quod ex Adam contraxerunt : et

< Habel Dei justitia miserandi volunlatem. Neque la- etiamsi radius inde liberaretur , nemo rectè posset

« men per miserandi voluntatem ita erit à se demulata Dei vituperare justitiam : sed aliquos liberavit miseri-

Hoc in Deo pnccipuum, hoc in cors Deus pluribus non liberatis , atque in damna-
« ne justitia sit ,

« Potenle laudandum,non cœlum fecisse ,

quia potcns tione juslissimà derelictis , ut ostenderetur quid me-
« est non terram fundàsse ,
quia virtus est ;
non an- ruissel universa conspersio, etquô etiam istos debitum
;

« num astris tempérasse, quia sapiens est; non ho- Dei judicium duceret, nisi ejus indebita misericordia

c mincm animasse quia vila est ; non mare in acees- subveniret. Quid igitur obmurmuras et quereris ?
,

quia spiritus est sed mise- liomo tu quis es qui respondeas Deo ? Numquid dicit
< sus ac decessus movisse , ;
,

< ricordem esse, qui juslus est, sed miserantem esse ,

figmentum ci qui se finxil : quid me finxisli sic ? An non
« qui rex est ; sed dissimulanlem esse, qui Deus est.i habet potestalem figulus luli, ex eàdem massa facere

aliud quidem vas in honorent, aliud verb in contumeliam?

Deus neminem deserit , reprobat et damnât sine malis inquit Apostolus, Rom. 9. Qubd si Deus volens osten-
meritis. dere iram , et notant facere potenliam suam , sustinuit in

tnultâ patientià vasa irœ , apta in interitum , ut ostende-

X. Id verô inler divinoe misericordia; et justitise opé- ret divitias gloriœ suœ in vasa misericordiœ quœ prœpa-
,

ra , inler graliarum profusiones et irrogationes pœna- vit in gloriam. Potuit Deus absque injustitia; labe, ex
rum discriminis interest ,
qnôd nulla sit divinsc in nos eâdem massa , utique meritô reclèque damnalà , fa-
misericordia; ratio, pnelerejus voluntatem ac in fin i- cere aliud vas in honorera indebitum propter miseri-
tam bonilatem; justitia; autem in nos exercenda; oc- cordia; graliam, aliud in conlumeliam debitam propter
casionem ac materiam semper illi prabeamus. Quo ira; justitiam, et ut notas faceret divitias gloriae suaein
fit ut nulltim misericordia; ejus, gratiseque meritum vasa misericordia; , sic ostendens quid eis largiatur,
quaerendum sit ; nam si essel ex meritis, non essetgra- cùm id supplicium récipient vasa ira ,
quod pariter
lia : sed obdurationis, reprobationis,damnalionisme- omnibus debebatur. < Miseretur ergo Deus magnâ bc-
rilum semper existât in iis qui obdurantur, deseru-ntur, t nilate , obdurat nullà iniquitale ; ut nec liberatus de
reprobanturàDeo.FidesenimcalholicadocetiDeumde c suis meritis glorietur , nec damnatus nisi de suis me-
suo optimum, de noslro juslum, < ut loquitur Tertullia- < rilis conqueratur. Sola enim gralia redemptos dis-
nusl.deResur.carnis, c.14; > nisieniinhomo deliquis- t cernit à perdilis ,
quos in unam perditionis con-
set, optimum solummodôDeum nôsset, ex nalura; pro- < creverat massam ab origine ducta causa commu-
prietale :atnunc etiam juslum eum patilur ex causa; ne- t nis,> inquit S. Augustinus, Enchiridii cap. 99. < Sa-
cessilale. > IlincS. Augustinus libro 3 conlraJulianum, c tis sit igitur Christiano ex fide adhuc vivenli, nôsse
cap 18 : Bonus est Deus, inquil ,justus est Deus. Potest c vel credere quôd neminem Deus liberet nisi gratuilà
aliquos sine bonis meritis libcrare ,
quia bonus est ; non c misericordia per DominumnostruraJesumChrislum,
potest quemquam sine malis meritis damnare, quia justus t et neminem damnet nisi sequissimâ veritate per
est. Justus autem non esset , si nulli obnoxiam peccalo c eumdem Dominum noslrum Jesum Christum. Cur
imagiuem suam vitâ privaret a;ternà ; aut verum ju- « autem illum potiùs quàm illum liberet aut non liberet,
stum ad regnum suum non admilteret. Jacob quidem t scrutetur qui potest judiciorum ejus tam magnum
dilcxit Deus, Esau odio habuit, antequàm quidquam bo- < profundum; verumtamen caveat pra;cipitium. Num-
ni tel mali egissent , ut ait Apostolus. Verùm c quid « quid enim est iniquitas apud Deum? Absit. Sed in-
< ffiligebat in Jacob, antequàm natus fecisset aliquid i scrutabilia sunt judicia ejus , et investigabiles viae
i boni , nisi graluitum misericordia; sua; donum ? E t ejus. > Yerba sunt S. Augustini in Epistolà ad Six-
« quidoderatin Esaû, antequàm natus fecisset aliquid tum.
< mali, nisi originale peccalum? Nam neque in illo di- Impia certè ac feralis Calvini senlentia est, qui
c ligeret justitiam, quam nullam ille fecerat; neque in Deum solâ sua voluntate , sine ullà praevisione peccati,
c istoodissetnaturamquam bonam ipse fecerat, » inquit certos homines ad œternam damnationem ordinâsse
S. Augustinus Epistolà 194, aliàs 10o ad Sixtum. Cujus et ad peccalum incitare : imô necessitate compellere
tult Deut miser etur, et quem vult indurat, inquit Aposto- asserit. Quam hœresim et S. Proper in Responsione
i
 &5 DE SYMBOLO. 3*

ad objectionem tertiam Yincentianam ita refellit : c anima hominis dissimilior, quanlô rerum tempora-

Omnium quidem hominum Deus crcator est , sed < lium mulabiliumque cupidior. » Atque in illà divi-
«

1 1 nemo ab eo ideo crealus est ut periret , : quia alia narum perfectionum imitatione sempjr proficiendum
i est causa nascendi , alia pereundi. Ut enim nasean- est,angelorum instar, qui per scalam mysticam Jacob

t tur homines , Conditoris est beneficium ; ut autcm descendebant et ascendebant, nullus stabat , et quic-

i pereant ,
prœvaricationis est meritum. > scebat; quia in via christianac perfectionis non pro-

Eadem haeresis prœdamnata est à consilio Arausica- gredi , regredi est. Unde Apostolus ad Philippenses ,

no II et Yalentino III , ex tribus Gallioe provinciis, Lugdu- 3 : Unum quidem , inquit ,

quœ quidem retr'o sunt ofr/t-

nensi, Yiennensi et Arelatensi congregato anno Chrisli viscens ,

ad ea verb quœ sunt priora exlendent meipsum,

855, canone3 : < Fidenter, inquit, fatemurprœdestina- ad deslinatum persequor , ad bravium supernœ vocatio-
i tionem electorumadvitametprsdestinationem impio- nis Dei in Christo Jesu : non qu'od jam acceperim , aut

i rum ad mortem. In electione tamen salvandorum mise- perfectus sim. Et tamen paulô post ait : Quicumque
« ricordiam Dei pracedere meritum bonum. Indamna- ergo perfecli sumus , hoc sentiamus. Aliter ergo Inc

c lione autem periturorum meritum malum prcccedere non potes esse perfectus , nisi scias Inc te non esse posse

« justumDeijudicium.Pnvdestinationeautem Deum ca perfection. Hœc ergo erit perfectio tua , sic te quœdam
i tantùm statuisse, qusc ipse vel gratuità miserieordià ,
transilisse , ut ad quœdam properes ; sic quœdam te
c vel justo judicio facturus erat. . . .In malis verô ipsorum transilisse , ut restet ttliud ad quod omnibus transactis
t malitiam prœscisse ,
quia ex ipsis est ; non praede- transiUcndum est. Hœc tuta (ides est. Nam quisquis se

c stinâsse ,
quia ex illo non est. Pœnam sane malum jam pervertisse putat , in alto se ponit ut aidât. Yerba
t meritum eorum sequentem , uti Dcum qui omnia ,
sunt S. Augusl'mi , Euarratione in psalmum 38.
< prospieit, pnescivisse et prédestinasse, quia justus II. Deus iiicorporeus est, ac simplicissimus : ipsum
< est apud quem , ut S. Augustinus ait, de omnibus in spiritu adnremus et veritate. A terrenis et corporeis
» omninô rébus tam fixa senlentia quàm certa prœ-
,
rébus abstrahamur, secundùm carnemne ambulemus,
« scientia.... Yerùm aliquos ad malum prédestina tos sed secundùm Spirilum, et interiorem lionùnem ,
qui
c esse divinà potestate , videlicet ut quasi aliud esse de die in diem renovatur ad imaginem ejus qui fecit

< non possint , non solùm non credimus ; sed etiam illum. Spiritu ambulate, inquit Apostolus , Galat. 5 ,

« si sunt ,
qui tantùm mali credere velint , cum omni et desideria carnis non perficietis. Si Spiritu vivimus
< detestatione, sicut Arausica synodus , illis anathema Spiritu et ambulemus. Ergo , inquit S. Ambrosius ,

< dicimus.» sermone 4 Psalmum 118 secundùm voluntatem

, in ,

Yalentini concilii sensui consonat Carisiacense cap. Dei ambulemus ut Deo inhaerere dicamur cui si , ,

1, cujus hsec sunt verba : < Deus bonus et justus ele- adh;rreamus unus cum ipso spiritus efficimur. Nam
,

« git ex eàdem massa perditionis, sccundùm pnrscien- qui adhœret Domino, unus spiritus est, ut ait Aposto-
i tiam suam ,
quos per gratiam prœdestinavit ad vi- lus. At verô, inquit S. Ambrosius, qui secundùm cor-
c tam , et vitam illis praidestinavit œternam. Caeteros poris appetentiam vivit , caro est : qui secundùm prœ-
« autem ,
quos justitiœ judicio in massa perditionis cepta Dei , Spiritus est , uni , simplicissimoque Deo
< reliquit ,
perituros praescivit , sed non ut périrent servientes, simplicitatem sectemur, ob quam sanclus
< praedestinavit : pœnam autem illis ,
quia justus est, Job meruit commendari : Erat vir simplex. In mente,
< prsedestinavit aeternam. » corde, ore, opère nostro simplicitas cluceat. In mente
per verilatem in corde per charitatem in ore per
Ex divinis pcrfectionibus nonnulla colliguntur documenta
, ,

sermonis ingenuilatem.in opère per veram et minime

ad morum informationem.
fucatam justitiam. Christi verbis pareamus : Estote
I. Ex bis quac de divinis perfectionibus dicta sunt, prudentes sicut serpentes , et simplices sicut columbœ,
mulla colligi possunt ad morum informalioiieiu. Deus Matth. 10; et: Si oculus luus fuerit simplex, totum
perfectissimus est ; nos summoperè imperfecti : igitur ;
corpus tuum lucidum erit , Malt!). 6. Cordis duplici-
eniti debemus ad perfectionum imitationem divina- tatem fugiamus : Yœ enim duptici corde , et peccalori
rum, et ad Dei noslri similitudincm, quantum quidem terram iugredienli duabus viis , Eccli. 2. Sit sermo
cum ejus gratià fas est in nobis exprimen-
creaturac , noster : Est , est, Non , non , Matth. 5 ; abbypocrisi
dam, qucmadmodùm jubelCIiristusDominusMalth. 5 : longé abhorreamus ,
quod vilium in Pbariscois loties,

Estote ergo vos perfecli, sic ut et Pater rester cœlestis et tam acrilcr insectatus est Christus , Yœ illis ssc-

perfectus est. Nain « Keligionis summa est, imitari piùs ingeminans , Malt!). 23. Va; vobis! Scribœ et

» quem colis , > inquit, S. Augustinus lib. 8 de Civitate Pharisœi Injpocritœ ,

quia mundatis quod deforis est ca~
Dei , cap. 17. Ilinc illud Plotini philosophi Platonici, licis et paropsidis , ut fiât id quod deforis est mundum.
à S. Augustino laudatum libro 9 de Civitate Dei, cap. Yœ vobis ! Scribœ et Pharisœi hijpocritœ, quia similes

17 : < Fugiendum est ad cliarissimam patriam , et estis sepulcris dealbatis ,

quœ aforit parent hominibut

c ibi Pater, et ibi omnia. Quîe igilur classis aut fuga? speciosa , intùs verb plcna sunt ossibus mortuorum , et

« Similcm Deo fieri. Si ergo, inquit S. Augustinus ,

omni spurcitiâ. Sic et vos aforit quidem parelis homini-

< quantô similior , tanto fit quisque propinquior nulla , bus justi ; intùs autcm plcr.i estis hypocrisi et iniquitate.

< estab illo alia longinquitasquàm ejus dissimilitudo. Nos simplices esse Christus jubet. < Quomodô autem
Incorporalivcrôillia:ternoetinconiniutabili tantôest ||j
« cris simplex? Si tenon mundo implicaveris , sed ex
 ,

55 DE SïMBOLO. 5$
< mundo explicaveris : explieando enim te simplex « ne à tuis seternis atque sublimibus homo aversus
« «Mis , i inquit S. Augustiiuis Tract. 23 in Joanncm. < temporalia concupiscat , sapiatque terrena. Et hoc

III. Deus immulabilis est: ejus immutabilitalem o à Deo poscit , quod Deus ipse prœcepit. t

honoremus boni propositi firmilate , constantià vo- V. Régi seculorum hnmortali et invisibili, soli Deo
Iuntnlis in ejus niandatorum observanlià et in ejus honorent et gloriam dantes ( 1 Tim. 1 ), vitemus (quod

ainore. Ne mutemur nisi in melius peccalores ne : in nostrâ poteslate cum ejus gratià positum est ) mor-
imiteraur quorum character est levitas instabililas, ,
tem peccati : « Sicut enim vita corporis anima ; sic
,

inconstantia. Nain homo sanclus in sapientià manet « vita anima; Deus. Quomodô si anima deserat, mori-
sicut sol : stultus sicut luna mutatur.... Prœcordia fatui i tur corpus, sic anima moritursi deserat Deus, > in-

quasi rota carri : et quasi axis versa'.ilis cogitatio iltius, quit S. Augustinus Enarratione in Psal. 78. Anima
Eceli. 27, 53. Ne similes simus nubibus ,
qiuc ab omni quœ peccaverit, ipsa morietur, inquit Dominus perPro-
vento circumferunlur, aut arundini vento agilatJC.Cum phetam. Quôd si à Deo per morlale peccatum separe-
Propbetà dieamus , Psal. Gl : Nonne Deo subjecta erit mur, nos manet secunda mors et alterna, de quà Chri-
anima mea ? Nain et ipse Deus meus , et salutaris meus : slus ait : Timetc eum qui potesl et animant et corpus
Susceptor meus , non movebor ampliks. In Dci con- perdere in gelicnnam. De quà S. Augustinus libro G de
templalione et amore defixJ , bealarum mentium im- Civitatc Dei, cap. ultimo, scribil : « Si anima in pœnis
niutabilitatcm jain in liàc mortali vitâ aenuilemur , de « vivit seternis, quibus et ipsi spiritus eruciabuntur
quà S. Augustinus lib. 12 Confessionum : Quoniam « immundi, mors illa potiùs alterna dicenda est quàm
tu Deus diligenti te quantum prœcipis , ostendes ei te ,
« vita. Nulla quippe major et pejor est mors, quàm
et su/Jicis ci. Et ideo non déclinât à te , nec ad se. « ubi non moritur mors. Sed quod anima; natura, per
IV. Deus œternus Jungamus cor nostrum rcter- est. i id quôd immor.alis creala est, sine qualicumque

nilali Dei temporalia et peritura bona parvipenda-

;
i vita esse non polest; summa mors ejus est alienalio

mus , ad aeterna et invisibilia suspiremus et lendanius. i à vitâ Dei in œternitaie supplicii. »

Animus enim nullo modo sanus existimandus est ,

qui VI. Deus ubique est, et omnia novit : Debemus igi-

non temporalibus celerna prœponit, inquit S- Augusti- tur omnia opéra nostra agere, cogitationes omnes et

nus in Epist. ad Probam. Curramus alacriler in via intentiones dirigere quasi sub oculis Dei, supremi ju-
niandatorum Dei , nullis tribulationibus ab eo sepa- dicis ac testis, cujus oculis nibil est abscondilum, qui
remur aut ab incœpto cursu retardemur aut defi-
, , falli aut circumveniri non potest : Omnia enim nuda
ciamus. Id enim quod in prœscnti est momentaneum ,
sunt et aperta oculis ejus, ad llcbraos 4. Deum pra?.-

et levé tribulationis noslrœ , supra modum in sublimitate sentem semper cogitemus, ul peccatum vitemus, ut

œternum gloriœ pondus operatur in nobis : non conteir in virtutc confirmemur, sccundùm illud Propbetà;
plantibus nobis quœ videntur quœ non videntur.
, sed oraculum Psalmo 15 : Providebam Dominum in con-
Quœ enim videntur , temporalia surit ; quœ autem non spectu meo semper, quoniam à dextris est mihi ne
videntur, celerna sunt, inquit Apostolus 2 ad Corinlhios commovear. Et Psalmo lOi : Quœrile Dominum, et

4. Ascendant cogitationes nostrao supra tempus : confiriuainiui, quœrite faciem ejus semper. < Quœ est

a:îerna meditemtir, ut dicere possimus cum Proplictà, « faciès Domini, nisi prsesentia Dei? inquit S. Augusli-
Psal. 7G : Cogitavi dies antiquos et annos œternos in « nus. Deus sine fi.ie qua^rendus, quia sine fine aman-
mente habni. Et meditatus sum noetc cum corde meo ,
« dus. Dicimus enim etiam prœscnti alicui : Non te

et exercitabar , et scopebam spiritum meum. Qui sunt j quœro : Id est, non te diligo. Ac per hoc qui dili-

anni aeterni ? Magna cogitatio ,

quoi vult magnum si- < gitur, etiam prœsens quœritur, dùm charitate per-
lentium. Ab omni forinsecùs strepilu ab omni
« , re- c petuâ ne fiât absens agitur. Proinde quein quisque
« rnm humanarum tumultu intùs requiescat qui ,
co- i diligit, etiam cùm videt, sine fastidio semper vult
< gitare vult annos istos a'ternos , » inquit S. Augu- « esse prœsentem, hoc est, semper quœrit esse
stinus , Enairat. in Psalm. 76. Ili sunt anni qui stant, « prœsentem. Et nimirùm, hoc est, quœrite faciem
qui non venientibus et abeunlibus diebus peraguntur, c ejus semper : ut non buic inquisilioni, quà signi-
de quibus alio loco Scriptura dicit Deo, Psal. 101 : < ficatur amor, finem prœstel invenlio ; sed amore
Tu autem idem ipse es, et anni tui non déficient. Ad < crescente inquisilio crescat inventi. > Deum prœ-
Deuin œter;;um confugiamus , siquidem propter ip- senlem inlueri, et velut sub ejus oculis omnia opéra
sura conditi sumus. Dieamus cum Propbetà , Psal. sua facere, angelicœ vitœ imitatio est. Angeli enim
89 : Domine, refugium factus es nobis.... Prias quàm semper vident faciem Patris, qui in cœlis est, Matth.
montes fièrent , aut formuretur terra et orbis , à seculo 18. Contra verô, oblivio Dei causa est cur homines in

et usque in seculum tu es Deus. Qua; verba S. Augustinus omne peccatorum genus prolabantur. Unde Psalmo 9
expendens , ait : < ^Eternitas facta est nobis refugium; dicilur Non est Deus in conspectu ejus inquinatœ sunt
: ;

« ul in eà mansuri, ad eam de hâc temporis mutabili- viœ omni temporc. Hinc inter scelera Jérusa-
illius in
< ta te fugiamus. Sed quoniam cùm hic sumus , in lem oblivio Dei recensetur Ezech. 22 Mcîque oblita :

c magnis et multis tentationibus vivimus ,

quibus es, ait Dominus Deus. Nec mirum : « Memoria 'enim
< ne avertamur ab isto refugio metuendum est : in- « Dei excludit cuncta flagilia, > inquit S. HieronymuS
< tueamur quid consequenter poscat oratio bominis in hune locum. Certè quando peccamus, si cogita-

« Dei : Ne avertas liominem in humilitatem ; id est remus Deum videre et esse présentent, nunquàra
 ,

<57
DE SYMBOI.O. 58
facevemus. Si oculos à Doo non avor- Qui justus est, justificetur adhuc; qui sanctus, sanc-
<mod ei displicet

tas oculos ipsesuos super te benignus firmabit, quem- tificelur adhuc, ut in eo Deus magis habitet, quia

admodùm Psalmo 31. Scriptum est : Firmabo super eliam in quibus habitat, non œqualiler habitet, in-

te oculos meos. Id est, S. Augusiino interprète : « Non quit S. Augustinus. < Unde enim in omnibus sanctis
non auferes à sunt alii aliis sanctiores, nisi abundantiùs habendo
i à te auferam oculos meos, quia et tu <

< me oculos tuos. Jam justificatus, jam post remissio- i habitaloremDcum? > Prœ omnibus verô caveamus,
oculos tuos ad Deum. Pu- ne ab illo peccando recedamus, et longé abeamus.
< nem peccatorum leva
truerat enim cor luum cùm esset in terra. Non gra- t Hi enim ab eo longé esse dicunlur, qui peccando
c
dissimillimi facli sunt; et hi ei propinquare, qui
i tis audis : Surs'um cor, ne putreat. Ergo et tu leva i

Ueum, ut firmet super te ( ejus similitudincm piè vivendo recipiunt. Sicut rectè
t jam oculos tuos semper in

i oculos suos... Oculos tuos in illum érige, et non ti- i dicunlur oculi lantô esse ab hâc luce longiùs, quanlô

« mebis ne laqueum incurras. Audi alium psal-

in
i fuerint ca;ciorcs. Propinquare aulem luci meritô

i mum (Psal. 24) Oculi mei semper ad Dominum,

:
t perhibentur oculi, qui sanilalis accessu acicm reci-

t quoniam ipse evellet de taqueo pedes meos. > Meô i piendo proficiunl. » Denique Deus aliter in nobis,

Abraliamo dixit Deus, Gènes. 17 : Ambula coram me, et nos aliter in Deo habitamus. « Habitas in Deo, sed

et eslo perfectus; quia compendiaria ad chrislianam t ut continearis ; habitat in te Deus, sed ut te conti-

perlcctionem via, est perennis memoria Dci, et ma- i neat, ne cadas. Ne sic te putes domum Dei fieri,
jesiatis ejus ubique proesentis consideralio. Hinc « quomodô domus tua portai carnem tuam. Si sub-
S. Gregorius Nazianzenus Oralione 53 : i Nec tam i trahal se domus in quâ es, cadis si autem tu le :

t sœpè, inquit, spirilum ducere, quàm Dei meminisse < sublralias, non cadit. Deus iuteger est, cùm eum

< debemus.» Et S. Basilius in Kcgulis fusiùs dispu- c deseris, integer cùm ad illum redieris, » inquit

tais, inlerrogalioneS: « Omni, inquit, custodiâ euslo- S. Augustinus traclatu 8 in Epistolam S. Joannis.

< diendum cor nostrum, neque patiendum ut assidua VI. Deus summè bonus est, et omnis boni bonum,
« de Deo cogilatio ex aniniis noslris clabatur. Agen- modoque singulari et eximio bonum nostrum. Ipsi

i dum ut ex perpétua ac purissimà recordalionc im- ergo adhocrere, ipsum appetere, qui replet in bonis

t pressam in animis nostiïs piam de Deo cogilalio- desiderium nostrum, ipsum diligere prae omnibus et

i nem, veluti indélébile aliquod sigilliim circumfera- super omnia debemus. Dicamus igitur eum Prophetâ,
< mus. Siquidem hœc est ralio per quam erga Deum Psal. 72 : Mihi adliœrere Deo bonum est. Nam « inde

< acquiri ebarilas consuevit. Qime simul cùm ad fa- t necesse est ut fiât homo bealus, unde fit bonus, i

« ciendaDei mandata nos excilel, tum vicissim quoque inquit S. Auguslinus Epistolà 130, aliàs 121. Dicat

c ab iisdem ipsa ad perpetuilalem stabilis conserve- ergo Epicurcus : Mihi frui carne bonum est; Stoicus

t tur. >
dicat: Mihi fini meà mente ac virlute bonum est ; Chri-

Cùm ubique sit Deus, non lamen in omnibus habi- stianias dicet : Mihi aulem adluvrere Deo bonum est.

tat, sed in iis lantùm qui templum illius surit per Hoc esl tolum bonum. Dicat Epicureus : Beatus est,

graliam sanctificanlem et chantaient, de quibus ait cujus est in fructu voluptas carrai ejus. Dicat Stoicus :

Christus Dominus, Job. 14: Si quis diliijil me, sermo- îniù beatus cujus es: in fructu virlus animœ ejus. ChrisLia-
nes meos servabit : et Pater meus diliget eum, et ad nus dicet : Bealus vir, cujus est nomen Domini spes ejus.

eum veniemus, mansionem apud eum faciemus. Et

et VII. Deus miscricors est, et justus. Misericordianl

Aposlolus : Deus chantas est, et qui manel in charitate ejus laudemus, diccnles eum prophetâ, Psalin, l!i2 :

in Deomanet, et Deus in eo. Undc fatendum est, inquit Misericordias Domini in œternum cantabo. Gratias ci

S. Auguslinus Epistolà 187, aliàs 57, ad Dardamun, agâmus inimortales, quia misericordiœ ejus munus est,

« ubique esse Deum per Divinitalis pnesenliam, sed quod non sumus consumpti,Thren. 3, 22, quia sicut mi-
< non ubique per liabitationis gratiam. Propter banc seretur Pater ftliorum , sic misertus est nostrî : secun-

« enim babitationem, ubi procul dubio gratia dilectio- dhm altitudincm cœli à terra, corroboravit misericordianl
t nis ejus agnoscilur, non dicimus : Paler noster qui suam super timentes se; et quantum dislat orlus ab
j

< es ubique, cùm et hoc verum sit, sed : Pater noster, \ Occidente, longé fecit à nobis iniquilates noslras. Ad
i qui es in ccelis ; ut templum ejus poliùs in oralione ipsam confugiamus semper nobis necessariam, eum Pro-
« commemoremus, quod et nos ipsi esse debemus, et phetâ pa-nitente orantes, Psalm. 50: Miserere mei, Deus,
« in quantum sumus, in tanlum ad ejus sociclalem cl secundiim magnam misericordianl tuam : et secundnm
< adoptionis familiam perlinemus. Si enim populus mulliludinem miserationaum turum dele imqmtatem
« Dei nondùm Cactus seqvadù angelis ejus adhuc in istà meum.... Adeamus eum fiducie ad thronum gratia:: M
i peregrinationc dicilur templum ejus, quanta inagis misericordianl consequamur , et gratiam inveniamus in

« est templum ejus in cœlis, ubi est populus angelo- auxilio opporluno. Inclamemus : Deus mats misericor-
4 rum, quibus aggregandi et cosequandi suinus, cùm dia mea , cujus miserationes super omnia opéra ejus,

< finilà peregralione quod proinissum est sumpseri- gratias libi ago, quia eruisli animant meam ex inf mû
« mus? > Totis ergo sludiis ac viribus ejus gratia ad- inferiori. Msi quia Dominus adjuvit me, paulb minus

jutis enitamur ut simus templum Dci, in quo ipse ha- habitùssct in infemo anima mea. Miserere mei, Deus,
bitet; templum illud muiideiims, ornemus, Deoquc miserere mei, quoniam in te confidil anima mea. Dons
consecratum ab onini poiluiiunc peccali servemus. cujus misericordia superexaltat judicium , non intres itl
 38 DE SYMBOLO 40
judicium eum servo tuo ,
quia non justificabitur in con- stus doect : Si cognovissetis me , et Patrem meum co*
spectu tuo omnit vivent. De misericordià Domini ne gnovisselis... Philippe, qui videlme, videt et Patrem...
desperemus unquàm ,
quia iiifinita est , eique pro- y on credilis quia ego in Paire, et Pater in me est?...
prium est misereri semper ; sed nec abutaraur , ne de Ego rogabo Patrem , et alium Paracletum dabit vobis.
illà pra?sumamus , ne divitias bonitatis ejus et longa- Se à Pâtre et Paracleto, id est, Spiritu sancto, Per-
nimilatis contemnamus, secundùm duritiam noslram, sona distinctum, aliumque significat; sed unum es-
et impœnitens cor thésaurisantes nobis iram in die irœ sentiâ etdcilate, exquâ agnosci poterat. Dislinctionem
et jusli judicii Dei. Ut verô misericordiam Dei impe- reaient Personarum confirmant verba Cbristi Joan- ,

trennis , misericordiam ipsius imilemur , erogando nis 8 : Solus non sum, sed et ego, et qui misit me Pater.
eleemosynas, injurias condonando. Estote miséricordes, Et in lege vestrà scriptum est; quia duvrum fiominum
inquitChristus Jac. 2, sicut et paler vester misericors testimonium verum est. Ego sum
qui testimonium per-
est.... Beati miséricordes, quoniam ipsi misericordiam hibeo de meipso : et testimonium perhibel de me qui
^consequenlur. Denique, inquit Jacobus Apostolus ,
ju- misit me Pater. Legis enim sufïragium dicenlis : In ore
dicium sine misericordià illi qui non facit misericordiam. duorum vel trium stare omne verbum, instituto suo liaud
Deum misericordem diligamus ;
justum timeamus ; rectè accommodaret, nisi persona esset à
Pâtre di-
imô juslitiam ipsam timendo diligamus, quœ, ut ait stincta. Idcmprobatmissio; nemo enim mittitseipsum:
Terlullianus libro 2 contra Marcionem , cap. 13, alius igitur à Paire est, quem misit Pater. Idem myste-
< pleniludo est divinitalis ipsius, exhibens Deum per- rium docet forma baplisntalis à Christo tradita, Mallh.
< feclum, et Patrem , et Dominum : Patrem, clemen- ultimo : Euntes docete omnes gentes, baptizanles eosin
c liaDominum, disciplina Patrem, potestate blan-
;
:
nomine Patris, et Filii, et Spirilùs sancti. Pater, Filius,
< dû; Dominum, severà Patrem, diligendum piè; :
et Spiritus sanclus, 1res personne in eorum verô sunt :

< Dominum, timendum necessariè diligendum, quia :

nomine, non innominibus baplizarijubentur boulines,
< inalit misericordiam quant sacrilîcium; et timendum, quo significatur unitas essenlià;. Idem docet S. Joan-
< quia nolit pcccaluin : diligendum, quia malit pceniten- nesepist. 1, cap. 5 : Très sunt qui teslimouium dant in
< liant peccatoris quant mortem et timendum quia ; , cœlo, Pater, Verbum, el Spiritus sanclus et ht 1res unum
;

« nolit peccalores sui jant non pœnitenles. Ideô lex sunt. Très qui testimonium dant, Persona; sunt distin-
< ulruntque définit : Diliges Deum, et, Timebis Deum. cte unum verô sunt, quod essentiœ signifient unilalent.
:

< Aliud obscculori proposuit, aliud exorbitatori. >

Unum sunt, non unus; très sunt, non lamen triplex,

§ VI. Deum unum in essenlià, trinum in personis, {ides sed trinus et unus Deus : trinus Personis , unus es-
calholica confiietur. senlià. Qua; quident essenlià et natura divina non nti-

S'.ummc Dei unitali et simplicitati personarum Tri- nor in singulis est Personis ,
quant in omnibus, nec
nilas non officil. Ulruntque credendum, non subtiliùs major in omnibus quàm in singulis ; sed lanta in solo

cxquirendunt est. Unilatcm in essenlià, substanlià, Paire vel in solo Filio, quanta in Paire simul et Filio;

ïiaiurà , deilale ; dislinctionent et trinitatem in per- et tanla in solo Spiritu sancto, quanta simul in Pâtre,

sonis fuies calbolica tradit. Très personas subsistentes, et Filio, et Spiritu sancto. Una summa res est, qua;

suisque proprietatibus dislinctas , non tria duntaxat veraciler est Pater, et Filius, et Spiritus sanclus, 1res

noinina, aul très cnergias sive operationes, contra simul Persona; , ac singulatim quœlibet earumdent.

Noeti.Praxeje et Sabelii hœrcses , Scriptura sacra do- Cùni aulem in bis adorandis Personis non sil majus
cct. Psal. 52 : Yerbo Domini cœli firmati sunt, et Spi- aut minus, non prius aut posterius, sed coœtcrna; sibi

ritu oris ejus omnis virtus eorum. Nontine Domini inlcl- sinl, et coccquales , suis tanluniniodô proprietatibus

ligilur Pater, prima Trinitatis personna, cui crealio personalibus dislincUu inlelligunlur. Pater siquident

? rcrum liibuilur, quamvis sit indivisum Irium Perso- ingenitus est, Filius à Pâtre ante omnia secula geni-
narum opus. Verbum Domini Filius est, secunda Tri- lus, Spiritus sanclus à Paire et Filio procedit. Pater,

nilalis persona per quem omnia facta sunt. Spiritus

,
Filius et Spiritus relativa sunt noinina. Uelativum

oris Dei, est Spiritus sanclus, terlia Trinitatis perso- porrô dicitur, quod ad aliud cognoscendum reierimus,
na, cui pcrfectio divinorum opcrum singulari quàdant uldùm unum nominavimus, alium necessariè intelli-

.raliouc tribuitur. Joannis i : In principio erat Verbum, arainus ac demonslremus. Substanlià; verô nomen
el Verbum eral apud Deum, et Deus erat Verbum. Hoc unum est, scilicet Deus. Relationis ergo nomina propria

erat in principio apud Deum.... Omnia per ipsum facta singuhx; persona; retinent, subslantia; verô nomen
sunt, el sine ipso faclum est niliil.... Et verbum caro unum communilcr possideut. Quod à SS. Palribus

faclum est. Verbum erat in principio, antcquàm res fréquenter repetitunt principium, cùm de sacro-

ulla créa la esset; et Verbum erat Deus per quem re- sanclà Trinilate sermonem fecerunt, concilium Tole-
ruin uuiversiias condita est : igitur una est Verbi sive lanunt XI bis veibis declaravit : In relativis Persona-
1-ilii et Patris essenlià, poiestas una, vis una, opera- rum nominibus Paler ad Filium, Filius ad Patrem ,

lio una. Verbum eral apud Deum : est igitur Persona Spiritus sanclus ad utrosque refertur : quœ cùm relative

subsistons , à Paire distincta : nemo enim apud se- très Personœ dicantur, una tamen naturalis substanlià
metipsum esse congrue dicitur. Et verbum caro factum creditur. Tum paucis interposilis : In relatione Perso-
«tt, non Pater. Distincta igitur est à Pâtre persona. narum numerus cernilur, in Divinitulis ver'o substanlià
Joannis U, mysterium Trinitatis disertis vertus Chri- (jnid emmeratttm $it , non comprehendilur. Ergo hoc *i»/«
41 DK SYMBOLO. ii

numer ton insinuant, quod ad invicem sunt, cl m hoc nu- facullates, sive operationes, non sunl tamen 1res vit»,

méro carent, qubd in se sunt. Quamobrem Deus Pater, sed una vita ; nec très mentes, sed una mens ; conse-
Deus Filins, Deus Spirilus sanctus; sed tamen non quenler nec très substantiie sunt, sed una substantia.
très Dii, sed unus est Deus. Dominus Pater, Dominus Bursùs mens seipsam novit ac diligit. Se cogitando
Filius, Dominus Spirilus sanelus non tamen 1res
: et intelligendo noiitiam parit intra se raanentem, seu
Domini, sed unus est Dominus. Omnipolens Pater, verbum inleriùs, quàm veluti prolem dicendo intùs gi-

omnipotens Filius, omnipolens Spiritus sanelus ; non gninuis, quie nascendo non recedit à mente. Inde ve-

tamen très omnipotentes , sed unus omnipotens. Sic ro oritur amor,quo mens seipsam eognilam amaL
igilur Irium personarum eaindem essenliam, eamdem Hac imago quaedam, quamvis incomparabililer impar,
subslantiam, eamdem naluram, perfeclioncs easdem, divinae Trinitatis est. < Ipsa mens, et notilia ejus, quod
eamdem omnipolentiam, immensitatem, œternilatem, i est proies ejus ac de se ipsà Verbum ejus, et amor
mentem, scientiam, volunlatem eamdem eonfiteinur :
« tertius : et base tria unum alque una substantia. Nec
ut in confessione verae sempiterneeque Deitalis, et in i minor proies, dùm
tanlam se novit mens, quanta
personis proprietas, et in essentià uiiilas, el in ma- » est : nec minor amor, dùm lanlùm se diligit quan-

jeslate ccqualilas à Milis credalur et adoretur. < tùm novit, et quanta esl ; s inquil S. Auguslinus, li-

Id aliquâ simililudine populo Cbristiano explieaii bro 9 de Trinitate, cap. 1-2. Verte expressior esl in
ulcumqiie polcsl. c Nam cùm de fonte inlerrogali, non mente imago Dei, eo quo meminit, intelligit, et dili-

« possimus dicere quod ipse sit fluvius; nec de fluvio git Deum, ut docet S. Auguslinus, libro li, cap. 12 :

• interrogati, possimus eum fonlem voeare; et rursùm « ll;ce, inquit , trinilas mentis, non propterea Dei est

< potionem quae de fonte vel fluvio est, nec fluvium « imago, quia sui meniinil mens, cl intelligit, ac dili-

< possimus appellarc, nec fonlem; lamen in hàc tri- < git se ; sed quia potest etiam meminisse, et intclli-

< nilale aquam nominamus, et cùm de singulis quxTi- 1 gère et amare à ipio facla esl. Quod cùm facit, sa-
< tur, singillalini aquam respondemus. Nam si qusero « piens ipsa lit. Si aulem non facit, eliam cùm sui

< utrùm aqua in fonte sit, respondelur aqua, et si t meminit, seseque intelligit ac diligit, stulla est. >

< qiueramus utrùm aqua sit in fluvio, niliil aliud re- Verùm cùm in omnibus quae proferunlur, et proferri

« spondeiur; et in illà polioue non polerit esse alia possunt ad explicandum uteumque Trinitatis adoran-

« responsio ; nec tamen eas très aquas, sed unam di- daî mysterium, inflniln sit disparilas ac dissimilitudo,

c cimus. Cavcndum tamen est ne quisquam ineffabi- nec ad illius cognitionem solà ralione duce pervenire
« lem divinse Majeslalis substantiam sicut fontem istum possimus, oremus Deum assidue ac fcrvcnler, ut qui

« visibilem atquc corporeum, vel fluvium, vel potio- ipso révélante id credimus, aliquando in alterna labcr-

i nem cogilet. In bis enim aqua illa, quae nuuc in fonte nacula recepti videamus qua: tanla sit Dei Palris fœ-
< est, exil in fluvium, nec in se manet, cl cùm deflu- . cundilas, ut se ipsuni intuens atque inlelligens, parem
i vio vel de fonte in potionem transit, non ibi perma- cl œqualem sibi Filium gignat : quomododuorum idem
« net, unde sumitur. llaque fieri potest ut eadem aqua plané et par ebarilalis amor, qui Spirilus sanctus est,

< nunc ad fonlis appellationem perlineat, nunc ad à Pâtre et Filio procedens, Genitorcm cl Gcnilum a>.-

« fluvii. nunc ad potionis : cùm in illà Trinitate non terno atque indissolubili vinculo inter se connectât,

• possit Deri ut Pater aliquando sit Filius, aliquando alque ita divinse Trinilatis una sit essentià, et Irium

« Spirilus sanctus. Sicut in arbore non est radix nisi ! personarum perfecta distinclio. Existhnabam enim ut

• radix, nec robur est aliud quàm robur, nec ramos ! cognoscerem hue ; lubor est ante me, douce intreni in

• nisi ramos possumus dicere : non enim quod dici- sanctuarium Dei, Ps. 7 w2.
« tur radix, id polest dici robur et rami; nec lignuin Imago sanctissimœ Trinilatis in nobis reformanda.

« quod perlinct ad radieem, polest aliquo transilu Oremus intérim et operam denius, ut sanclx Tri-

c mine in radiée esse, nunc in roborc, nunc in ramis, nilalis imago in nobis per peccatuin et cupiditales se-
c sed lanluminodô in radiée : cùm illa régula nominis culares del'ormata, refornielur per Dei graliam, à quo
« maneat, ut radix liguum sit, et robur lignuin, et formata est. Renovamini, inquit Apostolus K]»bcs. \ , syi •

« rami lignuin ; nec tamen tria ligna dicanlur, sed ritu mentis vestrœ, et induite novuni honiincm, qui secui:-

< uimm. Aut si bec babcnl aliquam disshnililudinem, dum Deum creatus est in justitià, et sanctitatc verilatit.

« ni possint non absurde tria ligna dici, proplcr lir- Peccandojuslilianietsanctilatemverilalislioinoamisit;

t milalis divcrsilalem , illud cerlè onmcsconccdunl, proplcr quod lucc imago deformis et decolor facla esl :

« si ex uno fonte tria pocula iinpleantur, posse dici banc recipil cùm reformalur etrenovalur. Sanèista
,
«

< tria pocula, 1res aulcin aquas non posse dici, sed « renovatio non momento uno fil ipsius conversionis,
< omniiio unam aquam; quanquàunlc singulis poculis « sicut momeuio uno lit illa in baplismo renovatio re-
« inlerrogalus, in quolibet borum aquam esse respon- « missione omnium peccatorum ncqueenim vel iinuin :

t deas. > S. August. , lib. de Fide et Symbolo , c. 9. 'i

quanlulumcumque remanet quod non remillatur. Sixl

Quamvis aniem nonnulla sint in crealuris corporcis « queinadinodùm aliud est carere febribus, aliud ab in-

sacrosancta: Trinilatis vesligia, in solis tamen crea- « Grmitate quae febribus facla est, revalcscere, ilemque
turis intelligcntibus, angelo niniirùm et boinine, ad « aliud infixinn teluin de corporc demere, aliud viilnus
imaginent Dei conditis, ejus imago est, in memoria i quod eofactum est secunda curalione sauare ita pri- ;

sciliect. inlclligentià et volunlalc; quae cùm 1res sint U

« ma curalio est causam removere languoris, quod pei
m. M.
 , ,

, ;,
DE SV MBOLO. U
< omnium liireniissionempecealorum; secunda ipsuni i « ruina similiter triparlila est. Qiue enim summae be-

« sanare languorem, quod lit paulatim proikiendo in

« nignilati et puritati inheorere, et eam soîam diligere

« renovatione hujus imaginis. Qux duo demonslran- « debuit, per propriam iniquilatem à supernis in base

i tur in Psalmo 10-2, ubilegitur : Qui propitius fit omni- « infima lapsa, per concupiscenliamcarnis, et concu-

inùptitatibus luis quod fit in baptismo. Deindc « piscenliam oculorum, etambilionem seculi, lerrena
t bus ,

Qui sanat omties languores tuos quod fil « dilexit.Quid boc infelicius casu potesl estima ri, ubi
t sequitur : ,

« quotidianis accossibus , cùni haSC imago renovalur. t pereunte memorià , ratione , volunlate, iota aninue
substanlia perimilur
De quâ re Aposlolus apertissimè looutus est, 2 Cor.
« ?
c

i 4, dirons Etsi exter'wr Iwmo noster corrumpilur,sed

: « Verùmtamen hune tam gravem, tain lenebrosum,
« interior renovalur de die in diem. In agnitione igitur « tam sordidum lapsum nostrsc nalurse reparaît illa

i Dei, juslitiàque elsanctilate verilatis, qui de die in « beala Trinitas, memor misericordiajsiur, iiiimemor
« diem proikiendo renovatur, transfert amorcm à tem- '< culpse nostr;e. Venit ergo à Paire missus Dei Filins,
» poralibusad sclerna, à visibilibus ad intelligibilia , à « cl dédit Fidem. Post Filium missus est Spirilus
t carnalibus ad spiritalia ; alque ab istis cnpiditatem « sanctus , et dédit docuitque cliarilatem. Itaque per
< frenare atque mimiere, illisque se cbaritatc diligen- « hrec duo, id est, Fidem et Cliarilatem, facta estspes
• 1er alligare insistit. In bàcautcm imagine lime pcr- « redeundi ad Patrem. Et b;cc est trinitas, scilicet Fi-

< ferla erit Dei similitudo, cùm perfccta erit visio.Unde « des, Spes , Cliaritas, per quam velut per tridentem
i Apostolus, 2 ad Corinlhios 3, Nos autem rcve- ait : « reduxil de limo profundi ad amissam bcatitudinem illa

i tatà facie gloriam Domini spéculantes, in eamdem « incommulabiliset beala trinitas mulabilem, lapsam et

% imaginent Iransformamur, de. claritatein ciaritatem tan- « miseram Irinitatem. Et fides quidem illuminavil ra-
« quàmà Domini Spirilu. » HaccS. Augustinus, libro « lioneni ; spes erexit memoriam ; cliaritas verô purga-
15 de Trinitate, eapp. IG et 17. « vit voluntalem. Cùm ergo venit Deus Filiusetfaclus
Prœclarè ac piè omninô de Trinitatis imagine in « est homo ,
qui erat Deus, lanquàm medicus bonus
nobis reformandà S. Bernardus dissent, sermonc -45. « dedit pnreepta, quibus observatis reformaretur sa-
Beala illa et sempitcrna Trinitas, inquit, animam ra- |
« lus amissa. Ut verô pra'ceptis faceret fidem, exhibait
tionalcm ad imaginem et similitudincm suam condi- « signa : ut eorumdem pracceptorum peisuaderel uti-

dit, memorià, ratione, et voluntatc instruetam < ut : « litalem, promisit bealiludinem. Esl igitur fides alia
i manens in illo.parlicipatione ejusesselbeata; avcr- « pneeeptorum, alia signorum , alia promissorum : id

< sa ab illo, quôeumque se confcrret, esset misera, « est ,

quâ credimus in Deum, quà credimus Dcum ,

t Sed haec trinitas creata elcgit poliùs per molum pro- « quà credimus Deo. Perse fidem preeptorum credi-
• prise voluntatis cadere.quàm ex gratiàConditoiïs per « mus in Dcum;
crederc autem in Deum, esl in
i liberum arbitrium stare. Ceeidit ergo per suggestio- « cum sperare et cum diligere. Per (idem signorum

t nem , deleclaliotieni , consensum , ab illa summà et « credimus Dcum, qui talia potest, et oinnia pot-
< pulcbrà Trinitate , scilicet polentiâ , sapientiâ ,
puri- « est. Per fidem promissorum credimus Deo ,
qui
« tate , in qiiamdam conlrariam cl fœdam trinilalem ,
« quidquid proinittit , veraeiler complet. Similiter

« scilicet inlirmilatem, cœcilatem, immundiliam. Mc- « quoque spes triplex esl, et procedit de piwdiclà tri-

t moria euim facta est impotens et infirma, ratio im- « plici lide. Nam de fide pneceptorum orilur spes ve-
« prudens et lenebrosa , volunlas impura. Porrù me- « nia?; de fide signorum, spes gratis; ; de fide promis-
< moria, qn;ie simplicis Divinitatis polentiam slans « sorum, spesglori;e. Cliaritas itidem ternario numéro
f cogitabat , ab illa cadens et velut supra saxa cor- « colligilur, de corde puro, et de conscientià bonà, et

< mens, in très partes contracta dissiliit, scilicctinco- « fide non ficlà , 1 Tim. 1. Purilalcm debemus proxi-
» gilationes aflecluosas, onerosas, otiosas. Affectuosas « mo, conscientiam nobis, fidem Deo. Purilas autem
« voco illas in quibus ipsa afficitur , ut in curis rcrum « est, ut quidquid agilur, aul ad ulilitatem proximi
» necessariarum , edendi, bibendi , crelerarumque si- « autad honorem fiât Dei. Maxime autem exliibenda
« milium ; onerosas , ut in exterioribus adminislratio- t estproximo, quia Dcomanifesli sumus. Proximoau-
i nibus et occupationibus duris : otiosas ,
quibus nec « tem non possumus, nisi in quantum illi cor noslrum
t afficitur, nec oneratur, et lamen ab œternorum con- « aperimus. Conscientiam bonam faciunt in nobis duo,
t tcmplalione por illa dislenditur , ut si cogitet, verbi « pcenilentia et continentia : quaudo scilicet per pœ-
« graliâ, cquum currenlcm aul avem volanlem.Ratio- i nitentiam peccala commissa punimus, et per conti-
• nis quoque triplex casus est : siquidem ejuseratdis- « nenliam deinceps punienda non commilliniiis : et

< cernerc inler bonum malum, verum cl falsum

et «banc debemus nobis. Post lumc superest fides non
« commodum et incommodr.m in quibus discernen- :
« ficla, quai Deo vigilanlcr exliibenda est, ut nec prop-

« dis lanlâ modo caligine cxcatnr, ut s;rpè in contra- « ter proximum, cui nos impendinius chàrf talent, of-

« rium ducat judicium malum probonô, , recipiens « fendamus Deum; nec propter conscientiam ,
quant
« lalsum pro vero noxium pro commodo et è con-
, ,
« per pœiiitenliamelconlinenliaminbumililato cuslo-
« verso. Nunquàtn verô in bis fallerelur si nunquàm ,
« dire voluntus , minus excquamur mandatorum Doi
t bimine, à quo creata est, privarelur. Sed quia et ipsa t obedienliam : et hœc est fides non ficla. Non fieta

• inde ceeidit, prbtTnl dubionibil alind quàm tenebras t autem ponitur ad dilTercnliam mortiKT fidei , et

sua: «ecitatts inrénit... Sequitur voluntas, s fiotav Morlna fides est, quai sine opetibus est. Fides
<
cnjns
 ,,

45 DE SYMBOLO. M
« ficla, quoc ad lempus crédit, et in tempore lenlationis unus Deus Paler, ex quo omnia, et nos in itlum, et unus
i recedit. > Dominas Jésus Chrislus ,
per quem omnia, et nos per

§. VU. Pathem. — Quo sensu nomen Patris lue suma-

ipsum.
Prccterea, solus
Deus verus appellaïur Pater, non ad
tur ?
aliarum Personarum divinarum exclusionem, sed ad
Nomen Paler dupliciter accipi potest in divinis :
exclusionem crealuraruni, sive eorumqui falsoab eth-
vcl quatenùs convenit Deo respeclu crealuranim, vel
nicisputabantur dii, et pro diis colebanlur. Quemad-
qualenùs convenit uni Personœ respeclu alterius. Pri- modùm igitur non sequitur , Patrem non esse lucem
mo modo, commune tribus adorandic Trinilatis per- veram, quia de Cbristo scriplum est, Joan. i : Erat
sonis nomen est, non minus quàm creatoris, proviso- lux vera, quœ illuminai omnem hominem venientem in
ris atque reetnris reruin omnium crealarum. Quem- hune mundum; ila non sequitur Filium non esse
admodùm enim eum à quo familia propagata est, cu- verum Deum, licèt Pater dicatur solus verus Deus.
jusque consilio et imperio regitur, patrem vocamus ,
Tertio, sic intelligendam Chrisli sentenliam
Patres
sic ductâ ex humanis rébus simililudinc, Deum quem docenl llœc est vita œterna, ut cognoscant
:
te, et quem
omnium rerum opificcm et reclorem agnoscinius, et misisti Jesum Clirislum, solum esse
verum Deum. Sicut
credimus Patrem appellamus. Quo etiam nomine sa-
,
etiam Aposlolus non excludit Patrem ab appellalione
CT3B lilterjc usa? sunt, ciun de Deo loquenies, universo-
unius Domini, quamvis Filius ab ipso dicatur unus
ruin creationem ,
poteslalcm, admir.ibilemque provi- Dominas; ita Filium non excludit ab appellalione
denliam ci tribuendam indicarent, Daitcronoinii 52 :
unius Dei, quamvis Pater dicatur unus Dcus. Nec Paler
Xumquid non ipse est Paler tuus, qui possedit te, el
fé- igitur à dominalionis jure, nec Filius à vertf Deilatis
al, et creavil le? Malacfrîœ 2 : Numquid non Pater communione, hoc Apostoli loco secernitur. Eodem
unus omnium nostruni? Numquid non Dcus unus crea- sensu Ecclesià sanclilalem, dominationem, magnilu-
vil nos? Matlli. G Pater tuus qui videt in abscondilo, dinem infinitam
:
soli Filio tribuit in Hvmno angelico
reddet tibi; Lucie G : Kstote miser cordes, sicut el Paler ad exclusionem scilicet rerum omnium creatarim, non
tester misericors est. Singulari verô ratione Deus Paler ad exclusionem Patris et Spiritùs sancli Tu
I

, dicons :

Clnislianorum dicilur, qui non acceperunt Spiritum solus sanctus ; tu solus Dominus ; tu solus Mtissimus,
servitulis in timoré, sed Spiritum adopiionis filiorum, in Jesu Cluiste. Unde subdit : Cum sancto Spiritu, in glo-
quo clamamus : Abba, Paler. liane enimcharilulem dédit
riâ Dei Patris. S. Alhanas., Oral, i cont. Arianos;
nobis Pater, ut Filii Dei nominemur, el simus. Quod si
S. Grcgor. Naz.,Orat. 3G, S. Cyrillus, lib. 11 inJoan.,
filii, et hœredes : hœredes quidem Dei, coluvredes autem
c. 5.; S. Ambros., lib. 5 de Fide, c. 1; S. Augu^t.
Chris ti, qui est prinwcjenilus in mullis fralribus. Propler
lib. 3 cont. Maxim. Arian. et tract. 33 in Joannem.
quam causant non confundilur fralres nos vocare, di-
Vocabulum Patris prima? in Trinilale Persomc pe-
cens : Xuntiubo nomen tuum fralribus meis, in medioEc- culiarem nolionem et proprietatem personalem indi-
clesiœ laudabo te.
cat. Primario aulem Deus Pater est, qui sine inilio et
Secundo sensu, Pater nomen est primai Personœ fine Paler est, semper babens Filium ex se genilum.
sanclissimac Trinilatis proul usurpatur Psalmo 88
,
:
A Deo igitur in liominum genus usus istius nominis
Ipse invocabit me Pater mens es tu, Matlh. 1G : Caro proprietasque descendit, ut docetApostolus adEpbes.
sanguis non revelavit libi, sed Paler meus, qui in cœlis
el
3: Ex quo, inquit, omnis paternitasin cœlo, et in terra
est, Matlh. 28 : Bapt'nantes eos in nomine Patris , el
nominatur. Convenit etiam prima? Trinilatis Pcrsonoc
Filii, et Spiritùs Mncti el pluribus aliis in locis. Pa-
;
peeuliari modo Principii nomen, respectu Filii et Spi-
trem porrô primant personam dicimus, non quod in
ritùs sancli quamvis et Filio tribuatur respeclu re-
,

Trinilale sil prius aut posterius, majus aut minus, sed

rum crealarum, qua? in ipso tanquàm in Vcrbo, sa-
quod uriucipium sit sine principio, et fous toiius Deita- pienlià, ideà, et artc Patris ex icterno continebanlur,
tis, quam duabus aliis personis communicat, à nullo
et per ipsum in tempore condita: sunt. Pater Princi-
vero alio accipît. Unde ingenilus ctiam mérita vocatur pium est, non de Principio ; Filius Principium de Prin-
Paliibus el ab Ecclesià quod nomen co sensu usur-
:
cipio; sed utrumque simul non duo, sed unum Princi-
patum, characler est et nota primae Personal, ad ojus pium, ut loquilur S. Augustinus, libro 3 contra Maxi-
notitiam conducens : uude el ejus notioàilieologis vo- minum, cap. 17. Dicitur etiam Paler aeternus auctor
catur. Quamvis aulem lies Persome. sint unus Deus, Filii, ratione originis, qua Filius ab ipso est. Hinc
inicrdùm tamen Palri nomen Dei singulari ratione iri- S. Augustinus, sermonc 71, aliàs 1 1 de Verbis Domini,
buitur, proplerea quod lotius Deilutis principium Pater i

cap. 12 : < Insinualur nobis, inquit, in Paire auclori-

est, ul loquilur S. Augustinus, libro i de Trinilale, « tas, in Filio nalivilas, in Spiritu sauclo Patris Filii-
cap. 2U. Filins enim cl Spirilussanclus, licol eamdem < que communilas, in tribus sequalitas Est ergo
lial'canl cum Pâtre Deilatem, Filins tamen illam babet < Pater Filio vcrilati origo verax, et Filius de veraci
à Paire, Spirilus sanctus à Patrc et Filio ; Pater au- < Paire orta verilas : el Spirilus sanctus à Pâtre bono
lem à nullo communicalam babet, ciun sitexpers prin- < et Filio bono eflusa bonilas : omnium est autem non
cipe. Hoc sensu Cbristus ait, Joannis i" llœc : est vita c impar divinitas, nec separabilis imitas. »

Oterna, ut cognoscaul le solum verum Deum, et quem Deum esse rerum omnium creatarum Patrem dixi-

miii-li Jssnni i'.hrintum.YA 1 ad Corinlhio* 8 : Nobi :| mns, ratione crcalionis, conservalionis . prov^entiro
j
47 DE SÏMBOLO. 48

gubernationis. Hoc noinine ipsi honorem, amorcm, « cxoratur, simul cum eo cognoscitur à fidelibus exo-

obsequiuin debemus, Malachiae 6 : Filins honorât pa- « rari. Et quoniam unus est Patris et Filii Spiritus,

tron, et servus dominum suum : si ergo Pater ego sum, « necesse est ut dùm invocatur Pater aul Filins, in

ubi est honor meus? Et si Dominas ego sum ,

ubi est ti- « Pâtre et Filio eliam ille qui unus est utriusque Spi-

mor meus? dicit Dominus exercituum. Deus est, et Pa- « ritus invocetur. Unus est autem Jésus Chrislus uni-
ter est: Deus potestatc, Pater boni tate. Quant felices « genitus Dei Patris Filius, cujus nomine concludimus
sumus, qui Dominum nostrum Patrem invenimus! inquit < omnem oralionem ,
quam destinamus ad Patrem;
S. Augustinus, serraone 213. « nec tamcn sine sancti Spiritus nomine , ut ostenda-
Singulari ratione Deum esse Cbristianornm Patrem c mus totam nos bumiliter poscere Trinitatem. Non
dixinius, ratione spiritualis adoptionis. Unde Chrislus * enim omni Trinilali dicimus : Per Dominum nostrum
natnra Dei Filius coœternus, dédit cis potestatem filios « Jesum Christum Filium, tuum, sed soli Patri, cujus est
Dei fieri, liis qui credunt in nomine ejus, qui non exsan- « unigenitus Filius Dominus noster Jésus Chrislus. Ad
guinibus , neque ex voluntate carnis , neqne ex vohintate « hoc autem nomen Jesu Cbristi et Spiritus Sancti,
vtri, sedexDeo nati sunt, Joan. i . Per gratiam Baptis- « cùm Patrem oramus, adjungimus, ut quicquid posci-
matis regenerati sumus , eodem Spiritu replente fon- « mus, à lolà nos Trinilate poslulare monslremus. »

tcm, qui replevit et Virginem. Si ab illà prima ado- Et cerlè cùm una sit operatio Patris, et Filii, et Spi-
ptionis gratià infeliciter excidimus, potest in nobis ritus Sancti, très ilk» adorandx Persona; sunt unus
divina illaadoptio per pœnitentiam reparari. Opérante orationis finis, siquidem sunt unum operationis prin-

Dco, eooperantibus nobis, amissa gratia restauratur cipium, ab iisque simul et indivise exspectalur oratio-

per Dominum nostrum Jesum Christum , quà rursùs nis effeclus. i Certum est itaque secundùm ver;e fidei

efficimur divinœ consortc» naturœ. Ad Patrem igitur «regulam, in quâ sanctse Trinitatis una substantia
redeamus, cum fdio prodigo dicentes : Surgam,elibo ccreditur, nullam separalioncm Palris et Filii fieri,

ad Patrem meum, et dicam ei : Pater, peccavi in cœlum, t sive Pater, sive Filius à Fidelibus invocetur. Ab illis

et coramte, Lucre 15. Quâ spe, quà fiducià, quâ con- « autem nec Patrem invocari, nec Filium, qui in in-

fidenlià? inquit S. Pctrus Chrysologus, sermone 11. < vocaiione qua; offertur Patri, non credunt cum Pa-
« Quà spe? Illà quà Pater est. Ego pcrdidi quod erat ît tre Filium naturaliler invocari. Hoc cnim habet na-
i filii : ille quod palris est non amisit. Apud patrem « turalis imitas Trinitatis, ut inseparabiliter cuncta illis

i non intercedit extraneus; inlùs est in patris peclore « tribus personis cxhibeantur sancta; Bcligionis obse-

« ipse qui intervenit etexorat affeclus. Urgentur patris « quia, in quibus una est inseparabilis incommutabi-
i viscera iterùm filium genitura per veniam. Ibo ad « Iisque natura. In orationibus quippc quas una vera
« patrem reus : sed paterviso filiocoopcruil mox rca- « Ecclesia fundit ad Deum, cl natura; servalur imitas,

c tum; dissimulât jutlicem, qui magis vult implerege- t et Personarum discretio custoditur : ut cùm ad Pa-
i nitorem, et sentcntiam eilô vertit in veniam, qui re- < trem dirigitur oratio, qui est origo Filii et Spiritus

• dire cupit filium, non perire. > Quàm felices nos « sancti, unam esse naluram Trinitatis appareat, com-
exislimaremus, si régis amici cssemus; sed nunc Dei t memoralione verô Filii et Spiritus sancti, Trinitatem

amici crimus, si velimus; nec amici tanlùm, sed filii. « vcrani ipse finis orationis ostendat. Sic Sabellii atque

Si banc dignitatem fclicilatemque non assequamur, < Arii perlidia vincitur, dùm in ipsis quoque oralioni-

per nos stabit : nisi liomini placueril , Deus non erit. < bus et precibus, lam unius natura; quàm trium Per-

Quod alio sensu à Tertulliano dictum est in Apologe- i sonarum veillas à Calholicis sacerdolibus prsdica-
Verùm ut hlii Dei simus desinamus neccsse est « tur. > Verba sunt S. Fulgentii, libro 9 contra Fabia-
tico. ,

esse filios bujus scculi, eessemus vivcre sccundùm num. Ibidemque docet, non soli Patri sed loti simul ,

sanctae Trinilali sacrilicium offerri. < Sive enim in

carnera et sanguinem, secundùm hominem. Yivamus
oratione sive in sacrificio nullam facil fides vera
sccundùm Spirilum, secundùm Deum. Sed lieu! Cliri- , ,

discrciionem muneris, uuia non est in Trinitale di-

sliani plerique secundùm hominem vivcre malunt; ut
«

Tersitas.polestatis.
de ipsis meritô dicatur, quod alià occasione de impe-
t »

ratoribus ethnicis dixit Minucius Félix in Oclavio :

§ VIII. Omnipotf.ntf.m. — De omnipotenlià Dei.

Optant in domine pei'severare, fieri se deos metuunl.
Diximus Patris nomen proprium esse prima; Per- Cùm mullis nominibus Dei summam vim et im-
sonal sanctissima; Trinitatis. Flcctamus igitur genua mensam majestatem sacra; lillera; expliceni, ulosten-

ad Patrem Domini nostri Jesu Cbristi, ipsum adoran- dant quanta religione et pietate colendus sit, illi om-
tes, ipsum glorificantes, ipsi gratins agentcs. Ad ipsum nipolcnliam frequcnlissimè tribuunt. Ipse enim de se
omnes pcnè orationes suas dirigil Ecclcsia : « Sed ta- ait, Genesis 17 : Ego Dominus omnipotens. Et rursùs
« mcn omnis oratio fidei nostrae, quamvis ad unam ex cùm Jacob filios ad Joseph millcret, ita illis precatus
< Triuitate Personam dirigi videatur, totius in cà Tri- est, Gènes. 43 : Deus autem meus omnipotens faciat vo-

« n.tatis honorilicentiâ continetur. 111c cnim qui ait, bis eum placabitem. Deinde verô in Apocalypsi scrip-
i Joan. 15: Qui me odit, et Patrem meum odit; et de tum est : Dominus Deus, qui est, qui erat, et qui ventu-

< quo B. Joannes ait 1 Epist.,5 : Quidiligit Genitorem, rns est omnipotens. Et cap. 1G, dies magnus omnipo-
< diligit mm qui nalus nt exco; sicut communitercum tentis Dei appellalur. Idem significat Scriplura , cùm
<Pair<: vcl edio babetur vel diligitur. ita cùm Pater nihil Dco impossibilc, vcl etiam difficile esse ait, Gc-
40 DE SY MBOEO. H
SumquidDeoesl quidquam difficile ? Job 42 pore, 119. > Omnipoienscsl ad facienda majora et ini-
nesis 18
:
:

Scio quia omnia potes. Matth. 19 : Apud hommes hoc « nora : Omnipolens est ad facienda cœlestia et ter-

impossibile est : apud Deum autem omnia possibilia reslria : Omnipotens est ad facienda spiritalia et

sunt. Marci 14 : Abba, Pater, omnia tibi possibilia sunt. « corporalia , visibilia et invisibilia ; magnus in ma-
Lucae 1 : Non erit impossibile apud Deum omne ver- < gnis, nec parvus in minimis. Postremô omnipotens

butn.
c esl ad facienda omnia quœ facere voluerit... > Non
Omnipotcnlis autem nomme inlelligimus, Deum om- potest mori, non potesi peccare, non potest falli.

nia posse, et in omnia poteslatem ac dominatum cxer- i Tanta non potest ;

qu;r si posset, non esset omnipo-
cere : ila ut nihil sit, niliil cogilatione fingi possit, 4 tens. > Et, sermone 21 i : « Ne quis me lemerè
quod Deus efficcre nequeat, aut (piod illius providen- < dixissearbitretur, aliquid Oinnipolentem non posse,

liœ, polcstati, et imperio non subdatur. Non solùm t boc et beatus Apostolus dixit : Si non credimus, ille

igitur hœc, quœ, tamelsi maxima sunt, aliquo lamen « qui fidelis permanet, negare seipsum non potest. Sed
modo cogitalionem nostram cadunl, elficiendi po- « quia non vult, non potest, quia et velle non potest.
in

testatem babet Deus nimirùm ut omnia ad nibilum ,

« Non enim potest justifia velle facere quod injustum
reeidanl, atquc ut plures mundi ex nibilo repente < est, aut sapienlia velle quod slultum est, aut ve-

existant, vcrùm etiam multô majora in illius potestate « ritas velle quod falsum est. Unde admonemur
sita sunt, qmc humanœ menti et iulelligentke suspica- « Deum omnipolentem , non boc solùm quod ait

ri non licet. Huila enim Deum posse, quœ non vull, t Apostolus, y égare seipsum non potest sed multa bob ,

elsi nihil velilquod non possit, Scriptura Sacra docet. t posse. Deus omnipotens non polest mori, noa po-
Polest Deus de lapidibus suscitare fitios Abraliœ. Facere « testmutari, non potest falli, non païeslmiserfceri, non
potest ut per foramen acùs camelus Iranscat. Potuit < potest vinci. Ac per boc non solùm Oftondit veritas

Pater a'ternus mittere duodecim legiones angelorum < omnipolentem esse, quod ista non possit; sed etiam
pro Christo pugnaturas. Potuit uuo momenlo totam « cogit veritas omnipotenlem non esse qui bac possit.

pliiviamiinmitterc,quam quadraginladiluvii diebus im- t Yolens enim est Deus quidquid est : œternus ergo»

misil. Potuit s'unul et semel génies extermiuare à ter- c et immutabilis, et verax, et beatus, et insuperabilis

ra quam dédit filiis Israël, quod tamen paulatim ficri < volens est. Si ergo potest esse quod non vult, omni-

voluit. Potuit Yerbum caro non fieri, bominemque « potens non est: est autem omnipotens; ergo quid-

non liberare, si plus eum severilas ac justitia, quàm « quid vult potest. Et ideô quod non vult esse non po-

clcmentia delectaret. Potuit alio modo liberare; poluil

< lest ;
qui propterea dicitur omnipolens, quoniam
aliunde carnem quàm ex feminà assumere potuit ;
« quidquid vult potest. De quo et Psalmus dicit : Om-
suscitare Judam, sicut suscitavit Lazarum : et alia
i nia quercumque voluit Dominus fecit in cœlo et in ter-

c ni, in mari et in omnibus abyssis. >

sexcenla possunt occurrere quœ facere Deus potuit,
et polest qua: lamen facta non sunl , nec lient.
Cœterùm nihil ab Omnipotente potest non lieri,
,

etiam eorum qure à communi naturœ lege abhorrer»

Quo ex principio colligil S. Augustinus, libro de
Spirilu et Litterà, cap. 1 , fieri posse ut bomo sine
videntur. < Nec enim ista cùm fient, contra n.aluram

bomo praeter Cbri- « fiunt, nisi nobis, quibus aliter naturœ cursus inno-
peccato sit ,
quamvis nullus
stum fuerit sine peccato. Addamus et bealam Yir-
« luit, non autem Deo, cui boc est natura, quod fece-
» rit, inquit S. Augustinus, libro 6 de Genesi ad Lit-
gînem Deiparam, de quà, cùm de peccatis agitur,
>

teram, cap. 15. El libro 21 de Civitate Dei, cap. 8,

propter bonorem Domiui, nullam S. Augustinus ipse
portenta contra naturam fieri negat, quia secundùm
vull fieri mentionem. Potest igitur Deus omne quod
possibile est absolutè, sive quod eonlradiclionem non voluntalem Dei fiunt. 4 Quomodocst contra naturam,
habet. Quœ autem contradictioneoi babent, ea lieri
4 inquit, quod Dei fit voluntate cùm voluntas tanti:

non possunt, quamvis Deus omnia possit : si enim ea < utiqueCondiloris coiïditœ rei cujusque natura sit ?

Deus possel facere, posset nihil, adeôquc non esset i Portentum ergo fit non contra naturam, sed contra
omnipolens. Talia sunt, triangulum esse absque tri-
4 quàm esl nota natura. i In eo igitur vis omnipoten-
bus angulis, niontem sine valle, iapidem ambulare, tiœ diviiue posila est, quod unhersà creaturà suà Deus
avem inielligcre et sapienlem esse, factum non esse ulitur ut ei placet, utloquilur idem Pater, libro 2G con-

quod factum est, et alia id geims. Neque etiam, cùm tra Faustum, cap. 5. Ilinc S. Andirosius, libro 2 iu

omnia Deus possit, mentiri tamen aulfallere, aut falli, Hexacraron, cap. 3 . 4 Sermo Dei, inquit, virtus natu-

aut peccarc, aut interire, aut ignorare aliquid potest :

4 rœ est. > Et beatus Petrus Damiani, Opusculo 36,
hœc enim in eam naluram cadunt, cujus ûuperfecta cap. 11:4 Ipsa quippe rerum natura, inquit, babet

aclioest; Deus verô, cujus perlectissima semper est 4 naturam suain Dei voluntalem, ut sicut illius leges

aclio, ideù baec non posse dicitur, quia posse ea, infir- 4 quœlibet creata conservant, sic illa cùm jubetur, sui
mitatis est, non omnipotcnlis virlulis et majestatis. i juris oblita, di\inae volunlati revereuler obediat. »

l'nde Apostolus, 2 ad Timotbeuin -2, de Deoscribit : Cùm porrô I'atrem omnipolentem protitemur, nemo
Seipsum negare non potest; et alibi : Impossibile est ita errare débet, ut Filio etiam et Spirilui sanclo com-
mentiri Deum. ldeo omnipolens est, quia isla non po- muncm non esse omnipotenliam arbitreiur. jEqu»
test, ut expticat S. Augustinus sermone de Symbolo j enim ipsis augustum hoc nomen convenit ; nec lamen
ad Catechumcnos , item sermone 213, alias de Tcm- I
sunt 1res omnipolentfs, sed unus omnipotens : neque
 ,

51
DE SYMBOLO. 52

de Pâtre dicuntur, ut ab illo aliéna sint, < quod vult facere, tam facile quod non vult esse non
verd sic ista

qui dixit : Ego et Pater unumsttmus, Joan. 10. Et de < sinere. Hoc nisi credamus, periclitatur ipsum no-

quo Apostolus ait : Qui cùm in forma Dei esset, non ra- < strae confessionis inilium , quâ nos in Deum Patrem
est esse se œqualem Deo, Philipp. 2. < omnîpotentem credere confitemur. Ncque enim ob
pinnm arbitrants

non oinnipotens Filitis per quem c aliud veraciter vocalur omnipotens , nisi quoniam
Quomôdô igitur erit ,

Cùm etiam Yirtus et < quidquid vult potest, nec voluntate cujuspiam crea-
facta sunt omnia ? Joan. 1. sit

Cor. dequàscriptumest, quôd cùm « Urne volunlatis omnipotentis impeditur cffeclus. >
Sapientia Dei, 1 1,

s'il una, omnia potest, Sap. 7. Sed tamen prsccipuà quâ-

Et capile cenlesimo, ail, « miro et ineffabili modo
om- i non fieri practer ejus volunlalem, quod etiam contra
dam ratione oninipotentiam tribuiinus Patri, quia
t ejus fil volunlalem. Quia non ficret, si non sinerct
nis originis fons est, et principium non de principio. :

Ycrbum est, sa- « nec utique nolens sinit, sed volcns nec sincret bo-
lia etiam Filio, qui œternum Patris ;

sancto, qui utriusque amor est, < nus fieri malè , nisi Omnipotens et de malo posset
pientiam ; ita Spiritui

quamvis heec et alia bujusmodi « facere benè. > Et cap. 102: « Sed quantaelibet sint
bonitatem iribuimus :

Personis ex catholicœ i volunlaies vel angelorum, vel homiiium, vel bono-

nomiua communiter in tribus
« rum, vel malorum , vel illud quod Deus , vel aliud
ûdei régula dicantur.
c volentes quàm Deus, Omnipolcnlis volunlas semper
§ IX. Dei voluntas cfpcactssmia est, semporque im- « invicia est. » Et libro 12 de Civilate Dei, cap. 2 :

pletur, si absoluta sit, nullàque ex conditione suspendi i Multa, inquit, fiunt à malis quidem contra volunla-
velit quem intendit effectum. « lem Dei : sed lantae est ille sapientisc tantxque vir-
a tulis ut in eos exitus sive fines quos bonos el ju-
boc enim maxime
,
In sita vis est omnipotentia; Dei, ,

« stos ipse pmescivit , lendant omnia quse voluntali

ut possit efficerc quidquid vult, nec voluntali ejus quis-
t ejus videntur adversa. Ac per hoc cùm Deus mutare
quam resistere, a ut illius effectum impedire possit, vel
« dicitur voluntatem, ut quibus lenis erat, verbi gra-
illius beneplacilum fruslrari. Quodsacme litlene sœpè
Psalmo 113 Omnia quœ- t tià, reddatur iratus, illi potiùs quàm ipse mulanlur,
disert.sque verbis docent, :

Ecclesiastis 8 Omne quod volue-

i et eum quodammodù niulaluin in bis qux patiun-
cumque voluit ,
fecit ; :

plenus 14
< tur inveniunl : sicul mutalur sol oculis sauciatis,
rit, faciet ; et senno illius potestate est; Isaiae :

Dominas exercituum decrevit, et quis poterit infirmare?

« et asper quodammodù ex miti el ex deleclabili
eam Et cap. 46
i moleslus efficilur cùm ipse apud seipsum maneat
,
Et manus ejus extenla, et quis avertet ? :

Consiliinn meum stabit , et omnis voluntas mca fiet;

« idem qui fuit. Dicitur etiam voluntas Dei quam fa- ,

« cit in cordibns obediculium mandalis ejus de quâ

Estiier IZ: Domine, Domine, rex omnipotens, in ditione
,

c dicil Apostolus Philipp. 2 : Deus est qui operatur in

enim tuâ cuncta sunt posita , et non est qui possit tu ce ,

Danielis i vobis et velle Secundùm banc ergo volunlalem,

resislere voluntali, si decreveris salvare Israël ;
« quà Deum velle dicimus quod aliosefficit velle, à qui-
4 : Juxta volunlalem suam facit tam in virtulibus cœli,
( busfulnranesciuntur, nuilla vult nec facit. Multa enim
quàm in liabituloribus terrœ: et non est qui résistât
« volunt fieri sancli ejus ab illo inspiratà sanctà vo-
manui ejus, et dicat ei : Quure fecisti? Ad Romanos 9 :

t lunlatc , nec fiunt; sicut orant pro quibusdam piè

Voluntali ejus quis resistet ?
Id confirmât S. Augustinus in Enchiridio, cap. 94,
« sanclèque, et quod orant non facit, cùm ipse in eis

uni loquens de cognitione Sanctorum in vità «ternâ, t banc orandi volunlalem sancli) Spiritu suo fecerit.

ait : Tune in clarissimâ sapicnliic luce videbitur,

«
< Ac per hoc quandô secundùm Deum volunt et orant

* quod mine piorum fides habet, antequàm manifesta « sancli , ut quisqiie sit salvus ,
possumus illo modo
« cognitione videatur quàm cerla , immutabilis,effi- « locutionis diccre : Yult Deus el non facil , ut ipsum
,

< cacissima sit voluntas Dei quàm multa possit , et « dicamus velle, qui ut velint isli facit. > Sed b;ec non
;

. non velit, nibil autem velit quod non possit, quàm- est Dei volunlas propriè dicta , sive inlerior actio

< que sit verum quod in Psalmo 113 canitur : Deus Dei volentis aliquid fieri : signum est externum dim-
« autem nosler in cwlo sursùm , in cœlo et in terra om- laxat divinse volunlatis, non ejus beneplacilum. Signa
-.
nia quœcumque voluit fecit. Quod utique non est ve- j
illa cxlerna ,
quac Deum aliquid velle significanl

• ium, si aliqua voluit, et non fecit, et, quod est indi- quinque vulgù numerantur à theologis : Prceceptum,

« gnius, ideônon fecit, quoniam ne lierel quod volebat proliibilio, consilium, permissio, operatio. Quie hoc

. Omnipotcns, voluntas bominis impedivil. Non ergo modo velle dicitur Deus , non semper fiunt ,
quia

« lit aliquid, nisi Omnipolens fieri velit, vel sinendo :

soopè aliud fieri vult ,
quàm quod extrinsecùs indicat,

< ut fiât, vel ipse faciendo. Nec dubitandum est Deum etsi ad illud ipsum ,
quod prœcipit , exequendum na-
; lacère benè , etiam sinendo fieri qu;ccumque fiunt vare operam suam hominem velit, aut pro suo virili

i ; aie. Non enim hoc nisi justo judicîo sinit : et pro- abslinere à malo quod prohibet. Sic Abrahamo fi-

i fecto bonum est omne quod justum est. Quamvis lium suum immolare jussit ,
quod reipsà fieri noie-

< ergo ca quee mala sunt, in quantum mala sunt, non bal: sed cùm inlerior illa Dei voluntas sancto Pa-
• sint bona, tamen ut non solùm bona, sed etiam sint triarche ignota esset , solùraquc nôsset externum
: et mala, bouum est. Nam nisi esset hoc bonum ut indicium quo se Deus id velle significabat ,
qua?
,

casent cl mala nullo modo esse sinerentur ab Om- suarum cranl parliiun preestare debuit quia Deus
« ,
isuarui ,

« uipotente hmio, eut procul dubio quàm facile est |

voluit ut prœstaret, paratamque ad maelandum fi-
 ,,

DE SYMBOLO. 5*
53
atque ad excquendum « Decimatismentham cl rutam el omne olus. îSequeenim
lium volunlatem exhiberet,
Pharisœi et qu.'ceumque aliéna et omnium per
Dci maiulatum se accingercl. Pergit S. Augustinus : < , ,

suara, qiue cmn omnes terras alienigenarum omnia olcra decima-

i Secmidùm illam verô volunlatem
<

cœ!o bant. Sicut ergo lue omne olus, omne olerum genus,
ejus pnescientià sempiterna est, profeelô in (
i

< et in terra omnia guaecumque voiuit ,

non solùm ;
i ita el illic omnes homines omnium hominum genus
< pricterita vel pi\Tsenlia, sed eliam futara jain fecit. c intelligere possumus; et quoeumque alio modo in-
c Yerùm antequàm veniat tempus qno voiuit ut fie- t telligi dùm tamen credere non cogamur ali-
potest,

i ret, quod anle lenipora universa prsescivit atque « quid onmipotenlem Dcum voluisse fieri, faclumque
« disposuil dicinius Fiel quando Deus volueril. Si
, :
< non esse: qui sine ullis ambiguitalibus , si in ccelo

« auleni non solùm lempus quo fulurum est , verùm i el in terra, sicut cum verilas canlat, omnia quœcum-
< etiam utrùm fulurum sit ignoranms , dicimus : t que voiuit, fecit, profectô facere noluit quodeum-

t Fiet, si Deus volnerit: non quia Deus novam < que non fecit. > Eadem expositio habetur libro de

« volunlatem, quam non Itabuit, tune habebit; sed Correplione et Gralià, cap. 14.
< quia id quod ex ;vternitale m ejus hnmutabili prœ- Terliam exposilionem tradit libro de Correptione
< paratum est voluntate, tune erit. » et Gralià, cap 15 « Quia ergo nos qui salvi futuri
:

i sint nescientes omnes, quibus pr;edicamus hanc

,

§ X. Cur omnes hommes non salventur , cùm Deus

i paeem, salvos fieri velle Deus jubct, et ipse i» no-
omnium salulem velit , si voluntas ejus semper im-
c bis hoc operatur, diffundendo islam charilalem in
pletur ?
« cordihus nostrisper Spiritum sanetum, qui datus est
Obsecrationes, oraliones, postulationes graliarum quôd omnes fwmi-
,
t nobis : potest eliam sic iirtelligi,

aclionespro omnibus bominibus fieri jubct Apostolus, Deus vult salvos fieri, 1 Tim, 2, quoniam nos
« nés
1 adTiinotlieuin â, quia, hoc bonum est et acception « facit velle, sicut: Misit Spiritum Filii sui clamantem:
cor.tm Salvatorc noslro Deo ,
qui omnes komines vult AMa,Prtfn-(Gal.4.),idest,noselamarefacientem.De
ad aynilionem veritatis venue. II nus cnim
salvos fieri, el ipso quippe Spiritu alio loco dicit: Accepimus Spiritum
Deus , unus et mcdiator Dci et hominum hotr.o Cliri-
adoplionisfiHorum,inquoclamamns:Abba, Pater, Boni.
slus Jésus, qui dédit redemptionein semetipsum pro om- < 8.Nos ergo clamamus, sedillc clamare diclus est ,

nibus. c qui efficit ut clamemus. Si ergo clamantem Spiritum

Très istius loci exposilioncs S. Auguslinus aflerl, t rectè dixit Scriptnra , h quo efiieitur ut clamemus,
quartam SS. Joannes Chrysostomus , Joanncs Dania- « reetè eliam volentem Demn , à quo efficitur ul vc-
scenus, et Thomas. Priniani exposilionem S. Augu- « limas, i

stinus tradit in Enchiridio , cap. 105, ubi ait : « Cùm Ex tribus lus exposilionibus colligitur ,
voluntatem
< audimus el in sacris litteris legimus, quod velit om- quâ Deus vult omnes homines salvos fieri, et adagni-
« nés homines salvos fieri , non tamcn ideô debemus lionem veritatis venirc, absolutain non esse, quia sa-
i omnipotenlissimx Dci volnnlali aliquid derogare, lutis effectum suspendi vult in adultis bominibus ex
i sed ita intelligere quod scriptum est : Qui omnes Ito- eorum voluntate , id est, vult eos salutem consequi si

t mines vult salvos fieri , tanquàni dicerelur , nullum velint mandatis suis parère et henè operari; quamvis
t hominem fieri salvum, nisiquem fieri ipse volueril, eorum qui volunt, « prreparetur voluntas à Domino,
i non quod nullus sit hominum nisi quem salvum « et tanlùm adjuvetur munerc charitatis ut possinf
« fieri velit; sed quod nullus fiai, nisi quem velit, < cà possibililate quae sanctis cum effeclu provenit. »

« et ideô sit rogandus ul velit ,

quia necesse est fieri
Ilinc S. Auguslinus. Enchiridii cap. 94 , ait : < Ncc
« si volnerit. De orando quippe Deo agebat Apostolus, « nlique Deus injuste noluit salvos (icri, cùm possent
< ut hoc diceret. Sic enim intelligimus el quod in
< salvi esse si vellent. > Hinc Dominus in Evangelio
< Evangelio scriplum est : Qui illuminât omnem Itomi- compeIlaiîsimpiameivilatem,ait, Matth. 23 : Qitoties
i nem : non quia nullus est hominum qui non illuini-
volui conqregare filios t nos , sicut cjallina congregat ptil-

< nelur , sed quia nisi ah ipso nullus illuminalur. »

los suos sub alas, et noluisti? Quod non ita intelligen-
Eadem expositio habetur libro 4 contra Julianum, dum est, quasi Dci voluntas superata sit hominum
cap. 8, libro de Pru'deslinaiione Sanctorum , cap. 8
voluntate, et infirmissimis nolendo impedientihus
et epislolà 217, alias 107, ad Vilalem. non potuerit facere Potentissimus quod volebat ; sed
Exposilionem alleram tradit in eodem Enchiridii potiùs Jérusalem filios suos ab ipso colligi noluit, sed
loco : « Aut certè diclum est : Qui omnes /tontines vult
eà quoque nolente filios ejus collcgit ipse quos voiuit :

i salvot fieri ,
non quùd nullus hominum esset quem quia in cielo et in terra nonquœdam voiuit et fecit, quœ-
< salvum fieri nollet, qui virtutes miraculorum fa-
dam verb voiuit et non fecit, sed omnia quœcumque voiuit
i cere noluit apud eos quos dicit acturos fuisse pœ- fecit. Quis porrb tant impie desipial, ut dical, Deum ma-
< nilenliam si feeisset ; sed ut omnes /tontines oinne tas hominum voluntatesquas volueril, quando volnerit, ubi
t genus humanuin intclligamus per quascumque diffe-
volnerit, bonum non posse convcrlere? Sed cum fa-
in
renlias dislributum, reges, privalos, nohiles, igno-
per niisericordiam facit; cùm autan non facit,
<
cit ,

< biles, dortos, indoclos, diviles, paupercs, médiocres, per judicium non facit ,
quoniam cujus vult miseretur,

< mares, feminas... Islo Iocolionis modo et Dominus et quem vult indurat, Boni. 9. Yolunlale igitur ab-
< usus est in Evangelio, ubi ait Pharisxis, Luc H: i
solutà solos prrrdestinatos Deus vult salvos fieri :
 DE SYMBOLO. S6
omîtes bomines salvos lieri non vult eodem modo; « dùm exigeniiam 9uae juslilke. Neque lamen id quod
unde mirum non est qnôd lrnee ojus voluntas non < antecedenler volumus, simplieiler volumus , sed
impleatur, quianon csl voluntas absoluta respeclu < secundum quid : quia voluntas comparatur ad
omnium. Ideô autem respecta reproborum absoluta « res secundum quôd in scipsis sunt : in seipsis
non est, quia vel originali peccato, ut parvuli, « autem sunt in parliculari ( id est quatenùs
vel iis qua> propriâ voluntateaddituri sunt, ut adulte < omnibus circumstantium rerum eladjiinctarum con-
ictalis bomines, iudigni sunt atténue salutis bene- « dilionibus sunt circumvestiLe). Unde simplieiler
uYio ,
quod eleclis solà misericordia préparât, repro- « volumus aliquid, secundum quôd volumus illud,
bis jusfo judicio denegat. « consideratis omnibus circumslantiis partieularibus,
Quartam loci hujus Aposlolici expositionem tra- « quod est eonsequenter velle Unde potest dici, quôd
dimt S. Joannes Chrysostomus, homilià 1 in Episto- < judex justus simpliciter vult homicidam suspendi,
lam ad Ephes-ios , et S. Joannes Daniaseenus lihro « sed secundum quid vellet eum vivere (id est se- ,

1 de Fide orlhodoxà , cap 29, Deum seilieet vclle « cundùm considerationem aliquam certumve ali- ,

omnium salutem volunlate prima quam ,

et anteceden- « quem inluitum ) seilieet in quantum est homo.
;

tem vocant; non volunlate seconda, quam et con- « Unde magis potest dici velleitas, quam absolula
tequentetn appellant. [Iàc enim volunlate vult electos « voluntas. Et sic palet, quôd quidquid Deus sim-
duntaxat salvos fieri. Joannis Damasceui verba ma- « pliciter vult, fit, licet illud, quod anleeedenter vult,
gis expressa subjicio : « lllud quoque nos ne fugiat « non fiât. » Velleitatem S. Thomas voeat, si cum
c Deum ut bonilale pnestantem, primariè quidem om- volunlate conséquente et absoluta comparetur ; sed
nes bomines salvari , ac regni sui compotes esse tamen vera est et sincera voluntas , ac beneplaci-
i velle. Neque enim supplicii ac cruciatùs causa, vc- tum in Deo existens. Sic enim antceedcnlem iilam
« rùm ad hoc utbonitatis ipsius participes simus,nos volunlatem vocant S. Joannes Chrysostomus loco
« effinxit. Ut justum autem iis quoque qui pcccant, supra citato, et S. Thomas in libro Sentenliarum.
« pœnam inferri nihilominùs velle. Ac prius illud Yoluntalem illamdivinam salutis omnium hominum
« antecedens voluntas, seu beneplacilum dicitur, ex approbat et explicat egregiè Ecelesia Lugdunensis,
« ipso manans ; secundum autem consequens volun- libro de tribus Epislolis, cap. 12 : Secundum pitim
< tas atque permissio , à nostro vitio orlum ducens. qnorumdmn Patrum piorum sensum, inquit, Deus om-
< Seilieet Deus de suo optimus , de nostro justus, ut nes homines vult salvos fieri bonitate Creatoris, quâ
< Tertullianus ait ; » quatenùs de suo bonus, vult creaturam suam benè à se conditam paire non vult ;

omnes bomines salvare; quatenùs de nostro justus, idipsum iterùm non vult judicis œquUute, quâ eamdem
vult iniquos in peccatis permanentes danmare. Hoc creaturam suam, vel originali, vel ctium actuali peccato
ait quod tbeologi de scholà dicunt , S. Joannem nequiter inquinatam et vitiatam impunitam esse non si-
Damascenum seculi , velle Deum omnium bominum nit. In tantum enim neminem vult perire, nec voluntas
salutem volunlate prima et antécédente , non vo- ejus alieni causa perditionis existit , ut per proplictam
luntate secundà , et conséquente. Voluntas prima , etiam jurei et dicat : Vivo ego , dicit Dominus quia
est quà Deus ex sese vult aliquid sine ullà con- nolo mortem impii, sed ut reverlatur à via sua im-
sideratione circumstantium rerum ; secunda, quà ex pià, et vivat ; et tamen ipse, qui non vult mortem im-
eertis circumslantiis vult aliquid, quodalioquin nollet, pii, perseverantem in impietate suà impium procul du-
Haie autem distinctio voluntalis divinsc ex ipsà in- bio punit, ita in uno atque eodem homine et bonitatem
terna Dei volentis operatione non pelitur, quae sim- et severitatem suam ostendens ; bonitatem, quà non vult
plicissima est, nec prius et posterius admittit,sed cum perire ; severitatem ,
quà perseverantem in iniqui-
ex parte rerum volitarum. Quod hune in modum tate non vult impunilum relinquere. Si ergo hoc quod
explicat perspicuè S. Thomas 1 p., qmest. , 19 , de uno homine diximus, de universo génère hominum
art. 6 : « Unumquodque secundum quod bonum est, pereuntium simililer intelligatur ,
potest forsitan non
« sic est volitum à Deo. Aliquid autem polesl esse absurde dici, quod Deus omnes homines salvos fieri

i in prima sui eonsideralionc , secundum quôd ab- velil bonitate Creatoris ; et tamen eos quos indignos sa-
< solulè consideralur , bonum vel malum. Quod ta- inte judicaverit ,
juslà judicis severitate non salvel.
« men prout cum aliquo adjuncto consideratur, quse Id unum cavendum, ne dicamus, aut sentiamus,
i est consequens consideratio ejus , è contrario se Deum exspectare eorum quos vult salvos fieri, vo-
« babet. hominem vivere est bonum et ho-
Sicut , luntatem , ut ipsi libero arbitrio suo incipianl velle
< mincm occidi est malum secundum absolutam , salvari, et tune divinà bonitate salventur; ut initium
« considerationem. Sed si addatur circa aliquem bo- salutis eorum sit ex ipsis, perfectio autem ejusdem
« minem, quod sit bomieida , vel vivens in periculum salutis ex Deo. Hic enim error Semipelagianorum est,

« mullitudinis , sic bonum est eum occidi , et malum ab Apostolo damnatus, ad Romanos 2 scribe n le :

« est eum vivere. Unde potest dici quôd judex justus Quis prior dédit illi, et retribuetur ex ? A concilio Arau-
< .tnlecedcnter vult omnern hominem vivere ; sed sieano 2, canone 4, confixus bis verbis : Si quis, ut
« eonseqiicnter vult homicidam suspendi. Simililer à peccato purgemur, voluntatem nostram Deum expectore
« Deus anteeedenter vult omnern hominem salvari contenait, non autem, ut etiam purgari velimus, per
;

t sed eonsfvpienU'r vuli quosdam danmari , secun- sancti Spirilùs infusionem et aperationem in uobis fieri
Di
de s y MBOI.O. 5.»

sancto per Salomonem salutem ex hoc inexhausto divinx bonitatis fonte ju-
confitetur, resistit ipsi Spiritui
I

Prseparatur volunlas à Domino: et Apostolo giler et ubertim scaturientes, omnibus et singulis lut-
dicenti :

Dcus est qui operatur in nobis et minibus conlerunlur, vel oflerunlur. Hinc Apostolus,
salubriter prœdicanli :

Hune sensum me- 1 ad Timolb. 2, inde probat Deum velle omnes bouli-
velle et perficere pro bonà votuntate.
quôd Pclagianx nes salvos fieri, quôd pro ipsis mortuus s'il Cbristus
ritô rejicit Ecclesia Lugdunensis ,
:

pravitati favcat, qux salutem lioininis non ex Dei •

Omnes /tontines, inquit, vult salvos fieri, et ad agnilio-
arbitrio esse asse- nem veritalis venire. inus enim Deus, unus et mediator
dono, sed ex libero ipsius hominis
!

simpliciter intelligitur Dei et hominum homo Christus Jésus, qui dédit redem-
rit.Qxod autan inquit ,
, ibi ,

salvos fieri, bonitate scilket ptionem semetipsum pro omnibus. Hinc S. Thomas do-
Deuin omnes hommes velle
putamus fidélités potest recipi, si cet voluntatis antecedenlis quà Dcus vult omnium
Creatoris, ita , ut ,

hominum salutem effectum esse ordincra na-

voluntatem bonitatis suœ erga salutem non creda-
, <
liane
non posse, sed « turx in finem salulis , et omnia communiler ho-
tur liumanà obsistente voluntate imptere
« minibus proposita , lam naluralia quàm gra-
obsistente liumanà iniquilale imptere nolle. ,

lui la
Cavendum eiiam ne gencrali laiitùm et indiscrète i . »

voluntate Deum velle omnium hominum salutem as- § XI. Vis efficacissima divinœ gratta ex Dei omnipo-
seramus, ila ut salus Prxdeslinatorum nullo modo tenliâ derivatur. Quid de gratiâ credendunt.
in peculiarem Dei voluntatem, scu sternum voeatio-

nis propositum quo discreli sunt à reprobis, sed in Divinx gratix vim efficacissimam sacrx Litlerx
,

humanx naturae liberiqué arbitrii initiales quosdam innumeris in locis prxdicant, quibus Deus nos ad se

conatos refundatur. llic enim Semipelagianorum cr- convertere dicitur, cor et Iabia aperire, auferre cor

ror est, ut constat ev Epistolis Prosperi et Hilarii ad lapideum, et cor carr.eum, faccre ut in prxceptis ejus
ambulemus, cor régis babere in manu suà et.quôcum-
S. Augustinum, et ex S. Prospero in Carminé de In-
que voluerit, illud vertere, operari iu nobis velle et
gratis :

Cùm sine détecta seu lex seu gratia Cliristi perfidie ; sine Christo nihil nos posse faccre, et ad

Oninem liominem salvare relit, Dominique vocantis ipsum venire ncminem, nisi Pater xternus traxerit

Sic sit propositum, ut uullus non possit ad illud eum; Psalmo 84 : Couverte nos, Deus, saluions uoster.

Jercmix 51 Couverte me, et cunvertar Poslquàm

Libertate suà proprioque venire vigore, :

Sitquc salus diijnis satvari ex fonte voleudi. enim converlisti me, egi pœnitentiam. Tbrenorum ul-
Et ex S. Fulgeiilio, libro de Incarnatione et Gratiâ, timo Couverte nos, Domine, ad te, et convertemur.
:

Ezechielis 56 Dabo vobis cor novum et spiritum no-

cap. 29. Illud verô Apostolicum, inquit, ubi dicitur : ,

t de Deo : Qui vult omnes /tontines salvos péri, et ad vum ponant in medio vestri : et auferam cor lapideum

< agnitionent verilatis venire, 1 Tim. 2, non sicut opor- de carne veslrà, et dabo vobis cor carneum. El Spiritum
< tel intelligunt, qui banc Dei voluntatem, sicut in meum ponant in medio vestri; et fuciumut in prœceptis

c vasis misericordix, sic et in vasis ira 1 accipiendam meis ambuletis, mea cuslodiatis, et operemiui.
et judicia

• exislimant , minus considérantes veracissimam Proverb. 21 Cor régis manu Domini qubeumque
: in ;

i Scripturx sententiam, qnae divinx commendans voluerit, inclinabit illud. Psalmo 30 Domine, labia :

< omnipotentiamvoluntatis: Omnia, inquit, psalm.115, mea aperies, et os meum annunliabit tandem tuam. 2

i quœcumque voluit fecit. Qnomodô igitur omnia quai Macliab. 1 : Deus dei vobis cor omnibus ut colatis eum,
,

i vult facil, si volens liominem salvum fieri, cujus et faciatis ejus voluntatem corde magno, et animo vo-
» salus nonnisi à bona incipit voluntate , ipsum velle lenli. Adaperiat cor vestrum in lege suà, et in prœce-

< non in bomine Deus inchoat, sed ut ab bomine na- ptis suis. Aclorum 16, de Lydiâ purpurarià dici-
Et,
i scatur exspeelat? i tur : Cujus Dominwi aperuit cor intendere his quœ di-
Hoc autem errore seposito et damnato, quem ut cebantur h Paulo. Joannis 6 : Nemo potest venire ad
everteret S. Augustinus xternum divinx voluntatis me, inquit Cbristus, nisi Pater, qui misit me, traxerit

propositum erga electos prxdieavit, in ejusque effica- eum. El Joannis 15 : Sine me nihil poteslis facerc. Ad
cià commendandâ maxime insistens, très priores llomanos 9 : Non volentis, neque currenlis, sedmise-

duntaxat apostolica: sententix, qnà Dcum velle omnes renlis est Dei.... homo, tu quis es qui respondeas

hommes salvos fieri docet, expositioncs tradidit, al- Deo?.... Quid adhuc querilur? Yoluntali enim ejui

teri exposilioni prxjudicatum no'eus, modo sana et quis resistit? 1 ad Corinlliios 1 : Quis le discernil? Quid
catbolica esset ; hoc, inquam, Semipelagianorum cr- autem habcs quod non accepisli? Si autem accepisti,

rore damnato, sentiendura est, Deura velle omnium quid gloriuris, quasi non acceperis? Ad Philippenses 2 :

hominum salutem , non soliun bonitate Creatoris, ut Deus est qui operatur in vobis velle et perfieere pro bonâ

loquitor Lugdunensis Ecclesia, verùm etiam bonitate voluntate.

Iiedemptoris, quâ sanguinis Cliristi prclinm pro om- Idem confirmât Ecclesia, cui legem credendi ,
lex

nibus oinninô liominibus suflieienter ab ipso media- statuit supptieaudi, ut Cœleslinus \ loquitur, cùm
torc Dei et hominum Christo Jesu Deo oblalum est, Deum oral, ut nostras etiam rebelles ad se compeltat

Evangeliique prxdicatio, et sacramenta qui sunt propilius voluntates ; ut largiatur nobis spiritum cogi-
,

fontes Sabotais, omnibus eomm niler exposila simi, tandi quœ recta sunt, propilius et ageudi; ut insérai
ac pr.Tteroa gratta etiam interiores sufficientps ad cordibus nostris sui amoris a/j'eclum ; ut facial aman
89 DE SYMBOLO. 60

quoa prœcipit ; ut dirigat corda nostra suce miseralio- « facit ut salubris sit correptio, et fiât in correpti

nis opérations quia ipsi sine ipso placera non possumus ; 4 corde correctio, ut ceelesti constiluatur in regno? i

ut pris Ealesiœ suœ precibus adsit auctor ipse pietatis, Et paulô anle in codera capite : < Cùm aulem homines
prœsletque ut quod fideliter périmas , efficaciter conse- 4 per correplionem in viam juslitiœ seu veniunt seu
quamur. 4 revertunlur, quis operalur in cordibus eorum salu-

Yim effieacissimam divin;» gratis ex divïnà omni- 4 tem, nisi ille qui quolibet plantante atque riganle,
potentià derivatam plurimis in locis confirmant SS. « et quolibet in agris vel arbusculis opérante, dat in-

Patres, praesertim SS. Augustintis, Prosper, et Ful- 4 cremenlum Deus, cui volenli salvum faccre radium

geniius. Unus aut aller dunlaxat S. Augustin] locus in « hominum resistit arbilrium ? Sic cuira velle seu nolle

prsesenti sufficiat. Libro de Correptione et Gralia, < in volcnlis aut nolentis esl polestale, ut divinam vo-
cap. 8, sic babet : « An andebis dicere, eliam rogante « luntatem non impédiat, nec superet potestatem. »

^ Chrislo ne deficeret fides Pétri, defeeluram fuisse, Et libro de Gestis Pelagii, cap. 4 : 4 Procul dubio, in-
< si Petrus eahi deficere volufssel, hoc est, si eam « quil, plus esl agi quàm régi; qui enim regilur, ali-

« usque in finem perseverare noluissel? Quasi alind « quid agit, cl à Deo regitur ut reclè agat; qui autem
4 Petrus ullo modo vellet, quàm pro illo Cliristus ro- 4 agitur, agerc aliquid vix ipse intelligilur; et tamen
i gàsset ut vellet. Nam quis ignorât tune fuisse peri- « tantùm praestat volunlatibus noslris gralia Salvato-
c turam fidem Pétri, si ea quâ fidelis erat, voluntas « ris, ut non dubitet Aposlolus dicere, Rom. 8 : Quot-
i ipsa deficeret; et permansuram, si éadem voluntas « quoi Spirilu Dei aguntur, là sunt filii Dci. Nec ali-

4 manerel? Sed quia prœpâralur voluntas à Domino, « quid in nobis libéra voluntas mcliùs agere polest,
4 ideô pro illo Christi non posset esse inanis oratio. 4 quàm ut illi se agendam commendet, qui malè agerc
4 Quando rogavit ergo ne fides ejus deficeret, quid 4 non potest; et hoc cùm fecerit, ab illo se ut faceret

4 aliud rogavit, nisi ut haberet in fide liberrimam, « adjulain esse non dubitel, cui dicitur in Psalm. 58 :

4 fortissimam, invictissimam, perseverantissimam vo- « Deus meus, misericordia ejus prœveniet me. » Idem
4 luntatem?» Tum colligit vira illam effieacissimam libro 1 ad Bonifacium, cap. 29 : « Credimus, inquit,
divinx gratis; non of.icere bominis libertati : « Ecce a tune à Sanctis quos persequebalur, non inaniter
4 quemadmodùm secundùm graliam Dci, non contra « oralum esse pro Saulo, ut ad idem quara vaslabat,
4 eam, libertas defenditur volunlatis. Voluiilas quippe 4 voluntas ejus converterelur. Et illius quidem con-
4 humana non libertatc consequitur gratiam, sed gra- « versio desuper facta, manifeslo eliam miraculo ap-
4 tià potiùs libertatem, et ut perseveret delectabilem « parint; quàm multi inimici Clirisli quotidiè subito
4 perpetuilatem, et insuperabilem forlitudinem. » 4 Dci occulta gralia trahuntur ad Chrislum! Quod
Et cap. 12 de Dono persev'eranliae eleclorum sic 4 verbum si non ex Evangelio posuissem, quanla de
loquilur : < Tantùm quippe accenditur Spirilu sancto 4 me propter hoc iste dixisset, cùm etiam nunc oblu-
4 voluntas eorum, ut ideô possint, quia sic volunt, 4 ctelur non mibi, sed illi qui clamât : Ncmo polest

4 ideô sic veliut, quia Deus operalur ut velint. Nam « venire ad me, nisi Pater, qui misit me traxerit eum?
4 si in tanlâ infirmitate vitae bujus ipsis relinqueretur 4 Non enim ait, duxerit, ut illic aliquo modo intclli-

4 voluntas sua, ut in adjulorio Dei, sine quo perseve- « gamus prœcedere voluntatem. Quis trabitur, si jam
i rare non possent, manerent si vellent, nec Deus in 4 volebat? Et tamen nemo venil, nisi velil. Trabitur
4 eis operarelur ut vellent; inter tôt et tantas ten- ergo rairis raodis ut velit, ab illo qui novit intùs in
4 taliones infirmitate suâ voluntas i[>sa succumbe- 4 ipsis hominum cordibus operari, non ut homines,
4 ret, et ideô perseverare non possent, quia defi- « quod fieri non potest, nolentes eredant, sed ut vo-
4 cientes infirmitate nec vellent, aut non ita vellent 4 lentes ex nolentibus fiant. » Libro de Gratiâ et li-

« infirmitate voluntatis ut possent. Subvenlum est bero Arbitrio, cap. 16 : 4 Certum est nos velle cùm
4 igilur mfirmilati voluntatis humanas, ut divinà gra- 4 volumus; sed ille iàcil ut velimus bonum, de quo
4 lia indeclinabiliter et insuperabiliter agerelur; et « diclum est, Proverb. 8, secundùm Sepluaginla :

4 ideô quamvis infirma, non tamen deficeret, neque « Prwparatur voluntas à Domino; de quo diclum est,

4 adversilatc aliquâ vinceretur. i Et cap. 14 assoit 4 Psal. 56 : A Domino gressus hominis dirujenlur, et

4 Deum babere Immanorum cordium quô placet in- 4 viam ejus volet; de quo dictum est, Philipp. 2 : Deus
4 clinandorum omnipolenlissimam polcslatem. > Et 4 est qui operatur in vobis et velle. Certum est nos fa-
paulô post ait Israelilas ex animo et bonà volunlale 4 cere, cùm facimus; sed ille facit ut faciamus, prœ-
conslituisse regem David : 4 Et tamen, inquit, hoc in 4 beudo vires efficacissimas voluntati. » Et cap. 20 :

4 eis egit, qui in cordibus hominum quod voluerit 4 Scriptura divina, si diligenter inspiciatur, ostendit
4 operatur... Ac per hoc Dominus omnipotens, qui 4 non solùm bonas hominum volunlalcs quas ipse fa-
« erat cum illo, adduxit istos ut eum regem consti- ( cil ex raalis. et à se factas bonas in aclus bonos et
4 tuèrent. Et quomodô adduxit? Numquid corporali- « in leternam dirigil vilam, verùni etiarn illas quai
< bus ullis viiiculis alligavit?
Intùs egil, corda tenuil, esse in Dei potes-
4 conservant scculi creaturam, ita
4 corda movit, eosque volunlatibus eorum, quas ipse quando
4 tate, ut cas quô voluerit, voluerit, faciat in-
in illis operatus est, traxit. Si ergo
4
cùm voluerit re- 4 clinari. » Et cap. 21 : 4 Agit enim Omnipotens in
4 ges in terra Deus constituere, magis babet in pole- « cordibus hominum etiam molum voluntatis eorum,
4 «taie voluntatis hominum, quàm ipsi suas, quis abus 4 ut per eos agat quod per eos agere ipse voluerit, qui
 ,,

61 DE SYMBOLO. 62

< omninô injuste aliquid velle non novit. > Libro de muneris est, cùm et rectè cogitamus, siquidem non

Proedestinatione sanclorum, cap. 8 : « H;cc itaquegra- sumus sufficientes cogitare aliquid ex nobis, quasi ex

< tia, quae occulté hnmanis cordibus divinà largilale nobis, sed omnis sufficientia nostra ex Deo est, ut ait

< tribuilur, à nullo duro corde respuilur. Ideô quippe Apostolus, 2 Cor. 5; et : Quoties bonaagimus, Deus in

« tribuitur, ut cordis duritia primitùs auferatur. i In nobis, atque nobiscum ut operemur, operutur. Quamvis

Enchiridio ad Laurentium, cap. 52 : « Si reelè diclum enim multa sint in homine bona qu?e facit liomo, nul-

i est : Non volentis hominis, sed miserenlis est Dei, tum tamen bonum est quod non prœstet Deus ut facial

i quia id voluntas hominis sola non implet; cur non liomo, concil. Arausic. c. 9 et 20.

Non miserentis est Dei,

c et è contrario rectè dicilur :
|
Gratin ad conversionem peccatoris necessaria,
i sed volentis est hominis, quia id misericordia Dei |
Credendum est graliam Dei ad conversionem
III.

sola non implet? Porrô si nullus Christianus

dicere
<
peccatoris esse omninô necessariam, ut proinde pro-
|

audebit Non miserenlis est Dei, sed volentis est

< :
phète vertus orandum sit, Tliren. ullimo : Couverte
i hominis, ne Apostolo apertissimè contradicat, restât nos, Domine, ad te, et convertemur. Nalura enim hu-
ut propterea rectè dictumintelligatur
Non volentis, :
«
mana, etiamsi in illà inlegritate, in quà condila est
neque currentis, sed miserentis est Dei, ut lolum Deo
<
permaneret , < nullo modo seipsam Creatore suo non
detur, qui hominis voluntatem bonam et préparât
«
« adjuvante servaret. Cùm ergo sine Dei gratià salu-
adjuvandam, et adjuval prœparatam. i
<
« tem non possit custodire quam accepit, quomodô
Ex bis omnibus pcrspicuum est, divinà? gralia: vim
< sine Dei gratià potest reparare, quam perdidit? i

effieacissimam ex omnipolentià divinà derivari, in

Nullus ergo miser
(S. August. epist. 186, aliàs 106. )

eamque refundi oportere. Id agnoscimus, cùm Deum

de quanlàcumque miserià liberatur, nisi qui Dei mise-
omnipoteniem in Symbolo fidei nostra profitemur. In
ricordia praevenitur, ut dicit Psalmista : Cilb anticipent
quo vevô posila sit efficacia gratis, sive quomodô sit
Deus meus, misericordia
nos misericordia? tuœ ; et :

efficax, in Seminariis diseeptandum non putamus, sed cjus prœvenicl me. Unde sacra synodusTridenlina, sess,
scbolasticorum contenlionibus qmr-slionem istam re- 6,c. 1, eos analhemate ferit, qui dixerint liominem suis
linquendam. De gratià elficaci, qu* necessaria est ut
operibus, quœ vel per humanœ naturœ, vel per legis do-
agamus, et à gratià sufficienti distinctà, quœ necessa- ctrinam fiant, absque divinà per Jesum Christum gratià
ria est ut possimus in ordine supernaturali, et cui coram Deo. A le defleere potes, infelix
possejustificari
sepè resistitur, cùm efficaci gratine nunquàm resis-
liomo, tu teipsum reficere non potes; ille reficit, qui
tatur, ca nôsse sufficiat, quee calholica fides docet, at- te fecit, inquitS. Auguslinus; et : Nemo de suo habel
queS. Augustinus, cujus de gratià doctrinam probavil nisi mendacium et peccalum , ir.quit Arausicana syno-
Ecclesia, secundùm cam tenendnmesseac propugnan- dus II.

dum scripsit.
Gratià necessaria ad vincendas tentationes.
De gratià quid credendum? — Gratin non datur secun-
dùm mérita. IV. Credendum est , ad vincendas tenlationes et

peccata vilanda necessariam esse Chrisli graliam

I. Credendum est inprimis gratiam Dci secundùm mé-
per quem Deus dal nobis vicloriam, qui contait Sata-
rita nostra non dari (S. August. epistolà 21 7, aliàs 1 07, ad
natn sub pedibus nostris, 1 Cor. 15; qui rogavit pro
Vitalem); quod de gratià prorsùsomni, babituali sive
Petro ut non deficerct fuies ejus, ad Rom. ull. ;
qui
sanetificaiite, et actuali; sufûciente, et cflicaei ;
pr.c-
dixit : Vigilate et orale , ne intretis in tentationem,
veniente, alque excitante, adjuvante, et subséquente;
Luc. 22; ut proinde, graviùs praîsertim tenlationibus
opérante, et coopérante, inielligendum est. Si enim
pulsati.oraredebeamus cum Prophetâ, Psal. 17: Quo-
gratià, jam non ex operibus, alioquin gralia jam non
niam in te eripiar à tentatione... Adjutor meus eslo , ne
est gratin, Rom. Il, 6. Attamen ipsa gralia merctur
derelinquas me. Orare debemus, ut faciat, cum tenta-
augcri,ut aucla mercatur perfici, inquit S. Auguslinus,
tione proventum, ut possimus sustinere, Psal 26. Gralia
epistolà 186, aliàs 106.
igitur Clirisli non solùm valet ad remissioncm peeca-
Gratin ad singutos actus datur. sed etism ad adjuto-
torum, qua jam commissa sunt
1
,

II. Credendum est, gratiam Dei ad singutos actus rium, ut non committuntur. Pelagianos secùs sentien-
dari (S. August. epist. 107), sive ad singulos actus tes anathemate confixil synodusCarthaginensis, canoue
esse necessariam, proindeque Deum semper orandum 3. Alqueislud discrimen est inter mediçum hominem,
ut < dedUcat nos in semitam mandatorum suorum, ut et cœlestem supremumque animarum medicum Deum,
perficiat gressus noslros in semilis suis, ul non mo- ulS. Auguslinus explical, libro de Naturà cl Gratià, cap.
veantur vestigia nostra, ut in adjutoriuin nostrum in- 26: « Medicus homo, cùm sanaveril hominem, jam de
tendat; ut aptet nos in omni bono, ut faciamus cjus « c;ctero sustenlandum elementis et alimentis corpo-

voluntatem; ut dirigat corda nostra in cliarilale; ut t ralibus, uteadem sanitas apto subsidio convalescat
suà nos gratià semper et pravcnial et sequalur; ut i atque persistât, Deo diroitlit, qui precbet ista in

actiones no^tras aspirando praevenial, et adjuvando i carne viventibus , cujus eliam erant illa, (pue dùm
prosequatur, ut cuncta nostra oralio ati ipso incipial i curaret, ailliibebat... Ipse autem Deus.eùin perMe-

et per illuin cupta finiatur; ut cjus auxiliis alishalia-

•
diatorem Dei et bemmum hominem Jesum Clui-
noxiK enim Hum, spiritoaliter santrt îPgrum vol vivMieal nx>r
mur à e» ad saltilaria dirlgamur. > Divinl
 , ,

63 de s \\m nom. 64

« tuum, id est, justifieat impium, et cùm ad perfeelam mandalorum, ut sciamus quid appetere, quid vilare

c sanitatem, hoc est , ad perfectam vitam juslkiam- debeamus, sed per illam nobis prœstari , ut quod fa-
< que perduxerit, non deserit nisi deseralur, ut piè ciendum cognoverimus , etiam facere diligamus, atquc
» semper jusièque vivatur. Sicut enim oculus corporis valeamus. Credendum est necessariam esse, ut divina
« eliam plenissimè sanus , nisi candore lacis adjutus mandata simpliciler implere possimus, ac vitam ceter-
< non potest cernere, sic et liomo etiain perfectissimè nam promereri, non autem ut quod facere per liberum
« justilicatus, nisi aelernà lucc justiliae divinilùs ad- jubemur arbitrium, faciliùs possimus implere per gra-
< juvelur, rectè non potest vivere. Sanat ergo Deus, tiam ; tanquàm etiam si gratia non daretur, non quidem
< non solùin ut deleat quod peccavimus, sed ut pra- facile, sed lamen possimus etiam sine illà implere divina
* stet etiam ne pccceinus. > Aliqua quidem vitant mandata. Qui sccùs senliebant Pelagiani ba;retici,
pec^ata, et aliquibus tenlationibus rcsislunt peccato- damnali sunt et analbemale perculsi, canonibus 4 et
res ipsi , imô etiam elhnici , sed ea non vitant , nec 5 concilii Africain ,
qui Milevitani nomine vulgo pro-
iis résistant ut par est, amore scilicet Dei, sed amore feruntur, quos Tridenlinum concilium renovavit, ses-
laudis et gloriac, vel alià cupiditate, et vitiis occultis sione G, canone 2 : « Lex igitur data est , ut gratia
neO'Oinnia vitant, nec gravibus tenlationibus diùque « qiuiereretur; gralia data est, ut lex impleretur. Lex
resistunt, sed aliquas cupiditates ideb vincunt, ut alias « data esl ulmonstrarel bomini infirniitalem, et quœ-
expleant, quorum granditate vincunlur ; et : In vulnera « reret demonstrata inlirmitas Salvalorcm. Ad boc
vulnere surgant. Tune itaque victa vilia deputanda sunt, « poliùs valel legis agnilio, si gratine desit opilulatio,

cùm Dei amore vincuntur, quem nisi Deus ipse non do- i ut fiai mandati pra^varicatio. Ubi enim non esl lex,

uai, nec aliter nisi per Médiat or etn Dei et hominum 3c- « ait Apostolus, Rom. A, nec prœvaricatio. Et : Con-
sum Cliristum. S. Augusl. lib. 21 de Civ. Dei, c. 16, i cupiscenliam neseiebam, nisi lex diceret : Non con-
et lin de Continenlià, c. 12 ; S. Prosper, Carm. de In- < cupisces, Rom. 7. Ac per boc usque adeô aliud est

gratis. « lex, aliud gralia, ul lex non solùm niliil prosit,

Gratin uecessaria ad Deum super omniu diligendum. « verùm eiiam plurimùm obsit , nisi adjuvet gralia ;

« et baec oslendatur legis utilitas ,

quouiam quos
V. Credendum est, graliam Dei omninù necessa-
c facit pnevaricationis reos, cogit confugerc ad gra-
riam esse ad Deum super omnia diligendum : siqui-
« tiam liberandos, et ut concupiscenlias malas supe-
dem gratta Dei diffusa est in cordibus noslris per Spiri-
« rent, adjuvandos. Jubet enim magis quàm juvat;
tum sanctum, qui datus est nobis. Utrumque igitur est
« docet morbum esse, non sanat; imô ab eâ potiùs
Dei donum , et scire quid facere debeamus, et diligere
* quod non sanatur augelur, ut attentiùs et solliciliùs
ut faeiamus. Prorsùs « donum Dei est diligere Deum ;
< graiiai medicina quxratur. » Quia littera occidit, 2 Cor.
« ipse ut diligeretur dédit, qui non dileclus diligit ;
i 3, Spiritus autem vivifient, inquit S. Augustinus, lib.
< displicentes amati sumus , ut ficrel in nobis unde
i de Gralia Christi, cap. 81. »

< placeremus. j Quamobrem & secundùm sanctarum

Quod autem ait Apostolus, Rom. 2 Génies quai :

i Scriplurarum senlenlias, antiquorumPalrumdefmi-

legem non Itabeut, naturaliter quœ legis sunt faciunt, vel
< tiones pnedicare debemus , et credere quôd, per
de genlibus ad Cliristum conversis ejusque fide im-
« peccalum primi hominis, ita inclinatum et attenua-
butis inlelligendum est, nec ibi natura opponilur gra-
« tum fuerit liberum arbitrium, ut nullus postea
tine, sed legi scriplœ ,
quœ data est Judaùs , nalura-
« aut diligere Deum , sicut oportet , aut credere
que cogitanda est, per graliam Christi reparata. A on
r

< in Deum , aut operari propter Deum quod boniim

per naluram negata est gratia, sed per graliam reparata
i est possit, nisi gratia eum aut misericordia divina
natura , ul explicat S. Augustinus , lib. de Spirilu et
« pnevenerit. s Arausicani concilli II verba sunt.
litterâ, cap. 26 et 27 ; vel si de gentibus à Christi fi-
Ideinquc confirmât concilium Tridenlinum , sessio-
de alienis etiam exponalur , inlelligendum est illas
ne G, canone 5. Ilinc Ecclcsia publicis in precibus
absque gratia Christi omnia legis prœeepta non im-
Deo supplicat, ut amorem sui fidelibus inspiret : « Da
plere , sed aliqua duntaxat faciliora ,
qualia sunt
< populis tuis id amare quod prœcipis... Sancli no-
honorare parentes, colère amiciliam ,
justam ferre
i minis lui limorcm pariter et amorem fac nos ha-
sententiam; et lucc quidem quoad substantiam operis
< bere perp^tumn.... Iiifunde cordibus nostris lui
duntaxat, non quoad modum , scilicet ex charitate, et
< amoris affectum, ut te in omnibus et super omnia
( ut uno verbo mulla conq>lectar)sf«^o/;or/d,ad jusli-
< diligentes ,
promissiones tuas, qu;e omne deside-
(icationem et vitam cetemam consequendam, ul lo-
• rium superant, conscqiiamur ; Deus virtutum, cujus
quantur concilia Arausicanum II et ïridentinum. Ne-
« est totum quod est optimum, insère pecloribus no-
cessaria est gralia adjuvantis , ut impleatur prœceplum
» stris amorem tui nominis... Da nobis fidei , spei et
jubentis, inquit S. Augustinus alio in loco. Et : Manda-
« charîlatis augmentura, et ut mercamur assequi quod
tis Dei redis et ardais liumana non contemperalur infir-
c promittis, fac nos amare quod praccipis. »
mitas, yiisi prœveniens cjus adjuvet cliaritas.
Gratta necessaria ad servanda Dei mandata.
Quamobrem gratiam ad implenda Dei mandata ab
VI. Credendum est, Christi gratiam ad servanda ipso cum Ecclcsia ferventissimis precibus postule-
legis divina: mandata esse omninô necessariam nec ; mus Dirigcre et sanctificare digneris hodic corda
: «

per illarn solùm nobis revdariel aperiri intelligentiam <s. ot opéra nostra in lege luà , et in operibus manda-
 65 DE SVUDOLO. 66
< lorum tuorum... Praesta, ul quae tibi sunt placita, Hœc ul cujusque studio afl'ecluque pelutur,

< et diclis exequamur, et lattis... Mentes noslras be- Ipsa agit, et cunclis dux est venientibus ad se,
« nignus illustra , ut videra possimus quae agenda Perque ipsam nisi curratur, non itur ad ipsam.
« sunt, etqnae recta sunt agere valcamus Perfice >'ec frustra nos adliorlatur Script ura sacra ut
Deum
i ut quae le auctore facienda cognovimus, le opérante quacramus, ut ad januam misericordiac illius puise-
« impleamus. * Orenius et cum S. Auguslino, lib. 10 mus, ut ad eum converlamur et redeamus. Debcmus
Confess., cap. -29, dicenles : Domine, daquod jubés, enim quaerere, pulsare, ad Deum converti, et redire,
et jubé quod vis. idque cum
Dei gratià possumus, quà ut non adjuven-
tur bomines, in ipsis causa est, non in Deo;
ul S. Au-
Gratta necessaria ad initium boni operis et fidei.
gnslinus docet, lib. 2 de peccat. Merilis et Rcmiss., c.
VIL Crcdendum est, graliam non solùm ad consuin- 17. Ad peccandum namque non adjuvamur à Deo
ju- ;

inationem sed ctiam ad initium boni operis , et ad sta aulem agere, vel juslitiae prxceplumomni ex
,
parte
ipsum initium lidei esse onininô necessariarn, (|iiia implerc non possumus, nisi adjiivemur à Deo. « Sicut
non sumus sufficienles cogitarc aliquid ex nobis quasi ex « enim corporis oculus non adjuvalur à luee, ut
ab
nobis, sed sufficieutia uostra ex Deo est, 2 Cor. G ;
« eàdem luce clausus aversusve disccdal, aulem vi- ut
eujus sumus factura, creati in Christo Jesu in operibus « deal, adjuvalur ab eà, ncque hoc omnino nisi illa
|

bonis, quœ prœparavit Deus ut in Mis ambulemus, Ephes. « adjuverit, polest; ila Deus, qui lux est hominis
in-
2; et Joan. ft'.Nemo ad Christum venire polest, ni.si Pater « tenons, adjuvat uostra mentis obtulum, ut non
traxerit eum, et nisi fuerit ei datum à Pâtre. Orandns « secundùm nostram, sed secundùm ejus jusliiiam
igilur est, ut qui cœpit in nobis opus bonum, perficial « boni aliquid operemur. Si aulem ab illo avertimur,
usque in dicm Christi Jesu, Pliiiip. I. Fidem etiani totam « nostram est.... Conversos ergo Deus adjuvat, aver-
quanta est esse donuin Dci Apostolus prsedicat ad « sos deserit. Sed eliam ul converlamur,
ipse adju-
Lpbesios scribens : Graliâ suivi facti estis per fidem, et « val quod cerlè oculis corporis lux isla non
:
prae-
hoc non ex vobis , Dei enim donum est. Tandem non « stat. Cùm
ergo nobis jubel dicens, Zach. I : Con-
posset verè dici bomini : Qui s te discemit? quid autan « verlimini ad me, et convertar ad vos; nosque
illi dici-
habes, quod non accepisti? si (idei, aut boni operis ini- « mus, Psabn. 79 Deus virtutum couverte nos; quid
: ,

tium ex seipso liaberet. Quamobrem Semipelagianam « aliud dicimus, quàm Da quod jubés? Cùm jubcldi-
:

baresim concilium Arausicanum II conlixit, canone < cendo, Ps. 1 18 : IntelligUc insipientes in populo ; cl nos
5, cujus haee sunt verba : « Si quis ad invocationem « illi dicimus, Eccli. 18: Da mihi intellectum ut discam
« bumanam gratiam Dei dicit posse conferri, non aulein < mandata tua; quid aliud dicimus, quàm : Daquod
« ipsam gratiam facere ut invocetur à nobis , eonlra- < jubcs? Cùm jubet dicendo, Sap. 8 : Posl concupi-
< dicit hnhv. Prophelac , vel Apostolo idem dicenti :
« scentias tuas non eas; nosque dicimus, Isaiae 5G :

i Investis sum à non quœrentibtts nie ; palam apparut « Scimus quia nemo potest esse continens, nisi Deusdet;
< his quime non inlerrogabant,* Isaia? 65 ; Rom 10. « quid aliud dicimus, quàm : Da quod jubés? Cùm ju-
Et Canone 5 : « Si quis sicut augmentum, ila eliam « bet dicendo : Facile jusliiiam ; nosque dicimus, Psal.
< initium lïdci, ipsumque credulilatis afiectum, quo in « 118, 12 : Doce me justificationes tuas, quid aliud di-
« cum credimus qui justinYal impium , non per < quàm Da quod jubés? ibid. c. 5. Quaeren-
cimus, : i

< gratiae donum, id est ,

per inspirationem Spiritûs Dominum, dùm inveniri polest, lirmissimè
tes itaque

« sancti corrigentem volunlalem nostram ab infldeli- credamus, quod nunquàm redire polest ovis errans,
«

< tate ad lidem, ab im pi et a le ad pietatem, sed nalu- i nisi fuerit boni Pastoris inquisitione praeventa, ex
« raliter nobis inessc dicit, apostolicis dogmatibus « bumerisreportata.ProptercaPaslor bonus venitquaer
< adversarius approbatur. » Idem ctiam fidei dogma < rerc et salvam facere ovem perdilam,
quae Pastorem
< canonibus G et 7, confirmatur. • Ut igitur perve- « siiuni quaerere non polest priusquàm ab eo quaera-
« niatur ad adjulorium Dei , ad Deum non curritur < lur; sed à quaerenle praevenilur ut quaerat. Pastor
« sine adjutorio Dei ,
qui non solùm posse nostram t autera frustra eam quacreret, si quacsita Pastorem
i donavit, atque adjurât, sed ctiam velle operatur in « ipsa quaerere non posset. Sed hoc ei quaerenli Par
« nobis : non quia nos non volumus, aut non agimtis, i storis bonitas donat, ut eliam ipsa quacrendi Pastor-
< sed quia sine ipsius adjutorio nec volumus aliquid i ris babeat volunlalem. Quaerilur aulem ut quaccaf,
« boni, nec agimus. Quamvis enim bona volunlas bo- « quando iiluminatur ut credat, » inquit S. Fulgcn-
« minis mulla Dei dona précédât, non tamen omnia :
tiu.% lib. de Incarii. elGrat. c. 22
« (pue aulem non pra>cedil ipsa, in cis est et ipsa.
Singularis gratta ad perseverandum necessaria.
« Nain utrumque legitur in sanctis eloquiis, et :
.1//'-

« sericordia ejus praveniet me; et : Miseiicordia ejus V11I. Crcdendum est, singularis gratiae donna cal
< .sequeturme : Nolentcin prseTenil ul \rlit; volenlem perseverandum uecessarium esse. Los enim duntaxat
« subsequitur, ne frustra velit. ) S. Augnslinus , lib. in jusiiliâ siare, quos Deus omnipotenli volunlale suâ
de Gratiâ Christi , e. 23, et 25; Enchirid. cap. 52; slaluil, Apostolus significat, dicens, Rom. 1 i : Tu quis
Psalm. 58. Assidais quidem precibus à Deo postutan- es, qui judicas atimum servant? Domino suo stat util cu-
da gratis est; sed, ut ait S. Prosper, canninc de ln- dit : stabil aillent; poteilS est enim Deus statuere Muni.
gratis, c. 25 :
M<-m perTeclionc n boni operis. ni est, pcr&evcruji-
 i

C7 DE SYMBOLO. 68

usque in diem ChristiJesu (Pliilipp. 1), « oblationibus, in jejuniis cl caslilate. Formidare enim
tiam in justitia,
j

gratte Cui eonscntiens S. Peirus scribit \Deus

irilmit.
t debent, scienles quod in spem gloria?, et nondùin in
aulcm ornais grattas, qui vocavit nos inœlernam gloriam < gloriam renati sunt, de pugnà (\um superesl cum
suam tn Clinslo Jesu, modicum passos ipse perficicl, t carne, cum mundo, cum diabolo, m quà victores esse
confirmait, solidabitque, 1 Petr. 5. Donum illud singu- « non possunt, nisi cum Dei gralià Apostolo oblempe-
Psal. 16 Perfice « rcnl dicenli, Rom. 8 Debitores sumits non carni, ut
lare David à Deo rogabat dieens, : :

(jressus meos in semitis tuis, ut non moveantur vestigia t secundum carnem vivamus ; si enim secundum camem

mm. Illud sibi, populoque suo adprecabalur bis ver- « vixeritis , moriemini : si autem Spiritu {ncta carnis

29 Domine Dcus, cuslodi in œternum « mortificaverilis, vivetis. i

bis, 2 Paralip. :

eorum, semper in vcneralio- Vis omnis msrendi bonis operibus ex gratià Christi est.
liane voluntatem cordis et

nem lui mens istn permanent. Illud pro Eleclis suis IX. Crcdendum est vim onmem merendi operibus
Pater sancte, justorum ex Christi gratià inesse. « Clirislus enim Je-
Ghrislus à Pâtre poslulavil, Joan. 17 :

inquit, serva eos in nomme tuo qtios dedisti milii... Non « sus tanquàm caput in meiubra, et lanquàm'vitis in
« palmites, in juslificatos jugiter virlulcm influil; quai
rogo ut tollas eos de mundo, sed ut serves eos à malo.
Eô denique Oratio Dominica penè tola colliueat, ut « virtus bona eorum opéra semper an tecedit, et comi-

persévérance donum à Deo efflagitemus, ut S. Cy-

« talur, ctsubscquilur, et sine quâ nullo pacto Léo

prianus ostendit, traelalu de oratione Dominica. Do- « grala cl meritoria esse possent. » Nemo igitur in
t

gma islud fidei S. Auguslinus adversùs Pelagianos et seipso glorietur, sed in Domino, cujus lanla est erga

Seniipelagianos passim confirmât libro de Correptione « omnes homines bonitas, ut eorum velit esse mérita,

et Gratià et libro de Dono perseveranti». Concilium t quae sunt ipsius doua, » ul loquitur concilium Tri

Arausieanum 2, canone 10 , déclarât , « adjutoriuni dentinum, sessione 6, cap. 16, post Celestinum I, pou
< Dei etiam renalis ac sanclis semper esse implo-
maximum. Bonis operibus Juslos vilain acter
tilicem

i randum, ut ad finem bonuni pervenire, vel in bono nam promereri credendum est, secundum illud Apo-
c possint opère perdurare. » Concilium denique ïri- stoli, 1 Cor. 15 : Stubiles estote, et immobiles, nbundnn-

dentinum, sessione 6, canone 22, anatbemate percellit tes in opère Domini semper, scientes quod labor veste*

eos qui dixerinl, « nommera justifiealum vel sine spe- non est inanis in Domino. Et, 2 Cor. A : ld quod in pic»*

< ciali auxilio Dei in accepta justilià perseverare pos- senti est momentaneum et levé tribulalionis noslra', s#-

i se, vel cum eo non posse. > Igitur <r magnum illud pra modum in sublimitate œternum gloriœ pondus opero-
« usque in finem perseveranliaï donum, • quod nemo tur in nobis. Item, 2 Tun. 4 : De rcliquo reposita e$(

SC cerlô habituruin absolulà infallibili certitudine nôsse milii corona justiiiœ, quam reddel mihi Dominus in illfi

potest absque sjïeciali revelatione, ut eadem sacra sy- die, justus Index : non solum autem milii, sed cl iisqii

nodus doect, canone 16, à Deo continuis ferventissimis- diligunt ndvenlum ejus. Et : Non enim injuslus est Dcus,

que precibus pnstulemus, quia elsi illud non possimus ut obliviscalitr operis vestri, et dileclionis quam ostendi

absolutè promercri, possumus lamen mpplhiter eme- slis in nominc ipsius. Quamobrem concilium Trident
nuin, sessione 6, canone 26, eos anatbemale merilôl'e
reri, boc est, possumus impclrare. Deum oremus, in-

quit S. Augusl., lib. de Dono. Persev. c. 6, ut « det rit, qui dixerinl, < justos non debere pro bonis open
c bus, quac in Deo fucrinl facta, expectan et jperare
i nobis perseverantem in suâ volunlate famulatum ;

i ut facial nos suis semper obedire mandatis ; ut nun-

« acternam relribulioncm à Deo, per ejut mb .ricor
« quàm nos à se separari permitlat. Cum melu et tre-
« diam et Jesu Christi merilum, si ben£ ageodo, et
« divina mandata custodiendo, usque in Mner.i perse
t more salutem nostram operemur, Philipp. 2. Qui se |
c veraverint. Sed quamvis debeatur mer ces bonis
c existimat stare, videai ne cadat, 1 Cor. 10. Mnncn-
t operibus, si fiant, gratià lamen, qua r.on debelur,
« mus in Christo,ul maneat Citristus in nobis, Joan. 15.
i proeeedit ut fiant, llinc gratin Dei da œternu ab
t Fidèles simus usque ad morlem, et dabit nobis coronam
t vilœ, > Apoc. 2. Nulla crit excusatio noslra, si non « Apostolo dicitur, non quod merilis non delur, sod

perseveremus, quia nobis verè dicilur Perscverares i quia data S):nl et ipsa mérita quibus datiir. Non
: si

velles, quamvis bona voluntasex Dei munere sit, àquo « enim nobis parala sunl per nostram suiïicienliam,
prseparalur. Ilatum denique sit, donum perseveranliaï i sed in nobis facta per gratiam. Cui ergo redderet co-

non negari nisi ob peccalum. Quibus dccsl c ronam justus Judex, si non donàssel gratiam miseri-
« taie ad-
« julorium, pœna peccatiest, inquit S. Auguslinus,: « cors Pater ?Qnomodô esset ista corona juslitia', nisi

< lib. de Correptione et Gratià, cap. 7 et 11; Deus < pniecessisset gralia quie juslilicat impium ? Quomodb
enim suâ gratià semel istn debitn redderelur, nisi prias illa grniuita donare-
i juslificatos non descrit, nisi i

t priùs ab eis descratur, » ni S. Auguslinus passim i tur? Denique cum Dcus coronat mérita noslra, non

i docet,'et concilium Tridenlinnm, sessione 6, cap. 11. t aliud coronat quàm mimera sua ; de quo scriptum

Et Deus, est, Psal. 102 Qui coronat te in misericordià cl mi-

« nisi illius graliœ dcl'ucrinuis, sicut cœpil t :

opus bonum, seraHonilms. Concil. Arausic. 2, c. 18. S. Augusl. lib.

« ila perficiet, operans velle cl perfiee- t

re, inquit idem concilium, cap. 13. de Grat. et Lib. Arb. cap. 6, et epist. 194, aliàs 105,
i > '<
Vcrurntamen «

« qui se existimant stare, videant ne cadant , et cum « ad Sixtuni. s

Liberum nrbitrium gratia cooperatur.

J
< timoré ac tremore salutem suam operenlur in labo-
X. Credendum nihilnm'mùs est,
liberum arbUrium
i ribus, in vigiliis, in elecmosynis, in orationibus et
 "0
69
DE SYMBOLO.
ad opéra bona, cum Dei voluntate si(iuidem « Deus magis habet in potestate
Deo motum
:
à et excitatuui
non aulcm nierè pas-
j

« sua hominum vobmtales, quàm ipsi suas, i ut S.

gralià et ex ipsâ gralià agere, j

moverivelut inanimé quoddam: Augustmus docet. Proplerea, Deus voluntatem exci-

sivè se liabcrc, ant
lans, in eâque operans, ut ipsa cooperelur, trahit ip-
qiuc h.eresis est damnata à coneilio Tridentino, scssio- .

Qui enim Spiritu Dei agunlur, Rom. sa:n amore et voluptatc, facitque ut « magis delectet
ne 6, eanone i.
quod prœcipit, quàm délectai quod impedit. Do-
agûntur nt agant, et cùm egerint, illi à quo « >
8, ita ,

agenti minus dal benignitalem sive suavitatem graine suœ, et

aguntur, gratias agant.» Spiritus Dei qui te agit,

ipsom nomen adjuloris pnescribit terra cordis nostri dat fructum suum. Facil ul spirita-
i adjutor est tibi ;

boni delectatione agaimis. Quis verô liberlatem lxdi

ipse aliquid agis. Agnosce quid pos-
lis
( tibi ,
quia et tu
< cas, agnosce quid confilearis quaudo dicis, Psal. cùm
putet, voluntas agit amando, el agendo delecta-

i 2G : AJijutor meus esto, ne derelinquas me. Adju- tur?Cùm « sub gralià sananlc, juvante, délectante,

Nemo adjuvatur, si « implct legem, quae non est ei pondus, sed decus, nec
c torciri utiquc invocas Deuni.
agatur. Scimus, înquit idem Aposlo- « limenli tormentum, sed amanli ornamentum? > ut
i ab iî'.o ni!, il

lus, Rom. quia diligentibus Deum omnia coope- loquitur S. Augiistinus, sermone 55.
< 8,
non es- Klsi verù non volentis neque currenlis, sed miserentis
< rantur in bonum. Si non esses opcrator, illc

Cùm igitur auditis Quotquot Spi- sit Dei, ul ait Apostolus , etsi gratia
< sel cooporator. :

t ritu Dei agunlur, hi sunt filii Dei, nolite vos demitte- Ipsa suum cousummei opus, cui lempm agendi
|

c iv.Neque enim templum suum sic de vobis rrdificat Semper adest... Sec moribus illi

< Deus quasi de lapidibus qui non habent motum suum, Fit mora, nec causis anceps suspenéitur ullis,

c levantur, ab structure ponuntnr. Non sic sunt lapi- Née quod sola potest cura officiove minislri

c des vivi : Et vos tanquàm lapides vivi coœdificamhii Exsequitur, famutisve vicem commiltil agendi,

( in templum Dei. Ducimini, sed currite et vos, Epbes. ut ait S. Prosper in carminé de Ingratis, Deus tamen
« 2 •
Ducimini, sed sequimini quia cùm secuti fueritis, gratiam suam ila conlcmperat illis quos cfiïcaciler vo-
;

c verwn eril itlud quia sine illo nihil facere polcslis, » cat, movel, excilat ad bonum, ut illis congrua sit.
,

(S. August. Sermon. 156, alias 15, de verbisApostoli.) Unde quamvis Deus multos vocet, c eorum tamen mi-
« screlur, quos ita vocat, quo modo eis vocari aptum
Gratta eflicax et sanctificans non danlur omnibus.
i est ul sequantur. Falsum est autem si quis dicit :

XI. Credendum est, gratiam efïicaccm, et gratiam atquc cur-

< Igitur non miserentis Dei, sed volentis
qunc justifical impium. gratiam fidei, gratiam regene-
i remis est bominis ;
quia nulliusDeus frustra misere-
rationis, gratiam seu donum persévérants» usque in
non potest effectus miscricordiïe Dei esse in
c tur ; et
finem, « non omnibus bominibus dari; eis quibus da- miscrealur, bo-
i bominis potestale, ut frustra ille si
< tur, misericordià Dei gratuilà dari eis quibus non
;
c mo nolil. Cujus autem miseretur, sic eum vocat,
« datur, justo Dei judicio non dari, » ut loquitur S.
«quomodô scit congruere, ut vocanlem non respuat. »
Augusliniis, epist. 217, alias 107.
Non (juidem explorando, aut expectando consensum
Cralia eflicax liberlati non officit. voluntalis, sed efliciendo et contemperando gratiam,
XII. Credendum est gralià: vim cffieacissiniamcxdi- quo modo illis quos vocal, aptum est ut moveautur,
vinà omnipolcntià, et divinae voluntalis infinitâ \ irlutc el intelligant et sequantur. Illi ergo sequuntur voca-
promanantem, humaine liberlati nullatenùs officere ,
tionem, qui ci capiendœ reperiuntur idonci ; non quia
cùm bomo cxcitanli, moventi atquc adjuvanti gratiie seipsos idoneos reddunt, quibus verè dicilur : Quis

libéré cooperelur, illamque abjicere, et dissentire possit, te discernit? Quid habes quod non accepisli? Sed quia
si velit, ut à coneilio Tridentino, sessione 6, cap. 6, et prceparalur eorum voluntas à Domino, qui ad fidem
eanone 4, défini tum est. Voluntas ergo libéra lantb erit mentent applicat, voluntalemque eonjungit, ut loquitur S.
Hberior, quanta sanior : tant'o autem sanior, quantb divi- Augustinus, lib. 1 adSimplicianum,qurcstione2. Amo-
nœ misericordiœ gratiœque subjectior; libertas enim sine rem justiu'ac inspirât, voluntaiesqtie (ledit ac movet,
gratià,non est libertas, sed contumacia, inquilS. Augusli- ut rcx omnipotens et oplimus, imperio quidem eflica-

nus, epistolà 157, aliàs 89. Omnipotentissiimc Dei volun- ci, sed suavi, liberi arbitrii jure servato ; non ut ty-
talis, grati;equceflicacis, vim ex illà inseparabilem ha- rannus cogit, aut dura et ineluctabili neecssilatc com-
benlis, concordiam cum bominis liberlate S. Ansel- pellil et conslringit. Congrua cerlè est gralià qnxlibct

inus confirmât, libro de Concordiâ Pr.escienlhc et eliicaxcà congruilate, quam Dei voluntas om ipolens
Pra-destinationis, cap. 5 : < Quoiùam, inquil, quod facit. Quid enim congruenlius, aut quid jucundius in-
i Deus volt, non potest non esse ; cùm vult bominis firmis gralià quà sanantur, vel pigris gralià quà exci-
« volunlilem nullà cogi vel probiberi necessitale ad taiilur, vel volentibus gralià quà juvantur? « Cuis ani-
i volendum; timc nceesse est voluntalem esse libe- « mo eum non délectai?) Ve-
eompleclitur aliquid quod
i ram et essequod vult. > Sanè divins omnipoientix rùlQ quis habet in potestale ut vel occurrat quod eum
«

et voluntalis vis eflicacissima , atlinqens a fine usque ad i (b'ieetare possit, vol delectet cùm occurreril? Cùm
finem fortiter, et disponens omnia siuuiter, non soliun i ergo nos ea délectant quibus proficiamus ad Deum,
omnia opéra nostra in nobis operator, sed cliam mo- i inspiratur boc el pi lebetur gralià Dei, nonnutu nos-
dumeorum, utqu;e ex graliA pr:rveniente sunt à vo- i iro et Indus tria, aut operum meritis comparatur :

Juiilate libéra, tam libcrè liant, qnàm si cftsenl ï solà J t quia ul »il imtus voluntalis, ul sil industria >ludii,

I
-4 DE SV MIJOLO. 72

« ut sint opéra cliarilate fcrvontia, illc tribuil, ille lar- § XII. Fidei in Deum omnipotenteni utililas.

« gitur.» Verbû sunt S. Augustini, loco mox indicato.

Nulla res, inquit concilii Tridentini Catechismus,
Iiaque « auxilio et munere Dei non auferlur liberura
tam ad (idem et spem uostram confirmandam valet,
« arbilrium, sed liberalur; ut de lencbroso lucidum, quàm lixum animis noslris leneamus
si in non nibil
i de pravo rectum, de languido sanum, de imprudente fieri à Deo posse. Quidquid enim deinceps credere
sit providum, »inquiiCœleslinus I, sive aliusauclor
«
oporleat, quamvis magnum et admirabile sit, rerum-
Colleelionis sententiarum de Gratia et Libcro Arbi- que ordinem ac modum superet, illi tamen facile hu-
irio, ejus epistolac ad Gallos Episcopos adjunclarum. mana ratio, postquàm Dei omnipotentis notitiam per-
Etui ail S. Prospcr in Responsione ad Capitula Gal-
cepeiit, sine ullà bocsitatione assentitur; quin poliùs
lorum, cap. 15 c Arbitrium bominis gratia Dei non
:
quo majora sint, quœ divina oracula doceant, eô li-
« abolet, sed adolel et ab errore in viam revocat ac
;
benliùs fidem eis babendam esse existimat. Plané cre-
« reducit ut qnod suà libertate erat pravum, Spiritu
,
dendum est Deum aliquid posse, quod nos fateamur
i Dei agente sit rectum. >
investigarc non posse.
TotuniDeo tribuendum. Prœterea, boni aliquid exspectandum
si sit, nun-
XIII. Deniqne quamvis liberum arbilrium per gra- quàm aninuis rei magnitudine, quam exoptat, frangi-
tiamàDeo exeitalum, motum, adjutum, ipsi coopere- lur; sed erigit sese alque confirmât, sspè illud cogi-

tur , totum tamen Deo tribuendum est : non Deo ex tons, nibil esse q'.iod ab omnipotenti Deo effici non
parte, et bomini ex parte, sed humilia sit et devota possit. lifte igitur fide prxcipuè numitos nos esse
confessio, et detur totum Deo, ut ssepè repelit S. Au- oportet, vel cùm admiranda aliqua opéra ad proximo-
guslinus. Ciun enim nemo liabeal de suo nisi mendacium rum usum et utilitatem edenda sunt, vel cùm à Deo
et peccalum, ut docet Arausicana synodus 2, in nullo precibus impetrarë aliquid volumus. Alterum enim
gloriandum est, qnando noslrum nihil sit. Quam S. Cy- ipse Dominus docuit, Malth. 17: Si habueritis fidem
priani, lib. 3 Teslim. ad Quirinum, sentenliam S. Au- sicut grannm sinapis dicelis monti huic : Transi hinc
,

gustinus contra gratia? hostes protulit. Quidquid su- illitc, et trunsibit, et niliil impossibile erit vobis. De altero
mus, Dei misericordiâ sumus ;
quidquid ex nobis S. Jacobus scribit, Epistolae Calbolica^ cap. 1 : Si quit
sumus, mali sumus. Quidquid boni babel homo, non vestrùm indiget sapientià, postulet à Deo, qui dut omni-
babet nisi ab illo qui omne bonum nostrum est. « Non bus afjluenter, et non improperat ; et dabilur ci. Postulet
< parlim gratia, partim liberum arbilrium, sed totum autem in fide niliil hœsitans : qui enim liœsitat, similis
i singula opère individuo peragunt, înquil S. Ber- est fluelui maris ,
qui à vento movetur et circuniferiur.
» nardus, lib. de Grat. et Lib. Arb. c. Il, totum Non ergo œstimet homo ille quod aecipiat aliquid à Do-
« quidem boe, et totum illa ; sed ut toliun in illo, mino. Fides igilur impelrat, quod lex imperal. « Si
< sic lolum ex illà. Igilur qui reclè sapiunt, tri- « fides déficit, oralio périt. Quis enim orat quod nou
« plieem confitentur operalionem : non quidem li- « crédit? lînde et Apostolus, cùm ad orandum cxbor-
« beri arbilrii, sed divins gratine in ipso, sive de ipso. « taretur, ait, Rom. 10 : Omnis quicumque invoeaverit
« Prima, creatio ; secunda, reformatio ; terlia est con- « nomen Domini , salvus erit. Et ut ostenderet fidem
« summatio. Primo namque in Cbristo creati in liber- « fontem esse orationis, nec posse ire rhum ubi caput
< tatem vobmlalis, secundo refonnaniur pcrCbristum i aqu* siccalur, adjunxil Quomodb autem invocabunt :

< in Spirilum libertatis , cum Cbristo deinde consuni- « m quem non crediderunt ? Ergo ut oremus. credamus ;

« mandi in statum œternilatis Cùm igitur consum- « et ut ipsa non deficial fides qnà oramus, oremus.
« malio ficri habeat de nobis, sive cliam in nobis, non « Fides fundit orationem, fusa oratio fidei impelrat
« aulcni à nobis ; crealio verù facta sit et sine nobis :
« (irmilalem, » S. August. Serin. 115, alias 5G, de
« sola qu;e nobiscum quodammodo fit propler consen- Verbis Domini. Sed pra?sertim spem in misericordiam
« sum volunlarium noslrum, in mérita nobis repu- Dei erigit fides, quâ ipsum omnipotentem credimus.
• tabilur reformatio. » Sed « Dcus auclor est meriti, S. August., Serin. 213, alias de Tempore 119 : « Cre-
« qui et voluntalem applicat operi, et opus applicat « dainus ergo in cum, et omnia nobis de ipsius mise-

« voluntali. » Agnoscamus igilur infirmilalem et im- « ricordiâ promitlamus, quia omnipotens est : ideô in
polenliam noslram : quidquid boni cogitamus, di- c Deum Patrem onmipotenteni credimus. Nemo dicat :

cimus, operamur, ad Deum auctorcm referamus, à t Non mibi potcsl dimillcrc peccata. Quomodo non
quo est omne bonum et datum optimum. « Ipsa est « potesl omnipolens? Sed dicis : Ego multùm peccavi.
< enim gralia beneficii Dei prima, redigerc nos ad i Et ego, dico : Sed ille omnipolens est. Et lu : Ego
« COnfessionem infirmilalis, ut quidquid boni possu- « talia peccata commisi, unde liberari et mundari non
i mus, qtiicquid potcnlcs sumus, in illo simus, ut qui c possum. Hcspondeo : Sed ille omnipotens est. Yidete
< gloriatur, in Domino glorictur, s inquit S. Augusli- : quid ci canlelis in Psalmo 102 : Bcnedic, anima men,
nus, Enarrationc in Psalmum38.Cùm cnimDeusope- < Domino, et noli oblivisci omnes retributiones ejus : qui
retur in nobis velle et operari pro bona voluntate, < prepitiatur omnibus iniquilatibus tuis, qui sanut omnet
« Iwcc sanclis causa est tremendi alquc meluendi, ne « infirmilates tuas. Ad boc nobis est ejus omnipolentia
« ipsis operibus pietatis elali, deseranlur ope gratia», « necessaria. i

t et remancani in infirmitate naturre, » inquit S. Léo, Pmcterea, bœc fides ad omnem animi modestiam
eernionc 8 de Epiphanià. et bumililal^m nos inslituit. Inde Princeps Aposto-
 ,

7i DE SYMBOLO. 7S

sanctum perlfnente, cooperationcm Palris et Verbi

lomm, Epist. 1, cap. 5 Ilumitiamini inquit, sub po- : ,

superbis résistif, humilibus unigenili separare non possumus. < lia singulorum
tenti manu Dei, qui nimirùm
quoque in Trinitate opéra Triuilas operalur, uni-
aulem dut gratiam. Monel insuper, non esse trepidan-
«

duni ubi nulia est timendi ratio , sedunum Deum ti- « cuique operanti cooperanlibus duobus, convenienlc

mendum esse, Regem regum, et Dominum dominan- < in tribus agendi concordiâ , non in uno déficiente

lium, in cujus potestate nos ipsi et omnia nostra < efficacià peragendi, > inquit S. Augustinus sermone
Unde Salvalor noster Lucae 12 Ostendam 71, aliàs 11, de Vertus Domini, cap. 16.
posita sint. :

vobis, inquit, quem limeatis : Timete eum qui poslquàm

IL Creatorem cœli et terne prolilemur Deum, quia

occidmt, liabet poteslatem millere in gehennam. ha dico mundum qui est cœli terrœque compages, ex nihilo

vobis, hune timete.

condidit, non ex malerià aliquà sibi coaelernà ,
quam
immensa erga nos Dei ipse non fecerit, idque nullà vi aut necessilate coa-
l'limur denique bac fide ad
Deum ctus, sed sua sponte et voluntate. Neque verô ulla alia
bénéficia cognoscenda et celebranda. Nain qui
oianipotentem cogitai tara ingrato animo esse non,
fuit causa, quœ Deum ad ©pus creationis impelleret.
nisi ut bonitaterh suam cum rébus quae ab ipso essent
polest, quin saîpiùs exclamel Fecil mihi magna, qui :

potem est, Luc. 1.

effectue, communicaret. Nullius enim rci indiget, qui

per se bcalissimus est. Dixi Domino : Deus meus es tu,

§XIII. Creatorem coeli et terr.c quoniam bonorum meorum non eges inquit Propheta
,

I. Creationis opus admirabile

personee Patris eàdem Psal. Quemadmodùm aulem
15. solà sux> bonilatis

ralione tribuitur, quà omnipotentia, q;iamvis com- propensione mundum condidit, ila non exeniphmi
mune sit tribus personis adorandue Trinilatis, cujus aliquod aut formam extra se positam imitatus est in

inseparabilis est operatio. Nam et per Yerbum omnia creatione rerum; sed rerum omnium creandarum ra-

facla sunt, et sine ipso faclum est niliil, Joan. 1. Et : liones intelligibiles, vivas, seternas, incommaUibiles,

Quœcumque Pater fecerit, hœc et Filius similiter facit, seu praeformatas et descriplas in mente sua, in arle

Joan. 5. Quod eliam de Spiritu sancto Propbeta pra> sua; in Verbo suo imagines atque exemplaria ,
quae

dicat, dicens Psal. 32 : Verbo Domini cœli firmati sunt, in ipsâ arle divinà unum sunt, intuilus, ac veluti imi-

et Spiritu oris ejus omnis virtus eorum. Sed creatio tatus, summa sapientià et in finit à virtute, qure ipsius

tribuitur Palri, et de illo Christus ait, Joan. 14 : Pa- propria est, rerum unhersilateni in principio procrea-

ter in me manens ipse (acit opéra , « quôd ab illo sit ; vit. Ipse enim dixit , et facta sunt ; ipse mandant , et

< ctiam origo operum, à quo est existentia cooperan- creata sunt, Psal. 32. S. August. lib. Qmvst. ocloginla
i titrai personarum; quia et Filius de illo natus est, trium, qurcst. 46, et lib. 12 de Civit. Dei, cap. 20.
< et Spirilus sanctus principalitcr de illo procedit, de De ideis illis seu exemplaribus rerum in mente su-
« quo natus est Filius , et cura quo illi communis est ] premi artificis Dei, seu in Verbo divino existonlibus,

t idem Spirilus. Cùm

Dominus, Joan. 15
igilur ait : illud S. Joannis 1 oraculum : Quod (actum est in ipss

« Si opéra non fecisscm, quœ nemo alius fecit, non ad I

vitaerat, S. Augustinus interpretatur, Traclatu i i:i

< Filium et Spirilum sanctum retulit, quasi non sint Joannem : ( Facta est terra, inquit, sed ipsa terra quaî
< illis operibus cooperati , sed ad homines à quibus < facta est, non est vila : est autem in ipsà sapienlia

< leguntur multa facta miracula, et tamen à nullo qua; < spiritaliter ratio quœdam, quà lerra facta est, bre«

c Filius fecit. El quod ait Apostolus de Spiritu sancto, < vita est...Fabcr facil arcam. Prirnô in arle babeJ
« 1 Cor. 12 Omnia aulem hœc operatur unus atque
: i arcam : si enim in arte arcam non baberet, undo
t idem Spiritits, non ideô dictum est, quasi non ci < illam fabricando proferret? Sed arca sic est in arte,

< cooperelur Pater et Filius, sed quia in bis opcralio- < ut non ipsa arca sit, qure videtur oculis. In arle in-

< nibus non sunt mulli, sed unus Spirilus, et in di- t visibililcr est, in opère visibiliter erit. Ecce facla

« versis suis operalionibus non est à se ipse diversus. » < est in opère, numquid deslilit esse in arte? Et illa

Sic Patrem dixisse credimus : Tu es Filius meus dilc- « in opère facta est, et il!a manet qu:e in arte est :

ctus, in le complacuit mihi, Mat th. 17. Et tamen buic « nam polest illa arca puirescerc, cl ilerùm ex illâ

miraculo vocis de cœlo sonantis cooperatos esse Pa- < quae in arte est alia fabricari. Attenditc ergo arcam
trem cl Filium agnoscimus. Eodem modo cùm reclis- < in arte, el arcam in opère. Arca in opère non e*t
simè dicamus , non Patrem, nec Spirilum sanctum « vita, arca in arle vita est : quia vivit anima artilicis,

super mare ambulàssc; illud tamen opus tanti mira- < ubi sunt ista omnia anlcquàm proferanlur. Sic er^ o r

culi, Patrem et Spirilum sanctum cooperatos esse quis < quia sapienlia Dei per quam facla sunt omnia «e- ,

abîmai? Sic et soluin Filium verè dicimus suscepisse < cundùm artem continet omnia, antequàm fabricet
carnem, non Patrem aut Spirilum sanctum; et tamen < omnia ; bine qu;t! fiunt per ipsam artem non conli-
banc incarnalioncm ad soluin Filium perlinenlem quis- c nuô vila sunt, sed quidquid faclum est , vita in illo

quis negat cooperatum Patrem aut Spirilum sanctum, t est. Terrain vides, est in arte terra. Cœlum vides,

non rectè sapit. Item dicimus, nec Patrem, nec Filium, « est in arte cœlum. Solcm et lunam vides, sunt el

sed soluin Spirilum sanctum, et in columbœ specie, « ista in arle; sed foris corpora sunt, in arte vita

et in linguis velut igneis apparaisse, et dédisse pro- < sunt. i

mintiarc illis in quos veneiat, mullis ci variis linguis Quamvis porrô IVns crealuras plurimas ex aliis
piagnalia Dei ; à quo tamen miraculo ad Spiritum condiderit atque eliamnùm prcnlucat, illarum nihilo-

TU. M.
 ,

75 DE SYMBOLO. 7$
minus Creator propriè verèque appellalur, tum quia haeresim, qui Deum optimum maximum carnis condi-
materiam, quâ constant, ex nihilo produxit in prima torem corporumque negabant, sed mali principii esse

rerum molitione ; tum quia, quod homines spectat, il- dicebantopificium, etduas animas in homineesse as-

lorum animas è niliilo quotidiè créât, et creando cor- serebant, unam bonam à bono Deo,alleram malam ab
poribus infundit; tum quia in rerum quotidiauà pro- adverso principio. Haec autem omnia Deus non ab
ductione per causas secundas ,
quibuscum efficiendi selerno, sed in principio lemporis creavit, ut declara-

vim causœque dignitatem communicat, materiâ non vit Ecclesia in concilio Lateranensi IV , sub Innocen-
iiuliget circa quam agit, et ex quâ formas educit, nec tio III, canone Unum, 1 : « inquit, universorum prin-
ab eâ uilo modo dependetejus operatio. Hinceamdem < cipium, Creator omnium visibilium et invisibilium,
actionem quâ bomo gignitur, S. Auguslinus crcatio- t spiritualium et corporalium : quia suâ omnipotenti
nem vocat quatenùs à Deo est, gencrationem verô
,
< virtule simul ab inilio lemporis utramque de niliilo

quatehùs ab hominc est. Sic enim libro 4 contra Ju- « condidit crcaluram, spirilualcm et corporalem, an-
lianum, cap. 8 : Qui nondùrn, inquit , sicut parvuli < gelicam videlicet et mundanam , ac deinde huma-
utunlUr voluntatis arbilrio, eo volente regenerantur, quo i nam quasi communeir, ex spiritu et corpore consii-
créante gencrantur. Et libro 1 de Nupliis et Concupi- < lu la m . >

scëntià, cap. 1 : Ex maribus et feminis Deus homines

créât. Tum libro 2 de Anima et cjus origine, cap. 3 :
§ XIV. Quid de angelis fides doceat? — Angeli puri
Creatura omnis , inquit, ex Deo, sed créante vel ex ni- spirilus sunl.

hilo, vel ex aliquo , non autem gignente vel producente

de seipso. Et alibi : Nascunlur homines hominc géné- I. Angelos spirilusesse fides docet. Psalmo enim 103
rante, Deo créante, veccato inficiente, diabolo possi- scriptum est : Qui facis angelos tuos spirilus ; et ab
dente. Apostolo , Hebr. 1 : Adminislratorii spiritus appellan-

Coeli et tfrRvE er&îtofem credere nos profitenw tur. lncorporei sunt, immortales, invisibiles ;
pingun-
Dc.um,Jiis nominibus intelligentes et signHicantes quic- lur tamen et sculptis im;iginibus ul homines repra;-
quiJ cœlum et terra complectuntur. Nam prccter cœlos, SCUlanlur, quia inhumanâ forma ad tempus assumptâ
quos opéra digitorum ejus Propbela appellavit Psal. 8, hominibus apparuerunt, cùm ad eos missi sunt à Deo.
lucem ctiam splendoremqûe solis, lumcque, et cœte- Magno illos esse numéro certum est; id enim sacraî
roruiii syderum ornatum addidit, ul diem ac noclem litterae nos docent, Danielis 8 : Millia millium ministra-

dividerent, essenique in signa, et tempora, et dits, et bant ei, et decies millies centena millia asislebanl ci. Et
aimos. In cœlo etiain spiritualem naturam, scilicet an- Apocalypsis 5 : Et erat numerus eorum millia millium.

gelos innumerabiles ex nihilo creavit Deus, qui ipsi Quanta sit eorum mullitudo ,
pro cerlo non habelur :

ministrarent et assistèrent. Hinc de Filio Dei Apostolus infinitum non esse certum est. Scienliâ eminenli pne-
ad Colossenses scribens, cap. 1, ait : Quoniam in ipso dilosesse Scriplura sacra lestalur, 2 Regum 14 : Tu,

condila sunl universain caiis et in terrû, visibilia et invi- Domine mi rex, sapiens es sicut habet sapienliam angélus

sibilia, sive Throni, sive Dominationes, sive Principatus, Dei, ut intelligas omnia super terram. Cogilationes ta-

sive Poleslales : omnia per ipsum, et in ipso creata sunt. men bominum minime noverunt, quia hujusmodicogiii-

Terram porrô super slabilitatem suam fundatam Deus tio Dei propria est, qui scrulalur renés et corda , qui fînxit

verbo suo jussit in medio mundi consistere, effecilque sigitlatim corda eorum, et intelligit omnia opéra eorum,
ut ascenderent montes et descenderent campi in locum etnovitabscondita cordis, Psalmis 7, 32 et 43. De quo et
queni fundavit eis : ac ne aquarum vis illam inunda- 3 Regum, c. 8, Salomon ail : Tu nûsti soins cor omnium
rel, tenninumposuitquem non transgredientur, neque filiorumhominum. De quo et Apostolus ad Hebraeos 4 :

convertentur operire terram. Deindenon solùm arbo- Vivusesl sermo Dei et efficax, et penetrabilior omni gla-

ribus, omnique arborum et florum varietate convesli- dio ancipili : et pertingens usque ad divisionem anima;

vit atque ornavit, sed innuineris etiam animantium ac Spiritus, rompagum quoque ac modullarum, et discre-

generibus, quemadmodiun antea aquas et aerem, ita tor cogitalionum et intentionum cordis. Et non est ulla

etiam terras complevit. Postremô ex litno terra; con- creatura invisibi lis inconspectu cjus : omnia autem nuda

didit hominem, Dei manu pro matrice usum, ut Basi- et aperta sunt oculis cjus. Hinc Apostoli orantes dixe-

lius Seleuciensis loquitur ; et insufflavit in faciem ejus runt, Act. 1 : Tu, Domine, qui corda nôsti omnium, etc.

tpiraculum vitœ, et factus est in animant viventem, Gen. Potentes sunt, magnâque vi pollent, ut S. rex David

2. Usée omnia coeli et terne verbis intelligcnda sunt significat bis verbis : Potentes virtute, fucientes verbum

quic Propheta bac sentenlià expressit, Psal. 88 : Tui illius. Quamobrem saepè in sacris litteris virtutes et

sunt cœli, et tua est terra, orbem lerrœ, et pleniludincm exercitus Domini appellanlur. Pcrnicilalis sunt inerc-
ejm tu fundàsti. El multô brcviùs Nieami concilii Pa- dibilis, et minimo temporis spatio ad qiiœlibet loco-

tres addilis Symbolo duobus illis verbis, visibilium et in- rum inlervalla raplim feruntur, et eo quidem modo,
visibilium, signilicaverunt. Qiicecumque enim rerum quem ne abumbrare quidem cogitanilo possumus, nc-
universitate comprebenduntur, ea vel sub sensum ca- dùm oralione ant argumentis assequi. Hinc Tertul-
dnnl, et visibilia dicuntur; vel mente et intelligcnlià Jianus Apologclici, cap. 22, de Angelis ait : Omnis
percipi à nobis possunt, quœ invisibilium nominc si- Spiritus aies, hoc est , angeli et dœmones. Jgitur mo-
menlo ubique sunt. Tolv.s orbis illis locus unus est. Quid
gnilicanlur. Id autem additum contra Maniclixorum
 ,

77 DE SYMBOLO. 78

ubigeralur tam facile sciunt, quàm cnuntianl. Hinc alis

f
Sanctorum angelorum pugna cum mali t. Quodnam
instructi pinguntnr angeli, quibus et sanctorum spiri- istorum peccatum ?

tuum fervor et velocitas ad Dei mandata excquenda III. Tria duntaxat sanctorum angelorum nomina ex
abumbratur, maximèque ad oraliones noslras ambi- Scripturâ sacra novimus, Michaelis , Raphaelis , Ca-
tioso famulalu ac mimsterio ad Douni pervehcndas, ut brielis, Dan. 10 et 12, Judac vers. 9. Pralium magnum
loquilur S. Hilarius; nec preces lanlùni, sed etavtcra factum S. Joannes Apocalypsis 12, commé-
in coelo

pietatis opéra. Quù speclat illa scalse Jacob cœlilùs morai Michael et angeli ejus prœliabantur cum dracone
:

représentai* exposilio , et per eam asccndentium ac ( id est, cum angelorum perduellium principe, cui
descendentium infaligabili alternatione angclorum. Lucifero et Belzebud nomon); draco pugnabat,
et et an-
Unde Alcimus Avitus, Fragmenlo 0' in Epistolam ad geli ejus, et non valuerunt, neque locus inventus est eo-
Philippenscs ait : < Seal* gradus sunt supplicationes rum amplius in cœlo. Et projectus est draco ille magnus,
c humanse, quibus quisque pro viribus in divinas au- serpens antiquus, qui vocatur diabolus et Satanas, qui
< res, precumqualilaleniiltatur. Ascendunt autein per seducil universum orbem; et projectus est in terram,
« eos angeli,cùm vola nostra in cœlum porrigunt. et angeli ejus cum illo missi sunt. Et audivi vocem ma-
« Descendunt, cùm de cœlis obtenla transmillunt. gnam in cœlo dicentem : Nunc facla est salus, et virtu-s,

< Assistant hi precibus nostris, non pennarum flatu , et regnum Dei nostri, et polestas Christi ejus : quia pro-
< sed donorum spiritu, quorum volasse, voluisse est.» tjectus est accusator fratrum nostrorum, qui accusabal il-

Detanlà beatitudine, unde nos modo peregrinamur los anle conspectum Dei nostri die ac nocte. Michael,
t attendunt nosperegrinos, et miserantur nos, et jussu cujus nomen significat, Quis ut Deus ? Ejusque sancti
< Domini auxilianlur nobis, ut ad illam patriam com- commilitones Deo subjecli, graliasque pro. acceptis
« munem aliquando redeamus, et ibi cuin illis fonte donis divinœ majestati referentes, bumililate diabo-
< Dominico veritatis et œternitalis aliquando sature- lum vicerunt et angelos ejus, stetcruntque per libc-
i mur, » inquit S. Augustinus Enarratione in Psal- rum arbitrium, gratià tamen amplioii adjutum. Cé-
ruuin 62. leri per liberum arbitrium à Domino Deo relugae facti
Angeli in gratià condili. sunt. «Islismalà volunlate cadentibus, illis ampliùsad-
H. Cùm gratià couditos angelos omnes colligilur ex f juti, ad eam beatiludinem unde se nunquàm casuros
eo quôd sacrœ litterae de diabolo testanlur, qubd in < certissimi fièrent, pervenerunt, > inquit S. Augustinus
veritate non stetit , et ex iis quai ab Ezecbiele de dia- lib. deCorrept. et Gratià, c. 10; lib. 12deCivil. Dei c. 9.
bolo figuratè dicta sub personà régis Tyri, Patres ple- < Proinde causa beatitudinis bonorum angelorum ea
rique et universa theologorum schola interpretantur : t est, quôd ei adlneserint qui summè esl. Cùm verô
Tu signaculum simililudiiiis, plênus sapienliâ, et perfe- < causa miseriœ maloram angelorum quseritur, ea
ctus décore, in deliciis Paradisi Dei fuisti : Omnis lapis t meritô occurrit, quôd ab eo qui summè est aversi,
pretiosus operimentum tuum...Aurum opus decoris lui... c ad seipsos conversi sunt ,
qui non summè sunt et :

Tu Cherub exlentus et protegens, el posui te in monte i hoc vitium quid aliud quàm superbia nuncupat.ir?
sancto Dei, in tnedio lapidum ignitorum ambulàsti. Per. i Initium quippe omnis peccati superbia, Eccli. 10. No-
feclus in viis tuis à die condilionis tuœ, donec inventa est c luerunt ergo ad illum custodire foriitudinem suam :

tniquitas in te. Deus igitur angelos i cum bonà vo- « et qui magis essent, si ei qui summè estadbœrerent ;

« luntate, id est, cum amore casto, quo illi adhaere- t se illi prx'ferendo, id quod minus esl praHulerunt. »

« rent, creavit, simul eis condens naturam, etlargiens Verba sunt S. Augustini libro 12 de Civitale Dei, cap. 6.
« graliam, > utloquitur S. Augustinus libro 12 de Ci- Illud superbiye diabolicce crimen dilucidè S. Grego-
vitate Dei, cap. 9 : < Si enim boni angeli fuerunt gorius Magnus explicat libro 3i Moralium, cap. 17 :

« priùs sine bonà volunlate, eamque in seipsis Deo « Ei, inquit, à quo conditus fuerat, subesse despexit.
« non opérante fecerunt ; ergo meliorcs à se ipsis, « Ita enim Deus super omnia est, ut ipse sub nullo
i quàm ab illo facti sunt? Absit. Quid enim eranl sine « sit : Leviathan verô iste ejus cclsitudinis eulmen
i bonà volunlate îiisi mali? Aut si propterea non mali, i aspiciens, jus perversai libertalis appetiit, ut et
< quia nec mala voluntas eis inerat, certè nonchun « praiesset cœtcris, et nulli subesset dicens, Isai. 14 :

« laies, nondùin tam boni, quàm esse cum bonà vo- < Ascendam super altitudineni nubium, et similis ero
: luntate cœperunt. Aut si non potuerunt seipsos fa- « Altissimo. Cujus eo ipso similitudincm perdidit, quo
; ccre meliores ,
quàm eos ille fecerat, quo nemo me- t esse ei superbe similis incelsitudine concupivil. Qui
« lius quidquam facil; profectô et bonam voluntatem i enim charilaU'in ejus imilari debuit sulxlitus, anibiit
< quà meliores essent, nisi opérante adjulorio Crealo- < ejus celsiludinem, et hoc quod imilari pelerat,
< ris baberenon possent... Confitendum igitureslcum « amisit elatus. Celsus nimirùm essel, si ei qui vrra-
« débita laude Crealoris, non ad solossanclosboinines < citer celsus est, inha^rcre voluisset. Celsus esset,
< peilinere, verùm etiam de sanctis Angelis posse i si participalione verœ cclsitudinis contentas fuisset.
i dici, quôd cbarilas diffusa sit in eis per Spiriluin c Sed dùm privatam celsitudinem superbe appetiit,
« sanclum, qui dalus est eis; nec tantùm hominum ,
i jure perdidit participalam. Helicto enim eo, cui de-
< sed priiniiùs praecipuèque angelorum bonum esse t Muante, principio, suum
huit sibi appetiit quoilam-
i quod scriptum est, Psal. 72 : Mihi adliœrerc Dco t modo esse principimn. Helicto eo qui verè illi suffi-

t bonum est. » « cerc poterat, se sibi sufficere posse judicavit; el

 ,

71 DE SYMBOLO 80

« tantô magls intra se cecidit, quantô

magis se contra et in Enchlr. c. 58; Dlonys. lib. deCœlest. Hierarch.;
t gloriam sui Conditoris erexit. > Superbiam proprium Greg. Hom. M in Evang.; Isid. 6, Orig. Ber. lib. 5
primumque diaboli peccatum fuisse perspicue sigm- de Consid., et serm. 19 in Cant.) Seraphim ab igneo

ficat Apostolus 1 ad Timotheum 3, cùm neophytum cbarilatis ardore appellantur; Cherubim à multitudine
ad episcopatum provehi vetat, ne in superbiam elatus, seienliae; Throni, ob celsitudinem, et quôd in eis Deus
in judicium incidat diaboli. Superbiam casumque dia- sedeat, singularique modo requiescat; Dominationes,

boli invidia felicitatis humanac sccuta est : quà invidià quùd mira polentià praeemincant, eisque caeteri ordi-
mors inlravit in mundum. nes inferiores ad obediendum sul)jecti sinl; Virtutes, ob
firmitatem et vigorem et quôd per eos signa et mira-
Mali angeli in infemum detrusi. ,

cula frequentiùs fiant; Potestates, quia hoc polentiùs

IV. Supcrbiœ igitur merito ex altissimis cœli
sedi-
caeteris in suo ordine perceperunt, ut eorum dilioni
bus deturbati daemones , in infemum detrusi sunt
daemones subjecli sint, eorumque potestate compri-
«ternasdefectionissuae pœnasluituri. Dequibus S. Pe-
mantur, ne hominibus tanlùm noceant quantum vo-
trus, 2 Epistolae suac cap. 2, scribit Si enim Deus :

lunt; Principatus, quôd inferioribus ordinibus ad ex-

angclit pcccantibus non pepercit, sed rudentibus inferni
plenda divina ministeria praesint ; Archangeli, qui
detractos in tartarum Iradidit cruciaiidos, in judicium
mysteriorum divinorum conscii, nonnisi maxima nun-
reservari. Et S. Judas Apostolus in Epistolà sua cano-
tiant, et angelis prxsunt; Angeli, qui minima. Angeli
nicà : Angelos verb, inquit, qui non servaverunt suum
commune nomen est, non nalurac, sed offieii. Singu-
principatum, sed dereliquerunt suum domicilium, in ju-
gulos verô beatorum spirituum ordines Deum Chri-
dicium magni diei vinculis œtcmis sub caligine réserva-
stumque proprio sibi amore diligere, S. Bernardus
nt. Daemones igitur omnes in tartara sunt prsecipilali,
ostendit, sermone 19 in Canlica.
ibidem igné œterno cruciandi, qui paratus est diabolo

tt angelis ejus. Non tamen ini'cris sic addicti sunt et

Angélus custos cuique liomini à Deo prœpositus.
affixi daemones, ut inde tanquàm è carcere nunquàm
exeant ante ultimum judicii diem. Nam constat pluri- VI. Omnes sunt administratorii spiritus, in ministe-
rium missi, propler eos qui hœreditatem capiunt salulis,
raos permitlente Deo per aéra discurrcre, ibique se-

dem suam constituere ad hominum exercitationem ut tradit Apostolus ad Hebraeos scribens, cap. 1.

et infestationem. Unde à S. Paulo, Epbes. 2, diabolus Suum cuique homini à Deo praposilum angelum cu-

vocalur Princeps votestatis aeris hujus ; cui scilicet stodem, maxime verô fidelibus, Patres summo con-
sensu docent, Christianumque istud dogma certô col-
5ubjecti sunt et obsequuntur daemones qui in aère de-
cùm ligilur ex verbis Christi, Malth. 18 : Yidete ne con-
gunt. Et apud S. Lucam 8, iidem illi, se ex ob-
temnatis unum ex his pusillis. Dico enim vobis, quia
sessis corporibus cxturbandos vidèrent à Chrislo, ro-
angeli eorum in cœlis semper vident faciem Patris mei,
gaverunt illum ne imperaret illis ut in abtjssum irent;
qui in cœlis est. Et ex Actorum 12 ubi scriplum est,
quo nomine tartara inferosque désignant. Qui verô in
S. Petro, postquàm ex carcere liberatus est, oslium
aère isto caliginoso versantur, quamvis actu non alli-
puisante, dixisse qui domi lune eranl : Angélus ejus
genlur igné tartareo, tamen ex hoc ipso quôd sciunt
est. Magna dignilas animarum, ut unaquacque ha-
illam aliigalionem sibi deberi, seque sempiterais igni-
beat ab ortu nativitatis ad sui custodiam angelum de-
bus deslinatos, non minuitur illorum pœna, sicut nec
putalum. Angelis suis mandavit de te, ut custodiant te
gloria beatorum angelorum, qui è cœlo ad nos descen-
in omnibus viis tuis, Psal. 90. < Fide cognoscimus an-
due. Unde venerabilis Beda de daemonibus ait, in
< gelos ascendentes eldescendentes, Joan. 1. Ascendunt
cap. 1 Epist. S. Jacobi : < Suarum secumferunt sem-

« per contemplationem Dei, descendunt per compas-

* per tormenta flammarum, instar febricitantis ;
qui
« ctsi in leclis eburneis, etsi in locis ponatur apricis,
c sionem tut, ut custodiant te in omnibus viis luis,

« rervorem tamen vel frigus insiti sibi languoris evi-

c Ascendunt ad vultum ejus , descendunt ad nutuin

< tare non potest. >

« ejus ;
quoniam angelis suis mandavit de te. Quantam
( tibi débet hoc verbum inferre reverentiam, afferre
Yarii beatorum angelorum or dînes.
< devotionem, conferre fiduciam? Reverentiam pro
V. Varia esse beatorum angelorum nomina, quibus
i prœsenlià, devotionem pro benevolentiâ, fiduciam pro
certi gradus et ordines illorum designantur, certô < custodià. Cautè ambula, ut videlicet cui adsuni an-
colligilur ex Prophetis, Isai. 6, Ezech. 9 et 10 ; Apo- < geli, sicut eis mandatum est, in omnibus viis tuis.
stolo, Eph. 1, 21 , Coloss. 1, 46, et SS. Patribus. < In quovis diversorio, in quovis angulo, angelo tuo
Quot sinl hierarchiac vel ordines sanctorum illorum < reverentiam habe, > S. Bernard, serm. H et 12, in
spiriluum, et quid inter se (listent, quamvis fides non
Psal. 90. Ne audeas illo praesenie, quod vidente ho-
doceat, seque ignorare S. Augustinus faleatur; re-
minc non auderes. Gralias Deo agamus, qui angelis
cepta tamen senientia est, et SS. Dionysii, Gregorii
suis mandavit ut custodiant nos, ut protegant, ut pro-
Magai, Maxiini, Isidori, Bernardi et Thomec auclori- com-
sint, ut daemonum infestaliones et tentationes
talc ftilta, novem esse angelorum choros sive ordines, primanl, ut pia nobis consilia suggérant, ut preces
Milice! Seraphim, Clicrubim, Thronos; Dominationes, noslras ofierant Deo, ab coque vicissim bénéficia no-
Yirtnw.s, Potestates, Principatus, Archangelos et Ange- ut nobis in periculis quibusque opem
bis reportent,
los. (S. Aiigu&t. lib. contra Priscill.etOrigen. cap. 10, afferant. Soli Deo honor et gloria, qui ipsis mandavif
 ,

8' DE SYMBOLO. të
ut custodiant nos in omnibus viis nostris. Yerùin et § XV. De Iwminis créations. — Homo erealus immor-
beatis illis spirilibus qui ei ex tanlà charilate obediunt, talis.

ne simus redamemus eos; honoremus eos

ingrati, I. Homincm propter se, ut caetera hominis gratif»
quantum possumus, quantum debemus. < Tolus tamen Deus ex limo lerrae, postremum omnium operum
c ei reddatur et amor, et bonor noster, à quo tam suorum condidit. Hujus excellentiam demonstrat ipsa
< ipsis quàm nobis est totum , undc bonorare possu- procreandi ratio aliter atque in aliis instituta. Nam ad
« mus vel amare, unde amari bonorarive jineremur. aliorum productionem solo usus imperio, dixit et
« In Deo diligamus angelos ejus, tanquàm futuros ali-
faeta sunt, mandant, et creata sunt, Psal. 52. Ubi ad
i quando cohaeredes nostros, intérim verô adores et ereationem hominis ventum est, consultationem ad-
« tutores à Pâtre praeposilos nobis. Nunc enim lilii Dei bibet, ac de eo credendo veluti délibérât. Quod Ter-
< sumus, et nondùm [apparuil quid erimus, eô quôd lullianus, libro 2 contra Marcionem, cap. 4, elr-
< adbùc parvuli sub tutoribus et actoribus simus, tan- ganter expressit : < Quis dignus, inquit, incolere oper»
< quàm nibil intérim différentes à servis. Cacterùm < Dei , quàm ipsius imago et simililudo? Eam quoqu»
< etsi parvuli simus, et tam magna nobis et periculosa < bonitas, et quidem operantior operata est, non im-
i restet via, quid tamen sub tantis euslodibus timea- ( periali verbo , sed familiari manu , etiam verb»
< mus? Nec superari, nec seduci, minus autem sedu- < blandicnte praemisso : Faciamut hominem ad itria-

« ccre possunt. Fidèles sunt, prudentes sunt, potentes c ginem et timilitudinem nostram. Bonitas dixit, bonitas
t sunt, quid trepidamus? Tanlùm sequamur eos, ad- < finxit hominem de limo. > Res scilicet caeterae ma-
i hacreamus eis, et in protectione Dei cœli commore- lerià constantes, minores erant ac inferiores bomin*
« mur. Angelorum, si meruerimus, candidati, utloquitur propter quem fichant, et cui mox à Deo addicta:
Terlullianus, id est, ejusdem beaiitudinis consortes sunt. < Meritô igilur, ut famula jussu et imperio, et
aliquando fuluri, ad unam cum illis civilatem Dei < sola vocali potestate universa processerant. Contra
pertinentes , angelicè vivamus , amore caslo, sicut ( bomo, ul dominus eorum, in hoc ipso à Deo ox-
beati illli spirilus, Deo adbaercamus, eastitatem men- < struclus esi, ut dominus esse posset, dùm ht à Do-
tis et corporis servemus. Per conlinenliam sit nobis < mino, > inquit Terlullianus libro de Résurrection*
angelificala euro, ut Tertulliani verbis ular. Sic enim carnis, cap. 5. Eum autem sic corpore constitution
de familiâ angelicà deputabimur . Simus, ut beatse illae effmxit, ut non quidem naturae ipsius vi, sed divin»
mentes, à lerrenis corporeisque rébus secreti, ad di- |
beneficio immortalis esset ac impassibilis. < Creavit,
vina obsequia prompli ac ferventes, in Deum Cbri- < inquam, Deus hominem inexterminabilem , et ad
stumque prospieere desiderantes, faeiem Patris, quani c imaginem similitudinis sua; fecit illum. lnvidià au-
in eœlis vident, hic fidei oculis aspicientes, Deumque < lem diaboli mors intravit in orbem terrarum, ut
semper babentes praesenlem. Huic assistamus jugiler, « habetur Sapientiae 2. > Et Apostolus diserte do-
et ministremus. Humiles simus, et Deo grali; si quam cet, mortem humano generi pœnae loco infliclam esse,
excellentiam Dei dono babemus, sive nobilitalis, sive propter peccalum primi hominis: Per unum hominem ,
forma*, sive ingenii, sive scienliae, sive virtutis, ejus inquit, peccatum in hune mundum intravit : et per pe*-
amore ac voluptate capli ne nobis nimiùm placeamus, catum mors ; et ita in omnes homines mort perlrantiit, m
ne intumescamus, sed ad Deum referamus quidquid'j quo omnes peccaverunt, Rom. 5. Et poslea : Corpus
boni babemus, scientes quùd superbia ex angelis dœ- morluum est propter peccatum; spirilus vert vivit pro-

monet fecit : humilitas homines sanctis cngelis similes pter justifteationem. Hinc in Africana synodo jura
reddit , ut ait Julianus Pomerius libro 3 de Vilà con- oplimo damnatus est Pelagianorum error, asseren-
templativà, cap. 3. Denique animai nostrae curam ge- tium « Adam primum hominem mortalem factum,
ramus, sicut noslri curam gerunt Deus cl angeli ejus. < ita ut sive peccaret, sive non peccaret, moreretur
Non dormit neque dormilat qui cuslodit Israël. < Nos < in corpore, hoc est , de corpore exiret; non peccaii
i autem autnon allendimus, aut minus atte:idimus re- < merilo, sed nécessité naturae, can. 1 , ex iis qui
i verenliam pra'sidentis, protegentis custodiani, benc- < sub Milevilanae synodi comine sunt editi. > Eum-
i ficia largienlis, ingrali gralia;, imôtam multiplicibiis demque errorem damnavit concilium Tridenlinum
« gratiis, quibus praevenit nos, et subvenit nobis. El sessione 5, canone primo «Corpus igitur Adami ante :

« nunc quidem per seipsum implet splendoribus ani- < peccatum et mortale secundùm ,aliam et immor- ,

< mas nostras, nunc per angelos visitai, nunc per bo- ( taie secundùm aliam causam dici polerat id est, :

i mines instruit, nunc etiam consolatur et erudit per < mortale, quia poterat mori ; hnmorlale, quia pole-
c Scripliiras. Quid nos soli nobis r.on adsumus? Quid t rat non mori. Aliud est enim non posse mori ; sicut

( soli negligimus nosmelipsos? An ideô dissimulanduni « quasdam naluras immortales creavit Deus. Aliud
« nobis, quia undique subvenitur nobis? Imô verô « est autem posse non mori, secundùm quem modum
i proplerea studiosiùs vigilandum. Neque enim tam < primus creatus est bomo immortalis : quod ei pr.c-

< magna pro nobis in cœlo et in terra solliciludo ge- < slabalur de ligno vitae, non de couslitulione na-
« reretur, si non magna nobis incuinbere nécessitas < turae... Morlalis ergo erat conditionc corporis ani-
i viderclur : non tam multiplex nobis cuslodia, nisi < malts , immortalis autem beneficio Conditoris. >

< ob multipliées insidias, ponerctur. i S. Demard. in Yerba sunt S. Aujjustini libro G de Genesi ad litie-

serin. 11 Ui Ps. ÎM). ram, cap. 15.

 -
,, ,

$7 DE SYMBOLO. 84

divinœ à necessitate < Hanc ultimo loco positam contulit

ad imaginent Dei conditus. In quo
;
sita sit
Homo
« nobis in conditione natura; > inquit S. Bernardus.
imaginis ratio.
< In primam restauramur à gratià , média nobis reser-
II. Quod autem ad .inimam pertinet naturà suà spi- « vatur in Patrià. » Prima libertas naturre, secunda
ritualem ac proinde immortalom, ad imagincm et si-
,
libertas Gratiœ, tertia vitae vel gloriœ dici potest.

miiitmlinem suam Dcus hominem creavit Faciamus, :

Primo nempe in liberam voluntatem ac voluntariam
inquit, hominem ad imaginem et similitudinem nostram. lihertatem conditi sumus, nobilis Deo creatura. Se-
Cujus imaginis ratio in mente potissimùm posita est, cundo reformamur in innocentiam nova , in Cliristo

quà Deum ipsum potest cognoscere, necnon in vo- creatura. Tertio sublimamur in gloriam, perfecta
luntate et libère- arbitrio, quo ipsum potest amare, in spiritu creatura. Prima ergo libertas babet mul-
et ad illius similitudinem virtutum coloribus in sese tùm honoris, secunda plurimùm etiam virtutis;
exprimendam, tendere et eniti. Dalum est homini li- novissima cumulum jucunditatis. Ex prima quippe
berum arbitrium quo mereri posset vel demereri, prœslamus cœleris animantibus; in secunda car-
ucque beatitudinis capax esset, vel miseriœ. Quod nem ;
per tertiam mortem subjicimus. i

enim sut liberum non est, quo pacto ei bonum vel

Primus homo in gratiâ et justitiâ originali creatus.
malura imputatur? « Excusât nempe utrumque ne-
i cessitas. Porrô ubi nécessitas est, libertas non est :
III. Accidentia qusedam ornamenta et complementa
« ubi libertas non est, nec meritum , ac per hoc nec divinse similitudinis in homine erant gratiâ et justitia
< judicium ; i inquit S. Bernardus libro de Gratiâ et
originalis , in quâ Dcus hominem condidit , omnes
libero Arbitrio, cap. 2. « Hinc est quôd insanis , in-
motus animi atque appetitioncs ita in eo temperans,
« fanlibus, ilemque dormientibus, nihil quod faciunt ut rationis imperio nunquàm non parèrent : necnon
i vel bonum , vel malum imputatur : quia nimirùm dominium in caetera omnia animantia. Fecil ergo Deus
< sicut suse non sunt compotes rationis, sic nec usum hominem rectum, Eccles. 7. Et vestivit illum virtute,
i relinent propriye volunlalis, ac per boc nec judicium Eccli. 17, atque in sanctitate et justitia constituit, ut
i liberlatis. Cùm igitur voluntas nil liberum babeat docet sacra synodus Tridentina , sessione 5 , ca-
« nisi se, merilô non judicatur nisi ex se. Siquidem none 1. Quin et prater gratiam sanctificantem prac-
,

« nec tardum ingenium, nec labilis memoria, nec veniente et adjuvante actuali gratià donatus est, sine
< inquielus appetitus, nec sensus obtusus, nec vita quà in eo bono, quo faclus fuerat rectus, perseverare
< languens, reum per se statuunt hominem sicut nec non posset; verùm gratià medicinali intégra naturà
« contraria innocentem : quia hsec necessariè ac opus non habuit, quà in isto natura? lapsœ statu in-
i prêter voluntatem posse provenire probantur. Sola digemns. Gratiam habuit, et quidem c magnam
i ergo voluntas ,
quoniam pro suî ingenita liber sed disparcm; inquit S. Augustinus lib. de Cor-
i late, aut dissentire sibi, aut prœter se in aliquo rept. et Grat. c. 11. Ille in bonis erat, quae de
< consentire , nullâ vi , nullâ cogitur necessitate ; non bonitate sui Conditoris acceperat... Sancti verô in
« immérité justam vel injustam , beatitudine seu mi- hàc vità , ad quos pertinet hœc liberationis gratià ,

« serià dignam ac capacem creaturam constituit; in malis sunt, ex quibus clamant ad Deum : Libéra
< prout scilicet justitia} injustitiaeque consenserit. S. nos à malc , Matth. 6. Ille in bonis Christi morte non
< Bernardi. lib. de Grat. et lib. Arbit. c. 3. » Hic S. eguit; istos à reatu et haereditario et proprio illius
Bernardi locus hœreseos Jansenianaecaputillud refel- agni sanguis absolvit. Ille non opus habebat eo ad-
lit à duobus pontificibus damnatum, et ab universâ jutorio quod implorant isti, cùm dicunt : Video
rejectum Ecclesià : t Ad merendum , vel demerendum aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis
< in statu natur.ie lapsœ non requiritur libertas à ne- meœ , et captivantem me in lege peccati. Infelix ego
< cessiute, sed sufficit libertas à coactione. i Triplex homo, quis me liberabit de corpore mords hujusl
aulem est libertas, scilicet, libertas à peccato , à mi- Gratià Dei per Jesum Christum Dominum nostrum.
seriâ , et a necessitate. De prima intelligendus est Quoniam in eis caro concupiscit adversùs spiritum,
Apo«tolus , cùm ait, 2 Cor. 3 : Ubi spiritus Domini et spiritus adversùs carnem, atque in tali certamine
ibi libertas. Et illud , Rom. 6 : Cùm enim servi essetis laborantes ac périclitantes, dari sibi pugnandi vin-
peccato, liberi fuistis justilice. Nunc autem liberati à cendiqua virlutem per Christi gratiam poscunt. Ille

peccato , servi autem facli Deo , habetis fructum vestrum verô nullâ tali rixâ de seipso adversùs seipsum
in sanctificationem, (inem verb vitam œternam. De se- tentatus atque turbatus, in illo beatitudinis loco suà
cunda loquitur idem Apostolus, cùm ait, Rom. 8 Et : secum pace fruebatur. Proinde etsi non intérim
ipsa creatura liberabitur, à iervitute corruptionis, in li- laetiore nunc , verumtamen potentiore gratià indi-

berlntem gloriœ filiorum Dei. De tertià intelligitur in- gent isti... Islam gratiam non habuit homo primus,
signis ille Ecclesiastici 15 locus : Deusab initio con- quà nunquàm vellet esse malus ; sed sanè habuit, in

struit hominem : et reliquit illum in manu consilii sui. quà si permanere vellet, nunquàm malus esset, et sine

Adjecit mandata et prœcepta sua. Si volueris mandata quà etiam cum libero arbitrio bonus esse non posset,
servare, conservabunt te... Apposuit tibi aquam etignem: sed eam tamen per liberum arbitrium deserere posset.
ad quod volueris porrige manum tuam. Cùm igitur tri- Nec ipsum ergo Deus esse voluit sine suà gratià, quam
plex sit nobis proposila libertas, à peccato, à miseriâ, reliquit in ejus libero arbitrio. Quoniam liberum
 ,

8. ;
! DE SYMBOLO. 81)

« arbitrium ad malum honum autem parùm

suf.'ieit ; ad j
f custodiri. » Vitium porrô quo homo interiùs depra-

« est, nisi adjuvctur ab omnipolenli bono. Quod ad- valus est, ut in aperlam inobedienliam laberetur, su-

« jutorium si bomo ille per liberum non deseruisset perbia fuit, i Non enim ad malum opiis perveniretur,

« arbitrium, semper essct bonus; sed descruit, et < nisi praccessissel mala voluntas. Porrô make volun-
< desertus est. » Nam elsi peccatum in solo libero '
< talis initium quod potuit esse nisi superbia? hiitium

arbilrio erat constitulum , < non tamen justiliae reti- « enim omnis peccati superbia, Ecoli. 10. Quid est au-

« nendœ suffieiebat liberum arbitrium nisi participa- , < tem superbia, nisi perversae celsitudinis appelitus?

< tione immutabilis boni divinum adjutorium prabe- c Perversa enim celsitudo est, deserto eo, cui animus
c retur. Sicut enim mori est in hominis potestate < débet inluerere principio, qnodammodo fieri
sibi

< cùm ad vitam verô tenendam volunlas non

velit ;
« atque esse principium. Hoc cùm sibi nimis pla-
lit,

» satis est, si adjuloria sive alimentorum sive quo- , < cet. Sibi verô ita placet, cùm ab illo bono incommu
i rumcumque tutaminum desint; sic homo in Para- < tabili déficit, quod ei magis placera debuit, quant
i diso ad se occidendum, relinquendo justitiam ,
ido- « ipse sibi, quamvis et in illo peccato uno plures pec-

i neus erat per voluntatem ; ut autem ab eo teneretur « cati species possint intelligi. Nain et superbia est
« vita justice, parùm erat velle, nisi ille qui eum < illic, quia homo in suà potiùs esse quàm in Dei po-
t feeerat, adjuvaret; > inquit S. Augustinus in Enchi- « testate dilexit; et sacrilegium ,
quia Deo non credi-
ridio, cap. 106. » dit; et homicidium, quia se pnveipilavit in mortem ;

Primaevi status illius felicitatem describit idem S. « et fomicatio spiritalis, quia inlegritas mentis huma-
Augustinus , libro 14 de Civilate Dei , cap. 26 : < Vi- c nœ serpentinà suasione corruplaest; et furtum,
« vebat, inquit, bomo in Paradiso sicut volebat, quam- ( quia cibus probibitususurpalusest, etavaritia, quia
i diù boc volebat, quod Deus jusserat : vivebat fruens t plus quàm illi sufucere debuit, appetivit ; > inquit
i Deo, ex quo bono erat bonus : vivebat sine ullâege- S. Augustinus in Enchiridio, cap. 45... StcàCrealore
« state ; ita vivere semper habens in potestate. Cibus suo deficiens Adamus in summam illam incidit cala-
< aderat, ne esuriret : lignum vil* , ne illum senecta mitatem, ut sanclitatem et justitiam, in quà constitu-
i dissolveret : nihil corruptionis in corpore, vel ex lus fuerat, amitterct , tolusque per illam pravarica-
i corpore ullas molestias ullis ejus sensibusingerebat. lionis offensam, secundùm corpus et animam , in

f Nullus inlrinsecùs morbus, nullus ictus metuebatur deterius commutaretur. Propterea verô peccatum, et
i extrinsecùs. Summa in carne sanitas ; in anima totâ pœna in
peccati eo uno non constitit, sed ex eo tan-
« tranquillitas. Sicut in Paradiso nullus a*stus aut fri- quàm ex capite in omnem posterilatem propagalum
< gus : sic in ejus babitatore nulla ex cupiditate vel est, ut explicat ac definil Tridentina synodus, sessione
t timoré accedebat bonne voluntatis offensio. NihU 5, canonibus primo et secundo. Quà de re aliàs age-
i omninô triste, nihil inaniler lœtum : gaudium verum mus.
i perpetuabatur ex Deo, in quem flagrabat charitas ex
Deus liominem extra stalum gratiœ et justitiœ originalis
i corde puro, et conscientià bonà, et fide non fictâ ;
creare potuit.
« atque inter se conjugum fida ex honesto amore so-
« cielas, concors mentis corporisque vigilia , et man- V. Eô porrô majores gratias Deo habere debuit ho-
< dati sine labore custodia. Non lassiludo fatigabat mo, cuin illà integritate, juslitià, sanclitale, sapientià,

i otiosum, non somnus premebat invitum. » Erat in summàque boni agendi , et peccati vitandi facililate

illo statu « devitalio tranquilla peccati ,

quà manenle condilus; quôd in alio statu, et sine eximiis illis do-
« nul liim omninô malum ,
quod conlristaret irrue- tibus ac donis Deus illum creare potuit. « Quamvis
« bat, i cap. 10. < enim ignoranlia et difficultas essent bominis pri-
« mordia naturalia; nec sic culpandus Deus, sed lau-
Primi hominis lapsus.
t dandus esset, > inquit S. Augustinus libro 1 Retra-
IV. Ab hoc felici statu cecidit homo, violando pra> ctationum, cap. 9. Hinc summi ponlifices Pius V,
ceptum, quo illi prohibuerat Deus ne de fructu arboris Gregorius XIII, Urbanus VIII et Innocenlius X, bas
boni et mali comederet. Malus non erat secundùm Michaelis Baii proposiliones damnàrunt: i 22. Huma-
se fructus ille, non arbor mala, quam Deus creaverat. ( na; naturoc sublimalio et exallalio in consortium di-
Augustinus c. 12: « Sed obedientia commendata est « vin;B nalurse débita fuit integritati prinise conditio-
« in pnecepto, qu;e virtus in creaturà rationali mater « nis. — 27. Inlegritas conditionis non fuit indebita
i quodain modo est omnium ciistosquc virtulum : < nalura; humaine exaltatio, sed naluralisejus condi-
< quandoquidem ita facla est, ut ci subdilam esse sit « tio. — 53. Deus non potuit ab initio talem creare
i utile; perniciosum autem suam, non ejus à quoerea- « hominem, qualis nunc nascitur. >

i ta est, facere volimtalem. Hoc itofjne de uno cibi Bejicicnda igilur et Jansenii Yprensis episcopi do-
< génère edendo, uhi aliorum tanta copia subjacebat, clrina, qui pra'damnalas Baii proposiliones temerè
« tain levé pnpcepfnm ad observandum, lam brève ad propugnavit, stalum nalura^ pura' impossibilem esse
i memoria rclinendum, ubi pnescriim nondùm volun- contendens, id est, stalum in quo bomo siKe gratià et

< tati cupiditas resistebat, quod de pœnà iransgressio- justitià originali conditus essel, ignoranlia* , iniseriis

t nis postea subseciiluni est, lanlô majore injustitià i bujus morlalis vil.e, ipsique morli obnoxius. Gratis à
cyiolatum est, quautô faciliore posset observanlià " Deo collata fuisse primo homini illa doua , (|ui>, verè
 ,

87 DE SYMBOLO. 88

Catholicus negare possit? Erant igitur indebita : alio- tate sua omnipotenti produxerit è nihilo, infmitis

qui gratin jam non esset gratin. Si indebita, creari sine creaturis possibilibus in eo relictis. Secundo, quod
illis potuit, si Deo ita placuisset. nos ad imaginem et similitudinem suam condiderit.

Quamvis aulem in praesenti naturae lapsse statu, ex Cavere proinde debemus, ne Creatori nostro simus
cujus hypothesi S. Auguslinus contra Pelagianos pu- ingrati, et exislentiâ, vitâ, ratione, Ubertate, corpore,

gnat, ignorantia, concupiscentia, et mors sint filiae et animaeque et corporis facultatibus, in ejusoffensamet
pœnae peccati , characterem tamen illum deformitatis injuriam abutamur, cui tolum debemus quod sumus.

non habuissent in illo statu, quem, secundùm Eccle- Omnia propter nos condidit , nos propter ipsum , ut

sise doctrinani, possibilem asserimus; sed naturales eum colamus, ipsique serviamus : caeteris itaque ré-

defectus fuissent, ex hominis conditione conseculi, eu bus creatis uti debemus, ex ejus munere, velut ad-
^uod ex nibilo conditus esset, corpore conslans ani- miniculis ut in ipsum tendamus illo verô uno frui, ;

mali, sentiente, et ex contrariis qualitatibus composi- qui finis ullimus noster est, summumque bonum no-
to. Quamvis porrô concupiscentia perduellis, quae est strum, hoc nomine prac omnibus et super omnia dili-

effectus peccati, et cùm ei ad illicita consentitur, pec- gendum. « Quid amas, ut Deum non âmes? Ama , si

catorum mater multorum , malum sit quatenùs legi < potes, aliquid quod ille non fecit. Circumspice uni-
mentis répugnât, quatenùs vulnus est ex originali < versam creaturam , vide ulrùm alicubi cupiditatis
peccato relielum ; et sub ea ratione à Deo esse non < visco tenearis, et à diligendo Creatore impediaris,

possit : malum tamen non est, quatenùs naturae sen- < nisi eà re quam creavit-ipse quem negligis. Quare
*ientis appetilus est, et propensio ad privalum bonum < autem amas ista , nisi quia pulchra sunt ? Possunt
sensibile, quod rationi et legi mentis necessariô et < esse tam pulchra quam ille à quo facta sunt ? Mira-
per se contrarium non esse, nemo cordatus non videt. < ris haec, quia illum non vides : sed per ea quae mi-
Itaque in Ulo natnrœ purœ, ut vocant, possibili statu, < raris, ama quem non vides. Interroga creaturam ;

fuisset homo eu m concupiscentia, id est, cum appetitu < si à seipsà est , remarie in illâ ; si autem ab illo

sentiente conditus ; sed perduellis illa et refractaria < est, non ob aliud perniciosa est amatori, nisi quia

legi mentis non fuisset, facilèque cum auxilio Creato- < praeponitur Creatori. > Vcrba sunt S. Auguslini in

ris» tune bomini secundùm naturae legem viventi non psalmum 79. Sed nec seipsum nimiùm amet homo
de fuluro, potuisset intra fines rationis moderatricis ne in se haereat, ne sibi nimiùm placeat, ne superbià

imperio praescriptos contineri. elatus à Creatore suo deficiat, ut defecit Adamus.

Petuisset etiam homo in illo statu ad beatitudinem « Belicto enim Deo esse in semetipso , hoc est, sibi

pervenire, non quidem supernaturalem, quae Dei visio t placere, non jam nihil esse est, sed nihilo propin-
est (propter banc quippe conditus in illà hypothesi < quare. Bonum
enim sursùm habere cor non
est :

non fuisset) , sed naturalem ; Dei scilicet ut auctoris < tamen ad seipsum, quod est superbià; sed ad Do- ;

naturae cognitionem et amorem, naturae compoti ra- < minum, quod est obedientiac, quae nisi humilium

tionis consentaneum. Quo quidem amore gentiles ipsi < non polest esse > ; inquit S. Auguslinus, libro 14,

philosophi prosequendum esse Deum agnoverunt, de Civitate Dei, cap. 15.

quorum hâc in parte sentenliam laudat S. Auguslinus Cavendum ne qui sumus conditi ut dominemur om-
libro 8 de Civitate Dei, cap. 8 et 9 : « Ipsum verum ac nibus animantibus ,
pravis cupiditalibus serviamus.
» summum bonum , inquil , Plato dicit Deum. Unde ( Arbitrium voluntati tune verè liberum est, cùm
« vuit esse philosoplium amatorem Dei ; ut quoniam t viliis peccatisque non servit, i inquit S. Augusti-

< philosophia ad bcatam vitam tendit, fruens Deo sit nus , lib. 14 de Civitate Dei, cap. 11. < Superior ani-
« healus quicumque Deum amaverit. Quicumque igitur < ma quam corpus ; superior quam anima Deus. Prae-

< philosophi de Deo summo et vero isla senserunt, < stat aliquid inferiori, pra^slatur illi à superiore...

i quod et rerum creatarum sit effector, et lumen co- < Serviat Domino suo , ne conculcetur à servo suo.
i gnoscendarum, et bonum agendarum. Quôd ab illo < Participalione Dei fit beala. Non participatione san-
t nobis sit principium naturae, et veritas doctrinae, et < ctae animae fit beata infirma anima , nec participa-
« félicitas vite, eos omnes caeteris anteponimus, eos- < tione angeli fil beata sancta anima ; sed si quaerit

c que nobis propinquiores fatemur. > Hinc summi t beata esse infirma anima, quaeral unde beata sit

pontifices Pins V et Gregorius XI11 , illam Baii propo- < sancta anima. Non enim beatus efficeris ex angelo
sitionem damnârunt : < Dislinctio duplicis amoris, i tu; sed unde Angélus, inde et lu ; > inquit S. Augu-
< naturalis nempe quo Deus amatur ut auctor naturae, slinus tractatu 23 in Joannem. Yigilandum est, ne
« et gratuiti quo Deus amatur ut beatilicator, vana est diabolus divinœ imaginis prœdo, ut Tcrtullianus loqui-
« et commenlitia; et ad illudendum sacris litteris, et tur, ejus lineamenla in nobis oblitteret, seu potiùs no
< plurimis veterum testimoniis excogitata. » oblilteremus nos ipsi lentationibus illius consentien-
tes, ut consensit primus homo. Cautos nos reddat
Fruclui ex kominis creatione colligendi.
Adami casus, ne de viribus noslris praesumamus.
VI. Ex bis quac hucusque de hominis creatione c Deum contempsit, serpenti credidit, et quod acce-
dicta surit, nonnulla colligenda sunt ad morum in- « perat perdidit. Si tune ille homo non fuit cautus,
formationcm. Primo Deo nos oh creationis benefi- < mine homo caveat vel expertus. Odit Deus prae-
cium gralias immortales agere debere, cùm nos boni- ] « sumptores de viribus suis. Quid enim valeat libe
f
 .

89 DE SYMBOLO. 90

< rum arbitrium non adjutum, in ipso Adam demon- « poris voluptatibus aa seiemam essentiam veriiatis

i slralum est. Ad inahim sufficil sibi, ad bonum non- < ainorem nostrum oportere converti. Et est justitia>

« nisi adjuvclur à Deo... non crgo glorietur hnmana < pulchritudo, cum benignitalis gratià concordans,

« natura de se, sed in eo glorietur qui feeil se, > in- < ut quoniam bonorum inferiorum dulcedine decepti
quit S. Auguslinus libro de Cautico Novo, cap. 8. « sumus, amaritudine pœnarum erudiamur. Nam ita

Deo nos egere bumililer conftleamur, qui ex nobis < etiam nostra supplicia divina Providentia moderata
nibil sumus, ejus divine Majeslati de pereeptis donis < est, »t et in boc corpore tam corruptibili ad jusli-

gratias agamus, ejus auxilium pro donorum accepto- < tiam tendere liceret, et depositâ onnii superbià uni
ruiii eonservatione invocemus, ad ipsum devotè con- < Deo vero collum subdere, nibil de seipso fidere, illi
fugiamus, cum serpenlis antiqui tenlalionibus puisa- < uni se regendum tuendumque connniltere. lia ipso
mur. Prinius enim bomo lapsus est, quia bœc officia < duce, homo bonae volunlatis molestias bujus vilœ
non implevit , ut docet Gelasius I ,
pontifex niaximus, < in usant forlitudinis vertit. > Verba sunl S. Augu-
libro contra Pelagianam hseresim. < Ula primœ con- stin! libri de verâ Religione, cap. 15.
« ditionis integrilas, inquit, dùm ita de se fidit, tan-
§ XVI. Deus omnium conservator ac rector est.
i quàm eo qui considérât non egeret, nec de perce-
Providentia illius vindicatur.
< plis agit gratias, quod nusquàm fccisse memoratur ;
|

< nec de conservandis quye sumpserat poscit auxi- I

1. Deum ita Creatorem atque efleclorem omnium
« lium nec ad eum etiam pulsala tentatoris accessu
,
'

esse, ut perfecto absolutoque opère suo manum

suxquc sublrahat, fides ebrisliana docet
:

i devola concurrit et confugit , se crédit inter omnipotentem non :

t prospéra voluntali , facile sine pnesidio Creatoris , j

j'
quia nisi condilis rébus perpétua ejus providentia
« patuit deceptoris insidiis. > Ne vero despondeamus ,|
:

adesset, atque eâdem vi quà ab initio constituta? sunt,

anhnum, quamvis à felici illo statu exciderimus in j, nias conservaret, stalim ad nibilum reciderent, quem-
Adamo, in quo illecondilus fuerat, infirmique simus ,
il admodùm psalmol03, scriptum est: Aperknte te
et difficultatem boni agendi patiamur ,
quia Ubi abun- II manum tuam, omnia implebuntur bonitale. Avcrtente

demi delictum, superabundavit et gratia Taie quippe !| autem te faciem turbabunlur : Auferes spirilum eorum,
erat < adjutorium primi bominis, quod desereret cùm f
e t déficient, et in pulverem suum revertentur. Et Sa-
< vellet, et in quo permaneret si vellet, non quo fie- || picnliœ 11 : Quomodb autem posset aliquid permanere,
t rct ut vellet. Hsec prima est gratia qua; data est nisi lu voluisses ? Aut quod à te vocatum non esset, con-

< primo Adam; sed hâc potentior est in secundo Adam. [

j
tervaretur? llinc Scriptura sacra jugi Dei operationi

i Prima est enim quâ fil ut babeat bomo justifiant si I omnia tribuit. Quare ab Apostolo dictum est, cùm
f velit ; secunda ergo plus polest ,
quà etiam fit ut Atbeniensibus Deum annuntiaret quem ignorabant,

€ velit, et lanlùm velit, tanloque ardore diligat, ut Act. 17 : Hic cœli et terrœ cùm sit Dominus, non in

« carnis voluntalem coiitraria concupiscentem vo- manufactis templis habitat, nec manibus humanis colilur
i luntale spiritus vincat. i Haec pnestat < ut cum om- \. mdigens aliquo, cùm ipse det omnibus vitam, et inspi-

< nibus amoribus, terroribus, erroribus suis vincatur '

rationem, et omnia : fecitque ex uno omne genus homi-

t liic mundus. > Verba sunt S. Augustini libro de ;
num inhabilare super universam faciem terrœ, défraient
Correplione et Gratia, cap. 11 et 12. statuta tempora, et lerminos liabitationis eorum, quœrere
Hanc graliam à Deo cum humililate et fervore po- \Deum, si forlè ultrectent eum aut inventant, quamvis
stulemus : pœnilentiam aganius pro peccalis qurc pro- '

non longe sit ab unoquoque nostrum. In ipso enim vivi-

pria commisimus voluntatc, sicut egit Adamus pro \
mus, et movemur, et sumus. Et ad llebratos 1 : Portant
delicto suo, quo se ipsum posterosque suos onincs omnia verbo virtulis suœ. Item ad Colossenses 1 :

miseros fecerat. Yenile adoremus, et procidamus; plo- Omnia per ipsum et in ipso creala sunt : et ipse etl ante

remus anle Dominum, qui fecil nos: quia ipse est Do- '.

omîtes , et omnia in ipso constant. Quod Christus ipse

minus Deus noster : et nos populus pascuce ejus, et oves \

in Evangelio diserlis verbis docet, Mattb. 6 : A'c solli-

manùs ejus. Adoremus Creatorem nostrum, et ante '

citi sitis animé vestrœ quid manducetis, neque corpori

ipsum procidamus : Non enim fecit et deserit : non enim : vestro quid induamini . . liespicite volatilia cœli, quo-
curavit facere, et non curât cuslodire, Psal. 9-i. < Flo- niam non serunt , neque mettait, neque congregant in

t remus ante Dominum qui nos fecit ;

quia non plo- Itorrca, et Pater vester cœlestis pascit Ula. Nonne vot

i ravimus quando nos fecit, et tamen fecit. Non enim magis pluris estis illis ? . . . Considerate lilia agri quo-

< homo qui non erat, promeruit ut esset. » Qui crgo modb crescunl ; non laborant neque tient. Dico autem

fecit anlequàm rogaretur, non deserit cùm rogalur. vobis, quoniam nec Salomon in omni gloriù suâ coopér-

U tique exaudit quos fecit; utique non potest non cu- ais est sicut unum ex islis. Si autem fœnum agri, quod
rare quos fecil ; » inquit S. Auguslinus Sermonc 26, hodi'e est, et erat in clibanum mitlitur, Deus sic veslit,

aliàs de Verbis Aposloli U. Ipsà primi peccati pœnà quantb magis vos, modicœ fidei? Sottie ergo solliciti

erudiamur, eainquc converlamus in Pœnitentùe sacri- esse, dicentes, quid manducabimus, aut quid bibemut,

ficium. Quanquàni enim justa vindicte sil peceati, aut quo operiemur ! Hœc enim omnia gentes inquirunt.
qmid corpus bominis imbecillum faclum sit et morti Sci'. enim Pater vester quia his omnibus indigetis. Quai

destination , c plus tamen clemenliae Domini qaàm probant Deum gencrali providenlià res onmes à se
conditas, ac prxcipuè hommes, et inter illos maxime
« severitalis ostendit. lia enim nobis suadetur à cor-
 ,

91 DE SYMBOLO. 92

fidèles conservare, fovere ac regere. Et Matth. 10 : Tridentini Catecbismus , « verùm ctiam quae moven-
Nonne duo passeres asse vœneunt : et unus ex Mis non « lur, et agunt aliquid, intima virlute ad motum at-

cadet super terram sine Pâtre vestro ? Vestri autem ca- t que aclionem ita impellit, ut quamvis secundarum

pilli capitis omnes numerati sunt. Nolite ergo limere : < causarum efficientiam non impediat , prœveniat

multis passeribus meliores estis vos. Verbum ergo quod j tamen, cùm ejus occullissima vis ad singula pcrli-

dixit Deus, Gen. 1 : Germinel terra herbam virement, et « neat, > et quemadmodùm Sapiens testatur, attingat

facientem semen, et lignum pomiferum faciens fructum à fine usque ad /inem fortiter, et disponat omnia sua-

ju.rta genus suum, cujus semen in semetipso sit super viter.

terram, non desinit operari , et ad (inem usque seculi Quoe Catechismi doctrina S. Augustino consonat
operabitur. Unde Chrislus ait, Joan. 5 : Pater meus libro de Gratiâ et libero Arbitrio, cap. 20 : « Scriptura

usque modo operatur, et ego operor. Providentissimam « divina, inquit, si diligenter inspicialur, ostendit non
illain Dei de rébus omnibus à se conditis curam Da- solùm bonas bominum voluntates, quas ipse facit

vid niirificè inculcat : Omnia , inquit , à te exspectant, ex malis , et à se factas bonas in actus bonos et in

ut des Mis escam in tempore. Dante te Mis colligent... œternam dirigit vitam, verùm etiam illas quae con-

Oculi omnium in te sperunt, Domine, et tu das mis servant seculi creaturam, ita esse in Dei potestate,

escam in tempore opportuno, Psal. \H et Psal. 146 : ut eas quô voluerit, quando voluerit, faciat incli-

Qui operit cœlum nubibus, et parât terrœ pluviam. Qui nàri, vel ad bénéficia quibusdam praestanda, vel ad
producit in monlibus fœnum et herbam servituli Iwmi- pœnas quibusdam ingerendas , sicut ipse judicat,

num. Qui dat jumentis escam ipsorum, et pullis corvo- c occullissimc quidem judicio, sed sine ullâ dubita-
invocantibus eum. Et Psal. 99 Scitote quoniam tione justissimo. « Agit enim Omni-
Et cap. 21
rum : < » :

Dominus ipse est Deus : ipse fecil nos , et non ipsi nos : « potens in cordibus hominum etiam motum volun-
populus ejus, et oves pascuœ ejus. Quai omnia evidenter « tatis eorum ut per eos agat, quod per eos agere
,

oslendunt, nos non nasci, vivere, ali, aut operari < ipse voluerit, qui omninô injuste aliquid velle non
casu, aut nostris tantùin viribus seu providentià, sed « novit. >

Deo dante, vivificante, conservante, providente, ré-

Providentiœ divinœ argumenta.
gente.
Id confirmât S. Augustinus libro 4 de Genesi ad II. Divinam omnes Providentiam demon-
in res
litleram, cap. 12: < Crealoris , inquit, potentia, et strant primo cœlestium orbium ac syderum in confi-
i omnipotentis atque omnitenentis virtus, causa sub- ciendis motibus varietas admirabiliter sequabilis ;

« sistendi est omni creaturae ;

quae virtus ab eis quae diurnae et annuae solis conversioncs, dierum ac no-
i creata sunt regendis, si aliquando cessaret, simul ctium , et anniversariarum tempestatum constantes
i et illorum cessaret species, omnisque motus con- vicissitudines. Secundo, rerum contrariarum et mu-
i cideret. Neque enim sicut struclor aedium cùm fa- tabilium in mutuà conllictione conservatio. Tertio,

i bricaverit, abscedit, atque illo cessante atque ab- stirpium et animantium rata et perpétua prepagatio.
« scedente stat opus ejus ; ita mundus vel ictu oculi Quarto, brutorum animantium instinctus , solertia

« stare poterit, si ei Deus regimen suî subtraxerit. et industria in vitâ luendâ, in procurando pabulo, in
< Proinde et quod Dominus ait : Pater meus usque quœrendis aut l'abricandis latibulis acnidis, in evitan-

« modo operatur, conlinuationem quamdam operis dis periculis, in persequendisetcaplandisaliis. Quintô,

< ejus, quo aniversam creaturam continet atque ad- vita et gesta sanclorum bominum ,
prœsertim marty-
i ministrat, ostendit. Et quod scriptum est de sapien- rum. Sexto, varia vita; communis exempla , et expe-
< tià ejus : Pertingit à fine usque ad fitiem fortiter, et rientia quolidianorum eventuum. Nam mulla quae
i disponil omnia suaviler, Sap. 8 ; de quâ item scri- temerè primùm ac fortuite facta \idebantur, tam op-
« ptum est, quôd motus ejus agilior celeriorque sit portune ad aliarum rerum occasionem incidunt, quas
< omnibus molibus satis apparet rectè intuenlibus,
: maxime cupiebamus, vel quae publiée aut privatim
« hune ipsum incomparabilem et ineffabilem, etsi commodae sunt; ut non casu accidisse, cùm evenerint;
< possit intelligi , stabilem motum suum , rébus eum sed superiore aliquâ ratione modérante ordinatim
t praïberesuaviterdisponendis; quo utique sublracto, disposita; videantur. De bis argumentis legi possunt
« si ab hàc operatione cessaverit , eas continué peri- Theodorelus , Orationibus decem de Providentià ;

« turas. » Tum ex illis verbis Apostoli : In Mo vivi- Nemesius christianus philosophus, libro de Naturâ

mus, movemur, et sumus, colligit, « ne uno quidem hominis; S. Joannes Chrysoslomus, in libris de Pro-
< die cessasse Deum ab opère regendi qua; creavit, videnliâ; S. Ambrosius, libro 5 et 6 Hexameron;
« ne motus suos naturales qtiibus aguntur atque ve- Salvianus, in libris de Gubernatione Dei, et Ludovici
« getantur ut omninô nalurae sint, et in eo quôd sunt Granatensis eruditus piusque Gatecbismus.
< pro suo quœque génère maneant, illico amitterent, Non summa tantùm et praestantissima divina Pro-
« et esse aliquid omninô desinerent, si eis subtrahe- videntià curât, sed etiam intima quaeque et abjecta
c retur motus ille sapienlia; Dei, quo disponit omnia non solùm universim, sed singulatim, quamvis pecu-
t suaviter. » liarem illam curam, paternamque benevolentiam
Non solùm autem Deus universa qua; sunt, Pro- quam exbibet homini, brutis non exhibeat, sive,c eam-
videntià suâ tuetur atque administrât, inquit concilii idem irrationabibum quàm rationabilium providen-
 ,

•5 DE SYMBOLO. 94

tiam non habeat, » ut loqultur S. Hieronymus in c stiterat, de suà certisslmè cognilà semper futurà
<

c felicitate gauderet alia verô creatura rationalis quae

cap. 1 Habacuc.
:

< in hominibus erat, quoniam peccatis atque suppli-

Mala div'mœ Providentiœ non répugnant; neque ipsa < ciis et originalibus et propriis tota perierat, ex ejus
peccata.
< parte, reparato quod angelicae societati ruina illa

III. Divinae verô Providentiœ non répugnant, quoe « diabolica minuerat, suppleretur. Hoc enim sanctis

In mundo conspiciuntur mala. Nara quod spectat ea i promissum est, quôd crunt cequales angelis Dei. »

quœ naturae vel pœnœ mala dicuntur, qualia sunt Quemadmodùm ergo in cantando interpositiones si-

quotidiana vitac hujus incommoda, et quœ corporibus lentii certis moderatisque intervallis, quamvis vocum
cladem ac perniciem affermit, aut ad peccatores pu- privationes sint, benè tamen ordinantur ab iis qui

niendos ordinantur, ea magnas militâtes babent, et cantare sciunt, et suavitati cantûs aliquid conferunt :

divinam Providentiam mirum in modum commendant. et umbrœ in picturis eminentiora quaeque distinguunt,

Il enim praeclarè scribit S. Panlinus, epistolâ 38 :

ac non specie, sed ordine placent; sic in rerum uni-
i Omnia Dei facta pulcherrima sunt; et non est malum, versitate mala bonis permixta, à Deoque ordinata,
< quod bonum babet auctorem : qui cuncta per mun- ipsius mundi pulchritudinem, summamque Dei sa-
< dum nostris usibus praeparavit, et nostris utilitati- pientiam et providentiam commendant. c Neque enim

< bus agit; elita istius universitalis opus condidit, ut « Deus omnipotens, cùm summè bonus sit, ullo modo
i alia ad serviendum, alia ad exercendum, alia ad < sineret mali aliquid esse in operibus suis, nisi usque

« dominandum creaverit. ltaque corporeis, animali- t adeô esset omnipotens et bonus, ut bene faceret et
< busqué naturis homines ratione dominamur. Sed ne < de malo, inquit S. Augustinus, Enchiridii cap. 11.
« ipsà potestatis noslrre licentià resolvamur, utiliter < Non ideô igitur, quia videnlur perversae res humanae,
< exercemur adversis aut spiritibus dœmonum, aut » videatur nobis non esse gubernalionem rerum hu-
< difiicultatibus negotiorum , aut ipsorum saepè ele- < manarum. Omnes enim homines in locis suis ordi-

< mentorum motibus, videlicet ut exagitati, curis pru- « nantur : sed unicuique videtur quia ordinem non
< denliae, et metu Divinitatis acuamur. » < habent. Tu tantùm vide quid velis esse : nam quo-
Ipsa verô peccata Deus non elficit quidem, sed per- i modo volueris esse, novit artifex ubi te ponat. Pi-

mittit, ut ex eis bona eliciat, scilicet vel electorum t ctorem attende. Ponuntur ante illum varii colores,

6uorum qui in illa quandoque prolabuntur, humililatem i et novit ubi ponat quemque colorem. Certè peccator
majorera, pœnitentiam fervenliorem, cautiorem vigi- « niger color esse voluit : ideô nescit ordo artificis
lantiara, suœque misericordiae in illos commendatio- i ubi eum ponat? Quanta ordinal de nigro colore
ne«i : vel justithe suce manifestationem in reprobis; « quanta ornamenta facit piclor? Tu vide quid velis
vel alias, quas novit utilitales. Quid diabolo nequius? « esse : non cures ubi te ordinet qui non novit er-
Et de iUius nequitià quanta bona fecit Deus? Non < rare, scit ubi te ponat. Sic enim per leges istas

funderetur pro salute noslrà sang.uis Redemptoris, < mundi videmus hoc fieri. Effractor esse voluit ne-
nisi per nequiliam desertoris. Melius enim judicavit i scio quis : novit lux judicis ubi illum ponat, ordi-
Deus de malis benefacere, quàm mala nulla esse permit- i nat illum optimè. Me quidem malè vixit, sed non
tere, S. August. in Enchir. c. 27.Ex Adami peccato c malè ordinavitlex. Ex effraclore erit metallicus (1) :

Filii sui Incarnationem elicuit. Magnus enim de cœlo < de opère metallici quanta opéra con&trmmtur? II-
descendit medicus, quia magnus in terris jacebat « lins pœnà damnaii, ornamenta sunt civitatis. Sic
aegrotus. Toile morbos, toile vulnera, et nulla est < er v> Deus novit ubi te ponat. Noli putare quia turbas
causa médicinal. Nulla causa fuit venieudi Christo i consiliumDei, si perversus esse volueris. Qui creare
Domino, nisi peccatores salvos facere. A'on veni, in- < te noverat, ordinare te non novit? Bonum est tibi

quit, vocare justos, sed peccatores. Yenit Filius fwmi- t ut illùc coneris, ut bono loco ponaris. Quid dicluin

nis quœrere et salvum facere quod perierat. Si bomo non c est de Judà ab Aposlolo? Abiit in locum suum, Act.
perîsset, Filius hominis non venisset. Perierat homo, « 1 ; opérante utique divinà Providentia ,
quia per
venit Deus liomo, et inventus est homo. Si bomo, ad < malam voluntatem malus esse voluit, non autem
imaginem et similitudinern Dei Cactus, in suœ nature < Deus malum ordinando fecit. Sed quia ipse ma-
honore mansisset, nec diaboli fraude deceptus, à lege i lus peccator esse voluit, ecit quod voluit, sed pas-

sibi posilà per concupiscentiam dcviâsset, Creator c sus est quod noluit. In eo quôd fecit quod voluit,

mundi crealura non fieret. (S. August. Serm. 175, c peccatum ejus deprchenditur : in eo quôd passus
alias 9, de Verbis Apostoli et Serm. 174, alias 8, de < est quod noluit, ordo Dei laudatur. > Ha S. Augu-
Verhis Apostoli. S. Léo Serm. 3 de Penlec.) Ex an- stinus Sermone 125, alias 15, ex editis ? P.Sirmoudo.
gelorura raalorum ruina, hominura exaltalio in eorum
Div'mœ Providentiœ non répugnant prosperitales impio-
locura onlinante Deo provisa est, ut S. Augustinus ex-
rum, et adversœ res justorum.
plioat, Enchiridii cap. 29 : « Placuit itaque, inquit,
< universitatis Creatori atque nioderatori Deo, ut quo- IV. Nec etiam pugnat cum divinà Providentia,

« niam non tota multiludo angeloruin Deum dcserendo quôd et bonis malè, et malis benè saepiùs eveniat :

« perierat, ea quae perierat in perpétua perditione re- ad metalla damnatus, vel ad secaniia
(1) Id est,
inaneret : quœ autem cum Deo illa deserente pcr- marmora.
95 DE SYMBOLO. 96

Psal. 72 Mei autem pêne i extollitur, nec malis frangitur malus autem ideôhu-
quà re perculsus David
:
ait, :

moti sunt pedes, pcnè efîusi sunt gressus

met. Quia ze- t jusce modi infelicitale punitur, quia felicitate cor-

Nain rumpitur. Oslendit tamen Deus sœpè etiam in his

super iniquos, pacem peccalorum videns, etc.
<
lavi

rationes suas habet divina Providentia

gravissimas < tribuendis evidentiùs operalionem suam. Nam si nunc
quas omne peccalum manifesta plecteret pœna, nihil ul-
quidem, cequissimas, ac penitùs adorandas, ob
<

adversis ja- timo judicio servari putarctur rursùs nullumpec-

viros bonos ac sanctos plerùmque rébus
< : si

ctari patitur : vel ut eorum variis exercita casibus, ac c catum puniret apertè Divinitas, nulla esse Providen-

illuslrior existât, ut in Job, Tobiâ, < tia divina crederetur. Similiter in rébus secundis, si
probata virlus,
aliisque contigit; vel ut ingens aliquod
commodum < non cas Deus quibusdam petentibus evidentissimà
inde oriatur, quemadmodùm nefarium Jud^orum fa- < largitate concederet, non ad eum ista pertinere di-

cinus ideô permisit, ut ex eo Christi mors, et tolius < ceremus ; itemque si omnibus eas petentibus daret,

liumani generis salus ac vita sequeretur; vel ut pri- < nonnisi propter talia praemia serviendum illi essear-
bitraremur; nec pios nos faceret
vatim illis ipsis, qui adversa tolérant, salutis sit per- i talis servitus, sed

pessio. Sic enim Apostolus, ne tôt bonorum successi- « potiùs cupidos et avaros. Hsec cùm ila sint, quicum-
bus insolesceret , à stimulo carnis, angelo Satanse < que boni et mali pariler afflicti sunt, non ideù ipsi

vcxatus est. Denique variis calaniitatibus boni ja~ « distincli non sunt, quia distinctum non est quod utri-

ctantur, ut pcceatorum maculas quotidianas eluant, < que perpessi sunt. Manet enim dissimililudo pas-
ut.à mundi, qui adeô amarus est, prœscntisque vit* t sorum etiam in similitudine passionum , et licet

amore abstracti, Deo msgis adhaereanl, et ad a>,ter- « sub eodem tormento, non est idem virtus et vi-

nam patriam ferventiùs suspirent; ut momentaneum « tium. Nam sicut sub uno igné aurum rutilât, palea

hoc et levé tribulationis œternum glorice pondus in eis < fumât; et sub eàdem tribulà stipulée comminuuntur,

operetur. lmproborum autem pœna est, quae félicitas i frumenta purgantur nec ideô ; eum oleo amurca con-
cxistimatur. Prosperis rébus superbiunt magis, Dei- i funditur, quia eodem preli pondère exprimunlur :

que obliti, in peccatis obdurescunt, propter quœ sup- i ita una eademquevis irruens bonos probat, purificat,

pliciis itérais destinantur. Ducunt in bonis dies suos, < cliquât; malos damnât, vastat, exterminât. Unde in

et in puncto ad inferna descendunt.... Quia in diem per- < eâdem afflictione mali Deum detestantur atque blas-

dilionis servatur malus, et ad diem furoris adducetur, < pliemanl; boni autem precantur et laudant. Tantùm
Jerem. 21 et 12. Congregat eos Deus quasi gregem ad « interest, non qualia, sed qualis quisque pathitur. Nam
victimam, et sanctificat eos in die occisionis. Taadem i pari motu exagitatum et exhalât horribiliter cœnum,
psalmis 32, 33, 36 : Oculi Domini super timentes eum, i et suaviter fragrat unguenlum. > Et cap. 9, bonos

ut eruat à morte animas eorum, et alal eos in famé... eum malis pariter flagellari ait, ut id ipsis valeat ad

aures ejus in preces eorum profectum. Primo, quia ipsa peccata considérantes,
Oculi Domini super justos, et :

Vultus autem Domini super facientes mala, ut perdat

quibus indignalus Deus publicas calamitates immittit,

de terra memoriam eorum Quoniam Dominus amat quamvis longé absint à facinorosis, flagitiosis atque

judicium, et non derelinquet sanctos suos ; in œtemum impiis, tamen non usque adeô se à delictis députant

conservabuntur ; injusti punientur, et semen impiorum alienos, ut nec temporalia pro eismala perpeti se ju-
autem liœreditabunt terrain, et inhabita- dicent dignos. Secundo, quia malos docerc, admonere,
pcribit. Justi
aliquando etiam objurgare, et corripere negligunt, vel
buntin seculum seculi super eam... Considérât peccalor
justum, et quœrit mortificare eum. Dominus autem non cùm eos timent offendere, vel cùm inimicitias devi-

nec damnabit eum eum lant, ne impediant et noceant in istis temporalibus ré-
derelinquet eum in manibus ejus :

bus, sive quas adipisci adhuc appétit cupiditas, sive

judicabiturilli. Exspecta Dominum, et custodi vias ejus;
quas amittere formidat infirmitas. « Jure igitur istam
et exallabil te, ut kœreditute copias terrant : cùmperieris,

peccatores videbis. Vidi impium supercxaltatum, et eleva-

< vilam, quando divinitùsaffliguntur eum eis amaram
< sentiunt, cujus amando dulcedinem peccantibus eis
tum sicut cedros Libani. Ettransivi, cteccenon erat; et
« amari esse noluerunt. > Tertio habent aliam causam
quœsivi eum, et non sstinventus locus ejus... Salus autem
juslorum à Domino : et Protector eorum in lempore tribu- boni quare temporalibus affliganlur malis, qualemha-
buit Job : Ut sibi ipse humanus animus sit probants et
lationis. Et adjuvabit eos Dominus, ci liberabit eos, et eruet
cognilus, quanta virlute pietatis gratis Deum diligat.
eos à peccatoribus, et salvabil eos, quia speravei-unl in eo.

Argumentum istud pr&clarè tractât S. Augustinus,

Legalur ejusdem sancti doctoris Enarratio in Psal-

libro 1 deCivilate Dei,cap. 8 : < Placuit, inquit, divin* mum 30, sermone 3; item Enarratio in Psalmum 13U,
« Providentia; prapararc in posterum bona Justis, qui- ad illum versum Super flumina Babylonis illicsedimus
:

et flevimus, dùm recordaremur lui, Sion. Legatur et S.

< bus non fruenlur injusti, et mala impiis, quibus non
< excruciabuntur boni. Ista verô temporalia bona et mala Ambrosius, libro 1 deOfùciis, cap. 12, 15 et 16. Item

S. Gregorius libro 18 Moralium, cap. 13, et libro 21,

< utrisijue voluil esse communia : ut nec bona cupidiùs
appetanlur, cap. 4. Ex quibus locis multa ad morum informatio-
< tpiae mali quoque haberecernuntur; nec
mala turpiter cvilentur, quibus plerùmque nem colligi possunl, utdoceantur Chrisliani quo animo
« et boni
< afficinntur. Interest autem plurimùm qualis sit usus, in rébus prosperis et adversis esse debeant.
i vel earum rcruin qiue prospéra, vel earum quae di- Ne isitur adversùs divinam Providenliam obmur-
< cuntur ail versa?. Nam bonus temporalibus nec bonis mures, sicut quidam murmuraverunt, et verierunt ab ex-
 97 DE SYMBOLO. 98

terminatore, 1 Cor. 10, ne innitaris svper baculumarun- que liberantur, ut S. Augustinus définit libro de Dono
dineum confractum, eut si innixus fuerit homo, intrabit perseverantiœ, cap. 1 i, seriem illam beneltciorum , in

in maman ejus, et perforabit eam, Isai. 56. Nam male- quibus et vita œterna sive gloria ut omnium praslan-
diclus homo, qui confiait in homme, et ponit carnem bra- tissimum, cœlerorumque finis conlinetur, cerlissimè
cliiiim suiim, et à Domino recedit cor ejus. Benedictus confert Deus, iis qui secundiim proposition vocati sunt
vir, qui confidit in Domino, et erit Domina» fiducia ejus, sancti, et prœordinati sunt ad vitam œternam, Rom. 8,
Jerem. 17. Quamobrem jacta in Dominum curam tuam, et Act. 15, prout ordinavit antemundieonstitutionem,
et ipse le enutriet; non dabit in œlernum fluctuationem et ex omni aeternitate. Nam quos prœscivit, et prœde-
justo, Psal. M. Ad Clirisli mandatum altcnde : Nolile \
stinavit conformes fieri imagini Filii sui, ut sit ipse pri-
sollicili esse, dicentes : Quid manducabimus, aut quid bi- mogenitus in multis fratribus. Quos autem prœdcstinavit,
bemus, aut quo operiemur? Hœc enim omnia génies in- hos et vocavit : et quos vocavit, hos et justificavit : quos
quirunt... Quœrite ergo primùm regnum Dei, etjustitiam autem juslificuvit, illos et glorificavit, Rom. 8. His om-
ejus : et hœc omnia adjicienlur robis, Matlh. 6. Summâ nia cooperantur in bonum, ordinanle ac régente Deo.
in Patris noslri cœlestis providenliam animalus fidu- Illis solà Dei miserenlis voluntate, non solùm gratia,

cia, omnes vite tua; evenlus, teque ipsum illius dispo- sed vita aeteroa praparala est : quod duorum gemino-
sitioni commitlas, dicens: Ego autem in te speravi, Do- rum Jacob et Esaù exemplo seu typo proposito décla-
mine ; dixi : Deus meus es tu : in manibus luis sortes rât Apostolus, Rom. 9: Cinn, inquit, nondum nati fuis-
mcœ, Psal. 50. Tuliùs illi quàm humanis consiliis, in— sent, aut aliquid boni egissenl aut mali, ut secundiim ele-

dustria;, favori, negotiorum tuorum oxilum commiltes: ctionem proposilum Dei maneret, non ex operibus, sed ex
qnanquàra humana media in negoliis humanis non sint vocante dictum est ei, quia major serviel minori : sicut scri-

negligenda. Omnem solliciludinan vestram projicienles ptum est : Jacob dilexi, Esaù autem odio habui. Quid ergo
ineiim, inquit Apostolorum princeps, quoniami psi cura i
dicemus? Numquid iniquitas apud Deum? Absit. Mogsi
est de vobis, 1 Pclr. 5 et 2 , calamitatcs et adversitates enim dieit : Misercbor cujus misereor : et misericordiam
à Dco immisças, perseculioncs atquc vexationes per prœslabo cujus miserebor. Igiturnequevolenlis, nequecur-
Domines illatas, divin* Providentiie favores exislimate: rentis, sed miserenlis est Dei, etc. < Jacob scilicet,acelc-
Hœc est enim gratia, si propier Dei conscienliam susii- i clos omnes, quorum velut typus à Spirilu sanclo pro-
net quis tristitias, palicns injuste. Quœ enim est gloria, t ponitur, dilexit per misericordiam gratuitam; Esaii au-
si perçantes et colaphizati suffertis? Sedsibenè facientes < tem, et reprobum quemvis odio habuit per judicium
patienter sustinctis ; hœc est gratia apud Deum. In hoc t debitum : quod eùm deberetur ambobus, in alleroal-
enim vocati estis : quia et Christus passus est pro nobis, 1 1er cognovit, non de suis distantibus merilis sibi esse
vobis rclinquens exemplum, ut sequamini vesligia ejus... < gloriandum, quôd in eâdem causa idem supplicium
yoliteperegrinari in fervore, qui ad tentationem vobis (il, < «on incurrit; sed de divina: gratis largilate : solà
quasi novi aliquid vobis conlingat : sed communicantes « enim gratia redemptos discemit à perditis, quos in
(Clirisli passionibus gaudete, ut et in revelatione gloriœ < unam massam concreverat ab origine du-
perdilionis
ejus gaudealis exultantes. Si exprobramini in nomine t cla causa communis inquit S. Augustinus in En-,
>
;

Christi, beali erilis : quoniam quod est honoris, gloriœ et eldridio, cap. 98 et 99. Ex futuris verô operibus ele-

virtutis Dei, et qui est ejus Spirilus super vos requiescit. clos asscrere, Semipclagianus error est, et Aposiolo

yenw autem vestrùm patialur ut homieida, aut fur, aut répugnât, qui, cùm dicerc posset : Non ex prajsenli-
maledicus, aut alienorum appetilor. Si autem ut Chri- bus, sed ex futuris operibus, id tamen non ail, sed ab-
slianus, non erubescat : glorificel autem Deum in isto solutè : Non ex operibus, ut gratiam commendaret. Ilirc

nomme... ltaquc et lii qui patiunlur secundhm volunta- electio est, quœ non invenit eligendos, sed facit. De qui
tem Dei, fuleli Crcatori commendent animas suas in bc- Apostolus ad Epbesios 1, scribit : Benedictus Deus el

nefactis, 1 Pétri, 4. Prolileannir deiiiqnc nos à divinà Pater Domini nostri Jesu Christi, qui benedixil nos in

Providenlià pondère totos in omnibus evenlibus, vul- omni benedictione spirituali in cœlestibus in Christo, si-

gari modo Chrislianus illc sit; fati,

eliam loquendi :
cut elegit nos in ipso ante muudi conslitutionem, ut esse-

furlunxquc profanum nomen longe sit ab orc nostro. mus sancti el immaculati in conspeetu ejus in charitatc.

Jacobi Apostoli salubre monitum sectemur, c. i : Ecce Qui prœdcstinavit nos in adoptionem filiorum per Jesum
nunc qui dicilis : Hodie, aut crastino ibimus in illam ci- Christum in ipsum, secundiim proposition voluntatis suœ,
vitatem, et faciemut ibi quidem anmim, et mercabimur, in laudem gloria; grattai suœ. Non ergo quia fuluri era-
et lucrum faciemus : qui ignoratis, quid erit in crastino. mus sancti, sed ut essemus : < ideô quippe talcs cra-
Quœ est enim vita vestra ? Vapor est ad modicum parens, <mus fuluri, quia elegit ipse, pra'deslinans ut laies
et deinceps exterminabitur . Pro co ut dicatis : Si Domi- i per gratiam ejus essemus. » Haec eleclio est, de qna
na» volnerit, et : Si vixerimus, faciemus Iwc, aut illud. Christus ait, Joannis 15 : A'o» vos me elegislis, sed ego
elegi vos ut eatis, et fructum affcralis, et fructus vesltr
§ XVII. Peculiari quddam ae prœeipuà Providenlià
maneal. Elegit fidèles, sed ut sint, non quia jam erant.
Deus eleclos suos régit.— Quid de prœdestinalionc sen-
llinc Apostolus Jacobus ait : Nonne Deus elegit pau-
tiendum ?
peres in hoc mundo,divites in fide el hœredes regni, quod
I. Cinn pra-desliualio sit prœscieutia et prœpàratio promisit Deu.s diligentibus se? t Eligendo ergo facit di-

beneficiorum Dei, quibus ccrlisùmc liberantur, quicum- « \iies in fide, sicut bx'rcdcs regni. Rcctc quippe iq
99 DE SYMBOLQ. 100

« eis hoc eligere dicltur, quod ut in eis facial, eos ele- rentibus, et in agone contendentibus corona corrupti-

t git » inquit S. Auguslinus libro de Pruedestinatione bilis datur, ut cursus victoriaeque praemium , ita cur-
;

Sanctorum, cap. 17 et 18. renlibus in via mandatorum Dei , et contra salutis ho-
Gratuite exemplum
pradestinationis illustre in stes dimicantibus, incorrupla corona tribuitur ut prae-
Sancto Sanclorum Jesu Cliristo habemus, qui prœde- mium victoriad; hoc lamen cum discrimine, quod
stinalus estFiliusDei m virtute secundhm Spiritum san- Agonotheteshomo currendi vincendique vires, et cur-
cti/icationis , ut ait Aposlolus , Rom. 1. Atque ex eo sum ipsum atque victoriam currentibus et pugilibus
probat S. Auguslinus sanctorum prœdestinationem et non donat ; utrumque verô dat electis suis agonothe-
electionem secundùm propositum , non in eorum mé- tes Deus, quia non volentis neque currentis , sed mise-

rita, sed in solam Dei misericordiam esse rcfunden- renlis est Dei , Rom. 9 et 1 Cor. 15
; : Dédit nobis vi-
dam, lib. de Prrcdest. sanct., c. 15 : < Est ctiam pra> ctoriam per Dominum nostrum Jesum Christum. Hoec
« clarissimum lumen Pnedestinationis et gratkc, ipse autem comparatio habetur ad Corinlhios 9 : Nescitis ,

t Salvalor, ipse Mediator Dei et hominum homo Chri- inquit, quod ii qui in studio currunt , omnes quidem
« stus Jésus : qui ut hoc esset, quibus tandem suis, currunt, sed unus accipit bravium ? Sic currile ut com-
« vel operum, vel lidei praecedentibus meritis natura prehendatis. Omnis autem qui in agone contendit, ab

i humana quae in illo est comparavil? Respondealur, omnibus se abstinet ; et illi quidem ut corruptibilem ce-
t qu;cso : Ille homo ut à Vcrbo Patri coacterno in uni- ronum accipiant, nos autem incorruptam. Idem probat
< tatem Personal assumptus, Filius Dei unigenitus es- comparatio depositi, quod ex juslitià redditur ei ,
qui
< set, unde hoc meruit? Quod ejus bonum qualecum- ipsum credidit fidei alterius. Scio eut credidi, inquit

i que praccessit? quid egit ante, quid credidit, quid Apostolus, 2 ad Timolhcum 1 , et certus sum quia po-

t petivit, ut ad hanc ineffabilem excellentiam perve- tens est depositum meum servare in illum diem. Itaque

i nirel? > Et infra : < Sicut ergo pracdeslinatus est bona opéra et passiones quas pro Christi nomine ac
i ille unus , ut caput nostrum esset ; ita multi prede- gloriâ perferimus, apud Deum deponuntur, qui in no-
• slinati sumus, ut Humana membra ejus essemus. vissimo die pro bis prœmium œternum retribuet.
c hic mérita conticescant quae perierunt per Adam; ,
Ipsa tamen mérita et gratine quibus comparanlur,
t et regnet Dei gratia per Jesum Christum Dominum ex gratuitâ Dei praedestinatione velut ex fonte deri
i nostrum, unicum Dei Filium, unum Dominum. Quis- vantur. Unde Apostolus ad Romanos scribens ait, c.

« quis in capile nostro praecedentia mérita singularis 6 : Slipendium peccati mors est, gratia autem Dei vita

« illius gcneralionis invenerit , ipse in nobis membris œlerna in Christo Jesu Domino nostro. Cùm dixissel : SU'
i ejus praecedentia mérita multiplicalae regenerationis pendium peccati mors, cur non addidit Stipendium jus- :

i inquirat. Neque enim retributa est Christo illa ge- tiliae vita a'terna, siquidem merito justiliae tanquàm sti-

» neratio, sed tnbuta , ut alienus ab omni obligatione pendium redditur, unde etiam merces plurimis sancla-

« peccati, de Spiritu et Virgine nasceretur. Sic et no- rura scripturarum locis appellatur? Respondet S. Augu-
< bis ut ex aquâ et Spiritu renasceremur, non retribu- stinus,epistolâl94, alias 105, ad Sixtum, Apostolumeo
i tum est pro aliquo merito, sed gratis tributum; et loquendi modo usum non esse, sed vitam aeternam Dei
< si nos ad lavacrum regenerationis fides duxil, non gratiam voeâsse, ut elalionem reprimeret. « Audito,
i ideô putare debemus priores nos dédisse aliquid, ut < inquit, quôd slipendium peccati sil mors, quid te dis-
i retribuerctur nobis regeneratio salutaris. lllequippe « ponis extollere, et contrariam morti vitam aeternam
i nos fecit credere in Christum ,
qui nobis fecit in t tanquàm debilum slipendium flagitare? Cui debetur

« quem credimus Christum ; ille facit in nobis princi- « vila x'terna, vera juslitià est. Si autem vera justilia

< pium fidei et perfeclionem in Jesum ,

qui fecit ho- t est, ex te non est, desursiim est , descendens à Pâtre
i minem principem fidei, et pcrfectorem Jesum. » < luminum. Ut haberes eam, si tamen habes eam,
< profectô accepisti. Quid enim habes quod non accepi-
JEterna electio sine meritis, salut ex meritis.
t sti? Quapropter, ô homo , si accepturus es vitam
II. Verùm qui sanctos elegit ab seterno sine meri- < scternam, justitiœ quidem stipendium est, sed tihi

tis, dat illisunde coronenlur ex meritis. Adultosenim » gralia est, cui gralia est et ipsa justilia. Tibi enkn
absque bonis operibus non salvari, et haec vitam acter- « tanquàm débita redderelur, si ex te tibi esset jtisti-

nam mereri, dogma fidei est. Quamobrem Christus in i lia cui debetur. Nunc verô de plenitudine ejus accepi-
supremo judicio eleclos suos in regni aeterni posses- « mus non solùm gratiam, quà nunc juste in laboribus
sionem mittens ait, Matth. 25: < Yenite, bencdicli Pa- t usque in finem vivimus, sed etiam gratiam pro hâc
< tris mei, possideleparatum vobis regnum à constitu- t gralia, ut in requie poslea sine fine vivamus. Hoc
< tionemundi. Esurivienim, etdedistismihimanduca- « nihil salubrius fides crédit ,
quia nihil verius intel-
• re, >etc. Et Apostolus , 2 Tim. 4, gloriam scternam, < lectus invenit. > Igitur cum Deus coronal mérita no-
vocat coronam justitiac , meritis repositam : Bonum stra, nihil aliud coronat quàm munera sua. Et ut ait ,

certamen cerlavi, cursum consummavi, fidem servavi. In aucior librorum de Vocationc genlium, inter opéra S.
reliquo rcposita est mild corona justitiœ, quam reddet \ Prosperi, cap. 2 : < Datur unicuique sine merito , un-
milii Dominus in illâ diejuslusJudex. Id confirmatur ex i de tendat ad meritum. Et datur anle ullum laborem,
comparationibus quas instituitApostolus vitae aeternae < unde quisque mercedem accipiat secundùm labo-
cuiû bravio et cum deposito. Sicut enim in stadio cur- 1 « rem. » Quamobrem Propheta ait, Psalm. 55 : Pr*
 ,

401 DE SYMBOLO. 10Î

nihilo, Domine salvoi faciès illos; id est, « gratis data gratiam pro gratià. Hinc S. Augustinus, tractatu 68

« gratià tuà, inquit b. Augustinus, Enarrat. in illum in Joannem mox , prolata Cliristi Domini verba expli-
« Psalm. Quid enim illc latro attuleral ad crucem? De care pergens, ait : < Sed quid est quod ut prsepararet
t fauce in judicium, de judicio in liguum, de ligno in i abiit, cùm profectô nos ipsos prsepararet, quod non
i Paradisum. Credidit ,
propter quod locutus est. Sed « facietsi reliquerit? possum Agnosco , Domine, ut :

« et ipsam [idem qnis donavit, nisi qui juxta pepen- « iiimirùm illud signifieas quia ut parentur istse man- ,

< dit? > Hinc eliam Aposiolus ait, Eplies. 2 : Creati « siones vivere débet juslus ex iide. Qui enim à Do-
,

in Cliristo Jesu in operibus bonis quœ prœparavit Deus < mino peregrinatur opus babet ex (ide vivere quia ,
,

ut in Mis ambulemus , ut significet Deum bona opéra « per banc ad speciem conlemplandam paratur.

in nobis opérai i nuUis nostris meritis prœcedentibus ,

« Mattb. 5 : Beati mundo corde, quonium ipsi Deum
sicut mundiini produxit ex nihilo, id est, nullà praeexi-
t videbunt. Et Act. 15 : Fide mundul corda eorum.

stente materià. Quserit S. Augustinus cur Apostolus

i Fides aulem ,
quà eorum ,
qui Deum visuri sunt

pnemiserit : Xon eré operibus, ut ne quia glorietur. Sed i corda mundantur ,

quod non videt crédit : nain si

audi , inquit, et inlellige : JSon ex operibus dicluin, « vides, non est fides. Credenti colligitur merilum ,

tanquàm luis ex te ipso tibi existeutibus, sed tanquàm his < videnti reddetur pramiium. Eat ergo Dominus , et

in quibus te Deus fixit, id est, formavit et créant ; non eà « parct locum ; eat ne videatur , lateat ut credalur.

creatione qnà domines facli sumus, sed eà de quà Me di- « Tune enim locus paratur, si ex fide vivatur. Credi-

cebat, qui utique jam liomo erut : Cor mundnm créa in t tus desideretur, ut desideratusbabeatur: desiderium

me, Deus, Psalm. 50 ; et de quà dicit Aposiolus 2 Cor. « dileclionis ,

prceparallo est mansionis. lia , Domine,
5 : < Si qua igitur in Christo nova creatura, vetera < para quod paras ; nos enim tibi paras , et te nobis

« transierunt ; ecee facta suntomnia nova ; omnia au- < paras, quoniam locum paras , et tibi in nobis , et in

« lem ex Deo. » Fingimur ergo, id est ,

formumur et crea- « te nobis. Tu autem dixisli Joan. 15 : Manete in me,

mur in operibus bonis, quœ non prœparavimus nos, sed i et ego in vobis ; quantum quisque fuerit parliceps

prœparavit Deus, ut in Mis ambulemus. I laque si vita « lui , alius minus , alius ampliùs , brec erit diversitas

bona nostra nihil aliud est quàm Dci gratia, sine dubio et « praomiorum pro diversitate meritorum; hœc erit

vita œlerna, quœ bonœ vitœ reddilur, Dei gratia est ; et t multitudo mansionum ,
pro disparilale mansorum ;

ipsa enim gratis datur, quia gratis data est Ma cui da- c sed tamen omnium in œternitate vivorum , cl sine

tur Sed Ma cui datur, tanlumnwdo gratià est ; hœc au- i fine beatorum. Quid est quod vadis ? Quid est quôd
tem quœ Mi datur, quonium prœmium ejus est gratià « venis? Si benè te intelligo, nec unde vadis, nec unde
,

est pro gratià , tanquàm merecs pro juslilià ut verum c venis recedis : vadis lateiido , venis apparendo, sed
;

sil, quonium verum est quia reddet uuicuique Deus se- < nisi maneas regendo , ut proiieiamus benè vivendo ;
,

cundum opéra ejus, Apoc. 22. Hinc Joan. 1, deCbrislo i qnomodô parabitur locus , ubi possimus manere
Domino dicitur : Ex pleniludine ejus nos omnes acce- « perfruendo? »

pimus, et gratiam pro gratià. Hocc S. Augustinus, lib.

Quamvis certa prœdestinatio sit, sua tamen cuique sulut
de Gratià et libero Arbilrio, cap. 8 Qui ergo secun-
:
cum metu et sollicitudine procuranda est.
dùm propositum vocati sunt , eleeti sunt per electionem
gratiœ, non prœcedentium meritorumsuuruni, quia gratià III. Cognovit porrô Dominus qui sunt ejus; scit

Mis est omne merilum, ait idem S. August., lib. de quos elegerit, et ex illis quos dédit illi Pater, non per-
Corr. et Grat., cap. 7. dit queniquam nec oves ejus quisquam de manu ,

Deus qui fecit qu;e fulura sunt, mansioncs in domo ejus rapiet ut ipse ait Joannis 10
, Oves meœ voeem :

Palris sui electis suis pra'paravit et préparât, nec meum uudiunt : et, ego cognosco eas , el sequuntur me ;

alias , sed quas praparavit , bas pra'parat. t Quas et ego vitam alernam do cis , et non pcri'bunt in œter-

« prftparavit pnrdeslinando, préparai opérande. Jam num, et nonrapiel eas quisquam de manu meà... Et
< ergo sunt in pra'destinalione. » Unde Christus ail nemo potest rapere de manu Palris mei. « Quicumque
Joan. M : Si quo minus dixissem vobis, quia vado « enim aboriginali damnatione, seu pcrdilionis massa
parare vobis locum ; id est, prœdeslinabo . Jam enim i qua: facta est per primuin Adam, islà divinx" gralke

ibi sunt mansioncs illa3, et non est opus aliqnam sic « largilale discreti sunt , non est dubium quod el pro-

pr.iparare. Sed quia c nondùm sunt in operatione , i « curatur eis audiendum Evangelium, et cùmaudiunt,
subdit : Et si abicro et prœparavero vobis locum, iteriun i crcdunt,ct in fide qu;e per dileclionem opvratur ,

venio, et accipiam vosad meipsum. Parât autem quodam- < usque infincm persévérant; et si quando exorbi-
modo mansiones, inansionibus parando inansores. tant, correpti emendantu.r, et quidam eorum, etsi
Ihec autem pra-paralio lit per mérita ; sed mérita sine « ab bominibus non corripiantur , in viam quam reli-

tneriti prorsùsullius intuitu data sunt et pra-destinala, < querant, rec-'unt; et nonnulli, accepta gratià, in
cùm gratia? misericordiaeque divines dona sunt. Atque • quàlibel actate periculis hujus vit;c morlis celcri-
,

ila per mérita Deus nos préparai ad gloriam, sed i taie SHbtrahunlur. Hac enim onmia opernlur in eis,

nullà meritoram habita ra ttone, nos prédestinant ad « qui vasa misericonii:e operatus est eos ,
qui et elegit

gratiam non lantùm ad tcmpnralcm quà essenius

, ,
< eos in Filio suo , ante constilulionem mundi per
sancti, sed sélénium ,
quà essenius beali. Gratia enim « cleclionem gralia-. Talibus Deus diligcnlibus eiun
Dei vita œlerna; quam Deus rependens meritis, dut < omnia cooperatur in bonum ; usque adeô prorsùi
103 DE SYMBOLO 104

i omnia , ut etiam si qui eorum déviant et exorbitant, « Psalm. 36. De ipso autem cursu veslro bono re-

« etiam hoc ipsum eis facial proficerc in bonum, « cloque condiscite vos ad pradeslinalionem divinse

« quia in humiliores redeunt alque doctiorcs. Horum « gratin* pertinere. Vos itaque etiam ipsam obediendi

« si quisquam périt, fallitur sednemo eorum Deus , I*

« perseverantiam à Paire lumirtum , à quo descendit

i périt, quia non fallitur Deus. Horum si quisquam « omne datum optimum et ornne donum perfectum ,

sperare'debclis
périt, vilio humano vincitur Deus; sed nemo eorum et quotidianis orationibus poscere
t
,
i

i périt quia nullà re vincitur Deus , > inquit S. Au- < atque hoc faciendo confidere , non vos esse à proc-
,

de Correptione etGralià, capp. 7 et 9. < deslinatione populi ejus alienos, quia etiam hoc ut
gustinus lib.

Sed quamvis eorum qui prsedestinati sunt in re- t facialis, ipse largitur. Absit autem à vobis, ideô
desperare de vobis quoniam spem vestram i» ipso
gnum Dei, ita certus sit numerus, ut nec addatur eis < ,

quisquam nec minuatur ex eis, reclè taincn et ipsis c habere jubeinini , non in vobis. Maledictus enim
,

Cum metu iremore « omnis qui spem habet in homme, Jerem. 17; et
pradcslinalis dicitur Philipp. 2 : et

vestram salulem operamini; et Apoc. 3: Tene quod « Psal. 117 : Bonum est confidere in Domino, quàm
[j

quasi eos
i confidere in homine, quia beati omnes qui confidunt
liabes , ut nemo accipiat coronam tuant ; «

i in eum. Iîanc spem tenentes, servile Domino in

c perseveraturos babeatur incertain ; nec aliter heee
« timoré, et exullate ei cum tremore Psal. 2 quo-
« audire debent ,
quibus expedit non allùm sapere, , ;

« niamdevilâ seternà, quam iiliis promissionis pro-

i sed timere. Quis enim ex mullitadine fidelium,
numéro pra> « misit non mendax Deus ante tempora aHcrna , nemo
< quamdiù in bàc mortalilate vivitur, in

prœsumal? Istud ergo secre- < potest esse securus , nisi consilmmata fucrit ista
i deslinatoruin se esse
sed « vita qua; ientatio est super terrant sed faciet nos
c tum esse vult Deus ne forte , quis exlollatur ,
, ;

perseverare in se usque in ejus vita; finem cui quo-

« omnes etiam qui benè currunt limoant dùm occul- ,
< ,

< lum est qui perveniant. Praesumptio enim in ist©

i lidiè dicimus , Matth. 6 : Ne nos inducas in lenlatio-

« tentationum loco non expedit, ubi lanta est infirmi- < nem. t Credamus cum Abraham quia quœ ,
promisit

« las , ut superbiam possit generare securilas, » ut Deus potens est et facere , Rom.Mirum quôd homi-
4.

loquitur S. Augustinus. Reclè etiam dicitur omnibus ,

nes infirmitati sua; se committere malint, quàm fir-

2 Pelri : 1 Satagite ut per bona opéra cerlam vestram milati promissionis Dei. Sed incerta est mihi, inquis,

vocationem et electionem faciatis certam , inquam de meipso volunlas Dei. Quid ergo? Tuane libi volun-
; , ;|

tas de teipso certa est nec times Qui videtur stare ,

non Deo qui eleclos suos usque ,
in finem persevera- , :

turos certissimè novit, quia ipsis perseverantiam dare

videat ne cadat? 1 Cor. 10. Cùm igitur utraque incerta

ab aeterno decrevit ; sed vobis certam , non quidem sit, c cur non homo (irmiori quàm infirmiori fidem

absolutâ il infallibili certiludine , sed morali, quse

t suam , spem, charitatemque committit? > inquit

maximam spem cum timoré

fiduciam et firmissimam S. Augustinus lib. de Prédestinât ione Sanctorum ,

et tremore conjungit. Moralis autem ista certitudo ex cap. H.

signis quibusdam babetur, non quidem omninô certis, Quoniam verô multi sunt vocati, pauci electi, Mallh.

sed probabilibus pradestinalionis, qualia sunt 1° au- 7, sine intermissione oremus, vigilemus, bonum ope-
ditio religiosa verbi Dei , eo animo ut observetur et remur non déficientes. Deo ferventer, humiliter, per-

executioni mandelur ; qui enim ex Deo est, verba Dei severanter supplicemus cum Ecclesiâ, ut nos ab œtemâ
audit , Joan. 8 ;
2° misericordia sive in pauperibus damnatione eripi, et in electorum suorum jubeat grege
sublevandis , sive in dimiltendis injuriis : Beati enim numerari. Vigilemus, ne inlremus in tentalionem. In
miséricordes ,
quoniam ipsi misericordiam consequenlur, eum spem nostram conjiciamus, qui maxima et pre-
Mail!). 5; 5° palientia in adversis, et perseculio pro- tiosa nobis promissa donavit ; ut per hœc efficiamur di-
pter juslitiam; unde malo diviti dicitur, Luc. 16 : FM, vinœ consorles naturœ; fugientes ejus, qua; in mundo
recordare quia recepisli bona invita tuà, et Lazarus si- est, concupiscentiœ corruptionem. Curam omneni subin-

mililer medn; nunc autem hic consolatur, lu verb crucia- ferentes, ministremus in ftde virlutem, in virtute scien~
ris ; et beati prxdicantar ,
qui persecutionent patiuntur tiam, in scicntià abstinentiam, in abstinentià patientiam,

propler justitiam ; et 2 Cor. 4 : Momentaneum hoc et in palientia pielatem, in pielate amorem fralernitalis, in

levé tribulationis nostrœ œternum gloriœ pondus in nobis amore autem fraternilalis charitatem , 2 Pelri Quam-
1 .

operatur ;
4" bon?c vit;c decursus; unde S. Augusti- vis ergo quod staluit Deus, nullà possit ratione non

nus, lib. de Dono perseveranl'uT, c. 22, sic populo fieri, studia lamen non tollunlur orandi, nec per ele-
preedicandam ait pra:destinationem : < Sic currite ut clionis propositum liberi arbilrii devotio relaxalur,

« comprehendatis, 1 Cor. 9 atque in ipso cursuveslro, t cùm implendoc voluntalis Dei ita sit prxordinalus
t ita vos esse prœcognitos noverilis , ut légitimé cur- c eflectus, ul per laborem operum, per instantiam sup-
« reretis. Si autem adhuc in peccatorum damnabilium « plicationum, per exercitia virtutum, fiant incremcnla
i deleclatione remoramini , apprehendite saluberri- « merilorum; et qui bona gesserint, non solùm sc-
i mam disciplinam, quod lamen cùm feceritis, nolite « cundùm propositum Dei, sed etiam sccundùm sua
« exlulli quasi de operibus vestris, aut gloriari quasi hoc « mérita coronentur. Ob hoc enim in remolissimo ab
t non acceperitis ; Deus est enim qui operatur in vobis et c humanà cognilione secreto praefinitio hujus electio-
t vclle et perficere pro bonâ volunlatn, Philipp. 2 ; et : A « nis abscondila est. Et de nullo ante ipsius finem
i Domino gressus vestri diriijuntur, ul viam ejus velitis
,
î pronuntiari potest, quôd in electorum glorià sit fa.
!05 DE SYMBOLO. 106

i lurus, ut pcrscverantem humilitatem utilis metus dicto proxima; cujus consummatio in combustionem,
< scrvct; et qui slat, videat ne cadat, > inquit auctor Hebr. G. sEdificcmus domum spiritualem, non super

librorum de Yocatione omnium Gentium, libro 2, arenam, sed super lirmam petram, super fundamen-
cap. 2G. tum solidum et inconcussum, quod est Cbristus Jésus ;

« Contra islam praedestinationem, quant secundùm superaedificemus uurum, argentum, lapides preliosos,

< Scripturas sanctas defendimus, nemo nisi errando 1 Cor. 3, id est, opéra bona, opéra virtutum, ex cha-

i disputare potest, > ait S. August. lib. de Dono Pcr- ritate, et propter Deum. Si cujus enim opus manserit,

sev. c. 19. Frustra ergo quis objiceret : Aut è nu- mercedem accipiet. Yitam ita sanclè instituamus, ut

méro sum electorum, aut non sum; si ex illo sum cor noslrum nos non reprehendat, quia et bonae con-

numéro, fieri non polest ut à salutc excidam : decre- scientiae testimonium probabile quoddam praedeslina-
tum enim illud Dei eflicax et immutabile deficere non lionis signum est. Si cor nostrum non reprehenderit nos,

potest; non sum, nullo meo conalu salutem adipisei

si fiducium habemus ad Deum : et quiequid petierimus, ac-

potero. Quiequid agam igitur, ad salutem perveniam, cipiemus ab co, quoniam mandata ejus custodimus, et ca

si à Dco sim electus; in damnationem verô praeceps

quœ sunt placita coram eo facimus.... Et qui serrât man-
ruam, si sim reprobus. Frustra, inquam, haec obji- data ejus, in illo manet, et ipse in eo ; et in hoc scimus

ciunlur. Praedestinationis enim executio noslrae pen- quoniam manet in nobis de Spiritu quem dédit nobis,

detex meritis et pielatis ofiiciis, per quac et propter 1 Joan. 5. Tune enim ipse Spirilus testimonium rcddil

quse Deus sempiternac felicitatis praemia se nobis col- spiritui noslro, quod sumus filii Dei. Si autem filii, et

latiirum ab celerno decrevit; quamvis ratio primaria hœredes ; hœredes quidem Dei, cohœredes autem Christi ;

quà impulsas est ad eam nobis deslinandam felicita- si tamen compatimur, ut et conglorificemur, Rom. 8.

lem et gloriam non sint mérita noslra, sed una illius Operam demus ne excidamus ab haereditate. Faciamus
misericordia et bonitas. Bona autem illa opéra, quse quod in nobis est, ut Dei mandata impleamus, cum
in divinà prandcslinaiione ut média ad illius consum- ejus gratià, quac nunquàm nobis, nisi culpânoslrâ,
mationem à Deo pneordinala, ulquc graliae ejus mii- deest, nunquàm negalur, nisi in pœnam prœcedentis
nera nobis ad liunc lincm data involvuntur, electorum peccati; quoniam Deus non deserit, nisi descralur; et :

libeirimâ cooperalione ponenda sunt, ipsa eliam per- Nisi fecerimus casum, ipse à nobis non facit occasum,
Unde sicut falsô cl inepte diceret agricola
severautia. : ut loquitur S. Augustinus.
Quidquid agam, nibilominùs terra fructum dabit,
In nullo gloriandum.
messemque afferel uberrimam, si Deus ita decreveril;
vcl non afferel, si futuram sterililatem praenoverit at- IY. Certum babeamus, in nullo gloriandum esse,
(|iic decreveril Deus, quia volunlas ejus delicere, aut quando nostrum nihil sit, quac S. Cypriani sententia
praescienlia falli non potest : quid igitur necesse est est, lib. 3, ad Quirinum, c. 4; non esse in poteslate
ut Iaborem, ut terrain excolam, ut semincm? Lt slullè noslràcor nostrum, et nostras cogitationes, quod S. Am-
diccrel arebitectus : Domus hacc stabit, si Deus ila brosii, lib. de Fugà seculi, c. 1, dictum est, à S. Au-
decreveril ; sin verô, certissimè corruct : quid ergo gustino laudatum ;
quia non sumus sufficientes cogitare
refert superquod fundamenlum aediûcem, utrùm in aliquid ex nobis quasi ex nobis, sed omnis sufficienùa
arenà, an super firmam petram? An ex seleclis et af- nostra exDeo est, quod oraculum est Apostoli, Rom. 1 1
;

fable dulalis lignis, sectisque ac politis lapidibus, vel fallinon posse Dei prsescienliam, nec mutari praede-
ex fœno et stipulis exstruan ? lia inepla et vulgaris illa slinalionem, quia sine pœnitentiû sunt doua et vocalio
humani scnsùs, et animalis hominis, non percipienlis Dei, Jacob. 1. Deo tamen obediamus, qui voluntaric

ca quœ Dei sunt, objectio; falsumquc est nos ad a^lcr- j

genuil nos Yerbo veritatis, ut simus initium aliquod créa-
nam félicita tem pcrrenhiros quidejuid agamus, si ex turœ ejus; bonum operemur, in bonis operibus perse-
electorum numéro simus, aut ab eâ defecturos, si ex veremus : casiitatem namque, charitalem, pielatem,
reproborura numéro. Dei agricultura eslis, Dei œdiji- perseveranliam usque in finem, et omnem obedion-
calio estis, inquit Apostolus, 1 Cor. 2. Deus séminal in tiani quà obedilur Deo, Dei dona esse, nemo Christia-
cordibus nostris verbum suum, graliam suam, et per nusdiffiteri polest, proindeque ab ipso praedeslinata :

Sjiirilùs sancii subininistrationem dat incremenlum, praescivit scilicet quae fuerat ipse faeturus; in suà
ut fructum afferal; sed nibilominùs seminare nos de- autem prccscieniià opéra sua futura disponere, id oin-
bemus bona opéra, ut temporc messis manipulos cum ninô, nec aliud quidquam est praedestinare. « Sicut
exultatione feramus, in borreo cœlestispalris familiàs < (ergo) ille quem castum futurum esse praescivit
recondendos Quœ enim teminaverit homo, liœc et me- « (Deus), quamvis id incertum babeat, non ideô non
ta. Quoniam qui séminal in rame suà, de came et melet < agit ulcaslus sit; ita ille quem castum futurum prae-
comiptionem; qui autem séminal in spiritu, de spiritu « destinavit, quamvis id incertum habeat, non ideô
melel vilam œlernam. Bonum autem facienles, non defi- « non agit ut castus sit, quoniam Dei dono se audit
ciamus. Temporc enim suo metemus non déficientes, « futurum esse quod crit ; imô etiam gaudet ejus clia-

Galal. G. tfeminerimus quôd terra sa'pè venitntem su- < rilas, nec inflatur, tanquàm id non acceperit. .Non
per se bibens imbrem, et gênerons lierbam opporlunom < solùm ergo pr:rdicatione pnrdcslinationis ab hoc
illis à quibus colitur, accipit benediclioncm à Deo. Pro- i opère non impeditur, verùm et ad hoc adjuvatur, ut
férais autem spinas ac tribulos, reproba est, et mole- i cum gloriatur, in Domino gloriclur. Quod autem
j

TH. VJ.
 IO- DE SYMBOLO. 108
< dixi de castitate, hoc do fuie, hoc de pielatc, hoc de bis à Dco tribui. Quod fidei dogma contra Calvini
i charitate, de persévéra nlià, et ne pergam per sin- hœresim sacra synodus Tridcnlkia definivit, sessio-

< gula, hoc de omni obedientià quà obeditur Dco, ve- ne G, canone 17.
< rarissime dici potest. > lia S. Augustinus, lihro de Fides et justitia possunt amitti.
Dono perseverantiœ, cap. 17. Prnedcstinationis nostroc Nec minus certum est, fidem et justitiam semel ac-
exitum sanctorum precibus, ac praecipuè sanctissimœ ceptant in hominum cordibus exlingui posse, ac ri-
Yirginis Mari* Dei Matris, erga quam sinecra pietas vera extingui in iis qui à juslilià sua conversi, faciunt

et devotio, cum vitae Christian* inlegrilatc conjuncta, iniquitalem, de quibus scriptum est, Ezeeh. 18 et 33 :

praedestinalionis etiam signum commendemus.

est, Anima quœ peccaverit, ipsa morielur; et, quôd prolapsi
Quamvis enim obtineri nequaquàm possint quœ pra> sunt, !leb. G, cùm semel essent illuminati, guslassent

deslinata non fuerunt, tamen « ea quai sancli viri etiam donum coeleste, et participes facti essent Spiri-

< orando efficiunt, ila prxdeslinala sunt, nt precibus tùs sancti; qui denique non persévérant usque in

« obl'meanlur. Nam ipsa quoque perennis regni prae- finem. Quod dogma S. Augustinus, libro
fidei catliolicrc

i destinalio ita est ab omnipotenti Deo disposila, ut prreserlim de Dono perseveranlioc confirmât, capp. 8
« ad hoc electi pio labore perveniant. quatenùs postu- et 9, asserens tameos qui non persévérant, .quant qui

< lando mereantur accipere quod eis omnipotens Deus persévérant in justitia, vocalos fuisse, vocantem secu-
i ante secula disposuil donare. i Yerba sunt S.»Gre- los, ex impiis juslifieatos, et per lavacrum regenera-

gorii Magni, libro 1 Dialogorum, cap. 8. tionis oequè renovatos. Idem confirmant
S. Proiper in
Bcsponsione ad objeclioncs Yincentianas, capp. 12,
Fides, gratta sanctificnns, et charilas, plerisque
13,15, et in Bcsponsione ad Capitula Gallorum, capp.
reprobis à Deo Iribuuntur.
2, 3 et 7, et S. Bernardus sermonc 54 in Cantica.
Y. Certum habeamus preeterea, fideni et justitiam, Undc Calvinianum dogma de inamissibili juslilià, ve-

sive gratiam sanclificanlcm et charitatem plerisque lut hrereticum à concilio Tridentino meritô damnatum
reprobis à Deo tribui, de quibusS. Joannes, 1 Epist. 2, est , sessione 7, canone 26.
ait : Ex nobis exicrunt, sed non erant ex nobis; si enim Nec verô Calviniano dogmali palrocinium quseri
fuissent ex nobis, permansissent ulique nobiscum. Idest : potest ex illis verbis S. Joannis, 1 Epist. c. 3 : Omnis
« Non erant fdii, etiam quando erant in professione et qui natus est ex Deo, peccatum non facit, quoniam se-

< nomine filiorum : non quia justi'.iam simulaverunt, men ipsius in co manet ; et non potest peccare, quoniam
t sed quia in eà non permanserunt. Neque enim ait : ex Dco natus est. Ilis enim verbis solùm significatur,

< Nain si fuissent ex nobis, veram, non fictam justitiam miortalium pcccalorum porpetrationem cum slalu ac
« tenuissent utique nobiscum, sed : Si fuissent ex dignitate filiorum Dei cohaerere non posse; non aulem
t nobis, permansissent utique nobiscum. în bono illos quod cum personà filiorum Deiconjungi non possiii!,

« volebat procul dubio manerc. Erant itaqiie in bono, sive ab iis qui filii Dei sunl committi, ita tamen ut iila

c sed quia in eo non permanserunt, id est, usqne in commiltcndo à statu filiorum Dei excidant. Hic lnquen-

< finem non perseveraverunt, non erant, inquil, ex dimodus similis est illis proposilionibus, quae valgô in

t nobis, et quando erant nobiscum: hoc est, non erant ore hominum versantur : Ilonesta et pudica femina
i ex numéro filiorum, et quando erant in fide filiorum; sermonihus ad stuprum allicientibus aures non accom-
« quoniam qui verc filii sunt, praescili et prédestinai! modât; lidelis subditus cum hostibus régis sui foedus
i sunt conformes imagini Filii ejus, et secundùm pro- non init ; judex inlegcr muneribus aut gralià non cor-
i posilum vocati sunt ut electi essent. Non enim périt rumpilur; princeps ôplimus ad insontes opprimendos
t filins promissionis, sed filius perditionis. Fuerunt potestate non abulitnr suà. Hae namque proposiliones
< ergo isli ex inulliludine vocalorum, ex olectorum emmliant atque indicant id quod hujusmodi personis
autem paucilate non fuerunt. Justi ergo i II i tempo- convenil secundùm doics qu;e ipsis Iribuuntur sed ;

c raies, cùm piè vivunt, dicuutur, filii Dei : sed quo- non indc sequilur mulierem pndicam labi non posse ;

< niam vicluri sunt impie, et in càdem impictate mo- subditum fidelem non posse deficerc à fide et officio

« rituri, non eos dicit filios Dei prsescienlia Dei. Sunt erga principem; judicem inlegerrimum nonposscab
< enim filii Dei, qui nondùm sunl nobis, cl sunt jam integritale dimoveri precibus potentissimis, cornmo-
c Deo, de quibus ait Evangelisla Joannes, c 11 : disautminis; principem optimum, qualiseral Daud,
t Quia Jésus morilurus erat pro gente, et non taniùm non posse eô abripi cupiditatis peslu, ut oeeidal inson-

< pro gente, sed etiam ut filios Dei dispersos congrega- lem. Sic ilaque omnis qui ex Deo natus est, peccatum
« ret in unum; quod ulique credendo futuri erant per |
non facit, sed nec faeere potest, quanidiù divinre iilius

< Evangelii procdicalionem, et tamen anicquàm esset nativitatis spiritum sequitur ; sed la;nen, si offieium
« faclum, jam filii Dei erant in memoriali Patris sui aegligat suum, et doemonis lentalionibus cohscnsum
« inconcussâ siabilitate conscripti. Et sunt rursks qui- prabeat, in morlale peccatum prolabi pot'TÏt, quo à
« dam qui filii Dei propler susceptam vel temporalitcr statu filiorum Dei exeidat. Omnis igitur qui natus est
i gratiam dicuutur à nobis, nec sunt tamen Deo. t îla ex Deo, non peccat, quatenùs ex Deo natusesî, cl non
S. Augustinus, libro de Correplione clG:;alià, cap. 9. potest peccare, quatenùs est filins Dei sed peccare ;

Oui vel unus locus, ne mulla alia teslimonia cç-nge- potest, quatenùs filius est Adami. « Ergo duas nalivi-
v am,
demonslrat, fidem et jusiiiiam plerisque repro- i tates allcndite. Duo sunt hommes, sed unus ipso-
100 DE S\MBOLO. 110

salvum omncs. Ambrosius,

rum liomo nomo, aller ipsorum homo Deus. Pcr | < fieri vult, qui l'ecit » S.
<

« hominem hominem, peccalorcs sumus, por homi- lib. 2 de Caïn et Abel, cap. 3 : « Redemplpr ideô
nom Deum jusiilieamur; nalivilas illa dejecit ad < omnibus opem saniiatis delulit, ut quicumque peric-
«

< mortem, isla nativitas croxit ad vïtam ;

nativitas illa < rit, mortis suœ causas sibi adscribat, qui curari no-

< trahit seeum pcccatum, nativitas ista libérât à pec- c luit, cùm rcmed'mm haberet, quo possel evaderc;

« calai : in hoc enim venu Christus homo, ut solveret ( Chrisii aulem manifesta in onmes prœdicclur misc-
manel non pec- ricordia, cô quôd qui percunt, suà perçant ncgli-
i pcccala hominum. Omnis qui in ipso t ii

quantum in ipso manct, in tanlum non pec- < geniiâ; qui autem salvantur, secundùm Christi sen-
< cat. In

Verba sunt S. Àugustini, tractatu -i in Epi- < lonliam liberenlur, qui ovines mit salvos fieri, cl in
« cat. >

t agnilionem veritatis veaire. » Et in Ei.arralione

stolam primam S. Joannis.
Psalmi 118 : « Bonitas Dei in omncs est, severilas in
Nemo absque siiujuhri Dci revelalione de tuA
< paucos. In ces quidem qui ceciderunt, severitatem ;
prœdestinatione certtu esse potest.
< in te autem bonilalem- Si enim non eccidissent, ute-
VI. ,-Equc cerfeuil est, ncminem, citra singularem
« rentur et ipsi bonitate Dei. >

Dei rcvelaliouem, de sua pra?destinalione cerlum ;

S. Àuguslinus, libro de Spiritu et lillerà, cap. 33 :

esse posse, ut sacra synodus Tridenlina contra Cal- j

t Vult Dais omnes homincs salvos fieri, et in agnilionem
vini errorcm defmivit, sessione G. canone 16; qua-
i veritatis ventre, non sic tamen ut eis adimat liberum
proplcr limerc debemus, quamdiù in hàc vita sumns, < arbitrium, quovel benè vcl malè utentes justissimè
quœ tenlatio est super terrain. Cum meta icjilur et tre-
< judicentur.Quod cùm fit, infidèles contra voluuia-
morc vestram salutem operamini, inquit Apostolus. Ti- t lem Dei faciunt, cùm ejus Evangelio non credunt;
meaut sibi jusli quid enim sunt hodiè, scitint
nec ideô tamen eam vincupt yerùm se ipsos frau-
; « ;
< ,

ipiid cras fuluri sint, nesciunt... Qui injuslus est,

<
« dant magno et summo bono, malisque pœnalibus
c conversus poteril justus esse ;
quomodô et justus
implicant, experturi in suppliciis poteslalem ejus,
<

• aversns poleril injuslus esse. Ilaque nec de te prœ-

« cujus in donis miscricordiam conlempserunt. lia
• sumas, nec de illo desperes. » S. August. Enarrat.
i volunlas Dei semper invicia est; vinceretur aulem,
in psaim. 51. Multi sunt vocali, pauci verb electi, Mat-
« si n<>n inveniret quid de eontempioribus faccret,
tlirei 25: < Quia vocathsumus, novimus; si sumus ele-
< aut ullo modo possent evaderc quod de lalibus illc
< cti, nescimus. Tanlô ergo necesse est ut unusquis- Qui enim dicit, verbi gratià Volo ut hi
< conslituit. :

i que noslrùm in humililate se déprimât, qu^ntô si

< omnes servi mei operentur in vineà , et post labo-
c sit eleclus ignorai. > S. Grcgorius Magnus, )iom.38. connu
< rem requiescentes epulenlur, ita ut quisquis
Perditio reproborum ex ipsis etl, non ex Deo. < hoc noluerit, in pislrino semper molat; videlur qui-
VII. Cerlum est denique, perdilionem reproborum i dem quicumque contempserit , contra voluntale m
ex ipsis esse, Deum ipsos in pcccatum non impel- < Domini sui facere : sed lune eam viucel, si et pis-

lere, sed pcrmillerc tanlùm ut cadant ; damnalionis c trinum contemnens effugeril ;

quod nullo modo fieri

pœnam Mis non decernere nisi propler culpam, in < polcst sub Dei potestale. Unde scriptum esl, Psal. 61 :

quam libéra suà voluntale casnri sunt. Numquid, in- i Seincl locutus est Deus : Duo hœç audivi, quia polestas
quit, votuntalit meœ est mors impii, et non ut converta- t Dei est, et tibi , Domine, miscricordia, quia lu reddes

tur àviis suis cl vivat f... Quia nolo mortem morientis, « unicuique juxla opéra sua. Illc igilur reus crit ad

tîicil Dominas Deus : revertim'uii et vivite, Ezech. 18. damnationem sub polcsiale ejus, qui contempserit ad

perditio tua ex le, Israël; tanlummodb in me auxilium < credendum miscricordiam ejus. Quisquis aulem cre-
tunm Osée 13; sic non est voluntat ante Patrem ve- « diderit, eique se à peecatis omnibus absoîvcndum ,

s rum, qui in cœlis est, ut pereat unus de pusiliis ittis, « et ab omnibus viliis sanandum , cl calorc ac luminc

Mallh. 18. Et lanien in illà piicrornm turbà, qu;e < ejus acceudendum illuminandumquc commiscril,
l'une oblala esl Chrislo Domino, neminem nisi prac- « babebil ex ejus gratià opéra bor.a , ex quibus etiam
dcslinalum fuisse, minus verisimile est. Deus vult om- < secundùm corpus à mortis corruplione redimalur,

îtes homincs salvos fieri et ad agnitionem veritatis ve- c çoronelur, bonisque satielur, non temporal i bus, sed
nire, inquit Aposlolus, 1 Tim. 2. Idipsum SS. Paires « aternis, supra quàm petimus et intelligimus. » S,-
s
-' - !

gusiiuo conciiiit S. Prosper in Responsionc ad objc

-
confirmant. S. Ilicronymus, in cap. 63 Isaiae : < Vo-
« luit Deus salvare cupienlcs, et provocavil ad salu- clioucs Vinccntiaoas, object. 2 : « Sincerissimè, inquit,
i teni, ui volunlas habcrcl prxmium ; sed ilii crederç |
< credendum alque profilendum est, Deum vclle ut
« uolucrunt, etc. Nec slalim in çulpà esl, si pluies « omncs homincs salvi liant, siquidem Apostolus, cu-
i credere noluerunl;sed volunlas venientis lucc fuit, • jus ista senlentia est, sollicitissimè pr.ccipit, quod
« ut omnes crcdcrcnl et salvarenlur. » Et in cap. 18 < in omnibus Kcclesiis piissimè cufilodilur, ut Deo pro

Ezecbielis, ad illa verba : Numquid volunlalii meœ est « Quinibus bominibus supplicetur; ex quibus quôd
i
;

mort impii, elnonut convertatur à viistuit2a.it : < Ergo < multi percunt, pereunlium est meritum; quôd multi
i Domini volunlatis est, omnes salvos lieri. l'bi au- i t salvantur, salvantis est donuni. Il enim reus dam-
j

t tem Dei videlur severael truculenla senlentia, non « netur, inçuigabilis Dei juslilia est: ut aulern rcus
« homincs, sed pcccala condemnat. i S. Paulinus, i jusliiicclur , uicflabilis Dci gralia est. Ilis adde
k

Omncm, quantum S. Isidori Pclusiotac locum, libro 2, cpislolà

'

cpislolà 2: t in ipso esl, hominem ccrecium

 III DE SYMBOLO. H2
270 : « Etenim modis omnibus salvari vult eos qui in € ne iterùm superbia nasceretur, » inquit S. August.

« vitio volulantur, et ad eos allegat qui remedium in Enchirid. c. 108.« In causa (igilur ) duorum homi-

« adbibeant , non ignorans quidem fore ut illi morho t num, quorum per unum venumdati sumus sub pec-
< iiitcreant; sed ut oinnem cis excusationem eripiat. a cato, per allerum redimimur à peccatis ;
per unum
« Nain etsi ab insanià non resipiscant isti, boc laincn « praecipitati sumus in mortem, per allerum liberamur
< hulefruclûs consequitur, quôd suas ipse parles sit » ad vitam ;
quorum ille nos in se perdidit faciendo
« executus. >
« voluntalem suam, non ejus à quo factus est; iste nos
< in se salvos fecit non faciendo voluntatem suam,
ARTICULUS III.
,

c sed ejus à quo missus est; in horum, inquam, duo-

Quo Symboli Apostolici articulus aller explicatur : rum hominum causa proprié fides
« christiana con-
Et in Jesum Chwstcm Filium ejus umcim Domi.ncm sislil. Quoniam non est aliud nomen
« sub cœlo datum
NOSTKl'M.
t hominibus , in quo oportcat nos salvos fieri, Act. 4 ;

§ 1. Quant necessaria sit et ulilis hujus arliculi (ides. c et in illo definivil Deus (idem omnibus, suscitons il-

Quanta sit hujus arliculi credendi nécessitas, et « lum à mortuis,\bh\. il >ltaquesinefideincarnationis, .

quac ex illius lide militas in hominum genus derivetur, et mortis, et resurreetionis Christi , nec antiquos jus-
illud Christi Domini oraculuni déclarai, Joan. 17: < tos, ut jusli essent, à peccatis poluisse rnundari , et
Hœc est autem vita œterna, ut cognoscanl te, solum Deum f Dei gralià justificari, veritas christiana non dubilal;
verum quem niisisti Jesum Christian ; idem ostendit,
, et c sive in eis justis quos sacra Scriplura commémorât,
beatitudinis prœconium,quod à ChristoSalvalore prin- « sive in eis juslis ,
quos quidem illa non commemo-
cipi Aposlolorum Iributum est, cùm ipsuin Filium Dei « rat, sed tamen fuisse credendi sunt vel ante dilu-

vivi confessus esset, Mallh.16 : Beatus es, Simon Bar- « vium, vel inde usque ad legem datam , vel ipsius

jona ,
quia caro et sanguis non revelavit libi , sed Pater i legis tempore , non solùm in liliis Israël , sicut fue-

meus qui in cœlis est. Idem confirmai testimonium illud i runt prophetae, sed eliam extra eumdem populum,
S. Joannis, 1 Epist. c. 5 et G : Quisquis confessus fuerit ( sicut fuit Job. El ipsorum enim corda eàdem muu-
quoniam Jésus est Filius Dei, Deus in eo manet, et ipse t dabafltur medialoris fide , el diffundebatur in eis

in Deo... Omnis qui crédit quoniam Jésus est Christus, « charilas per Spirilum sanctum, qui ubi vult spirat,

ex Deo natus est... Quis est qui vincit mundum , nisi qui < non mérita sequens, sed etiam ipsa mérita faciens, »

crédit quoniam Jésus est Filius Dei ?... Qui crédit in Fi- ut docet idem S. Augustinus , libro de Peccalo origi-

lium Dei , habel testimonium Dei in se. Qui non crédit nali, cap. 24. Justi illi veleres sub lege non eraut, sed

Filio, mendacem facit eum : quia non crédit in testi- sub gratiâ ; eàdem quippe fide et ipsi mundabantur,
monium quod testifteatus est Deus de Filio suo. El hoc quà et nos. UndeAposlolus dicil, 2 Cor. 4 : Habentcs
est testimonium ,
quoniam vitam œternam dedil nobis eumdem Spirilum fidei, secundum quod scriptum es! :

Deus. Et hœc vita in Filio ejus est. Qui habel Filium, Crcdidi propter quod locutus stim , et nos credimus,
habel vitam ;
qui non habet Filium ,
vitam non habet. propter quod et loquimur. Ex ipsà fide de ipso diceba-

Hoc fundamenlum iirmissimum est nostrae salutis ac lur, Psal. 48 : Et ipse lanquàm sponsus procédais de
rcdemplionis. Hoc cerlum propriumque fidei calho- thalamo suo, exultavit ut gigas ad currendam viam ; à
licœ fundamenlum. Ut enim ait Apostolus, 1 Cor. 3, summo cœlo egressio ejus, et occursus ejus usque ad sum-

fundamentum aliud nemo polest ponere prœler id quod ,

mum ejus, nec est qui se abscondal à calore ejus. Ex fide

position est, quod est Christus Jésus. Hoc fundamenlum ipsà ipsi diccbalur, Psal. 44 : Thronus tuus, Deus, in

lidei Unus Deus; unus et medialor Dei et

nostrae : seculum seculi ; virga direclionis, virga regni tui; di-

hominum homo Christus Jésus, 1 Tim. 2. < Nam neque lexisli juslitiam, et odisti iniquitatem ; proplerea unxit le

i per ipsum liberaremur unum mediatorem Dei el ho- Deus, Deus tuus, oleo lœtiliœ, prœ consortibus tuis. Ex
< uiinum , homincm Jesum Clirislum , nisi essel et ipsà fide dicebatur, Isai. 7 : Ecce virgo concipiet, et pa-
« Deus. Sed cinn faclus est Adam ,
homo scilicel re- riet filium , et vocabilur nomen ejus Emmanuel, id esl,

« clus, mediatore opus non eral. Cùm verô genus hu- Nobiscum Deus. c Eodem spiritu fidei lurc ab illis fu-

manum peccata longé separaverunt à Deo, per « tura videbantur ,

quo à nobis facla crcdunlur. Nc-
« mediatorem qui soins sine peccalo natus est, vixit, < que enim qui nobis ista fideli dilectione prophetarc
< occisus est, reconciliari nos oporlcbat Deo, usque ad < poluerunl, eoruin ipsi participes non fuerunt. > Undc
< carnis resurrectionem in vilain œternam, ut humana S. Petrus ait, Act. 15 : Quid tenlatis Deum , imponere
« superbia per humilitatem Dei arguerclur ac sanare- jugum super cerviecs discipulorum ,
quod neque patres
< tur , et demonstrarctur homini quàm longé à Deo noslri , neque nos portare poluimus ? sed per gratiam

« rcccsscrat, cùm per incarnatum Deum revocarclur, Domini Jesu Christi credimus salvari, quemadmodùm ci

« et exemplum obedienti;c per hominem Deum conlu- illi. Igilur et illi per gratiam Domini noslri Jesu

< maci homini praeberetur; et Unigenilo suscipienie Christi salvi facti sunt , non per legem Moysi ,
per
« formant servi, quse nihil ante meruerat, fons gratis quam non sanatio, sed cognitio facla est peccati. Nunc
« panderctur , et carnis eliam resurreclio redemptis aulem sine lege justilia Dei manifestata est , tesliftcata à
i promissa in ipso Iledcmpiore praemonstraretur; et lege et Prophelis. Juslitia autem Dei per fidem Jesu

« per eamdem naluram, quam se decepisse Lelabalur Christi, in omnes et super omnes qui credunt in eum,

« diabolus vinecretur ; nec lanicn homo gloriarelur : Rom. 3. i Si ergo nunc manifestata ost , etiam lune
M5 DE SYMBOLO. 114

< erat , sed occulta. Cujus occultationem signifieabat majeslali illatam in fini toi prelio, et superabundanti

« templi vclum, quod est ad ejus significandam reve- salisfactione compensaret, nosque Deo reconciliaret
t lationem Christo moriente conscissum. Et tune ergo in sanguine suo. Quod autem natus ex semine Abrah.u

i isla gratia unius mediatoris Dei et hominum homi- Dei Filius id praestiterit, déclarât S. Petrus, Actorum
« nis Christi Jesu erat , iu populo Dei ; sed tanquàm 3, dicens Jud;eis : Vos estis filii proplwtarum et tesla-

< in vellere pluvia, quani non débitant, sed volunta- menti quod disposait Deus ad patres nostros, dicens ad

« riam segregat Deus hacreditati su;e , inerat lalens ; j

Abraham : Et in semine tuo benedicentur omnes fumi-

« mine aiitem velut siccato illo vellere, hoc est, Ju- liœ terrée. Yobis primùm Deus suscitans Filium suuin,

< daico populo reprobato, in omnibus gentibus tan- misit eum benedicentem vobis, ut convertat se, umis(jitis-

c quàm in areà cernitur païens. Hinc Apostolus ait, que à via sua. Hinc Dominus Jésus de Abraham dixit,

« 1 Cor. 13 : Per Iwminem mors, et per Iwminem re- Joan. 8 : Abraham pater vester exultavit ut videret

i surreclio mortuorum; et sicut in Adamomnes moriun- diem meum:vidit et gavisus est. Si diem suum voluit

t tur, itaet in Christo omnes vivificabuntur. Illiergoanti- suum lempus intelligi , teslimonium profectô perbi-
c qui justi ideô in resurrectionem vitae aeternre venturi buit Abralr.e quod lide incarnationis ejus fuerit imbu-
< sunt, quia in Christo vivificabuntur ; ideô in Christo lus. Secundùm hanc enim habet tempus; divinilas
< vivificabuntur ,
quia ad corpus pertinent Christi ;
verô ejus omne lempus excedit, quia per illam uni-

c ideô pertinent ad corpus Christi, quia et ipsis caput versa facta sunt tempora. Propter hoc et servum
i est Clirislus; ideô et ipsis caput est Christus, quia suum manu sub femore suo posilà jurare voluit, quod
« unus iuediator est Dei et hominum homo Christus uxorem ex mulieribus Chanaïueis lilio suo Isaac non
« Jésus. Mediator autem illis non fuisset, nisi in ejus !
esset accepturus, prsenoscens carnem in quâ venturus

i resurrectionem perejus gratiam credidissent. Et hoc erat Deus cœli, de illo femore propagari. Cujus carnis
i quomodô fieret, si eum in carne venturum esse ne- etsangumis, quando ipsum Abraham benedixit, Mel-
i scîssent, neque ex hâc fide juste pièque vixissent? i
cbisedech etiam teslimonium christianis fidelibus no-
• Nain si propterea illis non profuit incarnatio Christi, !
tissimum prolulit, ut tanlô post Cbrislo diceretur in
< quia no;idùm facta erat ; nec nobis prodest judicium !
Psalmis ,
quod nondùm factum, sed adhuc futurum,
« Christi de vivis et mortuis, quia nondùm faclum est. eadem tamen ipsa et patrum quae nostra est, iides

« Si autem nos per hujus nondùm faeti, sed futuri ju- una canlabat Tu es : sacerdos in œternum secundùm

« dicii lidem stabimus ad dexteram Christi , profectô ordinem Melchiscdecli. Non ita multô post Dominus
» illi, per incarnationis ejus tune nondùm facLe , sed promissi Abrahamo facti memoriam renovavit, san-

i future fuiem, membra sunt Christi. > Sic raliocinatur cito cuin Jacob ejus nepote fœdere, quando in soumis
S. Augustmus, lib. de Peccato originali, cap. 2G. vidit scalain stantein super terram, cujus eaeumeu

Spem future per Christum redemptionis , cujus cœlos langebat , angelos quoque Dei per eam ascen-
fides ad salutem eonsequendam uecessaria est sem- !
dentes et descendentes, audivit etiam Dominum iu-

perque fuit, Deus ab initio inuiidi premoustravit, cùm nixum scala3 dicenlem sibi, Gen. 28 : Terram, in quâ
proprium diabolo damnum, quod ex liberatione lio- dormis, tibi dabo et semini tuo, eritque semen tuum
minum facturus erat, hisverbis denunliavit, Gcn. 5: quasi pulvis terrœ. Dilataberis ad orientent, et occiden-

Jnimicilias ponam inter te et mulierem, et semen tuuni tem, et septentrioncm , et meridiem , et benedicentur in

et semen illius ; ipsa conteret caput tuum, et lu insidia- te et in semine tuo cunctœ tribus terrœ. Conslitulà de-
beris calcaneo ejus. Eamdem promissionem deinceps nique Jud^oruni, qui ex génère Abrahami erant, re-
confirmait, iis presertim hominibus, quibus singu- !
publicà, insignes figura? Christi venturi populo Dei

laris benevolentiac signa praebere voluit ; inter cœle- '

exbibitœ sunt, et multis aperlissimisque propbctiis

ros verù patriarche Abrahae , co praesertim tempore Filii Dei incarnatio et nativilas ex Virgine , miracula,
quo Dei maiulato obediens lilium suuin unigetiitura doctrina, mores, consuetudo, passio, mors, resurre-
immolare voluit. Quia, inquit, Gen. 2-2, fecisti liane clio, c;cteraque ejus mvsteria prauiuntiala sunt, scili-
rem, et non pepercisti filio tuo unigenito propter me, cet Psalmo 11, vers. 6, 7, 8 ; Psalm. 21, vers. 17, 18,

benedicam tibi, et multiplicabo semen tuum sicut stellas 19; Psalmo ii, vers. 7 et 8; Psalmo 109 toto ; Isaiae

cœli, et velut arenam quœ est in litlore maris ; posside- cap. 7, vers. 1 1; cap. 8, vers. 2, 5 et i ;
cap. 9, vers.
bit semen tuum portas inimicorum suorum, et benedi 6; cap. 11, vers. I, 2, 3, 4 et 5, et toto cap. 33 ;
Je-
.

centur in semine tuo omnes gentes terrœ, quia obedisti remiaj 25, vers. 3, et cap. 50, vers. 8 et 9; cap. 51,
vori meœ. Quo Deus significavit oraculo, ex progenie vers. 22; cap. 33, vers. 13 et 1G ;
Danielis 7, vers. 15

Abrab.-e futurum, qui omnibus ab immani Salaria; ly- et Fi, et cap. 9, vers. 24, 23, 26 et 27; practer
rannide liberatis salutem afferret... Illum autem Dei alia plurima prophetarum oracula, quaî à viris

Eilium nalum ex semine Abrahae secundùm eamem eruditis adnolala sunt, et eum novi TcsUunenli [o-
fore necesse erat. Nullis enim angelorum aut homi- cis, quibus eorum exitus et eonsummalio conlinelur,
iiiim viribus à lapsu suo sublevari et reparari poterat diligenter collala, praesertim à doetissimo Abrineen-
hominum genus. Quamobrcm opus erat ut Dei Filii siumepiseopo, PetroDaniclelluelio. inDemonstratiQnc
infinita virtus, assumptà carnis nostre imbeeillitate, evangelica, propositione 9(1). Quae quidem ita mani-
infinilam peecati vim et exuberantem maliliam co- (I ) liane lolam proposilionem légère est supra, no-
piosà rnb-mptione tulleret , infiuitam injuriam divinae stri Scripturae sacraeCur«t^ vol. 2.
 ,

H5 DE SYMBOLO. 416

festa fcunt, til si futuri et piwteriii lemporis tollalur cli-

||
Matlh. 1 -.Joseph, fili David, noli timere accipere

versrtas, nihil jam inier prepbetarum vaticinia et Apo- Mariant conjugem tuam ; quod enim in eà nalum est,

siolorum prœdicaiionem , nihil inter vetarum patriar- de Spiritu sanclo est. Pariel autem Eilium , et voca-

charum fidem et noslram interesse videamus, ut ait bis nomen ejus Jesum ; ipse enim salvum faciet popu-
concilii Tridentini Catechismus. Typi seu figure lum suurn à peccatis eorum. De adorando illo nomi-
tain illustres, vatieinia tam perspicua Filii Dei incar- ne, Ilabacuc cap. 5, praenunlialum est : Ego autem
nationem csetèraque mysteria pruecesserunl ad conci- in Domino gaudebo , et exultubo in Deo Jesu meo. Id
liandam fidem. Filii Dei incarnatio et nalivilas ex Vir- nomen Cbristo impositum est octavo die , cùm cir-

ginc i paraturam desiderabat ut crederetur, inquit cumeisus est , Luc. 2. < Circumcisio verilalcm sus-
i Tertullianus, lib. adversùs Judceos, et sacramentum i ceptœ probat bumanitalis, et nomen quod est super

< passionis ejus figurari in prxdicationibus oportue- < omne nomen gloriam indicat majeslalis. Circum-
« rat ;
quanlôque credibile , tanlù magis scandalum < ciditur tanquàm verus Abralue lilius ; Jésus vo-
• futurum, si nudè pnedicarctur. Quantôque niagni- < catur tanquàm Ncque enim ad
verus Filius Dei.
l fïcùm, tanlô magis obumbrandum, ut difiieultas in— « inslar priorum meus iste Jésus nomen vacuum ,

« leileclùs graliam Dei quaîrerel. > Quamobrem Daniel, i aut inane portât. Non est in eo magni nominis

cap. 9, in adventu ipsius implendam visionein et i timbra sed verilas, > inquit S. Bernardus, sermone
proohetiam prœdixil, qtioniam ipse est signaculum om- 1 in Circumcisione Doinini. Jésus appdlatus est li-

nium pvophetarum, adhnplens omnia quee retrb de eo lius Nave, qui Moysi successit, et populimi à Moyse

prophetœ nuntiaveranl. ex ^Egypto liberatum , in terrain promissionis, quod

ipsi Moysi negatum fuerat , deduxit. Eodem etiam
§ II. Et in Jesum. De nomine Jesu.
nomine Josedecb sacerdotis filius appellatus est
I. Mediator noster Deus simul et bomo, non pér- eodem et filius Siracli. Sed longé poliori juri hoc
ime média tor est ,
quod est œqualis Patri ;
per boc nomen Salvatoii nostro impositum est ,
qui non uni
enim quantum Pater, tantùm et ipse dislat à no- alicui populo, sed universis omnium oetatum homi-
bis ; et quomodô crit mediatio , ubi eadem dislan- nibus , non quidem famé, aut yEgyptiaco vel Ba-
tia est? < Per boc ergo mediator ,
per quod bomo; bylonico dominatu cppressis , sed in umbrâ mor-
« inl'erior Paire per quod nobis propinquior ; su- tis sedentibus et durissimis peccati et diaboli
< perior nobis, per quod Patri propinquior; quod aper- vinculis obstrictis , luccm , liberlatem et salutem de-
< tiùs ita dicitur : Inferior Pâtre, quia in forma servi ; derit, qui eos è mundi erroribus evocatos ad cœ-
c superior nobis, quia sine labe peccati ; > ut ail S. lestis regni hœreditatem provexerit, eisque cœlum
Auguslinus Lib. de Peccato orig. c. 28. Per hu- reseraverit. Nec enim aliud nomen est sub cœlo datum
manam igitur naturam Christus mediatoris exercuit hominibns, in quo oporteal nos salvos fieri. In illis vc-
officia , satisfecit Patri , sacrificium oblulit, rogavil, lut typis adumbratus est Christus Dominus ,
qui de se
passus est ac mortuus ,
quamvis actioncs illac et ipso veré dixit : Ego tum via, Veritas et vita. Netno
officia quibus functus est, dignationem et œslima- venit ad Patrem nisi per me. Ego $um ostium. Per me
lionem infînilam non ex humaine condilionis mo- si (/uisintroierit, salvabitur; et ingredietur et egredietur,

dulo, sed ex adjunelà divinitate consecula sint. Ye- et pascua inveniet. Josuc , sive Jésus filius Nave suc-
rùm tamen ipsam mediatoris personam ex duabus cessit defuncto Mosi ; Jésus, abrogalà Mosis lege, no-
naturiS constare oportuit , Deumquc simul esse et vam condidit ; finis enim legis Christus ad justitiam
Iiominem, ut baberet aliquid simile Deo, aliquid si- omni credenii , Act. 4. Moses ad Chanaanitidis terne
mile boininibus , ne in utroque similis bomi.-îibus, fines Hcbrœos deduxit; in terrain ipsam introducere
longé esset à Deo, aut in utroque Deo similis longé non potuit ,
quod prastilil Josue. Lex Mosis no-
esset ab boininibus, atquc ila mediator non esset. mine signifleala juslilicare et salvare non potuit ho-

S. August. lib. 9 de Civil Dei, cap. 15: < Me- mines, quod pnestitit fides et gratta Christi Jesu.

t dialorem (igitur) inter nos et Deum , et morta- Scientcs inquit Apostolus, Boni. 10, quod non justi-
< lilatem oportuit habere transeuntem , et bcalitu- ficatur homo ex operibus legis , nisi per fidem Jesu

< dinem permancnlem , ut per id quod transit , con- Christi , et 7ios in Christo Jesu credimus , ut justifice-

< gruerct moriluris , et ad id quod permanet trans- mur ex fide Christi, et non ex operibus legis. Chanaani-
< ferret ex morluis. > Proprium mediatoris Dei et tidis terra compotes Hebrœos , Jordane trajeclo ,

hominum ,
qui Deus et bomo est , nomen est Jé- fecit Josue ; in palriam ccelestem ablulos nos bap-
sus, quod Salvalorem significat, non quidem for- tismi aquis inducit Jésus. Duodecim lapides de Jor-

tuite, aut hominum judicio ac volunlale, sed Dei danis alveo sublalos ad posleritatis memoriam in

consilio et praeeplo illi imposilum. Angélus enim caslris slatui jubet Josue , aique alios item duo-
MariaeMatri conceptiohis ejus mysteiium anmmlians, decim in ipso Jordanis alveo ; Jésus duodecim ele-
ail, Luc. I : Etre concipiesin ntero , et paries Filinm, git Aposlolos, quorum prineipi derivalum à pelrà
et vocubis nomen
ejus Jesum; ac deinde Josepbo Vir- nomen imposuit, ipsos verô fundamentum mysticac
ginis sponso non Bolom ut eo nomine Puerum ap- sua;domûs id est, Eeeleshc ,
, conslituit. Sccundao
pellaret, praecepit, Bedétléth* ràlidhcm nominis eon- ! circumeisionis Ilebraùs adniinisler fuit Josue; in Je-
iiliuiu<;iie Dei illud iinponentis dcclaravit bis verbis, circumeisi sumus circumcisione non manu factâ
Jj su
 , ,

117 DE SYMBOL©. 118

in expultatione corporis cartiis, sed in circumcisione Josué adversùs Amalecitas pugnante, Moscs totà die

Clnisti, Coloss.2; circumcisione cordis in spirilu, non expansis manibus orabat : < quia illic ubi nomen
Huera, Rom. 2. Hinc Terlullianus , libro ad versus « Jesu dhnicabat, dimicaturi quandoque adversùs
Judu'os, cap. 9, scribit : < Quia Jésus Chrislus se- < diabolum , crucis habilus quoque erat necessarius,

i cundum populum, quod sumus nos, uatior.es in i per quam Jésus vietoriam esset relaturus. > Ver-
< seculi deserto commorantes antea , inlroducturus ba suut Tertulliaiii, libro adversùs Judioos, cap. 10.

c esset in terram repromissionis , melle et lacté Jcsum filium Jossdech Christi Salvatoris tvpuni

< manantem , id est, in viloe seternae possessionem ,

eliam fuisse merito diximus: ponlifex enim ulerque
« quâ niliil dulcius; idque non per Mosem, id est, non fuit ; ulri:.;ue adversatus est Satanas. 111e Judaeorum è
« per legis disciplinant , sed per Jcsum , id est ,
per captivilale Babylonis in patriam redeuntium dux fuit ;

< nova: legis gratiam provenirc habebat circumeisis bujus duclu boulines mundi caplivilate liberati ad
i nobis petrinà acie , id est, Clirisli praeceplis (Pe- cœïestem patriam perveniunt. llle vestibus sordidis

« tra enim Chrislus mullis moJis et figui is pr.edicatus indutus est ; lue peccata nostra lulil, inlirmum corpus

< est) , ideô is vir qui in hujus sacramenti imaginera induit, supplicii demùm ignominià, sputis , sanguine-

« parabatur, etiam nominis Dominici inauguratus est que suo fœdatum. Ille vestimenlis sordidis exutus,
i figura, ut Jésus noininaretur. > Josue bellator fuit, noxisque purgalus , novas vestes ac mundas induit
bellator et Jésus , cujus ex ore gladius anceps exibat, eique cidaris imposita est; Chrislus, mundo, morte,
de quo dietum est, Apoc. 1 , 16, et c. 19 , 12 et seq. peccato ac diabolo victis, veste immortalitatis as-

et Psal. 44 : Speciosus forma prœ filiis liominum , dif- i sumplà , susceptoque diademale triumphans in cœlum
fusa est gratta in labiis tuis ,
propterca benedixit le ascendit. Jesu Josedech filio ait Deus : Judicabis do-

Deus in œternum. Accingere gladio tuo super femur 7iium meam, et custodies atria mea; Chrislum vivorum
tuum ,
potentissime... Sagittœ tuœ acutœ ,
populi sub j
et morluoruin judicem Deus constituit, toliusque Ec-

te codent in corda inimicorum régis. Josue fuit ma- clesire custodem pnvposuit, sponsum, ac dominum.

gnus secundinn nomen suum , maximus in salutem elcc- Ille in templo reparando soeius fuit Zorobabelis; hic
torum Dei , expugnare insurgentes lioslcs , ut conse- Ecclesiam Dei vivi lemplum aulificavit. Jésus filins

guerctur hœredilatem Israël, Eceli. 46. De Cbristo Sal- i Sirach doctrinam sapientiœ et disciplina: scripsil in libro

vatore nostro ail angélus Virgin i Maria? : Hic erit Ecelesiastici, et renovavit sapientiam in corde suo;

magnus, et Filins Altissimi vocabitur. Nomen ejus ma- Christus Salvalor noster Dei Mrtus et Dei Sapienlia,

gnum ; bumiliationis enim ipsius ,

quae maxima fuit, in quo sunt omnes thesauri sapientiœ et scientiœ abscon-

prx'mium est. Humitiavit semetipsum factus obediens diti, factus est nobis sapienlia à Deo. De quo Siracides

usque ad mortem , morlem autem crucis. Propler quod ipse, cap. i Ecelesiastici, scripsil: Fons sapientiœ Ver-
et Deus exaltavit illnm , et donnvit Mi nomen quod est bum Dei in excelsis , et ingressus illius mandata œterna,
super omne nomen ; ut in nomine Jesu omne genu flec- etc. Et, cap. 24: Sapicntia laudabil animam suam, et in

talur , cœlestium, terrestrium , et infernorum; et om- Deo honorabitur, et in medio populi sui gloriabilur,
nis lingua confiteatur quia Dominus Jésus Cltristas in ci in Ecctesiis Altissimi aperiel os suum , et in conspectu

glorià est Dei Patris , Pbilipp. 2. Ad salutem omnium virtutis illius gloriabitur, et in medio populi sui exalla-
hominum venit Chrislus , eo nomine maximus. 1 bilur, et in plenitudine sanctà admirabitur, et in midlitu-

Tim. 1 : Fidelis sermo , et omni acceptione dignus dine eleclorum hubebit laudem, et inler benedictos benc-
,

quod Clirislus Jésus venit in liunc mundum peccalo- dicetur , dicens : Ego ex ore Allissimi prodivi, primo-
res salvos quorum primus ego sum. Hinc S.
facere ,
genita ante omnem crealuram, etc.
Auguslinus passiin ex nomine Jesu argumentum pe- Non igitur sola magni nominis umhra, sed verilas
tit contra Pelagianos peccatum originale neganles, in Christo Jesu fuit, cujus nomen admirabile, amabilc,
quôd et parvulis Chrislus sil Jésus, idest, Salva- suave, potens, malignis spirilibus treincndum est.
tor. Sic in fine libri 2 de Nuptiis et Concupiscen- Nomen Jesu tribuit Sacramentis virhitem remitlcndi
te : c Concédât , inquit , Jesum etiam parvulis esse peccata, conferendi gratiam, salutem operandi. No-
« Jesum ,
et. ut per eum facta omnia faletur per id men Jesu genus omne miraculorum operalur, daunones
j

< quod est Verbum Deus , ita etiam parvulos ab eo expellit, vincit, profligat. Serpenlium morsus et haus-
« salvos fieri faleatur per id quod est Jésus , si vult tus veneni nomine Jesu sanatos fuisse, Jud;ei ipsi

\ catholicus enim scriplum est

esse christianus. Sic i
Thalmu(list;e referont in lib. de Sabbato, c. 14. In

< in Evangelio Kl vecabunt nomen ejus Jesum ; ipse

: nomine Jesu à Deo inipetramus quicquid petimus.si,
t enim salvum faciet populum suum à peccatis eo- ut oporlel, pelamus. Sieorationes suas concludil Ee-
i eornm. In quo populo sunt utique et parvuli ; sunl clesia : Per Dominum nostrum Jesum Chrislum Filium
i ergo et in parvulis peccata originalia, propler quae tuum. Nomen Jesu velut oleam elfusum, inquitS.Ber-
t Jésus, id est, Salvalor possit esse et ipsorum. » nardus, sermone 15 in Cantica, < lucel, paseil , et
Josue expugnavit insurgentes hostes populi Dei; Qui- < ungit: UiCCl praulicaliini, pascit recogitalum, invo-
ttas Salvalor noster vieil mundum, et exspolians prin- < catum lenit et ungit. Inde in loto orbe tanta et lam
cipatus et polestutes, traduxileonfidenter patata trium- < suliila lidei lux, nisi de pnedicalo Jesu? Nonne in
,

phans illos in semelipso , et per mortem destruxit rum < hujus nominis hue Deus nos vocavit in admirabile
qui habebat morlis imperium , id est, Diabolum. Hinc < lumen 500TO, quihus illuininatis, et in lumine istp
|
 , ,,

119 DE SYMBOLO. 120

« videnlibus lumen dicat mcritô Paulus, Ephes. 5 :

f
Bernardus piè et eleganter exposuerat, sermone 2 in

< Fuistis aliquando tenebrœ, nunc autem luxin Domino? Circumeisione Domini : « Exultavit lsaias , ut videret

< Hoc nomen coram gentibus, et regibus, et filiis < diem hune, et vidit, et gavisus est. Et loqucbatur
c Israël, porlare jussus est idem Aposlolus, Act. 9; < gralulabundus etlaudans Deum, cap. 9 : Puer natus
« et portabat nomen tanquàm lumen et illuminabat , ( est nobis , et factus est principatus super humerum
c patriam , et claniabat ubique : Nox prœcessit , dies < ejus; et vocabitur nomen ejus Admirabilis, Consiliarius,

t aident appropinquavit ; abjiciamus ergo opéra tenebra- < Deus fortis, Pater futuri seculi, Princeps pacis. Magna
« rum, et induamur arma lucis, sicut in die honestè am- « quidem nomina nomen quod est super
; sed ubi est
« bulemus , Rom. 13. Nec lantùm lux est nomen Jesu, « omne nomen nomen Jesu in quo omne genu flec-
, ,

« scil et cibus. An non toties conforlaris ,

quoties rc- « latur? Forte in bis omnibus unum illud invenies, sed
« cordaris? Quid sequè mentem cogilantis impinguat? c expressum quodammodô et effusum. Nempe ipsum
« Quid ila exercitatos réparât sensus, virtutes roborat, t est de quo Sponsa in Cantico amoris, c. 1 : Oleum,
« végétât mores bonos atque honestos, caslas fovet t inquit, effusum nomen tuum. Habes ergo unum in

t affectiones? Aridus est omnis anima? cibus, si non < bis omnibus appellationibus Jesum. Nec omninô aut
« oleo isto infunditur. Insipidus est, si non hoc sale c vocari posset, aut esse Salvator, si forte quippiam
t conditur. Jésus mel in ore, in aure melos, in corde ju- « horum defuisset. Numquid non verè Admirabilem
« bilus. Sedest etmedicina. Tristatur aliquis vestrùm ? < eum singuli sumus experti, in mutatione utique vo-
t Veniat in cor Jésus , et inde saliat in os , et ecce ad < hmtatum nostrarum ? Hoc nempe est salvationis nos-

« exortum nominis lumen nubilum omne diffugit, re- t tra; principium, cùm incipimusrespuerequoddilige-
< dit serenum. Labitur quis in crimen, currit insuper < bamus, dolerc unded;etabamur, amplecli quod time-
« ad laqueum mortis desperando ? Nonne si invocet < bamus, sequiquod fugiebamus, optare quod contem-
t nomen vitre, confestim respirabit ad vitam? Cui < nebamus. ^wfraMisplanèquihœcoperalurmirabilia.
« aliquando sletit ante i'aciem salutaris nominis , du- « Sed nibilominùs et Consiliarium sese exhibeat necesse
t rilia cordis , ignavioc torpor, rancor animi , languor < est in clectione pœnitentiaî et vitae ordinatione, ne ,

« acediai? Cui fous forte siccatus lacrymarum, invo- « forte sit nobis absque scientià zelus, et voluntatibonae

« cato.lesu, non continué erupiljuberior, fluxit suavior? « prudentia desit. Sanè opus est ut Deum quoque pro-
< Cui in periculis palpilanti et trepidanti , invocatum < bemus , in remissione videlicet priorum delictorum,
« nomen virtutis non statim fiduciam prsestitil, depulit ( quia nec sine bàc salus nobis constare polest; et
« mcliim? Cui in dubiis oestuanli et fluctuanli, non c nemo potest dimitlere peccata nisi solus Deus. Ye-
< subito ad invocationem clari nominis emicuit certi- « rùm ne id quidem suffici* ad salute-m nisi fortem ,

« tudo ? Cui în adversis dil'lidenti jamjamquc deficienti, t quoque experiamur in expugnandoimpugnantesnos,

c sinomen adjutorii ,sonuit, defuit fortiludo? Nimi- « ne ab eisdcm rursùs concupiscentiis superemur, et
« rùm morbi et languores animse isli sunt illud mc- , « fiant novissima nostra pejora prioribus. Yideturne
« dicina. Denique et probare licet : Invoca me in die « jam aliquid déesse Salvatori ? Plané deesset quod
« tribulationis, eruam te, et honorificabis me, Psal. 49. < maximum est, nisi et Pater esset futuri seculi , ut

« Nibil ita irae impetum cohibet, superbiœ tumorem ( per eum scilicet in iinmortalilalem resurgeremus
« sedat , sanat livoris vulnus, extinguit libidinis flam- < qui per prasentis seculi patrem generamur ad mor-
t mam, sitim tempérât avaritiae , ae totius indecoris c tem. Neque hoc salis, si non etiam Princeps pacis

« fugatpruriginem. Siquidem cùm nomiuo Jcsum i Patri nos reconciliaret , cui tradilurus est regnum ,

« hominem mibi propono mitem et bumilem corde « ne forte sicut filii perdilionis utique, non salulis,
« benignum , sobrium , castum , misericordem , et « resurrecturi videremur ad pœnam. Multiplicabitur
< omni denique honestale ac sanctitate conspicuum, < sanè ejus imperium , ut meritô Salvator dicatur
< cumdemque ipsum Deum omnipolentem, qui suo me i etiam pro multitudine salvandorum ; et pacis non
« et cxcmplo sanet, et roboret adjutorio. Ha;c omnia t erit finis, ut veram noveris esse salutem, quae non
« simul mibi sonanl, cùm insonuerit Jésus... Semper < possit timere defectum. > Haec S. Bernardus. Summâ
» tibi in sinu sit, semper in manu, quo lui omues in igilur animi devolione veneremur et invocemus nomen
< Jesum et sensus diriganlur et actus. Denique et in- uovum quod os Domini nominavit , Isai. 02. Fidem,
« vilaris, Cant. 8 : Pone me ut signaculum super cor spem, ebaritatem in Salvatorem excitet, accendat
i lunm, super brachium tuurn. llabes unde et bracbio augeatque in cordibus noslris nomen salutis, cujus
medearis eteordi. Habes iu nomiue Jesu, unde actus officium statim adimplevit Christus cùm illud accepit,
« tuos vel pravos corrigas , vcl minus perfectos adim- sanguinem suum fundere incipiens sub cullro circum-
t pleas; itemque unde tuos sensus aut serves, ne cisionis, ut lias sanguinis sui primitias Deo Patri
< coiTumpanlur aut si corrumpantur, sanes. »
; offerrel velut arrham et pignus totius pretii quod in ,

Omnia pneterea nomina ,

qu;e pradieta sunt Filio cruce persoluturus erat, pro omnium hominum ma-
D i (liviniiùù unum hoc Jf.su nomen
imponenda , ad ximeque (idelium redemptione, totum sanguinem fun-
referuuiiir. Cùm enim salutem quam nobis daturus , dens. Nomen, quod secundùm S. Chrysost. hom. 4 in
erat, aliquâ ex parte attingerent, hoc ipsum universa; Matth., mille continet thesauros bonorum quod angeli
,
|j

salulis bornait» vim rationemque complexum est, in- reverentur, quo audito dremoncs contremiscunt, eô
coruilii Tridenlini cateebismus. majori veneratione et amore prosequamur, quô
r|iiit
Quod antea S. pro-,
 DE SYMBOLO. 122
121
nostram salutem descendit de cœlis, tant. Hinc Judœis ait Christus, Joan. 5 : Si créde-
])dr nos et propter
( ! :. osier, non angclorum Jésus, id est, Salvalor ap- retis Moysi, crederetis fortisan et mihi ; de me enim
Non enini angclos sed semen Abraliœ ille scripsit. De illo Dominus ail, Isai 55 : Ecce testem
pellatus est. ,

apprehendit, Hcbr.2. Demus igitur operani ne sit nobis populis dedi eum, ducem ac prœceptorem gentibus. De
nomcn Jesu, ne judiccm experia- illo Isaias ait, c. 30 Et non faeiet avolare à te ultra
inutile culpâ noslrâ :

nolumus habere Salvatorem. Invocemus doetorem tuum; et erunt oculi tui videnles prœceptO'
mur, quem
nonien Jesu quod quicumque , ut par est, invocaverit, rem tuum. Ideô se missum ail, ut testimonium perhi-
,

beat veritati, Joan. 18. Quotquot exstiterunt proplieta',

salvuserit, 1 Cor. 12. Nemo potcst dicere , Doniimis

Jésus, nisi in Spiritu saucto ; sed si dicit factis, non ejus discipuli fuerunt, atque ob illam pneeipuè cau-

solis verbis. Possunt enim dieere, Dominus Jésus, sam missi, ut Prophelam hune, qui ad salvandos om-

hacretici, et qui in peecatis mortalibus jacenl, de qui- nes venturus erat, pnenuntiarent. Tria verô prxcipuè

bus tanien ait Cbristns : Non ornais qui dicit mihi : docuit : primo, fidem et cultum unius verique Dei ;

Domine, Domine, intrabit in regnvm cœlorum ; sed qui secundo, ejus praomium, quod est regnum cœloruni ;

facit voluntatem Palris mei ,

qui est in cœlis , ipse in- tertio, viam quâ ad illud pervenitur.

Dicit et de quibusdam Apo- Génies inprimis docuit verum Dei cultum, et eâ de

trabit in regnum cœlorum.
stolus, ad Tit. 1 : Confitcntur se nasse Deum, factis causa se illum misisse teslatur Deus Pater, ut génies
autem negant. Queniadmodùm negalur factis , < sic ab idololatrke lenebris ad lucem fidei ac salutem

« dicitur factis. Hoc modo dicendi Ncmo : dicit, transferret. Isai. 42 : Dedi le, inquit, m {œdus populi,

t Dominus Jésus, nisi in Spiritu sancto , > inquit in lucem gentium; ut aperires oculos cœcorum ; et cap.

S. Augustinus sermone 270, aliàs20, ex editis à 49 : Ecce dedi te in lucem gentium, ut sis salus mea
P. Sirmondo. usque ad extremum terne. Ipse etiam Chrislus testalur
se in mundum venisse, ut, diabolo ejecto, Deus ab
§ III. Christim. — Cur nomini Jesu Cliristi no- omnibus agnosceretur et colerctur, tuni Pater, tum
men addatur ? Chrislus, Proplieta, Sacerdos et Rex.
ejus Filius unicus. Ego veni, inquit, utvitam habeant, et

Jesùs nomini Christi etiam nomen addilum est, abundantiùs habeant, etc. Hœc est autem vita ecterna, ut

cognoscant te, solum Deum verum, et quem misisti Jesum

quod unctum signifient, et olïicii est ac honoris. Un-
Christum... Ego te clarificavi super terram; opus con-
gcbanlur enim olim prophète, sacerdotes et reges.
Cùm porrô Jésus salvator noster in mundum venit, summavi, quod dedisti mihi ut (aciam, etc. Manifestant
nomen tuum hominibus quos dedisti mihi, Joan. 17.
proplieta; atque docloris, sacerdotis ac régis parles et

officia suscepit, ideôque Christus dictus est, unelus Ilinc S. Augustinus, libro de verâ Religione, cap. 55,

munerum ait Quod ergo colit summus angélus, id colendum

scilicet ad illorum functiones, non quidem : <

alicujus mortalis operà, sed cœlestis Palris virtute; i est etiam ab homiiie ultimo, quia ipsa hominis na-
non torreno unguento, sed spiritual] oleo, scilicet < tura id non colendo facla est ullima. Non enim
omnium do-
Spiritûs sancti plenitudine, graliacque et < aliunde sapiens angélus, aliunde homo, aliundc ille

noruni ubcrrimà in sanctissimam ejus animam effu- < verax, aliunde homo; sed ab unà incommutabili
sionc. Quod pracclarè David ostendit, his eum verbis i sapientiâ et veritate. Nam idipsum aetum est lem-

compcllans, Psalm. 44 : Dilexisti justilium, et odisti t porali dispensatione ad salutem nostram, ut natu-

iniquitatem propterea unxit te Deus, Deus tuus, oleo < ram humanam ipsa Dei virlus et Dei sapientiâ in-
;

lœtitiœ, prœ consortibus tuis. Idem etiam demonstra- < commutabilis, et consubslanlialis Patri, et coaeterna
vil Isaias ex ipsius Rcdemploris personâ loquens, i suscipere dignaretur, per quam nos doceret id esse

cap. 01 : Spiritûs, inquit, Domini supei- me, e'o quod c homini colendum, quod ab onmi creatnrà intcllec-
unxerit Dominus me, ad annunliandum mansuctis i tuali et ralionali colendum est. >

misil me, etc. Quod oraculum in se implclum Chri- Docuit praterea Christus quis sit et ubi quœrcndus
slus testa tur Lucae 4, ac proinde verus est Messias finis ultimus noster, veraque ac sempiterna félicitas.

( idem enim Hebraeis hoc nomen signilical quod Grae- Eam non in hâc vita quxrere, sed in futurà sperare
cis, Christus); verus, inquam, Messias est, promissus •

jussit, ac regnum cœlorum appellavit. Docuit denique

à propbetis. Unde cajeus Judacorum populus frustra i

viam quà ad illud tenditur ac pervenitur, illo pneser-
alium exspeelat. tim mirabili sermone quem in monte ad discipulns

V Itaque Jésus Christus summus Proplieta et Ma- habuit, omnia praecepla quibus vita christiana infor-

gisier fuit, qui nos Dei voluntatem docuit, à quo ter- matur, exponente. Hinc S. Augustinus, epislolà 137,
rarum orbis Palris cœlestis cognitionem accepit. De ad Yolusianum, ostendit in Christo venisse hominibus
quo Moyses lsraelitico populo pnedixit, Deuteron.18: magisterium et adjutorium ad cnpessendum sempilernam

Prophetam de gente tuâ, et de (ratribus tuis, sicut me, salutem. Non verbis autem duntaxat, sed vita atque

suscitabit tibi Dominus Deus tuus ; ipsum audies. Et factisdoclrinam salulis expressit ad humani generis

infra ibid. : Et ait Dominus mihi : Prophctam susci- imitalionem. Quà de re elcganler S. Augustinus, li-

labu eis de medio fratrum suorum similem lui et po- bro 7 de Trinilate, cap. 3 : « Nos autem, inquit, ni-
;

rtant verba mea in ore ejus, loqueturque ad eos omnia « lentes iniitainur manenlem, et sequimur sianlcni,

auœ prœcepero illi. Qui autem verba ejus, quœ lo- i et in ipso ambulantes tendimus ad ipsum, quia fa-

quetw in noutine meo, audire noluerit, ego ultor exis- « dus est nobis via temporalis per huniilitalem, qu:e
 ,

125 DE SYMBOLO. m
i mansio «obis sclèrhà est per drvihitalém. Qùoniàm
nam naturam, ab ipsâ statim incarnatione. Sacerdolio
spiritibus mundis iutellecUialibus, qui super- suo functus est, cùm in dic.bus carnis suœ preces sup-
i quippe
Dco acqùaïis et plicutionesquc ad eum qui salvum faccre à
bià non lapsi sunl, in forma Dei et
possit ïllurh
i

< Deus pnvbct exèmpluih, ut se idem exemplum re- morte, cum clamore valido et lacrymis offerens, exaudi-

< dciiiidi etiam lapso praeberèt homini, qui proptër tus est pro suâ reverenliâ, 1 Ilebr. 5 ; cumin crucevelut
t innnunditiam peccatorum pœnamque mortalitaïïs altari tradidit semetipsum pro nvbis oblalionem et hosliam

« Deum viderè non polerat, semetipsum ex'manivit, Deo in odorem suavitatis (Ephes. 5) , ipse sacerdos et

« non niutando diviuitatem suam, sed hôslràm muta- victima ; cl sic per proprium sanguinem inlroivit semel

« bilitatem assumendo, et l'ormam servi aceipiens in Sancla, œternà redemplionc inventa , Ilebr. 9, scilicel

i venil ad nos in huric mûn'diïm, qui in hoc muudo in ipsum ctistum, ut apparent hune vultui Dei, pro nolis

« erat, quia muniïus per cum faclus est, ut exemplum semper intér'pèïïans. Chrlstus enim Jésus » oratprono-
« sursùm videntibus Deum, exemplum deorsùm nii- < bis, et oratinnobis, etoralui ànobis.Oratpronobis,

i rantibus homlnem, exemplum sanis ad permahen- i ut sacerdos noster ; oral in nobis, ut caput nostrum ;

« c uni, exemplum infirmis adcohvàlescendum,exem- < oratur à nobis , ut Deus noster. Agnoscamus ergo in

« plum nioritùris ad non timendum, exemplum mor- • illo voces uostras, elvoces ejus in nobis, > inquit

< tuis ad resurgendum esset, in omnibus ipse prima- Augustinus Enarralione in Psalmum 85.111um Tertul-

< tum (enens. Quia enim hoino ad bcatiludinem sequi lianus, lib. i contra HJarcionem, c. 9, apposilè ctelc-

< non debebat nisi Deum, et sehtïre non polerat ganter calliolicum Putris sacerdotem appellàt , id est

« Deum; sequendo Deum liominem factum seque- generalem , vel quia solus oblationum , donorum , ac
c relur simul, et quem serïtiré polerat et quem ,
sacrificiorum gênera omnia Deo et Patri offert ; vel

i sequi debebat. > Quod et alibi breviori sententià quia unus omnibus sufiieit, ut et pro universis homi-

exprimit, si tamen ipsius est sermo 571, alias de Di- nibus illa offerat , et onmes per illum offerant sa< rifi-

versis 52 : < Homo sequendus non erat, qui videri cia et orationes suas, cujus unius interventuacmerito

c poteral; Deus sequendus erat, qui videri non po- Dco placent ac probanlur. Oramus scilicel ad illum ,

i teral. Ut ergo exbibcrctur homini et qui ab homine per illum, in illo, ut loquitur-S. Augustinus. Saccrdolii

c videretur, et quem homo sequeretur, Deus factus denique sui oiïicium in hoc etiam exequitur, quod per
i est homo. >
vicarios sacerdotes in calholicà Ecclesià rilu simili

Summam doctrinal Christi aecuralo compendio cum Melchisedech verissimum et singulare,sad incruen-

S. Augustinus explical libro de verâ Religione, cap. tum sacrificium corporis et sanguinis sui, toto orbe

1G : < Satellites, iuquit, voluplatis, divilias perniciosè

terrarum offerre non définit, S. August. lib. de Spi-
ritu et Lilterà, cap. 2.
€ popu'i appelebant, pauper esse voluit; bonoribus et
« imperiis inhiabant, rex ficri nolnil; carnales filios 5° Unclus est insuper Jésus ut Rex jusiitiae et pacis,

« magnum bonum putabant, taie conjugium proleni- oh idque Chrislus est appellatus. Rcgia; namque Chri-
« que contempsit. Contumelias superbissimè horre- sti dignitali Seriptura sacra passim suffragatur. Psal-

i bant, omnegenus contumeliarum sustinuit. Injurias mo 2 : Ego autem constituas sum Rex ab eo super Siun,

t intolerabiles esse arbitrabanlur : qune major injuria monlem sanctum ejus. Hem: Postula à me, et dabo tibi

i quàm juslum innocentemque danmari? Dolores cor- gentes hœredilatem luam, et possessionem tuam lerminos

« poris exsecrabanlur, flagellatus atque cruciatus est. terrœ. Psalmo 71 : Deus, judicium tuum Régi du , etc.

< Mori metiiebant, morte mulctatus est. Ignommîo- Jeremite 25 : Et regnabit R.ex, et sapiens erit. Zacharia?.

« sissimum morlis genus crucem putabant, crucifixus 9 : Exulta setis, filiaSion ,

jubila, filia Jérusalem; ecce

i est, omnia qu.e habere cupientes non rectè viveba- Rex tuus veniet tibi Justus cl Salvator : ipse pauper, et

i mus, carendo vilefccit; omnia qiue vitare cupientes ascendens super asinam, et super pullum ftlium asiuœ.
« à studio deyiabamus veritalis, perpetiendo dejecit. Angélus etiam ejus Incarnalionem Yirgini Ma tri an-
« Non enim ullum pecealum committi potest, nisi aut nuntians, Regem déclarai Luc. 1 : Regnabit, inquit,
i dùm appetuntur ca quae ille contempsit, aut fugiun- indomo Jacob in œternum, et regni ejus non erit finis,

i tur qu;e ille sustinuit. Tola ilaque vita ejus in terris Rex Judueorum et Rex Israël passim appellatur et ubi ;

« per liominem quem suscipëre dignalus est, disci- de ex'tremo judicio agit, ac de senteniià ab se pro-
« plina morum fuit. > nuntiandâ, se Regem esse signifient : Tune dicet Rex
2' Secunfîa dignitas ad cujus exercendas funetiones his qui à dextris ejuserunt, etc. , Matlh. 25. Regnum
Jésus Salvator noster spirituali oleo, scilicel plenitu- porro Christi spirituale est et œternum , non terrenum
dine Spiiilûs sanctiunctns fuit, est sacerdolium. Sa- ac temporale; nec hrereditario aut humano jure illiob-

cerdos enim fuit, non quidem ex ordine Aaron, ex quo tigit, tametsi genus à elarissimis regibus duceret;
in veteri lege Lcviliccc tribus sacerdotes exslilenmt; ve- Regnum meum, inquit Joan. 18, non est de hoc mv.ndo.
iùm ex illo de quo David propheta eccinil Psal. 109 : Sed Rex foit, secundum concil. Trid. Catech., propte-
Tu es sdeerdos in œlevnum secundum ordinem Melchise- rca quôd Deus in illum liominem contulitquicquidpo-
dech; cujus rei argumcntuni Apostolus ad Ilebrœos teslatis, ampliludinis, dignilatis hominis naturacapere
(icribens, cap. 7, accuratè perseculusest. Quai quidem posset. Illi igilur lolius mundi regnum tradidit, eique

sacerdotis dignitas ipsi a!) ;etcrno non convenit", ut omnia, quod jam fieri cœplum est, plenè perfeclèque
Deo, sed in tempore, bl bomihi, si ve secundum hnma- in die judicii subjicieutur. 1 Cor. 15 : Cùm tradiderit re-
 i,

125 DE SYMBOLO. 12G

(jnumDeo et Patri, cùm evacuaverit omnem principatum, I sub corum pedibus conterit Rex viriutum , Domtnus
et potestatein, et virtutem. Oportel autem illum regnare, forlis et potens inprœlio, Rex gloriœ, Psal. 23. Incom-
donec ponat omnes inimicos sub pedibus ejus. Sovissima parabili mansueludine ipsos régit, paslorem illis po-

autem ininiica deslruetur mors; omnia enim subjccit sub tiùs se exliibens, quàm regem facilem omnibus ad ;

pedibus ejus. Cùm autem dicat : Omnia subjeclu sunt et, •

se pnebet aditum ; omnes invitât, omnes absque per-

sine dubio prœter eum qui subjecit ei omnia. Cum autem sonarum el condilionum discrimine compleclitur
subjecla fuerint Mi omnia, tune et ipse Filins subjeelus
j
fovet et luelur , omnibus œqualis, omnibus Rex , inquit

erit ei qui subjecit sibi omnia, ut sit Deus omnia in om- Tertullianus. Tolus nobis datus, lotus nostros expen-
j

'

nibus.Qus*. qu'idem non eô spectant, ul Christus regià sus in usus, nos fralressuos vocarc dignaltir,admen-
potestate exuere se debeat post générale» omnium sam suam admillil, in consortium regni sui nos vocal,
hominum resurrectionem, sed quôd hostibus omnibus imô nos Deo regnum et sacerdotes facil. Christo igitur
j

debellatis, Ecclesiam suam, id est, eleclos omnes Deo Deo ac Régi nostro in omnibus obediamus, qui et
Patri offeret, seque ipsum secundùm naturam assum- |
Rex noslerest jure naliviîatis, el jure Victoria*, et jure

plam , cum corpore suo myslico illi in x-tirnum sub- electionis, siquidem in Baptismo illum elegimus, nos-
jectum profitebitur, ingentem illam et ineflàbilem que illius imperio ac dommalioni in perpeluum addi-
gloriam regni , cujus non erit finis , et cujus félicitas ximus. Illi fideliler serviamus , cui servira , regnare
paxque sempiterna erit , non sibi tribuens , sed Patri est; ne ipsius offendendo majeslatem dicamus factis,

acceptam referens : Il sit Deus omnia in omnibus , id sin minus verbis Nolumus hune regnare super nos,
:

est, ut innotescat Deuin auctorem esse omnium bono- Luc. 19. Rex omnis lerr:c Deus, sit rex cordis nostiï.
rum, tam ipsius Christi hominis, quàm totius regni Nihil in nobis ejus imperio reluctetur ; ne lumultuen-
ejus, id est, omnium electorum ex quibus , solis tune tur cupiditates ; ordinata sint omnia, et iu suimua
regnum ejus conslabit ; ac propterea solus Deus in pace, qua* tranquiilitas ordinis est, pareant principi

omnibus glorificetur et laudetur in secula seculorum. pacis. Regnum Dei sit inlra nos, non ad tempus , sed
Regnum igitur Christi in terris inchoatur , in cœlo in œternum. Judaeis ne similes simus ,
qui Regem
perficitur. Ac régis quidem officia admirabili provi- Christum recusaverunt, et regem Coosarem clegerunt.
deutià suce praestat Ecclesiie. Ipse eam régit , ipse ab S. August. Enarral. in Psal. 55 : « Est quidem et Cae-
hoslium impetu atque insidiis tuetur; ipse ei leges « sar rex bonio hominibusad lsumana, sed alius Rex
prascribit observatione facillimas atque suavissi- « est ad divina ; alius rex ad vilain lemporalem,
mas : Jugum enim ejus suave est, et omis levé. Mandata < alius ad aternam. rex terrenus sub Rege cœlesli
ejus «on sunt sarcinœ onerali, sedalœ volaturi; ipse non « Rex cœleslis super omnia. Non eigo illi, quia dixe-
solùm sanctitatem et justitiam largitur verùm etiam , « runt se liaberc regem C:rsarom ,
peceavei unt , sed
ad perseverandum facultatem et vires praebet. Kex t quia Regem Christum babere noluerunt. Et modo
idem est el Sacerdos, et ad utramque functioncm à Deo < multi Chrislum Regem in cœlo sedenlem, et ubique
unelus : Rex pugnavit pro nobis ; sacerdos vbtulit se pro e regnanlem babere nolunt. Ex illorum numéro ne >

nobis , inquit S. Augustinus Enarrationc in Psalmum simus. Illi dicamus ex animo : Tu es ipse Rex meus, et

149. Quamvis aulem bujus regni finibus tam boni Deus meus, Psal. 43 , et Psal. 144 : Exaltabo te , Deus
quàm mali contineantur , atque adeo omnes Domines meut Rex , et benedicam nomini tuo in seculum seculi.

jure ad illud pertineant , ii tamen prie cSBteris regiam Diabolo gloriœ illius, noslnrque salutis inimico fortes

ejus bonitatem etbenelicentiam experiuutur ,

(jui ex j
in (ide resistamus ; in hoc enim uncli sumus à Chri-
ejus prœceptis inlegram atque innocenlem vilain agunl. j
slo, utoonlra diabolum luclemur, nec pacem cum illo

Quod est enim ejus Regnum, nisi credenles in eum? in-

]
unquàm babeamus. Ide'o nosunxit, quia luclalor es con-

quit S. Augustinus tractatu 115 in Joannem. A Ciiri- tra diabolum (ecit, inquit S. Augustinus tract. 33 in

slo dicimur Christiani , id est, uncli, per doclrinam j

Joannem. Immaculatam vitam aganms, quia Christi
illius illuminali, per sacerdolium et sacrilieium à pec- corpus sumus imô Christus ipse, per unclioncm in-
,

catis expiali, per regiam potestalcm conlra lentatio- habilantis in nobis Spirilns ejus. i Inde autem appa-
nes invicti. Quamvis data sit illi omnis potestas mcœlo t ret, inquit S. Augustinus Enarratione in Psal. 26,
et in ten^ Malth. 28, cbaritalc inagis quàm auctorilale < Christi corpus non esse, quia omnes ur.gimur, el onv
nos reajit : nostris consulit uliiilatibus, non suis, cùm < nés in illo el Christi, et Christus sumus, quia quo-
bonorum noslrorum non egeat : nobis dominalur , ut < dammodô lotus Christus caput et corpus est. > Do-
nos ad nelernam félicitaient perdueat; lolum se nobis nique, « sicut reges triumphorum suorum litulis
impendit ;
pertransit betwfaciendo, et sanando omnes, i nuncupantur, inquit S. PelrusChrysologus, sermone
Act. 10; legem immaculalain, canvertentem animas i 57, et subjeclarum gentium nominibus conquiruni
tradit, adjutoria piwbet ad illam implondam eflieaeis- < numerosissima cognomonla , iia Christus honornm
sima; illam implet ,
qui cœlestem illum Regem ainal. i suorum titulis nuncupalur ; à chrismale enim voca-
Nullum aliud tribulum exigit, nisi amoris ; Hcx est t tus est Christus ,
qui divinilatis ungiicnlum aridis
sapienlissimus, el faciens judicium et justiliam in trrrà. < jam mortaliuin mcmbiis j)ius Mediator infudil. Elut
Jerem. 25 ; vilain suam pro subdilis omnibus, eliam < à chrismalc Christus, sic Jésus voealusest à salule ;

perduellibusexponit, et proposilo gaudio pro illiscru- i qui ob hoc nos dis ino infudil ungucnlo, ul tsgril ccr-
cem sustind. Ipsornni inimicos profligat, ci Satanara § < tam salutero, perdais perpetoam redderetsanitatem.
 ,, ,

127 hE SYMBOLO. 128

§ IV. Frr.im eji'S cnicum.— Christus vents Deus,Dei- non facio Onira Patris mei , nolilt mihi credere. Si au-
quc Filius est. — Duœ in Christo naturœ. tem facio, ti si mihi non vultis credere ,operibus crédite
His vérins profilemur Jesum Clnistum Filium Dei ut cognoscalts et credalis quia Pater in me est et ego ,

esse, el verum Deum , siculi Pater est ,

qui cum ab in Pâtre. Joartnis 14 : Creditis in Deum, el in me cré-
ecterno genuit no» eo modo quo illi dicti sunt dii
;
dite... Si cogno~vissetis me , et Patrem meum utiqueco-
ad qims sermo Dei factus est et quo Moses dictus est , gnovisselis , el amod'o cognoscetis eum, et vidistis eum.
Deus Pharaonis , sed nalurà eâdem et essentiâ qu;e Dicit ei Philippu% ; Domine , ostende nobis Patrem , el

Patris est et Spiritûs sancti. lllum , inquani , sanclis- suflicit nobis. Dicit ei Jésus : Tanto tempore vobiscum
simae Trinilatis sccuudani personam , aliis duabusom- sum ,
et non cognovistis me ? Philippe ,
qui videt me
ninôa-qualemconfitemur, unius essentiœ, sapienlwe, videt et Patrem. Joannis 16 : Omnia quœcumque habet
volunlatis et potestatis cum Paire , ipsique consubslan- Paler, mea sunt. Joannis 20 : Deinde dicit Thomœ :

tialem et coneternum , ut Nicceni concilii Patres in suo lnfer digitum tuum Me , et vide manus meas , et aft'er

Symbolo explicaliùs tradiderunt , contra hrercsim Arii manum tuam , et mine in latus meum , et noli esse in-

presbyteri Alexandrini ,
qui Filium Dei aliquando non credulus , sed fidelis'. Respondit Thomas , et dixit ei :

luisse , et ex iis qiue non sunt factum esse , cl allerius Dominus mens et Deus meus. Actuum 20 : Attcndite
esse substantiac; ac essentiœ ,
quàm Patrem , crealuni vobis et universo gregi , in quo vos Spirilus sanctus po-
denique , impie ac pertinaciler asserebat. Contra banc suil episcopos regere Ecclesiam Dei ,
quam ucquisivit

igitur bieresim credere nos prolilemur, sccundùm sanguine suo. Quibus verbis signilicalur Jesum Cbri-
Symbol uni Nicamum , in unutn Dominum Jesuni Chri- stum, qui Ecclesiam sanguine suo acquisivit , esse
stian Filium Dei , ex Pâtre nulum ante omnia secula ,
verum Deum. Ad Honianos 9 : Ex quibus est Christus
Deum de Deo , lumen de lumine, Deum verum de Deo sccundùm carnem ,
qui est super omnia Deus benedictus
vero ,
genitum non factum , consubstantialem Patri, per in secula. Ad Galatas 1 : Paulus Apostolus non ab
queni omnia facta sunt. Filii porrô divinitas , sive Pa- hominibus , neque per homincm , sed per Jesum Clni-
tris et Filii consubstanlialitas, omnimodaque et per- stum, et Deum Palran. Non est igitur Christus punis
fecta acqualitas , multis Scripturœ sacne oraculis homo , sed Deus bomo Deique Filius qui cùm in , ,

apertè probantur conlra veteres et novos Arianos , forma Dei esset , non rapinam arbilratus est esse se
siveSocinianos; tum istis praesertim noviTestamenli œqualem Deo, ut ail idem Apostolus ad Pbilippenses
Maltli. 16 : Respondens Simon Petrus , dixit : Tu es scribens , cap. 2 ; et ad Colossenses 1 Qui est imago :

Christus Filius Dei vivi. Respondens autem Jésus , dixit Dei invisibilis ,
prinwgenilus omnis creaturœ ;
quonium
ei : Beatus es, Simon Barjona ,
quia caro et sanguis in ipso condita sunt universa in cœlis et in terra , visibi-

non revelavil tibi , sed Pater meus ,

qui in cœlis est. lia et invisibilia... Omnia per ipsum et in ipso creata
Joannis 1 : In principio erat Verbum , et Vcrbum erat sunt, et ipse est ante omnes ; et omnia in ipso constant.

npud Deum , et Deus erat Vcrbum. Hoc erat in principio Ad Hebrseos 1 : Novissimè diebus istis locutus est nobis

upud Deum. Omnia per ipsum facta sunt. Erat lux ve- in Filio ,
qucm conslituit hœredem universorum ,
per
ra ,
quœ illuminât omnem Iwminem venientem in hune quem fecil et secula; qui cùm sit splendor gloriœ, et figu-
mundum.... Et Verbum caro factum est, et habitavit in ra substantiœ ejus ,
porlansque omnia verbo virlutis suœ,
nobis. Joannis 10 : Oves meœ vocem mcam audiunt.... purgalionem peccatorum faciens, sedet ad dexteram ma-
Et ego vitam œternam do eis; et non peribunt in œter- jestatisin excelsis; tantb rnelior angelis effectus, quanlb
num , el non rapie.t eus quisquam de manu meâ. Pater difj'erenlius prœ illis nomen hœreditavil. Cui enim dixit

meus quod dédit mihi , majus omnibus est ; et nemo aliquando angelorum : Filius meus es tu , ego hodiè ge-
polesl rapere de manu Patris mei. Ego et Pater unum ntil te ? Et rursùm : Ego ero illi in Patrem , el ipse erit

sumus. Non dixit : Ego et Pater unus sumus ,

quod mihi in Filium ? FA cùm ilcrùm introducil Primogenitum
personanmi unitalem significaret , sed, unum sumus, in orbem terrai, dicit : Et adorent eum omnes augel 1
quod significat unitalem essentiae. Si verô solâ unitate Dei. Et ad ange'os quidem dicil : Qui facit angelos suos,

concordiœ et afieclûs unum essent, quemadmodùm fi- spirilus , et ministros suos flammam ignis ; ad Filium
dèles dicuutur cor unum et anima una, quod dedit ei autem : Thronus tuus , Deus , in seculum seculi ; virga

Pater, majus omnibus non esset : sola enim divinitas œquitalis , virga regni lui. Dilexisti juslitiam , et odisti

est, quà nihil est, aul esse polest majus , vel cogita- iniquitatem ; propterea unxit te , Deus , Deus tuus , oleo

iï : nec aequalis omninô et eadeni Patris et Filii po- exultationis ,

prœ participons tuis. Et tu, in principio,

testas esset ,
quod tamen significant ha^c Cbrisli Do- Domine , terrain fundùsli , el opéra manuum luaruin

mini verba : Et nonrapiet eas quisquam de manu meâ; \ sunt cœli ; ipsi peribunt , tu autem permanes , et omnes
et nemo polest rapere de manu Patris mei. Jam verô I ut vestimentum veterascent , et velut amictum mutabis
poleslas et essentiâ in Deo non distinguuntur quic- ; eos, et mulabunlur. Tu autem idem ipse es , el anni tui
quid enim est in Deo , Deus est. Atque hoc sensu non déficient. 1 Joannis 5 : Scimus quonium Filius Dei
Cbristi verba Judsei inlellexerunt, ipseque sic inlelli- venit, et dedit nobis tensum, ni cognoscamus verum
genda confirmavil. Responderunt ei Judœi.... Tu homo !

Deum , et simus in vero Filio ejus. Hic est verus Deus,

cum sis facis leipmm Deum... Respondil eis Jésus... :
, et vita œlerna. Apocalypsis 1 Ego sum alpha : et oméga,
Qucm Pater snnclifiamt , el misit in mundum , vos di- principium et finis , dicit Dominus Deus qui ,
est , et qui
citis, quia blasphémas, quia dixi : Filius Dei sum ? Si erat, et qui venturus est omnipotens. Foquitur aulont
fl
 , ,

1*9 DE SYMBOLO. 150

idem ipse qui venturus esl in nubibus, quem videbit < ejus convenientissimè nominatur. Inler animumau-
omnis oculus , et qui eum pupugeruut, et super quem < tem nostrum el verba noslra, quibus eumdem ani-
plangent omnes tribus teme, Jésus Chrislus jndex i muni ostendere conamur, plurimùm dislat. Nos
viverum et morluorum, de quo et cap. 4 dieitur : « quippe non gignimus sonantia verba, sed facimus;
Sanctus Sanctus Sanctus, Dominus Deus omnipu-
, ,
< quibus faciendis maleria subjacet corpus. Plurimùm
tens ,
qui crat , et qui est , et qui venturus est. < autem interest inter animum et corpus. Deus verô
Sed cùm Jesum Christum Filium Dei, et à Pâtre ge- < cùm Verbum genuit, id quod est ipse genuit; neque
nitum esse dicimus vel audimus , nibil lerrenum aut < de nihilo, neque de aliquà jam factà conditàque ma-
mortale de illius generalione cogitandum est; nec Fi- < terià, sed de seipso id quod est ipse. Hoc enim cl

lium minorem Paire , nec Patrem antiquiorem Filio i nos conamur cùm loquimur Quid enim aliud
aut absque Filio aliquando fuisse ; sed Filium coicter- < molimur, nisi anvmum ipsum noslrum, si ficri po-
num Patri; generalionem mutalionis omnis et eor- « test, cognoscendum et perspiciendum animo audilo-
ruptionis expertem; non subslantiœ divin* partem t ris inferre; ut in nobis ipsi quidem maneamus, nec
cùm divina substantia simplicissima sit, hidivisibilis, « recedamus à nobis, et tamen taie indicium , quo fiât

immulabilis; sed lotam essentiam divinam, ac per- « in altero nostra notitia, proferamus; ut quantum fa-

fectiones dmnes quas compleclitur, absque divisione < cultas conceditur, quasi aller animus ab animo, per
Filio communicatas œlernà illà generationc credere « quem se indicet, proferatur? Id facimus conanlcs et

debemus. Cujus quidem divinse gencrationis mysle- « verbis, et ipso sono vocis, et vultu, et gestu corpo-

riom rationepercipere, alque perfeclè intelligere nullo i ris, tôt scilicet macbinamentis id quod intus estdc-

modo possumus, ut cum propbelà Isaià, cap. 53, p»- ( monstrare cupientes ,
quia taie aliquid proforre non
tiùs exclamandum sit : » Generalionem ejus quis enar- ( possumus, et ideô non potest loquentis animus pc-
< rabit? Nefas est nescire quôd natus sit Dei Filins, i nitùs innolesccre ; unde eliam mendaciis locus palet.

t sed non licet disculere quemadmodùm natus sit; < Deus autem Pater, qui verissimè se indicare aniniis

t credere convenit, non perscrutari. Perfecla sciealia « cognituris et voluit et potuit , boc ad seipsum indi-

c est sic Deum scire, ut licet inenarrabilem, tamen < candum genuit, quod est ipse qui genuit. » Sic ex-
t non ignorabilem scias, » inquit S. Hilarius, lib. 2 plicat S. Auguslinus , libro de Fide et Symbolo
de ïrinit. < Credendus est, intelligendus est, adoran- cap. 3.
i dus est, et his officiis eloquendus est. > Et S. Atha- Coœternum Patri Filium credimus, eamqueeoaHer-
nasius Oralione 5 conlra Arianos : < Indecorum est nitatem similitudinibus quibusdam explicamus, quibus
« ait, quœrere quomodù ex Deo Verbum existât, aut tamen fides nostra non nililur. Prima pelitur ex igne
i quomodù sit Dei splendor, aut quomodù generet et luce, appositè quidem, quia Filius Dei condor est
« Deus, et quis. sit modus generationis Dei. Insanus tucis œlernœ. Ignis lucem fundit, lux ab igne funditur.
i enim sit, qui talia audeat, cùm inexplicabilem rem, Splendor de igne, non ignis de splendore existil.

i ac divina; nalura propriam, solique ipsi et ejus Filio splendor igni coaivus est. Da sempilernum ignem , et
« cognilam oralione sua declarare conetur. > do sempilernum splendorem. Candor de luce gignitur,
Ex omnibus autem quai ad indicandum modum ra- et lamen gignenti coa:lernus est candor. Semper lux,
lionemquc aHernae generationis similitudines afferun- semper candor ejus. Genuit candorem suum, sed nun-
tur, illa propiùs ad rem videtur accedere quœ ab ,
quàm fuit sine candore suo. Cùm ergo videas splen-
animi nostri cogilalionesumilur. Quamobrem S. Joan- dorem igni esse coœvum, persuasum babe Deum genc-
nes Filium Dei Verbum appellat. Ut enim mens noslra rare Filium sibi coseternum. Altéra similitudo pelitur
scipsam quodammodù intelligens suî effingit imagi- ex virgullo super aquam orto, et ejus imagine in aquà
nem, quam verbum dixenmt, ita Deus (quan-
theologi apparente, non minus appositè, quia Filius spéculum
tum tamen bumana conferri possunt), seipsuin
divinis esl sine macula Dei majcslatis , et imago bonitalis illius.

intelligens, Verbum alernum gênerai, quod est de his Imago hominis intuenlis spéculum, de speculo exislit,
omnibus quœ sunt in seipso, ut loquitur S. Auguslinus, mox ut aspeclor exstiterit; et cùm quisque vel transit,
lib. 15 de Trinit. cap. 14. Verbum illud non esl sonus vel slat super aquam, videt ibi imaginent suam. Po-
transiens, aut exterior locutio; non est verbum prola- namus ergo aliquid nalum super aquam, velul virgul-
titium, sed interiori locutione sive cognitione perfe- luin aut berbam nonne cum imagine sua nascitur?
,

clissimà, et perfeclissimè assimilalrice, bocest, divinà Mox ut incipit exisiere, incipU cum illo eiistere imago
genitum, in quo nibilominùs aut ampliùs est quàm in ejus; non praeedit nascendo imaginem suam, sed
ipso Paire, ejus imago subsistens, in co manens, ci- nascitur cum imagine sua , cl tamen imago ab illo,
que per omnia œqualis. « Verbum autem Patris ideô non illud ab imagine. Itaque et generans et quod ge-
,

i dirtiim est, quia per ipsum innotescit Pater. Sieut niium est, simnl esse cœperunt. Ergoco^va suni. Si
i ergo verbis noslris id agimus, cùm verum loquimur, semper virgultum, semper et imago de virgulto. Potest

« ut nosler animus innolescal audienti, et quidquid ergo semper esse generans , et semper cum illo quod
i secretum in corde gerimus, per signa bujusmodj ad de illo nalum est. Hinc inlellige coa'lernum Filium na-
« alterius cognilioncm prol'eralur , sic illa Sapienlia lum aeterno Patri. Verùm cùm in similitudinibus al-

< quam Deus Pater genuit, quoniam per ipsam inno- lalis Bit inoequalitas , et splendor minus luceat quàm
< lescit dignis auimis becretissimus Pater, Verbum ; || ij/nis , el imago virgulti minus sit existens quàm vir
 ,

131 DE SYMBOLO. 132

gultum ipsum, junganius dub similitudinum gênera, quàm banc aecepissel œqualis est Patri. Secundum ,

ut Patri» cl Filii a-qualitatem simul et co;eternilatem formam Dei, omnia per ipsum facta sunt, Joan. 1 se- ;

oxponamus. Homo liomiuem générât, equus equum, cundum formam servi, ipse factus est ex muliere, fa-
ei peeus pecudem. Ad eamdern substanliam
générant clus sub lege, Gai. 4. Secundum formam Dei ipse et ,

ista, sed non ad idem tempus. Diversa

sunt tempore ,
Pater unum sunt, Joan. 10; secundum formam servi,

sed n»n sunt diversa nalurà. Quid ergo laudamus in non venit facerc voluntalem suam, sed voluntatem ejus

istà nalivitale? Cerlè a^qualitaiem nalura.

Quid au- quieum misit , Joan. 5. Secundum formam Dei, sicut

tem deest? -Equalitas lemporis. Teneamus hic unum Pater habet vitam m semetipso, sic dédit et Filio vitam

qnod laudatur, id est, rrqualitatcm nature. In illo au- habere in semetipso, ibid. ; secundum formam servi

tem génère similitudinum quod d< dimus, de splcndore trialis est anima ejus usque ad mortem, Maltb. 26; et
ignis et de imagine virgulti, a-qualitatem naturae non ibid. Pater, inquil, si fieri potest, transeal à me calix
:

invenis, invenis co;evilatem. Conjunge quoe laudas. In iste.Secundum formam Dei, ipse est verus Dcus, et vi:a
crealuris enim deest aliquid quod laudas, in Creatore œterna, 1 Joan. 3 secundum formam servi, factus esl
;

déesse nihil potesl, quia quod invenis in creaturà, à obediens usque ad mortem, mortem autem crucis, Plii-

Creatore artifice processif. Quid ergo in corcvis? Nonne lipp. 2. Secundum formam Dei, omnia quai habet Pa-
hocDeodandum, quod ibi laudas? Quod autem deest, ter, ipsius sunt : Et omnia mca tua sunt, inquit, et mea
non tribuendmn majestati, in quâ nullus defectus est. tua, Joan. 16; secundum formam servi ait, Joan. 17 :

Tribuc ergo illi ex isto génère simililudinumpro coa> Mea doctrina non est mea , sed ejus qui misit me ; et :

vitate coseternitalem, ut coœtcrnus sit natus cum co à Dédie illo, vel horâ nemo scit, neque angeli in cœlo,
quo natus sit. De alio autem similitudinum génère, neque Filius, nisi Pater, Marc. 15. « Hoc enim nescit,

quid ibi laudas? yEqualilatem natune. Jam propter il- < quod nescientes facit, id est, quod non ita sciebal,

lam distinctionem dederas Filio Dei coœternitatem ;

< ut tune discipulis indicarel ; sicut dictum est ad
da propter islam, œqualitalcm, etperfecta est nativitas « Abraham : Nunc coguovi quod limeas Deum, id est :

cjusdem substantif. Bœc S. Augustini expositio est < Nunc feci ut cognosceres ,
quia et ipse sibi in illâ

sermone 117, alias 58, de Vcrbis Domini, et ser- < («nlalione probalus innotuit. Nam et iliud ulique

mone 118, aliàs 13, ex edilis à P. Sirmondo. < dietnrus erat discipulis tempore opportuno, de quo

Quia porrô Jesurn Cbrislum non solùm verum < futuro tanquàm pnelerito loquens, ait : Jam non di-

Deum, sed et verum bominem, genitum quidem , ut < cam vos servos, sed amicos Quia omnia quœcumque
Deum ante omnium scculornm celâtes ex Pâtre; ut « audivi à Paire meo, nota vobis feci Eo scilicel ge-

bominem autem natiim in tempore ex matre Maria < nere loculiouis nescire quisque dicilur quod occul-
Virgine, credendum (ides proponit, cumdem consub- < tat, quo dicilur fossa cœca quai occulta est. Neque
stantialem Patri secundum divinitalem ; eumdem con- t enim aliquo génère loquuntur Scripturœ, quod in con-

subslantialem nobis secundum liumanilatcm ; ex duabus i sueludinc humanà non inveniaiur ; quia utique liomini-

et in duabus naturis incoufusè, immutabilité)-, indivise, < bus loquunlur. > Secundum formam Dei dictum est

inseparabiliter su'usistentem, ut concilium Chalcedo- Proverb. 8 : Ante omnes colles genuit me, id esl, ante

nense contra Eutycbianam bceresim credendum defi- omnes allitudines crealurarum ; cl Psal. 101) : Ante
nivit. Ilinc sequilur, ut eorum qu;c de Chrislo Jesu luciferum genui te, id est, ante omnia tempora et tem-

in Scripturis sacris dicunlur, quoedam ad divinam, poralia ; secundum formam autem servi dictum est
alia ad bumanam naluram sinl referenda. Nam de se Prov. 8 : Dominus possedit me, vel (ut habet alia ver-
secundum formam Dei dixil : Ego et Pater unum su- sio) creavit me in principio viavum suarum ; quia se-

mus, idemque de seipso dixit secundum formam servi : cundum formam Dei dixit Joan. 1 i Ego sum Veritas; :

Pater major me est, secundum qncm modum eliam et secundum formam servi Ego sum via. Quia enim : i

seipso minor est Filins ,

qui semetipsum exinanivit < ipse piimogenilus à morluis iter fccil Ecclesi.e saue

formam servi accipiens. Nequc enim sic accepil for- « ad regnum Dei, ad vilain ajlernam, cui caput esl ad
mam servi , ul amitteret formam Dei , in quà cral < immorlalilatcm eliam corporis , ideô creatus est in
x'qualis Patri. Non itaque immerilô Scriplura ulrum- « principio viarum Dei in opéra ejus. Secundum >

que œqualcm Patri Filium et Patrem majo-

dicit, et ,
formam Dei principium esl quod cl loqnilur nobis,
,

rein Filio. Iliud enim proplcr formam Dei, boc antem Joan. 8 secundum autem formam servi, spousus pro-
;

propter formam servi sine ullà confusione inlelligi- cédais de lhalamo suo, Psal. 18. Secundum formam
tur. Et banc nobis regulam per omnes sacras Scri- Dei, primogenilus omnis creaturà', et ipse ante omnes
pluras dissolvendye bujus quoestionis Apostolus tradit, est, et omnia in illo constant, Coloss. 1 ; secundum for-

ad Philippenses, cap. 2, ubi manifesliùs islam distin- mam servi, ipse est caput corporis Ecclesiœ, 1 Cor. \.
ctionem commendat. Ait enim : Qui cùm in forma Dei Secundum formam Dti, Domir.us esl gloriœ, Maltb.

esset, non rapinam arbilratus est esse se œqualem Dco ; 20; secundum formam servi, salagenlibus discipulis
sed semetipsum exinanivit formam servi accipiens, in si- de glorificatione sua respondit : Sedere ad dexteram
mililudinem liominum fartas, et habita inventus ul homo. meam vel sinistram non est meum dare vobis, sed qui-
Fst ergo Dei Filins Deo Patri nalurà ;equalis, babitu bus paralum est à Paire meo, id esl : « Non est hu-
minor. In forma enim servi quam accepit, minor est « marne polcslatis hoc dare ; ut per iliud mleiligalur
Pâtre ;
in forma autem Dei , in quà cral eliam ante ' hoc dare, per quod Deus icqualis est Patri. Non est
 135 DE SYMBOLO. 134
« meum , inqiiil , dure, id csl, non humanâ polcsiale < non rapinam arbitrants est esse se œqualem Deo ; et
« ista do, serf quibus paratum est à Pâtre meo, Joan. < qmreumque lalia sunt. Qurcdam verô ita, ut mino-
« 16. Sed jam lu intellige, quia si ouinia quac liabel « rem ostendant Filiura propler formam servi, id est,
« Pater raeà suut , cl hoc utique meum est, et cum « propler assumptam crealuram mulabilis humanseque
< Paire ista paravi. > Eodem sensu ethacChristi Do- < substantif, siculi est quod ait Joan. 14 : Quoniam
mini sentent iœ intelligend;« snnl : Qui crédit in me, t Pater major vie est ; et Joan. 3 : Pater non judicat
non crédit in me, sed in cum qui misit me.... Et si quis < quemquam, sed omvts judicium dédit Filio, et potcsla

audierit verba mea , et non custodieril : ego non judico < tem dédit eijudiciSm facere, quia Filius hominis est.

eum. Non enim vent ut judicem mundum, sed ul salvi- \ < Quœdam porrô ita, ul nec minor, nec œqualis lune
ficem mundum. Qui spernit me, et non accipil verba mca, i
< oslendalur, sed lantùm quqd de Taire sit intimelur,
liabet qui judicet eum. Sermo quem locutus sum,ille i < ul est illud ihid. : Sicut Pater liabel vitam in semet-
judicabit eum in novissimo die. Quia ego ex meipso non j
( ipso, sic dédit Filio habere vitam in semetipso ; el il-

sum locutus, sed qui misit me Pater, ipse milii manda- < lud : Neque enim polest Filius à se facere quidquam,
lum dédit quid dicam, aut quid toquar. « Id est, qui in i nisi quod videril Palrem facienlem. Ihce enim ideù
i me crédit, non in hoc qtiod videt crédit, ne'sit spes < dicta sunt, quia jncommulabilis est vita Filii sicut

< nostra in crcalurà; sed in illo qui suscepit creatu- < Patris , el lamen de Paire csl ; et inseparabilis est
< ram, in qua humanis oculis apparcret, ac sic ad se t operalio Patris et Filii, sed tamen ita operari Filio
c xqualem Patri contemplandum per fidem corda c de illo esl, de quo ipse est, id est, de Paire; et ila
c mundaret. Ideôque ad Palrem referéns intcnlionem « videt Filius Patrem, ut quo eum videt, hoc ipso sit

t credenlium, et dicens : Non in me crédit, sed in cum « Filius. Non enim aliud i 11 i est esse de Paire, id est,
i qui me misit non ulique se à Pâtre, id est ah illo
, , < nasci de Paire, quàm videre Palrem ; aut aliud vi-
« qui eum misit, volait separari sed ut sic in eum ;
c dere operantem, quàm pariter operari. Sed ideù non
« crederctur, quomodô in Patrem, cui est œqualis. « a se, quia non Et ideù quœ viderit Palrem
est à se.

i Qnod apertè alio loco dicit Creditis in Deum, cl in : < facienlem , bece eadem facit et Filius simililer, quia
< me crédite ; id est, sicut creditis in Deum, sic et < de Paire est. Neque enim alia simililer, sicut piclor
i in me, quia ego et Pater unns Dcus. Ait etiam : Ego t alias tabulas pingit, quemadmodùm alias ab alio pi-
e non judicabo, cùm ipse judieaturus sit vivos et mor- i ctas videl ; nec eadem dissimililer, sicut corpus
» tuos; sed quia non ex poteslate humanà, propterea < easdem lilteras exprimil, quas animus cogitavit ;

t reenrrens ad deitatem, sursùm erigit corda homi- < sed, quacumque, inquit, liœc eadem et Filius similiter

f num, propler quac sublevanda descendit. Itaque < facit. Et hœc eadem dixit, et similiter; ac per hoc
« utrumque dici polest, et : Filius hominis judicabit, i inseparabilis et par esl operatio Patri et Filio, sed
i et : Filius hominis non judicabit, quia Filius homi- t à Paire est Filio. Ideù non polesl Filius à se facere
« nis judicabit, ut verum sit quod ait Matth. 23 : Cùm c quidquam , nisi quod videril Palrem facienlem. Dis
« venerit I ilius hominis, tune congregabunlur ante eum < igitur, et similibus locis, non Filium Paire minorem,
t omnes gentes ; et Filius hominis non judicabit, ul ve- < sed de Paire esse Scriptural significanl ; fais non
< rum sit quod ait Joan. 12 : Ego non judicabo; el i inœqualitas, sed nativitas ejus ostenditur. >

i Joan. 8 Ego gloriam meam non quœro;

: est qui quœ- Sicut Pater el Filius in adorandà Trinitate sunt
i rat et judicet. Nain secundùm id quod in judicio non unum unilate substantisc, ila Christiani infer se unum es-
« forma Dei, sed forma Filii hominis apparehit, nec se debcntunilaleaffectùs et coucordià anim rum, quod
« ipse Pater judicabit. Secundùm hoc enim diclum fit per eharilalcm, ut in illis impleatur quod Clirislus
< est : Pater non judicat quemquam, sed omne judicium Patrem rogavit, Joannis 17 : Pater snnete, serva cos
i dédit Eilio. Denique quod ait Joan. 5 : Ego ex tne- in nominetuo, quos dedisti ntihi, ut sint unum, sicut et

t ipso non sum locutus, si ad formam Dei referalur, sic ; nos Non pro cis autem rogo tantitm, sed et pro ris

« intelligendum est : Ego non ex me natus sum. Si

1

qui credituri sunt per verbum corum in me; ul omnes

< enim Yerbum Patris loquilur, seipsum loquitur, quia ;
unum sint, sicut lu Pater in me, et ego in te, ut et ips\

« ipse est Yerbum Patris. Plerumque etiam ait : De- \in nobis unum sint Et ego claritatein, quam de-

dit milii Pater; in quo vult intelligi quôd cum ge- disti milii. dedi ois, ul sint unum, fient et nos unum sn-
jjj

< uuerit Pater, non ut tanquàm jam existenli el non '|! mus... Ego in cis, et tu in me, ul sint consummati in

habenli dederit aliquid ; sed seipsum dédisse ut ha- 'v unum. î'iam enim uni ta tem Christus discïpulis suis
i herct, genuisse est ut esset. > Ita Scriplurarum loca, ! appreralur, quam homines consequi possunt; at cùm
quae Ariani in su;c patrociniumhajresisdiHorquebant, Christus unum sit cum Paire cl essenlià el concordiâ,
una série S. Augusiinus explicat libro 1 de Trinitate, solam concordhc unilalem homines consequi possunt ;

cap. 7, 11 et 12. solam igilur unilalem concordix illis apprecatur. Si-

Sed et aliam regulam tradit inilio libri 2, ad intelli- cut cùm ait : Estote perfe. li, sicut Pater Miter caleslis
gendas Seriptur;c sacrm de Filio locutiones noeessa- perfectus est, illos ad infinilam et dMnam sanciimo-
riam. « Quxdam, inquit, ila ponuntur in Scripluris de niam non adhorLatur, sedadeam, ad quam homines
t Paire et Filio, ul iialicent uniUilem a'qualilalcm- aspirare possunt, divinac sanclimonia; imiiationem.
>. (|iie sii^atanlJ;!' , siculi esl, Joan. 10 : Ego cl Pater 1 Cùm ergo multi unum corpus simusîn Chrislo, unoquc
< unum sumus ; el Philipp. 2 .
Cùm in forma Ûeiessel, ,1 ejus SpiWtu vegotari debeamus, ila debemus esse çlia-
 ,,,

135 DE SYMBOLO. 136

rilate conjuncti, ut omnium nostrûm, sicut primorum i Deo , et Deus in me est, unus spiritus sumus. i

Christianorum sit anima îina et cor nnum. E6 aulem'ma- Sed et alium modum adinvenit bonitas Dei,quonos
jor iuler nos oril animorum unilas, quô major erit cha- et cum ipso, et cum fratribus unum efficeret, sacram

riias; eô major charitas,quù minus regnabit iniquitas. scilicet Eucharistie communionem. Quomodô enim
liane Christi pro electis suis Patrein rogantis sen- non cum Deo , et cum fratribus unum sumus qui ,

tentiam pmeclarè S. Augustinus explicat libro 4 de eodem Christi corpore pascimur, codem Spirilu san-
Trinitate, cap. 9, ùbi observât < ipsum non dixisse :
clificamur? Quà de re prœelarè S. Cyrillus libro 11 in

» Ego et ipsi unum, quamvis per id quod Ecclesiae Joannem : < Ut ad unitatem, inquit, cum Deo et inter

« oaput est et corpus ejus, Ecclesia possit dicere Ego :

< nos contenderemus, atque nos unà commisceremur,
i et ipsi, non unum, sed unus, quia caput et corpus < licet corporibus et animis alii ab aliis differamus
« unus eslChristus; sed divinitatem suam consubstan- < rationem quamdam excogilavit Unigenitus per con-
« tialem Patri ostendens (
propter quod et alio loco < venientem sibi sapientiam et consilium Palris. Uno
c dicit : Ego et Pater unum sumûs), in suo génère, c enim corpore , suo nimirùm , fidèles omnes benedi-
t hoc est, in ejusdem naturœ consubslantiali pari- < cens, per mysticam communionem cùm eos sibi
i litate, vult esse suos unum, sed in ipso; quia in se « tum etiam inter se corporales eflicit. Quis enim eos
« ipsis non possent, dissociât! ab invicem per diver- t qui per illud unum sanctum corpus ad unitatem cum
i sas voluntates et cupiditales et immunditias pecca- « Christo conjuncti sunt, à naturali inter se unione re-
< torum; unde mundantur per Mcdiatorem, ut sint i De unione verù spirilali dicemus rursùs,
moverit?...
i in illo unum non tantùm per eamdem naturam,
; t nos omnes acceplo uno et eodem Spiritu sancto ni- ,

« quà omnes ex hominibus mortalibus squales ange- t mirùm commisceri quodammodo et inter nos et
,

< lis fiunt, sed etiam per eamdem in eamdem beali- ( cum Deo. Licet enim multi simus, et in unoquoque
« tndinem conspirantem concordissimam voluntalem, < nostrùm Christus Spiritum Patris ac suum inliabilarc
i in unum spirilum quodam modo igné charitatis con- < faciat, unus tamen est et indivisibilis, qui spiritus in-
c flatam. Ad boc enim valet quod ait Ut sint unum, : < vicem dislinctos quatenùs singulariter subsistunt
c sicut et nos unum sumus; ut quemadmodum Pater et « in unitatem colligit per se ipsum, et omnes velut
c Filius, non tantùm œqualitate substantiœ, sed etiam < unum quid cerni l'acit in se ipso. Quemadmodum
< voluntate unum sunt, ila et ii inter quos et Deum t enim sanctae carnis virtus concorporales reddil eos in
< Medialor est Filius, non tantùm per id quod ejusdem c quibus est, eodem modo unus in omnibus indivisibilis
« natur» sunt, sed etiam per eamdem dilectionis so- i inhabitans Dei Spiritus, ad unitatem spiritalem omnes
c cielatcm unum sint. » i cogit Ego in eis, et lu in me, ut sint consumtna-
Per charitatem autem unum esse fidèles inter se t ti in unum. Est enim nobis Filius, corporaliter qui-

non possunt, nisi sint unum cuin Deo, eàdem illàcha- c dem ut homo, nobiscum commixtus et unitus per

ritale, quà qui Deo adliœret, unus spiritus est ; et : Qui t eulogiam mysticam; spiritualiter aulem ut Deus sui
manet in cliaritate, in Deo manet, et Deus in eo. Sic i Spiritus virlute et gratià, spiritum qui in nobis est

mutuam illam et ineffabilem divinarum Personarum t instaurans ad novitatem vitae, et divin» sua? naturae
immanentiam, quà Pater in Filio, et Filius in Patrc c consortes faciens Consummati ergo sumus in

est, sic admirabilem illam et adorandam unitatem, < unitatem cum Deo ac Pâtre, Christo mediante. Sus-
quà unum surit, rcmulamur. Ilinc S. Hilarius in Psal- « cipiendo quippe in nobis et corporaliter et spirilaliter

mum 122 : < Cœlestis est, inquit, secundus Adam, i eum quinaturà et verè Filius est, qui substantialem
t qui Yerbum caro faclum est... In boc ergo Yerbo < cum eo habet unionem, supremœ naturae participes
c Deus tanquàm in coelo habitat, in eo scilicet quod c et consortes facti glorificali sumus. >

« ex se ac suum est, manens, per eum in cis quoque

Filius unicus Palris œlcrni,
Christus unu persona est, et
« qui ceelesles sunt, habitans, sicut ipse ad Patrem
ac Beatœ Mariœ Yirginis.
« ait : Ut omnes unum sint, sicut ego in Mis, et lu in me.
t Ergo, si qui in Adam limus humus, nunc cœlesles Duplicem Christi nalivilatem agnoscimus etconfile-
« sumus in Christo, et Cbrislus babitalor est noslii; mur, imam ex Deo Pâtre anle omnia secula, allcram
quoque ex Maria Virginc Maire in pleniludine temporis ad-
t per habilantem Cbristum innobis, etiam illc ;

< habilator estnostrî, cui est habitans Christus in no- eôque et duas naturas, divinam et humanam Chri- ;

« bis habitatio. > Ilinc et S. Dernardus sermone 71 in slum tamen Filium imicum Patris : eumdemque Filiuni
Cantica ; < Nunc, inquit, cùm et ipse in Pâtre, et Pa- unicum Yirginis Matris. Una enim persona est, in

« ter in ipso sit, non est quo claudicet imitas, sed verè quam divina et humana nalura conveniunt. Qui enim
t perfectèque unum sunt ipse et Pater. Sic igitur ani- verus est Deus, idem verus est homo. « Agit utraque

« ma, cui adbaerere Deo bonum est, non anle se exi- « forma cum alterius communionc ,
quod proprium
i stimet ipsi perfeclè unilam, nisi cùm et illum in se, « est, Verbo scilicet opérante quod Verbi est, et carne
i et se in illo manentem persenserit. Non quia vel « exequenlc quod carnis est. Unum horum coruscat

« tune unum dicatur cum Deo, sicut unum sunt Pater « miraculis, aliud succumbit injuriis. Et sicut Yerbum
i et Filius; quamvis qui adhœret Deo unus spiritus « ab œqualitate Paternae gloriaR non recedit, ila caro
« est... Quid ergo dicit Filius lEgo in Pâtre, et Pater j naturam nostri generis non relinquit. Unus enim
« in me est, et unum sumus; dicit homo Ego in :
]i « idenque est verè Dei Filius, et verè hominis Filius. t
 ,

137 DE SYMBOLO. 158

Léo Epist. 24, alias 10, ad Flavianum. Et Cbristi mixluram esse Dei et bominis asserit , sicut
lia S.
ibid. : < Idem est in forma Dei qui formant! susce- ,
bominis persona mixtura est anima? et corporis ; ne-
< pit servi. Idem est incorporeus manens, et corpus que tamen hic mixtionis nomen inlelligendum secun-
c assumens. Idem in suâ virlute inviolabilis, et in dùm consueludinem corporum , eo modo quo duo li-

» nostrâ infirmitate passibilis. Idem à palerno non di- quores ita permiscentur ut neuter scrvet integritatem
< visus tbrono, et ab impiis crucifixus in ligno. Idem suam, sed eo modo quo lux incorrupta permiscetur
€ super cœlorum altitudines victor mortis ascendens, aeri. Naturam enim divinam et humanam ita se per-

< et usque ad consummalionem seculi universam Ec- mcare, ut intégra*, incorrupta?, indivis», inconfusa?
i clesiam non relinquens. > Nam Verbum caro faction permaneant, ex iisque fiât una persona Cbristi, sicut
est, et habitavit in nobis, Joan. 4, et Christus vocatus ex anima et corpore fil una persona bominis. < Ver-
est Filius Dei, Lue. 1, ut angélus pramuntiavit, et « hum, inquit, in principio, per quod facta sunt lem-

cura baplizatus in Jordane, audita est vox Patris di- t pora , tempus elegil quo susciperet carnem , non
cenlis, Luc. 3 : Tu es Filius meus dileclus, in te com- t tempori cessitut verteretur in carnem. Homo quip-

placui milii. Et 1 Cor. 2, Judœi Dominum gloriœ cru- j pe Deo accessit, non Deus à se recessit. Sic aulem
ci fixerunt ; et qui descendit , ipse est et qui ascendit « quidam reddi sibi ralionem flagilanl, quomodô Deus
super omnes cœlos , ut impleret omnia, Ephes. 4. De- « bomini permixlus sit, ut una fieret persona Christi,

nique Scriptura? sacra? passim Jesum Christum tan- « cùm hoc scmel fleri oporluerit ;
quasi rationcm

quàm unum et eumdcmadjungunt et annumerant Pa- j ipsi reddanl de re quoc quolidiè fil, quomodô mi-
tri : Unus Deus Pater, ex qno omnia, inquit Aposlolus t sceatur anima corpori, ul'una persona fiât bominis.
1 Cor. 8, et nos in illum, et unus Dominus Jésus Christus, « Nam sicut in unilale persona? anima unilur corpori,
per quem omnia, etc. Non igitur secundùm gratiam « ut homo sil , ita in unilatc persona? Deus unilur
duntaxat , vel secundùm operalionem , vel secundùm « bomini, ut Christus sit. In illà ergo persona mix-
di(jnitalem,\e\ secundùm œqualitalem honoris, vel se- « lura est anima? et corporis ; in hâc persona mixtura
cundùm auctoritalem, aut relationem, aut ajfectum, seu « est Dei et hominis; si tamen recédât auditor à con-
virlutcm aut bonam volunlatem , ut loquunlur S. Cy- « suetudine corporum ,
quà soient duo liquorcs ila

rillus, anatliem. 3, et synodus Y, collât. 8, can. 4, « commisccri , ut neuter servct integritatem suam;
Deus bomini in Chrislo copulalus est et eonfœderalus. i quanquàm et in ipsis corporibus aeri lux incorrupta
Non morali duntaxat consociatione una persona est, « miscealur. Ergo persona hominis mixtura est ani-
qualis est amicorum unio, qualis est sponsi et sponsa? t ma? et corporis ;
persona autem Chrisli mixtura est
consociatio, qualis est justorum ad Deum adha?sio, t Dei et bominis. Cùm enim Verbum Dei permixtum
ratione cujus qui adhœret Dco, unus spirilus est ; qua- « est anima? habenti corpus, simul et animam su-

lis ex auctorilatis et poleslatis divina? ad miracula fa- i scepit , et corpus. Illud quolidiè fit ad procreandos
cicnda communicatione quàdam consurgit, propler < bomines; hoc semel faclum est ad liberandos ho-
quam Moyses Deus Pharaonis constitutus dicitur; sed < mines. » Non sic tamen assumpla est à Verbo divi-

unione pbysicà, hypostalicà, pcrsonali, natura divina no bumana natura, ut priùs creata postmodùm assu-
et bumana in Cbrislo unila? sunt et adstricta?. Verbum merclur, sed ut ipsâ assumptione creatur.
caro faclum est , non carnis hospes Deus homo l'a-
; Unicam esse Christi Jesu personam in dnabus na-
ctus, non bominis habilator ; non meri bominis san- turis subsistcnlem Ephesina synodus gencralis, sub
guine rcdcmpli sumus, quod redcmptioni nostra? im- Cœlestino I, pontificc Maximo, congregala delinivit,

par prelium exstilissct ; sed bominis Dei ,

qui dédit damnalà Nestorii episcopi Conslantinopolilani hx'resi,
semelipsum rcdemptionem pro nobis. Doctrinâ uti- duas in Chrislo hypostases sive personas asserenlis.
murS. Cyrillidial. Quod unus sit Christus. Yivifica non Istud fidei calholica? dogma confirmant duie eloquenda?,-
fuisset Cbristi caro, si extcriori dunlaxal contubernio Incarnalionis formula?, qnasi lessera? quxdam fidei à

seu morali fœdere consociata illi fuisset deilas, non Palribus usurpata?. Prima bis verbis exprimilur : Una
medullitùs et substanlialitcr inscrta Yerbi vita. Dua? est natura Dei Verbi incarnata. Ilàc enim propositione
igitur natura?, divina et bumana , dira confusionem significalur in Chrislo unicam esse personam, sciliect

convcrsioncm , et divisionem se intimé permeantes Verbum divinum, sive Filium Dei; naturas verô duas,
unitœ sunt in uno Filio Salvatorc nostro Jesu Chrislo , scilicet naturam divinam, qua? Verbo sive Filio cum
ut loquilur concilium Clialcedoncnse actione 5. Et Pâtre et Spirilu sanclo communis est, ac in tribns

quemadmodùm c\ anima? rationalis et corporis mutuà illis adorandis personis omninô eadem, et naturam hu-
incxisieiiiià una bominis persona concrescit, ita ex manam, seu naturam carnis assumpla?. Illud enim S.
intima iiiuncationc et pcrvasione ulriusque natura? in Joatmis oraculum : Et Verbum caro factum est, naturam
Chrislo, sivc ex co quùd natura bumana divina? con- inlegram hominis assumptam à Verbo divino signili-

serta sit, ab iliaque ut à nobiliori et potentiori susten- cat, liguralà locutione in Scripturis non infrequenti,

telur, una est persona Christi. Unde in symbolo.quod quà pars pro loto suniilur, ut Gencs. G Omnis caro :

S. Alhanasii nomine inscriptum canit Ecclcsia , dici corruperat riam suam, id esl, omnis homo Psal. 77, ;

tur : Sicut anima rationalis et caro unus est homo, ila ;j

ôi) : Etrecordalus est quia caro sunt; Psal. 144 : Lau-
Deus et homo unus est Christus. Et S. Auguslinus epi- dationem Domini loquetur os meum, et benedicat omnis
j

stolà 137, alias 3 , ad Volusianum, cap. 3, peisonam caro nomini tancto cjus ; Luc 3 ; Vt videbit omnis caro
jj

5»
tu. vi,
159
DE SÏMBOU). 140

Rom. 3 Quia ex opcribus legis non jùs- quorum unusgenilus sit, aller adoptivus, sed L'i.'ge-
salutare Dei ; :

homo; Corinth. nili. Item Deum nemo vidil unquàm; Unigenitus Fi-
tifiadntur omnis euro, id est, ornais
1 :

ut non glorielur lius, qui est in sinu Putris, ipse enarravit. Joannis 3
infirma mundi elegit Deus, etc.;
:
1 •

Ibcc igitur senlcnlia, Sic Deus dilexil mundum, ut Filium suum unigenilum
omnis caro in conspectu ejus. t

« Vcrbum caro factum est, non hoc significat, quôd in durci. Qui autcin prosalute mundi àPalredalus, homo
Dei natura mutala, sed quôd à Yerbo
Deus est Cliristus Jésus. Joannis 9, hominem qui fue-
i carnem sit

personne sit caro suscepla in cujus uti- rat ca:cus à nativitate, cuique visum restituerai in
t in unitatem ;

inquil S. Léo lemplo sibi obvium Salvator interrogavit Tu credis

que noniine homo totus accipitur, »
:

i
Filium Dei Domine,
sermone 26, sive 7 in Nativitate Domini. Yerbum
au- in ? El respondente illo : Quis est,

credam eum? Dixil ei Jésus Et eum, qui

tem carnem factum potiùs quàm hominem, consultù ut in : vidisti et

utFilii loquitur tecum, ipse est. Al ille ail Credo, Domine: et

scripsitS. Joannes, suggerente Spiritu sancto,
:

procidens adoravit eum. Quin eliam Pater cœleslis se-

Dei liumiliationem summam, sive exinanitionem lucu-
quôd infirmitatem noslrae natura? mel iterùmque hominem illum, quem coram morlales
lentiùs exprimeret
Hanc porrô eloquendse Incarnalionis inluebantur, Filium esse suum teslalus est, Mallh. 3 :
assumpserit.
Una Yerbi natura incamata, usurpant S. Hic est Filius meus dilec lus, in quo mihi complacui. Et
formuiam :

Successum, in libro Lucae 9 Hic est Filius meus dilectus, id est, interprète
Cyrillus Alexandrinus epistolà ad
:

S. Leone, sermone 94, sive homilià de Transfigura-

ad reginas, et ad anathemalismum 8, contra Orienta-
Petrus Dia- tionc Hic est Filius meus, non adoptivus, sed pro-
les, et S. Athanasii auctoritate confirmât;
: •(

et Gralià, cap. 2, Gelasius

« prius non aliunde creatus, sed ex me genitus ; nec
conus libro de Incarnatione ;

Ephremius patriarcha An- « de alià natura mihi factus comparabilis, sed de meà
libro de duabus Naturis ;

t essenlià mihi natus œqualis. » Ad lnre, S. Petrus

liochenus, et Eulogius episcopus Alexandrinus in Bi-
interroganli Christo, quem se esse crederent, utique
bliothecâ Photii, cod. 29 et 230.
eum ipsis p.mbulanlcm et pro homine segerentem, ex
Altéra loquendi formula ab Ecclesiâ consecrata,
cœleslis Pa tris instinctu respondit Mallh. 10: Tu es
qux in Christo unicam esse Yerbi personam in duabus
Cliristus ei
.'.
Cliristus Filius Dei vivi. Prœterea S. Paulus ad Roma-
naluris subsistentem confirmât, hsec est :

una de Trinitatepersona; unus deTrinitate crucifixus est nes scribens, cap. 8, proprium Dei Filium appellat, qui
pro nobis morli Iraditus est. Qui proprio, inquit, Filio
carne. Quam quidem proposilionem approbant S. Pro-
non pepereil, sed pro 7iobis omnibus tradidit illum,
clus Epistolà ad Armenos; S. Fulgentius libro de In-
sito

carnatione et Gratià, cap. 10; quinta synodus canonc

quomodb non eliam eum illo omnia nobis donavit ? Et
cap. 1 Epistolae ad Hebrxos, Filium quem Deus misit
10 Joannes Secundus, pontifex maximus epistolà 3
;

in mundum, per quem novissimè locutus est, quem

ad Senatores; Facundus Hcrmianensis libro 1, cap. 3;
conslituit hacredem universorum, eumdem esse pro-
Ferrandus Carthaginiensis Ecclesiœ diaconus in Epi-
fitetur, per quem fecit et sccula, et qui splendor est
stolà ad Anatolium S. R. E. Diaconum. « Salvâ igitur
unam coeunte glorice Patris, et figura Hune denique substantif ejus.
< proprietate utriusque naturse, et in
Immilitas, à S. Joannes verum Dei Filium ac Deum nommât, Epist.
« personam, suscepla est à majestate
quod 1, cap. 5 Et simus in vero Filio ejus. Hic est verus
virtute infirmitas, abiuternitale morlalilas, ut
:
<

Deus, et \ita œterna. Quae sanè filiis Deiadoptivis mi-

« nostris remediis congruebat unus atque idem Dei
< hominumque Medialor et mori ex uno, et resurgere nime conveniunt.
inquit S. Léo sermone 1 in Na- Idem confirmant concilium Nicaenum et Conslanti-
< posset ex altero, »

nopolitanum in Symbolo quo Ecclesiâ unum Dominum

tivitate Chris ti.
Jesum Christum Filium Dei unigenilum profitetnr, qui

§ YI. — Cliristus homo non est Films adoptivus Dei, propter nos hommes et propter nostram salutem descen-
sed naluralis. incarnatus est, et homo factus est. Item
dit de cœlis, et

pontifex maximus, et Franeofordiensis

Eàdem quà credimns lide Christum esse Filium Dei Adrianus I,

legati ejus
nnicum, pariter credendum est Filium adoplivum Dei synodus ex variis provinciis congregata, cui
interfuerunt, in quà Félix et Elipandus,
Hispani epi-
non esse, sed naturalem. Adoptio namque extraneœ
adoplivum Dei Fi-
personœ electio, liberaque assumptio est ad hœredita- scopi, damnali sunl.quôd Christum
Franeofordiensis
tem. At Chrislus homo non est persona extranca, sed lium assercrent. Legi potest synodi
Paulini ilem Aquilei-
verus propriusque Dei Filins, natura et seternà gene- Epistolà ad episcopos Hispani*;
liber Sacrosyllabus, et libri 1res
contra
ratione, non voluntate et eleclione, secunda persona ensis episcopi
Ilispa-
sanctissimae Trinitalis. Unicum porrô esse Dei Filium Felicem ; Etherii episcopi, et Beali presbyteri,
ad-
verum et proprium in utràque natura subsistentem, norum, libri duo contra Elipandum Alcuini libri ;

Hic erit verses Felicem et Elipandum, neenon Agobardi Lu-

Scriplune sacra probant oracula. Lucae 1 :

Jdebque et quod gdunensis episcopi adverses eamdcm hœresim editi,

mngnus, et Filius Allissimi vocabitur...
consenticn-
nascelur ex le Sanction, vocabitur Filius Dei. Non ait quam Scriplurac sacrac et velerum Patrum
refellunt.
angélus, adoptivus vocabitur ( id est, erit) filius Dei, lestimoniis, et validis ralionibus
libus
Nequcverô Clirislum filium esse adoplivum Dei col-
sed absolulè, Filius Dei. Joannis 1 : Vcrbum caro fa-
ligere licel ex eo quôd S. Augustinns gratià Filium
ctum est, et habitavit in nobis. Et vidimus gloriam ejus |
homo est, libro de
quasi Unigeniti à Pâtre. Non scripsitduorum filiorum, Dei esse Chrislum doccal qualcnùs
Ui DE SÏMBOLO. i 12

Prœdestinatione Sanctornm, cap. la, et alibi. Loquitur |

genuerat, el per quem cuncta creaverat, misit m hune

gralià unionis, quà nalurœ bumana?, nullis mundum, ut non esset unus, sed fralres liaberet adopta-
cnim de
Vcrbo Pa- tos. yon cnim nos nali sumus de Deo, quomodo ille
ejus mcrilis prcccedcnlibus prœslilum est ut
eoœlerno pcrsonaliler conjuncla s'il, in coque sub- Lnigenilus, sed adoplali per graliam ipsius. Ille enim
tri

sistât, et eàdem cum ipso adoralione coblur; non de venit Unigcnilus solvere peccala, quibus peccalis impli-

gralià adoplionis, qu« cnm nalurali fdietalc pngn.il. eabamur, ne adoplarct nos pr opter impedimentum eorum;

Eu qralià ab inilio fidei suœ liomo quicumque cliri- quos sibi fratres facere volcbat, ipse solvit, el fecitcohœ-
fit

slianus, quà gralià liomo Me ab initio suo faclus est Chri- redes. Sic cnim dicit Apostolus, Cal. 4 : Si aulem filins,

slus. Graliam utrobique S. Augiislinus prmdieat, quia

et havres per Deum. Et iteritm, Rom. 8 : Hœredes qui-
nec in boinine Clirislo mérita prrcecsscrunl ulla qui- dem Dei, cobccrcdes aulem Clirisli. y on timuit ille ha*

bus nalura lnimana in personec divine unilalcm assu- bere cohœredes, quia hœrcditas ejus non fil angusta, si

nicrclur, nec ulla piwecdunt in nobis ni Christfani h/m/// posséderait . llli ipsi ccriè eo possidente fiunt hœre-

siinus; sed non graliam cjtisdcm gencris. Nain gralià ditns ipsius, et ipse vicissim fit hœrcditas ipsorum. Audi

hnmanx nalnra connnunicalà, qiwC est ipsa persona quomodo ipsi fiunt hœrcditas ipsius : Dominus dixil ad

\erbi divini illain assnnicns, sibi(|iic consorens cl co- me : Filins meus es lu, ego bodiè genui te ;
postula

pulans, bic bomo Filins Dei naluralis veracîter cl pro- à me, el dabolibi génies luvreditalcm luam, Psal. 2:
Ille quomodo hœrcditas eoruml Dieil in Psalmo 15
priê dicitur, ne non Trhritas, sed qnalernilas credatur fit :
;

nos vero gralià rcgcncralionis filios dunlaxal adopli- Dominus pars lixrcdilalis mex, et calicis mci. Et nos
Ralio discriminis est, quia Clirislo non ad et Muni possideamus, et ipse nos possideat : ille nos pos-
vos criicit.

mcnsiiram dat Deus Spirilum. Pater cnim diligil Filium sideat ut Dominus; nos illum possideamus sicut salu-

manu ejus, ni dicitur Joannis 3. Pa- tem, nos possideamus sicut lucem. Quid ergo dcdil his
el omnia dedit in

ter diligil Joannem, cl non dcdil omnia in manu ejus; qui receperunt illum? Dcdil polcslalcm filios Dei ficri.

diligil Petrum, cl non dcdil omnia in manu ejus : < Pa- Ili non ex voluniaie carnis, neque ex volunlalc viri,

i ter diligil Filium, quo modo unicuin, non qno modo sed ex deo nali sunt. Ut aulem homines nasccrentnr

i adoplalum ; ilaquc omnia (ledit in manu ejus. Quid ex Deo, primo ex ipsis nalus est Deus. Clirislus cnim

< est omnia? Il lanius s'il Filins, quanlus est Pater. Deus, el Clirislus nalus ex honiinibus. y on quœsivit qu'i-
« Àd ;rqualitalcm cnim sibi genuit cum, » ail S. Au- dem nisi Matrem in terra, quiajam Patrem habebal in

guslinus tract. 14 in Joannem. Hînc Cbrislus quolics cœlo ; nalus ex Deo, per quem efficeremur, et nalus ex

de Deo ut suo nostroque Paire sermonem fceit, sibi feminà, per quem reficeremur; noli ergo mirari, ô lio-

aliter, nobisque aliter Palrcm esse significavit. Asccn- mo, quia efficeris filius per graliam ,
quia nasecris ex

do, inquit, ad Patrem meum, el Palrcm vcslrum. Non Deo secunditm Verbum ejus. Priùs ipsius Ycrbum nasci
ail : Asccndo ad Palrcm noslrum. < Cm' dicimus, Pa- voluil ex homine, til lu securus nascereris ex Deo, et di-

t ter nosler, nisi Palri Clirisli? inquit idem S. Augu- ceres tibi : y on sine causa Deus nasci ex homine voluit,
t siinus ibid. tract. 21. Qui ergo Palri Clirisli dicit, nisi quia alicujus momenti me existimavit, ut immortalem
« Palcr nosler, quid dieil Clnislo, nisi fralcr nosler ? me faceret, cl pro me morlaliter nascerelur. Dei ergo
< Non lamen sicut Clirisli Palcr, iia cl Palcr nosler. filii adoplivi per Cbristum facli, fralres ab illo non
< Nunquàni cnim Clirislus ila nos sibi conjunxit, ut solùm dicimur, sed et fralrum loco babemur, ut uoà
i nullam distinclioncm faccrcl inlcr nos et se. IIIc cum co paternee becreditalis gloriam adipiscamur, si

< cnim Filins acqualis Palri, Patriquc coxlernus; nos lamen ca qux ab illo prœcipiunlur, impleamus. Uni-
i aulem facli per Filium, adoplali por Unicum. Pro- cus cnim similis nascendo, nos similes Deum diligendo
« indc nunqiiàin audilum est de orc Domini noslii et reelè vivendo. Quœ similitudo in nobis perficictur,
i Jesu Clirisli cùm ad discipulos loquerelur, dixisse cùm eum sicul.esl; fratres ergo Cbristi su-
videbimus
« ilbun de Deo sununo Paire suo : Patf.r noster, sed mus, in quantum gralià filii Dei sumus, cujus ille na-
t aul Palcr meusdixit, aul Palcr vcslcr... Unum nos
'

turâ filius unicus est. Unde ab Apostolo, Rom. 8,

« unum aulem Palrcm cl se. »
vuli esse in se, vocalur Primogcnitus in multis fralribus. ïlxc gralià
Ex co aulem quôd Filins Dei naluralis sit Cbrislus, diguilasque fraternilalis Cbristi angelis minime con-
et secundiun gencrationcm divinam unicus, per ipsum venu, qui Clnislo consubstantiales et concorporales
in tempore nalum ex Virginc donavit nos adoplionis non sunt, cùm corporis expertes sint, nec eorum
gralià Palcr cœlestis. Quolqnot aulem receperunt cum, naluram Dei Filius assumpserit. Nobis vero de Cbri-
dcdil eis poleslatem filios Dei fieri, his qui credunt in Caro
sto diccre licol : tiostra, et [râler nosler est, Gc-
nomine ejus, inquit S. Joanncs, ci. Magna bcncvolcn- ncs. 57. Fx Adamo cnim, quantum ad subslantiam
tia, magna misericordia, ait S. Augiislinus traclalu 2 corporis, la m Cbrislus est, quàm nos sumus. Qui
in Joannem. Unicus nalus est, et noluit mancre unus. enim sanclificat, et qui sanclificanlur, ex uno oui-
Mulii liomincs cùm filios non liabucrint, peractà octale nés. Propter quant causant non confunditur fratres eos
adoptant sibi, el'voluntalc (aciunt qnod naturâ non po- vocarc, dicens, Psal. 17 yuntiabo nomen luum
: fratri-
tuerunt. Si aulem aliquis habcal filium unicum, gaudel bus meis in medio Ecclesiœ laudabo te.... Et iterian,
;

de Mo mugis, quia omnia solus possessurus est; el non Isai. 8 : Ecce ego, et pueri mci, quos dcdil mihi Dais.
habebit qui cum co dividat hœreditatem, ne pauperior re- Quia ergo pueri communicaverunt canû et sanguini, et
iuaneai. y on sic Deus : unicum eumdcm ipsum (jiiem ifjse simililcr participatif eisdem, ut per morlcm dat
 ,,

*43
DE SYMBOLO. \U
ret eum qui habebat mortis imperiùtn, id est, diabolum.... polentià contra illum usus. Solâ, inquam, auctori-
|

, Nusquàm enim migelos apprehendit, sed semen Abraliœ tatc nos imperio ac juri principis hujus mundi, cujus
apprehendit. Inde debuit per omnia fratribus similari, ultrô nos servituli addixeramus, Chrislus non eri-

ut misericors furet et fulelis pontifexad Deum, et repro- puit, sed jusiitià, mortem patiendo pro nobis, ut

pitiaret delicta populi, inquit Apostolus cap. 2 Epist. SS. Patres docent ,
procserlimque S. Augustinus li-

ad Hebrœos. lïinc hommes justi cum homine Cliristo bro 13 de Trinitate, cap. 12 et 13 : « Modus iste, in-

unus fiant Cliristus, ut S. Auguslinus colligit ex illis « quit, quo traditus est homo in diaboli potestatem

Aposioli verbis : Skut in ttno corpore multa membra « non ita débet intelligi, tanquàm hoc Deus fecerit,

habemus, omnia autem membra corporis einn sint multa, < aut fieri jusserit; sed quôdtantùm permiserit, juste

unum est corpus; ita et Cliristus. Non dixit : t Ita et « tamen. Mo enim deserente peccantem, peccali au-
< Chrisli, id est, corpus Christi, vel membra Christi; < ctor illico invasit. Nec ita sanè Deus deseruit crea-

i sed : Ita et Cliristus, unum cbristum appellans caput i luram suam, ut non se illi exhiberet Deum crean-

« et corpus. > Observatio est S. Augustini libro 1 de « tem et vivificanlem , et inler pœnalia mala etiam

peccatorum Meritis et Remiss. cap. 51. « bona mulla prœstantem. Non enim continuit in ira

t suà miserationcs suas. Nec hominem à lege su*

§ VII. Dominum nostrum. — Cur Cliristus Dominus no-
c potestatis amisit ,
quando in diaboli potestale esse
sler appellelur? An servus atiquâ ratione dici possil?
< permisit, quia nec ipsediabolus à poteslate Omnipo-
Eorum quœ de Cliristo in sacris Litteris dicunlur, « tentis alienus est, sicut neque à bonitate... Si ergo

quxdani ipsi conveniunt, juxta doctrinam concilii i commissio peccatorum per iram Dei justam bomi-
Tridentini Calech., ut Dcus est, alia, ut homo, quo- < nem subdidit diabolo, profeclô remissio peccatorum

niam à diversis naluris diversas earum proprietates « per reconciliationem Dei benignam eruit hominem
accepit. Igitur verè dicimus Christum esse omnipo- « à diabolo. Non autem diabolus potentià Dei, sed

tentem, xlernum, immensum, quod à divinâ nalurà < justitiâ superandus fuit. Nam quid Omnipotente

babet. Rursùs verè de illo dicimus, passum, mor- t potenlius ? Aut cujus crealurœ polestas potestati

tuumesse, resurrexisse, quee secundùm naturam bu- « Crealoris comparari potest? Sed cùm diabolus vitio

raanam ei conveniunt. Verùm prœter ha?c quœdam « perversilatis svue factus sit amator potenti;e, et de-

alia utrique natune congruuul, ut Domini noslri ap- « sertor oppugnatorque justitiae... ,
placuit Deo, ut

pellalio. Nam quemadmodùm ipse rcternus Deus est, < propter eruendum hominem de diaboli potestale

ut Pater, ita etiam omnium rcrum ocquè Dominus est, i non potentià diabolus, sed justitiâ vinceretur, atque

et anus quidem cum Pâtre Dominus. Sed mullis < ila et homines imitantes Christum jusiitià queererent

etiam rationibus, ut bomo est, Dominus nosler oplimo ( diabolum vincere, non potentià... Qusc est igilur

jure appellatur. Primo, quia est Kedemptor nosler, € justitiâ quà victus est diabolus? Quae, nisijuslilia

morteque sua nos à peccalis et à diaboli scrvilnlc < Jesu Chrisli ? Et quomodô victus est ? Quia cùm
liberavit, sibique vindicavit. Undc Apostolus ad Phi- « in co nihil morte dignum inveniret, occidit eum
lippenses 2 scribit : Humiliavit semctipsuni, factus « tamen. Et ulique juslum est ut debitores quos tene-
obediens usque ad mortem, mortem autem crucis; prop- t bat, liberi dimitlanlur, in eum credentes quem sine

ter quod et Deus exaltavit illum, et donavit illi nomen » ullo debito occidit. Hoc est quôd justificari dicimur

quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne < in Chrisli sanguine. Sic quippe in remissionem pec-

genu flectalur, cœlestium, lerrestrinm et infernorum; t caiorum nostrorum innocens sanguis illcfusus est. >
et omnis lingua confiteatur, quia Dominus Jésus Cliri- Sic destructo principis tenebrarum imperio, à cru-

stus in glorià est Dei P«/m.Ipseque Cliristus de se post dclissinio illo tyranno dominium in se translulit

resnrrectionem ait : Data est milii omnis polestas in Chrislus, nosque suavissimo jugo suo subdidit, ut qui

cœlo et in terril Et quamvis pro nobis mortutis non diabolo et mundo nos renuntiare, et Jesu Cliristo

esset, nibilominùs lamcn Dom'mus omnium dicerctur tolos nos tradere in Baplismo declaravimus, non jam
ob imitatem per.-oiue, qusc duas naturas, divinam et ex mundi et diaboli legibus ac moribus, sed ex Chrisli
huraanam admirabiliter conjunctas sustentât et Domini ac Redemploris nostri institutis ac preeceplis
complectitur. Verùm cùm sit rcrum omnium condita- vivamus. Suavissima vox est dicenlis, Joan. 13: Vos
rum Dominus, pnecipuè lamen (idelium, qui illi scr- vocatis me, Magistcr et Domine, et ben'e dicitis ; sum ete-

viunt et summo animi studio obsequuntur, Dominus nim. Sed vide quid reposcat : Exemplnm dedi vobis,

quemadmodùm ego feci, ita et vos faciatis. ALquum

est . ideo nos credere profitemur in Jesum Christum ni

Dominum noslrum ,
quibus vérins admonemur quot- igitureslnosipsos non secùs ac mancipia Rcdemptori

quot in Cliristo per Baplismum renali sumus, quol- noslro ac Domino in perpetuum addicere et conser-
Non vestri inquit Apostolus 1 Cor. G;
quot habemus redemptionem per sanguinem ejus, ut vare. eslis ,

tolos nos ci dedicemus, qui nos à diaboli servitule empli enim cslis pretiomagno, sciliect prelioso sanguine
,

Agni immaculali. Quamobrcm liberati à peccalo,

servi
liberavit , sibique peciiliuni et populnm acquisitionis
ilerùm sub-
fcnl Nam cùm essemus servi peccali, ob idque ju- autem facti Deo, ne nos diaboli servituli
sed Cliristo Domino fideliter serviamus.
siitià Dei in poleslatem diaboli tradiluin esset genus jiciamus,
bumanum, elementissimus Dominus noslrî misertus, Cralias immortales agamus amantissimo Servalori
nos ab ejus lyrannide eripuit, hmetsi nos in potestale suà et dominalu velutj
jusiitià mngis nnàm •-;
 ,

145 DE SY MBOLO. 146

servos sanguine suoredemptos habeat, eà tamen cha- sic contemperatus est veleri, ut et veritatem susciperet

ritate complectitur, ut non servos vocet, sed amicos, generis , et vilium excluderel velustatis. Prœterea, cum
sed fralres. Sed et ministrum agere in'.er discipulos Félix l'rgellitanus et Elipandus Tolctanus, episcopi
suos dignatus est. Ego, inquit Luc. 22, in medio ves- Hispani, Cliristum non solùm Filium Dei adoptivum,

trùm sum, sicut qui ministrat. sed et servum conditionalem assererent, utrumque er-

î Yerùm hoec vocabula non œqualitatis, sed similiiu- rorem egregiè ac luculenter editis contra illos libris

dinis , cognationis et charilatis sunt. Nam quod ad confulârunt Paulinus Aquileiensis episcopus , et Al-

humanam naturam altinet, habitu quidem inventas cuinus; damnârunt Adrianus I, ponlifex maximus,in
est ut liomo, receptis in se omnibus incommodis quai Epistolà ad episcopos Hispanue, et conciliumFranco-

naturse veritatera comilantur, ut exsolveret quod com- i'ordiense in epistolà Synodicà. Prophetsc quidem ser-

merueramus; sed intérim gratià et veritatc semper vum nominàrunt, sed in umbris veleris Testamcnli,
plenus, nempe in quo inhabilavit omnis plenitudo Di- dùm per servos adumbrabalur Sed postquàm cessa- :

vinitutis corporaliter, expers omnis peccati, etadpec- vit umbra veritatis, et ipsa in promptu manifeslata est

candum proclivitatis erroris, ignorantia;, et om-

,
veritas, quœ sub allegoricà sylvà latebat, nusquàm cum
nium quœ divins personœ inlinits dignilati et sancti- à Pâtre servum vocatum legimus, sed Filium, et di~

tali non congruunt. Uude quamvis formant servi Fi-

lectum, et suum ; nec Filium dominum eum suum ap-
lius Dei susceperit, Pliilipp. 2 , id est , naturam , cui pellàsse, sed Palrem , inquit Adrianus I. Et si Pro-
suàpte essenlià convenit subjectio et servitus ,
quia plieta eum servum nominavit, non tamen ex conditione
créa la est; eoque nomine servus ab Isaià nuncupe- servitutis, sed ex humilitatis obedientià, quà factus est

tur, ubi ait, cap. 49 : Et nunc, dicit Dominus, formons Pain obediens usque ad mortem , ail synodus Franco-
me ex utero servum sibi, Patrique suo sujectus fuerit, fordiensis. Et Filio enim proprio, dùm ex amoris re-
ad opéra etiam et munia servorum ex charitate se de- dundantià servorum obit munia, Patrique famulatur
niitlens, et factus sit obediens usque ad mortem, non utcumque servi nomen adjicitur, sed ejus ingenuitaii
tamen conditione servus est, quod servitutis genus id minime officit — Non enim servum, sed genuinum
originem babet ex peccato, ut illius pœna. Conditio- se filium esse significat, qui amore palris ad servilia

nalis enim illa servitus dignilati Filii Dei répugnât. usque munera inclinatur, Filium voluntas, servum né-

Nam qui ita servus est , eâdem cum eo cui subjectus cessitas urget ad obsequium. At Cbristus non necessi-

est, conditione non censetur, nec jus babet ad bscre- tate, sed volunlate et charilatis pondère indeclinabili

dilalem. llinc Apostolus, Hebr. Cliristum cum an- ad obediendum agebatur. Igilur divinœ dispensalionis
1,

gelis conferens, in eo discrimen inler illos constituit,

sacramento servus à Prophetà nominatus est , scilicet

quod servi sint et ministri Dei , ille verù Dei Filius non conditione debilœ servitutis, sed implendœ paternœ
:

voluntatis in salule liumanù voluntarià obedientià in-

Tanlb metior, inquit, angelis effeclus, quanta differen- (

tius prœ iltis nomen hœreditavit. Cui enim dixit ali-

quit Paulinus Aquileiensis, lib. 4 ). Nam in Clnisto
quidquid geslum est, totum voluntatis fuit, non nécessi-
quando angelorum : Eilius meus es tu ; ego hodiè ge-
tais, qui, Apostolo teste, liumiliavit semetipsum, factus
nui le ? et ad angelos quidem dicit : Qui facit angelos
obediens usque ad mortem, mortem autan crucis. Alia
suos spirilus, etministros suos flammam ignis, etc. Rur-
sùs Cliristum cum Mose comparans, illum isto longé est enim voluntarià humilitas, alia servilis nécessitas.

pryestantiorem esse ex eo probat, quod Moses famu- Tradidit quidem Filium in mortem pro nobis Pater,
lus, Cbristus Filius. Hebr. 5 : Et Moses quidem fidelis
sed et ipse Filius dilexit me tt tradidit semetipsum
,

erat in totà domo cjus tanquàm famulus, in testimonium

pro me. Ait quidem ipse : Diligo Palrem, et sicut man-
eorum quœ dicenda erunt ; Christus ver'o tanquàm Fi- datant dédit mihi Pater, sic facio ; sed et de eo lsaias
lius in domo suâ. Servilis itaque condilio cum ait : Oblalus est, quia ipse volait. Scriptum quidem erat
Filio
Dei pugnat. Cbristus aulem liomo rêvera Dei Filius in capite libri ut Dei voluntatem faceret ; sed et ipse
est ; répugnât igilur ut conditione servus appelletur. accinit : Deus meus, volui, et legem tuam in medio cordis

Id confirmât S. Augustinus à concilio Francofor- met. Sic Deus quidem dilexit mundum, ut Filium suum
diensi in epistolà Synodicà citatus Dominus unigenilum daret ; sed et ipse Filius, quamvis rapinam
;
: nosler,
inquit, etiam in forma servi non servus, sed non arbitratus esset se œqualem Deo, tamen suà sponte
forma
'•

in
etiam servi Dominus fuit. Et tractatu 5 in Joannem, ad summàque libertale exinanivit semetipsum, factus obe-

illa verba Lex per Mosem data diens usque ad mortem. Absit ergo ut condilionis nc-
: est, gratia et veritas
per Jesum Christum fada cessitate servus dicatur Cbristus, qui nos à servitute
est, ait : Per servum lex data
est, reos fecit ; per imperatorem indulgentia data est,
liberavit, quem Scriptura sacra Dominum, etiam ut lio-

reos liberavit. Mosem data est ; non sibi aliquid

Lex per mo est, preedicat. Nobis unus Deus Pater, ex quo om-
ampliùs servus assignet, quàm quod per illum faclum nia, et nos in illum; et unus Dominus Jésus Christus,
est. Electus ad magnum ministerium tanquàm fidelis in per quem omnia, et nos per ipsum, inquit Apostolus 1

domo, sed tamen servus, agere secundùm legem potest,

Cor. 8. Nullus Evangelistarum, nemo Aposlolorum
tolvere à reatu legis non potest. Idem confirmât S. Léo
Cliristum servum appellat, sed Dominum etSalvalorem.
sermone 2 in Nalivilale Domini, cap. 3: Assumpta
Nam Thomas explorans vestigia vulnerum, exclamavit

est, inquit, de Matre Domini natura, non culpa. Creata

dicens Dominus meus,
: et Deus meus ! Petrus ail Domi- :

ne, lumilii lavas pedes! Discipuli omnes: Domine, adauge

est forma servi sine conditione servili, quia novus liomo
nobis fidem. Paulus eum. semper Dominum conlitetur.
 ,

147 DE SÏMÏJOLO. US
Dominum Jesum, et fiesum Christian Dominum nostrum quàm vile mancipium est! Quomodô ergo tu qui hu-
semper vocat, sed nec ipse Christus Patrem unquàm jusmodi es, pôles Christo dicere : Tuus sum ! Kespon-
Dominum suum appellavit. Aitquidem : Cou fitcor tibi, debit tibi ille : Non quicumque dicit mihi : Domine, Do-
Pater, Domine cœli et terrœ; sed interpunctione, ipsis- mine, inlrabil in regnum cœlorum; non quicumque di-
que verbis doeuit, illum et Putrem suum, et rerum crea- cit mihi : Tuus sum, meus est. Meus plané es, si vocem
tarum esse Dominum, ut observât S. Athanasius ora- non redargual comeientia, si sermonem luum animus

tione 5 contra Arianos. Et quamvis Deum suum Pa- aul opéra non réfutent. Ego non nego meum esse eum
trem appellct, dieens : Ascendo ad Patrem meum, et qui ipse se non neget, auf certè si pro me seipsum sibi
Palrcm vestrum Deum meum , et Deum vestrum ; tamen abneget. Nolo habere servulum pluribus dominis ser-
sicut alià ratione sibi ac nobis Patrem esse significat vientem. Nam quomodb meus est, si mihi dicat verbo :

ita alià ratione sibi ac nobis Deum. Pater nobis est, Tuus sum, et operibus neget, et faclis se diabolo adjudi-
non ut Filio suo naturali, sed ut servis per ejusgratiam cel et obstringat ? Non est meus, quem libido svecendit ;

adoptatis : et Deus illi est, non ut nobis. Scilicel no- quia mea est castitas. Non est meus, quem cura spo-
bis Deus est tanquàm mancipiis suis imperans : illi liandi minores exagital ; quia mea integritas est. Non
Deus est, tanquàm Filio humiliter obsequenli paternà est meus, quem ira mobilis inquiétât; quia mea tranquil-

auctoritale eminens. Non enim (Christus) necessitate litas est. Non est meus, vini crapulâ temulentus in lu-
relut servus aliquis obedivit; sed scipsum suà sponte pro cem, ambitione gloriœ secularis ebrius, qui in pericutum

nobis obiulit, ait Theodoretus in cap. 5 Epistolac ad non possit sobriœ moderationis servare vestigium. Pax
Epbesios. \
sum ego, litig&re non novi. Quid mihi ad eum de quo
Christum itaque ut Dominum nostrum veneremuret veniat diabolus et dicat : Meus est. Nam mihi sua colla
adoremus; gratias ipsi agamus, quôd nos à diaboli curvavit, mea in illo plura reperio : Nomen sibi tuum
dominalu et servilule ereptos, ac in iibertatem gloriae vendicut, et meum munus ? Non est ergo Chris:i, 7iisi qui
filiorum Dei voeatos, suo impeno addixerit. Illi pa- est alienus à crimine : non est Christi , nisi qui
reamus, non servili animo, sed liberali; non ut servi potest se Christi semper servulum demonstrare. Nam bi

sub lege, sed ut liberi sub gratiâ constiluli; non timo- quis mulabilis est, ut ego aut mœrore mutor, aut in-
ré prcmenle compulsi, sed ebaritate sublevante exci- dignalione, venit ira, et dicet : Meus est; ante horam
ta ti. Qui liber vocatus est, servus est Ciiristi. Quid est meus erat; spero quôd iterum meus liât. Venit trisli-

autem servum esse Clirisli? Sapienliœ,justkiœ, veritalis, tia, et dicit : Meus est ; ante horam meâ possessione
in

et omnium omninb virtulum, quœ Christus est.... Alque fuit , in meo jure ; erigere animum prae mœrore non
Minant hoc saltem obtineri possit in vità mortalium, ut poterat, nec oculos levare; et si triste aliquid accide-

servus quis Christi ex integro sil, non carni, non san- nt, ad me illico revertetur? Quis ergo est Dei, nisi qui
guini, non vanœ gloriœ, non cupiditali, non avaritiœ, potest dicere : Nihil mihi conscius sum? 1 Cor. 4.
non iracundiœ, non invidiœ, sed soli Christo, id est, om- Ideô dicebat Paulus Apostolus Jesu Christi, ouia nulli
nibus simul virtutibus serviat. Yerba sunt Origenis in alii obnoxius tenebatur. Ego autem nunc Dei mei sum,
cap. 1 Epistolœ ad Romanos. Christo sincerâ animi nunc tristitiœ, nunc iracundiœ, nunc verbi otiosi ; et

devotione dicamus : Tuus sum ego, salvum me fac. ideô qui plures dominos habet, non potest uni dicere :

< Non potest dicere Christo : Tuus sum, qui suis cupi- Domine Jesu, Tuus sum. Reclè ergo Prophela David
ditatibus servit; plures enim dominos habet. Venil li- dixit : Tuus sum, qui semper in Domino mansit. Et
bido, et dicit : Meus es, quia ea qux sunt corporis quâ ratione dixerit : Tuus sum, addidil : Justificationes

concupiscis : in illius adolesceniulae amore te mihi tuas exquisivi. Hoc est, nihil aliorum qux'sivi, sed id

vendisti, in illius concubitu meretricis pretium pro solùm quod tuum est desideravi. Alii qua)runt monilia
te annumeravi. Venit avaritia , et dicil ; argeu- preliosa, ego solas justificationes tuas quasi quidam
tum et aurum quod babes , servitulis lux pretium séria justiliœ; alii domum ad domum, villam ad vil-

est; possessio quam tenes, juris lui emptio, venditio lam jungunt, quasi soli habitare possinl in terra hàc :

libertatis tuac est. Venit luxuria, et dicit : Meus es ; Mihi in tuis justificalionibus omne patrimonium est.

unius diei convivium, pretium tuai vitac est ; ille sum- Nescio possidere nisi quod lui juris est. In luis eloquiis

ptus epulaium, tuicapitis licilatio, lui estsummacon- spiritalis mihi cura refulsit argenii. Mihi porlio Deus
tractûs, cl quod pejus est, caro emplus es, vilior cibo est : Tuus sum ego, quia pars mihi haeredilalis non in

ei luo , pretiosior est unius diei mensa tua, quàm toiius auro, nou in argento est, sed in Christo Jesu. > Hacc

temporis vita. Inter calices te redemi, inter epulas S. Ambrosius Sermone 12 in psalmum 118.

acquisivi. Venit ambilio, et dicit tibi : Plané meus es. ARTICULUS IV.
Nescis quod ideô imperare aliis te l'eci, ut mihi ipsi ser-
Quo Symboli articulus 3 explicatur : Qui conceptus est
viras? Nescis quod ideô potestalcmiu te contuli; ut me*
te subjicerem putestati? An ignoras DE SPIRITU SANCTO; NATUS EX MARIA VlRGINE.
ipsi Domino Salvato-
îï dicturn esse
ab hujus mundi principe, cura ei osten- I. IIujus arliculi sensus est, nos credere et confiteri
disset omnia régna mundi, llalth. 4 Ilœc omnia dabo : eum Jesum Christum unicum Dominum no-
ipsura
tibi, si procidenê cdoraveris me? Ante ergo ipsesubji- strum, De Filium, cùm pro nobis humanam carnem
!

cilur, qui alios vult habere subjectos. Vcniunt omnia suscepit in utero Virginis, non ex virili semine, ut alii
||

vitia , et dicunl : Meus es. Quem tanti competunt, homines, sed supra oranem ordinem naturœ,
Spiritus»
fi
 , ,,

149 DE SYMBOLO. 150

sancti \ïnute uteadem persona

conccplum esse; ita « quodammodô nuda est intelligenti ,
qu;e ut inde

Deus pennanens quod ex cclernilate cral, homo fie-

,
* procédât loquentis voce vestilur. Vcrumlameu
rct, quod anlc non erat, citra ullam sui nuiUUioneni. t utrumque boc, et quod cogitalur inlelligendo, et

Quod S. Augustinus sermonc 187 , aliàs de Tempore « quod sonat loquendo, mutabile atque dissimile est :

27, egregià simililudine explicat. j Neque enim ,

in- « neque illud maneblt, cùm oblilus fueris , neque boc

i quit, quando membra humana suscepit, opéra divi- « cùm silueris : Verbum aulem Domini manet in

t na deseruit : nec attingcre à fine usque ad finem « sélénium, et incommulabiliter manet. >

« forliier, eldisponere omnia suaviter destilit; quan-

§ I. Quid Iris verbis stgnificetur : Qn conceptus est?
i do infinuilate tarais indutus, virginali utero reecp-
« tus est, non inclusus ; ut nec angelis sublralierelur Hisverbis significalur Filium Deibominem faclum,
i sapientiœ cibus, et nos gustaremus quàm suavis est non assumendo corpus à Deo crealum, aut ex quàvis
t Dominus. Quid boc miramur de verbo Dei ,
cùm subsiantià formalum, sed in utero Virginis Matris, ex
« scrmo iste quein promimus ita liber sensibus infiuat, purissinio illius sanguine compactum. Unde Aposlolus
recipiat et non includat auditor?
Nain Ubi venit plenitudo temporis, misit Deus
< ut eum et ait, Gai. 4- :

« nisi reciperetur, neminem intruerat : si includere- Filium sutnn, faclum ex mulierc, faclum sub lege.

« tur, ad alios non veniret. Et utiquesermo iste vérins I. Deleslandi erg© sunt Manicluei h;crelici, el Mar-
< svliabisquc dividitur nec tamen ex eo tanquàm ex : cionile, qui Dominum noslrum Jesum Cbristum ve-
< cibo ventris singulas particulas tollitis; sed omnes ram carnem assunipsisse negant, sed in eo inane dun-
i totum auditis , tolum singuli capilis. Nec timemus laxat corporis simulaenim ngnoscunt : Verbum caro
< dùm loquiinur, ne tolum audieudo unus absuniat faclum est, et luibituvit in nabis. El, quia pueri communi-
« nec aller possit babere quod sumat; sed ita vos at- caverunt carni etsiuav.ini, et ipse simiUler parlicipavit

« tenlos esse volumus, nullius aurem înentenique eisdem. Atque ipsemet Cbri lus discipulis posl resur-
« fraudantes, ut el totum singuli audiatis, et lotuin ad reclioncm suam coiispicuum se prxbens : Palpatc
i audiendum cx'teris relinqualis. Neque boc fit allcr- inquil, et videte, quia spiritus carmin et ossa non liabet.

• nis temporibus, ut cùm sermo qui dicitur ad le pri- Nisi vera sit Cbrisli caro, vita ejus qui verilas csl ni-

< mùm inlraverit, exeat à te, ut ad alium possit in- bil aliud fuissclquàm mendacii cujusdam prolixa con-
« tiare : sed simul ad omnes venit, et lotus ad sin- lexlio, cùm carnem omnibus diclis gcslisque piietu-
« gulos pervenit. Et si lotus meuiorià teneri valuissel, leril. Inanis fueril el ludificaloria redemplio noslra ,

< sicut ad totum audiendum omnes venislis, ita cum si vera caro non sit, per quam el in quà Cbrislus sa-
< loto singuli redirelis, quanlo niagis Dei Vei binn per lulem iioslrani operalus est. Sine vera carne nec verè
< quodfaclasunt omnia, et quod in se maliens innovai passus est, nec verè resurrexil; atque ita spesnoslra
< oniiiia, quod nec locis concluditur, nec temporibus omnis intercipitur , et everlitur tolum Dei opus, et
< tendilur, nec morulis brevibus longisque varia tur, cln isliani nouiinis fruclus. Nisi veram carnem assum-
< nec vocibus lexilur, nec silentio lerminalur; quanta psissel, bomo, et hominis filius, quod nomen loties
< inagis boc tantùin et taie Verbum potuil Malris ule- : sibi tribuit, non esset. Nisi vera sit Cbrisli caro, nec
< rum, assumplo corpore fœcundare, et de sinu Patrie câ, nec per eam ipsà Jeitale pascimur in sacramento
i non emigrarc? Hine ad oculos bumauos exire, indc Eucharislix , neque corpora noslra sunt membra
« meules angelicas illuslrare? Nemo ergocredal Cbrisli. Ul enim ail S. Augustinus, Sernione 101,
< Filium conversum et commutatuni esse in hominis aliàs 18, de Verbis Apostoli : < Si Dominus nosler
« Filium : sed poliùs credamus et î.on consumplà di- < Jésus Cbrislus lantummodù animam bumanam su-
< yinâ, et perfeelè assumptà humanà subslanlià, nia- « sciperel, membra ejus non essent nisi anima? noslra :

i nentem Dei Filium, faclum hominis Filium. N < quia verè corpus suscepit, per quod eliamcapul est
i enim quia dictum est : Dais cral Verbum, el Verbum < nobis, qui ex anima cl corpore constamus, profectù
« caro faction est, sic Verbum caro faclum csl, ul esse i illius membra s ;nt et corpora noslra. > Frustra \crô
t desineret Deus : quando in ipsà carne quod Verlium carnis, et conceptionis in utero muliebri immundilias
i caro faclum est, Emmanuel nalum est, Nobiscum exaggerabanl M inichici cl Marcionitae, ut veram Chri-
< Deus. Sicut verbum quod corde gCSlamus, lit vox st! carnem veramque conccptionem in utero Virginis

t cùm id ore proferimus, non tamen illud in liane jure negare viderentur, Cor. 1. Quod enim stutium 1

i commutatur, sed illo inlegro ista in quâ procédai est Di , sapienlius est fwminibus; el : Omnia miaula
i assumilur, m et intùs maneat quod intelligatur, et mundis, Tit. I. Et si radii solis per cloacarum fœlores
« foris sonet quod audiatur lioe idem tamen profer- :
diffusi, nullà lainen conlaminalione sordeseiint , cùm
i tur in sono, quod antè sonnerai in silentio ; atque visibilis lux visibilibus sordibussil naluràcoDJunctior:
« ita verbum cùm lit vox, non mulatur in voeem , sed c Q:iaiitô minus poteral pollui Verbum Dei. non eor-
< maiiens in mentis luce, el assumptà carnis voce < porcum neque visibile, de femineo corpore, uliibu-
< procedit ad audienlcm, el non deserîi cogitantem. i manam carnem suscepit cum anima et s; Irilu

< Non cùm ipsa vox in silentio cogitalur, qùi£ vel j

i quibus inlervcnienlibus habitai Majestas Verbi ab
» Gr.iMM' est, vel Lalinx, vel lingue altérais cujusli- t bumani corporis fragilllate seerctius? Unde mani-
• bel; sed cùm aille omnem Hnguarum diversilatem « fjsliim est iiullomodo poluisse Verbum Dei macu-
i ces!; »n ';>!!• iliccnda est, adhuc in cubili col c lari bumano corpore qi'O nec ip ,
; a anima humana
 ,

151
DE SYMBOLO. 152

Non enim cùm régit corpus atque corpori cœlesti, carnique sidereœ non conveniunt.
< maeulata est.

vivificat, sed cùm ejus bona morlalia concupiscit, de Yeram certè carnem ex muliere natam, non è cœlo
i

inquit S. Augustinus allatam, non ex sideribus aut fethere decerptam indi-

« corpore anima maculatur, >

lib.de Fide et Symbolo, cap. 4. Mendacio certè con-

cant S. Paulus Rom. 1, de Filio Dei loquens : Qui
faclus est inquit, ex semine David secundùm carnem,
taminaretur potiùs Deus, simulatam carnem ludifican-
ei,

exhibens, quàm verse carnis et S. Joannes Epist. 1 scribens Omnis spiritus qui
dis hominum oculis , :

Unde Tertullianus, lib. 3 contra Mar- conjiletur Jesum Christum in carne venisse, ex Deo est.
assumptione.
Nulla, inquit, substantia digna est quam Et omnis spiritus qui solvit Jesum, ex Deo non est. Cor-
cionem : <

pus nostris corporibus consubstantiale indigitat Chri-

i Deus induat. Quodcumque induerit, ipse dignum
< facit, sine mendacio tamen. Et ideô qualeest ut de-
stus Eucharistiae sacramentum instituens, cùm ait:

c decus exislimârit veritatem potiùs quàm mendacium Hoc est corpus tneum. Hic est sanguis meus novi Testa-

Quid dimidias menti, qui pro multis effundetur. Plura dabit disserta-
< carnis! Et lib.de Carne Christi €
• :

i mendacio Christum? Totus veritas fuit. Maluit, tions nostra; 15 in historiam ecclesiasticam seculi 2

quàm ex aliquà se parte mentiri. > articulus secundus.

< crede, nasci,
II. Deiestandus pariter Apollinaristarum hseretico- Non minus detestandus est Apollinaris error aller,

carnem à Filio Dei non in tempore qui naturam hominis in Christo semiplenam pulavit,
rum error, qui
hoc est, anima carentem cujus vicem supplere cor-
assumplam, sed ab rcterno concretam fuisse, assere-
,

bant ex quo consequens erat, carnem consubstan-

Yerbum ipsum incarnatum. Deinde verô
pori dicebat
:

animam in Christo agnoscens, quâ vivimus et senti-

tialem esse Dei Filio, Patrem consubstantialem esse
carni incarnationem verbi , Mariaeque puerperium ,
mus ac communia cœteris nobiscum animantibus
,
;

prsestamus, partem detraxit, quâ rationa-

necessaria non fuisse, impassibile suâple nalurà non
ofiieia illius

les sumus, sive mentem. Hoc erroris portenlum Scri-

fuisse Yerbum divinum. Quce errorum monstra ex
Apollinaris hœresi consequi ostendunt, ao refellunt pturœ sacras testimonia refellunt, inprimis illud Christi

Domini Malth. 26 Tristis est anima mea usque ad

S. Athanasius Epistolâ ad Epictetum, S. Gregorius
, :

Nazianzenus Oratione 4, S. Ambrosius, libro de In- mortem. Illud item Joannis 19 : Et animam meam
pono pro ovibus meis. Et Ego ponam animam meam,
carnatione, cap. 6; Theodoretus dialogo 3, qui inscri-
:

ut iterùm sumam eam. Nemo tollit eamà me; sed ego

bitur Impatibilis.
Execranda pariter Valentini impietas, qui ponam eam à meipso ; et potestalem habeo iterum su-
III.

Christum è cœlo detulisse carnem, et per Mari» Vir-

mendi eam. Tum
Actorum 2 usurpatum ab Apo-
illud

slolo Petro de Psalmo 15: Non derelinques animam

ginis uterum, velut aquam per fistulam transiisse
Quam haeresim re- meam in infemo, nec dabis Sanctum tuum videre corru-
docuit, nihilque ex eâ sumpsisse.
Ter- ptionem. Quibus verbis animam pariter et corpus Re-
fellunt luculentè S. Irenœus, libro 3, cap. 32, et
demptoris nostri significat, quorum hoc in tumulo re-
lullianus, libro de Carne Christi, cap. 15, 20, 21, 22.
conditum à corruptione vindicari ; illam in inferno
Valentini errori cognatus Apellis error, qui Filiiwn
carnem diutiùs non detineri postulat. Sed et ratio ealholico
Dei, cùm è cœlo descendit, sideream sibi et

In sui patroci-
dogmati suffragatur. Chrislus enim Deus est et homo
aeream contexuisse commentus est.

detorquebant verba Christi,

perfectus , consubstantialis Patri secundùm divinita-
nium erroris hœreliei illi

tem consubstantialis nobis secundùm humanilatem,

Joannis 3 : Nemo ascendit in cœlum, nisi qui descendit ,

ut Scripturae, Patres, concilia, Ecclesiae symbola do-

de cœlo , Filius hominis qui est in cœlo. Et cap. 6 :

Et vcrba cent : perfectus aulem et verus homo non est , si vel

Ego sum Panis vivus, qui de cœlo descendi.
Primus liomo de anima carni , vel animas ipsi mens humana defuerit.
Apostoli 1 ad Corinthios, cap. 15 :

Sed Certè Christum inter nos ac Deum Mediatorem ac se-

terra terrenus; secundus homo de cœlo cœlestis. hcec
questrem , ejusdem cum Deo , ejusdem et nobiscum
testimonia solùm indicant Christum è cœlis descen-
non ratione substantias esse oportebat. Non esset autem ejusdem
disse ratione personce et naturre divince,
cum hominibus substantia;, si parte aliquâ hominem
corporis assumpti : quod quidem cœleste dici potest,

quà formatum in
componente careret. Unde S. Fulgenlius libro 1 ad
et Panis de cœlo, ratione virtutis
Trasimundum, cap. 15, hominem Jesum Christum
utero Virginis compactum siquidem est obum-
fuit (
mediatorem Dei et hominum nuncupatum ait c quia ,
brante et opérante Spiritu sancto ) non verô ratione :

idem Deus totam in se suscepit naturam hominis;

substantif. Quod prœclarè S. Hilarius explicat libro
et idem homo totam in se habet substantiam deita-
10 de Trinitatc. Carnem certè nostra; congenerem et
substantialem Christum habuisse ac gessisse corpus ex
tis. Nam quia per peccatum homo fuit separatus à

membrorumque omnium Deo inter Deum irascentem hominemque peccan-

carne, ossibus, sanguine, ;

integritate compositum, Scriplurœ probant omnes quae tem talis utique mediatoris debuit inlervenire per-

Dei Filium factum hominem asserunt ut illud Joan- ,

sona ,
quee ad propitiandum Deum homini , totum

nis 8 Nunc me quœritis inter ficere, hominem qui veri-

:
verumque in se Deum de Deo natum haberet ; et ad
tatem vobis locutus sum et quae ipsum in utero conce- « reconciliandum hominem Deo totum verumque in ,
;

c se de homine natum hominem

ptum, esurivisse, suivisse, fatigatum ex itinere fuisse, contineret. > Denique

passum, cruci suftixum, sanguinem fudisse, mortuum, cùm peccati labes et calamitas hominem lotum infe-
•per omnia fratribus similatum testantur. Hecc enim cisset atque pervasisset , si pars hominis ulla naturœ
 DE SYMBOLO. 154
133
tis vigilanti orationc certarent, ipse Patri supplicans,
à Filio Dei assumptœ defuisset, expers illa fuisset cu- c

Pater, possibile est, transeat à me calix iste.

salulis , adeôqne totus homo non
fuisset < ait : si
rationis et
Grcgorius Nazian- t Verumtamen non sicut ego volo, sed sicut tu. Prima
reparatus ac redemplus. Hinc S.
quis in honii- < petitio infirmilatis est, secunda virtutis. Illud opta-
zenus, epistolàl ad Cledonium, ail: c Si
sperat, amens est rêvera, ne- i vit ex nostro, hoc elegit ex proprio. Nec enim oequa-
« nein mentis expertem
Patri Filius omnia esse Deo possibilia nesciebat,
que dignus qui totus salvetur. Quod enim assumptum
i lis
<

expers. Quod autem unituni < aul ad suscipiendum crucem sine sua in hune mun-
« non est, curationis est

Deo idipsum et salute donatur. Si dimidialus

< dum descenderat voluntate, ul hanc diversarum a(-
t est ,

dimidialum quoque lan- i fectionum compugnantiam perturbalà quodammodô

tantùm Adamus lapsus est,

salvum Quôd si < ralione pateretur. Sed ut suscipienlis suscepUeque

tummodô sit quod assumitur et fit.

quoque genilo unitus est, alque i naturœ esset manifesta distinctio ,

quod erat homi-
totus peccavit, loti
t nis, divinam desideravit potentiam; quod erat Dei,
ex tolo salutem assequitur. >

libro de Fide et Symbolo, cap. 4 « ad causam respexit humanam. Superiori igitur vo-
Et S. Aiiguslinus, :

pro salute nostrâ sit « luntati voluntas cessit inferior, et citô demonstra-
Cùm ista susceplio, inquit ,

ne cùm crediderit aliquid no- c tum est quid possit à trépidante orari , et quid non
gesla , cavendum est

strum non pertinere ad islam susceptionem non ,

< debeat à medenle concedi. » Horum omnium do-

pertineat ad salutern. Et cùm homo, excepta forma

gmalum fidem profitemur his verbis : Quiconceptus est,

quai diversis generibus animanlium sive islis Constantinopolitani symboli Et incarnatus,

membrorum ,
:

diversa tributa est, non distet à pécore nisi ralionali et homo factus est. Plura dabit dissertatio 3 in Histo-

spiritu, quic mens etiam nominatur ;

quomodô sana riam ecclesiasticam seculi 7.

i est fides quâ creditur ,

quod id nostrum susceperil
§ 2. De Spiritu sancto. — Cur Christus ex Spiritu
< Dei sapientia quod babemus commune cum pécore, sancto conceptus dicatur?
< illud autem non susceperit, quod illustratur luce

t sapientiic, et quod bominis proprium est? >

I. Cùm dicimus Christum Spiritùs sancti virlute

Plura dabit disserlalio noslra 42 in Ilistoriam eccle-

onceplum esse, unam hanc divina; Trinitalis perso-
siaslicam seculi quarti.
nam incarnationis mysterium fuisse operatam non
asserimus. Omnia enim quee Deus extra se in rébus
V. Execranda etiam est Monotbelitarum hcercsis,
qui unicam in Chrislo voluntalcm atque operationem creatisagit, tribus personis esse communia, neque
esse, eamque divinitatis propriam perlinaciter asse- unam magis quam aliam , aut unam sine alià agere,
,

fides catholica docet quamvis sacra; litlerœ earum

ruerunt ; duieque in Cbristo volunlates, divina nempe :

et bumana , duieque operaliones pro numéro natura- operalionum, quœ personis omnibus communes sunt,

rum, ex fidei catholiccc pnescripto siuit agnoscendie, aliam alteri tribuere soleant, ut creationem Patri, re-

secundtimScriptura; sacrai expressa testimonia, Matlb. demptionem Filio , sanctificationem Spiritui sancto ;

26 : Pater mi, si possibile est, transeat à me calix iste : sicut et Patri potentiam , Filio sapientiam , Spiritui

verumlmncn non sicut ego volo , sed sicut lu ; et Lucac sancto amorem. Tola ergo Trinitas adorandum incar-

22 : Non mea voluntas, sed tua fiât; et JoannisG: De- nationis sive conceptionis Christi mysterium commu-
scendi de cœlo, non ut faciam voluntatem meam, sed vo- niter et indivise operata est. Quod testatur Evange-
lunlatem ejus qui misit me. Ilinc enim perspicuè con- lista, rel'erens angelum Virgini Marine respondisse, Luc.
stat, aliam fuisse Christi voluntatem ac Patris ; non i : Spiritùs sanclus superveniet in te , et virtus Altis-

divinam utique ,
quam unam et eamdem amborum siim obumbrabit tibi. Idebque et quod nascelur ex te

esse nemo catholicus dubitat, sed bominis propriam, sanction , vocabitur Filius Dei. Adest ergo Altissimus,

quam proinde, praeter divinam, babuit Filius Dei, qui quo nominc Patrem intellige , fonlem totius deitatis.

loquebalur, incarnatus. Idem fidei dogma summo con- Adest virtus Altissimi, nempe Filius, qui propriè car-

sensu conslantique traditione à Patribus assertum nem assumpsit, sibique in unitate persona; copulavit,
Lalcranensis synodus sub Martino I , Romano pon- ac solus incarnatus est. Adest Spiritùs sanctus, cui
tifice , et sexta synodus generalis Constantinopoli tamen admirabile illud opus singulari quâdam ratione
sub Agathonis pontificatu, legalis ejus prxsidentibus, attribulum Scriptura dedical, Ecclcsiaque in symbolo
celebrala, contra Monotbelitarum boeresim stabilive- adscribit ; cùm alias in suis etiam orationibus profi-
runt ; S. Maximus Martyr in disputalionc cum Pyrrbo teatur très personas sanctissima; Trinitalis nostroe rc-
monothelita, aliisque operibus, et S. Joannes Dama- demplionis mysterimn simul et indivise operatas esse.
scenus, libro 3, cap. 1 3, vindicaverunt. Quamvis autem Sic enim orat sacerdos anle communionem : Domine
iuœ sinl in Cbristo volunlates, absit tamen, ut contra- Jesu Christe qui per voluntatem Patris ,
coopérante
,

rias et répugnantes aliquando fuisse dicamus vcl cogi- Spiritu sancto, per morlem tuant mundum ihificàsti.

lemus. JSam telle hominis assuntpli à Deo non fuit con- H. Multiplex autem ratio est cur Christi conceptio

trarium Deo, utpote tolum deificatum , inquit S. Grcgo- Spiritui sancto tribuatur. Prima est, quôd miracula et

rius Nazianzenus,oralione3G. Humana voluntas divina; opéra supernaturalia Spiritui sancto quasi Dei digito
perfeelissimè conscnliens semper fuit. Unde S. Léo, assignentur. Conceptio autem Christi sive incarnalio ,*

sermonc 34, de Passionc Domini 3, ait : < Admonitis miraculorum omnium maximum est , eô pnesertim
« discipuhs Dominus ut contra vim tentationis inslan- quod simul atque beata Virgo angeli verbis assensura
 ,

DO DE SVMBOLO. 15g
prœbuit, dioens : Ecce ancilla Domini, fiai mihi sccun- « illa majestas in assumptione noslrœ carnis, ita sin

dùm verbutn tuum; slalim sanclissimum Christi corpus t gularitcr mirabilia, etmirabditer singularia, ut lalia

ex purissimo ejusdcm Virginis sanguine formatum, t nec facta sint, nec facienda sintampliùs super ter-

eiquc anima ralionalis conjunctaest; alque ila in ipso « ram. Conjuncta quippe sunt ad invicem Deus et bo-
tcmporis arlieulo perfecllus Deus cl pcrfeclus hoino i mo, Mater Virgo, fideseteorbumanum Conlraxit
fuit. Hoc autcm novum fuisse, alque admirabilc Spiri- i se majestas, utquod melius babebat, videlicet se
tùs sancli opus, ncino dubitare potcst, cùm scrvato « ipsam limo noslro conjungeret et in personà unà ,

nature ordine, nullum corpus nisi inlra pracscriptuni « sibi invicem unirentur Deus et limus, majestas et in-

tcmporis spalium bominis anima informari possit. j firmilas, lanta vililas cl sublimitas tanla. Nibil enim
Maximà verà admiralionc dignum est, quôd non priùs < Deo sublimius, nil vilius limo; et lamcn lan!à di-
fueril Cbrislus liomoquàm Deus; sed utprimûm cuin î gnalione Deus descendit in limum, lanlàque digni-
corporc conjunctaest anima, ipsa cliam Divinitascum t laie limus ascendil in Deum, utquidquid in coDeus
corpore et anima copulala est. « Non est igitur inlcr- « fecit, limus fecisse credalur, quidquid limus per-
i vallum tcmporis œslimandum inter conceptui carnis « lulit, Deus in illo pertulissc dicalur , tam incdabili
f inilium, et concipiendai majeslalis adventum. llna « quàm incompfebensibili sacramento. Et attende ,

« quippe fuit in utero Mariai Virginis conceplio Divi- « quia sicut in illà singnlari Divinilalc Trinilas est in
« lulalis cl carnis, et unus est Cbrislus Dei Filins in « personis, imitas in substanlià, sic in islà spcciali
« ulràquc nalurà conceptus, ut macula m vïliata; pro- « cOmmixlionc Trinilas est in subslanliis, in personà
< paginis inde inciperet abolcrc , mule in unoquoque i unilas. Vcrbum enim, el anima, cl caro in unam

c nasccniium videbalur cxislcrc, » inquil S. Fulgcn- « convenerc personam ; et luvc tria unum- et lioc unum
tius, libro de Incarnatione cl Gralià, cap. 4. Miracu- « tria , non conl'usionc subslanli;c, sed unitale per-
lum illud piu'cinuil Jcremias , cap. 31 : Creavit Do- « son*.... Sccunda mixlura est Virgo et malcr, admi-
minus novum super terrain ; femina circumdabit virum. « rabilis plane et singularis. A seculo non estaiidilum
Yir sciiicet in Virginis utero Cbrislus, (
quamvis in- « quôd virgo cssel qua: peperil, quôd mater cssctquaî
fantili corpore) sapienlià, gralià , cujus demonstra- « virgo permansit.... Tcilia esl fuies et cor buma-
tionc solà profecisse dicilur apud Deum et homines. « num. Mirum enim esl quomodô cor bumanum bis
Quin et bealâ Dei visionc Cbrislus bomo ab ipsà slalim t duobus fidem accommodavit, quomodo credi poluit
conceptione suàpotiluscst, ejusque anima sanclissima c quôd Deus bomo esset; quôd Virgo manseril quai
summum <eternse felicilalis gradum alligil, ut Cbri- 4 peperisset. > Prima itaque ratio cur conceplio Chri-

stiani omnes summo consensu agnoscunt. Magnum sti tribualur Spiritui sancto, est divini islius operis
ccrlè novuinque miraculum, ubi agnoscitur longiludo admirabililas el slupenda novitas.
< brevis, latiludo angusia, altiludo subdila, profundi- Ratio bujus altribulionis altéra est, quôd divinre in-
« las plana. Ibi agnoscitur lux non luccns, Vcrbum carnalionis myslerium singularcm alque immensum
< infans, aqua siliens, panis esuriens. Videas, si at- Dei erga nos amorem declarel. Unde, Joannis ô, dici-

i tendas, potcnliam régi, sapienliam inslrui, virlutem lur : Sic Deus dilexit mundutll, ut Filium suum tirage-

< suslentari; Deum denique Iaclcntem, sed angelos nilum daret. Hinc S. Auguslinus divlnum istud opus
< reficicnlem ; vagientem, sed miseros consolantem. caHeris misericordiœ bonitatisque Dei operibus ante-
< Videas , si aitcndas , trislari kelitiam, pavere fidu- cellere asserit, libro 10 de Civitate Dei , cap. 29. « Gra-
< ciam, salutem pâli, vilam mori, forliludinem infir- « lia Dei, inquil, non poluit gratiùs commendari
< mari. Sed quod non minus mirandum est, ipsa ibi « quàm ut ipse unicus Dei Filins in se incommutabi-
« cernitur tristilia Uelificans, pavor conforlans, passio « liter manens, induerel bominem, et spem dileclionis
< salvans, mors vivificans, infirmilas roborans. Num- « sua?, daret bominibus bominc medio quo ad illum ab
< quid non facile tibi est inlcr baec feminam agnosecre c bominibus veniretur, qui larn longé erat immorlalis

« virum circumdantom, cùm Mariam videas virum i àmortalibus, incommulabilis à commulabilibus, ju-
t approbalum à Dco Jcsum suo ulero circumplccten- t stus ab impiis, bealus à miseris. » El S. Léo divinam
i tem ? Virum autcm dixerim fuisse Jcsum, non solùm benignitatem in boc mysterio maxime commcnJari
< jam cùm diccrelur , Luc. 24 : Vir Propheta polcns docel , sermone 25 in Nalivilatc Domini \ : « Scmper
« in opère et sermone, sed cliam cùm tencra adliuc in- i quidem, inquit, diversis modi* mullisque mensmis
i faillis membra Dei malcr blandovel fovcrcl in gre- i bumano gencri Itonilas divina consubiil, et plurima
i mio, vel gcslarclin ulero. Vir igitur erat Jésus nec- i providenliai siuc mimera omnibus relrô seculis clc-

dùm cliam natus, sed sapienlià, non œlale ; animi vi- t menter impertiil; sed in novissiinis lemporibus om-
« gorc, non viribus corporis; maluritalc scnsuum, non « nem abundanliam solda: benignilaiisexccssit, quando
« corpulenlià membrorum. Neque enim minus babuit i in Cbrislo, ipsa ad pcccatorcs miscricordia, ipsa ad
< sapicnii;c, vel poliùs non minus fuit Sapienlià Jésus « errantes veritas, ipsa ad morluos vita descendit, ut
« conceptus quàm natus ,
parvus quàm magnus. p « "Vcrbum illud cox'lernum et coacqualc Gcnilori in
Vcrba sunlS. Bernardi, bomilià 2 super Missus est. « unilatem Dcitalis sua? naluram noslrai bumilitalis
IdcmPaicr, sermone 3invigilià Nativilatis Domini, « assumerct, et Deus de Dco nalus, idem etiam liomo
mviterium istud vocat omni miraculo admirabilius. < debomine nascerclur. > Cùm igitur bonilas tribualur

« ma opéra, inquit, très mixturas fecit omnipolens | Spiritui sancto, sicut sapienlià Filio, clpolcnlia Palri,
io7
bE SYMUOLO. 1Ô8

illeque sit amor subsistens Patris et Filii, Inearnationis verilatis, non ex concupiscentià conceptus est ; « non
opus Spiritui sancto peculiari ratione convenienter i concupiscentià carnis urenle , sed fidei charilale

tribuitur. • fervente, » inquit S. Augustinus sermonc 214. Ideô-

Tertio, conceplio Christi speciatim Spiritui sancto que non in carne peccati, sed in similitudinem carnis

tribuitur, quia natura hiunana à Filio Dei in unitatem peccati, ut de peccato damnaret peccatum in carne, ut

personne, non ex aliquibus meritis, sed ex solà -gratia loij'iilur Apostolus, Rom. 8. Quod S. Auguslinus
assumpla est, quai quidem gratia unio ipsa hvpostatiea confirmât libro de Xuptiis et Concupiscentià, cap. 12,

est, sive communiealio personai divinse liumanilaii de S. Josephi et beatie Virginis Maria; nuptiis loquens.
facta, ut idem Cbristus ab inilio conceptionis suai Deus < Solus ibi, inquit, nuplialis concubitus non fuit,

simul et homo esset. < Hic omninô grandiler et evi- < quia in carne peccati ficri non polerat sine illà

« denier Dei gratia commendatur, > inquit S. Augusti- « pudendà carnis concupiscentià, quai accidit ex pec-

nus in Encbiridio, cap. 36. < Quid enim natura hu- i calo. Sine quà concipi voluit, qui futurus erat sine

mana in homine Christo mcruit, ut in unitatem per- < peccato, non in carne peccati, sed in similitudine

sonne unici Filii Dei singulariler esset assumpta? « carnis peccati : ut hinc eliam doceret omnem quae
Quoe bona volunlas, cujus boni proposili sludium , « de concubilu nascitur, caméra esse peccati : quan-
quai bona opéra prœcesserunt, quibus mererelur < doquidem sola qiuc non inde nala est, non fuit caro
iste liomo una fieri persona cum Deo? Numquidan- < peccali. » Et Tractatu 4 in Joannem : « Non enim,
lea fuit homo, et hoc ei singulare beneficium pra> inquit, in iniquitale conceptus est ,
quia non de
slitum est , cùm singnlariter proinereretur Deum ? < m»rlalilate conceptus est. Nec eum in peccatis ma-
Nempe ex quo esse homo cœpit, non aliud coepit « ter ejus in utero aluit, quem Virgo concepit, Virgo
cssc homo quàm Dei Filius; et hoc unicus, et pro- « peperit; quia lîde concepit, (ide suscepit. Ergo, ecce
pter Deum Yerbum, quôd illo suscepto caro factum c Agnus Dei. Non habcl iste traducem de Adam :

est, utiquc Deus ut quemadmodùm est una persona

: « carnem lanlùm sumpsit de Adam ;
peccalum non
quilibet homo, anima scilicet rationalis et caro, ita < assumpsit. Qui non assumpsitde nostrà massa pec-
sit Cbristus una persona Yerbum et homo. Fnde « «fllum, ipse est qui tollit omne peccatum. i

naturoe humanac tanta gloria, nullis praccedentibus Quintô, conceplio Chrisli tribuitur Spiritui sancto,
meritis sine dubitatione gratuità , nisi quia magna ob sanctitaleni excellentem et affluentem hominis
hic et sola Dei gratia fideliter et sobriè consideran- Chrisli.Ad hoc enim termina ta est incarnalio, ut qui
tibus evidenter oslenditur, ut inlelligant hominesper concipiebatur homo sanctus esset, non accidentarià
eamdem gratiam se justiticari à peccatis, per quam crealàquc sanctilalc, sed substanliali, scilicet divini-
factum est ut homo Christus nullum habere possel talis plenitudine. In ipso enim habitat plenitudo Divini-
peccalum ? » Hinc Evangelistacùm dixissel: Yerbum tatis corporaliter ,
qui conceplione suà factus est Fi-
caro fciclum est, et habitavit in nobis; continuô subdil : lius Dei. Undc à Daniele Sanctus sanctorum appel-
Et vidimus gloriam ejus quasi Lnigeniti à Pâtre plénum Ialur; et Gabriel archangelus Mariam alloquens,
graliœ et verilatis, Joan. 1. Quodait: Verbum caro Luc. 1 : Quod nascelur, inquit, ex te sanction, vocabi-
factum est ; hoc est, plénum graliœ. Qnod ait, gloriam tur Filius Dei. Porrô Spiritus sanctus vocalur Spiri-
l'nigeniti à Pâtre ; lioc est, plénum verilatis. Veritas tus sanctificationis. Sicut ergo hoinines per Spiritum

quippe ipsa, unigenitus Dei Filius, non gratia, sed sanctum sancliticantur , ut sint filii Dei adoplivi : ita
naluiâ, gratia suscepit hominem tantà unilate per- Christus per Spiritum sanctum est in sanclitale con-
sona* , ut idem ipse esset eliam hominis Filius. Idem ceptus, ut c&sut Filius Dei naluralis. Fnde, Rom. 1,

namque Jésus Christus Filius Dei unigenitus, id est, dicilur : Qui prœdcstinalus est Filius Dei in virtute, se-
unicus, Dominus noster, natus est de Spiritu sancto cundùm Spiritum sanctificationis. S. ipsum, id esl, as-

cl Virgine Maria. Et ulique Spiritus sanctus Dei do- sumptam à se naturam sanctilicavil Christus, ul ipse
nura est, qnod quidem et ipsumestaequale donanti... ait, Joannis 17 : Et pro eis sancti/ico meipsum, ut sint
Ex hoc ergo quôd de Spiritu sancto est secundùm et ipsi sanclificati in veritate. Sanctifie, ilur aiilein in
liominem nativitas Christi, quid aliud quàm ipsa Spiritu sancto, quem accipil qualenùs homo est; sibi
gratia demonstralur? > His gemina sunt qiue habet vero dat, qualenùs Deus est, km ad inensuram. Ipse
dem sanctus doctor libro de Praedestinatione San- est enim qui dat, ipse qui accipil. « El quia polens est
clorum, cap. 15, et libro de Correptione et Graiiâ « ad mensuram dare, ideô non poluit ad niensuiain
cap. II. i accipere. In forma enim Dei manens Spiritum dat :

Quarto, conceplio Chrisli tribuitur Spiritui sancto, < formam servi accipiens, Spirilum accipil. Sed quia
ul signilicetur discrimen conceptionis ip^ius a cœte- i ipse ad mensuram dat, ideô non ad mensuram acci-
rorum omnium hominum conceplione, qui ex volun- « pit. Ad mensuram quippe dal multis filiis; sed non
tate carnis concipiuntur, et quorum caro per conçu- !
< ad mensuram accipil unicus Filius; quia sic est vc-
piscenliam sala et propagata , est caro peccati, quo !
« rus homo, ut sit verus Deus, » inquit S. Fulgcntius
fit ul originali peccato coinquinetur connu anima sta- !
in Rcsponsione ad InterrogatiMwm 5 Ferrandi. Cbri-
tim alque inrunditur corpori, propensionem ad
et stus ergo plenam ac mensure modi(pie expi ricin,
peccala, quai proprià voluntale commiltiiniur, eliam
hoc est, inimensam a< inlinitam sanclitatein H homo
habeanl Christus enim ex charitstis ardorc amorc quo sensu Qu* modo
:
et I
accepil, S. Petrus ail, Act. 10 ;
 ,
,

159 DE SYJMBOLO. 1G0

unxit eum Detts Spiritu sancto et virtute. ïhec aulem I efficeremur justitia Dei in ipso. Significat enim Apo-
unctio Divinitas ipsa fuit, et Persona Yerbi naturœ stolus Christum factum esse hostiam pro peccato.
humansc communicala. Hoc oleum exultalionis, quo Scriptura; scilicet phrasi, victima pro peccato offe-
unctus est pra consorlibus suis. renda vel oblala, peccatum dicitur, ut, Osée i : Pec-
Ex hocfonteChristi manat impeccantia, hoc est, non cata populi mei comedent sacerdotes. Unde S. Augu-
vacuitas solùm abomni peccato, quam speclans S. Pe- stinus, Enchiridii cap. 41 : « Nullà, inquit, voluptale
trus ait : Qui peccatiim non fecit, nec inventas est dolus in « carnalis concupiscentiœ seminatus sive conceptus,
ore ejus , i Pétri 2 ; et ipsemet Christus : Quis ex vobis « et ideô nullum peccatum originaliler trahens ; Dei
arguct me de peccato? Sed peccandi impossibililas. Talis « quoque gratià Verbo Patris unigenito, non gratiâ
enim decebat ut nobis esset pontifex, sanctus, innocens, i Filio, sed naturâ, in unilate personœ modo mirabili
impollutus, segrcgatus à peccatoribus , et excelsior cœ- « et ineffabili adjunctus atque concretus, et ideô nul-
lis factus, Hebr. 7. Quomodô enim lux vera peccali < lum peccatum et ipse committens ; tamen propler
tenebris obscurari posset? Quomodô anima, quœ, (ut f similitudinem carnis peccati in quà venerat, dictus
ferrum igui conjunctum in eoque permanens tolum t est et ipse peccatum, sacrificandus ad diluenda pec-

igné sic permeatur, sic incenditur, ut frigus recipere « cata. In veter<; quippe lege peccala vocabanlur sa-
pro illo statu non possit), ita divinilati conjuncta est, « crificia pro peccatis : quod verè isle factus est. cu-
ita ab ipsà permeatur, ut una eademque persona sit « jusumbrœ erant illa. Ilinc Aposlolus cùm dixisset,

Deus et homo quomodô, inquam, illa peccatum ad-

,
« 2 Cor. 5 : Obsecramus pro Cliristo reconciliari Deo ;
miiterc potuisset quomodô vas unguenti deilici, fœ-
;
« continué subjunxit : Eumqni non noverat peccatum,
toris aliquid olcre potuisset ? ( Ad omnes sanctos ca- i pro nobis peccatum fecit, ut nos simus juslitia Dei in
« lor aliquis Yerbi Dei pulandus est pervenisse, inquit t ipso. Id est, Deus cui reconciliandi sumus, fecit

« Origenes, lib. 2 de Principiis, cap. 6. In iiàc autem « Christum sacrificium pro peccatis, per quod recon-
« anima ipse ignis divinus substantialiter requievissc « ciliari valeremus. Ipse ergo peccatum, ut nos justi-
« credendus est, ex quo ad coeteros calor aliquis venerit. < tilia ; nec noslra, sed Dei ; nec in nobis, sed in ipso :

c Denique quod dixit, quia unxit te Deus, Deus tuus, oleo « Sicut ipse peccatum, non suum, sed nostrum; nec
« lœtitiœ prœ participibus tuis, ostenditquôd aliter ista « in se, sed in nobis constitutum, similitudine carnis
c anima oleo lœtitiœ, id est, VerboDei jungilur, et ali- « peccati, in quà crucilixus est, demonslr.wit : ut
« ter participes ejus. 111 ï enim in odore unguentorum « quoniam peccatum ei non ineral, ita quodammotlô
« ejus cucurrisse dicuntur; ista autem anima vascu- « peccato moreretur, dùm moritur carni, in quà erat
c lum unguenti ipsiusfuit.ex cujus fragranliâ partici- « similitudo peccati , et cùm secundùm vetustatem
c pantes digni quique prophetœ flebant et Apostoli. i peccali nunquàm ipse vixisset, nostram ex morte
« Sicutergo aliud est unguenti substantia, aliud odor « veteri, quà in peccalo inorlui fueramus, revivi-
< ejus ; ita aliud est Christus, et aliud participes suî. « scentem vilam novam suà resurrectione signaret. »

« Et sicut vas ipsum quod substantiam continet et Ob impeccantiam igitur absolulam ex unione perso-
« unguentum , nullo génère potest aliquid recipere nali naturae humanre cum persona divinâ manantem
^ fœtoris, hi verô qui ex odore ejus participant, si si; conceptio Chrisli Spiritui sancto tribuitur.
< paulô longiùs à fragrantiâ ejus removerint, possibile
§ III. Cur Spiritus sanctus non sit pater Cliristi
c est ut incidenlem recipiant fœlorem : ita Christus,
cùm Christus ex Spiritu sancto sit conceptus?
< velut vas ipsum, in quo eral unguenti substantia,
« impossibile fuit ut contrariai?] reciperet odorem. Licol Christus ex Spiritu sancto conceptus sit , non
«.Participes verô suî, quàm propinqui luerinl vasculo, tamen Spiritus sancli , sed Dei Patris Filius unicus
« lam odoris crunt participes et capaces. » Prseter- esl, idemque Yirginis Matris. Non enim quidquid na-
miltr-re non possum similitudinem egregiam quà S. scitur de aliquà rc , conlinuô ejus Filius est , nisi sit

Ilvppolitus martyr ad impeccantiam Chrisli descri- ejusdem generis. atque ex vi originis suœ naturaî
bendam utitur, apudTbeodorelum, dialago 1 : « Arca, ejusdem similitudinem habeat. Ut enim alia exempla
< inquit, ex lignis quœ putrescere nequeunt, fuit ipse prsoterniitlamus], qui nascuntur ex aquà et Spiritu

* Salvator. Illa quippe putredine intaclum et corru- sancto, aqure (ilios nemo rite dixerit, sed plané di-
< ptelà tabernaculum significabat ipsius, quod nullam cuntur filii Dei Patris et Malris Ecclesiœ. Sic ergo de
c peccali putredinem eenuit. Nam qui peccavit, con- Spiritu sancto natus est Filius Dei Patris, non Spiritus
« filendo dicit : Putruernnt et corruplœ sunt cicatrices sancti. Neque omnes qui dicuntur alicujus filii, conse-
« meœ à facie insipientiœ meœ. Dominus autem impec- quens est ut de illo nati esse dicanlur, sicut sunt qui

< cabilir, erat, ex lignis cariem non sentientibus, quà adoptantur. Dicuntur cliam filii gehennre, non ex illà

• liomo fuit, hoc est, è Yirgine et Spiritu sancto, intùs nati, sed in illam preeparati, sicut filii regni qui prœ-

< et foris tanquàm purissimo divini Yerbi auro unde- parantur in regnum. i Cùm itaque de aliquo nasca-
t quaque lectus ». Hinc super Christum requievissc et « lur aliquid etiam non eo modo ut sit filius, nec rur-
mansisse Spiritum sanctum Scriptura sacra testatur. € sus omnis qui dicitur filius, de illo sit natus cujus
Isti porrô fidei calholicœ dogmati non répugnât « dicitur filius, profectô modus iste quo natus est
aposlolicailla sententia 2 ad Corinthios 5 Enm qui : « Christus de Spiritu sancto non sicut Filius , et de
non noverat peccatum, pro nobis peccatum fecit, ut nos c Maria Yirgine sicut Filius, insinuât nobis gratiam
 DE SYMBOLO. 16*
ICI

« Dei, quâ homo nullis prœcedenlibus meritis, in ipso mat S. Hildepbonsus, beatam Virginem bis verbis

exordio Datera suae quo esse cœpit, VerboDco co- compellans : < Tota invisibiliter Trinitas conce-
«

pularetur in tanlam persona; unitatem, ut idem ipse « ptionem operabitur in te : sola persona Filii
<

< esset Filius Dei, qui filins bominis, el filius hominis

< Dei in corpore tuo nascilura. carnem assumet
c qui Filius Dei : ae sic in nalura; humamususcepiione < de te. i

i fieret quodammodo ipsa gralia illi bomini natoralis,

§ VI. Natus ex Maria Yirgine. — Beata Virgo La-
c quae nullum peccalum posset admillere. Qua3 gratia
ria verè proprièque Mater Dei credenda est.
< propterea per Spirituni sanctuin fuerat significanda.
c quia ipse propriè sic est Dcus , ut dicalur eliam Dei Eodem enim temporis puncio Deum et bominera
i donum. » lia dissent S. Auguslinus in Fncbiridio concepit, Chrislum Jesum, eique substanliae sua; por

capp. 58, 59 et 40. tionem communicavit, sanguinemque purissimum

Breviùs explicat Pascbasius S. R. E. diaconus, lib. formando illius corpori subminislravit ,
qui eodem
1 de Spirilu sancto, cap. 2, cur Cbristus non sit fi- quoeonceptus estmomento Deus et bomo fuit, eum-
lius Spiritùs sa.cti, cùm ex eo concepius sit : c Homo que novem in utero mensibus gestavit, ac impleto
i namque assumplus ex Maria, inquit, operatio Spi- lempore peperit. Id ab Angelo Marisc Virgini signifi-

< ritùs sancti fuit, non portio ; nec ab eo genitus, sed catum est, cùm ait, Luc. 1 : Ecce concipies in utero,
< crealus; concepius est potenlià , non substantif»; et paries l'ilium, et vocabis nomen ejus Jesum. Hic
i operatione, non parlicipatione ; virtute, non ge- ait magnus , et Filius Allissimi vocabitur. ldebque et

« nere. > Nascilur ilaque de Spiritu sancto et Maria quod nascelur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei. Et

Virginc, nec tamen filius est Spiritùs sancti, quia eventu eomprobatum est quod Isaias 7, prœdixit :

corpus ejus non est portio subsianliœ Spiritùs san- Ecce Virgo concipiet et pariet Filium. Cùm enim esset

cti, sed Mari» Virginis. Nascilur de Spirilu sancto Bethleemi cum Josepbo sponso suo ac virginitatis cu-

per grattant , nascilur de Maria générante per na- stode ,

implcti sunt dies ut pareret , et peperit Filium

luram. suum primogenilum, et pannis eum involvit, et reclina-

vit eum in prœsepio quia non erat eis locus in diverso-

,
§ IV. Licet très personœ sanctissimœ Trinilatis incar-
rio, Luc. 2. Idem quoque Elisabetb, cùm Spirilu San-
nationem operatœ tint , solus tamen Filius incarna-
clo replela, Filii Dei conceptionem inlellexisset, his
tus est.
verbis declaravit : Inde hoc milii, ut veniat Mater
Quamvis una et eadem sit Irium sanctissimae Tri- Domini mei ad me? Hinc Matthanis evangelista Chrisli
nitatis personarum actio et efficientia , ut diximus, genealogiam conlexens, ubi ad Joseph virum Mariaï
adeôque incarnationem simul omnes et indivise ope- illam perduxil, de quà, inquit, natus est Jésus qui vo-
rais» sint, non tamen 1res incarnais sunt, sed solus catur Cliristus, Matth. 1. Hune aulem verum Deum et

Filius; quia divinitatis et carnis una persona; pro- hominem esse tota novi Testamenti Scriptura proedi-
prietas aulem personalis cuique persona; ila conve- cat.Et S. Paulus Filium Dei factum ex mutiere ait ,

nu, ut alleri persona; non compclat. Non enim ipse non alià ulique quàm Yirgine Maria. Cliristus verus
Pater est qui Filius , nec Spiritùs sanctus est aut ipse Emmanuel, nobiscum Deus, super omnia Deus benedi-
Pater aut Filius. Quo fit ut aliquid à Pâtre, et Filio, clus in secula, ut Apostolus loquitur, Rom. 9. Maria
et Spiritu sanclo factura dici et esse possit, quod ta- ilaque Virgo Cbristi mater verè proprièque Dei mater
men à solo Filio sit acceplum. Sicut anima per corpus, est. Non Cbristi igitur duntaxat genilrix dicenda est,
imù cum corpore facit, quando corpus comedil, et sed Dei, contra Nestorium Conslantinopolitanum epi-
tamen solum corpus accipit ,
quod ut accipiatur, scopum qui Mariam Virginem Dei genitricem nega-
,

anima simul cum corpore facit; i in illà itaque come- bat : quaî h;cresis ab Ephesinà synodo gcnerali cum
< stione, una et snimoe carnisque operatio, sed solius impiissimo auctore damnalaest.
i est carnis acceptio; > sic < luimana nalura tolius Nequc verù nova, aut à S. Cyrillo et Epbcsinis Pa-
« quidem Trinitalis opère faeta , à solo tamen Filio iribus adinvenla et invecta primùm est, Marixque
« fuit in unitatem persona! suscepta. t lia explicat Virgini tributa Dei Cenitricis appellalio. Dei Matrem
S. Fulgentius , libro contra Sermonem Fastidiosi anle concilium Ephesinum constanter appellàrunt
Ariani, et in Responsione ad Quœslionem Ferrandi. Origencs lomo 1 in Epislolam ad Bomanos, ut Socra-
Id et alià simililudine illustrât. Vox, inquit, corporea, tes referl libro 7, cap. 52; S. Dionysius Alcxandrinus
quâ spiritale verbum cordis nostri, scu locutio inle- in Epistolà synodicà ad Paulum Samosalenum ; S.

rior induilur, ut ad audientium nolilium perferalur, Atlianasius oralione h contra Arianos; S. Basilius ho-
simul fit à memorià, cl à cogitalione, et à volunlate, milià 25, de bumanâ Cbristi generaiione; S. Grego-
sed à solà cogilalionc, id est, inlcriore suscipilur rius Nazianzcnus, oralione 55, et epislolâ 1 ad Cle-
verbo. Sic bumana Clirisli nalura à tribus sanclis- donium; S. Ampliilocliius oralione -4; S. Proclus ora-

sima; Trinitalis personis l'acla est, sed à solo Filio in lione 1 ; Antiocbus et Ammon, à S. Cyrillo Alexan-

nnilatem personne assumpta est. Idem dogma fidei drino laudali, librode reelà Fide, etc. Nestorium, sta-
S. Auguslinus confirmai et explicat, epistolà 11, alias Um atque pradicare ausus est Mariam Virginem Dei
218 ad Ncbridium, sed illius explicalio sublilior est, Matrem non esse, Christian omnes sunt execrali.

et omnium eaptui minus accommodata. Idem conlir- Joannes A-ntiocheous, Neslorii alias amicus, nomen
 ,

465 DE SY MBOLO. 1G4

ezoTÔAo;, Dei Mater, à ncmine doctorum ecclesiastico- « Virtus Dei, qui dicitur unigenitus Filius, liomine

runi repudialum, plures ac ccleberrimos co usos esse, « susceplo libcralionem liominis indicavit. liominis

scripsit ad ipsnm Ncstorium; et Theodorelus, quan- « autem liberatio in utroque sexu debuit apparcre.
qiiàin Neslorio diùfavcrit, libro tanien 4 Hœrelicarum « Ergo quia virum oporlebat suscipere, qui sexus ho-
i Fabularum, cap. 12, scribit, antiquissimos fidei calho- i norabilior est, consequens crat ut feminei sexùs li-

licœ prœcones ex apostoticà traditione docuisse, Matrem ft beralio bine appareret, quôd ille vir de feininà na-

Domini nominandam, credendamque esse Dei Genitrieem. « lus est. »

I!a::c tradilioncm secuti sunt S. Cyrillus, Epbesina Secundo, Cbristum ex muliere nasci decuit, ad ve-
[synodus, aliitjuc Paires, ponlifices, concilia, el piw- ritalcm Incarnalionis adstruendam. Unde S. Ambro-
sertim quinte Synodus Gcncralis canone sexto, ana- sius, libro de incarnalionis dominiez Sacramenlo, cap.
lln-mate feriens eos qui dixerint sanctam gloriosam G, ait : « Secundùm naluram se oblulit nostram, ut
semper Virghiem Mariant , abusive et non propriè et « ultra nostram operarelur naluram. De nostro sacri-

verè Dei Genitrieem esse. Quarum vocum, ver'e et pro- « ficium, de suo prcemium est : mullaquc in codem et

priè, necessilatcm ad calholici islius dogmalis fidem « secundùm naluram invenics, cl ullra naluram. Se-
exprimendam et contra Nestorianos vindicandam « eu;:dùm conditioncm eleniin corporis in ulcro fuit,

oolendunt Joannes secuiidus ponlifex maximus in « nalus est, lactaïus est, in prxgepio est collocatus.
Kpislolà ad Avicnum senalorem, et alios, et Ferfan- « Sed gupra conditioncm Virgo concepit, Virgo gc-
dus Carlhagincnsis Ecclcsiie diaconus in Epislolà ad « neravit : ut crederes quia Deus erat, qui novabat
Analolium. « naluram ; et bomo eral, qui secundùm naluram nas-
Non tamen divinilalis Mater est Virgo Maria, sed « cebatur ex bomine. t

Dei Verbique inearnali. Nec solius carnis mater est, Et S. Augustinus, epislolà 157 aliàs 3 ad Volusia-
sed liominis Dei, sicut alias Maires solius corporis num Quidsi, inquit, omnipolens homincm ubi-
: «

génitrices nenio reelè dixerit, quamvis animam non j cumque formalum non ex materno utero crearct,
pariant : concipiunt enim ac pariunt hominem anima < sed repenlinum inferret aspeclibus? Quid si nullas
corporeque constanlcin. Sic bcala Virgo verè ac pro- < ex parvulo injuventam mutaret a?lalcs, nulloscibos,
prié Dei Mater est, quamvis divinitatem non genuerit, i nullos caperet somnos; nonne opinionem confirma-
quia Deusn bominemque genuil, hoc est, Cbristum c ret erroris , nec bominem verum suscepisse nllo
Jesum, qui verè Dcus, el verè bomo est; nec alterius « modo crederelur; et dùm omnia mirabiliter facit,
excluso allero Mater esse poterat, aut appellari po- « auferret quod misericorditer fecit? Nunc verô ita

lesl; sicut Elizabeth non dicilur mater carnis sive < inter Deum et hoinines Mcdialor apparuit, ut in
corporis solius Joannis Baplista?, neque solius animœ, a unilatc personce copulans utramque naluram, et so-

sed lotius Joannis ex anima et corporc compositi. Sic i lita sublimaret insolilis, et insolita solitis tempe-
explical S. Cyrillus, in Epislolà ad monacbos. « raret. i

Durior cuipiam videbilur S. Ililarii locutio libro 10 Tertio , Cbristum ex muliere nasci convenions fuit,

de Trinilalc scribenlis : Non ex se corpori Maria ori- ut hoc modo omnis diversitas generationis humanae
rjinem dédit. Verùm nibil aliud signifient, nisi Clirisli coiiipleretur, inquit S. Thomas, 3 p., q. 51, art. 4.
corpus Jiaturali el usilato modo non fuisse conceptum Nam primus bomo produclus est ex linio terrai sine
et genitum. Nain ex conceplu Spiritùs sancti Virgo pro- viro et feminà : Eva ex viro sine feminà : hoinines
gemàl. El ticel sexùs sui o/ficio genuerit, non tamen ter- cœleri ex viro el feminà oriuntur : quartum nascendi
renœ conccplionis suseepit démentis : genuit enim ex se modum, ex feminà sine viro sibi Christus tanquàm
corpus, sed quod conceplum esset ex Spirilu, inquit ibi- proprium vindicavit.
dem S. Ililarius. Innocens ergo est lucc senlentia : Quarto , de muliere Cbristum nasci decuit, ut au-
Non ex se corpori Maria originem dédit, sine Spiritu ctor peccati, auctor fieret remedii : et sicut per mu-
sancto in ipsani supcrvcnicnle, Cbristique corpus lierem in hune mundum mors inlravit, salus per Vir-
pneler consuelum nature ordincm formante : licel ginem redderetur.
ad incrementa partumque corporis, omne quod sexùs sui i Nec nos ad negandam Cbristi Matrem cogit ;
quod
iiatnrate est, contulcrit. Quod ver'o liominis Filius est, c ab co diclum est : Quid milii et libi est mulier? Non-
tn,ceptœ in Yirgine carnis partus est. t dumvenit horamea, Joan.2; sedadmonelpotiùsul in-
Plura dabit disscrlalionis nostrue 3 in Historiam < telligamus secundùm Deum non eum liabuisse Ma-
ceelcsiasticam seculi 5 arliculus 2. < lrem,cujus majestatis personam parabal osiendcrc,
Filius aulem Dei nasci voluil ex muliere, qui aliundc < aquam in vinum vertendo. Quod aulem crucilixus
silti corpus formare et aptare poterat, ob plurimas ra- c est, secundùm bominem crucifixus est; el illa hora
lioncs, quamvis prima ratio volunlas ejus fuerit. Primo, « erat quai nondùm venerat quando diclum est , :

ut sexum utrumque bonoraret, et ad utriusque libe- < Mihi el libi quid est? Nondùm venil kora mea, id es!,
iationem ac salulem se venisse signilicaret. Quam ra- i quâ te cognoscam. Tune enim ut homo crucifixus
lionem S. Àugustinus affert, libro de diversis Qua;stio- < cognovit hominem malrem et dilcelissimo discipulo
nibusoctoginta tribus, quœstione 11 < Deus, inquit, : < humanissimè commendavit. Nec illud nos moveat,
« cùm libérât, non partem aliquam libérât, sed lolum » quôd cùm ei nuntiaretur Mater ejus, el fralrcs, re-
« libéral, quod forte in p^riculo f-st. Sapientla ergo et i spondit : Quœmilii mater, aut qui fratres? clc.'Sed
 ,

DE SYMHCLO. 1G6
46o
mm, quo verbum Dei nis susceplà sine semine aliquo auliquo, ut illam
poliùs doceat minislerium nos
i
.
f

minislramus cùm parentes impediunt, « novo seiiiine, id est, spirilaliler reformaret, excluais
i i'ralribus ,

propterea quisque anliquilatis sordibns expialam. Scd tota novitas isla,

< non eos debere cognosci. Nain si <

in terris, quia sicut et in omnibus de veteri figura la est, rationali

< putaverit non cum babuisse niatrem <

< dixit, Matlb. 12 : Quœ mihi mater? cogatur necesse est < per Virginem dispositione Domino nascenle. Virgo

f patres Apostolos negare habuisse et in lerris,quoniam < erat adbuc terra, nondùm opère compressa, non-
23 patrem dùm sementi subacta ex eà hominem factum ac-
prsecepit eis dicens, Matlb. : Nolite votri* « :
i

cepimus à Deo in animam vivam. Igilur si primus

dicerein terris :umis est enim Pater rester, qui in cœlis
<
i

> lia respondel S. Auguslinus libro

de Fide et i Adam de terra traditur, merilô novissimus Adam,
i est.
« ut Apostolus dixit, proinde de terra, id est, carne
^ymbolo, cap. 4.
« nondùm gencrationi rcsignalâ, in Spirilum vivifican-
§ Vf. Maria Mater Dei
\irgo perpétua.
< tem à Deo est prolatus... Deus imaginera et simili-

Deatam Mariam Virginem Dei inatrcm, Virginem

I.
i ludinem suam à diabolo captam a:mulà operatione

fuisse perpetuam, ante parium scilicet in partu, et , < recuperavit. In Virginem enim adhuc Evam irrepse-

po,t partum, dogma fidei est. Ante parium Virginem < rat verbum redilicalorium morlis. In virginem aequè

fuisse, probant propbcti;c et Evangeliiim, Malth. 1 : i introducendumerat Dei Verbum exslruclorium vitse :

Chiisti autem gencrutio sic erat : Cùm essel desponstita mu- i ut quod per ejusmodi sexum abieral in perdilionem,

ter (jus Maria Joseph, anlequùm commirent, inventa est i per eumdem sexum redigeretur in sab;tem. Credi-

utero hatens de Spiritu sancto. Joseph aident, virejus, < derat Eva serpenti; credidit Maria Gabrieli. Quod
in |

eam traduccre, voluil occulté iila credendo deliquit, b:ec credendo delevit. Sed
cùm essel justus, et nollet i

dimitlere eam. Hœc autem eo cogitante, ecce angélus Do- i Eva nibil lune concepit in utero ex diaboli verbo.

mini apparuil in somnis ei dicens : Joseph, fili David « Imô concepit. Nain exinde ut abjecla pareret, et in

ucli timere accipere Mariam conjugem tuam ;

quod enim < doloribus pareret, verbum diaboli illi semen fuit.

ki eu nalum est, de Spiritu sancto est. Parict autem Filium, < Enixa est denique diabolum fratricidam. Contra,

et vocabis nomen ejus Jesum... Hoc autem factum est, « Maria eum edidil, qui carnalem fralrem Israël, in-

ut adimplerctur quod diclum est à Domino per prophe- t lercmplorem suum, salvum quandoque pransiaret.

tam dicentem : Ecce Yirgo in utero habebit , et pariel « In vulvam ergo Deus Verbum suum detulit bonum

Fitium, et vocabunt nomen ejus Emmanuel (Isai. 7). Et < fralrem, ut memoriam ma!i fratris craderet... Ergo
non cognoscebat eam, donec peperil Eiliumsuum primo- t jam Dei Filius ex Palris Dei semine, id est, Spiritu,

genitnm. Et Lucx I : Missus est angélus Gabriel à Deo » ut essel et liominis Filius, caro ei sida erat ex bo-

in civitalem (îalilcœ, cui nomen Nazareth, ad Virginem « minis carne sumenda, sine viri semine. Vacabat
desponsatam viro, cui nomen erat Joseph, de domo Da- enim viri semen apud babentem Dei semen. Ilaque,
vid, et nomen Yirginis Maria... Et ail angélus ei : Ne « sicut nondùm nains ex Virgule Patrem Deum ba-

limées, Maria, invenisti enim gratiamapud Deum : Ecce « bere poluit sine bominc Maire : a:què cùm de Vir-
concipies in utero et paries Filium, et vocabis nomen I < ginc nasecretur, poluit Malrem baberc hominem
ejus Jesum... Dixit autem Maria ad angelum, quomodo I i sine bomine paire. >

pet istud, quoniam virum non cognosco? Etrespondens I Cùm autem dicitur , Epist. ad Galatas, cap. 4 : Misîï

anjelus dixit ci:Sj:iritns sanetus superveniel in te, et

\
Deus Filium suum, factum ex matière; vox illa, mulier,

virlus Allissimi obumbrabit tibi : idebque et quod nu- g sexum tanlùm et naturam dénotai , et ad virgincs,

scelur ex te sanction , vocabilur Films Dei. Conceptum 1 nuplas et viduas aequo jiure perlin i, ut idem Teriid-
Virginie laiiquàin signum proponit lsaias ; Jeremias ;

f
lianus observai libro de Virginibus velandis, cap. i,

verù novilatem appellat : Creuvit, inquit, Dominas no- j

quod probat ex bis secundi capilis Geneseos : El œdi-

vum super terrain : Eemina eircumdabit virum, Je- .] ficavit Dominus Deus costam, quant lulerat de Adam,
rem. 31. Signum autem et novitas non fuisset, si in mulieretn, et adduxit eam ad Adam. Ubi Eva mulier
puella post delibatam virginitatem more communi appellalur ,
priusrpiàm Adamo traderetur. Probal et

feflunaram coneepisset. Nec ipsa respondisset angelo ex Gabriclis arebangeli salulatiouc; nam cùm con-
nunlianli : Quomodo fiel istud, quoniam virum non cog- ccpluni Marix et parium salvâ virginilate spondcrcl,
nosco? nisi virginitalein ante Deo conseeràssel ac vo- ail nibilominùs : Benedicla lu in mulieribns.
visset, ut tlocent S Gregerius Nyssenus Oralione in II. B. Mariam in partu Virginem fuisse, boc est,
Nalali Doinini, S. Augusiinus, libro de sanelà Virgi- inlemeratà virginilate , inlcgro virginilatis sigillo ,

i.itate, cap. 4, ctalii Patres. Pravlarus est bac de re uleri septis ilhvsis cl irruplis CliTislmn Deum pepe-
i iiliilliaui loeus libro de Carne Clirisii , cap. 17 : rissc, ex tradilione Patrimi omnium constatai con-

« Novè, inquit, nasci debebat novae natmlalis dedica- sensu lirmalà, Ecclesia catbolica profitetur. Quo modo
i tor, de quâ signum daluroa Dominus ab Isaia prae- igilur poslea et sepulcro clauso ex obsignalo egressus
i dicabalur. i Quod est istud signum ? Ecce Virgo est, atque ad diseipulos clausis jaunis inlravit, sic
ex
coneipiet in utero et pariel Filium. t Concepit igitnr alvo malernl sine ullo materna} virginilatis deirimento
« Virgo, et peperil Einmaniielein, nobiscuin Denm. edilus est Jésus Christ». El quo modo solis radii con-

« II ce est nalivilas nova,dùm hoino nascitur in 1»' ©• erelam vitri substantiam pénétrant, neque fran^unt
4 in (MO bomÎM Den> natal est, carne anl'upii r< i,m n anl aliqu.'i ex parle la (bml , sic cl alliori
167 DE SYMBOLO. 168
germinavit, Numer. 7 neenon rubum, quem Moy-
Christus intemerato septo pudoris, et
lis
taràen modo ;

virginali fusus est ses vidit ardere, et non comburi, Exod. 5; illud etiam
inviolatis integritatis signaculis ,

Spiritûs sancti virtute cffc- Cantic. 4 : Hortus conclusus soror meu sponsa, liortus
partu. Quod quidera
conceptione et panu Matri conclusus, fons signatus. S. Ambrosius epist. 42 ad Si-
ctum est ,
qui in Filii j

ei et fœeunditatem dederil, et perpc- l

ricium papam nomine synodi Mediolan. scriplâ ; et
ita ndfiiit, ut
Augu- de Hieron. in cap. 44
tnam virginitatem conservaverit. Undc S. lib. Institut. Yirginis, c. 8. S.

ad Volusianum, ail Ezech.

sliuus, epistolà 157 , alias 3, :

< lpsa virlus, per inviolatoe Matris virginea viscera III. Denique beatam Mariam Dei Malrem, virginem
i membra infantis eduxit, quœ poslea per clausa oslia posl partum perpetuô mansisse, eademtraditiodocet,

< membra juvenis introduxit. Hic si ratio quacrilur, et vel eo nomine meriiô damnati suntab Ecclesià ut
; non erit mirabile : Si exemplum poscitur , non erit haïrelici Helvidius, Jovinianus, Bonosus, quôd Mariam
i singulare. Deinus Deum aliquid posse ,
quod nos fa- Virginem, post Christum in lucem editum, alios ex

î teamur investigare non posse. In lalibus rébus tota Josepho genuisse hbos impie assererent. Damnata est
w ratio facli est potentia faeienlis. » Et S. Léo ser- hxc hajresis à Siricio Romano pontilicc in Bomanâ
monc 2 in Nalivitate Domini : < Nova, inquit, nati- synodo ; à S. Ambrosio, aliisque episcopis in concilio

i vitale genitus est, coneeptus à Yirgine, natus ex Yir- Mediolanensi, neenon à Synodo Capuensi. liane ha>
t gine, sine paterne carnis concupiscentià , sine ma- resim ref'ellunt inter alios Paires S. Epiphanius ha>
c ternœ inlegritalis injuria : quia futurum hominuni resi 88, quae est Antidicomarianilarum ; S. Ambrosius
i Salvatorem talis ortus decebat, qui et in se babcret libro de institutione Yirginis, cap. 5, 0, 7, 8, et epi-

i bumance subslantioe naturam, ethumanœ carnis in- stolà 42; S. Hieronymus libro adversùs Helvidium,

< quinamenta nesciret.... Origo dissimilis, sed natura de perpétua Yirginitate beatœ Mariai; S. Hildephonsus
i consimilis : humano usu et consuetudine quod cre- Toletanus archiepiscopus, libro de Yirginitate sanctœ
< dimus caret, sed divinâ poteslate subnixum est, Maria;. Hinc B. Maria Mater Dei antonomasticè Virgo
i quôd Yirgo conceperit ,
quôd Yirgo pepererit, et semper à fidelibus appellata est, ut S. Epiphanius ob-
« Yirgo permanserit. Non hic cogitetur parientis con- servât. « Quisunquàm, inquit, hairesi 78, autin quà ge-
< dilio , sed nascentis arbilrium ,
qui sic homo na- « neratione sanctai Maria; nomen ausus est appcllarc,
i tus est, ut volebat et poterat.... Oportuit enim ut t qui non sciscilanti slatim vocabulum Yirginis adjun-
t primam Genilricis integritatem nascens incorruptio « xil? Nam ex epitbctis istis stalim lucent argumenta
t custodirct, et complacilum sibi claustrum pudoris, ( virlutis. Quippejuslis omnibus, proeoac singulosdeq
i et sanetilatisbospilium, divini Spiritûs virtus infusa « cebal, sua sunl cuique dignitatis allributa nomina >

« servaret ,
qure slatucrat dejecla erigere, confracta Quemadmodùm Jacob Israël vocatus est, Zebeda;i (ilii,

i solidare, et superandis carnis illccebris, mulliplica- Boancrges, hoc est, tonitrui filii, sancta Maria antono-
< tam pudiciliaî donare virlutcm : ut virginitas qua; matiscè dicta est Yirgo ,quia semper Yirgo fuit, ante
i in aliis non poterat salva esse geneiando, fierel in partum, in partu et posl partum.
« aliis imitabilis et confitendo et renascendo. > Ad- Quatuor argumenlis perpeluam Malris Dei virgini-
mirabilis istius partûs novilas mullis figuris et oracu- tatem oppugnabat Helvidius, sed ea levissima sunt,
lis Seriplura; sacrai significata est. Hùc enim pertinet et à Palribus facile dilula. Primo, quod S. Matlbaius
porla illa sancluarii, quam Ezecbiel clausam vidit, de scribit : Antequàm convenirent, inventa est in utero ha-
qtià Propbetiœ ejus, cap. 44 : Hœc dicit Dominus ad bens de Spirilu mneto. Convciiirequippc hic idem est
me : Porta hœc clausa erit, non aperietur, et vir non ac nuptiarum opus exequi. Ex quo consequens pula-
transibit per eam : quoniam Dominus Deus Israël in- bat Helvidius, poslea convenisse. Sednon estnecesse:
gressus est per eam eritque clausa principi. Princeps ipse < nam Scriptura quid faclum non sit, ostendit, »

sedebit in eu ut comedat panem coram Domino : perviam inquil S. Hieronymus in cap. 1 S. Mallhaii.
portœ vestibuli ingredietur, et per viam ejus egredietur. Altcrum argumentum inslruebat ille luvresiarcha

Clausa fuit in Maria Dei Maire virginitatis porla; ex illis verbis : Et non cognoscebat eam donec peperit,

soliDeo Cliristo principi patuit, respiciens ad orien- quasi particula donec, significet post id lempus co-
tem, unde sol oritur nunquàm occidens, qui visitavil gnovisse. Yerùm, S. Ambrosius et S. Hieronymus
nos oiicns ex alto, ut illucescat bis qui in tenebris et observant vocem banc, donec, non semper indicare,
i.i umbrâ mortis sedenl. Per banc prodiit sol ille ju- id quod omissum dicividetur, postcarepetitum fuisse,

slil'uo qui illuminât omnem bomincm venientem in aut id desiissequod erat. Scriptum est enim, Isaiic 4C :
,

hune nuindum, non humaiiâ et vulgari rationc. Spc- Ego sum, ego sum, et donec senescatis, ego sum.

clabat enim porla ad viam sancluarii exterioris ,

quo- Numquid propterea poslquàm senuerunt, quibus do-
niam ca nalivilas erat praeter vulgarcm bumana'. nati- nec dictum erat, Deus esse desivit? Item, Psalmo 109,
vitalis modum , et contra usum originis naluralis. Ad lesinius : Dixil Dominus Domino meo : Sede à dextris
partûs iliiiisadmirabilem novitatem significandam per- mets, donec ponam inimicos (nos scabellum pedum tuo-

tinerc suncti doclores inlellexerunl, lapidem de monle rum. Numquid subjectis populis natiorium, qui ante
sine manibus abscissum, qui lacliis est nions magnus, videbantur inimici, cûm salutis Auctorem negarent,
et impU-vit
universam terram, Danielis cap. "2 item ;
simulaeris servirent, ad dexteramPalris Filius sedere,
tirgam Aaron, quee una inler virgas principum Israe- I desivit, aut in perpcluum non sedebit?
4G9 DE SYMBOLO. 170

Tertium argumentum petebat Hclvidius ex eo quôd « Hum nomine Spiritum sanclum accepit, dotis verô

Primogenitusbeata? YirginisChristus dicatur Matth. 1 : « gratiâ cœlum unà cumParadiso. » DeindeSalutatio-

Donec peperit filium Simm primogenilum. Sed respon- nis angelicse verba prœclarè commentatur : Ave, gratiâ

dent Patres primogenilum non perpétué dici post plena. « Inimensa gratia sanctœ Virginis. Ave, gratiâ
quem alius, sed ante quem nullus est genitus, ut plena, virtutibus mollis exornata, inextinguibilem lu-

constat ex Num. 18, vers. 13; et Exod. 12, cem prétendons. Ave, gratiâ plena, hami esca spiri-

vers. 29. lualis : in te siquidein hamus divinitas. Ave, gratiâ

Quartum argumentum ex Christi fratribus in Evan- plena, arca glorià; spiritalis, urna aurea continens
gelio nominatis petebat, Matth. 12 et 13 ;
Marc. c. G ;
manna eœlestc... Qua; sitientes perennis fontis dulee-

Joan. 2 et 7; Joan. 19. Yerùm nec illi filii erant bea- dine salias... Mare spiritale, gemmam eœlestem Chri-
ta? Virginis Maria? ex Josepho, nec Josephi ex alià stum habens... Splcndidum cœlum, qua; incompre-
uxore suscepti, antequàm illam duceret, sed Maria? hensum in eœlis contines Deum.... Porta cœlorum....
conjugis Alpbaci, qui et Cleophas cognominatus est, Quo pacto beatam illam pnedieabo, qua; iota ac radi-

unde et Maria Cleopba? in Evangelio appellatur. Ha?c citùs fundala glorià est? Solo enim Deoexcepto, cun-
Jacobi Minoris, et Josetis mater, beata? Yirginis so- ciissuperiorest...Ipsa cœli et terra: medialrix,utrius-

ror, Christi matertera. Fratres igilur Domini dicti que unionem commisit Yirginem stupendum
sunt cognatione, non naturà quomodô Lot Abra-
illi :
monile Eecleske! Magnum mysterium! Saeerdotem
ham, quomodù Jacob Laban appellalus est frater; paritcr ac altare indigitat Yirginem, qua; eœlestem
quomodô et filia? Salphaad sortem accipiunt inter panem Cbristnm mensae instar ferens, tribuit in re-

fratres suos quomodô et Abraham ipse sororem suani

;
missionem peccatorum noslrorum. > Quemadmodùm
habuit uxorem, fratris nempe soi filiam. Gbrîstum eum Adamo luimani generis primo parente
Sed et S. Joseph virginem fuisse, S. Hieronymus confertApostolus, cumque novissimumAdam appellat;
docet. Sic enim ille contra Ilelvidium « : Tu dicis Ma- sicbeatam Mariant Dei matrem cum Evâ conferunt
t riam virginem non permansisse : ego mihi plus SS. Patres « Quemadmodùm enim Eva per sermonem
:

t vindico, etiam ipsum Joseph virginem fuisse per diaboli seducla est ut efïugeret Deum, praevaricata
< Mariam, ut ex virginali conjugio virgo filius nasce- verbum ejus : ita Maria per angelicum sermonem
i retur. Si enim in virum sanclum fornicatio non ca- evangelizala est ut portaret Deum, obediens ejus
dit, et eam uxorem habuisse non scribitur,
alium verbo ; ut Virginis Eva? Yirgo Maria fierct Advocata, >

Mariae aulem, quam putatus est habuisse, custos inquit Irenœus Martyr, 1. 3, c. 53, et 1. 3, c. 19. < Eva
poliùs fuit quam maritus relinquitur virginem : inobediens facta, et sibi, et universo generi humano
eum mansisse cum Maria, qui pater Domini meruit causa facta est mortis : Maria Deo obediens, et sibi, et

appellari. » universo generi humano, causa facta est salutis. Quod

alligavitEva per incredulitatem, boc Yirgo Maria sol-
§ .VII. De nomine Virginis Dei malris.
vitper fidem. » Eva viventium mater potiori jure no- :

Symbolum Yirginem Dei matrem désignât ex no- men istud Maria? Yirgini convenit, qua; vitam ipsam
mine Mariam : quod et S. Lucas facit, dicens : Et no- peperit, Dei Filium. Eva Adamo visibilia et terrena
men Virginis Maria. Hœc est ad cujus nomen omnes vestimenta contexuit : « Maria Yirgo agnum nobis at-
anima; piorum recreanlur. « Mariam, inquit S. Epi- que ovem peperit, cujus ex splendore ac glorià tan-
phanius Oratione de laudibus ipsius, interprelari quam è vellere, per ejusdem virlutem immortalitalis
solemus, Dominam, atque etiam spem. Peperit enim nobis vestis sapienter confecla est, inquit S. Epipha-
Dominum, qui est spes totius mundi. Bursùs nomen nius, bœresi 79. Eva bominum generi causam mortis
illud Maria, inlcrpreteris. Myrrbam maris myrrham attulit, per quain mors est in orbem terrarum invecta :

verô aliquis dicet de immoilalitale; co quôd pari- Maria vita? causam promu, t, per quam vita ipsa nobis
tura esset gemmam immortalem in mari, hoc est, in est producta. » Ha?c sanctis omnibus anteponenda, ut
mundo , cui Yirgo screnilatem et tranquillitalem Dei mater, et prae omnibus ac super omnes bonoranda,
contulit, dùm portum peperit Christum. Rursùm ob cœleste illud mysterium quod in ejus ulero per-
ilaquc Maria; bcatum nomen inlerpreleris, illuslra- l'ectum est. Hanc Patres omnes religiosè colcndam, ut
tam, utpole quae illuslrala sil à Filio Dei, et cunclos à Deo secundam, anle et supra omnes sanctos, et à
us<jue ad terminos terne credentes Trinilali illumi- Christianis omnibus pie et cum summâ fiducià invo-
c naverit. Sancta enim Yirgo Maria est sponsa Trini- candam esse docent, ut qiuie non solùm Christi Dei,
< tatis, ac plané arcanus dispensationis thésaurus, cui quera et corde et carne concepit, et corde quidem fe-

t Gabriel ait: Ave, gratiâ plena, Dominus lecum. Sug- liciùs quam carne geslàrit; sed etiam omnium Chri-
i gessit Gabriel, Pater de crelo Spiritum sanclum ar- slianorum maler sit. Prœclara sunt eâ de re S. Augu-
< rhabonemmisil. Pra;paravit, desponditque Yirgiii(;m stini verba libro de sanctà Virginilate, cap. 6 : < Maria
t unigenilo Filio, quam Pater dilexil, Filius inhabi- ergo faciens voluniaiem Dei, corporaliler Christi tan-
t tavit , Spiritus sanctus percupivit. > Tum addil tiunmodù mater est, spirilaliter aulem et soror et ma-
Prophctas cœleslium illarum nuptiarum seriem pra;- ter. Ac per hoc illa una leniina, non solùm spiritu, ve-
dicâssc, nimirùm : < Quomodô Yirgo cœlestis, sjmnsa j
rùm etiam corporc et mater est et virgo. Et mater
< et mater simul invenilur, qua? donorum antenuptia- il quidem sprrilu, non capiiis nostii, quod est ipse Sal-

TH. VI. 6
171 DE SYMBOLO. 172

vator, ex quo magis illa spiritaliler nata est, quia om- Evangelium, Missus est. Mariam imitemur, qiiœ < Vir-

eum crcdidcrint, in quibus et ipsa est, rectè ginilate placuit, humilitalc concepit, & ut ait S. Au-
ncs qui in

filii sponsi appcllantur : sed plané mater membrorum gustinus. Portavit Cbrislum in utero, portemus eum
quodnossumus; quia cooperala est charitate, in corde. Gravidala est Virgo incarnatione Christi
ejus, ,

ut fidèles in Ecclcsiâ nascercnlur, quœ illius ca- gravidentur pectora noslra fide Christi. Pepcrit Virgo

pitis membra sunt : corporc verô ipsius capilis ma- Salvatorem , pariât anima noslra salutem, pariamus
litulorum ejus ac honorum sum- et laudem. Non simus stériles, anima; noslra; Deo sint
ter. > Haec omnium

Jésus, qui vocatur Clirislus. Ob id fœcunda;. Quia verilas, et pax, et justitia Christus est,
ma, dequànatus est

prœpa- hune fide concipiamus, operibus cdamus; ut quod

gralia plena et benedicta in mulieribus. Huic ut
omnium plenitudine graliarum, om- cgit utérus Mariai in carne Christi, agat cor nostrum
raretur dignitati,
nium donorum ebarismatibus, omnium virtutum mo- in loge Christi. Ad partum Virginis pertinemus, siqui-
nilibus ornalaest. CaHeris per partes; in Mariam tota
dem Christi membra sumus. Caput nostrum pepcrit
se infudit gratis; plenitudo. Eà purilale donala est, Maria, nos Ecclesia. Nam ipsa quoque et mater, et

quâ major sub Deo non potest intelligi. Tota pulchra virgo est : mater visceribus charitalis, virgo integri-

est , et macula non est in câ. Ctim de peccalis agitur, lalc fidei et piclatis. Populos parit, sed unius membra
imitant de cà, propter honorent Domini, fieri mentionem sunt, cujus ipsa est corpus et conjux, eliam in hoc si

a;quum est, ut ait S. Ansclmus. Ipsa contrivit caput militudinem gerens illius virginis, quia et in multis

antiqui Serpentis. In cà, non minus quàm in Angclis, mater est unilatis. i

I)eus erat condens naturam , et largiens gratiam , ait § VIII. Qui fructus ex Christi incarnatione et

S. Augustinus. In ejus immaculalâ conceptione et ortu nativitate colligendi"!

i nalura grati» cedit, ac tremula slat, progredi non I. Mysteriorum istorum commemoratione ad gratia-
suslinens... Natura gratice lœtum antevertere minime rum actionem excitari inprimis debemus, siquidem ea
ausa est : verùm tantisper exspectavit, dùm gralia propter nos Filius Dei operalus est , ut Conslanlino-

fructum suum produxissel. Siquidem oportebat eam politanum Symbolum explicat : Qui propter nos ho-
primogenitam in lucem edi, quee rerum omnium con- mmes, et propter nostram salutem descendit de cœlis, et

ditarum Primogenitum quo omnia coagmentata

in incarnatus est de Spirilu sanclo ex Maria Virgine, et

sunt, paritura erat, » inquit S. Joannes Damascenus homo factus est. Propter nos venit , non propter an-
orat. 1 de Nativ. B. Virginis. IIocc tota Spirilûs gelos. Non enim angclos, sed semen Abrahœ apprehen-
sancli thalamus ,
gratiarum pelagus , tola pulchra ,
dit, Hebr. 2. Non solùm propter nos homines. sed
tota Deo propinqua, cœlum animatum, orbis repa- etiam propter nos peccatores, nonventurus ad homi-
ralrix, bominum vivificalrix, eo nomine quôd Sal- nes in felici innocence primaevae statu persévérantes.

vatorem ediderit ,
quôd vit» auctorem pepererit ;
S.August. lib. 1 dePcccat. Mer. et Remiss., cap.2G :

Ilegina angelorum, Mediatrix bominum. Ilis aliisque « Non aliam ob causam in carne venit, ac forma servi

innumeris laudum titulis ipsam jure cumulant SS. « accepta factus est obediens usque ad mortem cru-

Patres. Ipsam invocemus in hujus seculi mari turbu- « cis, nisi ut hàc dispensalione misericordissimie gra-
lento. Mariant stellam maris, secundùm nominis si- « liœ, omnes quibus tanquàm membris in suo capite
gnificationcm, in periculis respiciamus : « quisquis « constitulis caput est ad capessendum regnum cœ- ,

te intelligis in hujus seculi profluvio magis inter pro- < lorum vivificaret, salvos faccret , liberaret, redime-

cellas et tempestates flucluare, quàm per lerram am- i ret, illuminaret, qui priùs fuissent in peccatorum

bulare ne avertas oculos à fulgore hujus sideris, si « morte, languoribus, servitutc.caplivilate , tenebris
,

non vis obrui procellis. Si insurgant venli tcntalio- t conslituti , sub potestate diaboli principis peccato-
num, si incurras scopulos tribulationum , respicc stel- « rum : ac sic fieret Mediator Dei et hominum, per

lam, voca Mariam. Si jactaris superbia; undis, si ara- i quempost inimicitias impietatis nostrae illius gralia;

biiionis, si detractionis, si amiulationis, respicc stellam, t pace finilas, reconciliaremur Deo in ailernam vilam,

voca Mariam. Si avarilia, aut iracundia, aut carnis f ab œternà morte, quœ lalibus impendebat, erepti. »

illecebra, naviculam conçussent mentis, respice ad Quod innumera Scriptura; sacra; teslimonia confir-

Mariam. Si criminum immanilate lurbatus, conscien- mant, qua; S. Augustinus congerit. Luc. 5 : Non veni

liae fœditate conl'usus, judicii horrore perterrilus, ba- vocare juslos , sed peccatores.... Luc. 15 : Venit Filius

rathro incipias absorberi tristitiae, desperationis abys- hominis qucsrere et sulviun fucere quod perierat... Joan.

so, cogita Mariam. In periculis, in angustiis, in rébus 1 : Ecce Agnnz Dei, qui lollit peccalnm mundi. 1 Joan.

dubiis, Mariam cogita, Mariam invoca. Non recédât ab 3 : Vt salvum facial populunt suum à peccalis eorum...

ore, non recédât à corde : et ut impclres ejus oralio- Joan. 3 : In hoc manifeslatus est Filius Dei, ut solvnt

nis suffragium, non doseras conversa lionis exemplum; opéra diaboli... 2 Cor. : Sic Deus dilexit mundum, ni

ipsam sequens, non dévias : ipsam rogans, non despe- Filium suum unigenitum daret , ut omnis qui crédit in

ras : ipsam cogilans, non erras, lpsà lenentc, non eum, non pereat... Galal. 1 : Eum qui non noverat pec-

corruis; ipsa protegente, non meluis; ipsà duce, non calum pro nobis {ccit peccalum ,
ut nos simus justitia
,

faligaris; ipsà propitià, pervenis : et sic in lemetipso Dei in illo... Ephcs. 2 : Gralia vobisel pax a Deo Pâ-
experiris, quàm merito dictum sil El nomen Virginis : tre, cl Domino Jesu Chrislo, q-ii dedit semelipsum pro

Marin. Yerba sunt S. tternardi bomiliâ secundà in ueccatis noslris.,. Coloss. 1 : Dcus qui dives est in mi-
 ,

173 DE SVMDOLO. 174

sericordià, propter multam dilectioncm quà dilexil nos, 150. Filius Dei horao factus est, ut nos faceret hîios

citm essemus morlui peccaiis, conviviftcavit nos in Chri-

Dei. « Factus est homo nos!, ris, i!t nos drvi-

(o... 1 Tira. 1 : Eripuil nos de polestate tenebrarwn, et i îuc naturae possinius esse consertes. Originem quam
transtulit nos in regnum Filii dilcct'wnis suce, in quo « sumpsit in utero Virginis, posuit in fonte haptisma-

habemus redemplionem... Fidelis sermo , et omni acce- i tis. Dédit aquse, quod dedii ma tri. Virlus enim Al-

ptione dignus, quia Jésus Clivislus venit in hune mundian « lissimi, et obumbratio Spirilùs sancli, quœ fecit ut

quorum primus ego sum... TU. i Maria parère! Salvatorem, eadem facit utregeneret
yeccatores salvos faccre,
5 : Appariât benignitas et humanitas Salvatoris noslri « undacredentem... Universa somma fidelium. foula

Dei, non ex operibus jus(i(i(V qnœ feciinus nos, sed se- « orta baptismatis, sicut eum Christo in Passione cru
Ilebr. 2 i ciiixi, in Ilc-urreciione resuscitati, in Ascensionc ad
cundian misericordiam suam salvos nos fecit... :

Quia pueri communicaverunl carni et sanguini ,

et ipse « dexteiani I'alris collocali. ilà eum ipso suraus in

similiter parlicipavit eisdem : ut per morlem dcslrueret « ejus Nativitale congeniti. Quisqois enim bomii
eum qui habebnt mords imperium , id csl, diabohm ,
et « in quâcumque nuindi parte credentium reg
in Christo interciso originalis tramile veluslalis
liberavit eos, qui timoré morlis per tolam vitam obnoxii
« ,
,

2 Unus Deus, «nus Medhtlor « transit in novura hominem renaseéndo ; nec jam in
erani servituli... 1 Tira. :

propagine habelur carnalis patris, sed germine

liominum Iwmo Christus Jésus, qui dédit semet- in
«
Dei et
Salvatoris, qui ideô filius horainis factus est, ut nos
ipsum redemplionem pro omnibus... Ad- 10 Huic omnes
c
:

Prophétie testimonium perhibent , remissionem peccato- t filii Dei esse possiraus. Nisi enim ille ad nos bac

rum acciperc per maman ejus omnes qui credun! in eum. i humilitate descenderet, nemo ad ilhun ullis suis

Luc.i, Isaiai Gl : Spiritus Domini super me, evangelizare « meritis perveniret. » Verba sunt S. Leonis serin. *j

sanare contritos corde prœdicare et G in Nativitate Domini. Gratias igitor immorlales

pauperibus misit me , ,

captivis remissionem, et cœcis visum,dimittere confractos

Deoagamus. In Christo renati, ut novi hommes viva-

in remissionem. Venit de co.dis Deus, homo factus ex mus, in novitatc Spirilùs ambulemus, ul nova in Chri-

Virgine, ut esset via per quam veniremus ad Patrem, sto creatura. Deponamus veterem hominem eum ac-
ut ipse ait : Ego sum via, veritas et vita. Neque enim tions suis : et adepti participationem generationis

per tribun ercaturam venilur ad Patrera , sed tantùm Chrisli , carnîs rcnunliemiis operibus. Agnoscamus
per Filium. Si verilutem quœris, inquit S. Augustinus, dignitatem nostram, et divinae consortes facti na-

tract. 13 in Joan. viam tene • nom ipsa est via, quœ lurœ, in veterem vîlitatem degeneri conversatione ne
,

est veritas. Ipsa est quo is, ipsa est quà is. Per Christian iamus. Hemincrimus cujus capilis , et eu jus cor-

ad Christian venis. Per Christian hominem ad Christian poris membra sinius. Rcminiseamur, quia cruli depo-
Deum. Et tract 22 : Ambularevis? Ego sum via. Falli testate tenebrarum, translali sumus in Dei lumen ac

non vis? Ego sum veritas. Mûri non vis? Ego sum vita, regnum. Per Baptismatis sacramenlum, Spirilùs san-
et iracl. 3i : Hoc dicit tibi Salvator tuus : Non est quo cli templa facti sumus. Tantum babilatorem pravis
cas, nisi ad me ; non est quà cas , nisi per me. Manens actibus ex animis nostris ne effugemus : diaboli ne nos

(ipud Patrem veritas et vita ; induens se carne factus iterùm subjiciamus servituli : quia pretium nostrum
,

csl via. Non libi dicitur :Labora quœrendo viam, ut per- sanguis Chrisli est, qui in verHate nos judicabit, qui

renias ad veritatem et vitam : non hoc tibi dicitur. Piger, in misericordiâ nos redemit. Primus ille ex incarna-

surge. Via ipsa ad le véniel , et te de somno dormien- lione ei nativitate Chrisli fructus est colligendus; ca-

tem excitabil. Verbum caro factura esl , ut laetaret in- vendumque ne maximo nostro malo eveniat, ul quem-
fanliam nostram Sapientia Dei, per quam creata sunt admodùm in diversorio Bethléem locusubi nasceretur

i ia ; cibus Angelorom factus csl lac liominum. Pa- defuit, ilà etiam locum in cordibus nostris invenire

in m cœli dédit cis pancm Angelorum manducavit homo non possit, ubi in spiritu renascatur.
,

Psal. 77. Quis est panis Angelorum? In principio II. Deinde his mysteriis ad amorcm Dei vehemen-
erat Verbum, ci Verbum crut apud Deum. Quomodù ler accendi debemus. Hic sciliccl incarnationis et na-
panera angelorum manducavit homo? Verbum caro fa- in iialis Dominicse finis est, ut diserte s. Augustinus
clum est, Quare hoc faclum est
et liabîtavil in nobis. « docel lib. de catechizandis Rudibus, cap 1 : « Quoc
< propter te? Ul sugercs, qui manducare non poteras. < major causa csl, inquit, adventûs Domini , nisi ul

« Invalidus est infans ad comedendam escam qmc in < oslenderet Deus dilectioncm suam in nobis, c< m-
< raensâ est : Quid facit mater? Incarnai escam, et < mendans eam vehementer; quia cùm adhucinimici
i onficil lac de ipsà. Sic Verbum caro faclum est, ut < esseraus, Christus pro nobis mortuus est. Hoc au-
« bete parvuli nutriremur, qui ad cibum quidem era- < lem idei), (piia finis praecepti el plenitudo le^i>,

« mus infantes. Verùm hoc interesl quia quando ci- ,

« charitas esi : ut et nos invicem diligamus, ci quem-
< bu m mater incarnatum lac facit, cibus in lac con- t admodùm ille pro nobis aniniam suam posuit , sic
< vertitur. Incommntabile autem manens Verbum ,
< et nos pro fralribus animam ponamus : et ipsum
« carnem assumpsit ;
quod csl non commit, non com- c Deum, qnoniain prior dilexit nos, et Filio suo unico
« mulavil, ut per babilum luuin tibi loquerelur, non « non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit eum,
< in hominem transmutatus, alquc conversus. » Vide c si amare pigebat, saltem nunc rBdflmare non pi-
S. August. tract. 1." in Joan, et Tract. 1, Serra. < geat. Nulla est enim major ad amorcm hrvitatio,
117, aliàs 38, deVerb. Dora, et Enarrat. in Psalm. « quam pr.evcnire amande : et nimis durus est
175
DE SYMBOLO. f7€

nolebit impendere, nolit re- « invenitur requies animae, nisi inquieto timoré di-
< mus, qui dileciionem si

maxime proplcrea Christus adve- « gesto, quo magna sibi erat, quando tibi sana non
< pendcre... Si ergo
init, ut cognosceret homo quantum eum diligat « erat ; » inquit S. Augustinus, libro de sanctâ Yirgi-

ut in ejus dilectionem à nitate, cap. 15. Et Enarrat. in Psal. 33 Quid est

Deus, et ideô cognosceret
: <r

<

est inardesceret proximumque « Christus, qui diabolum occidit? Humilitas occidit

i quo prior dilectus ,

< illojubente et demonstranie diligeret, qui non pro- « superbiam. Cùm Chrislum nomino, maxime nobis
diligendo factus humilitas commendatur. Yiam enim nobis fecit per
ximum, sed longé peregrinanlem
«
i

omnisque Scriptura divina quoe anlè « humililatem quia per superbiam recesseramus à
i est proximus ; ;

adventum Domini Deo, redire ad eum nisi per humililatem non pote-
scripta est, ad prœnunliandum
«
<

mandatum est lilteris d ramus. Et quem nobis proponeremus ad imitandum

j scripta est, et quidquid postea
firmalum, Cbristum narrât et « non habebamus. Omnis enim mortalilai hominum
< et divinà auctoritate ,

« superbia tumuerat. El si exsisteret aliquis humilis

< dilectionem monet : manifestum est non tantùm le-
« vir in spirilu, sicut crant PropheUc el Patriarehse,
t gem et Prophetas in illis duobus pendere prœceptis
quœcumquc sed etiam
« dedignabatur genus humanum imitari bumilcs ho-
« dilectionis Dei et proximi ,

mines. > Et inPsalmum 18 :«Ne ergo dedignaretur

salubriler conscripta sunt memoriœque
ir

« posteriùs

Verbum « homo imitari hominem humilem, Deus factus est

« mandata divinarum volumina litlerarum. )

hominum amorem totum « humilis, ut vel sic superbia generis humani non de-
caro factum est, ut carnalem
omnibus in
« dignarclur sequi vesligia Dei. j Quamobrem eru- «
ad se allicerel , et à caeteris sensibilibus
avocaret. Hâc arte usus est beni-
i bescat esse homo superbus, propler quem humilis
suam carnem totum
factus est Deus.... Ad magna nos lendimus, parva
miissimus Deus, ut bomines ad spiritalem amorem
«

c capiamus, et magni erimus. Yis capere celsiludinem

sapîénliae justilioeque in Cbristi carne latentis pro-
« Dei? Cape priùs bumilitalem Dei. Dignare esse hu-
veheiet, ut docet S. Bernardus, serai. 20 in Cantica.
i milis propter te, quia Deus dignatus csl humilis esse
« Ego, inquit, banc arbitror praccipuam
invisibili Deo

voluit in carne videri et cum i propter eumdem te : non enim proplcr se. Cape
« fuisse causam ,
quùd ,

« ergo humililatem Cbristi, disce humilis esse, noli

« hominibus conversari, ut carnalium videlicet qui ,

« superbire. Confitere infirmitatem luam, jace paiien-

i nisi carnalitcr amare non polerant cunctas primo ,

amorem affectiones rctra- « ter ante incdicum; cùm ceperis humililatem ejus,
« ad sua; carnis salularem
gradalim ad amorem perduceret spi-
« surgis cum illo : non quasi et ipse surgal sccundùm
< herel, aique ita
« quod Verbum est ; sed tu poliùs, ul magis magisque
< ritualem. »

« à le capiatur. » Idem, Serm. 117, alias 38, de Ver-

III. Imilari debemus virtulcs quarum nobis exem- (

bis Domini.) Filius Dei hominem assumpsit, et in

plum dédit Filius Dei in incarnatione et nalivitate sua,
paupertalem, mortiucalionem illo huinana perpessus est. Haec medicina hominum
bumilitalem inprimis ,
,

lanla est, quanta non polesl cogitari. Nain quaj super-

carnis, Pbilipp. 2 : Exinanivil semetipsum formant servi :

bia sanari polesl, si humilitaie Filii Dei non sanalur?

accipiens, in similitudinetn hominum factus, et habitu

homo. Et 2 Cor. 8 Propter nos ege-

j

Qnx avaritia sanari potest, si pauperlale Filii Dei

inventas ut :

non sanalur? Qiue iracundia sanari potest, si palientià

nus factus est, cum dives esset, ut illius inopià divites

essemus. Natus est peregrinus in diversorio; nalus Filii Dei non sanalur? Quœ impielas sanari polest, si

medià hyeme. Fac- ebaritate Filii Dei non sanatur? Nolilc amare carna-
est in vili preesepio; nalus est
cum impleti lia, quia in FilioDci, nec masculus, nec lemina sumus.
tum est, inquit S. Lucas 2, essent ibi,

suum primogeni- Noliic amare lemporalia, quia si benè amarentur,

sunt dies ut parerct, et peperit Filium
eum involvit, et reciinavit eum in pree- amaretca homo quem suscepil Filius Dei. medici-
tum, et pannis
sepio, quia non erat ei locus in diversorio. Ncque verù nam omnibus consuleniem, omnia lumen lia compri-
menlcm, omnia labescenlia rericientem, omnia super-
scribit non fuisse locum in diversorio ,
sed ei non
Ilua resecantem, omnia necessaria custodientem, om-
fuisse qui dicit, Psal. 49 : Meus est orbis terrœ, et plc-
nia perdila reparantem, omnia depravala corrigen-
nitudo ejus.Quod etiam S. Joannes 1 testatus est In :

tem! S. August. lib. de Agonc cbrisliano, cap. 11.)

propria venit, et sui eum non receperunt. In proesepi (

Tune lex implelur, dùm non cupiditate rerum

velut in sebolà quam aperit Verbum infans, exemplis
«

temporalium, sedcharitale illius qui proecepit, fiunt

clamât priùs quàm verbis Discite à me, quia mitis sum
«
:

Non ait Discite à me mundum i quaîcumipie praicepit. Omnia ergo bona terrena con-
et humilis corde. « :

homo factus, Dominus Jésus Christus, ut

tempsil
i mortuos resuscitare, sed quia mitis
fabricare, aut
«

contemnenda monstraret, omnia lerrena mala sus- et

« sum et humilis corde. doclrinam salutarem! «

tinuit, quac suslincnda praecipiebat, ut

ncque in illis
Magistrum Dominumquc mortalium, quibus mors
«
i

quœreretur félicitas, neque in islis infelicitas time-

poculo superbia; propinata atque transfusa est No-
«
« !

relur. Nalus enim de Maire, quaî

quamvis à viro in-
< luit docere quod ipse non esset noluit jubere quod :
«

conceperit, semperque intacta

permanserit,
< ipse non Hùccine redacti sunt omnes tbe-
faceret.
« tacla
moriens,
i sauri sapienlke et scientiœ abscondili in le, quo- « Yirgo concipiens, Yirgo pariens, Yirgo
< niam milis es et humilis corde? Itane magnum est « tamen fabro desponsala erat, omnem lypbum car-

nalis nobilitatis exslinxit. Nalus cliam in civitale

« esse parvurn, ut nisi à te qui tam magnus es, fient, «

qux inter omnes Judxcc civitates ila erat

< disci omnino non posset? Ha plané. Non enim aliter i Bethléem,
 ,

*77 DE 5YMB0LO. 178

c exigua ut hodièque appelletor, noluit qucmquam de \, injuriarum et cruciatuum generibus affectum, demùm
i cujusquam terrenrc civilatis sublimitate gloriari. in crucem sublatum, ibi mortuum esse ut opus re-
< Paupcr etiam factus est, cujus sunt omnia, et per demptionis noslrre consummaret, boc articulo profite-
t quem creata sunl omnia, ne quisquam cùm in cum mur. Judicis autem nomen sub quo passus est Chri-

< crederet, de terrenis diviliis auderet cxtolli. Noluit stus,adscriplum est ad historia; temporisque explo-
< rex ab hominibus fieri, quia humilitatis ostendebat ratiorem cognitionem. Erat enim id temporis Pontius
« viam miseris, quos ab eo superbia separaverat Pilatus Judaeœ prœses, sub Tiberio imperalore. Tum
c quamvis sempitermim ejus regnura universa crea- iis verbis etiam declaratur, illam Salvatoris prœdictio-

c tura lestetur. Esurivit, qui onines pascit, i etc., in- nem exitu comprobatam , Matth. 20 : Ecce ascendimus
quil S. Augustinus, libro de cateebizandis Rudibus, Jerosolymam, et Filius hominis tradclur principibus sa-

cap. 22. cerdolum, et scribis, et condemnabunt eum morte, et

Hyerae, nocte, in tantà aeris inclemcntià, ia te«e- tradent eum gentibus ad illudendum, et flagellandum et

bris nasci elegit Cbristus, in gravi paupcrlate, in pra> crucifigendum. Cnde discipuli, ut referlur Act. 4, una-
sepio, in fœno, in medio duorum animalium, cùm nimiter levaverunt vocem ad Deum, et dixerunt Do- :

aliter nasci posset. « Aut iste fallitur, inquit S. Bcrnar- mine, lu es qui fecisti cœlum et terram, mare, et omnia

dus, serm. 5 in Nativ. Domini, aut mundus errât. quœ in eis sunt : qui Spiritu sanclo per os Palris nostri

Scd divinam falli impossibile est sapienliam. Cliri- David pueri lui dixisti, Psal. 2 : Quare fremucrunt gen-
slus elegit quod carni molcstius est. Id ergo melius, tes, et populi meditati sunt inania? Adsliterunt reges

id utilius, id potiùs eligendum ; et quisquis aliud terra', et principes convencrunt in union, adversus Do-
doceat vel suadeat, ab eo tanquàm à seductore ca- minum, et adversus Christum ejus? Convencrunt enim

vdndum.... Jam verô etiam nocte voluit nasci. Ubi verè in civitale istà, adversus sanctum pucrum tuum
sunt, qui tam impudenter ostentare gesliunt scmel- Jesum quem unxisti, Hcrodes et Pilatus, cum gentibus
ipsos? Cbristus eligit quod salubrius judicat, vos et populis Israël, faccre quœ manus tua et consilium
cligitis quod reprobat ille. Quis prudenlior è duo- tuum decreverunt fieri.

bus? cujus sententia sanior? Denique lacet Cbristus, Christum igitur Deum ac Dominum nostrum, Ver-
non se extollit, non magnificat, non prœdicat; et bum quod erat in principio apud Dcum, per quem omnia
cece annuntiat eum Angélus, laudat mulliludo ca> facta sunt, quem constituit Deus hœredcm universorum,
leslis cxercitùs. Et tu ergo qui Cbristum sequeris, per quem fecit et secula, Joan. 1; qui est Splendor glo-
inventum absconde tbesaurum. Ama nesciri, baudet riœ, et figura substanliœ ejus qui portât omnia verbo
le os alienum, sileat tuum. Adhuc autem in sta- virtutis suœ, qui purgalionem peccatorum faciens, sedet
bulo nascitur Christus, et in prœsepio reclinalur. ad dexteram llajcstatis in excelsis, Hcbr. 1, hune, in-
Et nonne ipse est qui dicit, Psal. 44 : Meus est orbis quam, verè passum esse credimus, non solùm pro
terrœ, et plenitudo ejus? Quid ergo stabulum elegit? hœreditarià labe primorum parentum, sive originali
Plané ut reprobet gloriam mundi, damnet seculi peccato, sed etiam pro vitiis omnibus et peccatis, quic

vanitatem. Necdùm loquitur linguâ, et quœcumque hommes à mundi origine ad hune diem admiserunt,
de eo sunt clamant, prœdicant, evangelizant, ipsa ac deinceps usque ad seculi finem admissuri sunt,
quoque infanlilia membra non silent. In omnibus Isai. 53 : Verè languores nostros ipse tulit, et dolores
mundi judicium arguitur, subvcrlitur, confutatur. noslros ipse porlavit... Cum scclcratis rcpulatus est; et

Ipse est promissus olim per Isaïam, 7 : Parvulus ipse peccala multorum tulit, et pro transgressoribus ro-
sciais reprobare malum, et cligere bonum. Malum gavit. Unde S. Pclrus Epist. 1, cap. secundo : « Chri-
ergo voluptas corporis, bonum verù afflictio est. « stus, inquit, passus est pro nobis, vobis relinquens

Siquidcm et banc eligit, et illam reprobat Puer sa- « exemplum, ut sequamini vestigia ejus. Qui pecca-
piens, Verbum infans. > « tum non fecit, nec dolus inventus est in orc ejus ;

( qui cùm maledicerctur, non maledicebat ; cùm pa-

ARTICULES V.
i teretur, non comminabatur; tradebat autem judi-
Quo quarlus articulus Symboli exponitur : Passds sub i canti se injuste; qui peccala noslra ipse perlulit in
PONTIO PlL.VTO, CRUCIFIXUS, MORTITS ET SEPULTLS. t corpore suo super lignum, ut peccalis mortui, ju-
Myslcrium passionis Domini explicandum imprae- < sliliaï vivamus, cujus livore sanaii estis. »

sentiarum suscipimus, in quo solo nos gloriari opor- Passus est autem non corpore solùm, sed etiam

let, et proclcr quod nihil scirc se profitetui Aposlolus: anima, quam, quoad inferiorem parteni, humanorum
Non judicavi, inquit 1 Cor. 2, me scirc aliquid inter
affecluum perpessionibustradidit. Endeait, Matth. 26:

vos, nisiJesum Christian, et hune crucifixum. Licètenim Tristis est anima mea usque ad mortem. Et, Marc. 15 :

verbum Crucis pereuntibus stullitiii sit : iis tamen qui Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisli me? Etsi

salvi fiunt, id est, nobis, Dei virlus est, 1 Cor. 1. enim personœ divins nalura humana in Christo con-
juncla fuerit ; nibilominùs tamen passionis acerbita-
§ I. Articuli fides explicatur. Dcus et homo Christus
tem sensit, quàm si ea conjunctio facta non fuisset ;
verè passus; non tamen passa Deilas.
l
cùm in imâ Jesu Cbristi personà utriusque nalurae,
Christum Dominum Dcum verum Deiquc Filium divime et humanap, proprietates sen'atoe sint. ( Agit
verè passum esse, hoc est, captum, illusum, variis « enim ulraque forma cum allcrius communione quod
na DE SYMBOLO. 180

i proprium est : Ycrbo scilicel opérante quod Verbi passionis ejus et sanguinis preliosissimi pro maximà
i est, et carne cxequente quod carnis est. Unum ho- bominum parte, scilicet pro reprobis; maximèque
Cbrislianis, qui gratià redemptionis abutuntur, pec-
< runi coruscat miraculis; aliud succumbit injuriis, »

Flavianum. Passus igitur catisque suis cœlestem medicinam irritam reddunt,

inquit S. Léo in Epistolà ad

Christus secundùm carnem, id est, secundùm huma-

Hebr. 10 : Filium Dei conculcanles, et sanguinem pollu-
tum ducentes, in quo sanctificati sunt, et Spiritui gratiœ
uam naturam, non quôd anima fuerit à doloribus li-
à cruciatibus et doloribus se- contumeliam facientes. Rursùs crucifigentes sibimetipsis
béra; scd immunis fuit

cur.dùm divinitatem, qme doloris et mutationisincapax Filium Dei, et ostentui habentes, Hebr. 6. Quorum
est. Eu quœ sunt carnis suœ propria sibi necessarïo quidem crimen gravius est quàm Judœorum, qui, si

faciens, passas dicitur quœ secundùm carnem accide- cognovissent, nunquàm Dominum gloriœ crucifixissent,
1 Cor. 2. Christiani autem plerique et se nôsse Cbri-
nuil; quamvis palicndi esset expers, quatenùs Deus in-
lelligiluy, inquit S. Cyrillus Alexandrinus , in Epistolà stum profilentur, et tamen factis negantes, quodain-

ad Valerianum. Et quomodo reelè dicimus : Mortuus modô violentas ci manus videntur inferre. Unde S. Au-
est home), quamvis anima ejus non moriatur; ila rectè gustinus Enarratione in psalmum 7, ait « Videlur :

dit iaïus : Passus et mortuus est Christus Deus bomo, « consummala nequitia bominum, qui crucifixerunl

quamvis divinitas passioni et morti non sit obnoxia. « Filium Dei ; sed eorum major est, qui nolunt reelè
« vivere, et oderunt prœcepla veritatis, pro quibus
§ II. Acerbitas passionis Chrisii.
« cruciflxus est Filius Dei. » Horum omnium prœ-
Aeerbissimam fuisse Christi Dominipassioncmniulta scientia et perspicacissima cognitio non polerat non
probant. Et primo quidem interiorem animi dolorem excitare timorem, Uedium, dolorem acerrimum in

fuisse gravissiraum, colligitur ex illius causa. Doloris inferioribus animae Christi viribus. In vacuum labo-
enim illius trislitiaîque usque ad mortem cruciantis ravi sine causa, inquiebat Isai. 49, et vanè fortitudinem

causa fuêre lotius humanî generis peccala, pro quibus meam consumpsi... Cor meum conturbatum est in me,
Patri satisfacîebat patiendo. Inde ea sibi adscribit ut et formido mortis cecidit super me. Timor et tremor ve-
fldejussor. Longé, inquit, Psal. 21, à salute meà verba nerunt super me, et contexerunt me lenebrœ. Psal. 108.

delictorum inconnu. Dolorem auxit vebementer Ju- Vim doloris vehementissimam testatus est sudor san-

dœorum aliorumque mortis ejus auctorum casus et l

guineus : Factus in agoniâ prolixius orabat. Et factus
perditio, et prœcipuè discipulorum lapsus, proditio :
est sudor ejus, sicut gutlce sanguinis decurrenlis m ter-

Jiukc , negalio Pétri, desertio eseterorum. Tune in [ ram. Luc. 22.

Christo compléta sunt propbclica illa valicinia , Psal- Corporis etiam dolores acerbissimi fuêre : nulla

mo i0 : Elemm homo pacis meœ,in quo speravi, qui enim fuit corporis ejus pars, quœ gravissimas pœnas
edebat panes meos, magnificavit super me supplantatio- non senserit. Nam et pedes, et manus clavis cruci

ncm. Psal- 54 : Quoniam si inimicus mens malcdixissct afiixee, caput spinis compunctum, et arundinc per-
milii, sustinuissem ulique; et si is qui oderat me super cussum; faciès spulis fœdata, alapis cœsa; totum cor-
me magna locutus [uisset, abscondissem me forsilan ab pus fîagelîis verberatum ac lanialum est. Passus est
co. Tuhomo unanimis, dux meus, et nolus meus;
verb in libertale, quia captus, et funibus vinctus; in famà,

qui simulmecum dulcescapiebas cibos, in domo Deiam- quia blasphemiis aj>petitus ; in honore et glorià, quia

bulavimus cum consensu. Psal. 68 Extraneus factus : iilusus, et contumeliis lacessitus, et cum latronibus

sum fratribus wcis et peregrinus filiis matris meœ... In crucifixus; in gustu, quia felle et aceto polalus; in
conspectu tuo sunt omîtes qui Iribulant me : Imprope- olfactu, quia fœtore cadaverum in Calvariae Monte
rium exspeclavit cor meum, et miseriam. Et susthmi sepultorum infectus; in auditu, quia voces blaspbe-
qui simul conlrhiarclnr, et non fuit; et qui consolaretur, mantiiim, irridentium, et exprobranlium audivit ;
in

et non inveni. Psal. 87 : Longe fecisti notos meos à me, visu, quia meestissimam Matrem et dilectum discipu-

posuerunt me abominalionem sibi. Traditus sum, et lum juxta crucem stantes et fientes vidit ; in toto cor-

von egrediebar, oculi mei languerunt prœ inopiâ... pore, quia et flagellatio scevissima, et spinarum acu-
me amicum et proximum, et notos meos à lei, et crucis bajulatio, et conlixio suspensioque in

misefià.VsH 111 : Considerabam ad dexteram, etvide- cruce, morlisquc diuturnitas dolorem incomparabi-
bi'.m, et non crat qui cojnosccret me. Periit fuga à me, lem effeccrunt. Ejus etiam magnitudinem augebat
cl non est qui requirat an'unam meum. Isai. 63 : Cir- ipsa Christi Jesu corporis conslitutio et habitas; quod

cumspexi, et non erat auxilialor, quœsivi, et non fuit quidem cum Spiritûs sancli virtule formatum esset,

qui adjuvaret. Dan. 9 : Et non erit ejus populus, qui muliô perfeclius et lemperatius fuit, quàm aliorum
evm negaturus est. Zacb. 13 : Framca suscilare super bominum corpora esse possunt; idcôque acriorcm
f'asiorem meum, et super viruni cohœrentcm milii, dicit quoque sentiendi vim babuit, et gravius tormenta illa

Bominus cxercituum : Percute Pastorem, et dispergen- omnia perpessum est. Accessit ad doloris cumulum
lur oves. Ténia doloris inlerioris causa fuit jactura solatii cujuslibet sublractio. Sanctis enim bominibus,
•, et quidem preliosissimo, quam bomo suâpte quicumque supplicia et cruciatus pro Cbristo pertu-

naturà refugit. Jerem. 12 : ReHqui domum meam, di- lerunt, non defuit animsc solatium, aut inlerius gau-

ntisi hœreéUatem meum; dedi dilectam animant meam dium divinitùs inspiralum, quo recreati, vim tormen-
manu inmkorum Gaudeo, inquiebat
in ejus. Quarta causa est imrtilUas torum œquo animo perferrent.
 ,

181 DE SYMîîOLO. 182

Aposlolus Coloss. 1, in passionibus pro vobis, etadim- § III. Crucifixus.

pleo ea quœ désuni passiomim Chrisli in carne meà pro Hoc verbo mortis genus exprimitur, quani pro nobis
Christus Dominus perpessus est, quo nullum turpius
corpore ejus, quod est Ecclesia. Et 2 Cor. 7 : Repletus
omni tribida- aut acerbius excogilari poluit, quo affici nonnisi no-
snm consolalione, superabundo gaudio in
Dominus amarissimne centissimi ac sceleralissimi homines consueverant,
tione nostrà. Ycrùm Christus
passionis caliccm, qiicm bibit, nullà suavilale per-
maxime aputl Judocos. Nam in lege corum scriplum
mixlà tempcravit. Humanae enim nature, quani as- crat, Dent. 21 àDeo est qui pendet in ligne
: Maledictus

sumpsit, senlirc ac perpeti omnia lormenla pcrniisit, Quod quidem mortis genus fini quem sibi Christus
homo punis, non ctiam Dcus fuissct. Salvator noster proposuerat, convenientissimum fuit.
non sccùs ac si

lias ralioncs affermit S. Thomas 5 p. quxst. iO cl Primo propter cxemplum virtulis. L't enim ait S. Au-
concilii Trideotini Cateehismus. guslinus libro de diversis Quneslionibus octoginla tri-

porro dolores acerbissimi vaticiniis prophc-

Clirisli
bus, quarslione2d : « Sapicnlia Dei hominem ad exem-
larum praedicti snnl. V^\\m 70 Quia dixerunt inimici :
« pbimquo rectè viveremus, suscepit. Perlinel aulem
met milti et qui custodicbant animant meam consilium
;
,
j ad vilain rectam , ea quœ non sunt incluenda non

fecerunt in uniun, diccntcs : Deus deretîquit eum, perse- « metuere. Mors aulem metuenda non est.Oporluit ergo

quimini et comprclicndite eum, quia non est qui eripiat. « idipsûm illius hominis, quem Dei sapientia suscepit,

Lam. Jerem. i : Spiritus oris nostri Christus Dominus t morte monslrari. Sunt autem homines qui quam-
cap'usest pro peccatis noslris. Psal. 31 : Surgentes testes < vis mortem ipsam non timeant, genus lamen aliquod

iniqui, quœ ignorabam înterrogabant me... Quoniam mihi « ipsius morlis horrescunt. Nihilominùs autem, ut
quidem pacificc (oquebantur, et in iracundiù terrœ Is- « ipsa mors metuenda non est, ila nullum genus mortis
quentes dolos cogitabant : et ditataverunt super me os i benè et rectè viventi homini metuendum est. Nihilo-

suum. Dixerunt : Euije, euge, viderunt oculi nostri. Psal. i minus igitur hoc quoque illius hominis cruce oslcn-
10 : Inimici met dixerunt mala mihi : Quando morictur, « dendum fuit. Nihil enim erat inler omnia gênera
et ycrlbil nomen cjus... Adversum me susurrabnnt omnes t mortis illo génère exsecrabilius et formidolosius. »

inimici met, adversum me cogitabant mala mihi. Verbum (S.Thomas, 3 p. quœst. -iG, art. i.)

iniquum constitueront adversum me. Psalm. 21 : Dcus, Secundo, genus illud mortis conveniens erat satis-
Deus meus, respicein me, quart medereliquisti? Longé factioni, quam Chrislus pro peccato primi parenlis
à suinte meà verba delictorum meorum... Ego aulem sum exhiberc Palri decreverat. Peccaverat enim come-
vermis, et non homo; opprobrium hominum cl abjectio dendo fiuctum arboris vetitœ : ideô decuit ut Christus
pleins. Omnes videnles me deriserunl me, locuti sunl la- ad salisfaeiendum pro illo peccato seipsum ligno affigi

ttis et moverunteaput... Quoniam tribulalio proxima est, paterelur, quasi restituons quod Adam sustulerat, se-
quoniam non est qui adjuvet. Circumdcdcrun! me vituli cundùm illud Psalmi 48 : Quœ non rapui, tune exsol-
mulli , tauri pingues obsederunt me : aperuerunl super vebam. Unde auclor sermonis inter Augustinianos
me os suum sîcut leo rapiens et rugiens. Circumdcdcrun! olim 101 de Tempore, nunc in appendice 31 : t Quod,
me canes mutti, consilium malignanlium obscd.it me. Fc- c inquit, juste debebat Adam, Christus injuste mortem
dcrunl manus meas et pedes meos : dinumeraverunt omnia c suscipiendo persolvit. Ille expandit manum ad po-
ossu mea. Ipsi verb consideraverunt et inspexcrunt « morum dulcedinem, iste ad crucis amaritudinem :

Diviserunt tibi vcstimcnla mea, et super vestem memn « ille arborcm necis, iste salutis oslcndit. Adam mor-
miscrunt sortent. Psal. 08 : Salvum me fac, Deus, quo- < tem universisintulit, et Christus vitam omnibus re-
niam intraverunt aquœ usque ad animant meam... Yeni c paravit. >

in altiludincm maris, et f empestas demersit me... Con- Tertio, decebat Christum in acre, et non sub tecto
forlati sunl qui persecuti sunt me inimici met injuste: quœ pati, ut aerem ab infestaiione daemonum, quos Apo-
non rapui, tune cxsotvcbam. Quoniam propter te suslinui stolus, Ephcs. 2, vocat Potestates aeris bujus, purga-
opprobrium, operuit confusio faciem meam , etc. Isai. ret, sicut terram mundavit effusionc sanguinis è laterc
58 : Corpus tneum dedi perculienlibus , et gênas meas manantis. Terram sanctificavit in eà ambulando, aerem
i Hentibus ; faciem meam non averti ab increpantibus cl moriendo.
conspuentibus in me. Et cap. 53 : Non est specics ci Quarto , decebat Christum in acre mori, ut viam
neque décor : et vidimus eum, et non crat aspeclus , et nobis ad ceelum muniret, novumque iler aperiret,

desideravimus eum : despectum, et novissimum virorum, quod hisverbis significatur : Altollite portas, principes,
virum dolorum, et scientem infirmilatem : et quasi abs- veslras, et elevamini, portœ œternales. Non enim illi, sed
condittu vultns cjus et despeelus; unde nec reputavimus nobis ea cœlestis rescratio janucc necessaria crat,
eum. Yerc languores noslros ipse lulit, et dolores nostros quos ipse suo corpore in sublime attollebat. « Nain
ipse portavit ; et nos putavimus eum quasi leprosnm, et < qnemadmodùm illud pro omnibus morti obtulit, ila
percussion àDeo, cl humilialnm. Ipse aulem vulncralus « quoque per illud viam ad cœlos commonstravit, i

est propter iniquilalcs noslras, aUritus est propter sectera inquit S. Athanasius Orationc de Incarnatione Vcrbi
nostra : disciplina pacis nostrœ super eum, et livore cjus Dei. Hinc ipse Christus, Joannis 12, ait : Ego si exal-
sanati sumus. Lament. Jerem. 3 Dabit percutienti se : tatus [ucro à (erra, onr.ia Iraham ad meipsum.
maxillam, saturabitur opprobriis. Et cap. 1 Attcndite : Quiiitô, id morlis gênas significand.x imiversorum
et videte, si est dolor sicut dolor meus. hominum saluti per crucem parl;r congruebat. < Si
 , , ,

183 DE SYMBOLO. 184

« mors Dornini nostri Jcsu Christi , inquit ibidem S. et 8. (Jnigenitus uterque fuit. Isaac à patre sacrilicio

< Athanasius, redemptio est omnium, ac ejus inter- destinatus, et ad mortem ductus est : Deus proprio
< médius ille paries maceriac solvitur, conficiturque Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit il-

t vocatio gentium : quomodô nos advocâsset, nisi lum, Gènes. 22. Isaac ligna quibus imponendus et

i cruciûxus esset? In solâ cnim cruce mors extensis immolandus erat : Jésus crucem cui sufflgendus erat,

i porrectisque manibus toleratur ; ideô par erat ut in montem ipse portavit. Arietem Deo sacrificavit
< Dominus hoc modo mortem sustineret , manusque Abraham pro fdio Isaac substitulum voluit Deus ut :

i ejus extenderentur, ut hâe quidem veterem populum, pro hominibus à se procrealis sibi Jésus immolarelur.

i illà verô gentiles atlraheret, et ambos in se conjun- Anctem in vepreto cornibus haerentem vidit Abraha-
t geret.» mus spinis Jésus coronatus est. Uterque in monte
:

Sexto, hoc génère mortis virtutes diversac designan- Hierosolvmitano est immolatus.

tur. Unde S. Augustinus Epistolà 140, aliàs 120, ait: III. Agnus ab Israelilis immolatus, cùm è terra

« Non frustra taie genus mortis elegit , nisi ut in co yEgypti egrederentur, ac deinceps ad vesperam paschae

i latitudinis hujus et longitudinis , et altitudinis et immolari solitus, Jesu Christi figura insignis fuit. Ut

f profundilatis Magister existeret. » De quà scilicet enim Apostolus ait : Pascha nostrum immolatus est

scribit Apostolus, Ephes. 5 : In charitate raiicati et Christus, 1 Cor. 5. Quo anni, mensis, et diei tempore

fundati, ut possilis comprehendcre cum omnibus sanctis, paschalis agnus, hoc ipso immolatus est Christus Jé-

quœ sit latitudo et longitudo, et sublimitas et profundum : sus, Agnus immaculalus et incontaminalus , 1 Pétri 1.

scire eliam supereminentem scientiœ cliaritatem Christi Paschalem agnurn comedere festinanter, pedibus cal-
nt impleamini in omnem plenitudinem Dei. a Nam lati- ceatis, baculos manibus tenentes , et ad iler expediti

c tudo est in eo ligno quod transversum desuper fi- jubentur Israclitae : Christus Jésus intrà paucas horas

t gitur : hoc ad bona opéra pertinet ,

quia ibi exten- captus,damnatus,et morte affectusest. Agni et Christi

€ dunlur manus. Longitudo in eo quod ab ipso ligno Jesu mors cruenta, utraque in gratiam populi. Sanguis

« usque ad terram conspicuum est : ibi enim quodam- agni domorum foribus aspersus Hebraeis saluli fuit :

t modo statur, id est, persistitur et perseveratur quod sanguis Jesuuniversis hominibus quicumque eoabluun-
;

c longanimitati tribuitur. Altitudoest in eà ligni parte, tur. Unde lsaias de Christo prœdixit capite 52 : Iste

f quse ab illo quod transversum figitur, sursùm ver- asperget génies multas. Lege cautum erat ne agni ossa
confringerentur de Jesu scribit S. Joannes, 10 : Ad
f sus relinquitur, hoc est , ad caput Crucifixi ,
quia :

Jam verô Jesum autem cùm vetiissent ut vidèrent eum jam mor-
« benè sperantium superna exspectatio est. ,

i illud ex ligno quod non apparet, quod fixum occul- tuum, non fregerunt ejus crura... Fada sunt enim hœc

unde totum illud exsurgit, profunditatem si- ut Scriptura implerelur : Os non comminuetis ex eo.
« tatur,

< gnificat gratuit» gratise. >

Post agni paschalis sacrificium stalim yEgyptiacâ ser-

figuris et oraculis sacra- vitute redempli sunt Israelitae : per Sacrilicium crucis,
Septimô, id genus mortis
ïum Scripturarum veteris Testamenti respondet, sive ritiorum, daemonum, ac mortis tyrannide liberamur.
Atque ut de pauca IV. Serpcntium Israelilis infeslorum figuram habuit
Prophetarum vaticiniis. figuris
seneus serpens, sed eorum veneno caruit Jésus ha-
attingamus, Abel primùm, qui fratris invidiâ
:
quœdam
occisus est , deinde Isaac sacrificium praeterea agnus, buit similitudinem camis peccati, et tentatus est per
;

omnia pro similitudine, absque peccato, Hebr. 4. Moses

quem Judaei , cùm è terra ^Egypti egrederentur, im-
molàrunt; tum serpens œneus, quem Moyses in de- posuit serpentem œneum pro signo ,
Num. 21 : Jésus

serto exaltavit , Christi Domini passionis ac mortis positus est in signum cui contradicetur, Luc. 2. Uterque

in altum sublatus est. Unde ipse Christus,

Joannis 3 :
figuram praemonstrabant , inquit concilii Tridentini
Catechismus. Etsicut Moyses exaltavit serpentem in deserto, ita exal-

I. Abeli integerrimo viro Caïni fratris invidiam tari oporlet Filium hominis, ut omnis qui crédit in ipsum

conflavit eximia pielas ; Jesu omnium hominum in- non pereat , sed liabeat vitam œternam. Qui serpentem

nocentissimo fratrum Judaeorum odium divinae virtutes ameum aspiciebant, sanabantur à morsibus serpen-

pepererunt. Fuit Abel pastor ovium, Jésus hominum. tum. Hebr. 12 : Aspicientes in auctorem fidei consum-

Abeli mortem parât Camus ; Jesu Judaei. Abelem fo- malorem Jesum ,
qui proposito sibi gaudio sustinuit cru-

ras ad mortem Jesum Judaei ad sup-

educit Caïnus ;
cem, confusione contempla, sanantur à morsibus dae-
plicium extra Hierosolyma rapiunt. Vox sanguinis Abel monum et veneno peccatorum.
clamât ad Deum de terra; de Jesu scribit Apostolus, V. His figuris addi possunt hircus emissarius Le- ,

Hebr. 12 : Accessislis ad Testamenti novi mediatorem vit. mala imprecabatur pontifex, qui-
16, cujus capiti

Jesum, et sanguinis aspersionem meliùs loquentem quant que Israelilarum peccatis velut onustus, in desertum
pertulit
Abel. Exilio Cainum mulctavit Deus, patriisque sedi- abigebatur Christus enim peccata nostra ipse
:

in corporesuo, 1 Pétri 2, atque hoc

onere gravatus,
bus ejecit ; sic lamen ut tulam ei et incolumem vitam
praestaret. Profugi passim et extorres errant Judaei Hierosolymis exactus, et ad mortem deductus est. Et
expiationis fiebat
iiec penitùs tamen exscinduntur, sed cerla gens ab vacca rufa, ex cujus cineribus aqua
Num. 19- Haec jugum nondùm passa esse debuit
:
aliis discreta esse pergunt.
eique nos
II. Promissionis filius fuit Isaac : Jesum Deus pro- Christus Jésus veteris legis jugum excussit,
immolabatur.
mût per Prophetas suos in Scriplurts sanctis, Rom. 2 subduxit. Hœc victima extra castra
 ,, ,

i85 DE SYMBOLO. 186

Chrislus extra urbem passus est. Hinc'Aposlolus scribit agnus coram tondente se obmulescet, et non aperiet os
Quorum enim animalium infertur sanguis pro suum. Deangustià et dejudicio sublatus est. Generationem
Hebr. 15 :

ejus qui» enarrabit? Quis abscissus est de terra viventium,

peccalo in Sancta per pontificem, liorum corpora creman-
quod Jésus ut sanctifwarel propter scelus populi met percussi eum. Et dabil impios
lur extra castra. Propter et ,

persuum sanguinem populum, extra portant passus est. pro sepulturà, et divitem pro morte suà, eb quod iniqui-

Exeamus igitur ad eum extra castra ,

improprium ejus tatem non fecerit, neque dolus fuerit in ore ejus. El Do-
portantes. Jubetur sacerdosdigitum in vacccc rofae san-
minus votait conterere eum in infirmitate : si posuerit

guinem intingerc et septies tabernaeuli fores asper-

,
pro peccato animam suam , videbit semen longœvum...

gere, et ex crematœ demùm cineribus aquam expia-

Idcb dispertiam ci plurimos, et fortium dividet spolia,

tionis conficere quâ impuritales abluanlur; Cliristi pro eo quod tradidil in mortem animam suam. Daniel 9 :

sanguis ab omnibus immunditiis nos abluit. Inde Et post liebdomades sexaginta duos occidetur Christus.

Aposlolus ait Hebr. 9 : Si enim sanguis hircorum et Mortem ipse suam praedixit Mattb. 1G, v. 21. Maltb. 17,

(aurorum , et cinis vitulœ aspersus inquinatos sanctifiait 22, et 20, 18, 19; Marc 8, 51, et 9, 50, et 10, 5i;
ad emundalionem carnis, quanta magis sanguis Cliristi Luc. 9, 22, et 18, 52. Dcniquc suflixus cruci, Cla-

qui per Spiritum sanction semelipsum obtulit immacula- mons voce magnà emisit spiritum. Cùm igitur mors niliil

tum Deo , emundabit conscientiam nostram ab operibus aliud quàm anima; separatio à
sit corpore, Jesum

mortuis, ad serviendum Deo menti? Christum verè mortuum esse cerlum est, Judaeos Ait-

Prophetarum etiam valieiniis mors Cliristi in cruce clorem vitœ interfecisse; Cbristum Jesum humiliasse se-

praedicla est Psalmo 21 : Foderunl menus meas et pe- melipsum, faction obedientem usque ad mortem, mor-

des meos, dinumeraverunt omnia ossa mea. Jeremioell :

tem autem crucis.

Ego quasi agnus mansuelus ,

qui porlalur ad victimam, Nec solùm mortuum , sed et sepultum confitemur,

et non cognovi quia cogitaverunt super me consilia dicen- quod in Symbole expressum est, ut de morte ejus mi-
tes : Miltamus lignum in panem ejus, et eradamus eum de nus dubitarc liceat, cùm maximo argumento sit ali-

terra vivenlium, et nomen ejus non memorelur ampliùs. quem mortuum esse, si corpus ejus sepultum probe-
Ezecb. 9 : Et dixit Dominus ad eum : Transi per mediam mur deinde ut Resurrectionis miraculum magis
;

civitatem in medio Jérusalem, et signa Thau super fron- declaretur atque eluceat , spesque resurgendi per
les virorum gementium et dolentium super cunctis abo- Cbristum illis data, qui in sepulcris positi sunt ; tum
minationibus ,
quœ fmnt in medio ejus. Et itlis dixit denique ad exemplum eorum qui per mortem Cliristi

audiente me : Transite per civitatem sequentes eum , et spiritualiler moriuntur peccalis ,

qui scilicet abscon-
percutite ; non parcat oculus rester , neque misercamini. duntur à conlurbatione hominum. Unde ad Colossen-
Senem, adolescentulum et virginem, parvulum et mulie- ses 5 dicilur : Mortui estis, et vita veslra abscondita est

res interficite usque ad internecionem ; omnem autem su- eum Christo in Deo. Unde ctbaptizali, qui per mortem
per quem videritis Thau, ne occidalis, et à Sanctuario Cbrisli moriuntur peccalis ,
quasi consepeliunlur
mco incipile. Littera Thau antiquis Hebrœis formam Cbrislo. Rom. cap. G : Consepulli eum Christo per
crucis babebat. Crux signum Filii hominis, quo signati baptismum in mortem.
ab œtemâ morte liberantur, qui sincère dolent et ge- De ulroque mvstcrio, mortis scilicet ac sépulture
munt ob peccata propter quœ in crueem aclus est. Cliristi, pracclarè Tertullianus libro de Carne Cliristi,
Zacharise 12 : Et effundam super domum David, et su- cap. 5, Marcioncm impugnans. « Quid enim inquit, ,

per habitatores Jérusalem, spiritum gratiœ et precum : c indignius Deo? Quid magis erubcsccnduni; nasci,
et aspicient ad me quem confixerunt : et plongent eum < an mori? Carnem gestarc, an crueem? Cireuineidi,
planclu quasi super unigenilum, et dolebunt super eum ( an sufligi ? educari, an sepeliri ? in prœsepe deponi
ut doleri solet in morte primogeniti. Et cap. 13 : Et di- i an in monumenlorecondi? i Etpaulô post : i Nonne
celur ei : Quid sunt plagœ istœ in medio mamium tuarum? t verè crueifixus est Dcus? Nonne verè mortuus ut
Et dicet : His plagalus sum in domo corum qui ditige- c verè cruciiixus? Nonne verè resuscitatus , ut verè
bant me. < scilicet mortuus ? Falsù ergo staluil inter nos Bcire
c Paulus tantùm Jesum crucilixum. Falsùsepullum in-
§ IV. MoitUTS ET SEPLLTIS.
< gessit , falsù resuscitatum incukavit. Falsa est igi-
Christus postquàm crueifixus est, non specie tenus, « lur et fides noslra et pliantasma crit loluni quod
;

sed verè mortuus est, ac sepultus, quod fidei caput vc-

i speramus à Christo. Scelcslissime lioniinum qui ,

terum boercticorum, Simonianorum, Basilidianorum, « interemptores excusas Dei. Niliil enim ab cis pas-
Salurnilianorum , Valentinianorum , Marcionitarum « sus est Christus, si niliil verè est passus. Tarée unkaa
,

Manicbacorum , omniumque pbaniasiastarum deliriis i spei lolius orbis. Quiddeslruis necessarium dedecus
opponitur, qui carnem non rêvera, sed solà specie à t fidei? Quodeumquc Deo indignum est, mihi expedit.
Filio Dei susceptam somniàrunt , adcôquc et moriem i Salvus sum, si non confundar de Domino meo...
Cbrisli ludicram, fietam, et specie tenus adunibratani < Crueifixus est Dei Filins : non pudet, quia puden-
asseruerunt. Sed quin verè mortuus silClirislus, nulla t dum est. Et mortuus est Dei Filius : prorsùs credi-
est dubitandi ratio, cùm ejus mortem Prophelœ prae- « bile est, quia ineptum est. Et sepultus resurrexit :

dixerint, Evangelistoc et Apostoli testentur. Sic enim < cerlum est, quia inipossibilc est. Sed baee quoinodô
Isaias 53 : Sicut ovis ad occisioncm duectur , et quasi i in illo vera crunt, si ipse non fuit verus, si non verè
187 DE SYMBOLO. 188

« habuit in se quod figeretur ;

quod morcretur, quod < cum Cbristo. > Dogmalis islius verilatem confirmât

i sepeliretur et resuscitaretur? Carnem scilicet san- S. Fulgenlius libro 3 ad Trasimundum, cap. 16. c Ab
« guine suffusam, ossibus struclam, nervis intextam, i ipso namque conceptionis virginalis exordio sic in

t venis implexam, quœ nasci et morinovit. » < Cbristo personalis unitas mansit, ut utriusque na-

Doctrina autem Eeclesiœ est, fidei catholicoc régulas « turae inconfusa veritas perduravit ut nec bomo à :

conveniens, personam divinam, sive Dcum Yerbum ,

c Deo divelli, nec Deus à suscepto posset homine se-
nec ab anima Christi, nec ab ejus carne separatum c parari : nec tamen Deus hominem consumeret, nec
fuisse, quando mors animam à corporc separavit sed : <l homo Deum in aliquo permularet : et licet in Christi

tam ad inferos descendenti animae, ttim jaccnli in se- « morte carnem morientem fuisset anima deserlura;
pulcro corpori, rêvera et secundùm hyposlasini con- « divinitas tamen Christi nec ab anima nec à carne ,

juncium, ut crat, permansisse. Hoc enim argtimcnto « posset separari suscepta. » Idem confirmât S. Joan-
lanquàm validissimo telo Apollinarislas anliqui Paires ncs Damascenus, libro 3 cap. 27.
confutârunt, qui animam detrabebant homini Cliristo: Neque hujus dogmalis verilatem convellit, quod de-
ex eo sequi , Verbum à corporc fuisse disjunctum si , reliclum se à Deo Cbristus in cruce queritur. Deus
pro anima ipsi fuerit; siquidem mors est animae sepa- enim illum «dereliquit, quia auxilium non contulit;

ratio à corpore. (S. Athanas. lib. de Salut. ÀdvenUi < sed non dereliquit, quia prœsentiam non abstulit;

Jesu Cliristi. S. Greg. Nyss., Epist. ad Eustatbiam et « substraxit protectionem , sed non separavit unio-
Anibrosiam. S.August., Tract. G7 in Joan.) Igitur Fi- t nem , » inquit Hugo à Sancto Yictore , libro 2 de
lium Dei sepultum rectè confitemur, quod Scriptural sacr. Fide, p. 1, c. 10.

ac Symbola lidei docent : « quia si quis cliain tuam tu- Quamvis autem corpus Christi sepultum sit, nou
« nicam ilkesâ carne tua conscindal, tibi facit inju- tamen putredinis corruptioncm passum est. Corrupti-
« riam .•
nec sic clamas pro veste luâ, ut dicas : Cons- ble quidem fuisse similiter ac reliquorum honjinum
< cidisti tunicam meam; sed, conscidisti me. Loqueris corpora, fides doect : sed tamen corruptum non fuisse,
< ista integer, et verum dicis, et de carne tuà nibil ipsum conservante potenlià divinitatis, juxta sacrum
t delraxit qui besit. Sic et Dominus Cbristus cruci- illud oraculum, Psal. 115 : Non dabis Sanctum luum
< fixus est. Dominus est, unicus Palri est ; Salvator videre corruplionent. Id accuratè omninô S. Fulgentius

« noster est : Tamen crucifixus est ; sed in carne , et explicat, Regino respondens, cap. 2 : c Fuit, inquit,
t scpultus in solà carne. Nam ubi sepullus est, et < in corruptione mortis, sed non in corruptione pu-
« quando scpultus est, tune ibi nec anima fuit... Sola t tredinis. Christus ergo non vidit corruptioncm, quia
« caro jacet, et tu dicis; Dominus noster? Dico plané, < nullani sensit caro ejus pulredinem. Hoc aulein non
« dico : Quia restent intueor, et vestitum adoro, caro « ejusdem carnis incorruptibililas, sed resurrectionis
« illius vestimentum fuit : quia cum in forma Dei esset, c celeritas fecit. Hinc Isaiic 11 dicilur : Erit sepulcrunt

< non rapinam arbitratus est esse se œqualem Deo ; sed t ejus gloriosnm. t

< semetipsum exinanivit, formant servi uccipiens , in si- monumenlo autem alieno scpultus est, eoque
In

« militudinem hominum factus, et habitu inventas ut novo. Non habebat Christus tumulum suum, inquit
« homo. Philipp. 2. Sicexplicat S. Augustinus Sermone S. Ambrosius libro 10 in Lucam. « Etenim tumulus
« 213 aliàs de Tempore 119. Idem aliâ similitudine f bis paralur qui sub loge sunt mortis. Yictor mortis
« illustrât sermone sequenti. Cùm , inquit , sit lotus « tumulum suum non habet. Quai enim communio tu-
« Filins Dei unicus Dominus noster Jésus Cbristus « mulo et Deo? Specialis igitur prêter communem
« Yerbum et bomo, atque, ut expressiùs dicam, Yer- i omnium mortem mors Christi est, et ideô non cum
« bum, anima, et caro; ad totum refertur quod in i aliis sepelitur, sed solus tumulo includitur... Mors

i solà anima Iristis fuit usque ad mortem ;

quia Filins « Christi comiuunis secundùm naturam corporis, spe-

i Dei unicus Jésus Cbristus tristis fuit : ad totum re- i cialis secundùm virlutem. Quis est autem Joseph
« fertur quod in solo bominc crucifixus est, quoniam i cujus in lumulo ponitur? Clique ille justus. Bcnè
t Filius Dei unicus Jcsus Cbristus crucifixus est : ad « ergo Christus monumenlo creditur justi, ut habeat
t totum refertur quod in solà carne scpultus est. Ex i Filius bominis ubi caput suum reclinet, et justiiise
< quo enim cœpimus diccre, credere nos in Jesnm « babitatione requiescat. Benc autem novo, ne alius

« Christum Filium ejus unicum Dominum nostrum, t suscitalus à perfidis dicerelur. »

< quidquid aliud de illo dicimus, non subauditur nisi

§ Y. Passio et mors Cliristi volunlariœ fuerunt , non
'
Jésus Cbristus Filius Dei unicus Dominus noster. Nec
coactœ ; liberœ , non necessariœ.
< miremini : sic enim dicimus Filium Dei unicum Jc-
i sum Christum Dominum noslrum sepultum, cùm Quamvis Christus passionem mortem subierit,
et

« sola caro ejus scpulta sit qucmadmodùm , verbi quœ secundùm circumstanlias omnes definita erat et
;

imperata à Pâtre, secundùm illud Filius hominis, se-

« gratià , dicimus Apostolum Petrum hodic jacerc in :

« sepulcro, cùm et illud verissimè dicamus, cum in cundùm quod definilum est, vadit : Verumtamen vœ ho-
< requie cum Cbristo gaudere. Eumdem quippe Apo- mini illi per quem tradetur. Et Act. ht Convenerunt in :

< slolum dicimus : non enim duo Aposloli Pétri, sed civitateistà adversùs sanctum puerum tuumJesum, quem

< unus est. Eumdem ergo ipsum dicimus, et in solo unxisti, Herodes et Pilatus cum gentibus et populis

< corpore jaccre in sepulcro, et in solo spirilu gaudere Israël, facere quœ manus tua cl consilium tuum decreve-
189 DE SYMBOLO. 190

runl. Joannis 14 : Ut cognoscat mundus quia dilicjo Pa- < sit Sapientia et Yirlus Patris, voluniatcm ejus ad

tron, et sicul mandatant dédit mihi Pater, sic facio. Sur- < opus perdueit, mandali loco eam babens, atque ita

giie, camus hinc. Philipp. 2 : Factus est obcdiens usque i lmmano more eam nuncupans. > Atque hoc sensu
ad niorlem, mortem autem crucis. Tune tamen mortuus Chrislus, Heb.40, ingrediens mundum dicit : Hosliam
est, cùm ipse mori decrevit, et mortem non tam aliéna et oblalionem nohnsli : corpus autem aplàsli mihi : ho-
vi illatam, quàm voluntariam obiit. Nec verô mortem locautomata pro peccalo non tibi plucucrunt, Psal. 58.

solùm, sed etiam locum el tempus in quo morcrelur, Tune dixi : Ecce venio , ut faciam, Dcus, voluniatcm
ipse sii)i conslilnit, Isaiâ leste, cap. 55 : Oblatus est, tuant, Hcb. 12. Hinc Aposlolus de ipso rursùs scribit :

inquit, quia ipsevoluit. Idque idem Dominus signilicat, Qui proposito sibi gaudio suslinuit crucem, confusione

cùm de se ipso anlc passionem ait, Joan. 10 : Ego contempla. « Servaloris gaudium est salus hominum :

pono animam meam, ut sumam eamj

iterùm nemotollii < Pro hàe passionem subiil. Poluisset non pâli, si hoc
eam à me, sed ego pono eam à me ipso ; et poteslatem < voluissel; sed passionem suslinuit, benefieio omnes
habei ponendi eam , et poteslatem habeo iterùm sumendi ( af'fieicns. » Chrislus liumUiavit semelipsum faclus

eam. obediens usque ad morlem .... Et tradidit semelipsum

Quod autem ad lempus et locum attinct, cùm Hc- pro me, inquit Aposlolus. « Tradidit ergo Pater Fi-
rodes ejus vilae insidiarclur, ipse ait, Luc 15 : Dicite < lium, el Filius ipse se tradidit. Tradidit Pater \o-
vuljii illi : Ecce ejicio dœmonia, et sanitates perficio ho- < lentem, tradidit offereutera ; > inquit S. Ambrosius
dic el cras , cl terliù die consumor : verumlamcn oportet libro de Spiritu saneto, cap. 12. Legalur S. Anselmus
nie hodiè et cras, clscquenti die ambulare : quia non c<i- libro cur Deus homo, capp. 9 el 10, ubi singulari quo-
pit Prophetam périr e extra Jérusalem. Hinc S. Augusli- dam pneelaroque modo banc verilalem explieat, et
nus Tractatu 51 in Joannem de Clirisli morte verba Theodoretus in cap. 12 Epist. ad Hebr.
faciens, ail : « Indinato capitc reddidit spiritum. Yide- Ne verô quis existimet Chrislum in passione et
« lis potestalcm morienlis, quia hoc exspeelabat, do- morte subeundà minus fuisse liberum, quia metu
« nec omnia complercntur quoe de illo pnt'dicta fue- mortis imminenlis Patrem oravil ut ab illo transiret
« fant ante mortem fulura... Postea quàm compléta calix iste; affectus noslros liberrimâ voluntate susce-
t sunt, dixil : Perfection est; et abscessil poteslale, pit, sicut et carnem et animam humanam, ut illos
« quia non venerat necessilate. Ideù quidam plus ini- sanaret, ut illos nobis vinceret ac subslerneret ; ut
« rati sunt islam poteslatem morienlis, quàm poten- nobis etexemplo esset, el solatio et auxilio ; exemplo,
« liam miracula facienlis. t ut cùm hujusmodi perturbationum tempeslalibus ja-
Chrislus igilur liberrimé passionem morlemquc clamur, fortiter agamus, ad Deum cont'ugiamus, ejus
snstinuit, quamvis aeterno consilio imperioque Palris nos addicamus voluntali ; solatio , ne in bis proccllis
quoad ipsas etiam circumstanjias praefinitam, quia desperemus, cùm ab iis nec Deum in noslrà carne
erga illas in se ipsis et absolutè speclalas indifférais immunem fuisse fides doceal ; auxilio , cùm inleslinaï

prOFSùs eral liumana Clirisli volunlas per sese, ad illius lempeslatis vim primus experlus sit ac fregerit.
Basque non ullà \i exlrinsecà, aul itllà sibi inlrinsccâ Hinc maxime pielatem ejus ac majestalcm deinirari
necessilate, sed solà Palris Jtrbentis charitatc fereba- ac laudare decet. « Minus enim contulerat mihi, in-

tur. Non servili obcdicnlià, sed libéra consensionc t quit S. Ambrosius in cap. 22 Lucre , nisi meum
palcrnis iinpcriis, morlem subiil, immulabili quidem i suscepisset aflectum : suscepitenim trisliliain meam,
cl impcccabili , sed lumen indiffèrent! volunlale. Pnc- t ut mihi suam lœtitiam largirelur : et vestigiis

cepte Patris ad mortem subeundam lenebaïur, sed t noslris descendu usque ad mortis anumnam, ut nos
quod sibi Ipse sanxeral, cùm volenslubcnsquecarncm, « suis vestigiis revocarct ad vilam. Confidenter ergo
carnisqne mortem amplcxatus est. Hinc S. Joannes 4 trislitiam nomino, quia crucem prnedico. Ncquc
Chrysostomus , homilià 59 in Joannem, Cliristum ila < enim speeiem incarnationis suscepit, sed veritatem.
libéréanimam posuissc ail, ipsi ut pnecepto non esset « Debuit ergo etdolorem suscipere, ut vinceret tristi-

opus ad morlem oppelendam. « Qui à se ipso ponit, « tiam, non excluderet. Neque enim habent fortitu-
< prxeepto non indiget. Et eausam eurfaciat, affert, < dinis laudem, qui stuporem inagis vulnerum lule-
« quèd Paslor bonus bonus au-
seilicet sil Paslor, cl : < rint, quàm dolorcm... Nos vult erudire ; ut quia in
« tem Paslor ad ovium custodiam bortatorc non indi- « Joseph didieeramus careerem non timere, morlem
« gel. Quod si in bominibus usuvenit, nmllù magis in « vinecre disceremus in Christo : et, quod est am-
« Peo. Ideô Paulus inquii quôd seipsum exinanivit. < ])liùs, quemadmodum ratura mortis mœsliliam
« >'ihil autem ahud hoc in loco prxeeptum signât, « \iiiceremus. . . . Sed adhuc dormiunt, cl nesciunt
i quàm eum Paire eonrordiain. Quod si humililor et < dolere, pro quibus Chrislus dolebat. Ita enim legi-
« bumanè locutus est, auditorum imbccillitali iribucn- t nuis, Isa. 55 : Quia peccata noslra portât, et pro nobis
« (Iiiiii. >
t dolet. Doles ergo, Domine, non tua, sed mea vul-
El S. Cyrillus libro 10 in Joannem : « Habes igilur « ncra : non tuam morlem, sed nostram inlirmilatem.
« in BUbjectione voluntarià voluntalum Palris adim- i lt nos œsliniavinius te esse in doloribus, cùm tu
« pletionem, quas loco mandatorum Filins apud se « non pro te, sed pro me doleres; infirmalus enim es,
« csm' ait. Nain cùm Palris consilia ut Yerbum intel- '.
seé proplOf peceaU noslra : non quia illa tibi inlir-

ligat, ejusque profunJa scrulelur, imù verô

«
cùm « miias erat ex Paire assunqita, sed pro me susccpla ;
 ,,

191 DE SYMDOLO. i92

< quia milu proderat ut eruditio pacis nostra; esset t Magis sequeris, quia sic me interpono, ut sufferas»

< in te, et livore tuo vulnera noslra sanares. « Audisti ad te vocem fortitudinis meae, audi in

< Scd quid mirum si pro omnibus doluit, qui pro « me voeem infirmitalis tua;; vires suggero utcurras,
c une. flevit? Quid mirum si morilurus pro omnibus « nec reprimo quod accéléras ; sed transfero in me
< t:vdeat, qui Lazarum resuscitaturus illacrymat ?
« quod trépidas, et substerno quà transeas. Domine
< Sed et ibi pia; sororis lacrymis commovetur quia ,
« Mediator, Deus supra nos, bomo propter nos,
< mentem bumanam tangebant : et bîc alto operatur « agnosco misericordiam tuam : nam quod tu tantus
1

< affectu , ut quia in carne suâ peccata nostra peri- « tuoe charitalis voluntate turbaris, multos in corpore
>

< mebat, mœrorem quoque anima; nostra;, sua; anima; i tuo, qui sua; infirmitatis necessitate turbantur, ne
'

< mœror abolcret. Et forlassè ideô trislis est, quia « desperando perçant consolaris. Denique homo qui

« post Ada; lapsum tali transitu nobis erat ex hoc se- « sequi vult, audiat quà sequatur. Aceessit forte hora

< culo recedcndum, ut mori esset neccsse : Dcus enim « tciribilis, proponitur optio, aut i'acienda; iniquitatis,

< mortem non fecit, nec lœtatur in perdilione vivorum, i aut subeunda; passionis : turbatur anima infirma,

i Sap. 1. Et ideù fastidit quod ipse non fecit Tristis « propter quam spontè turbata est anima invicta;
< videbatur, et tristis erat, non pro suâ passione, sed « pra;pone tua; voluntati volunlatem Dei . . . Docuit
t pro nostra dispersione. Denique ait, Maltb. 26 :
« le quid cogites, docuit quid dicas, quem invoces,

« Perculiam Pastorem, et dispergcnlur oves gregis. « in quo speres, cujus voluntatem cerlam atque divi-

t Tristis erat, quia nos parvulos relinquebat. Ca;le- « nam tuœ voluntati humana; infirma;que pra;ponas...

< rùm quàm constanter se morti oblulerit, Scriptura « Sicut autem lue dixit, Matth. 26 : Nunc anima mea
«i déclarât; quandoquidem quserentibus occurrit, tur- a turbata est, ita etiam ubi dicit : Tristis est anima
« batos confirmavil, trepidos provocavit, proditorem « mea usque ad mortem. Et : Pater, si fieri potest, trans'

i osculi dignatione suscepit. Nec illud distat à vero, i eat à me calix iste. Hominis suscepit infirmilatem,
« si tristis erat pro persecutoribus suis, quos sciebat j ut doceat sic contristatum et conturbatum quod se-

t immanis sacrilegii pœnas daluros. Et ideô dixit, « quitur dicere Verumtamen non quod ego volo, sed
:

« Joan. 18 : Transfer hune calicem à me ; non quia c quod tu vis Pater. Sic enim homo ab humanis in
,

« Dei Filius mortem timebat, sed quia vel malos pe- c divina dirigitur, cùm voluntati humana; voluntas
< rire nolebat. Denique ait, Luc. 22 : Domine, ne sta- « divina pra;ponitur. >

i tuas illis hoc peccatum, ut passio sua esset omnibus Et tractatu 60 : « Qui mortuus est pro nobis , tur-

c salutaris. > « batus est idem ipse pro nobis. Qui ergo poteslale
S. Augustinum eo de argumenlo disserentem audire « mortuus est ,
polestate turbatus est : qui transfigu-

jucundum erit. Sic autem babet tractalu 52 in Joan- i ravit corpus humilitatis nostra; conforme corpori
nem, ubi explicat illa verba Cbristi : Ntmc anima mea c gloriae sua;, transfiguravit etiam affectum infirmitatis

turbata est : « Nos, inquit, in se transtulit, nos in se « nostrœ, compaliens nobis affectu animse sua;. Pro-
i suscepit caput nostrum, membrorum suorum susce- « inde quando turbatur magnus, fortis, cerlus, invi-

f pit affectum : et ideô non est ab aliquo turbatum ;

« ctus, non ei timeamus quasi deficiat : non périt

i sed sicut de illo dictum est, cùm Lazarum suscita- t sed nos quœrit. Nos, inquam, nos omninô sic qua>
< ret : Turbavit semetipsum , Joan. 11; oportebat enim « rit : nos ipsos in illius perlurbatione videamus, ut
t ut unus mediator Dei et bominum bomo Cbristus « quando turbamur , non desperatione pereamus.

< Jésus, sicut nos excitavit ad summa, ita nobiscum c Quando turbatur qui non turbaretur nisi volens

i paterelur et intima. Audio superiùsdicenlem: Venit « eum consolatur qui turbatur et nolens. Pereant ar-

t liora ut glorificetur Filius hominis. Si mortificatum « gumenta philosophorum ,

qui negant in sapientem

t fuerit granum, multum fructum offert, Joan. 12. « cadere perturbationes animorum. Stultam fecit

« Audio : Qui odit animant suam in hoc mundo, in « Dcus sapientiam hujus mundi , et Dominus novit

t vitam œternam custodit eam. Nec permittor tanlum- « cogitationes hominum quoniam vanœ sunt. Turbe-
c modo mirari, sed jubcor imilari. Deinde sequenti- « tur plané animus Cbristianus, non miserià, sed
« bus verbis : Si quis milii ministrat , me sequatur, et « misericordià : timeat ne pereant homines Chrislo ;

« ubi sum ego, ibi et minister meus erit : mundum con- « contristetur cùm périt aliquis Christo ; concupiscat

« lemnere accendor; et in conspeetu meo nibil est < acquiri homines Christo ; laHetur cùm acquiruntur

t mundi hujus totus, quantùmlibet fuerit prolixus, « homines Christo : timeat et sibi ne pereat Christo ;

vapor prae amore lerrenorum temporalia i contristetur peregrinari se à Christo ; concupiscat

< : milii

< cuncta vilescunt : et rursùs ipsum Dominum meum, c regnare cum Christo ; laHclur dùm sperat se re-

« qui me illis meà rapuit ad firmi-

verbis ab infirmitate « gnaturum esse cum Christo. i Et infra : s Quid est
< latem suam, audio dicentem Nunc anima mea tur- :
« ergo quôd ille turbatus est, nisi quia infirmos in suo
t bâta est. Quid est hoc? Quomodô sequi jubés an i- i corpore, hoc est, in suâ Ecclesiâ , sua; infirmitatis

< mam meam, si turbari video animam tuam ? Quo- « voluntariâ similitudine consolatus est : ut si qui swo-

c modo sufferam, quod grave tanla firmilas sentit? i rum adhuc 'morte imminente turbantur in spiritu,
f Quale fundamentum qùœram , si Petra succumbit? t ipsum intueantur, ne hoc ipso se putantes repro-
« Sed videor mihi audire in cogitatione meà respon- t bos pejore desperationis morte sorbeanlur ? Quan-
,

< dentera mibi Dominum, et quodamraodô dicentem :

n tum itaque bonum de participatione divinitatis ejus
 ,

193 DE SÏMBOLO. 194

« exspectare et sperare debemus; cujus nos et pertur- § VI. Immensa ex passione et morte Christi bénéficia in

c batio tranquillat , et infirmitas serenat ! Sive ergo nos redundàrunt.

« isto loco ipsum Judam pereuntem miserando tur- Cùm passioncm morlemque pro nobis Cbristus Do-
c batus est; sive suà morte propinquante turbalus minus subierit, cxplicauda sunt ingentia commoda et

< est, non est tamen ullo modo dubitandum , non boua quae ex sacro illo fonte in nos manârunt.
< eum animi infirmitate, sed potestate turbatum ; ne |
I. Primum est, liberatio à peccato, secundùm illud

« nobis desperatio salutis oriatur, quando non potes- Apostoli ad Romanos 3 : Juslificati per redemptionem
« tate, sed infirmitate turbamur. Non ergo aliquo est quœ est in Christo Jcsu, quem proposuit Deus propilia-

« cogente turbatus , sed turbavit semetipsum ,

quod tioncm per fulem in sanguine ipsius propter remissionem
c de illo evidenter expressum est, quando Lazarum prœcedenlium deliclorum. Et ad Ephesios 1 : Cralifica-

« suscitavit.... Aftectum quippe humanum, quando vit nos in dilecto Filio suo, in quo habemus redemptio-
« oportuisse judicavit, in seipso potestate commovit, nem per sanguincm ejus remissionem peccalorum. Ad
e qui liominem totum potestate suscepit. > Id nimi- Colossenscs 2 : Et vos c'um mortui essetis in delictis,

rîun diseriminis inter aflectus Christi ac nostros, i convivificavit cum illo donans vobis omnia delicla ; dé-
quôd nos necessitate non voluntate bis affeetibus , , lais quod adversits nos erat chirographum decreti ,
quod
subdimur; Cbristus voluntate, non necessitate. Chri- |
erat contrarium nobis, cl ipsum lulit de medio , affigens

stus illis imperabat ; nos quodammodô servimus. Cbri- illud cruci. Ad Hebrœos 9 : Ad destitutionem peccali

stus' horum affeetuum primordia, incrementa, accès- ; per hostiam suam apparaît.. . Semel oblalus est ad mul-

sionein omnimodam in potestate habebat ; nos verô torum exhaurienda peccata. Apocalypsis 1 : Dilexit nos,

ncc ai'fici incipimus cùm libet , et incipimus etsi non et laiit nos à peccatis noslris in sanguine suo. Est igitur
libet : ncc quantum et quamdiù volumus afflcimur. •

passio Christi causa universalis remissionis omnium

Ilinc pcrlurbationum tantùm exordia,non incrementa, I

peccatorum prœteritorum ,
prœsentium , futurorum :

Christo tribuit Scriptura : Cœpit pavere, inquit, et lœ- universalis medicina omnium animne noslivc morbo-
dere. Propassiones erant, ut loquitur S. Hieronymus rum, à cœlesti medico ex ipsiusmet vivificâ carne,
in cap. 20 S. Mallbcei ,
quia morem gcrebant rationi ;
i
vulneribus et sanguine confecta : quae tamen singulis
illam priceuntcm sequebantur , non antevolabant ;
j
applicclur necesse est per fidem ebaritate formatam
serviebant, non turbabant, ncc à tranquille Deitatis ad percipiendum fructum secundùm illud Apo- ipsius,

contcmplatione illam vcl tantispor avocabant. L'ndc stoli ad Romanos 3 Quem proposuit Deus propitialio-
:

S. Augustinus Enarratione in Psalmum 3, explicans nem per fidem in sanguine ejus : et per Baptismum,
hase verba : Tu autem. Domine, susceptor mens es, glo- \
Pœnilentiam, aliaque sacramenta, quorum virtus om-
ria mea, et exaltans capul meum ait Gloriam suam
, : i nis ex passione Christi derivatur.
i Deum dicit eliam ille ,
quem sic suscepit Deus H. Eifeclus aller passionis Christi , est liberatio à

( Yerbum, ut simul cum eo Deus fieret. Et exaltans diaboli lijrannide : quod ipse Cbrislus imminente pas-
c capulmeum. Menlem ipsam bumanam hic accipien- sione suà significavit, Joannis 12, dicens : Nuncju-
i dam puto ,
quod caput anima) non absurde appcl- dicium est mundi. Nunc princeps hujus mundi ejicietur

t latur : qux ita inhœsit et quodammodô coaluit foras : et ego si excdtalus fucro à terra, omnia traliam
i excellenti supereminentioc Yerbi bominem susci- ad meipsum. « Possidebat scilicet diabolus genus bu-
c pientis , ut tanlà passionis humililate non depo- « manum, inquit S. Auguslinus Tract. 52 in Joan-
t neretor. > « nem et reos, suppliciorum tenebat cbirographo
His omnibus addenda sunt procclara S. Leonis ver- « peccatorum; dominabalur in cordibus inûdelium,
ba Sermone 7 de passionc Domini : « Passiones , in- « quos ad creaturam colcndam descito CreaK>re
t qu'il, mortalilatis noslrae ob hoc misericordia subiit, j deceptos captivosque pcrlrahebat : per Christi au-
i utsanaret; ob boc virtus recepit, ut vinceret. Cùm d lem fidem, qiue morte ejus et rcsurreclionc fir-
« itaque Dei Filius dicit: Pater, si fieri polest, transeat « mata est; per ejus sanguincm, qui in remissio-
< à me calix iste , noslrx ulilur voce nalurx, cl cau- t nem fusus est peccatorum , millia credentium à

i sam agit fragililatis et trepidationis humaux ; ut in i dominatu liberantur diaboli , Christi corpori co|m-

i iis qux toleranda sunt, et palicntia roborelur, et t lanlur, et sub tanto capite , uno ejus Spiritu fidelia

« Ibrmido pellalur. Denique cessans boc ipsum pele- c membra vcgelanlur. Hoc vocabat judicium, banc
« re, excusato quodammodô nostrse infirmilatis metu, < discretionem , banc à suis redemptis diaboli expul-
< in quo nobis rcmanerc non expedit, in alium af- « sionem. »

i fectum transit, et dicit : Venmtamen non sicut ego Duplici l'undamcnto l'ukiri videbatur diaboli in bo-
c volo, sed sicut tu. Et ilerùm: Si non potest calix iste minum genus dominatio, divinœ scilicet permissionis,

i transite à me, nisi bibam illum, fiai volunlas tua. Ibcc elhumaïKC consensionis. Quamobrem subvertendum
< vox capitis, salus est totius coipoiis : bac vox om- utrumque fuit. Sed cùm à Deo concessa; potcslalis fi-

< ncs fidèles instruxit, omnes confessores accendit, ni^ liansgressussit, et qui in nocenles dunlaxal < l vel

i omnes martyres coronavit. Nain quis niundi odia ,

originalis vol propriae (oniaidoculpye reos satire per-
< quis tentationum tnrbines, (|uis posset perseculo- missus erat, in Christmn innocentem, toliusquejusli-
t rum superare terrores ; nisi Clnistus m omnibus cl tiae auctorem grassatus sil, juste spoliatusest jure suo,
i pro omnibus diccret Palri ; Fiat volunlas tua? » cl coneessà potestate exulus. « Jusiissimè, inquam,
 193 DE S\'MU0l,0. m
« dimiltere cogitur credentes in eum, qucm injuslissi- i missa perveniunt, admonet Apostolus rmde non
« mè occidit, » inquitS. Augustinus, libro 5 de libero i laîdant, commémorai loricam cl scutum fidei. Et si

Arbitrio capile 10. Sic justifia Cliristi, ut dictum est, « aliquando vulnerat, adest qui sanal. Quia sicut pu-
magis quàm potcnlià viclus est diabolus, quia cùm « gnanlibus diclum est, 2 Tliessal. 5 : Hœc scribo vo-
in eo morlis meritum non inveniret, secundùm illud « bis ut non peccetis : ita qui vulnerantur, quod sequi-
Joan. 14 : Venit enim princeps mundi hnjus, et in me « tur audiunt, 1 Joan. 2Et si quispcccaverit,advoca- :

non liabetquidquam, id est, nullum peccatum, occidit i lum liabemus apud Patron Jcsum Christum jnstum ;
eum lamen. Juslum ergo eratut quos debitorcs tene- i ipse est propitiatio peccatorum noslrorum. Quid enim
bat, liberi dimitterentur, credentes in eum qucm sine i oramus, cùm dicimus : Dimitte nobis débita nostra,
ullo debito occidit; ut dissent idem sanctus doclor. « Mat th. G , nisi ut vulnera nostra sanentur? El quid
S. Augiist.,lib.l3 de Trinit., cap. 14 : i Hàejustiliâ « aliud pelimus cùm dicimus : Ne nos inferas in tenta-
« victus,et lioc vinculo vinctus est fortis, ut vasa ejus « tionem, nisi lit illequi insidialur vel cerlat extrinse-

« eripérentUf, qiue apud eum eum ipso cl angelis ejus « eus, nullà irrumpat ex parte, nullâ nos fraude, nul-

i fuerânt vasa ira;, et in vasa misericordiae vcrleren- « là possit virtute superare? Quantaslibet lamen ad-

« tur. Hinc Apostolus credentes ad graliarum actio- i versùm nos crigat machinas, quando non tenet locum
« ncm invitans : Qui eruit nos, inquit Coloss. 1, de « cordis ubi iides habitat, ejectus est foras. Sed nisi
i potestate tenebrarum , cl iranslulit in regnum Filii c Dominus custodicrit civitalem, in vanum vigilabit
« dileclionis suce, in quo liabemus redemplionem in re- « qui cuslodit. Noble ergo de vobis ipsis praesumere,
« missionem peccatorum. In bac redemptione tan- « si non vullis foras ejeelum diaholum intrô iterîmi
« quàm prelium pro nobis datus est sanguis Cbristi, c revocare. >

< quo accepto, diabolus non dilatas, sed ligatus : ul III. Tcrtium beneficium ex Cliristi passione ad nos
i nos ab ejus nexibus solveremur, nec quemquam se- promanans, estpœnao nostris peccatis debila; solulio.
« eum eorum quos Chrislus ab omni debito liber in- Integram enim alque omnibus numeris perfectam
< débité fuso suo sanguine redemisset, peccatorum salisfaclionem pro peccalis nostris Deo Patri persol-
« rclibus involutum traheret ad secundoe ac sempiter- vit,quam homo purus exhibero non polerat. Tolum
« nae mortis exitium.» hominum genus peccato infeclum ac perdilum, tota
« Cbrislus ut humanum genus vinculis morliferoe nalura humana peccato corrupta erat nec bonum ,

« pr«varicationisabsolveret, inquit S. Léo sermone 11 singularis personœ, vel eliam plurium, a>quipon-
i de Passione Domini, ei srcvienti diabolo polentiam derabat naturoc totius delrimenlo. Omnium vita; re-

« suce majestalis occuluit, et infirmitalem nostree hu- dimend;c par non erat nisi ipsa Yita. Imaginisuœ re-
i militatis objecit. Si enim crudelis et superbus inimi- dimendx par prelium non erat nisi Deus. Frater non
« eus consilium misericordiae Dei nôsse potuisset, Ju- redimit redimet homo ? Non dabit Deo placationem
,

« dœorum animos mansueludine potiùs temperare, suant, cl prelium redemptionis animœ suœ. « Quis est
« quàm injustis odiis studuisset accendere ne om- : < frater qui si non redemeril, nullus homo redem-
c nium captivorum amitteret servitutem , dùm nihil « plurus est? Qui post resurrectionem dixit : Vade,
< Sibi ilobeniispCiSCquimrlibcrlatem.Fefellitergoil- t die fratribus meis : Frater nosler voluit esse : et

« luni malignitas sua : inlulit supplicium Filio Dci, « cùm Deo dicimus : Pater nosler, hoc manifeslatur
« quod cunctis filiis hominum in remedium vertere- « in no&is. Qui enim dicit Deo; Peler noster; Chri-

< tur; fudit sanguinem justum ,

qui reconciliando « sto dicit, Frater. Ergo si ipse non redimet, homo
« mundo et prelium esseï et poculum. Suscepit Do- t rcdemplurus est? Aliquis homo redimet, si Filius

« minus, quod secundùm proposilum suce voluntalis < hominis non redimit? Si Chrislus non redimit, Adam
« elegit. Admisit in se impias manus furentium, qua; c redimet? t inquit S. Augustinus Serm. 1 in psalmum
i dùm proprio incumbunt sceleri, famulatse sunt Re- 48. Legalur et S. Basilius in eumdem psalmum. Frater
c demptori. » non redimit, redimet homo"! Ilinc S. Cyrillus, lib.2 in

Quamvis porrô diabolus eliam nuncDeopermittente Joannem: < Cùm in multis, inquit, peccatis esseinus.at-
bomincs lentare quantum ad animam, etvexa-
possit j que ideômortiet corruptioni obnoxii, dédit Filium
rc quantum ad corpus, « lamcn prœparatum estho- « suum Pater redemplionem pro nobis, unum pro om-
« mini remedium ex passione Cbrisli quo se potest , « nibus, quoniam omnia sunt in ipso, et omnibus me-
« tueri conlra boslis impugnationes, ne deducatur in « lior est. » Et S.ProcIusConstantinopolilanus episco-
< interitum mortis rclernœ. Sed si aliqui hoc remedio pus,oralione 1: «Homo, inquit, quôdpeccati debito sub-
« uli negliganl, nil deperit efficaciac passionis Clirisli ;
» t jaceret, salvare ulique non poterat : angélus verù,
i:t loquilur S. Thomas, 3 P. Quxst. 49, arliculo 2, in t quôd tantum redemptionis prelium ipsi non suppe-
resp. ad secundam et lertiam objectionem. Prœclarè « teret, genus humanum redimere nequibat. Supercrat
verô S. Augiislinus, Tractatu 52 in Joannem, explicat c igitur ut impeccabilis Deus pro' peccatoribus more-
quâ raiione diabolus à Christo sit ejectus foras, et « relur; hœc restabat mali redemplio Ex virgine
nibilominùs fidèles lentare permitt atur. « Aliud est, c natus est Deus et homo, non solùm id pretium ha-
« inquit, intrinsecùs regnarc, aliud forinsccùs impu- t bens, quod reorum mullitudini ad jusliliam redi-
« gnare : nam et munitissimam civilatem aliquando « monda? par esset, sed et quod multis partibus cx-
« hoblis oppngnat, nec wpMgnat. Fa si aliqua idacjufi « ccllcret. Nam ul Filius est, camdem virlulcm ac
197 DE SYMBOLO. 198

« perfectionem incommutabiliier sénat cnm Paire; « modo ex ipsà gratiâ, sed et multô ampliùs. Nam et
« ut rcrum Opifex, nullius virlutis est indîgens ; ut « liberati sumus supplicio, et vitiositalem omnem de-
« misericors, immensâ misericordià pollet; ut ponli- < posuîmus, et de integro regenerati sumus, et rc-
« fex, digne interccdendo assislit. Quorum quidera « surrexinnis scpulto veteri homine, cl redempti sumus,

« omnium nihil unquàm simile, nihil tcquale in alio « et sanclificati, et in adoptionem adducli, et ju-ii!i-

« quopiam repcrire quis polerit. » Denique S. Avitus < cati, et fratres effecti Unigeoiti, et cobseredes, et
Yienncnsis cpiscopus Epistolù 28 seribit : « Nescio in « in caindem corporis unitatem redacti, et in ipsius

« qucm cffeclum redemptio noslra surrexit, si non i carnem censemur, aique ut corpus capiti, sic illi

« crealura; suai prelium Deus exslitit. » c unili sumus. Ibtc igitur omnia gratiœ exuberanti:v!n
Praclerca peccatum quatenùs injuria est infmitac Dci « appellavit Paulus, intérim declarans nos non medi-
majeslali irrogata, infioiUe est malilix. « Tanto enim < camen vulneri par solùm accepisse, sed cl sanila-
j

« offensa est gravior, inquit S. Tliomas, 3 p., q. 1, a. i lem, et pulcbriludinem, et honorem, cl gloriam, et
« 2, quanlô major est ille in quem delinquitur. Unde « dignilatem naturà noslrà longé superiorem. Atque
« oporluit ad condignam satisfactioncm, ut aetus sa- i horum unumquodque per se ad moriem solvendam
li tisfactionis baberct efhcaciam infinitara , ulpole t suffeccrit. Cùm autem omnia in unum concurrcrc
« D.:i et bominis existens. » Infinité pcccali cnormi- « apparuerit, relinquitur ut ne vestigium quidem aut
tate exaspcrata Dei justitia plaeari et propitiari non t umbra illius prorsùs deletœ apparere usquàm pos-

poterat, nisi rependeretur ipsi ablatus honos à perso- « sit. t Si damna nostra tanlo cum fœnorc resarsit,

nà infinitse dignitalis. Sicut enim crcscit cnormitas si lam redundanler noslris utilitatibus induisit mise-
injuria; ex vilitatc ofTendentis ; ila crescit pretium ricordissimus Ttedemptor, mullù ccrlè uberiùs Dco
satisfactionis ex dignitale satisfacienlis. Pretium igi- Palri, sibique ipsi damna honoris refudil, ipsique rc-

tur quo injuria Dco illata plenà satisfactione eompcn- duntanlem satisfactionem oblulit : « Quemadmodum
sarelur, non aliud erat quàm Deus ipsc. Hominem i ergo, si quis eum qui obolos decem sibi debeat, in
enim tanto muneri imparem rcddebat non solùm eon- « carcerem conjiciat, nec eum lamcn solum, sed ejus
ditio uaturae, sedcl indignitas culpa; : angelum naturœ < causa tum uxorcm tum liberos, tum famulos, alque
impolentia et iuopia, cùm ex propriis opibus œquale « hic superveniens unus aliquis, deeem quos dixi obo-

pretium diviinc justitia; pro hominibus solverc non « los non numerct modo, sed cùm infiniia item awi
valcret : solus Agni immaculali sanguis pretium re- i talenla largialur, tum verù in aulas regias \in-

demplionis nostra; esse potuit. Unde Aposlolorum < clum illum inlroducat , in principales allissimi

princeps Epistoke 1 cap. 1, ait : y on corruptibilibus < tlironum imponat, cum eo summum honorem coin-
auro vel argento redempîi cstis de vanà vestrùconversa- < muniect, non possint utique postea oboli illi deeem
tione palernœ Iraditionis, sed prelioso sanguine quasi i illius memoria; obversari qui illos numeraveril ac
Agni immaculati Cliristi, et incontaminati. Et S. Pau- i Etutuù dederit, sic et in nobis evenit. Multô enim plu-
ius ad Galatas 3, seribit : Christus nos redemit de ma- < raiisquœdebebamus dépendit Christus, atque adeô
lediclo Lcgis, fartas pro nobis maledirtum. t tanto plura, quanlô marc immensum ad pusillam
Ncque verô pretium quod pro nobis persolvil Chri- « gutlam colla tum, majus esse possit. Noli ergo am-
stus, debilis noslris par solùm et œquale fuit, vcrùm < bigere, homo, cùm tanlam bonorum opulenliam
ea longé superavit. Vita bominis Dei preliosior est < videas, ncque interroges qui id fieri potueril ul illa

quàmomnc quod Deus non est, et superat omne de- î mortis atque peccali scintilla tanto donorum veluli
bilum pcccalorum. Si enim interfectio illius superat < mari reslincta et solula sit. j

oniiicm multitudinem et magniludinem pcccalorum IV. Huic beneficio quarlum illud connexum atque
qu;c cogitari possunt, palam est quia bonilas pretium- implicatum est, quôd Christus morte suà, \elut sacri-
que prœpondcrat maliiiae omnium pcccalo-
vita; cjus licio, quo nullum Deo gratius et acceptais offerri po-
rum. Hanc vilam bomo iste, cùm ex debîto mori non tuit, Palris iram et indignationcm prorsùs miligavit,
deberet,quoniam peccaior non erat, spontè dédit de eumque nobis placatum et propitium reddidil. Unde
suoad honorem Palris, cùm eam sibi auferri propier Aposlolus 2 ad Corinlhios 5, ait : Omnia ex Dco, qui
justitiâm permisit. Cumulalissiina i-itur et supera- nos reconciliavit sibi per Clirislum... Quoniam quidem
bundans fuit satisfaclioChristi. Sicraiiocinatur S. An- Deus erat in Christo mundum réconcilions sibi, non rc-
sebmis libro 2, Car Deus liomo, cap. 14 et Medilalio- putans illis delicta ipsorum. Et ad Ephesios cap. .'>
:

ncll, Apud Dominum misericordià, et copiosa apull Christus dilc.rit nos, et tradidit semetipsum pro uolis
cnm redemptio. (inquit Prophela Psal. 129.) Ubiabun- oblationcm cl Iwstiam Dco in odorcm suavilalis. « Di\ i;;a

duvit delictum,$uperabundavil et gratta, ( inquit Aposlo- < justitia plaeari non poterat, nisi victiinà piaculari
lus,Rom. 5. Et Si unius delicto mors
:
regnuvil po- « aliquà qiuc ad id par esset. QiKcrendum erat saci i-

umon mnttb magis abundunliam gratiœ cl

; donaliuitis et t ficium ; sed quale sacrificium poterat pro absolvendis
juslititc accipirnles,in vita regnnbunt per Jcsum Chri- i hominilms inveniri? Ncque enim justum fuil, inquit
stian. Non graliam dantaxat, sed gratiœ redundantiam « S. C.rcgorius libro 17. Moralium cap. 18. ul pro ra-
S. Paulus appdlavit, inquit S. Joannes Chrysostoraus « tionali homine brutorum animalïum viclimx ca'de-
liom. 10 inEpist. ad Komanos Non enim quantum brûla animalia
: <
rentnr. Ergo si ]>ropier rationale
« ItidtgebtimMSdpeceatiinlerKum, bntùm accepimug . animal, id i -i. pro homine dignoc Vtçtimac non lue-
 499 DE SYMBOLO. âoo
< runt, requirendus erat homo qui pro hominibus of- |
« stituentis innocentiam... Quantô illorum majo* ïni-
« ferri debuisset, ut pro ralionali peccanlc rationalis « quitas, tantô hujus voluntas sanctior et potentior ad
< hostia uiactaretur. Scd quid quod homo sine peccato « salvandum. Nec peccato sive peccanlibus adscribitur
c invenirinon poteral; et oblata pro nobis hostia « haec Victoria, sed bcnèulcnti peccato. Fuit verô san-
t quando nos à peeealo mundarc potuit, si ipsa hostia « guis qui] effusus est, tam multus ad ignoscendum,
« peccati contagione non careret? Inquinala quippe « ut ipsum quoque peccatum maximum quo factum
« iniquitates mundare non potuisset. Ergo ut rationalis < est ut effunderetur, dclcrel ; » inquit S. Bernardus
< esset hostia, homo fuerat offerendus; ut verô à pec- Epistolà 190seutraclatudeErroribusAbailardi,cap. 8.
« catis mundaret hominem, homo sine peccato. Sed Est autem sacrificium islud et signum alicujus rei à
« quis esset sine peccato homo, si ex peccati com- nobis observandoc, ad quam S. Pelrus Christianos hor-
« mixlione descenderet? Proindevenit propler nos in latur Epistolœ 1 cap. A, scribens : Christo igitur passo
« ulcrum Virginis Filius Dei, ubi pro nobis factus est in carne, et vos eâdem cogitatione armamini, quia qui
< homo; sumpta est ab illo natura, non culpa. Fecit passas est.in carne, desiit à peccatis : ut jam non desi-
« pro nobis sacrificium, corpus suuin exbibuit pro pec- deriis hominum, sed voluntati Dei, quod reliquum est in

« caloribus, viclimam sine peccato, quœ cl humanilale carne vivat temporis.

< mori, et juslilià mundare potuisset. » Certissimum V. Quintum beneficium ex passione Christi in ho-
est quod Apostolus scribit Episl. ad Hebracos cap. 10 : minum genus redundans, est cœli reseralio. Primi
Impossibile est sanguine taurorum et hircorum auferri scilicet hominis peccato, et propriis singulorum ho-
peccata. ldeb ingrediens mundum dicit : Hostiam et minum peccatis, interclusus illis erat regni cœlestis
oblalionem noluisti : corpus autan aplâsti mihi : liolo- adilus. Ut enim Isaice 35, scriptum est : Via sancta
cautomata pro peccato non tibl placuerunt. Tune dixi : vocabitur, et non transibit per eam pollulus. Per pas-
Ecce venio : signifieans solo sacrificio in quo idem sionem autem Christi liberati sumus non solùm à
sacerdos et victima Dcus esset, jusliliam divinam pla- peccatocommuni tolius humanœ naluraî, et quantum
cari, Dcum hominibus propitium reddi, boxainum ad culpam, et quantum ad reatum pœnw, ipso sol-
peccata expiari poluisse. Opus Dco acceptissimiim, vente prelium pro nobis; sed à peccatis etiam pro-
ex chari ta te maximâ proveniens, in honorem Dei fa- priis liberati sunt singuli, quieumque ipsius passioni
ctum, ad eumque placandum ordinatum etsusceptum, communicant per fidem, charitatem, et fidei sacra-
verum sacrificium esse nemo negaverit. Cùm igilur menta : ideôque per Christi passionem aperta nobis
lalis s'il Christi passio, quâ se ipsum pro nobis vicli- est janua regni cœlestis. Atque id significavit Aposto-
mam piacularem ex charitate maximâ oblulit Chri- lus bis verbis Hebr. 9 : Cliristus assistais pontifex fu-
slus summus sacerdos, ipsam verum fuisse sacrificium lurorum bonorum per proprium sanguinem introivit se-
plané constat. « Hujus veri sacrifiai, inquit S. Au- mel in Sancta, œternà redemptïone inventa. Et Hebr. 10:
« gustinus libro 10 de Civitale Dei, cap. 20, mullipli- Habaims fiduciam in introitu Sanctorum, in sanguine
« cia variaque signa erant sacrificia prisca sanctorum, Chrifli. Neque verù in velcri lege hujus mysterii figura
« cùm hoc unum per mulla signaretur, tanquàm ver- et imago quxdam defuit in morte scilicet summi Ile-
,

« bis multis res una diceretur, ut sine fastidio multùm brœorum sacerdotis. Assignatx erant Dei jussu certœ
« commendaretur. » Ut cùm quatuor considerentur in queedam urbes refugii, in quibus tuli essent, qui non
om ni sacrificio, scilicet: « Cui offeratur, à quo of- voluntariam, sed fortuilam caïdem perpétrassent : quô
< feralur, quid offeratur, pro quibus offeratur;
idem confugienlibus, lamdiù tolerandum illic erat exilium,
« ipse unus verusque Mediator, per sacrificium pacis quoad summus pontifex obiisset, nec in patriam ante
« reconcilians nos Deo, unum cum illo manerct cui illius mortem redire ipsis licebat. Id autem significa-
< offerebat, unum in se faceret pro quibus offerebat, bat, nemini, quanivis juste et piè vixisset, aditum in
« unus ipse esset qui offerebat, et quod offerebat. » cœlestem patriam patere, anlequàm summus ille sa-
Yerba sunt ejusdem S. Augustini, libro 4 de Trini- cerdos Cliristus Jésus mortem obiret : eosque omnes
tale, 14 : « Quid enim, ut ibidem ait, tam congruenter qui se propriis peccatis alligàssent tamdiù ab illà exu-
< ab hominibus sumeretur quod pro eis offerretur, lare, quoad mortis Christi Jesu fructum perceperint :

( quàm humana caro? Et quid tam aplum huic im- quod ubi factum fucrit, ipsis regnum cœlorum pate-
< molationi quàm caro mortalis? El quid tam mundum bit. Id confirmât Philonis Judaii teslimonium eo locu-
c pro mundandis vitiis mortalium, quàm sine ullâ con- plctius, quô ab hosle chrislianae religionis pelitum est.
i tagione carnalis coneupiseentiœ caro nala in utero Is in libro de Exulibus , de hâc lege Moysi disserens,
i et ex utero virginali ? Et quid tam gralè offerri et sacerdolem illum magnum, nonhominem intelligen-
<

f suscipi posset, quàm caro sacrifiai nostri, corpus « dum esse ait, sed Yerbum Dei, omnium non spon-'
« effeclum sacerdotis nostri?» Mors Christi, qualenùs « tanearum solùm, scd et involuntariarum noxarum
ab ejus inlerfecloribus illala, impium lacinus est, j expers... Patrem quidem habens Deum, qui et om-
qualenùs ab ipso Christo Jesu lolerata cl oblala, ho- « nium Pater est, matrem verô sapienliam. i

locaustum est. In uno eodemquc facto displicuil

<r

pietas malignantium, placuit pielas § VII. Cliristus in Passione sua omnium vhiutum
«
palientis. Non
i mors, sed voluntas placuit sponlè moricniis, exempta dédit.
et i

i morte expungenlia mortem, opcranlis salutem, rc- PivCter hacc immensa, quœ mox commemoravhnus
201 DE SYMBOLO. 202

benelicia, illud etiam vel maximum consccuti sunius ifl

« à quibus adhuc accipiebat injuriant : non enim at-

e.v passione Christi Jesu, ut iu eâ omnium virtutum i teodebat quod ab ipsis moriebatur, sed quôd pro ipsis
clarissima cxempla babeamus. Nam et patientiam et « moriebatur, « inquit S. Auguslinus tractatu 3 in

humilitatem, et eximiam charitatem, et mansuetudi- Joannem. > Qualis ejus insania qui medicum occidit!

ncni, et obedientiam, et summam animi constanliam c Quanta vero bonitas et potentia medici, qui de san-
non solùm in perferendis proplcr justitiam et homi- « guine suo, insano inlerfcctori medicamentuin fecil !

num salutem doloribus , sed etiam in morte oppetenda < Neque enim ille qui venerat quaerere et salvare (juod

ita ostendit, ut verè dicere possimus Salvalorem no- i perierat, pendens sine causa dicebat Pater, ignosce :

strum,quœcumque vitae prœcepla toto pradicationis « illis, quia nesciuut quid faciunt. Insani sunt; medicus

su;e lemporc verbis nos docuit, ea omnia uno passio- t sum : sxviant, patienter l'ero : cùm occiderint, tune

nis die in se ipso expressisse. t sanabo. » Hacc S. Auguslinus sermone 27i, alias 8,

Cliaritatem eximiam ostendit, quia Dominus gloriac de Verbis Apostoli , Vide pendentem Dominum tuum.
pro servis, sanctus sanctorum pro pcecaloribus mor- t Vide pendentem, et tibi de ligno lanquàm de tribu-
luus est. Vt quid enim Christus, ciim adliuc infirmi es- < uali praecipientem. Vide pendentem, et tibi langueoti

semus , secundiim tempus pro impiis mortuus est? Vix i de suo sanguine medicamenlum facienlem. Vindicari
enim pro justo quis moritur. Nam pro bono forsitan quis « vis : vide pendentem, audi precantem : Pater, ignosce

audeat mori; inquit Apostolus, Rom. o. Commcndat t illis, quia nesciunt quid faciunt. Sed potuit hoc kV
autem charitatem suam Deus in nobis : quoniam cùm t cere, dicismibi : Ego non possum. Ego enim Ikhk
adliuc peccatores essemus, tecundùm tempus, Christus « sum, ille Deus: homo ego, homo ille Deus homo » :

pro nobis mortuus est : multb igitur magis nunc justifi- Deus ergo ut quid homo, si non conigitur homo?
cati in sanguine ipsius, suivi erimus ab ira per ipsum. inquit S. Auguslinus sermone 49, aiiàs de Tem-
Et S. Petrus, Epistoke i, cap. 5, eamdem cliaritatem pore 237.
prredicans : Christus, inquit, semel pro peccatis noslris II. Piutatis erga parentes exemplum dédit, cùm Ma-
mortuus est, justus pro injustis, ut nos offerret Deo, Irem dilecto discipulo, Virginem virgini eoimnendavit.
mortificalus quidem came, vivificatus autem spirilu. t Testatur de cruce Dominus Jésus , et paulisper pu-
llinc Salvianus, libro 1 de Gubernatione Dei, Patris « blicam dill'erl salutem, ne Malrem inbonoram relin-
Filiique cliaritatem indivisam in homincs coinmen- « quat. Subscribitur Joannes Testamento Christi. Lc-
dans : < Plus amat nos Deus, inquit, quàm Qlium pa- « gatur Ma tri pudoris defensio, tesliiiionium iiilcgri-
« ter. Evidens quippe res est, quôd super afleclum « tatis : legatur et discipulo Mairis custodia, pielalis
« filioruin nos diligit, qui propler nos Filio non peper- < gratia. > Verba sunt S. Ambrosii libro de Institulione
« cit. Et boc Filio justo, et boc Filio unigenito, et hoc Virginis, cap. 7. Alia Christi in cruce verba cùm alii

t Filio Deo. Et boc pro nobis, id est, pro malis, pro conunemoraverint Evangelista^ , solus Joannes nos
< impiissiinis, pro iniquis. Quis œstimare hune erga docet quemadmodùm iu cruce posilus appellaverit
< nos Dei amorem queat, nisi quôd justitia Dei tanla Malrem. « Pluris putans quod vielor suppliciorum at-
c est, ut in eum cadere aliquid injuslum non possit? « que pœnarum, victor diaboli, pielr.lis officia divide-
« Nam quantum ad ralionem humanam pertinet, in- t bat, quàm quùd regnum cœlesle donabal. Nam si

« justam rem homo quilibet fecerat, si pro pessimis « religiosum est quùd latroni venia donatur à Domino,
« servis lilium bonum occidisset. L'tique boc magis < mullù religiosius quùd Mater honoratur à Filio, >

• inaestimabilis pietas, et hoc magis mirabilis Dei vir- inquit idem Anibrosius libro 10 in Lucam.
« lus est, quod ita inlelligi ab homine magniludo ju- III. Ilumililalis cl obedientiam clarissimum cxemplar
« sliti;e suye non polest : ut quantum ad imbccillilatein se pnebuit in passione sua Christus; sive cùm in horlo
« humanam pertinet, penè injustice speciem magni- Getsemani, ubi prostratus in terra Palrem oravit; sive
« tudo justitix habere videatur.... Yix enim pro justo cùm opprobria cl insullus Jud;corum pertulit ; sive
< quis moritur.... Si vix ullus pro summà juslitià cùm ignominiosissimum supplicii genus subire voluit
< inortein suscipiat, probavit Christus quanlùm prae- Barabbac honiini s^dilioso et honiiciike poslpositus,
« sliterit, pro nostrà iniquitalc moriendo.... Commcn- cum iniquis reputalus, inter duos latrones cruciiixus;
i dat autem Deus charitatem suam in nobis.... Quo- ctinclinato capite cinisii spirilum. Ihuniliavit semet-
< modo comroendat? Quia non merenlibus pnvslat. Si ipsum in oralione, cujus nobis l'orniam dédit. < Pole-
* enim sanctis et bené merilis pra-slitisset, non vide- « rat enim orare silenlio; sed ila se Patri voluit exbi-
« balur, qu;e non debucrat, piicstilissc, sed quai de- < bere precatorem, ut meminisset nostrura se esse
t buerat, reddidisse. » Maxime autem in co chantas < doetorcm. Proinde cam quam fecit oralionem pro
ejus cinicuit,quod proditorem Judam ad osculum ad- < nobis, notam fecit et nobis, quoniam tanti magistri

misit, ad poenitenliam invitavit, quod Peirum oculis « non solùm ad i]»sos sermocinalio, sed etiam pu» ipsis
benignis respexit, negationisque su;c crimen defleoti « ad Palrem oratio, discipulorum est œdificatio, ••
in-
veniam induisit, quod pro cru< iiixoiibus suis rogavit, quit S. Auguslinus tractatu loi in Joannem. Orat
(licens : Pater, ignosce itlis, quia nesciuut quid faciunt. Chrisius super terram prostratus. Oral misericordia,
« Non debebant desperare, pro quibus in cruce pen- et non oral miseria; orat majestas, et non oral inlir-

« dens Dominus dignatus est orare. Videbal quosdam mitas; prostratus in terra jacet medicus, et non hu-
t suos inter mullos alienos, illis jam petebat veniam, miiialur u.'c;rolus. Proh pudor! Qui autem humiliavit
ni. vi. 7
 ,,
, , ,

203 DE SY MBOLO. 204

se m oratione, nuiltô magis hurailiavit se in passione. alioqui discipulorum suorum nominc indignos décla-
Ego autem, inqnit, sum vermis, et non homo, oppro- rai. « Attende igitur, inquit S. Augustinus, Serin. 46,
brium hominum et abjectio plebis, Psal. G8. Quoniam « aliàs de Tempore 165, c. 5 , ad passiones Christi ;

propter te sustinui opprobrium, operuit confusio faciem « attende ad illum sine ullo peccalo ,
quœ non rapuit
tneam, Isai. 53. Ipsum velut despectuin et novissimum « exsolventem ; attende ad Scriptnram dicentem ,

virorum vincula conslrinxerunt, ludibria, hnproperia, « Hcbr. 12 , 6 : Flagellât autem omnem filium quem
opprobria inhonoràrunt, sputa fœdàrunt, alapu) con- i recipit. Et para te flagellari, aut certè non quaeras
tuderuiit, flagella cruentàrunt. Humiliavil semetipsum « recipi. Tu forte exceptus cris? Si exceptus à passione

Rex gloriae, Dominus virtutum, Sanctus sanciorura, « flagellorum , exceptus à numéro liliorum. Itane,
non solùm usque ad vincula, usque ad approbria, us- « inquies , flagellât omnem filium ? Prorsùs ita flagel-

que ad flagella et vulncra, sed faclus obediens usque ad i lat omnem filium, ut et Unicum. Unicus ille de
mortem, morlem autem crucis. Deniquc « iota Victoria t Palris subslantià natus, œqualis Patri in forma Dei,
« Salvatoris, quœ et diabolum superavit et niundum, < Verbum per quem facta suntomnia, non habehat
t liumilitale est concepta, buinililale est confecta, > « unde flagellaretur : ad hoc carne indutus est, ut
inquit S. Léo, Serin. 7 in Naliv. Doni. « sine flagello non esset. Qui ergo flagellât Unicum
IV. Mansuetudinem incomparabilem ih passione c sine peccato, numquid relinquit adoptivum cum
snà Christus exbibuit. Jussit Petro ut gladium recon- « peccalo ? t In adoptionem vocati sumus, ul essemus
derct, (|uo adejus defensioncm armatus erat; servum unici cohairedes. Exemplum nobis dédit in passioni-
principis sacerdotum, cujus ille aurem abscidcral, bus suis. Ipsius igitur patientiam imitemur. 1 Pctri. 2
contacta suo sanavit ; ministro pontificis aiapam sibi et 4 : Christus passus est pro nobis , vobis relinquens
intligenti, admirabili moderatione ac lenitate respon- exemplum, ut sequamini vesligia ejus Communi-
dit , Joan. 18 : Si malè locutus sum, testimonium per- cantes Christi passionibus ,
gaudete , ut et in revelatione
liibe de malo : si autem benè ,
quid me cœdis? Accusa- gloriœ ejus gaudealis exultantes. Si exprobramini in no-
tus, non aperuit os suum. Sicul avis ad occisionem mine Christi, beati eritis : quonia-.n quod est honoris,
ductus est, et quasi agnus coram tondente se obmuluit... gloriœ, et virtutis D et , et qui est ejus Spiritus, super
Isai. 53. Cùm maledicëretur, non maledicebat ; cùm pa- vos requiescit. Nemo autem vestrùm patialur ut homicide',
teretur , non comminabatur : tradebat autem judicanti se aut fur , aut maledicus , aut alienorum appetitor. Si
injuste , 2 Pétri 2. autem ut Christianus , non erubescat... In hoc enim
V. De patientià verô Cbristi Jesu quis pro dignitate vocati estis, inquit Apostolorum princeps. A laboribus,
loqui possit? Omncs passionis ejus circumslantiœ di- à tentationibus , à persecutionibus , ah adversitntibus
vince istius virtutis documenta prœbcnt. « Proditorem immuncm esse Cbrislianum nemo sibi persuadeat,
« suum secum babuit, nec constanter denotavit. Cùm qui , « quia Christianus est , aliquid plus passurns est
« verô tradilur, cùm adducitur ut pecus ad victimam ; « in hoc scculo , > ut S. Augustinus ait, Sennonc 46.
« sic enimnon magis aperit os, quàm agnus sub ton- Sed clsi desint flagella à Deo illata, vel ab hominibus
c deulis potestate. Ille cui legiones Angelorum, si improbis ipso permiltente , et per eorum passioncm
« voluisset , uno dicto de cœlis adiïiisscnt , ne unius fidèles suos excrcenle, carnem suam voluntariis ma-
« quidein discenlis gladium ultorem probavit. Paticn- ccrationibus cruciligat Christianus, voluptates conteni-
« lia Domini in Malcho vuînerata est. Itaque et gladii nat et faslidial. « Cogitet quale sertum pro utroque
« opéra maledixit in posterum , et sanitatis reslitu- « sexu subiit Christus Jésus ex spinis , sciliect ac tri-
« lione ei quem non vexaverat satisfecit per patien- < bulis, in figuram delictorum q\\x nobis protulit
i tiam, misericordiœ matrem. Taceo quôd figitur , in « terra carnis , abslulit autem virtus crucis, omnem
« hoc enim venerat. Numquid tamen subeundac morli < aculoum mortis in Dominici capitis tolcrantià ob-
c ctiam contumeliis opus fuerat? Sed saginari volup- c tundens. Certè practer figuram, conlumelia in
« laie patientiae discessurus volebat. Despuitur, c promptu est, et turpitudo , et dedecoratio, et bis
« verberatur, deridetur, fœdis vestitur , fœdioribus « implexa scevitia quoe tune Domini tempora et fœ-
,

« coronatur. Mira requanimilatis fides. Qui in hominis t daverunt, et lancina verun t. > Ne igitur cura lu-
< figura proposucrat laterc, nihil de impatientiâ ho- xuriosis voluplariis ac delicatis hominibus dixeris :
,

« minis imitatus est. Hinc vel maxime, Pharisaei Coronemusnos rosis antequàm marcescant ; nutlum pra-
* Uominum agnoscere debuistis. Patientiam hujus- tum sit, quod non perkanseat luxuria nostra. Pnëeat
« modi nemo hominum perpetrarct. Ycrba sunt > sub capile spinis confixo membrum ficrit delicatum.
Tertulliani libro de Patientià, cap. 3. Ad divinoe istius Christi coronam somuleïis , < quia et favos post fella
patienliaj imitationem Apostolus nos horlatur, ut « gustavit; nec ante Rcxgloria; à cœlcstibus sahitatus
scilket passionum Cbristi socii et participes simus « est, quàm Rex Judaeorum proscriptus cruci... Si oh
ulcomplanlemur similitudini mortis ejus, ut Chrislo « heee caput ei tuum debcs, laie, si potes, ei repende
configamur cruci , ut compatiamur , si corregnare « quale suum pro tuo obtulit : aut nec floribus coro-
volumus ; ut recogitemus cum qui talcm sustinui t à « neris si spinis non potes. » Yerba sunt Tertulliani,
,

peccatoribus adversùs semetipsum contradictioncm libro de Coronâ, cap. ullimo.

ut ne fatigemur animia nostris dcflcienles. et in vità, et in passione morle-
Jubet ipse Denique Christus,
Salvator ut crucem feramus , et ipsum sequamur que suà nos ad dura quoique constanter perferenda,
20'i DE SYMBOLO. 2«K>

omnia voluplalum lenocinia fugienda exeniplo suo

'
j tura congemuit, et crucis clavos omnia elemeula
cl

instruxit, ut demonstrai S. Augusiinus, libro de

vcrà « senserunt. Nihil ab illo supplicio liberum fuit. Hoc
Keligïone, cap. 1G, cujus verba superiori articulo pro-
« in communionem sui, et terrain traxit et cœlum, hoc
tulimus, Christi nomen cxplicantes. « petras rupit, monumenta aperuit, inferna reseravit,
« et densarum honore tenebraruin radios solis ab-
VIII. Clirisli Jesu clarilas et gloria in passione et « scondit. Debebat hoc testimonium suo nuuulus Au-
§
cruce promicans, et par passionem crucemque parla. < ctori, ul in occasu Conditoris sui vellent universa
i finiri. » Verba sunl S. Leonis sermone de Passione
I. Passio cruxque Christi Salvatoris immensa est Domini. Eclipsis porrô qux prxler naturam conligit
îpsi gloria: segcs. Nain in passione et cruce veré Dcus Chrisio morienle, non solùm Evangelistx, sed scri-

apparuit, cura unico verbo, Ego sum, armatam mili- ptores eliam etbnici memincrunt, nempè Tballus, li-

lii.u cohortem quasi quodam fidminco ictu stravitat- bro 5 Ilisloriarum, ut Afiïcanus relerl, neenon Phle-
que perculit, ut omues illi atroces, minaces atque gon Adriani imperatoris libertus, libro Olympicorum
lerribiles retroacti corrucrent. « Quid jam poterit Chronic. 13. Et Terlullianus, Chrislianoruni causam
« raajeslas cjus judicatura, cujus boc poluit humilitas apudelbnicos agens Apologelici cap. 2l,miraculi is-

judicanda ! > inquit S. Léo serin. 1 in Pass. Dom lius testes citât archiva ipsorum et puhlica instrumen-

Âurem deinde servi à Petro fervore sanctse charitatis ta, Mallh. 27. Centurio, et qui cum eo erant, cuslodien-
accenso abscissam, restituit ac sanavit manus Christi. tes Jesum, visa terras motu, et his quœ fichant, limiteront

< Rèformâvit quod ipse formaverat : nec tardé caro vaille dicentes : Verè Filius Dei erat isle. Denique divi-

( secuta e>t ejus imperium, cujus erat ipsa figmen- nitatis sux manifeslationem Clirislus passione suà et

« tum. Uabentcrgo divinam hxc opéra virtutem. Scd morte promeruit, Apostolo tesle, Philipp. 2 : < Factus
< qiiôd Doininus niajeslalis siix polentiam compriinit, c est obediens usque ad mortem, raorlem autem cru-
i ctviin in se persécutons adraittit, cxillà est volnn- « cis propter quod et Deus cxallavit illum, et (ledit
;

« laie qnà dilexit nos, et tradidit semelipsum pro no- « illi nomen quod est super omne nomen ; > ut scilicet

« bis. » Idem, serm. 2. Jam vero conversio repentina ab omnibus agnoscatur et colalur ut Deus.
latronis, qui Christi subito lit confessor, et inter illos II. Per passionem et crucem Clirislus Jésus viclor

acerrimos corporis animique cruciatus, quos simul et diaboli et mortis exstitit, quod maximum divinilalis

inslantia et dilïieultas mortis augebat, Mémento, in- ejus argumentuin est. Unde Apostolus ad lîebrxos 2
quit, meî, Domine, dùm veneris in regnum tuum, nonne scribit : Eum autem qui modico quàm angeli minoralus
divinilalis Christi locupletissimum testimonium est? est, videmus Jesum, propter Passionem mortis gloria cl

Qux islam fidem exhorlatio persuasit? Qux doclrina honore coronatum : ut gratin Dei pro omnibus guslaret
imbuit? Quis prxdicator accendit ? Non viderai priùs mortem. Decelml enim eum propter quem omnia, et per
acta iniracula, ettamen Dominum confitetur et Rcgem, quem omnia, qui multos filiosin gloriamadduxerat, au-
quem videt supplicii sui esse consortem. Inde ergo clorem salntis eorum p"r Passionem consummare
oriebatur boc donum, mule accepit (ides ipsa respon- Quia ergo pueri communicaverunt carni et sanguini, et

siim. Ait enim ci Jésus, Luc. 23; Hodiè mecum eris in ipse simititer participant cisdem : ut per mortem deslrue-
paradiso. < Excedithumanaracondilionem ista promis- ret cum qui liabebut mortis imperium, id est, diabolum ,

« sio nec tara de ligno crucis, quàm de throno editur

; cl Hberarel eos qui timoré mortis per totem ritam obuo-
i polestatis. Ab illà altiludine prxmium fidei datur, in .xii ertnit serviluli. Et ad Colossenses 2 : Deleiis, inquit,

« quàchirographum bumanx transgressionisaboîclur, quod adversùm nos erat chirographum decreti, quod > rat

i quia se à forma servi, Dei forma non dirimit, dùm contrariant nobis, et ipsum tulit de medio affigens illud
« etiam inter ipsa supplicia proprietalcm unilatemque cruci ; et exspolians principalus et poteslates, traita:, il

< suain servavit, et deilas inviolabilis, et natura pas- confidente)-, palnm triumphans illos in semelipso. Dia-
t sihilis. > In cruce tandem se Deum esse dcmonslra- bolus igitur peccali mortisque princeps cidem cruci,
\ il, ciiin magna voce damans, emisit spiritum, carnifi- quod rairum dictu, cum Cbristo conlixus fuit, lam dis-
cis oflicium prxveniens, terapusque mortis accelerans : pari cxilu. quàm dissimili causa : Clirislus enim san-
mule centurio vidons cpiia sic damans expiràsset, ait: clitalis et innocentix dux triumphum agebat ; diabolus
Verè hic Iwmo Filius Dei crut :et cùm naturam totam iropietalis et superbix princeps in triumphum ageba-
immulavit. Solis quippe defeclio prxter natura) ordi- tur et traducebatur. Quamobrem Patres crucem lignum
nem et leges curriculis astrorum prxfixas, ingensque triumphale appellanl ; et vel ipsum crucis signum dx-
terrx motus, saxorum diruplio, monumenlorum aper- |
monibus formidolosum est. S. Gregorius Nazianzenus,
tio, niultorum sanctorura à morte suscitatio, (idem rc- Oratione 3, narrai Julianum imperalorem Apostalam,
sunectionis Domina a- pneinunicns; scissio veli quod iiiimicum licèt crucis Cluisii, inter sacra magica con-
lempli adyto, sive Sanctis sanctorum erat oppansum, sterna tllm, (uni s:* sL'iio crucis consignasset, dxmo-
Deum naiur.e, lemplique ac legis Dominum pâli ac neâ abegissc; valuil signaculum, > i cii sunt dxmoncs,
mori teslabanlur. < Exaltalum Jesum ad se traxisse inetus il ipulsi. Narrât S. Epipbanius hxrcsi 50, ut
« omnia, non solùm noslrx substantix passione, Joscpbus Cornes ex Judxo jam ebristianus, cum à
< etiam totius muiidi comniulalione monstralum est. lempli exstruelione per maglcas artes à Judads pro-
« Pendente cniin in patibulu Créature, universa c;-c:i- • nu. per signum crucis digilo impre |ux,
 207 DE SYMBOLO. 203

eà([iic aspersâ, praestigias onmes et maleficia discus- prac Christo crucifixo diligamus; super bracbium, ut

Quo miraculo commota tiirba magnis vocibus

serîl.
quidquid agimus, propter Christum crucifixum et in

cxclamavit Magnus est Deus qui Christianos adjuvat.

:
nomine illius agamus. Pracclarè S. Augustinus Enar-
Hinc mos frontis ad omnera progrcssum atquc aditum ratione in Psalmum 50 : « Multos hodièfratres nostros

etexitum.ad vcstilum, ad raensas,ad cubilia, ad om- c cogilamus et plangimus ire in vanitates et insanias

ncs penè actiones, crucis signaculo lerendœ ab Apo- « mendaces, negligere quô vocali sunt. Qui si forte in

stolis originem duxit. Hujus disciplinai traditio prœ- « ipso circo aliquâ ex causa expavescant, continué se

tenditur auclrix, consuctudo confirmalrix, fuies

observa- « signant, et slant ïllïc portantes in fronte, unde abs-

trix, teste Terlulliano, libro de Coronà militis. Qui et <t cédèrent, si boc in corde portarent. » Et homilià 21
in Apologetico, ail : Qui crucis nos religiosos putat, inter 50 : « Oinnis qui ad aliquod malum currit, si

consecraneus erit noster. Scd et S. Basilius libro de « forte pedem impegerit, signât os suum, et nescit

Spirilu sancto, cap. 27 , inlcr ea quac aposlolicà tradi- « quùd includit potiùs diemonem, quàm excludit. Tune
tionc ad nos pervenerunt, primo loco signum crucis « benè se signarel, et diabolum de corde suo repelle-
commemoraverat. S. Joannes Chrysostomus, Ilomiliâ « ret, si se ab illo opère nefario cobiberet. « Signum
21 ad populum Antioebenum, diserte explicat, quid igitur crucis est omnis improbitatis ejeralio, et sacra-

impressà fronti cruce profiteatur Cbristianus : « Sicut, mentum quo astringit se Cbristianus legi Christi, ac

« inquit, sine calceanienlis vel vestimentis nemo ves- legem peccali execratur, si modo cor linguse manuique
trûm in forum descendere elegeril, ita sine verbo conseutiat. « Cbristi signum in fronte gestamus, de

lioc nunquàm in forum prodeas. Abrcnunlio libi, « quo non crubescimus, si et in corde gestamus. Si-
Salana, et pompae tua;, et cullui tuo, et conjungor « gnum ejus est humilitas ejus. Pcr stellam cum magi
tibi, Cbrisle. Ne unquàm absque bâc voce exeas, « cognoverunl : noluit stellam esse in fronte fidelium

hacc erit tibi baculus, hoec armalura, base turris in- « signum suum, scd crucem suam. Unde bumiliatus,

expugnabilis. Cum boc verbo et crucem in fronle « inde glorificatus; » inquit S. Augustinus Traclatu 3

imprime enim non tanlùm bomo occurrens,

: sic in Joannem.
verùm nec ipse diabolus le quidquam laedere pote- III. Crux Christi, altcire est sacrificii, in quo Chrislus
c rit, cum his te cernens armis ubique apparenlem. summus sacerdos, idemque victima, seipsum agnum
c El hoec teipsurn jam bine doce, ut cùm signum ce- immaculatum Dco immolavit pro noslrà redemptione
sis miles paratus et contra diabolum tro- et sainte, hàcque unâ oblatione consummavit in sempi-
i péris,

< phaeum erigens, justiliae coronam capias. » Conslan- lernum sanclificalos. In hoc altari Cliristus semel obtalus

lino Magno crux olim in cœlovisa, ex luce conflata, est ad multorum exliaurienda peccata, Hebr. 10 et 9.

solique superposita, cum bujusmodi inseriplione,HAC De hoc altari et sacrificio, cùm alii Patres, praeclarè

YLNCE, ut refert Eusebius libro 1 de ejus Yitâ, cap. disserunt, lùm prœsertim S. Léo, sermone 4 de Pas-
sione Domini. « Crux Christi, inquit, Sacramentum
28. Idem singulis Cbristianis fides suggérât.
Yidetur autem totius fidei nostrac compendium in « veri et praenuntiati habet altaris, ubi per hostiam
salularem, naturse humana; celebraretur oblatio. Ibi
hâc unâ froulcm cruce signandi ralionem contineri.
«

Signum crucis tribus primis digitis exprimendum esse « sanguis unmaculati Agni antiqua; praevaricationis

libro 2 de Mysteriis missae, cap. « pacta delebat : ibi tota diabolica? dominationis con-
doccl Innocenlius III,

ad signiiicandum Trinitatis mysterium. Ducitur

« terebalur adversitas, et de elatione superbiae viclrix
M,
autem primum à vertice capitis sive frontis, usque ad « humilitas triumphabat : cùm tam velox esset fidei
vinbilicum : ut indicelur à summo cœlo egressum in « effeelus, ut de crucifixis cum Christo latronibus, qui
viseera Yirginis Matris descendisse Dci Filium, alque
« in Christum Filium Dei credidit, paradisum justifi-
catus intraverit. i Et sermone 8 f Pascha nostrum,
ex purissimo illius sanguine carnem nostram susce- « :

dextrum ut causa inquit, immolalus est Cliristus : qui se novum et ve-

pisse; deinde à sinistro bracbio ad
«
:

exprimatur. Nam proplerea de « rum rcconcilialionis sacrificium offerens Palri , non

simul incarnationis
mortem templo, cujus jam finila erat reverentia nec in-
cœlis in terram descendit, passionemque et « in ,

in cruce subiit, ut nos qui eramus à sinislris inter « tra septa civitatis, ob meritum sui sceleris diruendaB,

ba:dos collocandi, transferret ad dexleram inter oves « sed foris et exU-a castra crucifixus est, ut veterum

suas, ubi vocem illam dcsideralam audire lieeret : « viclimarum cessante myslerio, nova hostia novo im-

Venite, benedicli Palris mei, possidete paralum vobis re- « ponerclur altari, et crux Christi non lempli esset

à conslitulione mundi. Fronti crucis signum im- ara, scd mundi. » In cruce uni versa fidelium Eccle-
guum «

primitur, quae verecundiae sedes est, ne Cbristi crucem sia suo capite Christo Dco immolabatur, cum
cum
erubescamus, scd in ipsâ nos gloriari profitcamur. Christo non pecudem, sed virtutem ; non cruorem,
sed pietatem non adipem, sed charitatem non
nido- ;
Peclori imprimimus, ut Christum crucifixum in corde ;

jusli-
nos porlare significemus : bumeris et bracbiis, ut nos rem, sed humililatem, et palientiam invictam,
adslrictos esse indicemus ad crucem Cbristi ferendam, tiamque omnimodam oflerret. Ex cruce scilicet ac
bo-
etlegem, quam è cruce promulgavit, fideliler obscr- morte Christi pretium omne ac meritum sacrificio

norum nostrorum operum accedit. Ende S. Léo

ibi-
vandam : sicque dilectio, (pue forlis est ut mors, Chri-
fonsbenedictionum,
stiuu ipsum crucifixum ponal ut sujnnculum super cor dem « Crux tua, inquit, omnium
:

noslrum, super bruchïum noslrum : super cor, ut nihil « oniuium est causa graiiarum : per quam credentibos
 ,

209 DE SYMBOLO. 210

« datur virtus de infirmitate, gloria de opprobrio, vila « l)iis in Psalmo 118 dicilur : Cou fige clavis à timoré

« de morte. > Christi quidem capitis nostri saciïlicium « luo carnes meas. Carnes sunt carnales concupiscen-
in cruce peractum et consummatum est, ut ipse cxcla- « tiœ; clavi sunt praecepta justiliaî. His illas limor
mavit aniinam efflaturus : sed tolius corporis singu- « Domini conligit, qui nos illi acceplabilem bostiam
lorumquc membrorum passio crux, sacriûcium pera- < crucifigit... Sic semper hic vive, Christianè : si ter-

gitur quotidiè, et ad finem scculi adimplebitur. Ciim t reno limo gressus non vis immergere , noli de istâ

enim Cbristus una persona sit, caput et corpus, una t cruce descendere. * Verba sunt S. Auguslini, ser-
est Cbristi oblatio jugis et perennis, quâ justus quis- mone 20.*), alias de Diversis 08.
VI. Crux Christi, thalamus sponsi, in quo Ecrlesiam
que, et in unoquoque justo Cbristus crucifigilur, et
gloiioc Patris immola tur. Hinc S. Gregorius, seu alius
sponsam suam formavil, sanguine suo niundavit, sibi

auetor anliquus Commenlarii in librum 1 Regum sub in fide, in juslilià, et in sempiternum copulavit. Prunus

ejus nominc editi : « Per erucem quidem suam, in- Adam , lypus secundi. « Cùm dormiret Adam, costa illi

< quit, Christus omnes redemit, sed remansit, ut qui i detracta est , et Eva facia est : sic et Domino, cùm

cum eo uiiitur, cruciûgatur. Hoc « dormiret in cruce, latus ejus lanecà percussum est,
« redimi et regnare
« profecto residuum viderai, qui dieebat : Si compa- « et sacrainenta profiuxerunt, unde facla est Ecclesia.

« limur, et conrecjnabimus. Quasi dicat : Quod expies il « Ecclesia enim conjux Domini facta est de latere ,

« Cbristus, non valet, nisiei qui id quod remansit, ad- « quomodo Eva facta est de latere. Sed qiiomodo illa

« implet.llinc bealus PetrusApostolus dicit 1,2: Chri-

« non est facla nisi de latere dormienlis, sic ista non
* slus passas est pro nobis, vobis relinquens exemplum, t est facla nisi de laiere morientis. Unus militumlanccâ
i latus ejus aperuit, et continué exivit sanguis et aqua,
« ul sequamini vestigia ejus, » Hinc Paulus ait Coloss.
1 : Adimpleo ea quœ desuiit passionum Christi in
t Joan. 19. Vigilanli verbo Evangclista usus est, ut

carne meà, procorpore ejus quod est Ecclesia.

c non diceret, latus ejus percussit, aut vulneravit, aut

IV. Crux Christi , tribunal judicantis. In passione t quid aliud, sed aperuit. Ut illic quodammodô vitae

Domini très cruces erant : < Una pœna , sed dispar c oslium panderclur, unde sacramenta Ecclesia ma-

< causa. Ad dexteram unus lalro, ad sinistram alter i naverunt, sine quibus ad vilain quoe vera vila est,
c latro, in mcdioJudex interambos, pcndens in cruce, « non intralur. Ille sanguis in remissionem fusus est
t quasi pronuntians de tribunali, > inquit S. Augusli- « peccatoruin : aqua illa salulare tempérât poculum :

nus sermone 327. « De cruce quippeinsultantem dam- t hsce et lavacrum prœstat, et potum. Hoc prœnuntia-
« navit, credenlem liberavit. Quod in cruce faeliun »
« bat quod Noe in latere arece oslium facere jussusest,
est, lypus fuit ejus quod faciendum est cùm Christus « quâ inlrarent animalia ,
quœ non erant diluvio peri-

judicaturus advenerit. Bonus latro addexteram, malus c tura, quibus prxGgurabatur Ecclesia. Propter hoc
ad sinistram : < in judicio, elecli à dextris, reprobi à ( prima mulier facta est de latere viri dormienlis, et

« sinistris. In ipsâ igitur patibuli specie monslratuin c appellata est vila materque vivorum. Magnum quippe
« est quâ» in judicio ipsius omnium boininum facienda < significavit bonum , ante magnum praevaricalioni»

< est discretio : cùm et salvandnrum figurant (ides cre- < malum. Hic secundus Adam inclinato capite in cruce

« dentis lalronis exprimeret, et danmaudoi'um for- « dormi vit, ul inde formarelur ei conjux, quod de Ia-

« mam blaspliemantis impietas pramotaret; » inquit « terc dormienlis effluxit. mors unde mortui revi-

S. Léo sermone 4 de Passione Domini. Timele insul- « viscunt! Quid islo sanguine niundius? Quid vulnere
tantes, gaudete credentes : boc faciel in claritatc, i isto salubrius? > Banc oh causant signum crucis
quod fecit in buinilitate. Christi in omnium sacramentorum celebratione a!i

V. Lignum in quo fixa fuerunt membra morientis, ca- Ecclesiù usurpatur. Quod signum < nisi adliibealur,

thedra fuit mayistri docentis, inquit S. Auguslinus. Do- sive fronlibus credentium, sive ipsi aqux' ex quâ
cuit autem cxemplo inagis quàin verbo charitatem * regeneranlnr , sive oleo quo ebrismate unguniur,
,

buinilitatem ,
paupertatem, mansueludinem ,
patien- t sive sacrificio quo aluntur, nihil eorum rite perfiei-

lîam ; docuit quœ sit christianè vivendi ,

qu;ic item i tur. Quomodô ergo per id quod inali l'aciunt, nihil

christiané moriendi ratio; docuit justitiam omnem; « boni significatur, quando per erucem Christi, quam
docuit quidquid scire débet Cbristianus quidquid i fecerunt inali, in celebratione sacramentorum ejus
,

Apostolis et apostolicis viris prxdicandum incumbit. c bonum nobis onine signatur? > Verba sunt S. Au-
Nam et nihil mire se arbitralur Apostolus, nisi Jesum guslini, tractatibus 118 et 120 in Joannem.
Christian, et hune crucifixion. Et SUO aliorumque no- VII. Crux Christi tbronus est regnantis. Dicite in

mine ait : A" ot autan prœdicamus Christum crucifixion... qentibus, quia Dominus régnant, Psal. 95. Plané Ih-
Verbum crucil pereuntibut stultilia est : iis autan qui minutregnavh à l'ujno, ul canif Ecclesia, qu;c verba et

suivi fiunt, id est, nobis, virtus Dei est, 1 Cor. 1 et 2. in hoc psalmi 95 versa prisci codices nonnulli exhi-

Docet ut erucem feramus , ut in cruce cum ipso pen- bent, et ea legunl S. Juslinus martyr, 'JVrlullianus

deamus ut reprimendarum carnalium voluptalum

,
Arnobius, Lactantius, etc. Quin etiam à Judais oblit-

erucem nobis ipsi facianuis. In hâc quidem cruce, « lerala queritur Justiuus in Dialogo contra Tryphonem
« per totam istam vilain qux in mediis lentationîbus Judxum. Quanquàm vero ea verba Hebraei codices
,

« dueitur, perpetuô débet pendere Cbristianus. Non rà non babeant, nec Vnlgata nostra reprxsentet:
i enim est in hâc vità tcmpusevellendi clavos,dc qui- regnum tamen Christi à ligno anioscil et pnedicat Ec
ill DE SYMBOLO. 212

cïesia, légitima et fidelis Scripturarum divinarum in- nus Enarratione in Psalmum 5G, sermone 2
« Quan-

terpros. Regia Christi Jcsu dignitas in Passione ma- c lacumque, inquit, patiaris, non pervenies ad illas
xime promicuit, primo cùm spineà coronâ rediniitum c insultationes, ad illa flagella ad illam ignominiosam ,

milites ut regem Judseorum salutavenmt. < Deleslabili « veslem, ad illam spineam coronam, ad illam po-
« quidem mentis aflectu, honoralum tanien Judaei exi- « stremô crucem non pervenies, quia jam et de pœnâ
t tum produnt; nam ejsi compungentes coronant, il- « generis humani sublata est. Cùm enim sub antiquia
« ludcnles adorant ; ctsi corde non credunt ,
quem «scelcrati crucifigerentur, modo nullus crucifigitur.

« perimunt , confilentur. Illis defuerunt boni operis t Honorata est, et finila. Finita est in pœnâ, manet in

« affectus, Deo tamen suus non défait honor : qui sa- < glorià. A locis suppliciorum fecit transitnm ad l'ron-

« lulatur ut rex, coronatur ut viclor, quasi Deus et « tes imperatorum. Qui lantum honorem dédit pœnis
« Dominus adoratur, inquit S. Ambrosius librolO in > < suis, quid servat fidelibus suis? » Loge et tractalum

Lucam. Rex constitutus est à Paire super Sion mon- 5G in Joannem.

tem sanctum ejus, pnedicans pracceptum ejus; sed
§ IX. Christus pro omnibus et singulis hominibus mor-
occultât ad tempus tremendam polenliam, ut com-
Sic regnum
tuus est, non pro solis prœdestinatis.
mendet priùs imitandam palientiam. «

« quod de hoc mundo non erat, superbum muiulum Chrislum Jesum Dominum nostrum pro omnibus et
« non atrocilate pugnandi , sed palicndi humililate singulis hominibus mortuum esse, dogma fidei est con-
« vincebat; sic illud granum mulliplicandum semina- tra Calvinianam et Jansenianam liœresim , Scriptural
« batur horribili contumelià , ul mirabili pullularet in sacrœ lestimoniis evidentibus, omnium Patrum con-
« glorià , » S. Àugustinus tract. UG. sensu et venerandà h-aditione, conciliorumque et
Secundo, regia ejus dignitas effulsit, cùm crucem summorum pontificum deerctis firmatum. Prœcipua
suam porlavit. Tune enim Isake Vaticinium impletum Scriptiir?e sacrœ lestimonia quibus catholica hœc
,

est : Et factus est principalus super humerum ejus, veritas nititur, ista sunt.
Isaiœ 9. Ibat ergo ad locum ubi erat cruciligendus , Isaiœ 55 : Ipse vulneratus est proptei- iniquitates nos-
porlans crucem suam Jésus. < Grande spectaculum, tras , ullritus est propter scelera nostra : disciplina pacis
« inquit S. Augustinus, tract. 117 in Joannem; sed si nostrœ super eum , et livore ejus sanati stimus. Omnes
i spectet impietas, grande ludibrium; si pietas, grande nos quasi oves erravimus, unusquisque in viam suam
« mysterium : si spectet impietas, grande ignominiae declinavit : et posuit Dominus in eo iniquitatem omnium
i documenlum; si pietas, lidei munimentum
grande :
nostrûm. Joannis 1 : Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit

« si spectet impietas, videt Regem pro virgà regni li- peccatum mundi. Non ait S. Prœcursor, Christum
< gnum sui porlare supplicii si pietas, videt Regem
; tollere peccatum aliquorum de mundo , sed mundi
i bajulantem lignum ad semelipsum ligendum quod indefmitè, ut omnium hominum universitatem desi-
« lixurus fuerat etiam in frontibus regum : in eo gnet ab ipso redemptam. Ad Romanos 5 Non sicut :

c spernendus oculis impiorum, in quo erant glorfatura delictum, ila et donum. Si enim unius delicto multi

« corda sanctorum. > mortui sunt ; mult'o magis grulia Dei et donum in

Tertio, regia Christi dignitas crucis titulo tribus lin- gratià unius hominis Jesu Christi in plures abundavit.

guis scriplo Pilati jussu comprobata est : Jésus Naza- Comparât Apostolus peccatum Adami cum dono
renus rex Judœorum, Judœorum quam inscriptionem, Christi, ut ostendatur in omnes abundâsse donum
sacerdotibus frustra clamanlibus, mutarenoluit. « Me- Christi, in quos Adami peccatum traductum est :

< ritô supra crucem titulus; quia non humani corporis, porrù in omnes Adami posteros ejus peccatum tra-

« sed divinœ potestatis est regnum quod liabet Chri- ductum est : igitur pro omnibus ac singulis mortuus
* stus. Mérita supra crucem titulus, quia licèt in cruce est Christus. Idem confirmât Epistoloe ad Corinlhios

« erat Dominus Jésus, super crucem tamen régis ma- cap. 5 : Charitas enim Christi urget 7ios : (estimantes

• jeslate radiabat. > S. Ambros. lib. 10 in Luc.Quam- hoc ,

quoniam si unus pro omnibus mortuus est , ergo

vis autem Rex Judœorum proclamelur, et genlium omnes mortui sunt; et pro omnibus mortuus est Christus :

tamen Rex est, in ipsoque impletur quod dictum est à ut et qui vivunt ,
jam non sibi vivant, sed ei qui pro ipsis

Propbetà, psal. 2 Dominus dixil ad me : Filius meus: mortuus est , et resurrexit. Ex quo consequens est

es tu, ego liodiè genui te : postula à me, et dabo libi gén- Chrislum pro omnibus et singulis mortuum esse , qui

ies hœredilatem tuam, et possessionem tuam terminos in Adamo mortui sunt. Hinc S. Augustinus libro G

terrœ. c Rex ergo Judœorum Christus, sed Judœorum contra Julianum , cap. 4, et alibi , ex eo testimonio
« «ireumeisione cordis , spiritu, non litterâ, quorum inviclè contra Pelagianos probat, parvulos omnes
« laus non ex hominibus, sed ex Deo est; pertinentium originali peccato adstrictos esse ,
quia pro ipsis om-

« ad Jérusalem liberam matrem noslram œternam in nibus et singulis mortuus est Christus. Item , 1 ad Co-

i cœlis, Saram spiritalem, ancillam et filios ejus de rinlhios 8, ubi loquitur Apostolus de manducalione
« domo libcrlatis ojicientem. » S. Augustinus tract. ciborum idolis immolatorum, quœ oflensioni erat in-

117. firmis, ait : Nonne conscientia ejus, cùm sit infirma,

Dcnique regia Clnisti dignitas ex eo splendescit, œdificabitur ad manducandum idolothitn? Et peribit

qnôd crux exempta pirnis suppliciorum, translata est infirmas in tua scienliû ,
frater, propter quem Christus

ad fronics et coronas imperatorum. HincS. Augusti- mortuus est ? Qui locus geminus est alteri , ad Roma-
 ,

2ir, DE SYMBOLO. 211

nos U, ubi ail : Xoli clbo luo illum perdere, pro quo i quodiligilorhem universum. Itaque viclima quidem
Clirisius mortuus est. Absurda aulem videretur illa c pro tolà oblata est naturâ, ac sufficiebat omnibus

Apostoli admonitio, nisi certum esset perire aliquos < servandis. Ca'terùm soli illi qui crediderunt, sunt

ex pro quibus Christus morluus est. Et 1 ad Ti- < quibus usui fuit benelicium. Aitamen non abster-
motheum, cap. 2, ubi prxmisit Aposlolus orationes t mit eum à lali œconomiâ, quod non omnes acce-
pro omnibus liominibus fundendas esse, quia hoc « derent; scdquemadmodùm in Evangelio convivium
bonum esl, el acceplum coram Salvatore nostro Deo e omnibus quidem paralum erat, verùm quoniam qui
qui omnes hommes vull salvos fieri , et ad agnilionem < voeati fuerant, venire noluerunt, non pariter suslu-

veritatis venir e; slatini addit : Vnus enim Deus, nuits et « lit quœ fuerant parafa, sed alios voeavil; itidem et

Mediator Dciet hominum Christus Jésus; qui (ledit re- f hic fecit. Nam et ovis, quœ fuerat à nonaginta no-

demptionem semeiipsum pro omnibus. Eo modo Chri- « vem distracla, unica erat, nec banc lamen contem
omnibus dédit se redemptionem quo modo
stus pro ,
« psit. »

debemus orare pro omnibus. Atqui debemus orare S. Cyrillus Alexandrinus, libro 11 in Joannem, de
pro omni génère hominum, sed pro Judà proditore sic loquitur Ostendat aliquis non
non solùm : <

lieuisse proditori perindc ac aliis

omnibus el singulis liominibus, ita ut nullus ab ora- t
discipulis divinâ

lionibus nostris exeludalur : igitur Cbrislus non solùm « frui gratià, et nos victos falebimur. Sin aulem pe-

hominum génère, aut pro solis ex omni ho- « rinde ac alii divinâ septus gratià, nutu suo in per-
pro omni
minum ordine prédestina tis, sed pro omnibus et sin- < ditionis baratbrum decidit quomodù non eum ser-
,

gulis liominibus morluus est. Idem confirmât Apo- c vavil Christus, qui bonitalis sua: opem ei impcrtiil,
slolus cap. i : Spcramus, inquit, in Deum vivum ,
qui « el quantum spécial ad ralionem auxilii, eum scr-

omnium hominum, maxime fidelium. Non « vâsset, nisi voluniaie sua ipse maluni sibi ulirù ar-
est Salvator
igitur pro solis fidelibus, sed etiam pro inlidelibus, et i cessisset? i

pro omnibus ac singulis liominibus morluus est. Et Psalmum 118, vers. 22, ait Chri-
S. Hilarius, in

ad Hebracos cap. 2 : Videmus Jesian, propier pas- slum exprobrare humano generi non pœnitenti, neqne
sionem mortis, glorià et honore coronatum : ut gratià in viam evangelicam pergenli, quod in Psalino 29
Dei, pro omnibus gu&taret morlem. Idem colligitur ex conlinelur : Quœ ulilitas in sanguine mco, dùm de-
Epistolà 2 S. Pétri, cap. 2 : Fuerunt verb, inquit, et scendu in corruptioncm? t Exprobrat enim, inquit,
Pseudoproplietœ in populo, sicut cl in vobis erunl ma- < superbis et malcdiclis, cur nihil in sacramento san-
ijislvi mendaces, qui inlroducenl seclas perdilionis, et < guinis sui alque morlis ulililalis suai esse cxisli-
eum qui émit cos, Domintim negant, superducentes sibi « mârunt, cùm ille noslri causa et nalus, et passas

celerem perditionetn. Pro illis igilur qui Uominum ne- t et mortuus sit. t Et in Psalmum 51, ubi cxplanat
gant, et in (lamnationeni xlernam incurrunl, morluus illa verba : Propterea Deus deslruet te in fmem, evel-

esl Christus. Aliis Aposlolis concinit S. Joannes lel le, emigrabil te de tabernaculo tuo ; salutem ac vilain
Epist. i,cap. 2: Sed cl si quis peccaverit, advocatum xlernamà Clirislo omnibus liominibus oblatam fuisse
hiibemus apud Patron . Jesum Christian Justum; el ipse ait, sicut lotius huinani generis naturam assumpsil :

est propiliatio pro pecealis nostris. y on pro nostris au- neminem ilaquc, nisi suà culpâ, exciderc à sainte.
tan tantitm , sed etiam pro lotius mundi. < Qui enim non manebit in Christo, inquit , regni
Istud lidei dogma profitetur Ecclcsia in Symbolo < Cbrisli incola non crit. Non crit aulem, non quod
Constanlinopolilano, bis verbis : Qui propier nos ho- i sibi non palueril incolalus. ( Univcrsis enim palet,
mines, et propier noslram salutem descendit de cœlis... « ul consorlcs siul corporis Dei alque regni, quia
crucifirus, passas, clc. Non ail, propier nos fidèles, « Ycrbum euro factttm est, et habitant in nobis, na-
Vûl propier cleclos, sed, Propier nos homines, ni si- < luram sciliect in se lotius humani generis assumons.)
gnificel Chrislum ad singulos homines redimendos c Sed unusquisque pro merilo cl cvcllondum se de
pnssum esse, idem dogma confirmât unanimis SS. < tabernaculo, et cradicandum de terra vivenlium
Pair uni consensus. Es innumeris ipsornm leslimo- « prsebet, non prohibilus unquàm inesso, qui per na-
nii illustriora qusedam ci luculenliora describo. c lurœ assumptionem incola sil receplus. Sed eradi-
S. Joannes Chrysoslomus, homilià 2(5 in Epislolam ( calur ob infidclilalis crimen, naluric consorlio in-
ad Komanos : « Christus, inquit, liect non esset lu- t dignus existons, >

• cri lac tu rus omnes, nihiJominùs lamen pro omnibus S. Ambrosius, iibro de Joseph Patriarche, cap. 7 :

« mortuus est, quod suum erat, adimplens. > Et in i Non quxril Cbrislus argcnlum, sed lîdem... Neqne
cap. 2 EpisioUn ad Galatas , verba Ma exponens : « enim prclium qu&sivit ;t nobis, qui pro nobis san-
Quidilexit me, et tradidit semeiipsum pro me, ail : i Ouid i guinis sui prelium solvil, quia non auro el argento,
< lacis, 6 Paule, dùm communia propriè tibî vindicas, « sed prelioso nos redemil sanguine. Ergo id prelium
« quxque pro loto lerrarum orbe racla sunt, lihi facis < debcs, quo emptus esl ; et si ille non semper exigat,
peculiaria?... Déclarai par esse ul quisque
i
noslrûm • tu lamen debcs. Emc igilur libi Chrislum, non eo
t non minus agal gratias Christo, quàm si ob ipsum < quod pauci habent, sed eo (|iio(l omnes habenU
< solnin advenisset. Neqne enim recusalurus erai vcl < Omnes habent per naturam, pauei afl'erunl per ti-
i ob iinuni taniani exhiberc dispensationcm ; adeù « rnorem, Suum esl quod à te Clirisius reposcit. Ipse
« quemlibet hominum pari charitatis modo diligit, < \ilam omnibus dc<lil, ijtse pro omnibus morlem
 ,

21; DE SYMROLO. 210

i suam obiulit : solve pro Auctorc, quod solnturus es « quod promisit. Quid fecit? Mortuus est pro te. Quid
* loge, i El Sernione 14 in psalmum 118 : « Mala « promisil? Ut vivas cum illo. Incredibiliusest quôd
« Evae successio tolum hominem devorabat : prae- « mortuus est seternus, quàm ut in seternum vivat

« clara Cbrisli luvreditas tolum hominem libcravit. « mortalis. Jam quod incredibilius est, lenemus. Si
« Non ad unum quidem, non ad paucos, sed ad om- « proplcr hominem morluus est Deus, non est viclu-
« nés Testamenlum suum scripsit Jésus. Onines scri- « turus homo cum Dco? Non est victurus mortalis in
« pli haercdes suions, non pro porlione, sed pro uni- « selernum, propler quem morluus est qui vivit in
« versitate. Testamentum commune est, et jus om- « seternum? t

» nium, luvreditas universorum et soliditas singulo- Tractalu 12 Joannem explicans illa verba Non
in :

« runi. » Et libro 2 in Lucam ait : « Plus, Domine, enim mi.sit Deus Filium suum in mundum, ut judicet
€ injuriis luis debco, quôd redemplus sum, quàm mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum, ait « Ergo :

« operibus luis, quôd crealussum. » < quantum in medico est, sanare venit «grotum. Ipse

S. Augustinus in Psalmum 08, sermone 2 : « Judas « se interimit, qui medici prœcepla observare non
« traditor punitus est, et Cbristus crucitixus est : « vult. Venit Salvator ad mundum : quare Salvator
< sed nos redemit sanguine suo, et punivit illum de « dictus est mundi , nisi ut salvet mundum non , ut
« pretio suo. Projecit enim pretium argenti, quo ab « judicet mundum? Salvari non vis ab ipso? Ex te ju-

« illo Dominus venditus crat; nec agnovit pretium i dicaberis... Novit Dominus qui sunt ejus : novit qui
t quo ipse à Domino redemplus erat. > Et Enarra- « permaneant ad coronam, qui permaneant ad flam-
tione in psalmum 85, illum versum explicans Judi- : c mam. > Ex quibus evidens est Christum voluisse ut
cabiv orbem lerrarum in œquitale, ait : « Non partem, illi eliam quosad flammam permanere noverat, quan-
« quia non partem émit; tolum judicare habet, quia tum quidem in ipso erat, suà morte salvarentur.
« pro loto pretium dédit. » Enarratione in psal- Sermone 544, aliàs 51, ex editis à Sirmondo, quem
mum 102 : a Omnis horno, si non aegrotas, alia co- citât Florusin 2 ad Corinlhios cap. 5 : « Adjutorium,
« gita : si te œgrolantem languor ipse convincit, priùs < inquit, tuum vide. Redemit te à barbaris argenlum
« de sainte luà cogita. Salus lua Christus est : Chri- c tuum, redemit te à prima morte pecunia tua ; re-
« stum ergo cogita... Redempta est vila lua de cor- « démit le à secundà morte sanguis Domini tui. Ha-
t ruptione, jam securus esto inilus est bonae lidei
: c huit ille sanguinem unde nos redimeret; et ad hoc
< contractus, nemo fallit Rcdemptorem luum, nemo « accepit sanguinem, ut esset quem pro nobis redi-
« circumvenit, nemo premit. Egit hic commercium, i mendis eflunderet. Sanguis Domini Dei tui, si vis,

t jam pretium solvit, sanguinem fudit. Sanguinem, i datus est pro le ; si nolueris esse, non est datus pro
« inquam, fudit unicus FiliusDeipro nobis : ô anima, < te. Forte enim dicis : Habuit sanguinem Deus meus
« érige te, tanti vales ! » Enarratione in psalmum « quo me redimeret ; sed jam cùm passus est, totum
148 : Non est facturus Angelum ex liomine, qui
e « dédit : quid illi remansil quod det et pro me? Hoc
« fecithominem ex nihilo? Aut verô pro minimo ha- « est magnum, quia semel dédit, et pro omnibus de-
« bet Deus hominem, propter quem mori voluit Uni- ( dit. Sanguis Cbrisli volenli est salus, nolcnli sup-
« cum suum? Attendamus ad indicium dilectionis. t plicium. > Clariusne aliquid acluculentiusdesiderari
« Promissions Dei taies arrhas accepimus : lenemus polesl ad confirmandum lidei dogmade Christi Domini
« morlem Cbrisli, lenemus sanguinem Christi. Quis morte pro omnibus et singulis hominibus, etiam re-
< morluus est? Unicus? Pro quibus mortuus est? probis ? Cum bis igilur Patribus et cum Ecclesià catho-
« Utinam pro bonis, ulinam pro juslis. Sed quid? licâ profitemur, Christum pro omnibus hominibus
« Etenim Christus, ait Apostolus, Rom. 5, pro impiis mortuum esse et sanguinem fudisse, non quidem effl-

« mortuus est. Qui donavil impiis morlem suam, quid caciter, quia suà culpà non salvantur impiiet reprobi,
« serval juslis, nisi vitam suam?Erigat ergo se hu- Christique morlem et sanguinem inutilcm sibi red-
« mana fragilitas, non desperct, non se collidat, non dunt ad vilam seternam oblinendam : sed suflicienter
€ se avertat, non dicat : Non ero. Qui promisit, Deus «on eà solùm ratione quôd mors et sanguis Christi

« est;etvenil, ut promitteret; apparuit hominibus, pretium sit pro omnium hominum salute perse suffi-

< venit susciperc morlem nostram, promitlere vitam ciens , sed quôd Christus passionem et sanguinem
« suam. Venit ad regionem peregrinationis nostra;, suum sinecrâ charilate et propensissimâ in eorum sa-
t accipere hic quod hic abundat, opprobria, flagella, lutem voluntalc, pro redemplione omnium ac singulo-
c colaphos, sputa in faciera, contumelias, spineam rum Patri suo obtulerit.
« coronam, suspensionem in ligno, crucem, morlem. Sicubi igitur S. Augustinus ait « non perire unum
« Haie abundant in regione noslrà : ad talia commer- i ex illis pro quibus Christus mortuus est ... Omncm
« cia venit. Quid hîc dédit, quid accepit? Dédit exhor- « qui Christi sanguine redemplus est, hominem esse,
« tationem, dédit doctrinam, dédit remissionem pec- i non lamen omnem qui homo est, etiam Cbrisli san-
i catorum ; accepit contumelias, morlem, crucem. c guinc redemptum esse Deum eos quos Media-
...

Attulit nobis de regione bona, et in regione no-

< illà < loris sanguine redemit, facere ex malis deinceps in
« strà pertulit mala... Quid promisit Deus, ô ho- Christum ad se omnia trahere,
libi < ajternum bonos ....

« mo mortalis?
Quia viclurus es in aîternum. Non » utique omnia prsedeslinata ad salulem, ex quibus
< credis? Crede, crede. Plus est jam quod fecit, quàm f omnibusait nihil esse péri turum, cùm supra de suis
 , ,

217 DE SYMBOLO. 218

« ovibus loqueretur. Aut cerlè omnia hominum gène- \

< omnium causam m ventatesuscepiam, recte omnes
i ra .... Qui ita confitetur Christum Deiiin, ut homi « dicantur redempti, et tamen non omnes à captivitale
< nem neget, non pro illo m or tu uni esse Christum. > i i sint eruti; redemptionis proprietas haud dubiè pe-
Vide S. August. Epist. 169, alias 102, ad Evodium ;
< nés illos est, de quibus princeps mundi missus est
1 lib. de Adulter. conjug. cap. 15 ; lib. de Cor- « foras, et jam non vasa diaboli sed membra sunt ,

rept. et Grat. c. 11; Tract. 52 in Joan.; Tract. GG; « Christi. Cujus mors non ita impensa est humano
Tract. 110; 1 Cor. 11; Christum non rogare pro mun- « generi, ut ad redemptionem ejus etiam qui regene-
do hostili, sed pro mundo fideli : non rogare pro niun- t randi non erant, perlinerent : sed ita, ut quod per
do de quo scriplum est : A'e eum hoc mundo damne- < unicum exemplum gestum est pro universis , per
mur: sed pro mundo de quo scriplum est Joan. 3: < singulare sacramentumcelebraretur in singulis. Po-
Non enim mundum, sed
verni Filins hominis utjudicet « culum quippe immorlalilatis ,
quod confeetum est
ut salvetur mundus per ipsum ; cùm hœc, inquam S. , < de infirmitate nostrâ etvirtute divinâ,habet quidem
Augustinus profert, Cbristique mortem ad solos pra- < in se ut omnibus prosit, sed si non bibitur, non me-
destinalos, aut ad solos fidèles restringit, de fructu < detur. i Ilisaddendaresponsioejusdem Patris ad ob-
ultimo plenoque ac perfecto mortis ac redemptionis jectionem nonam Gallorum. < Cùm, inquit, rectissimè
Christi est inlelligendus, sive de illius efficaciâ con- < dicatur Salvator pro totiusmundi redemptione cru-
sunmialâ, quœ vitse aetermc consecutioest. Hnec enim t cifixus.proplercommunem in primo homine omnium
ad solos prx'destinatos perl'met,pro quibus etiam solis < perditionem; potest tamen dici pro histantùmcruci-
Dominus oravit , ut per ipsum vitam consequerentur i fixus, quibus mors ipsius profuit. Dicit enim Evange-
œternam, quiaoratio exdeliberationerationis ad Deum » lista Joan. 11 : Quia Jésus moriturus erat progeiite, et

fusa, absolutcc voluntatis est interpres, ut loquitur S. t non tantum pro gente, sed etiam ut filiosDeidispersos

Thomas. Sed bis ipsis in locis non negat S. Augusti- c congregarel in unum.In sua enim venit, et sui eum non
nus, quod alibi toties asserit ettamconstanter propu- c receperunt. Quotquot autem receperunt eum, dédit eis po-
guai, Christum esse mortuum et sanguinem fudisse c testatem filios Dei fieri. . . Diversa ergo ab istis sors eo-
pro omnibus et singulis hominibus, quantum ad suf- < rum est, qui inter illos censentur de quibus dicitur,
ficienliam, non solùm ratione pretii quod omnibus et
'

« ]ozn.i: Munduseumnoncognovit.l^l possit secundùm

singulis redimendis par est, îmô redundans, sed ex c hoc dici Redemptor mundi, dédit pro mundo sangui-
intcnlionc cl cbaritate Christi, pretium illud, scilicet < nem suum, et mundus rediminoluit, quia lueemtene-

sanguinem suum acmorteinsuam, pro omnibus etsin- '

< bne non receperunt; et tenebrae receperunt, quibus

gulis hominibus offerentis. ( dicit Aposlolus, Ephes. 5 : Fuistis aliquandotenebrœ,

Id confirmât S. Prospcr in Responsione ad Objec- i

< mine autem lux in Domino, i

tiones Yincentianas, ubi inter < ineptissimarum qua- Hanc traditionis doctrinam paucis expressit sacra
rumdum blasphemiarum prodigiosa mendacia ,
quse !
synodus Tridentina , sessione 6, de Justificatione
Semipelagiani S. Augustino et ejus discipulis affinge- cap. 2 et 5 : « Christum Jesum, inquit, proposuit Deus
bant, proposilionem illam primo loco recenset ac re- t propiliatorem per fidem in sanguine ipsius pro pec-
fellit, quia Dominus noster Jésus Cliristus non pro c catis noslris, non solùm autem pro noslris, sed etiam
j

omnium Iwminum salute et redemptione sit passus. i pro lotius mundi. Yerùm etsi pro omnibus ille
j

Tum clarissimis verbis docet Christum pro omnibus c morluus est, non omnes tamen mortis ejus benefi-
mortuum esse, qui eâdem nalurà censenlur, et qui in i cium recipiunt , sed ii duntaxal quibus meritum
Aùamo perieranl, hoc est, etiam pro reprohis, ejusque c passionis ejus communicatur. t

passionem ac mortem, quantum in ipsa est, et ex vo- Meritô igilm- à summis ponliûcibus Innocentio \
limtate Crucifixi, universis profuisse:
quod autem ejus !
el Alexandro VII, et ab Ecclesià catholicà universà
fructus non ad omnes reipsà pertinet, eam causam eorum constitutiones, ut par erat, recipiente, quinta
J

esse quod ad omnes non applicatur quia impii ac re- ,

ha;c Jansenii Yprensis episcopi proposilio , ut falsa,

probi salutis poculum biliere , et universalcm mcdiei- lemeraria , scandalosa, impia, blasphéma, conlume-
nam omnibus à cœlesli Medico praeparatam sumere liosa, divina; derogans boiùtati, et hcerelica, damnata
nolunt. < Contra minus, inquit, originalis pcccali, quo est : « Semipelagianum est dicere, Christum pro omni-
« in Adam omnium hominum corrupta et morlificata < bus omninù hominibus mortuum esse, aut sanguinem
« natura est, et unde
omnium coneupiscentiarum mor- « fudisse. »

« bus inolevit, verum elpolensac smgulare remedium

§ X. Ex morte Christi graliœ tttfitàentet ad salutim
i est mors Filii Deî Domini nostri Jesu Christi : qui
omnium iterivanlur. Kxplicatur qnid de gratià su(}i-
i liber à mortis debito, et solus absquc peccato, pro
cienli sentiendum sit.
< peccatoribus et debitoribus mortis c>t morliius.
( Quod ergoad magniiudinem et potentiam pretii, et Gratis sufficiens dicitur, qua^ dat posse, ut scho-
< quod ad unam pertinet causam generis humani laslici loquuntiir ; id est, qui fit ut bonum agere pos-
< sanguis Christi redemplio est lotius mundi. Sed qui sinms. Gralia efticax ,
que non solùm dat posse , sed
« hoc seculum sine ûdc Christi , cl sine regenerationis etiam agere; id est, quae non solùm pra-stat ut bo-
« sacramento pertranscunt, redemptionis alieni sunt. num vellc cl operari possimus, verùm etiam ul reipsà
i Cùm itaquc propter unam omnium paturam, et unam 1 bonum ojieremur. Cùm ratent de gratià suflieienti
 , ,

219 DE SYMHOLO. 220

nuilUfi quaeslionesàscbolaslicis tbeologis moveanlur, « fixus slultiiia est; » alleram, quâ vocantur prrede-

bis seposilis , ea dunlaxal exponimus dogmala quae stinali ,

quà vocalione fit credens. Prior ad gratiam suf-

ad virorum ecclesiasticorum mentes conlra novato- ficientem ,

poslcrior ad efficacem pertinet. Et tracla-

rum perniciosani doctrinam muniendas necessaria tu 53 in Joannem : « Ne quisquam neget voluntatis

sun t. f arbilrium, et audeat excusare peccatum;sed audia-

i mus Dominum et proecipientem , et opitulanlem , et
Interior gratin verè snfficiens in statu naturel lapsœ ag-
c jubentem quid facere debeamus , et adjuvanlem ut
noscenda est.
< implere possimus... Agendac sunt gralise, quia data
I. Ccrlô tenendum est graliam aliquam esse suf- i est potestas; orandum, ne succumbat infirmitas. »

ficienlem, in slalu nalurac lapsae, ab efficaci distin- Gratia porrô quae dat posse, et cum quâ nibilominùs
ctam ; id est ,
quae ullimum eflectum non obtinct, ad quandoque succumbit infirmitas , est gratia sufficiens.

quem à Deo deslinatur , verbi gratiâ vicloriam lenla- Gratiam utramque S. Augustinus in conversione
lionuin , observanliam mandatorum , conversionem suâ expertus est. Antequàm enim ad Deum reipsà con-

peccaloris ,
perseverantiam nsque in fincm in gratia, verterelur, bonos quosdam, sed imperfectos conatus

et charitale; sed tamen praeslat peceatori ut converti animec ad Deum redire volentis, in semetipso senlie-

possit, et resurgere à peccato; juslo ut mandata im- bat, parvam invalidam , et languenlem voluutatem ;

plore, et injustilià perseverare ; cuilibet ut lentalio- pia quidem , sed inefficacia desideria : quae quidem
nes vinecre possit. liane graliam admittendam probant omnia , cùm sint gratiac alicujus interioris effectus,

Scripturac sacra; oracula quotquot grattant in vacuum nec tamen efficacis ,

quae conversionem reipsà opera-

recipi, bomines gratiœ Dei déesse, Spirilui sanctoresis- lur , reliquum est ut gratiac sufficienlis , mentem inte-

lerc, Spiritum sanctum exlinguere, testanlur. Soli enim ïiùs illuminantis , et exeitantis voluntatem , effeclus

gralia; sulïicienli resislitur , sola suo fruslralur el- fucrint. Motus illosdescribil S. Augustinus, libro prre-

feetu, eùm gratia eflieax à nullo duro corde respualur, serlim 8 Gonlessiouum, cap. 5 : « Voluntas nova , in-

ut loquitur S. Augustinus, quia « ideô datur, ut cor- « quil, quae mini esse cœperal ut le gratis colerem
« dis dnrilia primilùs auferatur. » Graliam sulfieien- < fruique te vellem, Deus, sola cerla jucundilas , non-
tem S. Augustinus, non solùm in statu innocentiae, sed « dùm erat idonea ad superandam priorem vctuslale
eliam in statu naturac lapsae admittit, libro de Correp- < roboratam. Ita duae voluntates meae, una velus, alia

tione et Gratià , cap. 11 et 12, ubi distinguit duplex < nova; illa carnalis, illa spiritalis, confligebant inter

adjutorii «s'tve gratis genus. « Aliud est adjutorium c se, atque discordando dissipabant animam meam..
< sine quo aliquid non lit, et aliud est adjutorium quo « Ego autem adhuc terra obligatus militare libi recu-

< aliquid fil. Nam sine alimentis non possumus vivere, « sabam , et impedimenlis omnibus sic timebam expe-
i nec tamen cùm adfuerint alimenta , eis fit ut vivat < diri, quemadmodùm impediri timendum est. lia sar-

< qui mori voluerit. At verô beatitudo quam non ba- « cinà seculi, velul somno assolel, dulciter premebar;
bomo cùm data fuerit continué beatus. Ad- « et cogilaliones quibus meditabar in le similes erant
« bel , , fit ,

i jutorium est enim non solùm sine quo non fit, ve- « conatibus expergisci volenlium ,
qui tamen superati
< rùm etiam quo fit propter quod datur. > Adjutorium c soporis allitudine remerguntur. Et sicut nemo est
sine quo, Theologi graliam sufficienlcm appellanl; ad- e qui dormire semper velil, omniumqne sâno judicio
jutorium quo, graliam el'ficaeem. Ulrumque porrô , il- i vigilare praestat : differt tamen plerùmquc homo
lud scilicet sine quo perseverare jusli non possunt, et il- <? somnumexcutere cùm gravis lorpor in mcmbrisCit,

lud quo fil ut persévèrent ,

quibusdam conferri in boc < eumque jam displicenlem carpit bbentiùs, quamvis
naturac corruptae statu, quibusdam verô in pœnam i surgendi tempus advenerit. lia cerlum babebam esse
peccali praccedentis subtrabi à Deo docet. « Siautem, 1 melius tuae cliaritati me dedere, quàm me cupidi-

< inquit, boc adjutorium vel angelo vcl bomini , cùm « lati cedere. Sed illud placebat,et vincebat; boc libebat

c primùmfacli sunt , defuisset ,

quoniam non lalis na- « et vinciebal. Non enim erat quod libi responderem di-

ma- Surge, qui dormis, et exsurge à nwrtuis,

< lura facla erat, ut sine divino adjulorio posset « centi milii :

non inique suâ culpâ cecidissent ad- « etilluminabil te Clirislus Epbcs. 5. Et undique os-
t nere si vellet, ,
,

« jutorium quippe defuisset, sine quo manerc non t tendenti vera le dicere , non erat omninô quod re-
sponderem veritateconvictus, nisi tanlùm verba len-
« possent.Nunc aulem quibusdeest talc adjutorium, «

ta et somnolenla modo; ecce modo; sine paululùm.

jam pœna peccati est. Quibus autem datur, secun- i :
•

non sccundùm debitum et « Sed, modo et modo, non babebant modum : et, sine
« dùrn graliam datur , ;

i tanlô ampliùs datur per Jesum Christum Dominum « paululùm, in longum ibat. >

< nostrum ,
quibus id dare Deo placuit, ut non solùm Gratia sufficiens veram propricque dictant potentiam
ad
t adsit sine quo permanerc non possumus, eliam- opus supernaturale tribuit.

< si velimus, vcrùrn etiam tantum ac taie sit utve-

< limus , » ele. Et libro de Praulestinatione Sancto- Firmissimè tenendum est gratiam sufficientem
II.

tribuere veram proprièque dictam

potentiam ad opus
rum, cap. l(J,dup!icem distinguit vocationcm : unam
i <|iià vocali snnlelqui nolucrunt venire ad nuplias supernaturale, propter quod datur, verbi gratià, ad

« quà vœatione vo^ati sunt et Judaei', quibus Christus credendum, ad vincendum tentationes ad conversio- ,

» crucilivus scandalum est; cl gentes ,

quibus cruci- nem peccatoris, ad observantiam preocepti, ad perse»
 ,

221 DK SY MROLO. 0-22

verantiam. Quœ quidem potcntia non est possibilitas Deum assurgere, ad opéra supernaluralia nos erigere,
sola natur.p, aut liberi arbitrii, qualem sufficerc pro- verè proprièque possumus ; sed nceesse tamen est ad
pugnabat Pclagius; sed supernaturalis virtus est, quà volatum ut spiritales alas explicemus quod ut facia-
;

volu'.iias exeitata et adjnia bonum opus exercere po- mus, gratis debemus efficaci, quae potentiam applicat
test. Non confert quidem gralia sufficieiis, qnatenùs operi, et opusexplicat voluntati. Semen terra man-
ab efficaci distincla est, volnntatem credendi , bonum dalum verè proprièque veram atque sufficiens est, et
agendi, redeundi ad Deum, perseverandi, resistendi intrinsecam virtulem babet ad segetis, plantae, vel ar-
tentationi, magnam et robustam ; sed lamen confort boris productionem : et tamen necessarii sunt solis
illis quibus datur, voluntatem bonam, quamvis parvam radii, siderum influxas, agricole vel bortulani labores
et invalidant, ut loquitur S. Auguslinus, lib. de Grat. et curaê, ut seges, planta, vel arbor progei minet,
etlib. Arbit. c. 17. Ilujusmodi porrô bona vobmtas, erumpat ,
adolescal. Gratia sufficiens boni operis se-
vera proprièque dicta potentia est ad opus bonum su- men est : ea in animum bominis immissa veram at-
pernaturalis ordinis. < Non confert gratia sufficiens que intrinsecam virtulem confert ad bonam operatio-
« possibililatem illam quse simul cum effeclu in san- nem : sed lamen necesse est ut Sol juslitiae novo in-
< élis provenit, cùm sanatâ et adjutâ bominis vo- fluxu virtuti isti velut
obstetricclur, ut ad effectuai
« luntale, chantas Dei, quantum plenissimènatura no- perveniat ; necesse est ut Deus per nova; gratis, quam
« stra sana atque purgata capere potest, diffunditur efficacem vocamus, occultam subministrationem, vir-
i in cordibus noslris per Spiritum sanctum, qui datas tutem cœlestis illius seminis foreat, riget, det incre-
« est nobis , » ut ejusdem S. Augustini verbis utar ( lib. mentum. Passio Christi verè proprièque sufficiens est
de Naturà 42) ;sed tamen veram pro-
et Gratià, cap. ad omniumsingulorum hominum salutem, quamvis
et

prièque dictam potentiam tribuil, sine quâ illis qui omnes non salventur, quia verè potest Christi
reipsà
gratià efficaci destituti sunt, impossibiie esset crede- passio secundùm se spectata omnes etsingulos salva-

re, sperare, diligere, à peccalo resurgere , mandata rc; ita ut non ejus defeetu, sed humanae voluntalis
observare, tentationes vincere, in juslitiàperseverare, eontingat ut non omnes salutem consequantur. Gra-
cùm naturre liberique arbitrii vires ad hsce non suffi- tia quoelibet , scu parva, seu magna, sive sufficiens,
ciant. sive efficax , fructus est passionis Christi adeôque
;

Quâ verô ratione vera sit proprièque dicta potestas secundùm se quamlibet vincere tentalionem, et cujus-
boni operisex gratià sufficienli derivata, quamvis gra- libet peccatoris conversionem operari potest; ita ut
lia potentior, sciXcet gratia efficax necessaria situt pote- per ipsam non stet, sed per humaine voluntalis defe-
sias illa eum efleetu eonjungatur, sive applicetur ad ctionem ac duritiem , si non illico vincitur tentalio,
opus, cxemplisappositis etclarissimisostendilur. Deus nec converlitur pecealor. Minima igitur gratia verè
veram proprièque dictam potentiam babetereandi plu- sufficiens est ad bonum opus, ad conversionem pec-
res mundos, cùm sit omnipotens et tamen necessa- :
catoris, ad lentalionis victoriam, ad perseverantiam
rium est voluntalis ejus propositum scu decretum quo quamvis alia pnelerea gratia, scilicet efiicax, ad ba-c
ad eorum creationem se applicet; alioqui nusquàm il- reipsà exequenda et consummanda requiratur. Suffi-
los creabit. Crcandum est in nobis cor novum, cor ciens ,
inquam , est per seipsam, quamvis speotalis
mundum , creandi sumus in Christo Jesu in operibus omnibus hominis, cui tribuitur, conditionibus el dis-

bonis. Gratia sufficiens praestat ut id verè proprièque positionibus , ultimum , ad quem destinatur, effcclum

habere, et in bonis operibus ambulare possimus; siqui- non sit produelura. Sic medicinam à perilo
medico
deinmentein illuminât, voluntatem excitât ad bonum; paratam sufficientem rectè dicimus, verèque ac pro-
sed tamen spiritalis illa creatio non perfieieliirin nobis, priè posse sanare ;egrotum, si virtus illius intrinseca

nisi potestas illa gratia; potentioris, scilicet efficacis, specietur, quamvis praeter ipsam, potentioribus mc-
auxilio applicetur. Puerum qui nutrieem babet opli- dicamentis sit opus, si prava bominis regrotantis dis-
mn lacle abundantem , verè posse lactari ac nutriri posiiio specietur.

neniO negaverit, quamvis ipsum applicari oporleat Quia verô poientius illud grali;e efficacis auxilium
ad nulricis ubera, ut reipsà lactetur atque nutrialur, Dei donum est, illud à Deo suppliciter posiulandum
Cbrisliis ipse lac nobis factus est : gratia sulïiciens esl. Unde quamvis gralia sufficiens veram proprièque
laclis bujus desiderium quoddam , licet imperfectum, dictam el supernaturalis ordinis potentiam tribuat ad
nobis inspirât, nos ad divinae miserationis ubera su- bonum opus, non inanis est oratio (idelium, nec id
genda verè proprièque disponit ac prxparat ,
quam- petunt quod in sua hahent potestale. Quanquàm au-

vis necessaria sit gralia eflicax ,

quà ad divina illa lem gratiam laniùm sufficientem Ecclesia profidelibus
ubera admoveamur et applicemur. Avcm alis inslru- suis à Deo non postulet, riihilominùs vera Christi gratia

clam habere veram et propriè dictam volandi poten- csi, virtutc ac meritis passionis ejus mortisque parla;
liara (juis inficiabitur? Et tamen necesse est ut alas sed potentiorem aliain, scilicet efficacem postulat,
explicetad volatum. Meus cl voluntas, aie veluti dua: quia necessaria illa esl ad bonum opus, et ad perfe-
sunt anima', nostre ,
per se quidem insufficientes ul clam peccatoris conversionem, \cl ad perseverandnm
ad Deum feranlur, et ad supernatiiralia opéra DOSeri- in jusiiiià. Cùm enim àb Omnipotente petat, magni
ganl , nisi Dei gratià excitentur ad volatum : excitât aliquid petit. Denique preces fundil ut Deus promissa
gralia sufiieiens ; cl illà pneveniente ac adjuvante ad sua adimpleat : Magna aulein itte et pretiusa nobis
223 DE SYMBOLO. 244

promissa donavit ( inquit Apostolorum princeps. )

peccati vulnus non stntil homo, quia nec animadver-
,

Quamobrem non minimas gratias, sed efficaces à Deo tit esse peccatum. Posterior somnus signilicatur his

postulanms. verbis psahni 118 : Dormitavit anima mea prœ tœdio.

Nain voluntas in via salutis defessa, in somnum quem-
Gratta sufficiens e*t gratta Christi medicinatis.
dam infeliccm soepè immergitur assiduitate peccandi,

III. Firmiter lenendum est graliam sufficientcni tœdioque rerum qua: salutem spectant. Ilaque duplex
hominibus in statu naturae lapsœ à Deo concessam, somnus excitatione duplici pellitur, mentis et volun-
esse gratiam Christi medicinalem non quôd ipsa sola; tatis. Prima est à gratià illuminante, altéra à gratià

sanet vulnera nostra , sed quôd ipsorum curationcin movente. Utrumque prseslat gratia efficax, qua; per-

ineipiat, etad perfectam sanitatem disponat, eâque fectè excitât hominem : utrumque prœstat et gratia

intenlione ab omnipotenti Medico tribuatur, aul pra> sufficiens, qua: eumdem excitai imperfectè, et ad qua>

paretur, et pium sanitalis desiderium inspiret. Pars rendam gratiam polentiorem movet, quâ non solùm
aulem sanilatis, est vclle sanari. Non sistit igitur in sanari desideret, sed reipsà sanelur. De quà S. Augu-

mente, nec ipsam duntaxat illustrât, suadelque ipsi stinus Enarrationein psalmum 106 Fac, inquit, ho- :

quod agendum est, sed ad voluntalem pertingit, ip- minem primo nihil quœrentem, secundhm vilam veterem
samque excitât ut bonum velit. Cùm enirn nalura ma- seductorià securitate vivent em, nihil putantem aliud esse

gis depravala sit in appetitu boni, quàm in cognitione post hanc vitam quandoque finiendam, negligentem

veri, utraruque facultatein medicinali Christi gratià quemdam et socordem, obrutum cor habentem illecebris

sanari necesse est : quain sanitatem gratia sufficiens mundi, et mortiferis delcctationibus consopitum : ut ex-

inchoat, efficax perficit. Non sufiieit excilatio inlel- citetur iste ad quœrendam gratiam Dei, ut fiât sollicitas,

lectùs per illustrationem, nisi adsit excitalio volunta- et tanquàm de somno evigilet, nonne tnanus Dei excitât

tis per piam motionem. Qucinadmodùm homo claudus euni:

vel inhrmus, qui imminente gravi periculo in quo po-

Gratiœ interiori in statu nalurœ lapsœ sœpc resislitur.
situs dormiebat, excilatur ab alio ut imminens peri-
cuhiiii prospiciat , suffioienles vires non accipit ad IY. Dogma fidei est gratia; interiori, nempe suffi-

currendum et fugiendum ,
quia excitalio illa ipsum cienti, soepè resisti. Id Scriptura sacra expresse do-

non sanat, neque ad illius curationem disponit; non cet, Isaiae 5 : Nunc ergo habitatores Jérusalem et viri

absimili ratione, peccator in cœno vitiorum dormiens Juda, judicate inter me et vineam meam. Quid est quod
excilatur Iumine supernaturali, ut cognoscat quantum debui ultra (acere vineœ meœ, et non feci ei ? An quod
malum sit dereliquisse fontem aqua; vivaî, et immi- expectavi ut faceret uvas, et fecit labruscas? Judsei, quos

nentem anima; sua; damnationem respiciat ; sed quia redarguit Deus per prophetam, gratiam efficacem non

Ikpc excitatio ultra mentem non progredilur, id satis habuerunt, aliàs fecissent fructum bonum. Habuerunt
non est ut rêvera converti possil : excilanda voluntas autem gratiam suffieientem, per quam ad Deum con-
est, piàque motione inchoanda saltcm ejus curatio, verti, et dignospœnitentkc fruclus facere potuerunt :

ut possit fugere malignum , et currere ad Dcum. illique gratine restiterunt; alioqui non reprehendisset
Utrumque complectilur gratia omni ex parte suffi- eos Dominus, quôd uvas non prolulerint, sed labrus-
ciens. Quamobrem non est merum lumen nec magis ; cas. Matth. 23 Jérusalem, inquit Christus, Jérusalem,
:

significari videtur hoc loco Evangelii, Joan. 1 : Illu- quœ occidis prophetas, et lapidas eos qui ad te missi

minât omnem hominem venientem in hune mundum, sunt, quoties volui congregare filios tuos, quemadmodùm
quàm gratia efficax. Utraque lumen est : gratia enim gallina congregat pullos suos sub alas , et noluisli?

cflicax illuminât omnes qui illumiuantur, nec tamen Act. 7. S. Stephanus ad Judœos orationem habens :

est merum lumen , sed habet ardorem adjunctum, Vos, inquit, semper Spiritui sancto resistitis. Id con-

quo voluntas Dei amore inardescere incipit : nec sua- firmât Apostolus 2 ad Corinthios 6 : Exhortamur, in-

sio tanlùm est, sed persuasio. Idem de gratià sutïi- quit, ne in vacuum gratiam Dei recipiaiis. Ad Thessa-
cienti dicendum : mentem illuminât, voluntatem exci- lonicenses 5 : Spiritum nolite extinguere. Exlinguitur

tât; utramque facultatem sanare incipit ; actus im- aulem Spiritus sanctus, dùm interiori gratis resisti-

tur. Et ad Hebrxos 12 Contemplantes ne quis desit

perfectos, pia desideria, quamvis invalida et languen- :

tia, inspirât; ad actus perfectos disponit, scilicet ad gratiœ Dei. Gratisaulem Dei déesse, est bonum i II ï ad

conversionem perfectam, ad absolutam tentationum monenti resistere. Hinc Senonense concilium anno
victoriam, ad bonu.m quodlibet opus, ad ipsam perse- Christi 1528 celebratum, decreto 15 fidei ait < Neque :

verantiam. « enim liberum arbitrium asserentes, divinam exclu-

dimus propterea gratiam quod illi falsù tolics im-
Duplex illa excilatio somno duplici respondel < ,

mentis et voluntatis. Prior describilur Proverbium 23 : i ponere non verentur; sed juxla Scripluram sacram
his verbis : Et eris sicut dormiens in medio mari, et i eô extendimus, ut voluntas humana misericordia;
quasi sopitus (jubernator, amisso clavo et dices : Ver- « prœvenicnlis auxilio suffulta, et interiori quodam et
;

beraverunt me, sed non dolui : traxerunt me, et ego non i occulto secretioris inspirationis afflatu contacta, sese
sensi. Cùm enim mens oblenebrata est, amissus est . convertat in Deum, Deo appropinquet, et ad veram
clavus o/io spiritalis navis, scilicet anima, in mediis « illam gratiam se prreparet, qua; tandem accepta sit

neces-
tempeslatibus regatur, et ad portum perducatur ; tune « ad vilam ;cternam. Neque tamen tanta gratiœ
225 DE SYMBOLO. 226
« sitas libero prœjudicat arbitrio, cùm illa semper sit est cur homini justo gratiam sufficientem subtrahat,
« in promptu, nec moment um quitlem prœlcreat, in quà possibilia mandata fiunt ; sicut nulla causa est,

< quo Deus non stet ad ostium et pulset : cui si quis cur gratiam sanclificantem ab eo tollat, quamdiù ju-
< aperuerit januam, intrabit ad illuni, el cœnabit cum stus manet, Deique amicus. Inde S. Augustinus, li-

c illo. Nec deniqne taie sit hujusmodi trabentis Dei bro 2 de Peccatorum Meritis, cap. 17, ait : Ut inno-
» auxilium, cui resisti non possit. Quotiesenim Domi- tescat quod latebat, et suave fiât quod non delectabat,
i nus voluit congregare filios Jérusalem, sicut gallina gratia Dei est, quœ hominum adjuvat voluntates ; quà ut

« congregat pullos suos sub alas, et noluerunt? Fru- non adjuvenlur in ipsis ilidem causa est, non in Deo. Et
• stra certè Stephanus Juda:os dune cervicis et incir- tractatu2 in Joannem Opus : est ut non recédas ab eo
« cumcisi cordis argueret, qui semper Spiritui sancto qui nusquàm recedit;opus est ut lu non deseras, et non de-
i résistèrent. Frustra Paulus Tbcssalonicenses admo- sereris : noli cadere, et non tibi occidel; si tu feceris casum,

i neret Spiritum ne cxtinguerent, si divinis inspira- illetibi facit occasion;

tu stas, prœscns est tibi.si autan
< tionibus bomines inevitabiliter raperentur. > Haec Hinc discrimen slaluit idem sanctus doclor inter gra-
consona sunt, tiam quant Deus justis concedit et quam peccatori-
S. Augustini doetrince pluribus in locis ,

pneserlim Enarralione inpsalmum 12i, ubi de peeca- bus largitur, quôd prima justitiac quodammodo sit, non
toribus seculi felicilate falsà seduclis ait : Cor eorum quod illam bomini debeat Deus, sed quod sibi ipsi dc-
Deum, durant advenus im- bitor sit, suisque promissis ac fidelitali non possit
congelascit adversùs et fit

brem gratiœ ipsius, ne fructum ferai. Et libro 1 de déesse : altéra verô sit unius misericordia;. Quia enim
peccatorum Meritis, loquens de concupiscentià in ba- amiciliam cum justis contraxil, promisitmie se dignos
plizato supcrslite, ail : Habet cum quà pugnct, eamque tanlùmdeserideserturum; quodam fidelitatis et jusli-

adjuvante Deo supcret, si non in vacuum gratiam ejus tite vinculo lenetur ad necessaria graticc auxilia tam-

susceperit, si reprobatus esse noluerit. Merito igitur à diu illis concedenda, quamdiu peccatum, quod dignos
summis ponlificibus IunocenlioXct Alexandro VII, et efiieit qui deserantur, non admiserint. Sic exponil il-
ab Ecclesià universà ipsorum constitutioues, ut par lud Davidis oraculum Psalmo 7 Justum adjutvrium
:

erat, recipiente , secunda illa propositio Jansenii meum à Domino, Enarratione in buncpsalnuim : Duo,
Yprensis episcopi, ut haerelica, damnala est : Interiori inquit, sunt officia medicinœ: unum quo sanalur infir-

gratiœ in statu nalurœ lapsœ nunquàm rcsistitur. mitas, alterum quo sanitas cusloditur. Juxta illud pri-

mumdiclum est in superiore Psalmo, Miserere mei, Do-

Justorum nemini, urgente divinorum prœceptorum ob-
mine, quoniam inlirmus sum. Juxta hoc alterum, in
servantià, deest gratia quà possibilia fiant.
hoc Psalmo dicitur : Si est iniquitas in mauibus nieis,
V. Fidci catholicœ dogma est, urgente divinorum si reddidi relribuentibus mibi mala, décidant ergo ab
maiidalorum observantià, nemini justorum gratiam inimicis meis inanis. Ibi enim infirmus ut liberctur, hic

déesse, quà possibilia fiant. Fide namque certum est jam sanus ne corrumpatur, orat. Juxta illud ibi dicitur :

Dei mandata, bomini proeserlim justificato et sub Salvum me fac propter misericordiam tuant ;
juxta
gratia constituto, non esse impossibilia.< N'emo, inquit istud làc dicitur :Judica me, Domine, secundùm justi-
< coiicilium Tridcntinum sessione 6, cap. 11, temera- tiam meam. Ibi enim ut à morbo évadai, remedium; hic

< riâ illa et à Patribus sub analbcmate probibità voce autem ne in morbum incidat, tuitionem petit. Juxta il-

« uti débet, Dei prœcepla bomini justificato ad obser- lud dicitur Salvum
Domine, secundùm mise-
: me fac,

i vauduin esse impossibilia : nain Deus impossibilia ricordiam tuam. Juxta hoc dicitur : Justum auxilium
« non jubet, sed jubendo monet el lacère quod possis, meum à Domino, qui salvos facit reclos corde. Et illa

< et petere quod non possis, el adjuvat ut possis. » enim et ista salvos facit : sed illa ex œgriludine ad
Quae sententia ex S. Auguslino libro de Naturà et Gra- salutem transfert, hœc in ipsà sainte conservât. Ila-
tia, cap. 4", deprompta est, qui et cap. 69 ejusdem que ibi misericors auxilium est, quia nu II um habet
libri ait : Eo ipso quo firmissimè creditur, Deum justum meritum peccator, qui adhuc juslificari desiderat, cre-
et bonum impossibilia non potuissc prœcipere , hinc ad- dens in cum qui justificat inipium : làc autem justum
monemur, et in facilibus quid agamus, et in di/fkilibus auxilium est, quia jam justo tribuitur. Dicat ergo ibi pec-
quid petamus. cator, qui dixil : Inlirmus sum; salvum me fac, Do-
Idem concilium canonc 18 ejusdem sessionis, ca- mine, propter misericordiam tuam. Et dicat liicjusius :

tliolicuin illud dogma déclarai et (irmat, vibrato in Justum auxilium meum à Domino. Si enim nudiciiiam
cos qui eonlrarium dixerint, analbemate : Si quis dixe- exhibet quà siincmur infirmi, quanlb mugis eam quà cu-
rit Dei prœccpta, liomini ctiam justificato et sub gratia slodiamur sani! Quoniam si cùm adhuc peccatores esse-
constituto, esse ad observandum impossibilia; anathema mus, Christus pro nobis mortuus est, quanlb mugis mine
sit.\l si juslis gralia sufliciens urgente pncccplorum justifiait!, suivi crimus ab ira per ipsum ! Et in psal
observantià deesset, illa impossibilia ipsis essent, cùm miim 00 : Impius eras, et mortuus est pro te; justifica-
solis natunc ac liberi arbitrii viribus possibilia non tif es, et deseret te? Qui justifaivil impium, deseret
sint. pium ? Mono timeal : cusludit Dominus animas sancto-
Praeterea, Deus sua gratia semel justificatos non de- rum suorum. Il du talu Ô'I in Joannem : Non nos do-
terit, nisi priiis ab ris desaatur, inquit sacra Synodus sait fous, si non deseramus fontan.
Tridcntina capile superiùs indicalo. Nulla enun causa Frustra verO contra dogma calhobcum objiciunlur
 ,

227 1>E SYMBOLO 228

S. Augustini verba, Iraclatu ôiin Joaunem : Forlè co- cundum prœsentes quas habent vires , sant impos-
ntais, et non potes, etc. Malà enim lide ad justos lircc sibitia ; dcesl quoque illis gratia quà possibitia fiant.
verba detorqiienUir, qaai de peccatoribus dicta sunt, Gratia non defuil S. Pclro quà Clirislum sequi
,

quibus tamen Dei mandata absolutè impossibilia non et confilcri posset.

dieunlur, sed ex bypotbcsi doininanlis cupidilatis VI. S. Petro non démisse gratiam
;
,
quà possibile
non quùd ipsos omnino deliciat vera proprièque dicta mandatum sequendi Cbristum, et ipsum ur-
ipsi fiercl

potestas adinafflendi et observandi mandata divina gente lentatione confitcndi dogma fidei est praece- ,

sed quùd polestate conjunctâ cum actu, seu quœ san- denliconnexum. Errori contrario S. Joannes Chryso~
ctis cum ejfectu provenit, ut loquitur S. Augustinus, et slomus non favet, bomilià 83 in Matlhœum 72 in ,

quœ per gratiam efficaeem confertur, deslituti sint ; Joannem,cl in Episloiam ad Hebncos 51 bomilià,
idque vilio suo, non gralise defectu, quae semper ipsis s cùm ait, Pétri casum non frigiditate, non socordià, et
quotiescumque pneceplum urget, vel datur, vcl ofler- negligenliâ. sed superni auxilii sublractione contigisse.
tur ac pneparalur. Id colligilur ex. ipsis S. Augustini De namque
auxilio efficaci S. Cbrysostomus loqui-
verbis: Non tibi dicitur : Labora quwrendo viam, ut per- lur, quod Petro ob pracedens peccatum subtractuin
venias ad veritatem et vitatn, non hoc tibi dicitur. Piger, est, non de auxilio sufficienti quo Clirislum sequi et ,

surge. Via ipsa ad le venit, et le de somno dormientem confiteri, tenlationesque superare absolutè potcral. Kl
crcilavit, si lamen excitavit : sureje, et ambula. Forte illud quidem gratia; eflicacis auxilium non illi subtra-
conaris mnbiilarc, et non potes, quia dolent pedes. Unde ctuin est ob ncgligeiitiam et socordiam, quà id negli-
dolent pedes ? An jubente avaritiù per aspera cucurre- gcrel agere quod agendum erat; Clirislum enim se-
runt ? Sed Dei Verbum sanavit et claudos. Ecce, inquis, qui et confiteri ardore incredibili peroplabat ; sed
snnos liabeo pedes, sed ipsam viam non video, lllumina- partira ob proesumptionem de suis viribus, partim ob
vit et cœcos. Quibus verbis S. Augustinus siguifical negligentiam orationis et vigilantiee, quam ipsi, etaliis

nullam exhiberi excusalionem posse ab bis qui Chri- ! Aposlolis Chrislus connnendaverat, ne inlrarent in
slum non scquunlur, quia remedium atlulit Salvator, tcnlationcm. Id constat ex S. Chrysoslomo bomilià
quo et sanari possil intimidas, et excitas illuminari, 85 in Matlhrrmn : « Petrus, ait, niniiùm sibi arrogans,
sicque nulla est inipotentia quam causanlur, cum au- « inquit : Etsi omnes in te scandalizati fuerint , tatncn

xilium ipsis à Deo nunquàm desit. i ego non scandalizabor. lia bsec ressensimeum ad Ici

Ad peccatores parilcr, non ad justos pertinet, eo- e trum insolentiic crimen devehebat, quod reprimere
demque modo exponendus est S. Augustini locus al- « Cbristus volens, jquoniam nec Prop!ieta3, nec sib
ler, Enarralione sciliect in psalmum 106 : « Invcnit « obtemperavit, negalionem fiefi permisit. » El paulô
» ergo se ligalum diflicullalibus cupiditatum, et non post : c Duplex enim crimen erat, tiun quia repugnavit
« posse viam proplcr compedes ambulare : inclusum < ac restilit, lum quiacceteris seipsum praeposuil. lino
i se sentit difficullate vitiorum ; et tanquàm nmro im- « verô eliam terlium non parvuni crimen eum coniini-

« possibililatis erecto, portisque clausis, quà évadât, « sisse dixerim, quia sibi tofum Iribuit. llis igitur nie-

« ut rectè vivat, non invenit Conalur, non polest; « deri omnibus volens, cadereillum permisit. » Et in-

« ligatum se sentit, exclamai ad Dominum. » Ut au- fra : « Divina protectione valdè fuit denudatus, quod
lem graliam imploret, gratia orationis ipsi pneslô est, t faclumestpropterarroganliam et conlradicendi per-

qua; sufficiens est ad conversioncm, sive ad implenda « tinaeem duriliam.... Nimiùm sibi ipsi conlisus, boec

prœcepta. Catbolicum dogma de gratiœ sufficienlis « dicebat, et in alios insurgebat, dicens : Etsi omnes in

auxilio juslis saltein semper présente ad divina man- « te scandalizati fuerint, ego lamen non scandalizabor.
data implenda , confirmât S. Augustinus Enarralione « Puto autem ambitione quoque aliquà et jaclanlià in

in psalmum 36 : « Neque, inquit, imperaret hoc Deus « ea verba Pclrum lapsuni fuisse. Nain et in ipsàCœnà,
t ni faceremus, si impossibilc judicaret ut hoc ab ho- « quisnam in ter eus major esset, disceplabanl... Cbri-
t mine fieret. Si considerans infirmilatem tunm, de- < stus autem ab bis passionibus eum liberarc volens,

« ficis sub pneceplo , confortarc in exemplo : sed c non impellebal ad negationem, sed favorem sutmi
« eliam ad te cxemphim multuin est, adest ille qui i ab eo sublraxil et bmnanam redarguit naluram. »

t prœbuit cxcinplum, ut prabcat auxilium. i Et Ira- Et bomilià 72 in Joannem : « Quid dicis,Petre, di-

clalu 53 in Joanncin : « Audiamus, inquit, Dominum « ccnli, Non pôles : te posse dicis? Experientià cogno-
« et pnecipientem et opilulanlem : cl jubentem quid » sces nildl esse dileclionem tuam sine gralià divina.

« lacère debeamus, et adjuvanlcm ut implere possi- i Unde constat hune casum Jesum pro ipsius utilitale

« mus. » Et traclatu 7 : i Lcgcm et misericordiam in « permisissc. Nam cùm assertion! suae fervore quo-
« linguâ portât : noli limere ne implere legem non « dam non staret Pclrus, non quidem impulit ad ne-
< possis, fuge ad misericordiam. » « gandum, sed desertum reliquit, ut suam ipse inlcl-

Mcritô igitur summorum pontilicum Innocentii X i ligerct imbecillitatem.... Cùm in arrogantiam pro-
et Alexandri VII constilutionibus , et Ecclcsire lolius « laberetur, et Christo contradicerct, suai admonctur
execratione, eonfixa est ut lemeraria, impia, blasplic- « fragilitatis. » Denique bomilià 51 in Episloiam ad
ma, anatbemale damnata, cl hreretica, prima illa Jan- Ilebr.xîos?: « Ut scias, inquit, quùd negalio non tam
senii Yprcnsis episcopi propositio : Aliqua Dei prœ- < erat socordiaî ac ncgligentia", quàm ex co quùd
ccpla Iwminibus juslis volenlibus, et connntibus se- t Deus eum deseruerat, crudiens ut humanam scirct
 2-29 DE SYMBOLO 2

« mcnsuram , et non rcpuguarel iis quai diccbanlur à c rogatione perlcrrilus, non poluit verum lesiimo-
i Magisiro, neque cjus quàm alioruni csscnt elatiores t nium perhibere; sed contra suam pollicitationciu
« spiriius, scd sciret quôd absque Dco nilnl potest t timoré magno compulsas est ter negare. » Cxten'im
t u'eri, et quôd nisi Dominas a'dilicavcrit domum, cjus prœsumptioncm et arroganliam causam fuisse
« frustra laborant qui œdificant cain. > Qnae igilur cur illum desereret Deus, et in negationis crimen labi

S. Pctro defuit cflicax gratia, cjus culpâ défait, in pœ- permiiierci, pluribus in lotis S. Augustinus doccl,rii-
niiin pnesumptionis et superbix. Sed gratia sufliciens miriim tractatu 07 in Joauncm < Quid fcsiinas, Pe-
:

illi non défait, quù vigilare poterat cl orarc. < tre ? Nondùm le suo Spirilu solidavit Pclra.Noli cx-
NeC inagis-crrori Janscniano favet S. Uilarius, ca- < tolli pnésumendo, Non potes modo: Noli dcjici des-
lione 32 in Matthœum, ubi ail : Amarhsimè (levit Pe- < perando. Sequeris poslea. Scd adhuc illc quid dieu?
irus, rccolens trepidationis culpam se nec admonitum t Quare non possnm te sequi modo ? Animaiu meam pro
potuisse vilare. Ilac enim locutionc non exprimil im- « te ponam. Quid in animo cjus essel cupidilalis vide-
possibililalem praecepti, sed vitium et ignaviam Pétri < bat, quid virium non videbat. Yolunlatcm suam
non adimplentis pneceptum. Sic amicus deaniico, vcl < jaclabat infirmas, scd inspiciebat valcliidinem nic-

dominus de servo conquerilur, quôd non potucrit ali- < dicus : istc promittebal, ille pncnoscebal : qui ucs-
qnid pneslare in soi gratiam, quod ?h ejus aniieilià, < ciebat, audebat ;
qui pneseiebal, docebat. Quantum
fii lo et obsequio exspectare mcrilô debuerat. Sic dux < sibi assumpserat Pclrus inluendo quid vcllcl, igno-
de milite ignavo, quôd in pugnà slarc non potucrit, « rando quid posset.... Respondit ergo Jésus Animant :

scd fugafti pavidus arripucrit. Sic discipulis Christus « tuam pro me poncs? Prajire pôles, qui sequi non po-
soporem exprobrans : Non potuislis, inqait, un à horà « les? Quid lanlùm praesumis, quid de le sentis, quid
vigilare mecum. Hoc scilicet loquendi modo vulgato < te essecredis? Audi quid sis. Amen, amen dico tibi,

non signiiicalur illis impossibile fuisse quod faccre t non canlabit gallus, donec 1er me neaes. Eccc quo-
debebant, nec fecerunt ; sed ita ignavos fuisse, imbe- « modo tibi citô apparebis, qui magna loqueris, et le
cilles, vel ingratos, ut non prœstiterint quod ex ofli- « paivulum nescis. » El Tractatu 00 : « Neque nos
cio prœstare tenebantur. Sanè Pelrnm ignaviam suahl < primum Aposlolorum accusare dcleclat : sed hune
deflevisse, non impotentiam vitandi culpam negatiouis, < inluendo admoncri nos oporlcl, ne boino quisqtiam
S. Uilarius satis aperlè significat. i de humains viribus fidat.... In anima ilaquc I'ctri

Nec cliam Janseniano errori favet S. Augustinus < contigit quod offerebat in corpore. Non lamcn pro
Sermone 290, aliàs 106 de Diversis, ubi ait : i Pro- < Domino, ut Icmcrè prasumebal, prxccssil, scd.ili-
< misit se moriturum pro illo, et non potuit nec cum < ter quàm pulabal, namque anlc moilem et resur-
i illo. Plus enim ausus erat, quàm ejus capacitas susti- « rectionem Domini et mortuus est negando, cl rcvixit
< nebat; plus promiserat, quàm poterat. » Esto emm « plorando; sed morluusesl, quia superbe ipse pra>
tune nondùm pro Cbrislo mori potucrit Petrus, quod < sumpsit; revixil aiilcm, quia bénigne illc respexil.»
pnreeptmn non urgebal, non sequilur quôd negatio- Epislolà 1-40, aliàs 120 : « Pclrus ex egregio prasum-
uis crimen vilare non potucrit, et Chrislum conlileri, « ptoretamcrebcrncgaloreffeclus. » Libro lideCivi-
quod lune praceptum cral, in iisque rerum circum- late Dci, cap. 13 : i Illa prorsiis ruina quœ lit in oc-

slanliis adimplcndum : non sequilur quôd gralia illi < culto, prsecedit ruinam qux lit in manifesio.... Et
defuerit ad Christ i confessionem necessaria. El abonde < audeo diccre superbis esse utile caderc in aliquod
S. Augustinus ibidem ait, Pctnun timuisse etnegasse ( apertum manifeslumque peccalum, unde sibi dis-

Dominum, quia prwposterè amavit, et inordinatè amans « pliccanl, qui jam sibi placendo ecciderant. Salu-
defecit sub pondère passionis, ut bine intelligerc quis- « briùs enim Pclrus sibi displicuit, quando flevit,

que possil inonlinalo illius affectui Iribucndum, quôd < quàm sibi placuit, quando prxsumpsit. > Libro de
non satis ad virium suarum imbecillitatem attendêrit, Correptione et Gratia , cap. 9 : < Dixerat et ipse in

nimiàque de suo animo acdileclione flduciâ, divinum « abundanlià suâ ; Animam meam pro le ponam : sibi
auxilium non imploraveril, quo advcrsùs tcnlalionem < feslinando iribuens, quod ci fuerat à Domino pos-
indigebat. < ica largienduin. Avertit autem ab illo facicm Pomi-
Quôd non potuisse Pelrum abancillà inter-
si aliàs t nus, et tactus est conturbatus, ita ut eum mori pro
rogation verttm testimoniam Cbrislo perhibere, S. Au- < illo meluens 1er negaret. » Enarratione in psahnum
gustinus asserit, id unum significat, non potuisse per 30, sermone 1 : « Pclrus quas vires hahcrct fides cjus

se ipsum, cl per proprias vires, in quibus nimiùm con- « utique ncsciebal, quando dixil Domino : Tccum swu
Rdebat ,
quamvis posset per gratiam Dci, quai îpsi
i utquead mortem. Dominus autem, quinoveral cum,
saffleienter aderat, ut vigilaret ac oraret; nec auxilio « praedixit ubi deliccrel, pr.cnunlians illi infirmilalem

aberiore ac forliore fdissel destitatus, nisi arrogantia « ejus, tanquàm tacts venâ cordis cjus. Proindc Pc-
suà obicem illi apposuisset. Sic intelligcndus est S. i trus qui anlc lenlalionem prxsumpsitde m\ in len-

Âugustlni locus ex tractatu 92 in Joauncm deprom- « latione didicil se. »

ptus : « Dabitvobis liduciam, inquil, tCStîmoniumper-

Gralia sulficiens ad perseverandim justis omnibus
« bibendi charilas Dei diffusa in cordibus restris per
datur.
« Spiritum sanctotn, qui dabiraf vobis. Qtiae inique
« Pctro adhuc defuit, quando mulieris ancillse inter- VU. Ccrtô tenendum est gratiam snfflcienlcm ad
 DE SYMBOLO. 232
!2ôl

jusiis omnibus adesse. Deus enim non tes manum ; cxlendit, ut lapsos erigat. Hinc S. Augu-
pefseverandum
vivalur, stinus sermone 2 in Psalmum 58 Si nolis curari
non dcseratur. ut pic semper justèque
: «
daerit, si
vulnus tuum, inquit, admonet ul cureris etadver-
Augustinus libro de Naturâ et Gratiâ cap.
€ ;
,
inquit S.
voluntates, sum revocal el rcfugienlem quodammodù ad se
GratiâDà, quœ hominum adjuvat
« ,
26. El":

in ipsis itidem causa est, non in Deo, « redire compellit , et altrabit. In omnibus implet
ut non adjuvetUur
2 de peccatorum Mentis, cap. 17. « quod dictum est : Misericordia ejus prœveniet me. >
ut ipse ait libro

Quaniobrem rectè dici potest justo non perseveranti : Et Enarratione in Psalmum 102: « Quid lam longani-

Homo, in eo quod audicras, et tenueras, in eo persévé- « mum , inquil ,

quid lam multum in misericordia ?

Belles, ut idem S. Augustinus docet libro de « Peccatur, et vivilur, accedunt peccala, augetur vita:
râtes si

Correplione et Gralià, cap. 7.

« blasphematur quotidiè, et facit solem suum oriri

i super bonos et malos. Vocat undique ad correclio-

Christianis omnibus, urgente prœcepto, gratin stifficiens

datur, vel offertur.

« nem , vocat undique ad pœnitentiam , vocat bene-
« (iciis crealura; , vocat impertiendo tempus vivendi,
Mil. Cerlô tenendum est, Cbristianis omnibus, ur- « vocat per leclorem, vocal per tractorem, vocat per
gente pneeepto, gratiam suflicientem dari vel offerri à
« inttmam cogitationem , vocat per flagellum corre-
Deo. Alioqui sine causa pracipcretDeus, si gratiam sal-
« plionis , vocat per misericordiam consolationis.
tem ad orandum non tribueret, quà gratia ad prscceplum observa ne
« Longanimis et multse misericordiœ, sed
implendum necessaria possit impelrari. Quamobrem
< longitudine misericordia; Dei malè ulendo , lu libi
Iwmo gralià juvatnr, ne sine causa voluntati ejus jubea-
« ihesaurizes, quod ait Apostolus , iram in die irac et
tur, inquit S. Augustinus libro de Gralià et libero Ar-
« revelationis justi judicii Dei. »

bilrio, cap. A. El: Deus impossibilia non jubet , sedju-

Grntia sufficiens infidelibus dulur.
bendo adnwnet et facere quod possis, et peterc quod non
X. Ipsis infidelibus datur gratia sufficiens, quà pec-
posas , ait idem S. doctor libro de Naturâ cl Gralià,
cala vitare, et ad fidem, alqueadeô ad salutem, certis
cap. 45. Quibus verbis manifesté indicat , alterutrum
gradibuspervenire possint. Deus enim illuminât om-
esse in tuà polcstate. Nam si neulrum posses quem- ,
nem hominem venienlem in hune mundum. Hinc S. Am-
admodùm non monet ut facias quod non potes facere,
brosius sermone 8 in psalmum 118 c Mysticus Sol :

ila eliam non moneret ut petas quod non potes petere.

i ille justitiœ omnibus ortus est omnibus venit, om-
,

Quis enim paralylicum in terra jacentem , et non so-

c nibus passus est, et omnibus resurrexit: ideô autem
lùm pedibus ac manibus , sed linguâ atque oculis ca-
< passus est, ut tolleret peccatum mundi. Si quis au-
ptum, seriô moneat et facere quod non possit, et pe-
c tem non crédit in Christum, generali beneficio ipse
terc quod cùm ad opem petendam non minus
non possit;
i se fraudât : ut si quis clausis fenestris radios solis
sit impotens, quàm ad surgenduni et ambulandum?
t excludat, non ideo sol non ortus est omnibus ,
quia
II ï ne S. Léo sermone 1G dePassionc: Juste nobis,
« calore ejus se ipse fraudavit ; sed quod solis est,
inquit, instat prœcepto, qui prœcurrit auxilio. Pracstô
« pran'ogativain suam serval; quod imprudentis est.
est igilur semper nobis auxilium sufficiens ad vitanda
< communis à se gratiam lucis excludit. Super omnes
peccata et diaboli tentationes vincendas. Diabolus
t pluvia est , et hoc divinyc misericordia) deputaluc ;
enim non extorquet à nobis consensum , sed petit.
i quia pluit super juslos et injuslos. »
Diabolum non adjuvemus , et vincimus. Dut quidem
Hinc S. Augustinus tractatu 2 in Joannem : « Forte,
ille consilium : sed Deo auxiliante, nostrum est vel eli-
c inquit, stulta corda adbuc capere istam lucem non
gerc vel respuere quod suggerit. Si solus diabolus dur et
i possunt, quia peccalis suis aggravantur, ut eam vi-
consilium, et Deus tacerct, liabercs quo excusari posses.
c dere non possint. Non ideù cogitent quasi absenteni
Sed Deus non lacet , Scriptural suae , conscientia; no-
« esse lucem, quia eam videre non possunt : ipsi
stra 1
, inspirationom suarum vocibus moncl ut pecca-
i enim propter peccata tenebrae sunt. lu lux in teue-
tum fugiamus. Chm igilur per Dei adjutorium in pote-
t bris lucet, et tenebrœ[cam non comprelienderunt. Ergo,
statc tuà sit utriim consentias diabolo ,
quare non mugis
« fratres, quomodo liomo positus in sole cœcus, pra>
Deo quàm ipsi obtemperare délibéras? Verba sunt
« sens est illi sol, sed ipse soli absens est : sic omnis
S. C;csarii Arelatensis episcopi, sermone 5G in Augu-
i slultus, omnis iniquus, omnis impius ca:cus esteor-
stinianâ Appendice ~2o~j, alîàs bomilià 12, ex quinqua-
ginla. Kl S. ipse Augustinus, Enarratione in
« de. Pru'scns esl sapientia , sed cùm cœco proesens
Psalmuin
< est, oculis ejus absens est ; non quia ipsa illi absens
91 ,
simillima babet. Et in Psalmnm 40: Ne dicas:
« est, sed quia ipse abillà absens est. »EtTractalu3
y on possum tenere, et porlarc, et frenare carnemmeum:
:

« boniines , nolile esse lencbrse, nolite esse infide-

adjuvant ut possis.
< les, injusti, iniqui, rapaecs, avari, amatores seculi*,
l'eccalores nondiim indurati gralià snfficiente persa'pc
,
« lue sunt enim lenebric. Lux non est absens, sed vos
donantur.
« absentes estis à luce. Caecus in sole prasentem ha-
IV Certain est peccatorcs nondiim induratos gralià « bet solem , sed absens est ipse soli. Nolite ergo esse
suflicicnii à Deo persaepé donari ,
quà pœnitenliam « lencbrre. lbec est enim forte gratia, de quàdicturus
agere possint. Longanimis enim Deus, et muliûm mi- i sum, ul jam non simus lenebrae, et dicat nobis Apo-
seri<. rs , peccalores exs|)cclat ut coiivertantur et vi- i stolus, Eplies. 5 : Fuistis uliquundo lenebrœ, nunc au-
vant ; slat ad oslium cordis, et puisât ; vocal renuen- t tem lux in Domino. >
 , ,,

233
DE SYMBOLO. 234

Judicis dictum est, Joan. i2:Prop- >

« suluit semper,et consulit, ul neque ulli pereunlium

Quod aulcmdc
hâtas, cap. G excusatio suppelat de abnegato sibi lumine veritatis,
non poterant credere, quia di.vit :
«
terea j

neque cuiquain liberum de suâ juslitià gloriari

Excœcavit oeulos eorum,el induravil cor eorum, ut non
« sit :

videantoculis,et inielligant corde .quod, inquam,die- « cùm el illos propria nequitia deniergat ad pœnam ,

poteran*,inteHigendum est quod nolebant: < et istos Dei gratia perducat ad gloriam. » Cap. deni-
lum esl -.y on

Qucmadmodùm dictum est de Domino Dco nostro, 2 que 51 , colligit : « Non solùm in novissirais diebus,

sed etiam in cuuctis rétro seculis gratiam Dei omni-

Si non credimus, Me fidelis permanet, ne-
«
Tini. 2 :

De Omnipotente dictiun « bus hominibus adfuisse providentià quidem pari

gare sdpsurii non potest. ,

Sicut ergo quod Dominas negare « elbonitatcgenerali, sed mullimodo opère, divcrsàque
est : Non potest. «

mensura, quoniam sive occulté, si\e manifesté, ipse

seipsum non potest, laus est voluntatis diviiuc ita i
:
«

« quod illi non poterant credere, culpa est voluntatis

« est, ut Aposlolus sàt , Salvatar omnium liominum,
< humaine. »
( maxime fideUum. Dicendo 1 Tim. i Qui esl Sal- , :

inîidelibus « valor omnium hominum confirmavit bonilalem Dci

Eamdem gratis sullicicntis, quie ipsis ,

generalem super universos homines esse generalem; adjiciendo

omnem excusa tionis occasionem adimat ,
«

autem, maxime fidelium, oslendil esseparlem gene-

largitionem, confirmât auetor librorum de Vocatione
«

luimani, quaî merito fidei divinilùs inspiratae, ad

genlium, qui sub nomme S. Prosperi circumferunlur,
t ris

libro 2, cap. i-i et 15. « Neque, inquit, ob hoc excu- « summam atque aclernam sàlutem specialibus bene-

« sabiles sunt nationcs, quie aliénât» à conversalione

« liciis provehatur. >

t Israël, spem non habenles, et sine Deo in hoc mundo, Quamvis porro gratia illa generalis omnibus nalioni-
« sub ignorantiac icncbris perierunt, quia luec abuu- bus impensa , etiam iis quae nihil unquàm de Evange-
< danlia gralke, quie mme universum mundum rigal, lio audierunt , non sit gratia Christi eo sensu ,
quod
• pari antea largitale non iluxit. Adhibila enim seiu- Christi Media toris cognitionem et iidem involvat ;

t per est uni versis quidam supernae mensura doclri- gratia tamen Christi est eo sensu, quod Christi meritis
: nae ,
qiue et si parcioris occultiorisque gratiae fuit parla sit, atque ex illius passionc et morte pro omni-
\ sullicit tanien, sicut Dominus judicavit ,
quibusdam bus derivelur. Non est quidem ita proximè ac immé-
< ad remedium, omnibus ad testimonium. El cap. 23 * :
diate sufficiens ac illa quae datur gentihus ad quas
< Sicut autem circa majores prêter illam generalem evangelici praedicatores mitluntur, sed tamen verè suf-
« graliam parciùs atque occulliùs omnium corda pul- ficiens est ut ad finem per vai ios gradus pervenire
f sanlem, excellentiore opère, largiore munere ,
po- possint. Atque ita cura auclore mox laudalo concilian-
< lenliore virtute vocatio specialis excrilur ; ita ctiam lur Africain episcopi in Sardinià exules,qui de gratia

• circa innumeros parvulos eadem manifestatur electio. Christi à Pelro Diacono inlerrogati , in banc sciitea-
< Quae quidem nec illis qui renati non sunt, in paren- tiam responderunt : « De gratia non digne sentit, quis-

i tibus defuit, sed iis qui renati sunt, pr;e parenlibus « quiseam pulal omnibus dari cùm non solùm non ,

c adfuit. » Cap. 15 : « Sive igitur novissima conlcin- « omnium sit (ides, sed adhuc nonnulke génies in-
« pleniur secula, scu prima, seu média, rationabiliter i veniantur , ad quas lidei praedicatio non pervenit.
i et piè credilur omnes Immines salvos fieri Deum < Bealus autem Aposlolus dicit : Quomodb invocabunt
« velle, semperque voluisse, et hoc nonaliunde mon- i in fjHcm non crediderunt, aut quomodb credent ci quem
< slratur, quàm de iis beneficiis quae Providenlia Dci < non audierunt? Quomodb autem audient sine prœdi-
« universis generationibus communiler atque indilfe- « cante? Non itaque gratia omnibus datur, quoniam
« rouler impendit. Fuerunt enim ac sunt hujusmodi < quidem ipsius gratiae participes esse non possunl
i ilona ita generalia, ut ipsorum leslimonio ad quac- i qui fidèles non sunt; nec possunt credere, ad qtios

rendum veruin Deum possent homines adjuvari. >

« « invenilur ipse fidei audilus minime pervenisse. >

Cap. 2u « Gratia quidem Dci illa in omnibus justifi-

: Gratia sciliect proximè ac immédiate sufficiens aderc-
« calionibus principaliter pracemiuct, suadendo exhor- dendura illis inîidelibus non datur, ad quos fidei audi-
« totionibus, movendo exemplis , terrendo periculis, lus non pervenit : sed tamen datur illis gratia gene-
t incilando miraculis, dando intellecium, inspirando ralis, quae pervarios gradus ipsosad fidera promovere
• consilium , corque ipsum iiluminando , et (idei af- potest, quam theologi scholastici remolé ac médiate

fectionibus imbuendo ; sed cliam volunlas hominis sufûcientem apposilè vocant:quia sigenerali hujus-
i ubjungitur ci alquc conjungilur, (pue ad hoc pra> j
modi auxilio infidèles rectè uterentur, aul certè suis
< dictis est excilata pracsidiis, ut divino in se coopere- pe< < atîs illud inutile non redderent, scriemque gratia-

« tuf operi, et incipiat exercere ad merilum quod de nnn illi ex Dei Diisericordià subjungendarum non ah-
« superno semine concepit adsludium, desuâbabens rumperent, speciali vocatione ci gratia polcntioriDcus
« niutabilitate si déficit, de gratiae opitulalione .si pro- illis tandem succurreret, quemadmodùm docetS. Tho-
« iicit. Quai opitulalio per innumeros modos , sive oc- mas,, quacstione 1 1 de Yeriiate, articulo 11, in Respon-
• cultos, sive manifestas omnibus adhibetur; el quod sione ad primam objeelionem : « Si aliquis, inquit,

« à multis refulalur, ipsorum est nequiliae quod a;i- ;

« iiutriius m sylvis, vel inter brûla aniraalia, ductum
« lem à mullis suscipitur, etgraliac est divinsc, cl vo- • naturalis rationis sequerelurin appelilu boni etfugà

« luntalis buraanac. » Cap. 29 :

- Univcrsilali boini- < mali, certissimè est teneudum, quôdei Deusvelper
'*
< uum ita multiplex aujuc incffubUis bouilas Dci ton- • iulcinam uispiralioneui rcvclarct ea «pieC suni ad

TH. VIi 8
 :,m
DE SYMBOLO. 236
vel aliqueni fidei pra:dicato- consueludine descendit , non de necessitate pbysicâ
< credendum neeessaria ;

dirigeret, sicut misit Pelrum ad Corne- et absolulâ loquitur de necessitale quee ex libéra
• rem ad eum ;

« liuii). >
volunlate pendet, non de necessitale naturali. Sicut
ergo cùm videmus aliquem per viam fossis abruptam
Gratice sufficientes obduratis penitùs
non désuni.
clausis oculis ambulantem, reclè dicimus: Necesse est
XJ. Obduratos et excœcatos omni prorsùs gratià ut cadat, quia non vult oculos aperire ; ita rectè dici-

soffideati semper destilutos non esse, sentiendum tur de bomine spirilaliter c;eco : Necesse est ut cadat
est quamvis tenuissimse sint atquc inlïequenles ad- et offendat, qui nécessitais hujus ipse sibi auclor est,
,

înodinu gratis, qux desperatis hujusmodi hominibus quia Salvatoris graliam non implorât, ut potest, quà
à Deo conceduntur. Suinnia enim illa excitas, (pue illius excitas curarelur. Hic S. Augustini sensus, cùm
nullis ©canine divinx gratice radiis collustralur, hàc ait libro de Nalurà et Gralià, cap. 22 : « Nec cogitât

in vità locum non habet, ut docet S. Augustinus, « prxvaricatorem legis quàm digne lux descrat verita-
Enarratione in psahnum G : Dédit eos in reprobum sen- « lis : quà deserlus ulique fit excus, et plus necesse
sum. t Nain ea est, inquit, ccccitas mentis. In eam « est offendat, et cadendo vexetur, vexatusque non
« quisqnis dalus fuerit, ab intertore Dei luce secludi- « surgat, et ideô tanlùm audial vocem legis, quô ad-
« tur : sed nondùm penitùs cùm in bac vità est. Sunt « moneatur implorare graliam Salvatoris. s Frustra
« enim tenebrx exteriores, quae magis ad diera judicii autem cxc«;cali et obdurati admonerentur implorare
< pertinere intellignntur, ut penitùs extra Deum sit, graliam Salvatoris , si ab omni gratis sul'ficicntis

quisquis dùm tempos est corrigi noluerit. Penitùs auxilio ita essent destituti, ut ipsam nullatenùs implo-
enim e^-sc extra Deum, quid est nisi esse in summà rare possent.

«ilate ? » Cùm aulem ait S. Augustinus libro de Poteslas quidem benè agendi, volendi, vivendi, non
Perfectione justitix, cap. 19, debere Deo ageré gra- ita proxima est in exececalis et obduratis, sicut in aliis

tias, qui prcecepla voluit, quia deserlus omni famine ve- peccatoribus. Quemadmodùm enim varii sunt gradus
ritatis hœc vclle non posset, non siguificat aliquos ho- gratice sufficientis ila varii sunt gradus collatcc
,

mmes hàc in vità deseri omni lamine veritatis, sed per eam poteslatis unde tenuissimam illi ac debilis-
:

hominem qui prxcepta Dei implevit, id debere totum simam poteslatem babent, sicut tenuissimam ac debilis-
divins gratis. Ait quidem S. Augustinus, lib. 1 ad simam graliam sed tamen omni prorsùs ordinis su-
;

Simplic, quxst. 2, Deum hujusmodi bominum, qui pernaturalis potestale ad benè agendum spoliali non
obdurati sunt, non miserai, quia singularem illis mi- sunt, sicut damnati, qui ligalis manibus et pedibus id
,

sericordiam non impendit, quà cordis durities franga- est, omnimodà polestale ablalà, in tenebras exteriores
tur; sed lumen aliquod vel tenuissimum gratice suffi- projicieniur. Hoc sensu locutus est S. Augustinus, cùm
cientis illis prxslô esse non negat,cùm Enarratione 1 ait libro 3 de libero Arbilrio, cap. 18 : « Illa est peccati
in Psahnum 18, diserlis vertus pronunliet: « Deus < pœna justissima, ul amittat quisque quo benè uti
< non permisit ullum morlalium excusare se de umbrà < noluit, cùm sine ullâ posset dilïicultate, si vcllet. Id
« mortis : et ipsam enim penetravit Vertu ealor. »
« est autem, ut si quis scions rectè non i'acil, amidat
C ccitate illà interiori « ocuhim mentis extinclum t
« scire quid rectum sit et qui rectè faccre cùm pos-
;

esse, cùm S. Augustinus ait, aliquà ex parte extin-

« set noluit, amittat possc cùm velit. » Et libro deNa-
aura esse siguilicai et respecta singularis alicujus
,
lurà el Gratià, cap. 51 : « Cxcus puto quôd velit vi-
Miitalis; undc subdil : «Si excus oculis carnis ad « dere, sed non potest si autem vult et non potest,
;

« mensam suam quamlibel opimam discumberct, mi- « inest voluntas, sed amissa est possibilitas. »Non la-
c sérum eum diccres excus interiùs pancm Cbri- :
men possibililas omnis , siquidem potest medicum
< stomnoa videt, et beatus est? Hoc non dicit nisi qurerere ,
qui oculos sanet, ac videndi possibililatem
i pariler c;ecus. > Sed oculum mentis penitùs exlingui restituât, qux fuerat amissa per exeilatem ut ibidem
,

spiritali excitare negat, quamdiu quisque in hàc vità ait. Inclamare potest : Domine, ut videam.
est. Unde Prophela limens judicii diem, laborat et Verùm, inquies, de Pharaone obdurato ait S. Au-
ptangit, ne ad illud perducatur, cujus initium tam per- guslinus, in quarumdam propositionum
Exposilione
nif iosuin nunc expoiïtur. i Et ideô non dixit : Extin- ex Epistolà ad Bomanos, num. 61 Non hoc illi im- :

« clusest; sed : Turbatus est ab ira oculus meus, t Sicut putatur, qu'od lune non obtempérant quandoquidem ob-
,

ergo sol clsi locum opacum lucc clariori non pcriïin- durato corde obtemperare non paierai ; sed quia dignum
dat, aliqood lamen tenuissimum lumen ibi spargil, se prœbuit cui cor obdurarctur priori infidelîtate. Idem
qoo timbra ii densissimis tenebris distinguitur : ita igitur de obduratis quibusque judicium ferendum est.
SdI justifia: in excaw atorum cordibus iimbram facil,dùm Facilis eril hujus loci explicalio, si excilatem et ob-
ip~'>, uberiori lace non illuminât; aliquod tam en le- duralioncm, atque peccala ab excaccatis et obduratis
mii simiiui lamen illis inf'undil, quo à génie tenebra- commissa, duplicilcr spectari possc animadverlamus ;

ruin, vcii h daemonibds et damnatis hominibus distin- vel ut peccala sunt, vel ul pœnrc prxcedentis peccati.
gnantor.
Ut peccata sunt, soli homini obdurato impulantur; ut
« eadat et offendat, qui spirilaliter pœna; sunt, non soli homini, sed Deo impulantur, id
8. tagustimu ait : sed loquiturde morali est, tribuuntur, priorcm improbitatem illorum penni6-
qu.vim! MeeMitftte, q.Mii^ iUa est qua; ex pravâ sionc casliganli. Priora autem peccala, quibus di-
 ,-

237 DE SY.UD.LO 238

gnuni se praebuit peccator tilà Deo desercrclùr, ci cor I « sicut flagellis cedens expulit populum , ita miracu-
illi obduraretur, ipsi soli imputamur, 11011 Deo, quia « lis credens , Deum tanlsc virtulis agnoscere? >

sic peccata sunt, ul non sint poème peccati. Ex S. Au- Infunlibus sine Baptismo morientibus parafa est Bapli-
gustini principiis lucc explicalio eruilur. Scribit cnini smi gratta.
libro 5 contra Julianum , cap. 5 : « Ccccitas cordis,
XII. Sentiendum esl denique , infantibus sine Ba-
< quam solus removet illuminator Deus, et peccaliun
plismo morienlibus, quibus , cupientibus et quando-
« est, quo in Deum non credilur; et pœna peccali, quà
que festinantibus parentibus, ministris quoque volen-
« cor superbum dignà animadversione puiiilur ; et
tibus et paralis Baptismus Deo nolcnte non dulur, ut
,
t causa peccali, cùm niali aliquid ea;ci cordis errore !

loquilur S. Auguslinus ;
paralum lamen à Deo esse
c commillilur. » Igilur Pharaoni non impulari S. Au-
Baptismum ,
qui pro omnibus institutus à Cbristo est,
guslinus ait, quôd tune obtemperare non poterat, si
paralum , inquam ,
generali voluntate quà vult omnes
spectelur ejusobduratio ut pœna peccali, quia desup-
bomines salvos fieri ; non specialis voluntalis bene-
plicio veniebat; ipsî enim acciderat obduralio judicio
placito et proposito , quo aliquos ex communi perdi-
Dei retribuentis incredulitati ejus débitant pœnam ; sed
tionis massa ab aeterno discernit , eligit , prédestinât
tanien ipsi impulabalur obduralio, ctpeccala qosècùm-
gratuità misericordià , aliis in illà justo judicio reli-
(jiie ipsam consecula, qualenùs peccata erant; siqui-
ctis.Unde auctor librorum de Vocalione gentium, qui
dein erant verè peccata, et quidem gravissima, pœnis-
sub S. Prosperi nomine circumferuntur , libro 2, cap.
(jiie gravissimis punienda. Némo autem peccitt in eo
23, inlidclium etiam pucros « ad illam pertinere gra-
quod vitare non potest. Quod ilaque de Judœis excœ-
liœ partem » asserit, quoe semper « universis est im-
catis el obduralis alibi S. Auguslinus observât, ideo
« pensa nalionibus : quà utique si benè ulerentur eo-
à'iclun : Non poïerant credere ,
qi'i.v nolebant ; de
« rum parentes , etiam ipsi per eosdem juvarenlur. >
Pbaraone pariler dicendum est secundùm ejus princi-
Sed causarum naluralium cursum invertere , el mira-
pia ; obdurato corde obtemperare illum non potuisse,
cula idenlidem operari Deus non tenelur, ne pra-ma-
quia nolebat. Et quemadmodùm de Judœis ait: Facile
lurà morte abripiantur infantes plerique , eliam lîdc-
est ut in/idelitalem accusemus Judœorum de liberà volun-
lium et piorum , antequàm Baptismum suscipiant.
talc venientem, qui jadis apud se lam magnis virlulîbus
Ha;c <le gralià sufficienti paulô uberiùs tractai e opé-
credere noluerunt ; ila de Pbaraone dici potest : Eacile
ra prelium erat, ut clericis contra Jansenianum vene-
est ut accuseinus Pbaraonisconlumaciam de liberà vo-
inim antidotum pararemus. Hanc absoho tractalio-
Iunlate venientem, qui lot miraculis à Moysc Dei apud
nem prœclaro S. Hilarii testimonio, quo graliam suf-
ipsam legalo factis credere noluil. (Tract. 33 in Joan.
licienlem omnibus ad salutem adesse , Deumque eam
lib. de Pr.cdest. Sanct. c. 9. )
omnibus offerre conficitur. « Slat , inquit in Ps. 118,
Id confirmât S. Eulgentius Augustiniana; tbeologia:
« vers. 89, ad oslium Veibum Dei , et puisât ostium
principiis apprimè imbulus ,
libro de Pnedestinalione
« anima; noslra, et dicit : Ecce stans ad oslium pulso.
ctGraiià, cap. 13, ubi de Nabiichodonosor et Pba-
« Si quis aperuerit mibi oslium, ingrediar ad eum. Vult
raone sic loquilur : < Quantum ad naturam ambo
,
c ergo semper inlroire, sed à nobis ne iiilroeat cxclu-
« bomines erant quantum ad dignitalem; , ambo re-
i ditur. Claudimus enim per Ikcc corporis vitia ani-
< ges quantum ad causam, ambo populum Dei capti-
;
« ms nostrae aditum. Qui si cœperil emundalis omni-
i vuin possidentes quantum ad pœnam ambo fia ; ,
t bus palere , illico inlroibil , modo solis ,
qui clau-
« gellis clenicnter admonili. Quid ergo fines eorum
t sis feneslra valvis inlroire prohibetur, patentibus
i fecit esse diversos , nisi quod unus manuin Dei
< vero tolus immiltilur. Ipsi quidem semper ul illumi-
i sentiens, in recordalione propria; iniquitatis inge-
< net, promplum est : sed lumen domus ipsa ob- sibi
< muit ; aller libero contra Dei misericordissimam vo-
« seralis aditibus excludil. Est enim Vcrbum Dei sol
« lunlalem pugnavit arbilrio ? i Elsi veio inilio tapi-
« juslilia; , adsislens unicuique ut inlroeat : nec mo-
lis signifiée! illos nullà intrinsecus vocalione pulsatos ,
i ralur lucem suam apertis aditibus infundere. »
loquilur de speciali vocalione, quà reip^à converlcren-
tur , non de generali misericordià gratiàque remo- Consectarium ad morum informationem.
,

liore , verè lamen sufficienti ,

quà converti possent XIII. Quœ cùm ita sint , cavendum nobis esl, ne
ommsquç ipsis pracluderelur excusationis occasio ,
quis noslrùm desil gratiœ Dei, Hebr. 13; ne Spirimi
ul constat ex cap. li : « Née bi , inquit ,
qui indura- sanclo resislamus; ne ipsum, id esl, ejus graliam in
i li alque damnali sunt , excusaiioncm culi);e ex lioc nobis cxtinguainus : Ne obdurclur quis ex nobis [alla-
< babere posse se credant, quod nullam quà couver- ciâ peccali. Participes enim Chrisii effecli suants , si la-

• lercntur, sint inisericordiam consecuti. Ilanc ergo men initiant substantiœ ejus usque in fuient ftrmuni re-
« Pliarao niisericordiain non aceepit , el ideù ci ad tineatnus. Dum dicitur : Ilodic si vocem ejus audierilis ,

ipereundum liberum suflecit arbilrium... An forte ,

uolite obdurare corda restai, Hebr. 3. Si gralia Dei
« si pie de Deo, sicut expedit , scnliamus , eli.ini vacua in nobis fueril , non tamen ad ipsum vacua re-
i Pharaoni dalam misericordiam reperimus ? Palien- rertelur. Quomodb, inquil Dominus, descendit imber
« lia enim Dei valerc ei debuit ad salulem, quà dif- et nix de cœlo , et illitc ultra non rciirlitur , sed it:c~

i ferons justum meritumque supplicium , nuraculo- bri il terrain , el in [audit eax\ , et aerminare eam facit ,

i rum verbera crebra densabat. Nùmquid non poluil, el dut senun serenli , et piticin çomedenti .'
sic ail ul-
 ,

DE SYMBOLO. 240
239
non reverte- pori iterùm fuisse conjunctam; atque ita Cbrislum
bum mem ,
quod egredietur de ore meo :

quse no- Jcsum ex sepulcro, in quo tribus diebus jacucrat,

,,„• ad me vacuum , Isai. 55. Si Dci gratis ,

parte sumplà pro loto redivivum surrexisse.

gratias ulteriores et effi-
bis nondecst, defuerimus ,

Deus subtrahet uno et

De ad
caces jusio judicio «obis ,
§ I. Christi descendu inferos.
mquit, a
suflicientes infrequentiùs dabit. Auferelur ,

Inferorum nomen abdita illa receptacula siguificat,

regnum Dei , et dabitur genti facienti fructus ejus,
vobis
in quibus detinentur animai quse ccelestem beatiludi-
conlingat, cum timoré et hu-
Matlh. 21. Id nobis ne
Dei , quia in pœnam su-
nem nondùm sunt conseculae. Ihecautem ante Christi
mîliiatc cooperemur gratis
Domini resurreclioncm tria fuisse docel concilii Tri-
negatur illa quse efficax
perbiœ samè subtrahitur vcl damnalorum,
dcnlini Catecbismus; scilicet infernum
sise impedil hominis superbia
ne illam quse per
csi ;

purgatorium et limbum.
se sufficiens est misericordia Dei ad ultimum effe-
,

Infernus damnalorum est infima regio terroc, sive

ctum perducat, propler quem data erat vel parata.
carcer teterrimus et obscurissimus ubi reproborum
Bsnc S. Bernardus Sermone 54 m Cantica, ait : « I» ,

ad gratiam anima?, Dci visione in acternum privai»; , perpetuo cl

* verilate didici , nihil aequè efficax esse
quàm inextinguibili igné cum diabolo et angelis ejus lor-
« promerendam , relinendam, recuperandam ,

quenlur. Qui ctiam gehenna, abyssus, et proprià signi-

t si orani lempore inveniaris coram Deo non altura
ficationc infernus in Scripturis vocatur.
t sapere, scd timere. Bealus homo qui semper est pa-
lime cùm Purgatorium locus est in quo piorum animse, qui-
i vidus. Time ergo cùm arriscrit gratia ,

Cùm adest, ti- busdam peccalorum venialium maculis infuscata?, vel

t abicrit , lime cùm denuô revertitur.
Nam boc monet pœnis peccalorum obnoxise, ad definilum tempus cru-
« me ne non digne opereris ex eâ.
vacuum graliam Dei ciatre expianlur, ut eis in seternam patriam patcat
i Àp istolus : Videte, inquiens, ne in
Noli negligere gratiam adilus, in quam nihil coinquinatum inlroirc potesl.
« recipiatis. Et ad discipulum :

Gratin Dei in me Alque hacc duo receptacula ulrique lempori , tain quod
, quœ in te est. El de seipso dicebat :

Sciebat bomo consilium Deibabens, Christi Passioncm prsecessit", quàm quod eam consc-
< vacua non fuit.

contemptum donantis donum negii- cutum est, communia fuère.

« rediindare in ,

Limbus est subterranea regio duabus illis superior,

< gère nec expendere ad quod donatum est. Sic ergo
,

quâ animse sanctorum, quibus nulla labcs pur-

timendum manenle gralià. Quid si recesserit ? Nùm
in
•

ganda, nulla pana pro peccatis solvenda supercrat,

« nuillô magis lune timendum ? Plané multô magis ,

deiieis tu audi enim ante Christi Domini adventum excipiebantur , ibique

i quia obi déficit tibi gratia , :

me sine ullo dolorïs sensu, bealà redemptionis spe susten-

> quid Doctor gratiac dicat : Sine nihil potestis fa-

lanquàm mox ca- tât*, quietà habitatione fruebantur. Diffcrebatur enim

i cere. Time ergo subtraclâ gratia ,

Deo ul sentis eorum bcaliludo usque ad Clirisli adventum, qiiia com-

« surus ; time et conlremisce , tibi ,

custodia tua nec dubi- munis rcatus naturse, ex peccato originali lune su-
c iralo. Time ,
quia rcliquit le ;

non apparcat. pcrslcs, donec Redemptoris passione et morte tolle-

« les in causa esse superbiam , ctsi

qui bumilibus dat gratiam, bumili auferet

retur, moram ipsarum felicitati afferebat. Cœhim,
i Numquid
privatio est cujus clavis Christi sanguis est, nondùm erat resera-
« datam ? Ergo argumentant superbise ,

Jam si gratia repropiliata redierit multô tum, nondiim propalata erat sanctorum via, ut loquilur
i gratise. ,

ne forte continuai recidi- Aposlolus, Hcbr. 9. Necmirum quùd jusli moram hu-
f ampliùs tum timendum ,

juxla illud in Evangelio Ecce sa- jusmodi paterenlur siqnidem et nunc, cl usque ad
» vum peccati ,
:
:

jam noli peccare, ne finem mundi miseriis et morti obnoxii sunt viri sancti,
« mu factus es , vude, et ampliùs
Proinde invalescente quamdiù lue vilain agunt nec ab illis perfeclè libcra-
aliquid delerius tibi contingal.
;
«

cor tuum buntur clecli, nisi in secundo Christi adventu et re-

ericulo , invalescat et metus. Beatus es si

« isto timoré repleveris, ut timeas quidem pro accepta

surreclionc gencrali, cùm novissima destruetur inimica

ampliùs pro amissà longé plus prorecupe- mors, 1 Cor. 15. Locus ille, quem thcologi Limbum
< gralià , ,

Patrum vocant, Chrislus in Evangelio Sinum Abrahcs

« rata. »

ARTICULUS VI.
vocat, Luc. 16, et in cum Lazari mendici animam ab
Angelis deporlalam fuisse tcslalur. Quietis aulem et
Quo quintuê Sgmbalx articulas exponitnr : Descendit
consolalionis locum fuisse, non solùm sinus vocabu-
AD INFEROS, TERTU DIE RESLUREXIT A MORTUIS.
luni siguificat, sed ctiam id indicant Abrabsc verba
Ejus articuli priori parle confitemur, Cbristo jam divilem epuloncm compellantis : Nunc autem hic con-

mortuo, illius animam ad inferos descendisse, ibique solatur, lu verb cruciaris.

tamdiù mansisse, quamdiù ejusdem corpus in sepul- IL llùc animam Christi, non virlute tantùm et ope-
cro fuit, eamdemque incarnati Verbi Personam co dogma fidei
rationc, sed rc et prœsentià descendisse,
lempore et apud inferos fuisse, et in sepulcro : quia etunanimi Patrum
est, Scripturse sacrac testimoniis ,

nec .il) anima, nec à corpore separata est, cùm ani- consensu (irmalum. Pra;cipuus Scriptural locus quo
mam corpore mors divulsit. Posteriori parle confi-
:i
descensus Christi ad inferos asseritur, oraculum est
temur animam Chris ti, qui sexià ferià, borâ diei nonâ Davidis psalmolS: Quoniam non derelinques animam
incrace spiritum émiserai, tertio à morte die, qui mcam in inferno, nec dabis sanctum tuum videre cor-
Domini' u çxindein.Ecclesià appcllatus est. illius cor- ruptionem. Quem locum de Christo Jesu S. Petrus
 2U DE SYMBOLO. 242
explieat Acl. 2, dioens : Providens lociitus est de rc- explicat epistolà 1G4, aliàs 99 ad Evodium, inferni
surreclione Christi, quia neque derelklus est in iiil'erno, scilicet dolores ab illo solulos, « non ianquàm si ca-
neque caro ejus vidil corruptionem. Tum illud Aposloli « tenas solvisset, quibus fuerat alligatus; sed sic eos
ad Ephesios 4 : Quod auteni ascendil, quid est, nisiquia t solutos esse, quemadmodùm solvi possnnt laquei
et descendit primkm in inferiores partes terrœ? Qui des- i venanlium, ne (eneant , non quia tenuermit. > Vcl
cendit, ipse est et qui ascendil super omnes cœlos, ut im- sic, i ut eos dolores eum solvisse credamus ,
quibus
pleret omnia. Grœci verô Latinique Patres in ejusdem « tencri ipse non poterat, sed quibus alii tenebantur,
cniliolict dogmatis assertionem conspirant : quorum « quos ille noveral liherandos. s Et paulô post subdil :

testimonia proferre, vel indicare inutilis opéra; foret. < Quod scriptum est in morte Christi factum, sclutis

Legendi inler alios S. Ililarius in psalmo 138, S. Hic- < doloribus inferni; vel ad ipsum polesl intelligi perti-

ronynuis in cap. 4 Episioke ad Ephesios, S. Augusli- « nere, quod eos baclenùs solvcrit, boc est, irrilos
nus Epistolà 164, aliàs 99, ad Evodium, cap. 5, et « fecerit, ne ab eis ipse tenercliir, prsesertim quia se-

alibi Léo Epistolà ad Turribium Asturicensem

; S. < quitur : In quibus impossibile eral teneri eum. Vel si

episcopum, cap. 17; S. Gregorius Magnus libro 12 t causa queeritur cur voltieril venire in infernum, obi
Moralium cap. 7, et libro 13, cap. 15. < dolores illi essenl, quibus teneri omnino non pote-
III. Nihil auteni de summà Cbrisli dignitale et po- « rat, quia erat , ut scriptum est, ;'» mortnis liber; m
testalc delractum est, cùm ad inferos descendit, cùm « quo princeps et praeposilus mortis non invenil ali-

illùc descendent in'.cr mortuos liber , et victor, ut da> « quid quod snpplicio deberelur : hoc scilicet quod
niones virtule sua summàquc potestate profligaret, ut t scriptum erat, sotulis doloribus inferni, non in omni-
eorum spolia criperet, sanctosque Patres ac juslos « bus, sed in qnibusdam accipi polest, quos illedignos
omnes qui anteejus morlem obierant, c limbo libé- « suà liberatione judicabat : ut neque frustra illùc des-
râtes secum adduceret in cœlum, ac Dei beatâ visione i cendissc exislimetur, nulli eorum prol'uturus qui ibi

donaret. Tune implelum est quod lalroni pœnitenli et c tenebantur inclusi , nec tamen sit consequens, ut
ipsum in cruce confesso promiserat : Hodiè mecum < quod divina qnibusdam misericordia juslitiaquecon-
eris in Paradiso. Vaticiniis Prophetarum haoc pra- « cessit, omnibus concessum sit. »

mmtiata fuère. Psalmo G7 : Cantate Deo, psalmum di- Idem confirmât S. Fulgentius libro 3 ad Trasimun-
cile nomini ejus ; iter facile ei qui ascendil super occa- dnm, cap. 30 : « Restabal, inquit, ad plénum noslra
sion : Dominai nomen illi... Qui educit vinctos in forti- t redeiuplionis effeclum, ut illùc usque bomo sine
tudine, siinititer eos qui exaspérant, qui habitant in « peccato Deo suseeptus descendent quousque
à ,

sepulcris... Asccndisli in allum, cepisti captivitalem ; ac- « bomo scparalus à Deo peccali merito cecidisset, id
cepisti dona in Iwminibus. Quam propheliam in Chrislo t est, ad infernum , ubi solebat peccatoris anima tor-
Jesu finom habuisse, lesta tur S. Paulus Epist. ad < queri; et ad sepulcrum, ubi consueverat peccaloris
Ephesios cap. 4, vers. 8. Osée G : Yivifirabit nos post « caro corrumpi sic tamen ut nec Cbrisli caro in se-
:

duos dies, in die tertià suscitabit nos , et vivemus in con- « pulcro corrumperctur , nec inferni doloribus anima
speclu ejus. Sciemus, sequemurque ut cognoscamus Do- i torquerctur ,
quoniam
immunis à peccalo anima
minum : quasi diluculum prœparatus est egressus ejus, t non erat subdenda snpplicio et carnem sine pec- ,

et véniel quasi imber nobis lemporaneus et serolinus < calo non debuit vitiare corruptio. » Qii.t sufficiunt
terra'. Et cap. 13 : De manu mortis liberabo eos, de ad refellendam Calvini blasphemiam, qui asscrerc
morte redimam eos : ero mors tua, ô mors; morsus tuus non dubitavit inferni ciuciatus animara Cbrisli per-
ero, in fer ne. Zacharix 9 : Tu quoque in sanguine tesla- tulisse.

menti lui cmisisli vinctos tuos de lacu , in quo non est V. Non autem omnes ab inferis liberati sunt vc-
agita. Convertimini ad munilionëm vincti spei, hodiè quo- niente Christo, sed PatriarehaMluntaxat , Prophète,
que annuntians duplicia reddam tibi. Idipsnm deniquo justique eseteri, qui dùm viverent, dignos se lanlo bc-
expressif Aposlolus ad Colossenses cap. 2, bis vérins : neficio praebuerunt, ut docent S. Iremeus libro 4,
Exspolians principatus et potestales, tradu.xil confiden- cap. 39 Tertullianus libro de Anima, cap.
; ;;:>: S. Am-
ter ,
palam triumphans illos in semelipso. brosius in Psalmum 118 ; S. Peirus Chrysologus, scr-
|

Alia etiam causa est cur ad inferos Chrislus Pomi- mone 123; S. Gregorius Magnus libro 13 Mora-
nns descendent ; nempe ut in hào etiam lencbrarum lium, cap. 15. Non autem eduxit sanclos ab eo
sic
regione, quemadmodùm in cœloelin terris, vimsuam carcere, ut alii posiea in eorum locum succed irent,
poleslalemquc declararel : Ut in nomine Jesu omue sed ut piorum nemo ad illum deinceps adiret, neti
genu flecteretur, cœleslium, lerrcslrium et inferiiorum, ibi detineri possol. Unde psalmo 106 dicilur Con- :

Philipp. 2. triril portas arcas, et vectes ferreot confregil. Quod in

IV. C.eterùm Chrislus ad inferos descendens inferni Samsone adumbratum est, cùm apprehendit ambas
crucialiis non perlulit, neque privalionem glorise ac porta; urbis Gazae fores eum poslibus suis cl sera, im-
beatitûdinis passus est, qnà ejus anima donata est positasque humeris suis porlavit ad verticem montis
;
statim atque Verbo nnita fuit. Nam S. Pelrus.Act. -2, Judicum IG. Mine S. Auguslinus libro 20 <1" Civitale
leStalUT Christnm à Deo SUSCÏtalum, solutis doloribus Dei, cap. 15, ait : « Si non absurdècredi videtur, an-
inferni, juxta quod impossibile eral tenéri illum ab co. » liquos etiam sanctos, qui venluri Christi tenucrunt
Quod inielligendom est eo sensu quem S. Augnslinus « (idem, locis quidem à lormenlifi impiorum remotis-
 , ,,

DE SWIBOLO. 244

san- anima; iterùra conjungi, tum in anima quà corpus

, simis, sed apud inferos fuisse, doncc eos inde
pro- resumere posset ideù Christo virtute suâ resurgere
ad ea loca descensus erueret,
:
-
Christi et
cffuso illo pretio jam re- à mortuis licuit. Id verô David Spiritu Dei plenus
< feclù deinceps boni Ûdeles
etiam re- prœdixit his verbis, Psal. 97 Salvavit sibi dextera
dempli, prorsùs inferos nescierunt, donec
:

qua; mcrentur. > cjus, et brachium sanctum ejus. El Psal. 3 : Eyo dor-
« ceptis corporibus, bona recipiant
dainnatorum neminem ex in- mivi, et soporatus sum, et exsurrexi, quia Dominus sus-
VI. Chrislum igitur
cepit me. Id confirmavil ipse Christus, cùm Judaeis
ferno inferiori libérasse certain est, cùm
ad illas so-
dixit, Joan. 2 Solvite templum hoc, et in tribus diebus
lùm animas fructus passionis Christi pervencrit, quse
:

excitabo illud Quod dicebal de lemplo corporis sut, ut

per fidem et charilatem erant conjunclsc, quando
:
ipsi
Ego pono
Evangelista déclarât. Et rursùs, Joan. 10
corporibus suis solutae sunt; unde Osée 13 ex
:
illius

mors ; morsus tuus animant meam, ut iterùm sumam eum et poteslatcm ha- :
personâ dicilur : Ero mors tua , ô
beo ponendi cam et polcstatem habeo iterùm sumendi
cro, infime : ut signilicetur eum mortein inelectis suis ,

ex locis autem subterraneis eum. liinc Apostolus. 2 ad Corinthios cap. ultimo, de

fundilùs destruxisse ;

Christo seribil Etsi cruciftxus est ex infirmitate no-

quae iiiferorum generali n»mine designantur, parlera :

strù, sed vivit ex virtute Dei. Quamvis autem in Scrip-

abstulisse, parlera reliquisse; libérasse justos, quos
nullus reatuspersonalis ac proprius ab aeternee beatitu- turis interdùm legamus Chrislum Dominum à Paire
susçitatum esse, scilicet Act. 2, 5, 10, 13, et Rom. 4,
dinis consecutione probibebat; reliquisse inipios ac
reprobos, qui à mundi exordio usque ad passionem hoc ad eum ut hominem referendam csl quemad- :

Doniiui in suâ impietate mortui, œternaj damnalioni modùm illa rursùs ad eumdem ut Deuni spectant,
addicti erant. Quod explicat prxclarè S. Gregorius quibus significatur eum suâ virtute surrexisse, ut

Quod explicat Tridcntini concilii Calechismus. Prœterea,

Magiras, Homilià 22 in Evangelia, bis verbis : i

resurrectione sUâ Domi- cùm Dei Filius sit à Pâtre genitus Deus de Deo
< ante passionem dixit, in ,

€ nus implevit : Si exaltatus, inquit, fuero à terra ejus vita et gloria à Pâtre originem habet. Unde ipse
,

< omnia traliam ad me, Joan. 12. Onraia etenim traxit, Christus omnia sua Patri accepta refert, Joannis 17 :

Omnia mea, inquit, tua sunt. ldeô etiam ait Joan. 7

qui de eleclis suis apud inferos radium reliquit.
:
«

Mea doctrina non est mea, sed ejus qui misit me; et
» Onraia abstulit, utique elecla. Neque etenim infide-
t les quosque, et pro suis criminibus seternis suppli- Joan. 8 : Si ego glorifico tneipsum ,
gloria mea niltil

< ciis deditos , ad veniara Dorainus reparavit, sed est : est Pater meus qui glorificat me. Yerùm quia vi-

< illos ex inferni clauslris cripuit, quos suos in fide tam eamdem, a:què perféetam, divinant, essentialem,
< et aelibus recognovit. Unde reetè eliara per Osée supremam, indepcndenlem, modis omnibus infinitam
t cap. 15, dicit : Ero mors tua, ô mors; morsus cro tuus, eum Fdio Pater seternus communicat unde ipse :

t infime , kl namque quod occidimus agimus ut ,

ait Joan. 8 : Sicut Pater habet vilam in semetipso, sic

i penitùs non sit. Ex eo quod inordcmus partem ab- ,

dédit et Filio habere vitam in semetipso ; ideô dédit

« Irahitnus, parlera relinquimus. Quia ergo in electis etiam illi Pater virtutem eamdem çommunicandi vi-

i suis fundilùs occidit raorlera, mors mortis cxslilit. lam eum omnibus quibuscum eral coinumnicanda
« Quia verô ex inferno partem abstulit, et partem adeôque et sacra humanitate, qua; ipsam in resurrec-

< reliquit, non occidit fundilùs, sed momordit infer- tione prima omnium recepit, ut cseteris largiretur.

« nuit), j Sicut enim Pater suscitât mortuos et vivifteut, sic et

VII. Expœnis vert» purgatorii illorum animas Cliri- Filius, quos vy.ll, vivifient. Cùm igiiur Pater suscitave-
stos ad inferos descendens liberavit, quos illo bene- rit Jesum à mortuis, necesse est ut Chrislus se ipsum
flcio dignos judicavil, qui scilicet jara salis erant etiam suscitaverit. Quà de re praeclarè S. Augustinus
expiati ; vcl qui, dura in hoc raundo niortalem vilam serraone G7,aliàs 8, de Verbis Domini , ait : « Nullus

rent, fide ac devotione erga mortein Christi pro- < mortuus est suî ipsius suscitator. Ille se potuit sus-

meriti erant, ut ejus ad inferos descensu piacularibus i cilarc ,

qui morluâ carne mortuus non est. Etenim
punis solverentur. Nullus tamen dubito quin oranes « hoc suscitavit quod morluum fuerat. Ille se suscita-

incredibili solatio cl gaudio affeccrit, omniumque pec- « vit, qui vivebat in se, in carne autem suâ suscilan-
nas moderalus sit. Id eniin eolligi potest ex divino « dà mortuus erat. Non enim Pater solus Filium sus-
illo oraculo , Ecclesiastici 2i : Penetrabo omnes infc- t citavit, de quo dictura est ab Apostolo, Philipp. 2 :

rioret partes terra.', et inspiciam omnes dormientes ,

« Propter quod et Deus exallavil eum ; sed etiam Domi-
et illuminabo omnes sperantes in Domino. « nus se ipsum, id est corpus suum ; unde dicil,

§ II. De resurrectione Christi. — Chrislus virtute sua

« Joan. 2: Solvite templum hoc, et in triduo suscita-
c bo illud. i
resurrexil, tertiâ die, primus omnium.
II. Non solùm propriâ virtute, sed primum omnium
I. Nemo liomo \irtute suâ seipsum à morte ad vi- resurrexisse Christum , cerlum est. Nam in Scriplui â
trmi revocare potest. M summx Dei potestaii pro- sacra Primogenilus mortuorum , et Primogenitus ex
priura. (.mu igiiur I)ii Virtus, seupersona ipsa Verbi mortuis vocatur. Et Apostolus 1 ad Corinthios 15, ail:
ditini, 'pic viia est, neque à Clirisii corpore in se- Chrislus resurrexit à mortuis primitiœ dorinientium :

pulcro, neque ab anima inferos adeunte, sejuncta quoniam quidem per hominem mors , et per hominem
nquàm fuerit, divin.-, m^ ium i„ corpore inerai, quà Il resurreclio mortuorum. Et sicut in Adam omnes mo-
ai;
DE SYMBOLO. 246

riuntur,ita et in Christo omnes vivificabuntur. Unus- « ta m tridui moram mira celeritate breviavit , ut dùm
primitiœ Chrislus débute c ad integrum dicm pars primi novissima et pars
quisque autem in suo ordine : ,
,

qui sunt Christi qui in adventu cjus crediderunt. « terlii prima concurrit , et aliquantùm temporis spa-
ii ,

Qiuc quidem verba de perfectâ resurrectione

intclli- <l tio decideret , et nihil dierum numéro deperiret.
genda sunt, quâ ad vilain immorlalem ,
onini prorsùs « Resurreclio igitur Salvatoris nec animam in inferno,

moriendi necessitaie , imô et possibilitate sublatâ, « nec carnem diù morata est in sepulcro , et tam vclox
excitamur. In eo porrô génère Chrislus primum locum « incorruptse carnis vivifîcatio fuit , ut major ibi esset

oblinet , non dignilate solùm scd tempore.

Nain ,
si « soporis similitudo quàm mortis : quoniam Deitas,
de resurrectione sermo sit, eui ilcrùm moriendi né- « quaî ab utràque suscepti hominis subslantiâ non

cessitas adjuncta est, ante Christum multialii à inor- « récessif, quod potestate divisit ,
polestate conjun-

Uiis excitali sunt : qui omnes tamen eà conditione « xit. » PiNielerea , cùm Chrislus mortnus sit propter

revixerunt, ut eis iterùm nioriendum esset. Quia et peccata nostra , ut peccatum deslrueret , nohisque

ilii ipsi quos surrexisse cum Cbristo, et vcnissjî in vitam œlcrnam tribueret , mortem ejus triduum lan-

sanclam civilalem, et apparuissc nuiltis, Evangclium lùm durare , et resurrectionem terlià die fieri conve-

referl.resurrexerimtilerùm morituri. L'nde S. Petrus, niens eral , ut significarelur nos mori peccato , et ad

Acl. 2, Judacis probat ,non de Davide scd de Cbri- ,

spiritalis vitae novitatem resurgere , fide sanctissim;e

sto fuisse praedictum , carnein ejus non vidisse corru- Trinitatis, quœ duplicis illius mysterii gratiaeque per

ptionem ,
quia sepulcrum David apud eos videbatur; |
utrumque nobis partie principium est. Resurrexit

convincens autem argumentum non fuissct , nisi in autem Chrislus circa diluculum , illucescente jam
eo sepulcro jacuisset eliamnum corpus David : siqui- die , ad significandum quod resurrectione sua nos ad
dem et Christi sepulcrum oslendebatur , sed post tri- lucem gloriaî perducebat , sicut advesperascente jam
duum mortis cjus vacuvm inventum fuerat. Ab cà die et ad occasum vergente mortuus est, ut ostende-

autem justorum resurrectione si eis acterna tune , ret culp;ie pœn:eque œternae tenebras morte suà di-

donala fuisset, exelusum iri Davidem baud verisimile spelli. Et tamen dicilur tertià die resurrexisse, ler-

est , cujus ox semine Chrislus secundùm carnem com- tium diem à parte prima , sicut primum ab extremà
mendatur. Periclilabitur etiam illud quod in Êpistojà numerando. < Nox enim usque ad diluculum , quq
ad Hebraeos de antiquis justis dictum est, Ilebr. il : < Domini resurreclio declarala est , ad tertium diem
Ne sine nobis consummarentur , si jam in illà resur- t pertinet quia Deus, qui dixit de tenebris lucem cla-

rectionis incorruptione constituti sunt , quœ nobis « resecre, ut per gratiam novi Teslamenti et partici-
perficiendis in fine promittitur, ut disserit S. Augu- « pationem resurrectionis Christi audiremus : Fuistis

stinus Epistnlà 1G4 , alias 99 ad Evodium ,

cap. 3. « enim aliquando tenebrœ , nunc autem lux in Domino ,

At Cliristus Dominus ila resurrexit devielà morte ,

i Ephes. 5; insinuât nobis quôd à nocte dies quodam-
ut mori ampliùs non posset. Inde Apostolusad Ro- « modo sumit initium. Sicut enim primi dies propter
manos G scribit : Chrislus résurgent ex mortuis ,
jam « futurum hominis lapsum à luce in noctem ; ita isti

non moritur : mors illi ultra non dominabitur. « propter hominis reparalionem à tenebris ad lucem
III. Terlià aulem die illuin resurrexisse profile- i coinputantur , » inquit S. Auguslinus libro 4 de
mur ,
secundùm Scripluras proul ,
ipse Chrislus prse- Trinitate , cap. G.
dixeral , Malth. 12 : Generatio mata et adultéra signum
§ III. Resurrectionis Christi nécessitas.
queerit , et signum non dabitur ci , nisi signum Jonœ
Prophetœ. Sicut enim fuit Jouas in ventre ceti tribus Christum à mortuis resurgere necesse fuit ,
primo
diebusei tribus noctibus , sic erit Filins hominis in corde ad divins commendationem justiliae. Decehat enim ut
terra' tribus diebus et tribus noctibus. El Malth. IG : cum ad apieem gloire Deus extolleret ,
qui se, ut illl

Exinde cerpit Jésus ostendere discipulis suis ,

quia opor- oblemperaret , ad ignominiosissimum genus mortis
teret cum ire J erosolijmam
'
, et mulla pâli à senioribus ,
depresserat. liane Apostolus causam attulit, ad rhi-
et scribis , et principibus sacerdolum , et occidi , et terlià Iippenses scribens, cap. 2: Humïïiavit semetipsum ,

die resurgere. Unde Apostolus 1 ad Corinthios 15 : factus obediens usque ad mortem , mortem aulem crucis :

Tradidi enim vobis in primis quod et accepi ,

qùoniam propter quod et Deus eraltavit illum. Ideô ejus Pcrsona
Chrislus mortnus est pro peccalis nostris secundùm Scri- dicitur Psalmo 138: Tu cognovisli sessioncm meam ,

pturas , cl quia sepullur, est , et quia resurrexit terlià die et resurrectionem meam. Id est tu voluisti lu appro- , ,

secundùm Scripluras. Conveniens cerlè eral Christi bàsti passioncm meam et resurrectionem meam. Ex
Jcsu resurrectionem ad finem usque seculi non dif- voluntale tuà utrumque Mysterium peractum est.
ferri , sed qnàm eilissimè perflci,ad (idem de veritate « Quid hic sessio? Quid resurreclio? inquit S. Au-
divinitatis ejus confirmandam : nec taincn stalim post « gustinus in istius Enarratione psalmi. Qm sedel ,

morlem nullâ interpositâ morà resurgere ad con-

, , , « humiliai se. Sedit ergo Dominus in passione , sur-
Hnnandam (idem de veritate humanitatis et mortis i
rexil in resurrectione. »

Inslus. Tridui autem spatium ad veram mortem com- Secundo, Christum resurgere necesse erat ad (idem
pTobandam sutiserat. Praeclarè S. Léo, sermo I de nostram confirmandam. Illud enim maximo argumento
Resurrectione Domlni, ait : i Ne turbatos discipnlo- esse débet, Christum esse Filium Dei, quôd suâ vir-
« rum animos longa raœstitudo cruciaret , denuntia- i ii ;'i mortuis resurrexit. Inde Apostolus "2
ad Corin-
 ,

247 DE SYMROLO. 248

tliios 13, ail : Et si cruciftxus es. ex infinnitate, sed veslra. Summa quippe Clirislianœ fulei in confessione

ad Romanos resurrectionis Jesu Cliristi Domini nostri posita vide-

viril ex ritinte Dei. Hinc idem Aposlolus
cap. praedestinationem Clirisli in Dei tur. Unde idem Aposlolus ait, Rom. 10 : Si confilea-
scribens, 1,
assignarc ris inore tuo Dominum Jcsum, et in corde tuo credideris
Filium non Incarnationi, sed resurrectioni
Qui prœdestinatus est Filins Dei in virtutc se- quod Deus illum suscitavit à mortuis, salvus cris. Iîinc
videtur :

apostolalùs officium praedicatione resurrectionis

eunditm Spiritum sancti/icationis ex resurrectione mor-
in

totum constituere videtur Aposlolorum prin-

tuorum Jesu Clirisli Domini nostri. Incarnatio enim
Ciirisii

exinanitionis , resurrectio glorificationis mysteriuni ceps, eùm electionem Aposioli in locum Judne prodi-
hiimililalcm toris Clirisli discipulis proponit, Act. Oportet te-
Incarnatio Filium Dei ad nostram
1 :

fuit.

et œrumnas abjecit : resurrectio illum ad paternam stent resurrectionis ejus nobiscum fieri unum ex islis. Et

gloriam , immortalitalem et Filii unigeniti majestatis S. Lucas Aposlolorum funcliones et laborem descri-

plenitndinem evexit. Hinc prœdeslinatio ad Clirisli bens : Virtutc maijnâ, iriquit, Act. 4, reddebant Apo- ,

potiùs quàm ad incarnationem ab stoli testimonium resurrectionis Jesu Cliristi Domini

resurreelionem
Apostolo refertur. Unde S. Augustinus in Expositione nostri, et gratia magna erat in omnibus illis.

Tertio, necessaria erat Clirisli resurrectio ad su-

Epistolœ ad Romanos inchoalà ait « Filius Dei prœ- :

i destinalus est quodam principatu resurrectionis stentalionem spei noslra;. Cùm enim Cbristum resur-

« quia ex resurrectione omnium mortuorum ipse prœ- rexisse credimus, cerlà spe nilimur fore ut nos etiam

c destinatus est, id est, ut prrc cseteris et ante eccteros resurgamus, qui membra ejus sumus : siquidem mem
c resurgeret designair.s. Ut quod lue positum est, Fi- bra capilis sui condilionem consequanlur neeesse est.

i lins Dei, cùm dixissel, prœdestinatus est, ad docu- Unde Job 19, dicitur : Scio quod Redemplor meus vi-

« mentum valeat tant;e sublimitalis. Non enim sic vit, et in novissimo die de terra surreclurus sum.... et

i prsedeslinari oportuit nisi Filium Dei, sccundùm in carne meà videbo Daim meum lïeposita est liœc

« quôd est etiam caput Ecelesiœ; unde illum alio loco spes mea in sinu meo; vel, ut babet versio septuaginta

« primogenitum ex mortuis appellat. Eum enim de- Inlerprelum : Omnia consummala sunt in sinu meo; ut
« cebat venire ad jiidicium resurgentium, qui prrcces- ita certum se esse signifiect de resurrectione sua fu-
« serat ad exemplum : neque ad exemplum omnium turâ ex resurrectione suiRedemploris, ac si jamrcipsà
« resurgentium, sed ad exemplum eorum qui sic re- possideret quod sperat. Ut enim observai S. Grego-
< surrecturi sont, ut cum illo vivant et régnent in rius, libro li Moralium, cap. 00 : « Nil nos babere

i sempiternum ;
quorum etiam caput est tanquàm cor- « ccrliùs credimus, quàm hoc quod in sinu lenemus.

< poris sui. Ex ipsorum enim resurrectione etiam « In sinu ergo suo spem reposilam tenuit, quia verâ
< prœdestinatus est, ut ipsis prineeps lierct : coclero- « certitudine de spe resurrectionis pr;v,sumpsit. » Hinc
« rum autem in suà eondilione resurgentium non prin- Aposlolus 1 ad Corinlhios, cap. 15, scribil : Si autem
« ceps, sed jndex est. Non itaque ex illorum mortuorum Christus prœdicatur quod resurrexit à mortuis, quomodb
< resurrectione prœdestinatus est, quos est damna- quidam dicunl in vobis quod resurrectio mortuorum non
« turus. Prcedeslinalum enim esse ex resurrectione est?... Si Cliristus non resurrexit, vana est fuies vestra,

< mortuorum, ut prœcederet resurrectionem mortuo- ad hue enim estis in peccatis vestris. Ergo et qui dormie-

i rum, vult intelligi Aposlolus : llos autem prœccssit, runt in Christo, perierunt. Si in hàc vilc'i tantùm in Chri-

« qui ad ipsum cœleslc regnum, quô eos processif, sto sperantes sumus, miserabiliores sumus omnibus ho-
« seculuri sunt. Propter quod non ait : Qui praedesti- minibus. Nunc autem Christus. resurrexit à mortuis pri-

< nains est Filius Dei ex resurrectione mortuorum miliœ dormientium. Quasi diceret : « Ronà spe vehimur,
« Jésus Christus Dominus nosler; sed, ex resurrectione « quia Servatoris nostri resurreelionem nostrse resur-

« mortuorum Jesu Cliristi Domini nostri : tanquàm si

« reclionis obsidem babemus, s ut interpretalur Theo-
< diceret : Qui prœdestinatus est Filius Dei ex resur- doretus. Hinc rursùs Aposlolus 1 ad Thessalonicen-
c rectione mortuorum suorum, hoc est, ad se perti- ses 4 : Si enim credimus, inquit, qubd Jésus niorluus est

« neritium in vitam :elernam. t lia necessaria fuit ad et resurrexit , ita et Deus eos qui dormierunt per Jesum,
fidern nostram conflrmandam Clirisli resurrectio, ut adducet cum co. Et princeps Aposlolorum Epislohc 1,

cj ejus Personâ dicatur Psalmo 29 : Quœ militas in cap. 1 : Bencdictus Deus et Pater Domini nostri Jesu
sanguine meo, dhm descendu in corruptionem ? Numquid Clirisli, qui secundum misericordiam suam mugnam re-
confilebitvr tibi pnlvis, uni annunliabit veritatem tuam ? qeneravit nos in spem vivant, per resurreelionem Jesu
t là est, m rie fuerit corrupta caro mea quomodô coc- Cliristi ex mortuis, in hœreditatem incorruptibilem, et

< terorum kominum, ut in fine resurgat, ut quid fudj incontaminatam, et immarc escibilem , conservatam in
« sanguinem? Si enim non modo resurgam, nemini cœlis in vobis. Hinc S. Augustinus sermonc 203, aliàs

< annunliabo, ncminem lucrabor. Ut autem annunliem de Temporc 110, de Christo loquens, ait :« In passione
« mirauflia tua, laudes tuas, vitam acternam, exsurgal ( docuit quid toleremus : in resurrectione ostendit
« caro mea, non eat in corruptionem. Nain si ieril < quid speremus. Hic opus, ibi merecs : opus in pas-
« qaomodo exterorum hominum, quae utililas in san- « sionc,mcrccs in resurrectione. » Hinc S. Eco sermone
iguine meo? Sic explicat S. Augustinus. Mérita
>
09 : « Ex hoc, inquit, inilium nobis faclum estresur-
joe Aposlolus ait, 1 Cor. 15 : Si Christus non resur- « reclionis in Clnïslo, ex quo in co qui pro omnibus
ri/, inam est prœiieatio notlra, inanis est et (ides « mortuus est, totius spei noslrce forma prœcessit. s
 . ,

249 DR SYMBOLO. 230

Et S. Gregorius humilia 21 in Evangeh'a : « Dune et resurrexit propter justificationem nostram. Hinc ipsà
< vitae erant, quarum unam novimus, alteram neseic- resurrectionis suœ die discipulos, et in cis totam Ec-
i bamus. Una morialis, aliera immortalisa Sed venît clesiam sacro sui oris llalu vivificavit, Spiritum san-
« Mediator Dei et hominum homo Chrislus Jésus, sus- clum ut vitae novae principium illis tribuens : Insuffla-

« cepit unam, et oslendit alteram. Unam pertulit mo- vit, et dixit vis : Accipite Spiritum sanction; ul quemad-
« riendo, ostendit alteram resurgendo. Si igilur nobis modùm hominis creatio absoluta non erat postquàm
i mortalem vitam scienlibus resurreclionem promit- è limo terra- formatus est, donec Deus insufflavil in fa-

f teret carnis, et tamen liane visibiliter non exhiberet,

'

ciem ejus spiraculum vitœ, el faelus est in animam inven-

I

< quis ejus promissionibus crederet? Faelus itaque f

tent; ita hominis reparatio compléta non censcretur,
« homo apparuit in carne, mori dignatus est ex vo- postquàm Chrisii morte corpus Ecclesiœ formatum
« luntate, resurrexil ex potestale, et oslendit exemplo, esl, douce afi'alu suo infunderet illi Spiritum vivifi-

« quod nobis promisit in prsemio. >

canlcm, de quo dictum est : Non erat Spiritus dalus,

Quarto, Christum resurgerc oporluit ad fidelium quia Jésus nonditm erat glorificatus. Et insufflavil in

vilam informandam, ut colligitur ex Apostolo ad Ro- faciem eorum qui flatu primum hominem vivificavit,
manos G : Qui tnortui sumus peccato, quomodb adlutc et de limo erexit, quo flatuanimam memhris dédit ;

vivemus in Mo? .t» ignoratis quia qmeumque baptizati < significans eum se esse qui insufflavil in faciem eo-

sumus in Christo Jcsu, in mortem ipshts baptizati sumus? « rum, ut à luto exsurgerent, et luleis opérions re-

Consepulti enim sumus cum ilto per baptismum in mor- « nuntiarent, » inquit S. Augustinus Iractatu 32 in

tem : ut quomodb Christus surrexit à mortuis per glo- Joannem.

riam Patris, ita et nos in novitate vila' ambulemus. Si
§ IV. Resurrectionis Chrisli gloria.
enim complantati facti sumus simililudini morlisejus;

simul et resurrectionis erimus. Hoc scientes, quia velus Bcata Chrisli anima terlià die post scparalionem à
homo )ioster simul crucifixus est, ut destnierelur corpus corpore suam, opérante Verbi Dei personà, qure ulri-

".eccali, et ultra non serviamus peccato. Qui enim mor- que conjuncta manserat, illud resumpsit, idem, inlc-
luur, est, jus'.ificatuscsl à peccato. Si autem mortui sumus grum, gloriosum. Ejusdcm corporis vcritatem pro-
cum Christo , credimus quia simul cliam vivemus cum bant (îgurae vulnenim, vesligia cicalricum, qua: Tho-

Christo; scientes qubd Christus résurgent ex mortuis m;e palpanda, ca'tcris discipulis videnda obtulit; et

jam non moritur, mors Mi ultra non dominabitur. Qubd quae servare voluit, abolere noluit, tum ut sua: resur-

enim mortuus est peccato, mortuus est semel : qubd au- rectionis lidem adslrueret, tum utvîctoriae suae tro-
trui vivit, vivit Deo. Ita et vos existimate, vos mortuos pbacalam insignia perpetuô circumferret, tum ut Deo
(j: idem esse peccato, mentes autem Deo in Christo Jesu Patri nostrae prciia libertalis ostenderet. Redivivi cor-

Domino twstro. Non erejo regnet peccatum in mortati poris veritatem et identitalem mullis aliis argiimcnlis

vestro corpore, ut obediatis concîipiscentiis ejus. Sed probavit, sciliect angelorum tesiimonio, Scripliirarum
neque exhibeatis membra vestra arma iniquitatis peccato; oraculis , frequentibus apparitionibus , familiaribus
sed exhibete vos Deo, tanquàm ex mortuis vivenles, et colloquiis, manducatione cum discipulis, clsi post re-

membra vestra arma justifia' Deo. « Adnilendum igitur surreclionem non egestate, sed potestate manducaverit,
* nobis est, ut resurrectionis Cbristi inveniamur con- ut loquuntur Paires. ( S. Léo serm. I de Ascensione
« sortes, et de morte ad vitam, dùm in islo sumus S. Gregor. Homil. 2G in Evang.; Venerab. Beda in
t corpore, transcamus. Unicuique enim bomini, qui Lucam.) Idem itaque surrexit de sepulcro, qui pepen-
« ex alio in aliud alià conversione mntatur, finis est, derat in ligno. Jésus Nazarenus, quem Judaei morti
< non esse quod fuii, el ortus, esse quod non fuit. Sed crucis addixerant et crucilixcranl, cujus sepulcriim

interest cui quis moriatur, aut vivat : quia est mois muniverant, et cuslodibus appositis observaverant,
« quac causa est vivendi, et est vila qiue causa est surrexit lerlià die, cl hune Deus manifestum lieri de-
« moriendi. Nec alibi quàm in hoc transitorio seculo dit, non onmi populo, sed testibus prœordinctis à Deo,
< iitrumquc eonquiritur : ut ex qualilate temporalium sciliect Aposlolis, qui resurreclionem ejus praedican-
« actionum diflerentiac retributionum pendeant aeter- tes, verè dicere poluerunt : Quod vidimus, et audit imns,
« narum. Moriendum ergo est diabolo, et vivendum et manus noslrœ conlrectavcrunt de Yerbo vila'. annun-
« Deo; deficiendum iniquilati, ut justitiœ resurgatur. tiamus vobis, 1 Joan. 1.

i Occumbant vêlera, ut oriantur nova. Et quoniam, Non solùm idem corpus Cbristi verum ad vitam re-

• sicut ait Veritas : Nemo potest duobus Dominis ser- diil, sed inlegrum, carne, ossibus, sanguine pari 1er
« rire; Dominus sit non ille qui stanles impulit in rui- COnstans. Spiritus, inquit, camem et ossa non habet,
i nain, sed ille qui dejectos erexit in gloriam; > inquit sicut me videtis haberc, Lucie ullimo. Absque lahe ta-
S. Léo sermone 1 de Resurreclione Domini. men corruptionis caro et sanguis sont in Christo redi-
Quinlo, Christum resurgerc oporlcbat, ut salulis el vivo : < Valet enim divina polrnlia de istà visibili al-

redemptionis nostrae raysterium compleretur. Christus < que Iractabili naluià corporum, qiiilmsdani manen-
enim morte sua nos à peccatis liberavit; resurreclio- i tibus auferre quas volueril qualitates, ut absit labes,
ne yero suà nobis praecipua bona restituit, quae pi c- i adit effigies, adsil motio, absit faligatio, adsit ve-
cando amiseramus. Unilc Apostolus ad Romanos i scendi potestas, absit esuriendi nécessitas, > inquit
de Christo ait Quî tradilus est propter delicta nostra,
:
S. Augustinus Epislolâ 205, alias lit!, adConsenlium.
 DE SYMBOLO.
251
Caro et sanguis re- » llore, rediviva de sepulcro resurrectionis glorià ger-
Scriptum quidem est, 1 Cor. 15 :

possidebunt; sed in Scripturis sacris

« minavit, et in floris modum odorem pariter et nilo-
gnum Dei non
quando- rem cunctis hominibus immorlalitalis afilavit odo-
quandoque caro sumitor secundùm naluram,
« :

Caro secun- « rem, bonorum operum suavitatera circumferens ni-

que secundùm culpara, velcorruptionem.
;

Caro de came meâ, et Joan. i lorem, incorruptelam perpétuai divinilalis oslen-

dùm naUirani, Gènes. 2 :

Caro secundùm culpam, 4 dens. > Yerba sunt S. Haximi homiliâ 5 de Resur-
1 : Yerbum caro faclum est.

carne, sed in spirilu. Neque reclione.

Calât, i : Vos non estis in

non erant ad quos scribebat Aposto- Quamvis igitur caro in Christo post ejus resurrec-
enira in carne illi

tionem sit incolumis, quamvis utraque natura maneat

lus, sed quia desideria carnalia vicerant per virluteni
Siiiritùs, jam eos in carne non esse ait. Caro itaque inconfusa, ita lamen in Deum absorpta esthumanitas,
ut jam vis ex carne agnosci possil. Unde Cassianus
secundùm eulpam et secundùm corruplionem regnum
libro de Incarnatione, cap..3,»lnec Apostoli verba Etsi
Dei non possidebit, sed caro secundùm substantiam
:

cognôvimus secundùm carnem Christum, sed nunc jam

regnum Dei possidebit, jamque in Chrislo possidet.
non nwimus, expendens, Apostolum ita locutum esse
Sic explicalS. Gregorius libro 14 Moralium, cap. 29.
Totus itaque sanguis, qui de Christi corpore in pas- observât : « Quia priùs eum et hominem scimus et

sione ejus lluxit, cùm ad vcrilatem humanac nalurae « Deum, nunc lantùm Deum. Cessante enim infirmi-
pertinent, in corpore Christi resurrexit; idemque cre- tate carnis, nihil in eo jam novimus nisi virlutem

dendum est de partibus omnibus ad vcrilatem et in- « divinilatis, quia totum in eo virtus est majestatis

tegritatem humanac nalurae pertinenlibus. Uhde si in « divinac, ubi esse desiit infirmitas imbecillitatis hu-
aliquibus ecclesiis co..servari dicatur sanguis Christi, « manae... Natura enim carnis in spiritalem est trans-

non veri illius ac pretiosi sanguinis portio est, qui ex « lata substantiam, el illud quod fuerat quondam bo-
Cluisli corpore ia ejus circumeisione autpassione, vel it minis, faclum est totum Dei. Et ideô non novimus

ex ejusdem Salvaioris noslri latere manavit, sed san- « Christum secundùm carnem, quia absorpta per ma-
guis aliunde formatus, qui ex aliquà forte Christi ima- il jestatem divinam inurmitate oorporeà, nihil sacre

gine ab hnpiis percussà, Dei supra nalurae vires ac lo- i resedit corpori, ex quo imbecillitas in eo carnis pos-
ges operanlis admirabili operalione manavit, quemad- i sit agnosci. Ac per hoc quidquid fuerat priùs sub ••

modùm contigisse narrai auclor orationis de Passione « slanliœ duplicis, factum esl virlutis unius. »

lmaginis Christi, inler opéra S. Athanasii édita1 , et in Hinc Aposlolus Christum resuscitatum hominem vo-
seplimà qiioque synodo gencrali, aclione4, cilalie. (S. care penè cunctatur Epist. ad Galatas, cap. 1, scri-

Thomas 5 p., q. 54, a. 2, ad 3.) bens : Paulus Apostolus non ab hominibus, neque per
.Non solùm integrum, sed gloriosum è sepulcrosur- hom'mem, sed per Jcsum Christum, et Deum Patron,
rexit Christi corpus. Qui enim reformubit corpus humi- qui suscitavit eum à morluis. Christum hominem pas-
lilalis nostrœ configurai uni corpori claritutis suœ, clari- sim alibi pnedicat; hic ubi suscilatum à morluis me-

latem illam quam ar.te pnssionem à Paire postulave- morat, hominem appellare non audet, quia jam non
rat, corpori suo in resurreclione snà iribuil. Gloriam noverat illum secundùm carnem, quia caro, sospes li-

corporis imlicavit ingressus addiscipulos jaunis clau- cet alque incolumis. Iota in Deilatem demersa erat.

sis. c Palpandani carnem Doniinus prabuit, quam Nonien enim in eo jam hominis non cadit, in quo totum

c clausis jaunis inlroduxit, ut esse posl resurrectio- sibi Divinitas vendicavit , inquit Cassianus cap. 4 ejus-

« nem oslenderet corpus suum et ejusdem nalurae, et dem libri. Sed et ante Cassianum S. Augustinus Chri-

« alterius glorko, » inquit S. Gregorius, homiliâ 2G. stum resurreclione sua ad tantum gloriae cumulum at-

Atcpie hoc sensu iulelligendum est quod ail Aposlolus tigisseasscrit, ut mortalilatein immorlalitaleni absor-

2 ad Corinthios 5 : Elsi cognôvimus secundùm car- pta, carne in deilalem veluti demersâ, jam lolusDeus
nem Christum, sednunc jam non novimus. » Rcsnrrectio meritô prœdicetur. Sic enim hahet in Expositione
< enim Domini, inquit S. Léo sermone 1 de Resurre- Epistolae ad Galatas : < Priores Apostoli veraces, qui
i clione Christi , non finis curais , sed commutalio fuit « non ab hominibus, sed à Deo per hominem missi
« nrc virlutis augmento consumpta rirtus subslantia est. « sunt, per Jesum Christum scilicel adhuc mortalem.
< Qualitas transiît, non natura defecit : et faclum est « Ycrax etiam novissimus Apostolus, qui per Jesum
* corpus impassibilc, quod potuit crucifigi ; faclum est « Christum totum jam Deum post resurrectionem ejus
« immorlale, quod potuit occidi; faclum est incorrup- « missus est. Priores sunt caeteri Apostoli per Chri-
f libfle, quod potuit vulnerari. El meritô dicilur caro « stum adlmc ex parle hominem, id est, mortalem :

« Christi in eo statu, quo fucrat nota, nesciri : quia « Novissimus est Paulus Apostolus, per Christum jam
« nfhfl in eâ passibile, nihil remansit infirmum, ut et « totum Deum, id esl, omni ex parte immortalem. >

« ipsa mi per essentiam, ei

non sil ipsa per gloriam. » Et libro l Retractationum, cap. 24, hune locum recen-
Hinc per Prophetam Psal. 27, Dominus ait Et refto- : sons : 4 Propter immorlalilatèm, inquit, dictum est,
ruit cuti, mea, et ex totum jam Deum, quam post resurrectionem habere
coluntale mcâ confitcborilli. Flo- <• «

< ruitcaro Domini, cùm primùm cœpil, non propter divinilalem semper immortalem,
de Maria; Virginis il- «

t libata vulvà processit, quà lotus Deus

sicnl ait Isaias 2 Egredielur :
< à quâ nunquàm recessit, in erat, et
tirga deradu I. ..,,
et flot de radin.- ejut ascendet 4 cùm moriturus adhuc erat Proinde propter im-
'"
'"• » per h) irporis
JK t mortajitatem jam nunc non homo Christus DeusJ
255 DE SYMBOLO. 25*

< propter substantiam vero naturse buman», in quà < per quem ad id nascitur quod anle tempora fuit....

t ascendit in cœlum, eliani nunc Mediator Dei et ho- t Atque ideù Filius bominis amodo assidens dexlris
< minum bomo Cliristus Jésus, i Tune divina hliatio, « virlutis Dei est videndus, quia natura carnis post

non adoptiva, sed naturalis in Christo maxime pro- « resurreclionem glorificata, ad profeclum ejus, quam
micuit, cùm illo résurgente, humaine proprielates, < anlea babueral, claritalis provehebatur : cùm bomi-
quai tempore vite ejus mortalis Divinilatem ipsius i nis Filius consessurus Patri, et in immortalilalem
opacaverant quodam modo, Deitatis et gloriai se to- « corruptione carnis absorplà, et in viventem tune, et

tam effundenlis splendore circumfusae sunl : cùm im- « non inoriturum ampliùs Dei Filium nasceretur

mortalitas mortalitalem, iucorruplio corruplibilitalem, « Sed id quod nunc in psalmo est : Filius meus es lu,

virtus infirmitatem, spirilalitas animai in corpus re- c ego liodiè genui te, ad Primogenilum ex mortuis per-
fusa, ejus, ut ila loquar, animalilalem oblitteravit. « tinere, apostolica aucloritas est Est enim Pri-
Tune novœ nativilalis génère in mundum prodiit Chri- i mogenitus ex mortuis qui erat Primogenitus crealu-
stus, non seeundai ac temporali nativitati suai, sed < rai ; ideirco Primogenitus ex morluis, ul maneret
œiernœ generalioni maxime aflini. In prima et œlernâ < Primogenitus creaturai. »

generatione, nascitur ex sinu Fatris in splendoribus

§ V. BestirrectionisChristi fructus et Militâtes eximiœ.
sanctorum; in secundà, nascitur ex utero Virginis ; in

terlià, ex utero sepulcri. In prima, nascitur Patri coa> I. Cbrisli Jesu Salvatoris ac Domini noslri resurre-

tenms, splendor gloriœ et figura substanliœ ejus; in se- ctione non solùm illum esse mortis et diaboli vieto-

cundà, nascitur liomo consubslanlialis nobis, passibi- rem, immorlalem, plénum glorià, Filium Dei nnige-

Jis, infirmas, mortalis ; in terlià, renascilur gloriosus, nitum cognoscimus, sed alias cliam maximas utilitates

impassibilis, immortalis. Sepulcrum instar est uteri ex isto mysterio consequiinur, scilicet resurreclionem
virginalis, novum, inviolalum, nullo cadavere conla- corporum et resurreclionem animarum. Chrisli, in-

minalum. Uteri nova forma, concipil mortuum, parit H quam, resurreelio nobis corporis resurreclionem pc-
vivum; nec vivum dunlaxat, sed immorlalem, glorio- tum quia instrumentum quoddam fuit ad resur-
peril;

sum, totum Deum, ut cum Patribus loquar. Parit au- rectionem nostram efficiendam (
qusecumque enim
tein in splendoribus sanctorum, hoc est, in glorià et Deus in redempiionis nostrae mysterio egit, ad omnia
splendore, non solùm pro se, sed et pro omnibus sanelà Christi humanilale, tanquàm efflcienli instru-

sanctis: in splendore et glorià sancti sanctorum. In mento, usus esl ) ; tum quia exemplar fuit noslrai re-

prima generatione, nascitur ex Paire sine matre ; in surrectionis, utpote perfeclissima. El qiiemadmodùm
secundà, ex Maire virgine sine bominc pâtre ; in ter- Christi corpus resurgens ad immortalem gloriam im-
lià, ex terra communi omnium maire (ex quà in rege- mulatum esl ; sic etiam nostra corpora, quœ priùs
neraiione sive resurrectione sumus et nos prodiluri) imbecilla et mortalia fuerant, gloriam et immorlalita-

et ex Deo Paire, ut Filius ejus naluralis, proprius, tem induta, reslituentur. Hinc ipse Cliristus, Joannis

consubslanlialis, unigenitus, cooeternus. Undc istud 5, ait : Sicut Pater suscitât mortuos, et vivifient, sic et

psalmi secundi oraculum : Filius meus es lu, ego hodiè Filins (jitos vult vivifient. Vita enim est in seipso, et fons

genui te, Apostolus ad Cbrisli resurreclionem refert, vilœ, et caro in unilalem personai ab ipso assumpla
Act. cap. 13 : El nos, inquil, vobis annuntiamus cam, viviliea esl. Hinc cliam Apostolus, 1 adGorinthios 15,
quœ ad patres nostros repromissio fncla est : quoniam :'.ii : Nuncautem Cliristus resurrexit à mortuis priiniliœ
Imnc Deus adimplevit fdiis nostris, resuscilans Jesiim, dormietllium : quoniam quidem per liomincm mors, et per
sicut et in psalmo secundo scriptum est : Filius mous es Itominem resurreelio mortuorum. Et sicut in Adam omnes
tu, ego liodiè genui te. Quem locum déganter ac solide moriuntur, ila et in Christo omnes vivificabuntur. Non
S. Ililarius explicat Enarralione in psalmuin secim- ! lamcn statim nobis provenit primus iste resurreclio-

dum, haecverbaeô pertinere ostendens: « Ut Filius !

nis Cbrisli fruclus, quia sic Dei volunlale disposila
< bominis ad perfectum Dei Filium , id est , ad res est, ul priùs Christo palienti cl morienii in hàc
< resumendam imlulgendainque corpori atcr;iitatis j
vitâ passibili et mortali conformemur, deinde ad simi-
< sua: gloriam per resurrectionis potentiam gigne- lilii'Iineiii resurrectionis ipsius perveniamus. Hinc
i retur. > Hic oratio;:is illius anle passionem sen- ! Apostolus, ad Romanos <i, ail : Si enim complantati
sus esl ; Joannis 17 : Fl nunc clarifica me tu, Pater, facti sumus similitudini mortis ejus, simul et resurrectio-
apud temetipsum , claritale quam habui priùs quàm nis erimus. Hoc scientes, quia vêtus Iwmo nosler simul
mundus essel apud te. Quibus verbis, i non nova quœ- crucifixus est, ut deslruatur corpus peccali, et ultra non
irit, non aliéna desiderat, esse talis qualis fue- serviamus peccato. Qui enim mortuus est, justificatus est

i rai, postulat, sed precalur id se, quod anlea crat, à peccato. Si aulem morlui sumus cum Christo, credi-
« esse, gigni seilicel ad id quod suiim fuit. Non erat mus quia simul etiam vivemus cum Christo.
i aulem idipsum lune lotus, quod ul lieret, precabalur; II. Secundus fructus resurrectionis Cbrisli «m re-
i fieri aulem tolus non aliud, quàm quod fueral, po- surreelioanimarum DOStrarum. Operatur enim ut in-
< stulabat. Sed ciun lit quod fuit, et quod non erat strumentaria virtus Divinitatis, quœ non solùm vilam
i est fulurus : ad id quod fueral, id quod lolum non tribuil corpori peranimam, sed cl vitaqi anima; per
< erat, quodam novo orlu nascebalur. Exordio bic graliam. Exemplar cliam est resurrectionis anima-
« re«urreclionis su.' :..i :i-«,um<-iNl;iin gloiï;un <lir- oi miih un- «
• uiiii! . quia fliristi resurgentis simililudi-
 , ,

DE SÏMROLO. 255
255
animabus nostris exprimera debemus. Unde « peccalor aut impius, ut ei tanquàm spiritu mortuo
nem in

Apostolos ibidem ait : Quomodo Christus resurrexit à « in inieriore homine renovari opus esset, et tanquàm
ita et nos in novitate vitœ « resipiscendoad vitam juslitiœ renovari; sed indutus
mortuis per gtoriam Patris ,

Scienles quod Christus ré- « carne mortali, et solà moriens, solà resurgens, eâ
ambulemus. Et paulô post :

surgent ex mortuis, jam non moritur, mors

illi ultra c solâ nobis ad ulrumque concinuit, cùm in eâ fieret

bominis sacramentum, exterioris excm-

non dominabitur. Qubd enim mortuns est peccato, mor- interioris
«

tuus est semel ;

qnbd atttem vivit, mit Deo. Ita et vos « plum. d Et post multa : c Una ergo mors nostri

existimate vos mortuos quidem esse peccato, viventes « Salvatoris duabus mortibus nostris saluti fuit. Et

aulem Deo in Cliristo Jesu Domino nostro. Quemad- i una ejus resurrectio duas nobis resurrectloncs prœ-
modùm ergo passio et mors Christi, causa est re- « stitit, cùm corpus ejus in utrâque re, id est, et in

missionis culpœ ,
per quam morimur peceato ita ; « morte et in resurreclione, et sacramento interio-
resurrectio Christi est causa novitatis vitœ, quam per t ris hominis nostri, et exemplo exterioris , medici-
gratiam sanctilicantem consequimur, ut docet Apo- « nali quàdam convenientiâ ministratum est. » Et tra-
stolus ad Romanos i, bis verbis : Traditus est propter ctatu 23 in Joannem « Factus est bomo, inquit, qui
:

delicta nostra, et resurrexit propter justificalioncm no- « erat Deus, accipiendoquod non erat, non amiltendo
slram. Duo itaque à Christi resurreclione exempla e quod erat : ita factus est bomo Deus. Tbi habes ali-

pelere debemus inquit concilii Tridcnlini Cateehis-

,
« quid propter infirmitatem tuam; ibi liabes aliud

mus alterum est, ut postquàm peccati maculas clui-

: « propter perfeclionem tuam. Erigal le Christus per
mus, novum vitae genus insliluamus in quo morum , « id quod bomo est , ducat te per id quod Deus bomo
integritas, innocentia , sanctitas, modestia, justilia, « est ,
perducat te ad id quod Deus est. Ettota prœ-
beneficentia, bumilitas, fervor in oratione et Dci ob- « dicatio dispensatioque per Christum hœc est, fra-

sequio eluceant ; alterum est, ut in eo vitœ instiluto < très, et alia non est, ut resurgant animœ, resur-
ita perseveremus , ut adjuvante Domino, qui propter « gant et corpora. Utrumque quippe mortuum erat
nos morluus est et resurrexit, à justitiœ via et ob- ii corpus ex infirmitate , anima ex iniquilate. Quia
servantià mandatorum Dei non defiectamus non ex- , c ulrumque mortuum erat, resurgat utrumque. Per
cidamus. Quod quidem ut fiât, nobis per reswrc- « quid ergo anima, nisi per Deum Christum ? Per quid
ctionem quoque suam tribuit auxilium, qui resur- « corpus, nisi per bomincm Christum ?.. Resurgat

gendi prœbuit cxemplum. c anima tua ab iniquitale per id quod Deus est, resur-

Duplicem banc utilitalem ex Christi resurreclione c gai corpus tuum à corruplione per id quod bomo
in homines derivatam S. Augustinus commendat et « est... Animœ resurgant per ipsam substantiam Dei,
odisserit libro 4 de Trinitate , cap. 3 et 4 : « Nos c corpora per dispensationem bumanam Domini no-
« certè, inquit, quod nemo Ciirislianus ambigil, et « stri Jesu Christi. »

« anima et corpore morlui sumus , anima propter Dis maxime spes nostra sustentari débet ac foveri :

< peccatum, corpore propter pœnam peccati, ac per siquidem in Salvatorc omnes resurreximus , omnes
< hoc cl corpore propter peccatum. Utrique autem reviximus ; et ante ad cœlestia transmigravimus ,

< roi noslrœ, id est, et animœ et corpori, medicinâ quam in terris nasceremur. « Est enim in Christo
« et resurreclione opus erat, ut in melius renova- « uniuscujusque nostrùm carnis et sanguinis porlio.
« relur ,
quod erat in deterius commutalum. Mors « Ubi ergo portio mea régnât, regnare me credo ; ubi

i autem animœ mors corporis

impielas est , et « dominalur sanguis meus, me sentio dominari; ubi
< corruplihilitas per quam fit et animœ à corpore
,
« caromea, me gloriosum esse cognosco.
glorifieatur
i abscessus. Sicut enim anima Deo deserente sic , « Quamvis enim peccator, de hâc tamen communione
« corpus anima deserente moritur unde illa fit in- : « gratiœnon diflidat, quia et si peccata nos prohi-
« sipiens, hoc examine. Rcsuscilatur enim anima « bent , substantia nos requirit ; et si delicta propria

i per pœnilentiam, et in corpore adhuc morlali rc- « nos excludunt, naturœ communio non repellit. Nam
i novatio vite inchoalur à lidc, quà creditur in cum t prœter bonitatem Divinitatis, peculiarem nobis Sal-
'

i qui juslificat impium, bonisque moribus augetur et « valor débet affectum ,

quia sicut Deus noster in ipso
< roboratnrde die in cùm magis magisque re-
diem, « est, ita et sanguis noster in illo est. Misericordiam
« novnlur inlerior bomo. Corpus vero tanquàm bomo i igilur mihi débet prœstare Divinitas , necessitudi-

< exlerior, quanlo esl hœc vita diulurnior , lantô ma- « nem exhibere débet afiinitas. Nequc enim tam im-
< gis magisque corrumpitur, vel œlate , vel morbo « milis esl Dominus, ut obliviscatur hominis, et non
< vel variis affiiclionibus , douce veniat ad ullimam « meminerit illius quem ipse gestat, ut quem causa
< quœ ab omnibus mois vocatur. Ejus autem resur- « mcî susceperit, non ejus causa, quem susceperit, me
< rectio differlar in fincm, cùm et ipsa justificatio « requirat. Non inquam, tam immitis est Dominus, ut
« nostra perficietur ineffabiliter. Tune enim similes « non carnem suam membra sua, viscera sua.
diligat ,

« qooniam videbimus eum siculi est....

ei ^riiinis, i Nihil ergo de veniâ desperemus.llabemusprœroga-
i Unie ergo duplœ morti nostrx Salvalor noster im- i tivam sanguinis nostri. In Christo enim caro nostra
< pendit simplam suam : et ad faciendam utramque « nos diligit. Sumus enim membra ejus et caro. »

< resastitationcm nostrara,in sacramento et exemplo Verba sunt saneli Maximi Taurinensis episcopi , ho-
« prrr-posuit et proposuil onam suam. Neque enim fuit miliâ stcundâ de Resurreclione Domipi.
 , ,,,

257 DE SYMBOLO. 258

§ VI. Spiritalis resurreclionis signa. hic illud Cbristus babebis et lu. In regione morlis
,

Primum rcsurrectionis à peccato signum est ut in ,

tuie quid illc invenil , attende. Veniens de alià regione,
lumulo peccati in proximis ejusdem occasionibus
, ,
quid bic invenil , nisi quod bic abundal ? t Mandu-
ejusdem afl'eclionibus non aniplius inveniamur ve-
in ,
« cavit tecum quod abundatin cellà miseriae lu;e. Acc-
rèque de nobis dici possit Surrexit,non est lue,
:
« tum bic bibit, fel bic babuit. Ecce quid in cellà luà in-
Marci 16. < venit. Sed ad magiiam mensâm suam te invita vit,
Secundum ut revolutus sit lapis ut lapis offen-
, ,
< mensam cceli mensam angelorum ubi ipse panis
, ,

sionis et petra scandali reinoveatur ; ut qui proximis < est.... Modo ergo cùm in islâ carne corruplibili vi-

odorniorlis in morlcm fuerunt, iisdem sint odor vilce

< vimus morum mulalione cum Cliristo moriamur
,
,

in vitam. Et respicientes viderunt révolution lapidem. « amore justitisQ cum Cliristo vivamus beatam vitam ,

Terlium ,
constantia in vitae novitate. Resurreclio « non accepluri nisi cùm ad illum venerîmus
, qui ,

enim transitus est et transmigratio. Cbristus non reci- < venit ad nos, et cum illo esse cceperimus qui mor-
dit , sed resurrexit ; non rediit , sed transiit ;
iransmi- < luus est pro nobis. > Verba sunl S. Augustin] , ser-
gravit, non remeavit. Deniquepa«cAo,signiiicatlrai:s- mone 231 , alias de Tcmpore 141.
itum , non reditum : et GaliUea , ubi videndus pro- Quinlum rcsurrcclionis à peccato signum est
miltilur, qui resurrexit, non remeationem sonat, sed cœlestia sapere. Quœ sursùmsunt sapite, inquit Apos-
transmigrationem. Si post consummalionem erueis ,
lolus Coloss. 5, non quœ super terram. Ut enim cor-
in noslram banc mortalilatem et vit* praesentis aerum- poris affeelionom et valeludinem gustus indicare solet,
nas Cbristus Dominus revixisset , ego eum non irans-
ita si < de cactero quxeumque sunt vera quaecum-
, ,

iisse diccrem , sed rediisse ;

non transmigrasse in
i que pudiea quœeumque jusla, quœcumquc saneta,
,

sublimius aliquid , sed ad sialum remeâsse priorem. « quaecumque amabilia quaecumque bonec fa m se , si
,

Nuncaulem quia transiit in novilatcm vit;c, nos quo- « qua virlus, si qua laus disciplinée , t bocc aliquis co-
que invitât ad transitum , vocat in Galilaeam. Injuriam gitet , bœc illi sapiant , isque cœleslium rerum jucun-
igilur faciunt Domini resurrectioni quibus Pascha re- ,
ditatem intimac mentis sensu percipiat , boc maximo
dilus est, magis qiiàm transitus. Si morlui sumus argumenlo esse potest, eum qui iia sit aiïeclus , in
peeeato quomodù vivemus adliuc in illo ? Si culpas
, novam et spiritualcra vilam unà cum Cliristo resurre-
planximus ,
quid causa: est ut in easdem recidamus? xisse, novam esse in Cliristo crealuram, et l'ilium rc-
Luvi pedes meos, quomodb iterùm inquinabo eos ? Exui surrectionis, 2 Cor. 5 , cl Luc. 20 , 55.
me tunicam meam; quomodb- induam eam? Cantic. 5,
Scxtum rcsurrcclionis à peccato signum est, rc-
Luc. Denique qui rétro respicit, indignus
9. est rc-
cessus à seculari conversatione , à mundi moribus,
gnoDci. Sed prob dolor peccandi tempus ! , termi-
illius, inquam , mundi pro quo Dominus non rogavil ,

nus recidendi facta est resurreclio Salvatoris. Ex boc cujus amicitia inimica est Deo, qui tolus in maligno
nempè comcssalioncs cl ebrielales redeunt, cubilia
positus est, qui transitcum eoncupiseenlià suà qui ,

et inipudicitiic repetuntur, et laxanlur concupiscen- tolus est vanilas. Mundo morluus sit necesse esl
tia? frena quasi ad boc surrexcrit Cbristus et non mundo boc uti débet
qui cum Cbrislo resurrexit
: ,
:

propter justificationem nostram. non frui et ita uti tanquàm non ulatur in mundo , :
;

Quarlum rcsurrectionis à peccalo signum est , cce-

non débet, nisi quantum postulat nécessitas
versari ;

lcstia quaerere. Si consurrexislis cum Cliristo inquit

mores
,
hominum qui secundum spiritum ci seculi vi-
Aposlolus Coloss. 5 , quœ si rsùm $unt quœrite , ubi
vunt , consortium rare admodùm frequenlare , cum
Christus est in dexterù Dei sedens. Quibus verbis oslen-
ipsis de rébus divinis , et de salulis seternae negoiio
dit eos qui vilain, honores , olium ,ma- divitias ibi
coiloqui, seculi conlagionem vilare, sanclimoniam cl
xime, ubi Cbristus est, haberc cupiunt, verè cum Cbristum à mortuis redivi-
pietatem ubiqne spirare ,

Cliristo surrexisse. Yoluutoimies bcaiè \ivcrc sed

qui non contmuô cum eon-
,
viim imitari ,
discipulis
unde bomo beatè vivit, boc nolunt quaerere. Filii
versalus esl post resurrcclionem suam , ne vidtrctur
luquequb gravi corde, ut quid diligids vanitatem, et quœ-
ad talcm vitam reuurexisse ,
quaiem prii'.s habueral
riiis mendacium ? Volcntcs beati esse cas res quaeri-
,
ul loquitur S. Thomas , sed per quadraginla (lies ip-

lis unde miscri sitis. Fallil vos quod quacrilis. Scitote

apparuit loquens de
sis aliquolies cl per inlervalla ,

quia Dominus Sanclum suim mirifiaivil. Venit Cbri-

regno Dci.
.sius ad miserias nostras, esurivit, sitivit, faligatus est,
AKTICl LIS VII.
dormivit, mira fecit, mala passus est, flagellalus est,
Qv.o sextus articnlus Symboli exponitur : AsCENDIT ad
spinis coronalus est , spulis illitiis est , alapis ea'sus ,

C0ELOS, SEDET AI) DEXTERAU DEI l'ATIUS 0MNIP0-

liguo i oiilkus, lancea vuloeratus, in sepulcro positus;
TENTIS.
sed tertio die resurrexit, finilo laborc, morluà niorte.
§ I. Myslerii fuies explicalur.
Ecce ibi oculum babete in ejus resurreclione ;
quia ita

magnificavit Dominus Sanclum siium, ut eum resusci- Consummato per passionem et resurrcclionem
taret à mortuis, et in dcxlcrà suâ i;i colis collocaret. suam rcdemplioiiis noslrae myslerio, Christus, ut bo-
Osiendii libi quid debeas sapere, si vis bcatus es mo est, in cœlum eorporecl anima ascendit, quadra-
bic enim esse non potes. Bonam rem quacris sed lor- ,
à m me sua die. A («il<» lamen min-
i « i
;

ry iilu non est regio. ejus ici quam q«;xi:.. Si Labuit qii.un abfuit seçuudùiu deilalcm, qua scqualis est
 .

DE SYMBOLO. 260
259
ficat. linde elecli à dextris, reprobi à si»iistris Christi
ubiquc prisons. Ascendit
autem sua virtuic,
Patri et
in supremo judicio collocabuntur. Sedere autem
vi
quemadmodùm Elias, qui
sublatus,
non aliéna
vcl Ha- Christum cùm dicimus, hoc verbo non significatur si-
igneo curru in cœlum evecius est, 4 Reg. 2 ;

PhHippus diaconus,
vel lus et figura corporis, cùm sanctus protomarlyr Ste-
bacuc prophète, Dan. 14;
peracrem delati, longmqua phanus viderit Filium hominis stantem à dextris Dei,
Act 8 qui divinà virtute
Ascendit stipantibus et Act. 7; sed mansio et habilatio, quo modo dicitur
terrarum spatia pcrmeàrunt.
angelis. Ascendit aliquis in aliquà regione aut urbe per tôt annos se-
plaudentibus, non subvebenlibus,
necnon virtute anima disse, id est, habitasse ; et Luca; 24 : Vos autem sedete
prapotenti virtute Divinilatis ;

movere potuit et cujus in civitate, douce induamini virtute ex alto. Sedere ad

beatcc, quie corpus, ut libuil, ;

facile paruit. Qui dexteram Patris, signiueat regiae summxquc potesta-

movenlis imperio corpus gloriosum
omnescœtos, ut im- tis ac glori* firmam cl stabilem possessionem, quam
descendit, ipse est qui ascendit super
à Pâtre accepit. qua: Christi Domirii ila propria et
pleret omnia . inquit Apostolus. Descendit sine corpo-
cum corporis indumento singularis est, ut cuivis alteri créai* natorse conve-
ris indumento, ascendit :

qui descendit ascendit. Quis enim nire non possit. Unde Apostolus ad Ephesios 1 ait :

nemo tamen nisi

Suscitons illum à mortuis, constituais ad dexteram
vcl in montera, vel in murum, vel in aliquem supe- et

non eum solum qui desccnderit suam in cœleslibus supra omnem principatum, et pote-
riorem locum dicit

cùm descendisset exatus, ascendit in- statem, et virtutem, et dominationcm, et omne nomen
ascendisse, si
quod nominatur non soliim in hoc seculo, sed etiam in
dutus cùm descendisset inermis, ascendat arma»
, aut
Nemo fuluro. Et omnia subjecit sub pedibus ejus et ipsum
tus ? Quemadmodùm ergo de boc dicitur :
;

ascendit, nisi qui descendit, qnamvis cum câ re, cum

dédit caput supra omnem Ecclesiam, quœ est corpus

quà non descendit, asccnderit sic nemo in cœlum :

ipsius. Et ad Hebracos, cap. 1 : Ad quem autem an-
quia de cœlo, nisi Cbrislus gelorum dixit aliquando : Sede à dextris meis, quoadus-
nisi Cbristus ascendit ,

que ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum ?

nemo descendit quamvis sine corpore descenderit,
,

cum corpore asccnderit ascensuris et nobis non vir- ,

Non ideo igiiur quasi liumanà forma circumscriptum

tute nostrà, sed nostrâ et illius unitate. Ascendit in esse Deum Patrem arbitrandura est, ut de illo cogi-

cœlum Cbristus Jésus, locum scilicel glorioso corpori tantibus dextrum aut sinistrum latus occurral animo ;

convenientem. Sed ubi et quomodô sit in cœlo corpus aut idipsum quôd sedere Pater dicitur, flexis poplili-

Doininicum, curiosissimum et supervacaneum est bus fieri pulandum est, t ne m illud incidamus sacri-

qua:rerc ; tantummodô in cœlo esse credendum est. « legium, in quo exsecratur Apostolus eos qui com-
c Non enim est iïagilitalis nostra cœlorum sécréta < mutaverunt gloriam incorruplibilis Dei in similitu-

discutera, sed est nostrae fidei de Dominici corpo- < dinem corruplibilis hominis. Taie enim simulacruia
t

honesta sentire, inquit « Deo nefas est Christiano in templo collocare ; mul-
« ris dignitate sublimia et »

Symbolo, cap. Non « tô magis in corde nefarium est, ubi verè est lem-
S. Auguslinus libro de Fidc et 6.

post resurrectioncm suam, ut eam i plum Dei, si à lerrenâ cupiditate alquc errorc mun-
ascendit stalim
miillis arguments probaret, ne hidificatio putarelur. « detur.Ad dexteram ergo inlelligendum est sic di-
Post quadraginta dies ascendit, quo numéro tolum lnijus < ctum esse, In summà beatitudine, ubi juslilia, et
mortalis vitde tempus signilicatur. Christus ergo post « pax, et gaudium est : sicut ad sinislram htedi coii-

resurrectionem quadraginta dies cum discipulis egit, « stiluuntur, id est, in miserià, propter iniquilates,

ut demonstraret tamdiù necessariam fidem inearna- « labores atque cruciatus. Sedere ergo quod dicitur

tionis suse, quamdiù morlalem vilain hic agimus. Qui € Dcus, non membrorum positionem, sed judiciariam

enim in hoc seculo rectè crediderint Incarnationi « signiheat poteslatem, quà illa Majesias nunquàm
Christi, in fuluro seculo fruculur majestate et divini- « caret, semper digna dignis tribuendo ,
quamvis in

talc Christi; inquit S. Auguslinus Sermone 244. t exlremo judicio mullô manifestiùs inter homines
Credkiras etiam Christum sedere ad dexteram l'atris, » unigeniti Filii Dei Judicis vivorum atque mortuo-

quo noinine gloriae cl potestalis aequalitas signilicatur. « rum claritas indubitala fulura sit. » Sic poslremam
Data est eniiu illi omnit potestas in cœlo et in terra, hujus articnli jiarlem explicat S. Auguslinus libro
Mafeth. 28. Quod S. Lucas, c. 22, lus verbis expressit de Fide et Symbolo, cap. 7. Denique ut mol ta pau-
Ex hoc oit Filiui hominis sedens <i dextris virtutis Dei. cis compleclar : « Ad dexteram Dei dicitur, honoris
El S Paulus, Uebr. I : Sedet ad dexteram Majestalis < et felicilatis inenarrabilis celsitudo. Sicut de Sa-
in exceltis. El ad Philipp. 2 : lit in nomine Jesu omne « pientià dictum Iegilur, Canlic. 2 : Lœva ejus sub ca-

genn (lectalur, cœleslium, lerrestrium et infernomm, et t pite meo, et dextera illius amplexabitur me. Si enim
omnis tingua confiteulnr quia Dominus Jésus Christus « subter jacuerit terrena c< mmoditas, lum desuper
in (jlorjà est Dei Patris. Quia igiiur in bumanis rébus < ampleclilur œterna félicitas; » inquilS. Auguslinus
ci majorem bonorem Iribui exislimamus, qui ad dex- sermone 214.
lerani cotlocatus est; eamdem rem ad cœleslia etiam
§ II. Ascensionis Christi causa'.
transferentes, ad explicandam Christi gloriam, qnam
m bomo pra caetera omnibus adeptus est, eum in Christum in cados ascendisse jam innuimus, pro-
l'.iin- dextera esse confitemur. Dextera summam et ptereaquod ejus corpori immorlalitatis gloriâ donato,
iiif;(Tabilom beatitodinem cl ajternam lelicitatcm sieni- non Icrrcmc hujus cl obscur* hahitationis locus, sed
261 DE SÏMBOLO. 262
altissimum et splendidissimum cœli domicilium con- « genninant. Non sunt primitiae censendsc, charissime,
vcnirel. Exaltare super cœlos, Dcus inquil Prophela , ,
< si primum fructum obtulerimus cxilem et evane-
Psal. 56, et super omnem terrain gloria tua. « Id est, « scentem, sed si probum atque perfeclum afl'eramus.

c exaltare ul hnmilitalis luae pramium accipias.Exal- « Quoniam igitur fruclus ille peceato obnoxius erat,
i tare lu, qui misii in ventre Matris inclusus ;
tu qui < ideù non est oblalus, eliamsi primus esset. At hic à

a in illà latins os, qtiain fecisti ; lu qui in pruscpi ja- !

« peceato liber erat, ideôque oblatus est, licel poste-
« cuisli ; tu qui libéra tanquàm parvulus in venâ « riùs exliterit. Hae enim sunt primitif. Obtulit ergo
« garnis suxisli; lu qui portans mundum, porlah.nis < primitias naturœ noslroc, atque ita donum admira-
t à Maire; tu qui esuristi propler nos, sitisli propter « tus est Pater; ilaque propter dignitatem oflerentis,

i nos, faligalus es in via propler nos ; tu qui dor- « purilalemque muneris oblali ,
quasi propriis mani-
« inisti, et tanien non donnilas, custodiens Israël : i bus illud accepit, sibique proximum conslituit, di-

« tu quem vendidit Judas, quem Judei eineninl , et < cens : Sede à dextris meis. s Quanquàm et ipsius
j

i non posséderont; tu apprehense, ligate, flagellate, Adami, et Palriarcharum, Propbetarum, ac Justorum

c spinis coronate, in ligno suspense, lanceâ perçusse, ca^terorum animas, è limbo eductas, in cœlum inlro-
« tu inoTtue, tu sepultc, exaltare super cales, Dcus. duxerit, in sublimiorem, feliciorem ac Icetiorem illo

* Exaltare super eœlos, quia Deus es. Sede in cœlo, paradisum ex quo Adam fiicrat ejectus ; cujus adi-
* qui pependisli in ligno. Judex expectaris venlurus, tum non jam Cherobim flammeo gladio armatus in-
* qui expeclalus es judieatus. Et super omnem terrain tercludit. Psal. 67: Ascendens in altum, captivant du.rit

t (jloria tua, id est, Ecclesia tua, sponsa tua. V'ir, in- captivitatem: id est, homines per vicloriam suam ac-
.
quit Aposlolus 1 Cor. ~,non débet velare cuput suum, quisitos. Hinc Psalmo 25, dicitur : AlloUile portas, prin-
« (juoni nn imago d gloria Dei e:it : millier autem gloria cipes, restras , et elevamini, portœ œtemales, et introibit

i viri est. Si niulier gloria viri, Ecelesia gloria Chrisli. « re.v gloriœ. Portas cœli non modo aperiri, sed atlolli

S. Âugustinus, serin. 262, alias de Diversis 13. postulat, quasi major redirct Cbrislus quàm exierat à
Seeundù Clirislns Jésus Doininus noster in cœlos Pâtre ul veniret in mundum. Nequaquàm tamen ma-
ascendil, ut regnum suuin jion esse ex hoc niundo jor secundùm Deitatem, in quà Patri semper au]ualis ;

demonstiaret. Nain mundi régna terreua et lluxa sed quia redibatcum carne viclrice, gloriosâ, immor-
sunt, magnisque opibus, et carnis polenlià nituntur ; tali, et in carne suà lolam Ecclesiam geslabat, quia
Chrisli verô regnum, non terrenum, quale Judsei ex- victor intrabat Doininus fortis et potens in pra-lio,
speetabant, sed spirituale et seternnm. Regnum meum, quia centesimam illam oveni in deserlo bujus mundi
inqutebat, non est de hoc mundo. De quo et Luc. 1 quœsitam Pastor optimus humeris reporiabat, cœli
dieilur : El regni ejus non erit finis. Item Daniel pro- portas attolli ac dilatari Chrislo in cœlum rcmeanti
phela FÛium liominis per visuin aspexit, oui antiquus postulat rcx Prophela, ut totus in Chrislo mundus in-
dierum, id est, Deus Pater dédit potestatem , et hono- tret. Ul eleganliùs exprimam S. Ambrosii vernis li-

rem, et regnum. Polcstas ejus potestas œterna, quœ non bro i de Fide, cap. 1 : « Ycniebal, inquit, novis vi-
auferelur; et regnum ejus, quod non corrumpetur.S\mï- < ctor redimitus exuviis, Dominus in. tcmplo sanclo
luales etiam opes ci diviiias regni sui esse ostendit, « suo; praibant Angeli et An hangeli, mirantes spo-
Kîim sedein suam in cœlis collocavit : in quo quidem « Hum ex morte quacsitum; et quamvis scirent nihil
jegno illi ditiorcs, et bonorum omnium copia affluen- « Deo accedere ex carne poluisse, quia infra Deum
torcs exisiimandi sunt, qui ea qu;e Dei sunt, regnum < omnia sunt; tamen trophaa erucis, cujus princi-
SCilicet ejus et justiliam studiis l'erventioribus qua-sie- « pium super bumeros ejus, et triumphatoris atemi
runl, qui terrena cœlestibus, temporalia ecternis post- < manubias intuenles , (piasi etun quem emiserant
habuerunl. Inde S. Jaeobus, 2, 5, scribit : yoiine t eoeli porlie capere non possent , liect nunquàin ejus
Deus elegit pauperes in hoc mnudo, d'nites in fide, et « capiant Majestatem, majorem viam quserebant ali-

hœredes regni, qnod repromisit Dcus diligentibus se ? « quam revertenti : adeô nihil exinanitns amiserat !

Tertio, Chrislus in cœlos ascendit, ul nos illùc re- < Dehuii tamen novo victori novum ilerparari; sem-
velicret,acDeo Patri naturse noslrae primitias offerret. per enim victor tanquàm major et pr;et elsior est ;

Quà de re S. Joannes Chrysostonms bomiliâ de A.S- i sed quia a-terme sunt justiliam portée esedcmque
censione : « Quod, inquit, de campis accidil spicarum « novi el veleris Tcstamenli, qnihiis cœlum aperilur,
« plenis, ubi quis ex paucis spicis collectis parvuni i non motantur inique, sed elevantur; quia non unus
c inanipulum conficiens, eumque Deo offerens, pauci- i homo, sed totus in omnium redemptore mundus
t taie illà loti arvo benedicil : ila Cbristus Fecil , qui i intrabat. »

< per uuain illam carnem atque primitias lotum genus Quarto, Chrislus in cœlos ascendit , ul omnia quee
i nostrum benedicendum curavit. Sed cur non lotam de ipso in lege el prophetis scripla eianl , adiniplc-
« naturam obtulil? Eô quod non sit hoc offerre pri- ret. Caetera enim omnia Cbristi mysteria ail ejus
« mitias, si lotum quis oH'eral : al si parvum aliquid ascensionem tanquàm ad flnem referunlur , in efique
« quis offerat, per parvuni lotum benedicendum curât. omnium perfectio el absolutio continetur. Inde Apo-
t Atqui si primitiae, dicel qutspiam , essent, primum ^id!ii> , Ephes. ."
, scribil : Atcendil super omnes cœlos,

< ipsum boininem procrealiun offerri Oportuit : pri- ut implerel omnia. Hinc, s. Bernardus Sermonc 2 de

1 milice enim sunt quœ primum tolluntur, et priinùm Ascensions ; « Solemnilas heee , inquil, consummalid
 ,,,

265 DE SYMBOLO. 264

reliquarum solenmitalum et feilx seipsum ofj'erendo. Lcx enim hommes constiluit sacer-
i et adimpletio est ,

Filii Dei.» Et anle illum S. dotes infirmilatem hab entes : sermo autem jurisjurandi
c clausula totius itincrarii

Assumplione, Ascensio- qui post legem est, Filium in œlcrnum perfectum

Epiphanius, Orat. de Christi
Hebr. 8 habemus pontificem
vocat Dominiearum festivitatum omnium comple-
: Talent qui consedit in
nem ,

dexterâ sedis magnitudinisin cœlis, sanctorum mïnister

mentum.
in cœlum ut iter nobis pararet, et labernaculi vert quod fixit Dominus, et non homo.
Quintù, aseendit ,

ut ipse ait Joannis H : In domo Patris met mansiones Omnis enim pontifex ad o/ferendum munera et hoslias

Si quomiiiiis dixissem vobis Quia vado constituilur : unde necesse est et hune habere aliquid
multœ suiit. :

parare vobis locum. Et si abiero, et prœparavero quodojferat. Quid autem offert? Non novam victimam,
vobis locum ; iteriun venio , et accipiam vos ad ine- neque novum sacrificium , scd quant semel oblulit

ipsum, ut ubi sum ego, cl vos sitis. El Micluesc 2, de liostiam ad dcsliliitionem peccali ,
pro nobis offerre

ipso pncuuntiatum est : Ascendet pandens iter anle cos : pergil, ipse sacrificium, sacerdos , et hostia. « Ascen-
divident, et transibunt portant, et ingredientur peream; « dit enim cum quod potest placare Patrem, »
sacrificio

et transibit rex eorum coram eis, et Dominus in capite inquit S. Joannes Chrysoslomus, Homil. 17 et ii),
eorum in Epist. ad Hebivcos. Suffragatur et S. Cyrillus

Sexto , Cliristus Dominus noster adcœlos aseendit, Alexandrinus libro de Adoralione in spiritu et veri-

ut ca qux ad salutem nostram pertinent curaret, ut late , dicens : « Si verum est onment saccrdoleni
quemadmodùm pontifes in veteri Tcstamenlo in- « ut sacrificium offeral , stare, nec consessor unquànt
trabat in S;uicla sancloruiu ut Deum pro populo , « aut ejusdem collcga glorix possit inleliigi cum Deo
interpellaret , ila Cliristus assistais ponlifex f'uturorum « cui sacrifical ,
quomodo non inusilalus plané sacT-

bonorum, non in manufacla Sancla inlroirel, cxemplaria « dos Cbrislus est ,

qui et in divinitatis tbrono consi-

verorum :sed in ipsum cœlum, ut appareal nunc vultui « det, et tanicn ut liomo sacra facit? » Hic manipultis
Dei pro nobis ; etPatrem pro nobis inlerpcllet, Hebr. 9. | est novarum frugum à sacerdole coram Domino ele-

Unde Thcodorelus in cap. 8 Epistolœ ad Komanos : valus , sanclificatus et consecratus, ut acceplabilis

< E inortuis , inquit , suscilalus , Patris assidet , et ne esset pro populo. Hic Agnus immacula tus in holocau-
i sic quidem nostri curam gerere desiit. Scd quas à stum oblatus Domino. « Deiibatio veluti quxdam
« nobis accepil primilias ostendens , et cas ab onmi € nostra: massœ , obialus est Deo ac Patri primogeni-

« labe posas Patri dcmonslrans ,

per illas nobis sa'u- « tus ex mortiiis factus , et primilke resurreclionis
t lein petit. > Hune interpellandi modum S. Gregorius * omnium , in ipsum cœlum ascendens. Obialus est

Magnus sinûliter explical libro 22 MoraJium , cap. 13. < autem tanquàm ex omnibus et pro omnibus, ut
« UnigcnitoFilio, inquit, pro boinine interpellare, t ®mncs vivificaret, et tanquàm ex areâ primus ma-
i est apud cox'ternuin Patrem seipsum Imminent de- « nipulus offerrelur Deo ac Patri, » inquit S. Cyrillus

t monslrarc : cique pro bumanà naturà rogàsse, est libro k in Joannem. Agnus est iinmaculalus ,
qui ctsi

< eamdem naturam in Divinitatis sua? cclsitudine su- in cruce maclalus sil , idée îamen maclalus est ut in
« scepissc. Interpellai igitur pro nobis Dominus, non cœlcstis labernaculi altare non manufactum inferre-

« voce , sed miseralione. > tur, ibique seipsum perenniter offerret, non igné

Sacerdolio suo cliamnùm ad Patris dexleram Cliri- maleriali , sed igné divinitatis consumplum ,
absorplà

stus fungitur, semetipsum Patri perenniter pro nobis morte in victoriâ- Unde S. Àugustinus Enarratione

immolans. In cœlesie scilicet sanctuariunt , non in in Psalmum liO : « Illud est , inquit, sacrificium ves-

sunguine ulieno, sicut veteris legis ponlifex semel quo- « pertinum, Passio Domini crux Domini oblalio , ,

lannis in sacraliora lempli adyta ingrcdiebalur , scd « victimaî salularis bolocauslum acceptum Deo. ,

per proprium tanguinem semel introivit , œtcrnà re- « Illud sacrificium vespertinum fecit in resui reclione

demptione inventa. Et unam pro peccalis offerens ho- « ntunusmatutinum. » HincS. Joannes Apocaîvpsis 5 :

stiam, in scmpilernum sedetin dexterâ Dei. Unâ enim Yidi , inquit , in medio llironi Agnum stanlem tanquàm

oblatione consumi.iavit in sempiternum sanctificalos. occisum

Saccrdos enim Inclus est , non secundum legem man- Pulcbrè S. Cyrillus Alexandrinus Epislolà ad Aca-

dait carnalis, sed secundum virlulem vitœ insolutilis. cium, quae de Capro emissario inscripla est, Chriita
Contestalur enim, qnoniam lu es sucerdos in œlcrnum ,
adaptât sacrificium gentini passcris, quorum aller oc-

secundum ordinem Melcliisedech Hebr. 7. Et alii cidebalur, aller prioris sanguine cruentalus in sdilu-

quidem plures facli sunt sacerdotes , ideireb qubd morte dinem dimillcbatur. Creso passore Cliristus mortalis

prohiberentur permanere : hic autem, ebqubd maneat in et in cruce maclalus; superslile verô passere et

oilernnm , sempiternum habet sacerdotium. Unde et cruentato immortalis cl in cœlum assumpius adum-
salvare in perpetunm potest accedenles per semetipmm bralur : utrobique tamen boslia. Quamobrem novum
ad Deum , semper vivais ad inlerpellandum pro nobis. hoc in cœlis speelaculum admirati sunt angcli, hune
'Juin enim dccebal at nobis esset ponlifex, sanctus, in- in modum percunlali, Isai. G3 : Qui s est iste qui venit
nocent, impollutus, segregralus à peccalorïbus , cl de Edont, tinclis veslibus de Bosrà? Quare rubrum est

•
r " ' ''"'
cœlit factus : qui non lu. bel necessitatem quo- indumentum luum,et veslimenta tua sicnl edeanlium
lidif, quenwdmodùm sacerdotes, prias pro suis delictis in lorculari ? Verba S. Cyrilli légère jucundum erit.

Itoilias offerre, deindr pro popu/j ; hoc enim fecit semel » T ingebalur, iuqujt, passer vivusiu sanguine occisi ;
S
 26S DE SYMBOLO. 266

« et sanguine quidem illius eruentalus ,

passionisque deorum in Sion. S. Bernard, serm. 2 de Ascens. Do-
t properaodùm particeps , in solitudinem dimitleba- mini : « Humilitate prœsertim ascendamus , heee est,
t tur. Ad cœlum enim unigenitum Doi Yerbum unà « via. Qui aliter vadil, cadit poliùs quàm ascendit,
< cum carne sibi unitâ rediit ; eratquc novum hoc in ,
« quia sola est humilitas quœ exaltât, sola quae ducit
t cœlis spectaculum. Obstupuit enim sanctorum an- < advitam. Christus enim cùm per naturam divinita-

< gelorum multiludo, cùm Rcgem gloriœ cxerci- i tis non haberet quô cresceret, vel ascenderet, quia
i tuuraque Dominum in forma humanâ cernèrent. < ultra Deum nihil est, per descensum quomodô cre-
< Aiebant enim : Quis est isle qui venit ex Edom, id « sceret invenit, veniens incarnari
,
pati, mori, ne
t est, ex terra 1Et rubor vestimentorum ejus ex Bosor? t moreremur in ceternum : propter quod Dcus exalta-
< Bosor autem significat carnem , vcl angustiam et t vit illum, quia resurrexit, ascendit, sedet ad dexte-
i tribulationem. Dcinde illud etiam percuntabantur : « ram Dei. » Yade, et tu fac similiter. Neque enim
< Quœ sunt plagœ istœ in medio manuum tuarum? Unde ascendere potes, nisi descenderis, quia, ut selerniV
« et veslimentiim sanguine rubricatum, et plagas in lege fixum est : Ornais qui se humiliât, exaltabitur ; et

« manibus ostendit. i qui se exultât, humiliabitur, Luc. 14. perversitas!

Septimô, illud etiam Dominus noster in cœlum abusio filiorum Adam ! « Quia cùm ascendere dif-
ascendens efficere voluit, ut nos eum ascendentem < ficillimum sit, descendere autem facillimum, ipsi et

mente et desiderio prosequeremur. Nam quemadmo- j leviter ascendunt, et difiiciliùs descendunt, parati
dùm morte et resurrectione sua exemplum nobis re- « ad honores et celsiludines graduum ecclesiastico-
liquerat moriendi peccato, [et resurgendi ac vivendi < mm, ipsis etiam angelicis humeris formidandas. Ad
justifia; et Deo : ita ascensione suâ nos docet ut in t sequendum autem te, Domine Jesu, vix inveniuntur,
terris positi, in cœlum nos cogitatione et affectu tolos « qui vel trahi patiantur; qui velint duci per viam
conferamus , agnoscentes nos peregrinos et hospites t mandatorum tuorum. Beatus qui ubique te ducem.
super terrain, ac patriam inquirentes, cives sanctorum, < habet, non illum refugam spiritum, qui stalim as-
et domcsticos Dei.... Nostra enim conversatio in cœlis « cendere voluit, et totâ divinitatis dexterâ percussus
est, inquit Apostolus, Hebr. 11, Ephes. 2, Philipp. 3. { est. Nos autem, populus luus et oves pascuœ tuœ, se-

S. Léo Serm. 2 de Ascens. Domini : « Liberos cordis « quamur te, per te, ad te : quia tu es Via, Veritas et

i oculos ad illam altitudinem in quà Cbrislus est,

c Vita, Joan. 14; Yia in exemplo, Veritas in promis-
« erigamus. Sursùm vocatos animos desideria ter- « so, Vita in prnemio, inquit S. Bernardus. t Sursùm
< rena non déprimant, ad oeterna pncelectos peritura cor habere debemus , sed ad Dominum : < Sursùm
< non occupent, viam verilalis ingressos fallaces il- j enim cor non ad Dominum, superbia vocatur sur- :

t lecebrœ non retardent; et ita à fldelibus hycc tem- t sùm autem cor ad Dominum, refugium vocatur. Illi
< poralia decurranlur, ut peregrinari se in bâc mundi « enim dicimus qui ascendit Domine, refugium :
factus
i valle cognoscant, in quà etiamsi qua'dam commoda t es nobis, Psalm. 89. Descendit, ut sanaret te : as-
« blandiantur, non amplcctcnda nequiter, sed trans»- < cendit, ut levaret te. Cadis, si levaveris te : mânes,
< eunda sunt fortiler... » S. Ililarius Arelat. in eodem i si levaverit te. Sursùm ergo Dominum,
cor, sed ad
Fcsto. c Tolis fidei viribus nitamur, ut sicut Domi- i refugium est : sursùm cor, sed non ad Dominum,
« nusnostrocumcorporeadsupernaconscendit, ita nos « superbia est. Dicamus ergo illi resurgenti : Quo-
< quoque mcmbra ejuseflccti,eaputnoslnim officiosis « niàm tu es, Domine, spes mea : ascendenti autem :

< dcsideriis ac bonorum operum studiis jani sequamur. « Utissimum posuisti refugium tuum, Psalm. 90. Quo-
« Asccndamus post eum compunciione, bcnevolentià, c modo enim ad eum cor sursùm habentes superbi
« concordià, charitate; ascendamus et per ipsarum c erimus, qui propter nos humilis factus est, ne
« adniinicula passionum. Quomodù autem post eum c superbi remaneremus? > Verba sunt S. August.
< per passiones nostras possimus asccndere si quis 241, aliàs de Diversis 12.
« rogct ; hoc utique modo : si unusquisque nostrûm § III. Ascensionis Clirisli fruclus et Militâtes.

< subdere cas sibi studeat, et emineniiâ dominantis Quamvis corporis sui et sacrae humanitatis sensi-
< animi super eas stare consuescat, ex ipsis sibi gra- bilem proesentiam Cbrislus Jésus ascensione suà fide-
c dura construat, qno ad superiora conscendat. Su- libus subtraxerit, pnesentià lamen divinitatis suaj nu-
« blimabunt 7ios, si fucrint infra nos. De nostris squàm ipsis deest. Ecce, inquit, ego
etiam vobiscum sum om-
< vitiis scalam nobis facimus, si vitia ipsa calcamus. nibus diebus, usque ad consummationcm seculi. Matlh.
t Ca:lcrùm cum Christo, id est, Iiumilitatis Magislro, 28. Qui Emmanuel, id est, nobiscum Deus vocatur,
,

« non ascendit superbia, nec cum bonitatis Auctorc Isaiie 7, implet proprietatem nominis sui ; et qui ascen-
malitia, nec cum pacis amicu discordia
<
nec cum , dit in cœlos, non deserit adoptatos : qui sedet ad dexte-
< Filio Virginia libido atque Iuxuria. Non ascendunt ram Patris, ipse totius liabitalor est corporis ; et ipse
< vilia post virtulum Parentcm, nec pcccala post Ju- deorsum confortât ad palicntiam, qui sursùm invitât ad
< slum, nec infirmitatcs possunl ire post Mcdicum. gloriam, inquit S. Léo, serin. 2 de Resurrectione
> Do-
Chrislum ascendentem sequamur myslicis virlutnm mini, cap. 5. Ipse verù Clirisli in cœlos ascensus, quo
omnium gradibns. Beatus vir, inquit Proplicta, Psal. scnsibilem sui corporis prasenliam nobis substraxit,
83, cujus est auxilium abs te, ascensiones in corde suo longé majores utililalcs nobis peperit, quàm ejus sen-
disposait : ibunt de virtute in virtutem, videbitur Deut sibilis pra-sentia peperisset.
TH. VI.
 DE SVMBOLO. Î68
267
nimirùm ascensionc gloriosâ, fidei nostrae ^ minis, Dei Filius excellentiùs sacratiùsque innotuit,
I. Christi

'merito maximus cumulus accessil. Nam

«des earum cùm in patern* Majestalis gloriam se recepit; et

rerum est qux non videntur, alque ab honiinum ra-

ineflabili modo cœpit esse divinitate pra;sentior, qui
,

lione et intefligonlià remoLe sunt. ltaque si Dominus faclus est bumaniiate longiniiuior. Tune ad sequa-

Jésus à nobis non discessisset , iidei nostra meri- lem Patri Filium eruditior fides gressu mentis cœ-
tum mimierelur : siquidem ab illo beati priedican- pit accedere, et contreetatione in Christo corporeœ

tur, qui non viderunt, et crediderunt, Joan. 20. Ilinc substanti;c, qua; Paire minor est, non egeie : quo-

ctiam ipse discipulis ait, de Spirilu sancto c Arguet :

niam glorificati corporis manente nature , eô tides

numdumde justilià » ,Joan. 1G, coniparando sciiicet credentium vocabalur , ubi non carnali manu , sed

credenlium jusliliam cum iniquilale infidelium. spiritali intelleclu ,

par Genitori Uuigcnilus tange-

Usée enim comparalio , est infidelium vitupcralio. De retur. Ilinc illud est, ([uôd post resurreclionem suam
justilià , inquit ,
quia ad Palrem vado , et jam non vi- « Dominus Mariai Magdalenae personam Ecclcsi;« ge-

debitis me. » Quaproplcr mundus de peccato qui- renli,cùmadcontraclum ipsiusproperaret accedere,

< dem suo, de jusliliâ verô arguilur aliéna ,
sicut ar- dicit, Joan. 20 : Noli me tangere, nondum enim as-

< guuntur de luminc tenebree. Quantum enim rnaliim cendi ad Patrem meum ; hoc est : Nolo ut ad me cor-

f sit eorum qui non credunt, non solùm per seipsum, poraliler venias , nec ut me sensu carnis agnoscas.

i verùm etiam ex bono potest eorum a; parère qui Ad sublimiora te diflero, majora tibi pr;vparo : cùm
« credunt. Et quoniam ista vox infidelium esse con- ad Patrem ascendero , lune me perfeciùs veriùsque
« suevit, quomodô credimus quod non videmus ? ideô palpabis, apprehensura quod non tangis, et creditura

< credentium justitiam sic oporluit definin : Quia ad quod non cernis. >

t Palrem vado, etjam non videbitis me. Nam et qui vi- Eumdem locum tractans S. Bernardus sermone 28
< derunt Chrislum, non in eo laudata est fides eorum, inCantica: « Mittilur, inquit, ad cerliorem fidei co-

« quia credebant quod videbant, id est , Filium liomi- gnilioncm, quœ apprehendil quod sensus nescit,
« nis; sed quia credebant quod non videbant , id est, experimenlum non invenit Noli me tangere; hoc :

€ Filium Dei. Cùm verô et ipsa forma servi subtracta est: Dissuesce huic seducibili sensui, innitere Verbo,

c eorum esset aspeclibus , tinn verô ex ornai parte fidei assuesce... Disce id habere cerlius, id lutiùs se-

< impletum est : Justus ex fide vivit , Rom. 1. Ipsa est qui, quod illa suaserit. Noli me tangere; nondiim enim

i justilià fidei, de quà dicit Apnslolus, 2 Cor. 5 : « Elsi ascendi ad Patrem meum. Quasi verô cùm ascenderit,

i noveramus Cbristum seeundùm carnem, sed mine lune tangi ab eâ vclil aut possil. Et ulique polerit,

i jam nonnovimus > Eritilaque, inquit, vestra justilià sed affeclu, non manu; voto, non oculo ; fide, non
« quà mundus arguetur, quia vado ad Patrem, et jam i
sensibus. Quid lu me, ait, modo tangere qu;eris,

< non videbitis me quoniam in eum quem non vide- qua; sensu «orporis gloriam a;slimas resurrectio-
,

f bitis, eredi'lis in me; et quando me videbitis, quod nis? > Verbum aelernuin Palris, angelorinn cibus,

« lune ero , non videbitis in me quod sum vobiscum pani'sque perfectus, incarnatione lac nobis infant ibus,

c modo; non humilem

videbitis , sed excelstim ; non et solido cibo capiendo imparibus prxslitit, < ut quasi

« videbitis morlalem, sed scmpilcrmim ; non videbitis « à mamillà carnis ejus enulriti,et per talem lacla-

c judicandum, sed judicalurum : et de bàc fide ve- « tionem assueti maiiducare et bibere Verbum Dei,

« slrà, id est, jusliliâ veslrâ, arguet Spiritus sanclus « et eum qui est immortalilatis panis, qui est spiritus

« incredulum mundum. i lia buuc locum cxplicalS. i Palris, in nobis ipsis cum conliuere possemus, >

Augustinus tractalu 9r> in Joan. inquit S. Irenams, libro 4, cap. 24. Quid est panis
Magnum fidei robur et incrementum ex gloriosâ angelorum? In principio erat Verbum, et Verbum erat

Christi Domini noslri in cœlos ascensionc accessisse, apud Deum. Quomodô panem angelorum manducavit
confirmât S. Léo, serm. 2 de Asccnsione, cap. 2, 3 et honio? Et Verbum caro factum est, et habita il in nobis.

4 : < Quod , inquit , Rcdemploris noslri conspicuuni Igilur « Mater Sapientia, cùm sit in excelsis angclo-

« fuit, in sacramenla transivit : et ul fides excellcn- « rum solidus cibus , dignata est quodammodô lacte-

i tior esset ac firmior, visioni doclrina suecessil, cu- « secre parvulis. Sed ipse homoChristus, qui verâ carne,

« jus auctoritatem supernis îlluminata radiis creden- « verâ crure , verâ morte verâ resurrectione, since-
,

i lium corda sequerentur... Ipsi Apostoli, qui lot mi- « rum lac dicilur parvulorum, cùm behè à spiriti.ali-

t raculis confirmati, tôt sermonibus eruditi, alrocila- « bus capilur, invenilur Dominus angelorum. Proinde
« tem tamen Dominicce passionis cvpavcranl, et veri- « nec sic parvuli sunt laclandi, ut semper non intel-

c tatem resurrectionis ejus non sine haesitalione su- i ligant Deum Chrislum : nec sic ablactandi, ut dese-
t sceperant, lantùm de ascensionc Domini profecc- « ranl hominem Cbristum. Quod alio modo ita dici

t runt, ut quidquid illis priùs intulcral metum, ver- i potest : Nec sic lactandi sunt, ut Creatorcm nun-

i terelur in gaudium. Totam enim contemplationem « quàm inlclligant Christum ; nec sic ablactandi , ut

< animi in divinitatem ad Patris dexteram conseden- < Mediatorem unquàm deserant Christum , > inquit

i lis ercxî'rant, noc jam corpore;e visionis tardaban- S. Auguslifîus traclalu 98 in Joanncm. Hoc ineflabili

« lur objectu, (|uô minus in id aciem mentis inienJ-*- modo abiaclati sunt fideîes, cùm Christus in cœlos
• rcnl, quod nec à Paire descendendo abfuerat, lie» à ascendens carnis sr.ae conspectum ipsis subduxit, ut

t discipulis ascendendo discesserat. Tune Filius no- ribum solidum, idest, Verbum Dei per quod i'ael*
 .

DE SYMBOLO. 2'U
lu
effecti, fide < verborum, quam qui audicnmt, excusaverunt se ne
sunt omnia, jam per carnem ejus fortiores j

eis fierol verbum; sed adSion montern, et riviia-

couteraplaremur, eoque cum angelis rcftccremur,
c

provecti. < tein Dei vivenlis, Jérusalem cœleslcm, el mullorum

jam spe ad illorum aqualilatem
cœlos ascensio, ad confir- < millium angelorum frequenliam , et Ecclesiam pri-
II. Chrisii enimverô in
j

magnum momcn- < inilivorum, qui conscripli sunt in cœlis, et Jud'.ccm

mandam spem iu cordibus nostris
siquidcm cùm Chrislum lioniinein in
c omnium Deum, et spiritus justorum perfectorum,
tum liabet :

« et Testament) novi Medialorcm Jesum, et sanguiuiâ

cœlum ascendisse, et humanain naturam in dexierâ
aspersionem meliùs loquenlem c;uàm Aboi. Yidcte
Dei Pairis collocàsse credinnis, magna in spe suinus,
c

ascendamus, « ne recuselis loquenlem. Si enim il non eflugerant,

fore ut nos etiam ejus niembra,
1 ï
illùc

atque ibi cum capite noslro conjungamur. Quod ipse « récusantes cum qui super terram loquebatur : multo
Paier, quos < magis nos, qui de cœlis loquenlem nobis avcrii-
Dominus bis verbis lestatus est, Joan. 1G :

sum ego, Mi sint mecum. i mus. i Quid autem loquitur ? Yerba charitatis.
dedisti milii, volo ut ubi et

El discipulis ait : Si abiero, et prœparavero vobis locum, ,

III. Chrislus namque in cœlum ascendens amorcm
ad meipsinn, ut ubi ego nosirum ad cœlum rapuit, cordaque noslra divino
iteriim veniam, et accipiam vos ;

sum, et vos silis. Spes igitur ad cœkitn pervenieudi i

Spirilu inflammavit; ut enim dicit Mallb. G : Ubi est

nobis excilalur, quia ubi fueril cor- thésaurus tuus, ibi est et cor tuum. Et certè si Cbristus
boc myslerio in \

pus, Mue congregabuntur et aquilœ, Matlli.2o.«Christi Dominus in terris versaretur, omnis noslra cogilalio
J

( ascensio, noslra proveclio est, inquil S. Léo serni. 1 in ipso hominis aspectu et consuetudine delixa esset,

t de Ascens. Domini, et quô prxcessitgloria capitis, qui eumque terrenà

nos tanlis beneficiis afficerct,

< eô spes vocalur et corporis. Hoc enim myslerio quâdam benevolentià prosequeremur. Yerùm in cœ-
« non solùm paradisi possessores (irmati sumiis, sed los ascendens, amorem noslrum spirilualem reddi-
« etiam cœlorum in Christo superna panelravimus dit, eireciique ut quem nunc absentem cogitanuis,

< amp'ioraadepti perineffabilcinChrisligratiain,quàm eum ut Deum veneremur el diligamus. Quamobrem

« perdiaboli amiscramus invidiam. Nain quos virulen- discipulis ait, Joan. 14 : Si diligerclis me, gaudoelis
ulique quia Vtido ad Patron, quoniam Pater major me
« tus iniinicus primi babitaculi felicilate dejecil, eos

< sibiconcorporatosDei Filins ad de.vlerain Pairiscoilo- est. t Vox isla quodam modo exprebranlis fuit et con-

< cavit. > Ilabemus Dominum et Salvatorem noslnun

« solantis. Fixi eraut in homme, et Deum cogilare

Jesum Christum priùspcndenlcin iu ligno, nuuc seden- < non poterant. Tune enim cogitarent Deum, si ab
tem in coelo. i Pretium noslrum dédit, cùm penderet « illis et ab eorum oculis bomo auferrelur, ut am-
< in ligno : colligit quod cinit, cùm sedet in cœlo....
i pulalà familial ilale qux cum carne erat facla,
< Chrislus asccndil in cœlum, ascendal cum illo et « discerent vcl absente carne Divinitalem cogilare.

« cor nostrum. Sicut enim ille asccndil, nec recessit € Frgo hoc eis ait : Si diligrretis me, gaudiittis quia

« à nobis sic et nos cum illo ibi jam sumus, quam-

;
« vudo ad Patron. Quare? Et cùm to i'.d l'atiem,

« vis nondùm iu cor])ore noslro lacluin sil (piod pro-

< possilis me cogilare scsqualem Patri. Propterea enim
< millitur uobis. Neque enim proplcrea nobis despe- « major me est : adhuc cùm videlis me in carne,

< randa est perfecla et angeliea cœleslis lnhilaiio, < major me esi Pater. Si sic me diligerclis, quomodà
< quia dixil Semo ascendil in cœlum,
: uisi qui deteen-
i per me facta sunt omnia, gauderclis quoniam \ado
i dit de cœlo, FMus liomiuis gui est in aelo. Sed boc • ad Palrem. Carnem discipulis post resurrectim i ni

< dictmn est propter unilatem, quâ caput noslrum « suam oslendit, confirmavit illos, et susiuli! ilia:n

< est, et nos corpus ejus. Cùm asccndil in cœlum, < in cœlum. Subduclà autem carnali pra:senlià , jam
illi liominem non viderunl. Si quid eral in CQrdiuug
t nos ab illo non separamur. Qui de cœlo descendit, «

i non nobis invidet cœlum; sed quod.immodô clamai :

i eorum traclum de dcsidcjio carnali, quasi conlri-

< Membra mca csloie, si ascendere vidlis in cœlum. i siatum est in ijtsis. Congrcgali sunl lamen in umim,
« In hoc eigo ipsi intérim roboremur, in hoc votis « el cœperuiii or are. Ille autem missurus eral Spiri-
< omnibus u'sluemus. Hoc medileinur in terri», quod i lum sanclum, ut impleret cos amo:c spirilali, ;u-
< eomputainur in cœlis. Tune exuluri carnem inoria- « ferens desideria carnalia. Faciebat eos jam sic in-

• litalis, nunc exuamus animi vcluslalem. Facile cor- t lelligeie Christum quomodo eral Ycrbmn Dei, Dcus
< pus levabitur in alla cœlorum, si non premal spi- < apud Deum, per quod l'acla sunl omnia. Non autem
< rilmn sarcina peccatorum, t inquil S. Augusiimis, t pussent impleri lali iiitcllcclu , nisi carnr.lis chari-
s< rmone 203, alias de lempore 174, et de diversis 1)0. t tas ab eorum oculis discessisset. Et ideo dixil : Si
M porro ut consequamur, ad cum confugiamus, quciu t ditigo-etis me, guud, retis uti que quia vudo ad Pair, m,
advoculum habemus apud Putrcin Jcsum Christian , t quja Pater major me et. Quasi diceret ApoMdis
Juslum... 1 Joan. 2. Il abeilles Ponti/iccm magnum, qui « suis: Non vullis me dimilleie, sed mclins est ut
pcnetr.nit ca'los , Jesum FMum Dci . . . Adeinnus cum < islam carnem non vUfcatis, cl di\iiiilal.in OQgHft-
fiduciù ad tlironum gratiœ : ut misoicordiam cunsc- < lis. Tollo me à vobis cxkriùs, cl maipM inqtleo
quamur, et graliam inicniamus in atuilio opportuno, « vos intariùs. Numquid enim secundùm csamem ''t
Hebr. 4. Non accessions, ni Juda-i, i ad Uaclabih- i < cum (aine intral in cor Cbristus? Secundùm di\i-
t niontciu, et accen.sibilcin ignem, el turbine. n, el i nilaiem possidel cor secundùm carnem per 0(;

« caligmem, cl piocellam, et tubx souum, cl voeem » loquiiur ad cor, et admonet foras; hflbltani lil
J
 ,

271 DE SYMBOLO. 272

i ut inleriùs nos convertamur et vivificemur ex ipso, posset. Nisi abiero, Paracletus non veniet ad vos, inquit

Sic dissent S. Augustinus, Cliristus; id est nisi carnis prsesentia veslris sublra-
< et formemur ex ipso. » ,

sermone 164 de Ascensione Domini, 4. liatur aspectibus , spiritualis gratis; plenitudinem oc-

Ob eamdcm rationein Dominus discipulis ait : cupata mens non agnoscit , non recipit animus , non
Expedit vobis ut ego vadam : si enim non abiero capit affectus. Cliristus ait: Ego sum via, veritas , et

Paracletus non véniel ad vos ; si aulem abiero , mit- vita. Hoc est: per me venilur, ad me pervenitur, in

tam eum ad vos. Tanquàra diceret : « Expedit vobis me permanetur. S. Bernardus serm. 5 de Ascensione

c ut lucc forma servi auferatur à vobis. Caro qai- Domini. Ex quo intelligitur, inquit S. Augustinus libro

< dein factura Yerbum babilo in vobis ; sed nolo 1 de Doctrinâ christianâ, cap. 34, i quôd nulla res in

« nie carnaliler adliùc diligalis, et isto lacté contenti, « via tenere nos debeat, quando nec ipse Dominus, in

« semper" infantes esse cupiatis. Expedit vobis ut ego i quantum via nostra esse dignatus est , tenere nos

t vadam, etc. Si alimenta tenera quibus vos alui, non c voluerit, sed transire, ne rébus lemporalibus, quam-
< subtraxcro . solidum cibum non esurietis ; si carni « vis ab illo pro salute noslrâ susceptis, et gestis, ha>

« carnaliler hœseritis, capaces Spiritûs non eritis. t reamus infirmiter, sed per eas potiùs curramus ala-
< Nam quid est : Si non abiero, Paracletus non véniel « criler, ut ad eum ipsum qui nostram naturam à

t ad vos ; si autem abiero, mittam eum ad vos ? » Nurn- < lemporalibus liberavit , et collocavit ad dexteram
quid lue positus eum non poterat mittere ,
quem sci- c Palris, provehi atque pervenire mereamur. i

'mus super eum baptizatum venisse atque- mansisse: IV. Hocc dona sunt, quse Cliristus ascendens in altum,

iraô verô à quo scimus eum nunquàm separabilem dédit hominibus, Ephes. 4: fides, spes, charitas per Spi-
fuisse ? « Quid est ergo Si non abiero, Paracletus non
: ritum sanctum in eorum cordibusdiffusa.Sed et dona ab
t veniet ad vos; nisi non potestis capere Spiritum, hominibus accepit, ut ait Propheta, Psal. 67 : Ascendi-

c quamdiù secundùm carnem persistitis nôsse Chri- sli in altum, cepisti captivitatem; accepisti dona in homi-
< stum ? Unde ille qui jam acceperat Spiritum Etsi :
nibus. Apostolusà Propheta non dissidet. Christus as-

c noveramus,inqu'il 2 Cor. 5, secundùm carnem Christum, cendens in cœlos dona hominibus dédit, idemque dona
t s^HWHCjflmrîo/moî)imHs.Eliamipsamquippe carnem in hominibus recepit. Dédit ut unus eum Pâtre Deus ;

i Clirisli non secundùm carnem novit qui Yerbum ,

accepit in Ecclesiâ suâ , in membris suis , in sanctis

< carnem factum spirilaliter novit. » Yerba sunt S. Au- et fidelibus suis. Cliristus enim'et Ecclesiâ, caput et cor"

guslini, traciatu 94 in Joannem. pus , unus homo est, unus Christus , ut S. Augustinus

Idem passim confirmât S. Bernardus, sermone prœ- sœpiùs inculcat. Nunc in personà suâ proprià, nunc in
sertim 20 in Cantica et sermone 5 de Ascensione, ubi , personâmembrorum suorum loquitur apud prophetas.
hanc prsecipuam invisibili Dco fuisse causam asserit Ad personam membrorum ejus référendum quod ait
carnem assumendi, etbominibus convivendi, ut carna- Propheta: Accepisti dona in hominibus: ad personam
lium qui nisi carnaliler amare non poterant, cunctas
,
ejus propriam, quod Aposlolus ait : Dédit bona homi-
priraùra affectiones , à cœteris sensibilibus omnibus nibus, ut S. Augustinus explicat, Enarralione in Psal-
rébus abductas, ad sacralissimye suse carnis amorem mum 68 : lpse ergo Christus, et dédit de cœlo , et acce-

tolas recolligeret, atque ita gradalim ad amorem spi- pit in terra, inquit idem sanctus doctor libro 15deTri-
rilualem perduceret. Carnali, ut ila loquar, amore ad- nitate, cap. 19.
hx'rebant Christo incipientes Apostoli, solo prœsentiae ARTICCLUSYIII.
corporalis amore reliquerant omnia , adeô ut futuraî
Quo septimus Symboli articulus explicatur : Inde ventu-
salutaris passionis et mortis ne audire quidem verbum
RUS EST JUDICARE V1VOS ET MORTliOS.
aîfjuanimiler sustinerent, sed nec gloriam ascendenlis
poslinodùm eum gravi mœrore suscipere. \ . Multiplex Dei judicium. Novissimi tempus igno-
nisi Quia, in-
tum. Signa illud prœcedentia.
quit, liœc loculus sum vobis, tristitia implevit cor veslrum
i Ilaque in solà intérim graliâ prxsentis suai carnis Dei judicium multiplex in sacris litteris declaratur,

i eos ab amore omnis carnis suspenderal. Monslrabat unum discrelionis, de quo Propheta Psalm. 42 : Judica

« aulem eis postea alliorem amoris gradum , cùm di- me, Deus, et discerne causam meam de génie non sanctâ;

« ceret : Spirilus est qui vivificat , caro non prodest 1 aliud damnationis, de quo scriptum est Joannis 3 :

i quidquam. Puto, bùc ascenderat jam qui dicebat: Et- Qui non crédit, jamjudicatus est; et Joannis 5 : Et pro-
t si cognovimus Christum secundùm carnem , sed nnne cèdent qui malaegerunt, in resurrectionem judicii. Rur-
i jam non novimus. Forlassis et niliilominùs Proplicla sùs judicium aliud occultum, aliud manifestum. < Oc-
« in boc ipso stabat, cùm diceret Spiritûs ante faciem : < cultum judicium est pœna quà nunc unusquisque
1 nostram Cliristus Dominus. Nam quod subjungit Sub : « hominuni aut exercetur ad purgationem, aut admo-
« umbrà ejus vivemus inler génies, videlur ex personâ « netur ad conversioncm ; aut si contempserit voca-
< intiptentium addidisse, ut quiescant saltcm in um- « tionem et disciplinai» Dei, excœcatur ad damnatio-
i brt qui ail solis ardorem ferendum minus se validos « ncm. Judicium manifestum est, quo venturus Domi-
( rentrant, et carnis dulcedine nulrianlur dura nec- « nus judicabit vivos el morluos, omnibus fatentibus
,

' dum valent ca percipere qiuc sunt Spiritûs Dci. i « eum esse, à quo et bonis pramia, et malis supplicia
Quapropter expediebat Apostolis ut caro Clirisli in « tribuentur; sed tune illa confessio non ad reme-
ca-los reciperetur, ut in eot sancius Spiritûs allabi < dium malorum, sed ad cumulum damnationis vale-
 «75
DE SYMBOLO. 274

43 et 52 in Joan. De his plicat S. Augustinus in Enchiridio, cap. 55. Cœterùm

t bit. > S. Augustinus tract.
alio manifeslo videtur et illi ipsi de quibus dicit Apostolus 1 ad Thessal. 4 :

duobus judiciis, uno occulto , ,

dixisse Joannis 5 Qui verbum meum audit, Et nos qui vivimus, qui relinquimur, simul cum illis
1 Dominus :

qui misit me, habel vilam œternam, et in

ju- rapiemur in nubibus obviam Christo in aéra, et sic sem-
et crédit ei
vitam. Id est per cum Domino erimus, priùs moricntur, quàm beatà
dicium non venit, sed transit à morte in
:

Nam hoc quod immortalilate cum rcliquis sanclis donenlur quod

veniet in judicium manifeslum.
:
Non
apertè colligi videtur ex his Apostoli vcrbis 1 Cor.
de morte ad vilam per nonnullam
alflictionem,
transit
omnem Filium quem recipit , judicium cap. 15: Sed dicel aliquis : Quomod'o rcsurgunt mortui?
quâ flagellât

Qui autem non crédit inquit Joan. 3, Qualive corpore venienl? Inripiens, quod tu seminas
occultum est. ,

jam prœ- non vivificalur, nisi priùs moriatur, etc. Et Omnes qui-
id est, isto occulto judicio
:
jam judicalus est ;

paratus est ad illud manifeslum. Ita S. Augustiaus, dem resurgemus, sed non omnes immutabimur. Quomodô
Enarratione in psalmum 9.
autem fieri poterit ut omnes resurgant, nisi omnes
manifes- morianlur? Resurrectio quippe, nisi mors praccesserit,
Judicium occultum in hâcvitàperagilur ;

unicuique necesse erit in nulla est. Morienturergo et illi qui adveniente Christo
tum post mortem flet, cùm
et singularum cogitatio- vilam morlalem in lioc mundo agent, et illorum cor-
conspectum Domini venire,
pora igné quo mundus conflagrabit, inleribunl, statim
num, vcrborum, operumque omnium rationem redde-
subire senientiam. velut in ictu oculi, canente tuba, id est, iinperanle
re, demùmque judicis prœsentem
Domino, ad vitam reditura. Yidesis S. Augustinum
porrô duobus diversis lemporibus net, primo
sta-
Id
epistolà 193, Mercatori inscriptà, cap. 4, et libro 20 de
tim post uniuscujusque hominis mortem; secundo
in

fine mundi. Primum judicium parliculare

est acpriva- Civitate Dei, cap. 20.
Novissimum judicium in sacris litteris dics Do-
tum cùm enim unusquisque noslrûm évita migra ve-
:
illud

rit,statim ad Dei tribunal sislitur, ibique de omnibus mini appellatur, de quo Apostolus 1 ad Thessalonicen-
ses 5 Dies Domini, sicut fur in nocle, ita veniet. Et
justissima quaestio habetur, quœcumque autegerit, aul :

dixcrit, aut cogitaverit, cùm hic mortalem vitam age- Salvator ipse, Malth. 24 : De die autem illà et horà, ne-

20 de Civit. Dei, c. 1. De mo Sicut autem in diebus Noe, ita erit et adven-

ret. Vide S. August. lib. scit...

isto scribit Apostolus ad Hebraeos, cap. 9 : Statutum tus Filii hominis. Sicut enim erant in diebus ante dilu-

hominibus semel mori, post hoc autem judicium. Al- viumcomcdenteset bibentes, nubentes, et nuptui tradentes,
est

terum générale cùm uno die, atque uno in loco,

erit, usque ad eum diem quo intravit Noe in arcam, et non

omnes simul hommes ad tribunal summi Judicis sta- cognovcrunl donec venit diluvium, et tulit omnes , ita erit

bunt, ac omnibus omnium seculorum hominibus spe- et adventus Filii hominis... Vigilute ergo, quia nescilis
ctantibus et audientibus, singuli sententiam in se quâ horà Dominus vesler venlurus De eodem Apo-
sit.

lalam excipient, statimque reprobi à sinistris Judicis stolus 2 ad Corinthios 5 scribit : Omnes nos manifes-
in terra slantes, in ignem aeternum cum diabolo et lari oportet ante tribunal Chrisli, ut référât unusquisque
angelis ejus detrudentur; electi verô, Christo obviam propria corporis, prout gessil, sive bonum, sive malum.
rapti in acra, cum ipso in regnum seternum, ipsis Et Apocalypsis 20, dicitur : Vidi mortuos magnos et

ante mundi constitulionem paratum convolabunt, sic- pusillos in conspectu throni, et libri aperti sunt, et judi-

que in cœlis semper erunt cum Domino. cati sunt mortui ex his quœ scripta erant in libris, ctju-

De ultimo isto generalique judicio Symboli Aposto- dicatum est de singulis secundùm opéra ipsorum.
lici seplimus arliculus est, quo Chrislum venturum ju- Quamvis aulem, ait S. August. Enarrat.in Psal.36,
dicare vivos et mortuos profitemur; inde, inquam, ven- serm. 1, c ultimi judicii diem venturum esse utiliter

turum quô ascendil, scilicet è cœlis ; non reliclâ Palris < sciamus, et utiliter ignoremus quando vcnturus sit,

dexterà in quâ sedet : haec enim summa potestas est « ut paratum cor habeamus benè vivendo et non so- ;

et majeslas : Christus autem veniet cum potestate ma- « lùm non timeamus venturum illum diem, sed el ame-
gna et majestale, Luc. 21. Quemadmodiim assumptus c mus, » exspectantes beatam spem, et advcntum gloriœ
est in cœlum, sic veniet, Matlh. 25. t Duobus aulem magni Dei el Salvaloris nostri Jesu Christi, ul loquitur
i modis accipi potest, quod vivos et mortuos judicabit, Apostolus ad Tit. 2. Signa lamen quxdam advcntum
i Acl. 1 ; sive ut vivos inlelligamus, quos hic nondùm Christi ad judicium praecedent, ut hommes ad judicis
< mortuos, sed adhuc in islà carne vivenles invenlu- revcrentiam adducanlur, el ad judicium prcparentur,
i rus est ejus adventus ; mortuos autem, qui de cor- signis insolitis el formidandis pryeinonili. Ex his ni-
< pore, priùs quàm veniat, exierunl, vel exituri sunt : hilominùs signis certô cognosci non polest judicii tenr
« sive vivos justos, mortuos autem injustes, quoniam pus, cùm parlim ad excidium llicrosolymorum, par-
t justi quoquejudicabuntur. Aliquando enim judicium lim ad Chrisli advenlum in corpore suo, quod est
i Dei ponilur in malo, unde illud est : Qui autem ma- Ecclesia, parlim ad advcntum ejus novissimum per
< leegerunt in resurreclionem judicii : aliquando et in seipsum pcrtineant, ut S. Augustinus explicat episto-
« bono, secundùm quôd dictum est: Deus , «'« nominc là 199, aliàs 80, ad Hcsychium, de Fine seculi inscri-
« Ino salvum mcfac, et in virtute tuà judica me, Ps. 53. Quamobrcm quod Chrislus Dominus ail: Vigilate,
ptà.
i Per judicium quippe Dei lit ipsa bonorum malorum- ne cùm venait repente, inveniat vos dormientes, ad om-
< que discretio, ut liberandi à malo, non pcrdcndi nes perlinere dcclaravil. i Tune enim unicuique ve-
» cum malis, boni ad dexteram segregenlur. > Sic ex- i niet dics illc, cùm vcnerilei dies ut lalis hineexeat,
 DE SYMBOLO. 47$
875
die. Ac pcr hoc vigilare II' proférantes in adventum diei Domini, per quem cœli
i mnlis uidieandus cstillo
" ardentes solventur, et elementa ignis urdore
« débet omnis Chrislismis, ne imparatnm mwniat tabescent ?

Novos ver'o cœU s, et novam terrain secunditm promissa

«un Domini adventus. Imparatum autem
inveniet
,

invenerit, suai vitui liujus ij-sius exspectamus, in quibus juslilia hubitat. Propter
« iîle dies, quem imparatum
AugusUmis. quod. cliarissimi, liœc exspectantes, salagile inunuculali
« tdlimus dies, > inqttit S.
certum et inviolati ei inveniri in puce. Denique Ecclesia Chri-
Diera Domiai vcnlimim non esse
est, nisi

Homo quidam crit singu- ! slum judicaturum vivos et niorlucs et seculum per ignem
Anliehristis prior advenerit.
divinos honores usurpons, Chri- v prolitetur ;
quod ab lsaià prophelà pradiclum est :

laris, îiiqu >si:mis,

Ecciesiam persequens eà Quia cece Dominus in igné veniet, et quasi tmboqnadru
stuin ••[ regbun ejus, id est, |

gœ ejus reddere in indignatisme furorem suum, et incre+

ter eniliono, qualis non fuit ab inilio rnundi usque mo-
;

falsis niiraenlis maximam

palionem suum in flammù ignis ; quia in igné Dominus
do, neque fiet, Malth. 24 ,

dijudicabit, Isai. C8.

hominum partem soducens, et ad defeelionem à Chri-
sii fide et cul! u pertrahens. I>c quo Apostoius 2 ad
§ H. Ceneralis judicii causœ.
Tliessalo; :censcs2sir';bit : Homo pecculi, filins per'i-

lionis, qui adversatur et exlollilur supru omne quod di- Cur prneter privatum de singulis, alterum etiam de

citur Deus, ant quod coUlur, ita ut in templo Dei s ^deat, universis hominibus exerceri judicium necesse sit,

oslcndens se tanrw'un sit Deus... Et lune rcvelabitnr iltc pneter Dei \erbum, communcmqne Christianorum
iniquus, quem Dominas Jésus inlerficiet spirilu oris omnium (idem, congrua? quoque rationes afferri pos-

tui, ex destruel illustratione adventûs sui enm; cvjuses' sunt ;

quas expoiiunl S. Thomas, 5 p. q. 59, a. o, et

omni concilii Tridenlini Caiechismus.

adventus secunditm operationem Salanœ, in virili-

té, et signis, et prodigiis mendacibus, et in omni sedu- Prima est, quia post hominum mortem interdùm
etione iniqnilalis iis qui pereunt; eb quod cliarùatem superstilcs sunt lilii, vel discipuli, exemplorum, sanaï
veritalis non receperunt ut salvi fièrent. Caetera penè doclrinx, vclerrorum; sanclioris vitae, vel pravorum
Omnia quai de Antichrislo dicuntur, vcl obscura surit, operum amalores, sectalores, propugnalores. propa-

vcl incerta. Cùm aulcm improborum hominntn ciipul i

gatores : quibus rébus ipsorum morluorum praemia

futurus sit, jam ah inilio Ecclesiœ, imô ab inilio nnm- ! et pœnas augeri necesse est. Cùm igitur hxr. utililas

di fonnari ci pit corpus cjus, prœparari popnlus ejus, vel calamitas ad plurimos perlinens non priùs finem

in quo primas tenent lrerelici. Unde S. Panlus ibidem babilura sit, qnàm novissimus mundi dies advenerit,

ail : Mys'eriumjam operatur iniquitalis. El S. Joannes ;

aîquuni erat de universà hàc reclè aul pravè factorum

EpisloLc i, cap. 2 : Filioli, novissima liera es! ; et s'eut j

dielorumque ratione perfeclain quyestionem haberi,

audktis quia Anlichrislus venit, et nunc Av.ticliristi ni'illi quod iicri non poterat nisi facto communi omnium
\

Ex nnbis prodierunt, sed non ernnt ex no- hominum jndicio. Quapropter exspecta me, dicit Domi-
facli sun'...

bis. Nom si fuissent ex nolis, permansiss nt nlique no- nas, Sophonioc 5, in die resurrectionis meœ in futurum,

b scum... Hic est Antichristus, qui neqat Patrein et Fi-

: quia judicium menm, ut congregem gentes, et colligam

Omnis qui confitetur .leum régna, et effundam super eos indignationem menm, om-
lium. Et cap. A: spiritus

Deo nem iram furoris mei : in igné enimzelimci devorabitur

Ciristum in carne venisse, ex est : et omnis spiritus

qui soleil Jesum, ex Deo non est ; et hic est Anlichri- omnis terra.

i"is y de quo audistis quoniam venit, et nunc jam in mnndo Sccunda est, quôd piorum fama ssepè lxdatur,
ezt. Logcsis S. Uieronynmm in Epistolâ ad Algasiam, impii verô innocentia; lande commendentnr. Quam
(piT-siiorie 41, et S. Augustinum libro 20 de Civilale ob rem divinne jusiilise ratio postulat, ut pii ercplam

Di, eap. 10. injuria apud bomincs existimalionem, in publico uni-

I.' ;is porrô ante Christum judieem pnr-cedet, et versorum hominum conventu et judicio récupèrent;

InflaminabU in c'rcuitu inimicos ejns, niur.dumque cùm Chrislus judex illuminabil abbeondita tenebrarum,

(yirgabit AbMittel olementorum corniptibiliurn qna- et manifestabit consilia cordium , et laits erit unicuique

l
:
ta'e«, ut nmnd'is in melins innovatus, et à corru- à Deo, i Cor. k ; cùm libris aperlis, Apoc. 20, id est,

ptions scrvilolc liberatns, corporibrs beatornm per singulorum conscientiis palenlibus, boni summo ho-

glorio.s.rn PestUTOcUOnetn pariler innovatis conveniat. nore afiieienlur, ac filii Dei ah omnibus agnoscenlur,
C'i'm .iduiodtim igitur mundus olim diluvio inlfiiit,
!

eorumque prrclarè gesta cunctis innolescenl, et ab

perditi impiis universis, solo justo Noe eattl familià œquissimo Judice coronabuntur : mali verô acreproli

s.ii'i crcplo; ila in fine seculi, hic mundus post dilu- induentur confusione peccatis suis, qnamvis oecullis-
v.uin Dei veibo restauratus et consistons : Cœli, in-
'

simis, pravis desideriis, cogitationibus, operibus in

qurim, qui nunc sunt, et terra, eoêèm verbo reposili publicam lueem produclis. Quod pra>claré describit
»wif, i'ini reservitli in die jndirii et prditionis impio- Sapiens h et 5 Vidcbur.t finem sapientis, et non intclli-
:

hominum, inquit S. PetfOS Episl. 2, cap. 3. Adve- I qcr.l qi'id cogitave.rit de ilto Deus, et quare munieril il-

mel rmiem dut Domii' ut '

htm bomiuus. Yidebunt, et coniemnent eitm : illos au-
fnt : in quo cœli magno im-
B*, W- mentri vnb ralore solvrntur, terri leni Dominus irridebit. Et ernnt poslliœc dicidenles sine

mm .

emrentur. Cùm igitur \

hoftorè, et in conlvmeHà inter mortuos in perpetuum :

hecomnia Mnotmn** Uni, «fuateti eportet ves esse in . ntumim disrumpet illos inflalos sine voce, et commove-
tancti» couveruTtionihu* et fttmmta, mspecUvntet H |j bit illos R fnndamenlis, et usque ad supremm desolo-
877 DE SYMBOLO. Î78

bunlur : et erunt gementes, et memoria illorum peribit. tioc obloquantur ; et viri etiam Justi commoveantur
Yenient in cogitatione peccatonun suorum timidi, et Ira- iuterdùm, cùm improbos potentes opibus, et lionori-
ducenl iltos ex adverso iniquitates ipsorum. Tune sta- bus florcnles animadvertunt. Mei autem penè tnoli
bunt justi in magnâ constantià adversus eos qui se an- sunt pedee iuquil Propbeta, Psal. 72, penè effusi sunt

gustiaverunt, et qui abstulcrunt lalwrcs eoruin. Yidenlcs gressus mei; quia zelavi super iniquos, pacem peccato-

turbabuntur timoré horribili, et mirubuntur in subila- rum vidais Ecce ipsi peccatores et abundanlcs in
tione insperalw satutis, dicentes inlra se, prnilcnliam secu'o obtinuerunt divitias; et dixi : Ergo sine causa
agentee, et prœ anguslià spiritùs gementes : lii sunt, juslificavi cor mevm, et laii inter innocentes nwnus
quos habuimus aliquando in derisum, et in similitudinem mcas ; et fui flagellatus totà die, et castigatio mea in

improperii. Nos insensati vilam illorum œsiimubamus matutinis. Nccesse igilur erat générale judicium exer

insaniam, et finem illorum sine honore: ecce quomodo ceri, in coque bonis pramia, improbis supplicia pa-
compntuti sunt inter filios Dei, et inter sanctos sors illo- lam decerni, ut Deo justiliœ, sapientia; et providen-

rum est. Ergo erravimus à via veritalis, et jus'itiœ lumen lix laus ab omnibus tribuerelur. Igilur noli œmulari
non luxil nobis, et Sol intetligenliœ non ortus est nobis. in malignanlibus, neque zelaveris facientes iniquitatem.
Lass.:ti sumus in via iniquitatis et perdilionis, et ambu- Quoniam tanquàm fœnum velociter arescent, et quemad-
lavimus vias difficiles, viam autem Domini ignoravimus. modùm olera herburum cita décident, Psalm. 30.
Quid nobis profuit superbia? Aut divitiarum jactanlia t Quod tibi longum videtur, citô est Deo : subjunge
quid contulil nobis? Transierunt omnia illa tanquàm f te Deo, et tibi citô erit, inquit S. Augustinus, Enar-
timbra... Justi autem in pcrpetuum vivent, et apud Do- c ralione in bunc Psalmum. Olera herbarum vi-

minum est merces eorum, et cogitutio illorum apud Al- « lia qua>dam sunt, et superficiem terras tenenlia,
lissimtim. Ide'o accipient regnum decoris, et diadema « altam radicem non habenl. Proinde per bvemem vi-

speciei de manu Domini : quoniam dexterà suà tegel eos, c renl : at ubi sol cestatis fervescere cœperit, ares-
et brachio sancto suo defeudet illos. S'immus autem oril « cent. Modo ergo tempus est byemis, gloria tua non-
horios quo sancli aflicicDlur, siquidem Cliristo supre- i dùm apparet : sed si alta radix est ebaritatis tua;,
mo Judici assidebunt, cum ipso mundum judicaluri. « sicul muliai uni arborum per bvemem, transit fri-

Unde ipse ait, Matlh. 19 Amen dico vobis, qubd vos,

: c gus, véniel aestas, id est ,
judicii dies. Tune aresce-
qui seculi estis me, sedebitis super sedes, judicantes i viror l'œni, lune apparebit arborum gloria. Mortui
duodecim tribus Israël. El Apostolus, 1 Cor. G : Sancli, c enim es'.is, ait Apostolus Colos. 3, quomodô videnlur
inquit, de hoemundo judicabunt... In vobis jndicabilur < arbores per byemem, quasi arid;e, quasi mortuae.Ergo
mundus... ISescitis quoniam angelos judicabimus ? < qu:e spes, si mortui sumus? Intùs est radix; ubi radix
Terlia judicii generalis ratio haec est : quôd sancli « nostra, ibi et vita nostra; ibi enim eharitas nos
et reprobi homines, quaecumque in vità egerunl, non < Ira. Et vita veslra, inquit, abscondita est cum
sine corporibus egerint; unde bona et mala opéra ad < Cliristo in Deo. Quando arescit, qui sic babet radi-
corpora etiam pertinent, vebit ad instrumenta. Ma- < ceni? Quando autem erit ver noslrum? Quando
xime igilur conveniens erat, corporibus unà cum t testas nostra? Quando nos circumveslit dignitas
eorum animis débita acterme glorioc prremia, aut sup- f foliorum, et uberlas frucluum locupletat? Audi quod
plicia imperliri : quod neque sine omnium bominum < sequilur : Cùm Clirislus apparueril vita vestra, lune
resurreclione, neque sine generali judicio fieri pote- I
t et vos apparebiîis cum ipso in gloria. » Ilinc S. Au-
rat. t Dicimus plénum primo perfeclumque creden- gustinus libro 20 de Civilale Dei, cap. 2, ait : « Cùm
< dum judicium Dei, Ut ultiinuni jam alque exinde « ad illud Dei judicium venerimus, cujus tempus jain
« pcrpetuum ; ut sic quoque juslum, dùm non in ali- f preprië dies judicii, et aliquando dies Domini nun-
« quo minus; ut sic quoque Deo dignum, dùm pro « cupalnr; non soliim qurecumque lune judicaljunlur,
< tanlà ejus patientià, plénum alque perfectum; ita- « verùm etiam quacumque ab inilio judicata, et quav
< que pleniludinein perfectionemque judicii, nonnisi t cumque us-pic ad illud tempus adhuc judicanda
« de lolius hominis reprcesenlalione conslarc ; lotum < sunt, appaiebunt esse justissima. libi hoc quoque
« porrô iiominem ex utriusquesubslantia: concrelione « maiiifeslabitur, quàm justo judicio Dei liât, ut nunc
< parère; ideircè in uiràque exl)ibendum,qucm lotum < lam mulia ac penè omnia justa judicia Dei sensus
< oporleal judicari : qui nisi lolus inique non vixerit; i mcnlcsque mortalium laleant ; cùm tamen in iiàc

« fjualis ergo vixerit, talem judicari, quia de eo quôd < re piorum lidem non latcat, juslum esse quod lalet.i

< vixerit, habcal judicari. Vita est enim causa judicii, HiiiC Propbeta psalmo 56 ait : Observabit pcccaior
« per lot siilistaulias dispungenda, per quoi et finie la juslum , et slrid-'.bii super eum deniibus suis; Dominus
t est; i iuquil Terlullianus libro de ilesurrcclione autan irridebilcum, quoniam prtspkîl quod vetiial dies

Garais. ejus. « Qui dies? Qao reddet unicuiqtie secundùiu

Quarte ratio ex diviuà providentià , sapienlià et < opéra .Tbcsauii/.ai enim -«ibi iram in die ira: ci v<\r-
justiiià petilur, quM vindicari palam in omnium ho- < latioois justi judicii Dei. Sed Dominus p^picil, tu
minum convenlu ac laudari decet. Cum cuini adversa « non prosfHcis : iiulicavittibi qui prospicit. Non parva
et prospéra promiscué iiomiunquàm bonis cl nalis t para scieDtue est, scienti conjungi. Hé bal et o>i;-
evcnianl, ob arcanas quidem, liect adorandas ratio- < los cognilioiiis. lu hab lo cicdulilatis. Quod vid 't

ns» : bine fit ut pleriqu.- diviMB providenli.o ac ju-ti- t Dcus, crede tu. Nenut dies ittjueti, queni probpicit
J
 , ,

DE SYMBOLO. 280
279
Necesse est mini, qui eum sinceritate fidei, firmitaie spei ardore
< Deos. Qui (lies? Cujusque vindicte. ,

sive converlat se, charilalis exspectal, qui pic vivendo ad diem vitae suaî
< enim ut vindicetur in impium,
enim se convcrlent, hoc novissimum vigilanler se préparât , « qvioniam qualis
, sive non se converlat. Si
periit iniquilas, » ut < in die isto quisque moritur, talis in illo die judica-
, ipsum in illo vindicatur quùd
Enarralione in Psalmum 56, < bilur, » inquit S. Augustinus Epislolà 199, aliàsSO.
evplicat S. Augustinus
ex dimidià tantkm parte co- Dies judicii, spes Chrislianorum est, qui Deum dili-
sermonc 2. Nunc Deum
gunt, elChrisio sincère serviunt. Unde ipse Dominus
S. Basilio loquar, Prœfaiione
in
gnoscimus ( ut cum
cogilamus, ail, Luc. 21 His incipienlibus, respicite, et levate
Régulas fusiùsdispulalas), misericordem
: fieri

capita quoniam appropinquat redemptio vestra.

non jusium.Atin supremo judicio plenè cognoscctur, veslra,

loquilur Terlul- Si amamus Chrislum, adventum ejus desiderare debe-

quia Jusliiia plenitudo divinhatis, ut
oportet, ut om- mus. < Perversum enim est, et nescio utrùm verum
lianus. Judicium iiaque générale esse
,

nibus palam fiât, misericordiam quidem Dei ab œterno « quem diligis limere neveniat; orare, Advenial re-

super timenles eum « (jnum tuum, et limere ne exaudiaris. Unde autem

et usque in œternum exerceri, sed
;

limor? Quia Judcx vcnlurus est? Numquid injustus?

verùni in pcccalores respicere îram illius.
«

Quinta denique ratio cur générale judicium sit futu- « Numquid malcvolus? Numquid invidus ? Numquid
rum.est ut illius metu peccatorcsadmeliorcm frugcm < postremô ab allero exspeelas nôsse causam luam

revocenlur, verô ejus expectalione recreenlur, nec

pii
« ne forlè illo quem inslruxisti, vel proevaricatione te

in adversis rébus deficiant. Timcle Dominum, et decipial, vel minori facundiâ et facullate deficiens
date «

Mi honorent, quia venit hora judicii ejus, Apoc. 14. Hinc i innoccnl'ue luae bonum verbis demonstrare non pos-

illud Sapienlis divinum oraculum, Eccli. 7 : In omni- « sit? Nihil horum. Quisergo vcnlurus est? Quarc non
bus operibus tuis memorare novissima tua, elin œternum « gaudes? Quis vcnlurus est judicare te, nisi qui venit

non peccabis. Sed timoré casto timendus est judicii i judicari propler te? Non timeas accusalorcm de ,

dies. Unde Propbela dicit : Confige timoré luo carnes « quo ipse dixil : Princeps hujus mundi ejicielur foras.

meas, à judiciis enim tuis timui. Koc est, ut explicat « Non limeas malum advocatum : ille enim tibi modo
S. Augustinus Enarralione in psalmum 418, sermonc « advoealus est, qui lune judcx futurus est. Illc cric,

45 , « à timoré luo casto, qui permanel in seculum « et lu, et causa tua ; sermo causas tuas, leslimonium
< seculi, carnalia meadcsideria comprimantur; à ju- t conscienlise lux. Quisquis ergo fulurum Judicem ti-
< diciis enim luis timui, cum mihi lex minarelur pœ- mes, pnjosentem conscienliam tuam modo corrige. »
i

1 nam, quae mihi non polcrat dare juslitiam. Sed Hocc S. Augustinus Enarralione in psalmum 147. Mé-
« hune limorem quo peena meluilur, consummata
, rite- ilaque Terlullianus supremi judicii diem vocat
< charilas foras mittit, quœ non timoré pœnœ, sed dicm Chrislianœexullalionis. Bonam causam habeamus,
« delectaiione jusliiiae liberos reddit. Timor namque ut fulurum judicium non timeamus. « Perditio noslra,
« iste, quo non amatur jusliiia, sed timelur pœna, i peccatum noslrum; sanguis Christi, pretinm no-
« servilisest, quia carnalis est; et ideo non crucifigit d sirum ; resurreclio Christi , spes noslra ; adventus
« carnem. Yivit enim peccandi volunlas, qu;e tune ap- i Christi, res noslra. Dicat anima noslra sitiens illi :

« paret in opère, quando speralur impunilas. Cùm « Quando véniel ? Et : Sitivit anima mea ad Deum vi-

< verô pœna credilur seculura, latenler vivit; vivit t vum. Oplasut veniat : utinam paralumleinveniat. »

« tamen. Malletenim licere, cl dolet non liccre quod Verba sunt S. Augustini, sermone 265, alias J6, inter

« lex vetat : quia non spirilaliterdelecialurcjus hono, cdilos à Parisiensibus. Dédit Dcus meluentibus se si-

< sed carnaliter malum meluil quod minalur. Timoré gnilicationcm, ut fugianl à facie arcûs, ut liberentur
« autem casto ipsa quoe hune timorem foras mittit ejusdilecti. Igitur « exhorresce quod minalur Omnipo-
« peccare limel charilas, eliamsi sequalur impunilas :
« tens ama quod ,promittit Omnipotens, et vilescit
;

< quia nec impunilalcm judical seculuram, quando « omnis mundus sive promittens sive lcrrens » in- , ;

« amore jusliiia; peccatum ipsum députai pœnam. quit S. Augustinus tractatu 5 in Epistolam S. Joannis.
< Tali timoré carnes crucifigunlur ;
quoniam carnales
§ III. Chrislus Dominus ut homo judicabil. Judicis dotes.
« delectaiiones, quee legis liilerà velantur poliùsquàm
Ultima sentenlia.
» vilanlur, spirilalium bonorum delectaiione vincun-
« tur, cl eàdem usque ad perfeclioncm crescenle vi- Quamvis judicandi potestas omnibus sanctissimoc
« ctorià perimunlur. > Trinitalis personis communis sit, prxcipuè tamen Dei

Timor illc castus cum summo desiderio et amore Eilio eam tribuimus, cui ctiam sapienliam convenire
diei judicii optimè colisoret, quo pii cujusque pectus dicimus, quamvis tribus personis pariter communem.
accenditur.L'nde Aposlolusscrib'u, 2 Tim. 4 : Heposila Judicabit autem Chrislus, non solùm ut Deus, sed ut
en mihi corona jv.stitiœ , non solkm autem mihi , sed et homo. Sicut Pater, inquit Joan. 5, habet vitam in se-
ih qui diligunt advenlum ejus; cl Propheta idem desi- melipso; sic dédit et Filio habere vitam in semelipso, et

drnum bis \erbis exprimit , Psal. 41 : Sitivit anima potestalem dédit ci judicium facere, quia Filius hominis
inea ad Deum vit um : quatido veniam et apparebo (iule est. Veniet cum poteslalc magnâ judicaturus, quia
faciem Dei ? Bine S. Joannes Epist. cap. 4 In hoc, cum magna humililalc judicalus. S. Augusl. Enarrat.
1 , :

inquit, perfecta est charilas nobiscum, Ipse videhilur terrihilis, qui visus est
ut fiduciam ha~ in Psal. 85 : c

beamut in die judicii. IUc autem diligil advenlum Do- « contemptibilis. Demonstrabit polenliam, qui de-
 281 DE SY MBOLO. 282

« nionslmit patienliam. In erace paiientia erat; in « sio, el die Deo tuo : Quoniam iniquilatem meam ego
< judicio potentia eril. Apparebit enim homo judi- c cognosco, et peccatum meum contra me est semper.

i cans, sed in claritate. Sic véniel, dixcrunt angcli, < Quod erat post te, fiai anle le : ne tu ipse poslea à
t quemadmodùm vidistis eum eunlem in coehmi. Forma t Teo Judice lias anle
que fugias à le. » te, et non sit

i ipsa veniet ad judiciura; ideô videbunt illum el im- ha hune locum explicat S. Augustinus Enarratione in
i pii : nam formam Dei non videbunt. Et ubi est : Yide- Psalmum 49. Tune omnia Dei attribula pccealores ac-

« buntinquemtransfixerunl?ioM\.\9. Nisiquiaapparet cusabunt, convincent, damnabunt : Omnipolentia,

i formam hominis eos visuros ut judicenlur, formam quôd non obedicrint < lanlie potestalis imperio, et

visuros, nisi qui addexteram separabuntur. c tanto terrenlis supplicio, ut loquilur S. Augusli-
< Dei non »

< Tacuitjudicandus.nonlaccbitjudicalurus. lEtserm. nus. Bonitas el misericordià, quôd lot ejus beneliciis

299 : i Occullus bic fuit, ut non agnosceretur : Si enim ingrali fuerinl, quôd Filii ejus Christi Jesu sanguincm

i cognovissent, nunquàm Dominum glorice cruci fuissent. irritum duxerinl ,

quôd nullum ex sacramentis fru-
t Cùm ergo lue jam fuerit occullus in polcslate sua, clum ad salutcm pereipere voluerint, quôd pradica-
« lacilus sub aliéna; contrarium erit occultationi quôd lione verbi Dei, admonilionibus, bonis exemplis, pro-

< venturum exspectamus. Deus enim manifesté veniet, speris, adversis, creaturis omnibus indignissimè sint

« 1 Cor. 2. Qui priùs venit occultus, veniet manifes- abusi. Ilis totidem velut teslimoniis reprobi convin-

c tus. Deus nosler, et non silebit, Psal. 49. Siluit oc- cenlur, ut merilô illa verba Job, cap. 10, usurpare
i cultus, quia sicut ovis ad occisionem ductus est. Siluit possinl : Instauras testes tuos contra me. Tune pugna-
< occultus, quia sicut agnus coram londente se sine bit orbis terrarum contra insensatos, Sap. 5. Agnoscent
« voce, sic non aperuit os suum, Isai. 53. Siluit occul- quippe nibil in orbe terrarum fuisse, quo ad Deum
< tus, quia in humilitate judicium ejus sublatum est. Si- promerendum uli non potuissent. Judex severus seru-
« luit
'
occultus, quia bomo lantùm putatus est, sed labilur Jérusalem in lucemis, ipsas juslilias judicabit.

i Deus manifesté veniet, Deus noster, et non silebit. » Frustra inclamabunl monlibus et pétris : Cadite super

Manifesté veniet Judex omnipotens, cui resisti non nos, et abscondite nos à facie sedenlis super llironum, et

possit ; Judex supremus, cujus judicium nemo peccator ab ira Agni, Apoc. G. Christum, à quo averlerunl ocu-

subterl'ugere possit, aut ab ipso appellare; Judex sa- I

los, quem conculcaverunt, quem conternpserunt,

pientissimus, quem nibil lalere possit, cujus oculi lu- quem iterùm in semelipsis crucilixerunt, videbunt,

cidiores sole, qui illuminabil abscondila tenebrarum, el

non jam misericordem Salvalorem, sed terribilem Ju-
manifestabit consiliacordium, Apoc. 3; Judex, idemque dicem. « Videbunt in quem translixerunl, » Joan. 19.

testis fidelis dictorum omnium, factorum, cogilatorum. Tune Deus noster non silebit. Nunc loquilur pro nobis

Judex sanclissimus, qui peccatum non fecit, neque do- ut Advocatus noster; tune contra nos ut Judex nosler.
lus inventus est inoreejus, Isai. 42; Judex integerrimus Nunc sanguis ejus pro peccatoribus clamât : tune ad-

et œquissimus, qui non accipiel personam cujusque; versùs reprobos perorabit. Tôt ora, quot vulnera.

Judex sevcrissimus, qui tune non flectetur, et judicium < Inimicis vulnera demonslraiurus est sua, ul convïn-

sine misericordià in eos exercebit, qui misericordiam c cens eos dieat :Ecce homincm quem crucifixistis,
non fecerunt. Ipse est, inquit Apostolorum princeps, c ecce Deum et hominem in quem credere noluistis.
Act. 10, qui constitutus est à Deo judex vivorum et mor- < Yidetis vulnera quee inflixistis, agnoscilis latus quod
tuotum. Manifesté veniet, et occultissima facinora, * pupugistis? Quoniam et per vos, et propter vos aper-
verba, consilia manifestabit. Peccatorum suorum om- « lum est, nec lamen inlrare voluistis. i Auclor libri

nium numerum, gravitalem, fccditalem, absque ullo sive sermonis 2 de Symbolo ad Calechum. apud
fuco, absque ullo cxcusalionum vélo, in suà quisque S. August. < Rea slabit anima ante aulas Dei die ju-
conscienlià inluebitur, ad pœnitentiam inl'ructuosam, < dicii, nibil habens dieere. Deum prsedicabas, et non
quia seram, ad confusioncm aelernam. Antc faciem I
< requirebas; daemonia abominabaris, et illa adora-
illius staluentur peccata, quaj olim post tergum posuit. < bas; judicium Dei appellabas, nec esse eredebas ;

Arguam te, inquit Dominus, Psal. 49, et statuant contra t inferna supplicia pnesumebas, et non pnceavebas;
te faciem tuam. Deus noster tune non silebit. < Arguam < ebristianum nomen sapiebas, el christianum perse-

« te, inquit. Modo te non vides, facio ut videas le. i quebaris. > Verba sunt Tertulliani, libro de Testi-

< Quia si videres te, et displiccres libi, placeres milii; monio animee, cap. ullimo. Deus nosler non silebit,

< quia verô non te videns placuisti tibi, displicebis et Qui vocem sponsi ad nuptias vocantis, et ad cor lo •

« mihi et tibi ; mihi, cùm judicaberis; tibi, cùm arde- quentis conlempserunl, voeeni Judicis, vocem Doinin
i bis. Staluam contra te faciem tuam. Quid enim vis in virtule, in magnificentià, eonfringentis cedros, vo-

c latere le ipsum? In dorso tuo tibi es, non le vides : cem formidinis cl lonitrui audient : Itc, malcdicti, in

< facio ut levideas ;

quod post dorsum posuisli, antc ignem ceternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus.

< faciem ponam ; videbis Coeditatem tuam, non ut cor- Qui vocanti obtemperare, cl ad me venirc noluistis,
< rigas, sed ut crubescas. Modo ergo lu fac, quod recedite, operarii iniquitalîs, inutiles servi, genimina
< tibi minalur facerc Deus. Toile te à lergo tuo, ubi viperarum, qui ex paire diabolo estis, non populus
i le viderc non vis dissimulais à factis luis, et con- meus: Ile, muledicli. Frustra rugieut claiiiore magno,
« stitue le antc le. Asccnde tribunal meulis tu;c, cslo ul miser Esaû, diccnlcs, Gènes. 27 : Benedic etiam et

i libi judex, torqueat te limor, erumpat à le confes- mihi. Num imam tantum benedictionem liabesf Obsecro
 DE SYMBOLO, tu
2S3
benedictionem, et clon « Deus mânife slhemet, Densnoster,et non silebit. Ignis
m ,
i nùhi benedicâs. Noïuorunt
maledictionem sio.it vesti « anle ipsum pnecedet. Timemus? 3/ utemur,ei non ti-
galrtur ab eis. El induent
eorum, et mebimus. Igneni palea tinieat.'aûro quid facil? Est
sicut aqua in interiora
luni , ei inlrabit |

Quo aulem nunc in poteslate quid facias, ne illud quod et

ossa eorum. Frustra reponent
«
:
sicut oleum in
facie tuâ fugiemtu?... lie « le nolente venturum est, non correctus experiaris.
ibi nus à Spiritu tuo, et quo à
eleelis Si enim possemus facere, fratres, utdies judicii non
œternum, Psal. 138. Sanctis verô et ]
«
in ignem
nuplias invitantis, vox « veniret, puto quia nec sic erat malé vivendum. Si
;, a:
( .
ins tnabii vox Sponsi ad
liuredi- non veniret ignis die judicii, et sola peccaloribus im-
ad aeternum convivium, vox Palris ad
i
Amici
Domini ad praemia et coronas vocantis : « minerel separatio à facie Dei, in quàlibet essenl af-
tatem, v«.\
percipite regnum quod « fluentiâ deliciarum, non videntes à quo creati surit,
VenUe, benedicli Patris met,
Dei culto- et separali ab illà dulcedine ineffabilis vuliûs ejus, in
vobis paratum est ab origine mundi.
Igilur « «

substantiâ pro- quâlibel œternitatc et impunitate peccati, piangere

pes apud Deura semper, superinduli
c
«

i pria Ktcrnitatis; profani verô, et

qui non intégré « se deberent. Sed quid loquar, aut quibus loquar?

• ad Deiim, in p main aiquèjugis ignis, habentes ex « l!;vc amantibus pœna est, non conleninentibus. Qui

c ipsà nalurâ ejus, divinà scilicet,

subministralionem < dulcedinem sapientiae et veritatis utcumque sentire

< incorrnplibilitatis. Noverunt et pbilosophi diversi- • cœpcriint, noverunt quod dico, quanta pœna sil tan-

« tatein arcani et publici ignis. lia longé alius est « lummodô à facie Dei separari ;
qui aulem rllam dul-
< qui usui humano, alius qui judicio Dei apparet, « c (linem non gustaverunl, si nondùin desiderant Dei

< sive de cœlo fulmina stringens, sive de terra per « faciem, timeant vel ignem, supplicia lerreanl, quem
« verlices montium eructans. Non enim absumit,
c praemia non invitant. Vile libi est quod Deus pollice-

< quod exurit; sed dùm erogat, réparât. Adeô ma- < tur , contremisce quodminatur. Véniel dulcedo pra>

« rient moules semper ardentes, et qui de cœlo tan- « senthe, non excitaris, non suspiras, non desideras.
< gilur, salvus est, ut nullo jam igni decinerescat. Et « Amplexaris peccata tua, et delicias càrnis tuae, sti-

< lioc erit leslimonium ignis œterni, boc exemplum c pulam ad te congeris, véniel ignis. Ignis in conspectu

c jugis judicii pœnam nuiricntis. Montes uruntur, et c ejus exardesect. Non erit iste ignis sicut focus tuus ;

i durant. Quid nocenies, et Dei bosles » ? inquit Ter- « quô tamen si manum mitlere cogaris, faciès quicquid

lullianus, Apologetici cap. 48. < voluerit qui boc minatur. Si tibi dicat- Scribe con-

Duo porrô tantùin erunt judicandorum ordines : alii < Ira caput patris tui, scribe contra capila liliorum

à dextris erunt, scilicet elecli; alii à sinislris, scilicet i tuorum; nam si non feceris, manum luam milto in

reprobi ; etiam infantes, qui sine Baptismo decesse- « focum tuum : facics ne ardeat manus tua, ne ardeat
runt adeôque illi in vilam selernam, isli in ignein « ad lempus membrum tuum, non semper in dolore

aplernura. Non crit médius locus, ut S. Augustinus ex i futurum. Minatur ergo inimicus tam levé malum, et

Evangelio probat contra Pelagianos. < Milissima tamen « facis malum ? Minatur Deus aeterrtum malum, el non
eorum qui pneter peccatum quod < facis bonum? Ad malum faeiendum nec minœ te com-
< omniujn poena erit

« originale Iraxerunt, nullum instiper addiderunt : et « pellere deberent à bono faciendo nec mime te de-
:

< in c&leris qui addiderunt, tantô quisque tolerabilio- « terrere deberent. Minis aulem Dei, minis aHcrni
< rem ibi babebit damnalionem, quantè lue minorem c ignis probiberis à malo, invitaris ad bonum. Undepi-

i liabuit iniquilalem. » VerbasunlS. Augustini, in En- < gct, nisi quia non credis? Exculiat ergo unusquisque
ci. iridio, e;:p. 91. c cor suum, et videat quid ibi fides teneat. Si timemus
Timete Dominum, et date illi honorent : appropinqual < futurum judicium, fratres , benè vivamus. Tempus
enim hora judicii ejus, Apoc. 14. Deus manifeste ve- c misericordhe nunc est, tempus judicii lune erit. Pœ-
niet, Psal. 49. « Qui venit occultus, veniet manifestus. i nilcbit el tune, sed frustra pœnilebit : modo pœniteat,

< Venit occultas judicandus, véniel manifestus judka- « cùm fruclus est pœnitendi ; modo adbibeatur ad ra-

« lurus. Venit occultas ut ante judieem slaret, veniet « diecs arboris copbinus stercoris, cordis luclus cl la-

t manifestas, ut etiam de judicibusjudicct. Veniet ma- « crymarum, ne veniat et eradicel. Cùm enim eradica-

c mfestè, et non silebit. Quid enim? Modo silet? Et undc i verit, jam ignis exspcctal'ir. Modo elsi fracti surit

« sunl i;u;e dicimus? Unde ista prmeepta? Unde isla « rami, possunt rursùs inseri : tune omnis arbor quse

« monita ? Unde isla tuba terroris? Non silet, el silet :

c non facitfruclum bonum, excidetur, et in ignem mil-
« Non silet à monendo, silet à vindicando : JS'on silet à < tetur. » Hsec S. Augustinus Enarratione in Psal-

« prœceplo, silet à judicio. Patituronim peecalorcsquo- murn li). Igilur attendite vobis, ne forte graventur corda

i lidie mala facienles, Deum non curantes, non in COn- vestra in crapulà et ebrietate, el curis hujus vitœ, el su-

perveniat in vos repentma dies illa tanqtuim taqueus

i sfieiilià suà, non in cœlo, non in terra : non eum :

< ht ml li ce omnia, et universaliler omnes admonct, enim supcrvenicl in omnes, qui sedent super faciem om-
: quando aliqaos Qagellat in terra, admonilio est, nis terrœ. Yigilatc itaque omui temporc orantes, ut digni

t nondum dumnutio. Silet ergo à judicio, occultus in liabcamini fugereista omnia quœ futur a sunl, et star e ante

*' "iii'ic inierpellans pro nobis. Pa liens est Fitium liominis. Vcrba sunt Cliristi Domini, Lucœ2i.
« tuper poccator», non exercens iram, sed exspeclans
t pmmtntèam. DkU alio Ux», scilicet lsai;c 42 : Tacui,
i mtmquid semper lacebo? Quando ergo
non tacebit?
 , ,

i>g DE SÏMBÛLO. 286

ARTICULES IX. Trinilale, cap. 19, tertiam sanetissimoc Trinitalis
personam nicritô et Spiritnm sancmta ci Cliaritatem,
Quo Synwoli octants articulut e.rplkatur : Cîu:do in

SPiniTIM SANCTUM.
proprié nominari dicit; quia, cum sit commuais am-
hobus, id <st. al» iilroque procédai; id vocatur ipse
Cùm explicita fides in Spiritnm sanctum Christia-
proprh , qnod anibo eommuniler. El fibro 1 1 de Civl-
nis omnibus sit ad salutem necessaria , si quidcm r'n
late Dei ,
cap. 2 i : Cum s'il, inquit, et Pater Spiritûs,
nomine Patris, et Filii, et Spiritûs sancti baptizamur,
ci lilius Spiritûs; cl Pater S'inrius, et filins sâne/tw,
et lide in très illas divinae Trinitalis adorandas Per-
propriè lumen ipse locatttr Spiritûs sauclus, tunquàm
so;ias remissionem peccatorum accipimus : adeô ul
sauctitas substantialis
Apostolus Ephesiisquibusdam respôndentibus : Neque
cl consubstantialis emborum. Cùm
cnimverô nomen spiritûs corporatis in rehus, ex qui-
si Spiritûs sancius sit , audivimus, statini reposucrit :

bus ad divina translatum est, impulsioncm quaindam

In quo ergo baptizati estis? ordinc conveniehli post
ci molionem signilicel ; unde venlo , cl baliiui ac re-
ea qiKTî in Symbolo de bomine Cbristo dicta sunt , ad
spiralioni viv- nlium nomen spiritûs tribuitnr : cùm
veritalcm Pcrsonœ Unigenili pertinenlia , lit loquitur
verô aliundc proprium sit amoris ul movcal ei impel-
S. Aug'istinus Encliiridii cap. 50, adjungimus credere
lat voluntalem amantis In amaltim ; tertia sanetissimœ
nos in Spiritnm sanctum, ut illa Trinitas complealur,
Trinitalis persona ,
qua>. à Pâtre et Filio pmeedit , ut
quœ Deus est.
Amor, ul Cliaritas, ut Commnnio inc{f,.bilis utriusque,
§ I. Quid propriè significet nomen Spiritûs sancli? ut Paires loqiiuntur, rectè Spiritûs appellatur. Quia

Cùm nomen Spiriliïs sancti a?què de Pâtre et Filio verô sanctitas illis tribuitur rébus, quae in Deum or-
reclissiniè dicatnr, uterque ente Spiritûs est et san- dinanlur, ideù persona dhina quai procedit ut amor
cius; siquidem ut Cbristus ail, Joan. h,, Spiritûs est quo Deus amatur, convenienti nomine Spiritûs san-
Dus, et Spiritûs oris noslri Christus, ut loquitur ctus appellatur. Cujus etiam convenienlia nominis ex
Propheta ; cùm etiam angeli , et piorum anime bac eo iniclligitur, quôd spiritualem vilam in nos infun-
voce siguificari possinl, in boc tamen Symboli arti- dat, ac sine sanctissimi ejus Numinis afflatu nihil

culo, Spiiïlûs sancti nomme terlia Trinitalis persona alcrnà vilâ dignuni operari possimus.
quo modo tum
intelligitur, in sacris litteris . veteris
§ II. — Spiritûs sanctus verus Deus est, Patri et Filio
nonimnquiim, tum novi Testamenti fréquenter acci-
œi/ualis.
pilur, ut Psalmo 50 : El Spiritnm sanctum tuum ne
auferas à me; Sapienliic 9 : Sensum tuum quis scifi, ILec verba Symboli , Credo in Spiritum sanctum ,

nioi lu dederis sapieniiam, et miseris Spiritum sanctum manifesté déclarant Spiritum sanctum esse verum
tuum de allissimis; Eoclesiaslici 1 : Ipse treavii illam Deum , Patri et Filio coa;qua!cm. Nemo enim in crea-

in Spiritu sancto. Matlh. i : Qnod enim in eùnalum est, luram ullam crcdil, aut siimmam in illà fiduciam Col-

de Spiritu sancto es' ; Luc. 3 : Ipse vos baptizabit in local. Id sacrarum litierarum leslimonia clarissima
Spiritu sancto et iqni; rursiis Malth. 18 : Baptizantcs confirmant. Nam cùm S. Petrus, Actuum 5, dixisset :

eosin nomine Pntris, et Filii, et Spiritûs sancti. Item 2 Anania, cur tent^vit Salanas cor tuum, mentiri te Spi-
ad Coiintbios 15 : Grutia Domini nostri Jcsu Cliristi rilui sancto? inox subdit : y on es menlilus hominibus
tl charilas Dei , et communicalio sancti Spiritûs sit cum sed Deo. Quem priùs Spiritum sanctum appellaverat
omnibus vobis. eumdem stalim Deum vocat.
Neniini aulem mirum esse débet, quôd tertire pcr- Praterea Aposlolus, 1 ad Corinlbios 12, divina
sonœ, quemadmodùm priinse et secundo proprium Spiritûs sancti opéra beneficiaque percensens, ea pro-
nomon iribiiium non sit. Nam secunda persona ideo miscuè Deo ac Spirilui sancto velnt auctori tribuit :

proprium nomen habet, et Fitius dicilur, quia ejus Divisiones, inquil, gratiarum sunt, idem autem Spiritûs..
cèlerons à Pâtre ortns ,
propriè generalio vocalnr; i Et divisiones operationum sunt, idem verb Deus, qui
ideôque et prima Trinitalis ndoranrix persona , à qua operatur omnia in omnibus. Quibus si illatim enu-
émanât, propriè Pater appcllatur. Cùm verô lerlia: meratis , subjungit : Hœc autem onnia operatur laïut
personaj production! proprium nomen impositum 1
atque idem Spiritûs, dividens singults prout vult. Ubi et
non sit, sed Spiratio et Processio appelletur : sequi- Deum aperlè. vocat Spirilum sanctum, et parem ci ai-

tur ul etiam qua> producilur, proprio nomine careat. que Patri Filioque dignilatem , auclorilatem , indivi-
]

Nullum aulcm proprium ejus emanalio habet, iwa i

samque operalioncm tribuit.
propuiea qnod nomina qu;c Deolribinmlur à reluis , Tertio, qnod uni Deo propbctarum adscribunt ora-
'

crealis inutiiaii rogimiir; in qulbus quoniam nuilani cota, iil à Spiritu sanlo pionunliatiini dicit Apostolus
aliam natura: cl MMBtfae coiiiiiiunicamliv ralinnem A» t . _8. I)i\er;!l Isaias , cap. G : Audiei vocem Itomini
quàm generaudi virtule n^noscinius; ol) eam causant dieenlis : Quem miltam, cl quis ibit nobis? et di.ri : l'ece
(il, ut ralioneni qua leipSUM lotiim Deus \i amoris ego. mille me. El di.rit : Yade, et diees populo huic :

eanuaunioat, propriè roeafouto exprhmra non potd- < audi ntes, et milite iutelHijere; et videtc visionem,
MM, Id.'ù ( iMiiiiiinu nomine Ici lia sancli'.sime Trini | ci notiu cognoscere. Exctcca cor pojrulî hujta, et aures
unis peraena Spiritûs sanctus nppeliata e^t, ol c\pli ejua ,
. et oculos ejus elt.ude , ne forte tîdettt ocu-
cant S. Thomas 1 p., q. ."ifi, a. I, et concilii Triden- ï lis suis, et anribus tuis (.udiut. Qaae verlia cùm ApoStO-
.Uni CatecbismuB. Dndc S. Augustinus, libro 15 «le -i-oi Uenc, inquit, Spiritûs tanctut tocutus est
5 lus y<-, :
 ,

287 DE S\MBOLO. 288

per Isaiam proplictam ad Patres nostros, dicens : Vade Gregorius Nazianzenus et Nyssenus, Basilius, Ambro-
ad populum istum , etc. Idem est igitur De-minus Deus sius, Didymus, Cyrillus, Alexandrinus , aliique calho-
licae fideide Spiritus sancti divinitatevindices, in libris
ac Spiritus saneius.
Quarto, idem probat Baptismi formula, in quâ Deo eo de argumento editis. Unicum sublexo S. Augustini

Patri et Filio terlius adjungitur Spiritus sanctus in locum Encbiridii, cap. 56 : « Spiritus sanctus si crea-

unum honoris ,
dignitalis , et efficientiae consortium ;
« tura, non creator esset, profectô creatura ralionalis

ita ut sine ejus mentione inanis sit hœc actio. Nullum c esset, ipsa est enim summa creatur?. Et ideô in re-

autem fructuni ex Baplismo consequeretur, qui in no- « gulà fidei non poneretur ante Ecclesiam, quia et ipse

minc cujusvis creatune baptizaretur. Unde Apostolus « ad Ecclesiam pertineret in illà ejus parle quae in

ad Corinthios seribit 1 Epist. 1 Numquid in nomine :

« cœlis est. Nec haberet lemplura , sed etiam ipse
Pauli baptizati estis? Ut ostenderet hoc eis nihil ad sa- j templum esset. Templum autem babet de quo , dicit

lutem profuturum esse. Cùm igitur in nomine Spiritus c Apostolus, 1 Cor. 6 : Nescitis quia corpora vestra

sancti baptizemur , eum esse Deum credendum est. « templum sunt Spiritus sancti ,
qui in vobis est ,
quem
Baplizamur autem in nomine Palris, et Filii, et Spiri- « habelis à De quibus alio loco dicit Nescitis
Deo ? :

tus sancti, non in nominibus. Ubi unum nomen uudis, « quia corpora vestramembra sunt Christi? Quomodè
mus est Deus. Sicul de semine Abrahœ dictum est, et « ergo Deus non est, qui templum habet? Aut minor
exponit Paulus Apostolus : In semine luo benedicentur « Chrisloest, cujus membra templum habet? Neque
omnes gentes ; non dixit in seminibus, tanquàm in mul- « enim aliud templum ejus, aliud templum Dei est,
lis, sed tanquàm in uno, et semine tuo, quod est Cliristus; « cùm idem dicat Apostolus Nescitis quia Dei lem- :

sicut ergo quia ibi non dicit : In seminibus, docere vo- « plum estis. Quod ut probaret adjecit Et Spiritus , :

luit Apostolus, Quia unus est Cliristus; ita et hic cùm « Dei habitat in vobis. Deus ergo habitat in templo suo,
dictum est, In nomine, non in nominibus, probatur « non solùm Spiritus sanctus , sed etiam Pater et Fi-
unus Deus Pater, et Filius , et Spiritus sanctus. Ani- « lius. »

madversio hœc est S. Augustini , Traclatu sexto in Quamobrem et concilium Bomanum sub S. Damaso
Joannem. pontificemaximo , et Constantinopolitanum primum
Eumdem porrô Irium personarum ordinem , quo inler generalia secundum , impiam Macedonii doctri-

Spiritus sancti divinitas comprobatur, observare licet nam , asserentis Spiritum sanctum esse creaturam,
in Epistolà 1 S. Joannis, cap. 5 : Très sunt, inquit, qui velut hiereticam damnârunt, istiusque hxresis auclo-
testimonium dant in cœlo : Pater, Verbum, et Spiritus rem et sectatores anathemate confixerunt ; ejusdem-
sanctus, et hi 1res unum sunt; lum in illâ glorifications que concilii cecumenici Patres ad illam hœresim
antiquissimâ formula ,
quà divince laudes et Psalmi refellendam ha2C in Symbolo nusquàm interituris api-
concluduntur : Gloria Patri, et Filio, et Spiritui sancto. cibus consignala esse voluerunl : Credimus in Spiritum
Quae quidem formula ad antiquam traditioncm merilô sanctum , Dominum , et vivificantem , ex Pâtre proce-
refertur. Et quamvis nonnulla in prsepositione diver- dentem, et cum Pâtre et Filio adorandum et conglorifi-

sitasfuerit; quibusdam dicentibus, Gloria Patri, et candum; qui locutus est per proplietas. Quôd Spiritum
Filio , et Spiritui sancto ; aliis , Gloria Patri, per Fi- sanctum Dominum confilentur, in eo déclarant, quan-
lium, cum Spiritu sancto; aliis denique, Gloria Patri, tum angelis antecellat ,
qui tamen nobilissimi spiritus
per Filium, in Spiritu sancto; eamdem tamen in om- à Deo conditi sunt. Illos enim omnes administratorios
nibus istis glorificationis modis vim esse ad Spiritus spiritus , in minislerium missos, propter eos qui hœredi-
sancti divinilatem comprobandam probat S. Basilius, tatem capiunt salutis, Apostolus esse testatur, Hebr. 1.
lib. de Spiritu sancto. Vivificantem verô appellant, quia anima cùm Deo con-
Postrcmù qua:cumque Dei propria esse credimus,
,
juncta longé meliùs et excellentiùs vivit, quàm corpus
ea Spiritui sancto convenire sacra? liltcrœ teslantur. animse, conjunctione vegetetur ac suslentetur. Hanc
Illinamque templorum honorem tribuunt ut cùm ,
autem anima? cum Deo conjunctionem sacrae lilterae
Apostolus ait 1 Cor. G An nescitis quoniam membra : Spiritui sancto tribuunt; ideôque Spiritus vivificans
vestra templumsunt Spiritus sancti? Item sanctificatio- rectè appellatur.
nem et vivificationem, 2 Thessalon. 2 : Insanclifica- Frustra contra Spiritus sancti divinitalem Macedo-
lione Spiritus; et scrutari omnia, etiam
profundaDei, niani haîretici objiciebant illa Christi verba , Joannis
\ Cor. cap. 2; et per proplietas loqui, 2 Pétri, 1 Non : 6 : Cùm venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem
enim volunlate hominis alluta est uliquando prophetia Non enim loquetur à seipso, sed quœcumque
; veritalem.
sed Spiritu sancto inspirait locuti sunt sancti
Dei homi- audiet loquetur. Non enim islius senlenliae sensus est,
nes; et ubique esse, Sapientiai 1 Spiritus : Domini re- quôd Spiritus sanctus ea tantùm loqui possit, qua; au-
pleut orbem lerrarum; et hoc, quod conlincl omnia, scien- dit, instar legati qui ab alio mittitur et docetur; sed
tiam habet vocis. Haéc autem omnia divino tanlùm quôd scientiam non habeat à seipso, sicut nec essen-
"iui Iribuenda sunt. tiam, quam accipit à Pâtre et Filio, à quibus procedit.
1 a hUScripluranuii sacrarum oraculis invielacon- Audire, illi scire est; scirever'o, esse, inquit S. Augusti-
'»'""'"
Macedonianos lnerelicos
1
et nus Traclatu 99 in Joannem quia ergo non à se-
,
qui , ; est
Sp.r.turn lancunn
creaturam esse asserebant, argu- metipso, sed ab illo à quo procedit, à quo illi est essenlia,
menta .nstruxerunt Ecclesi*
Patres, SS. Athanasius, ab illo scienlia; ab illo igitur audientia, quod nihil e*l
 , ,

Î89 DE SYMBOLO. -m
aliud quant scientia; nec movere quemquam débet, cti; Spiritum sanctum proprium esse Fili, consubstan-
quôd verbum futuri temporis positum sit : Quœcumque tialem Filio, imaginem esse Filii, et alia id genus, quae
audiet, loquetur. i Illa quippe audienlia sempiterna est, illius originem à Filio manifesté probant.
< quia sempiterna scientia. In eo autem quod sempi- Divinarum autem litterarum auctoritate Catholicum
i ternum est, sine initio et sine fine, cujuslibet tem- dogma de processione Spiritus sancti à Pâtre et Filio
< poris verbum ponatur, sive prœteriti, sive prsesentis, maxime nititur. Nam Christus Dominus, cùm de Spi-
i sive futuri , non mendaciter ponitur. Quamvis enim ritu sancto loqueretur, Joannis 1G dixit llle me cla- :

< nalura illa immutabilis et ineffabilis non recipiat, rificabit, quia de meo accipiet. Omnia quœcumque liabet

< fuit et erit, sed tanlùm est, tamen propter mutabi- Pater, mea sunt. Proptcrca dixi, quia de meo accipiet,

« litalem temporum in quibus versalur noslra morta- et annuntiabil vobis. Omnia quac Patris sunt, filii sunt;

i litas et nostra mutabililas, non mendaciter dicimus, ideircô quidquid à Paire accipit Spiritus sanctus, à

< et fuit, et erit, et est. Fuit, quia nunquàm defuit; Filio accipit; potestatem , scientiam, essentiam, quœ
«erit, quia nunquàm décrit; est, quia semper est. omnia in Deo unum sunt.

« Sempei ilaque audit Spiritus sanctus, quia semper Proelerca in Scripturis sacris Spirilus sanctus non-

« scit; ergo et scivit, et scit, et sciet; ac per hoc et nunquàm Spirilus Cbrisli, inlerdùm Spiritus Patris

« audivit, et audit, et audiet ;

quia hoc est il 1 i audire, appellatur : modo à Pâtre, modo à Filio mitli dicitur,

t quod scire, et scire illi hoc est, quod esse. Ah illo ut cequè à Paire et Filio procedere , tanquàm ab uuo
< igitur audivit, audit, et audiet, à quo est; ab illo est, principio, non obscure significetur. Boni. 8 : Qui Spi-
« à quo procedit. > ritum Cliristi non liabet, hic non est ejus; et ad Galatas
Quôd autem Spiritus sanctus dicitur scrutari pro- cap. 4 : Misit Deus Spiritum Filii sut in corda vestra,

funda Dei, non significal hic loquendi modus inquisi- clamantem, Abba, Pater. Matlh.10 : Cùm autem venerit
tionem eorum qua; occulta sunt et ignola, sed ibi Paracletus, quem ego mittam vobis à Pâtre, Spirituttt

usurpalur hoc verbum scrulari, prout significat per- Veritatis, qui à Pâtre procedit, Me lestimonium perhi-
fectè nôsse , non obscure , et quasi perfunctoriè. Sic bebit de me. Cur ergo non credamus quôd eliam de
«

Deus, cui cordium nostrorum omninô explorala sunt « Filio procédât Spirilus sanctus cùm Filii quoque ,

arcana, renés et corda scrutari dicitur, Jerem. 17. yemo ( ipse sit Spiritus? Si enim ab eo non procederet, non
autem inferior superioris scrutatur interna; divinœ enim < post resurreciionem se reprasentans discipulis suis
solius est potestalis occulta novisse. Similiter ergo scru- « insufflasse!, dicens : Accipite Spiritum sanctum, Joan.

talor est Spiritus sanctus ut pater, similiter scrutalor et « 20. Quid enim aliud significavit illa insufflalio, nisi

Filius cujns proprietate sermonis id exprimitur ; ut c quôd procédât Spiritus sanctus et de ipso? Si ergo
videatur niliil esse quod nesciat, quem nihil prœter- j et de Pâtre et de Filio procedit Spiritus sanctus , cur
it; inqnil S. Ambrosius libro 2 de Spiritu sancto, «Filius dixit: De Pâtre procedit? Cur putas , nisi

cap. 11. i quemadmodùm ad eum solet referre et quod ipsius

Denique cùm ait Apostolus ad Bomanos 8 : Ipse < est,dequoet ipse est? Unde illudeslquodaitJoan.7:
Spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus « Mea doctrina non est mea, sed ejus qui misit me. Si
non significat quod gemitus et oratio Spirilui sancto « igitur intelligitur hic ejus doctrina, quam tamen
conveniant, sed quôd gratiâ suà et efiicaci in nobis « dixit non suam , sed Patris ;
quantô magis illic în-
operatione charilalis, quani in cordibus nostris dif- < telligendus est et de ipso procedere Spiritus sanctus,
fundit, nos orantes l'aeiat, nosque doceat orare et ge- « ubi sic ait : De Pâtre procedit, ut non diceret, de me
mere , ut explicant Origcnes in Commentario hujus « non procedit! A quo autem habet Filius ut sit Deus,

loci, et S. Auguslinus,epist. 130adProham,aliàs 121. t est enim de Deo Deus ; ab illo habet utique ut etiam
« de illo procédât Spiritus sanctus, ac per hoc Spiritus
§ III. Spiritus sauclus à Pâtre et Filio procedit. « sanctus ut etiam de Filio procédât, sicut procedit
Spiritum sanclum à Paire Filioquc procedere, dogma i de Pâtre, ab ipso habet Pâtre. » Sic dissent S. Augu-
fidei est, in conciliis generalibus Lugdunensi 2 sub slinus Tractatu 99 in Joannem. Ilinc etiam intelligi-

Gregorio X, et Florcntino sub Fugenio IV pontificibus tur, cur non dicatur natus esse, sed procedere Spiritus
maximis, dcclaralum, fiiiilum ac firmatum contra Groc- sanctus. « Quoniam si et ipse Filius diccretur, ambo-
corum errorem, qui bis in conciliis ejurato schismale, i rum utique Filius diceretur, quod absurdissimum
professi sunt cuin Ecclesià Latiuà processionem Spi- i est. Filius quippe nullus est duorum , nisi patris et

ritus sancti à Paire et Filio, quam anlca perHnaciler « mairis. Absit autem ut inter Deum Patrem et Deum
nogahant; quamvis, ut levé ac inslabilc est nalionis « Filium taie aliquid suspicemur. Quia nec filius ho-
hujus iiigeniuni, ab Ecclcsix uuilate rursùs defecerint, « minum simul et ex paire et ex maire procedit; sed
ac in prislinos errores sont prolapsi. In concilio porrô « cùm in matrem procedit ex paire , non tune proec-
Florcntino convicli sint à Faliuis prxsulibus ac do- « dit ex maire , et cùm in banc lueem procedit ex
< toiihus,luculentisctperspicuis teslimoniisGrxcorom « maire , non lune procedit ex paire. Spiritus autem
pariter atqne Latinorum Patrum, qui sommo consensu i sanctus non de Paire procedil in Filium, et de Filio
asserunt Spiritum sanclum à Paire cl Filio, aut, quod « procedit ad sanetificandam creatuiam, sed simul de
idem est, à Paire per Filium procedere; es subslantiâ « ulroque procedil ;
quamvis boe Filio Pater dederil
Pairis et Filii esse; Filium fontem esse Spirilus san- * ut quemadmodùm de se, ita de illo quoque proce-
 •

*fll
DE SYMBOLO. 202

« dal. Neque enim possumus dkvre quùd non sit vita « cti, tanla pax unitali*, ut de singulis cùm interroga-
« Spirilus sanctus; cùm vita Paler, vila sit Filins. Ac c tnr, Deus tibi respondeatur de Trinitate cùm inter-
;

< per hoc sicul Pater, cùin liabcal vilain in semelipso, < rogalur, Deus tibi respondeatur... Si Cbaritas de lot

< dédit et Filio habere vitam in semelipso : sic eide- « animis fecit animam unam, et de tôt cordilnts lecit

« procède re de
dit vilain illo, sicul procedit et de ipso. > t cor unurn ,
quanla est cbaritas inler patrem et Fi-

Haçc S. Auguslinus ibidem. Rationem alleram allert « lium? .Major tilique potesl esse quàin inler illos ho-
Trinitate, cap. 14, cur Spi- mines quibus erat cor unurn. Si ergo mulinrinu
S. Auguslinus, libro 5 de
«

rilus sancius non sit Filius quia scilicet procedit : < fratriim cor unurn propter cbaritalem, et mullorum
i Non quomodô natus, sed quomodô datus ,
neque » fralrum anima una propter cbaritalem : Deus Pater
< enim nalus est sicut Unigcnilus, neque factus ut per « et Deus Filius diclurus es quia duo sunt? Si duo dii

< Dei gratiam in adopiionera nasceretur, sicut nos. < sunt, non est ibi summa cbaritas. Si enim bic lanta

i Sicul autem Pater et Filius unus Deus, et ad crea- « animam tuam, cl animam amici lui
ebarilas est ut

i turani relative unus Creator et unus Dominas; sic »•

unam animam facial, quomodô non est ibi unus
i relative ad Spiritum sanctum unum principium.» « Deus Pater et Filius? » Ilinc S. Bernardus, sermone
Quamobrcin Ecclesia in Symbolo Couslantinopoli- ! 8 in Cantica, Spiritum sanctum Oseulum Patris et
lano profiletur et canit de Spiritu sancto : Qui à Paire Filii appellat, qui utriusque impcrturbabilis pax sit,

Filioque procedit. Et in Symbolo, qnod S. Albanasii gluten firmum, individuus amor, individua unitas ; et

nonien pncfVrt : Spiritus sanctus à Pâtre et Filio non Sermone 1, in Octavis Pascbae : Spirilus, inquil, est

factus, me creatus, nec gaiitus, sed procédais. Hacc au- indissolubile vinculum Trinitalis, per quem sicut Paler
tem parlicnla, Filioque, non ab ipsis concilii Conslan- et Filius unurn sunt , sic et nos unurn sumus in ipsis.

linopolilani Patribus inserta Symbolo est , sed ab IL Donum ctiam appellatur Spirilus sancius- Dona-
Ecclesia sequenlibus seculis convenienler addila, ad tio enim propriè appellatur, cùm quis dat aliquid eà
majorem explicalionem fidei. Nain Spiritum stnetum mente , ut staiim vellt accipientis fieri , nec ullo casu
ex Filio procédera, virtule continetur in illà scnieniià: ad se reverti, idque sponlè omninô, et nullà nécessi-
Qui ex Pâtre procedit, qiiam Symboluin Cunstantino- ta te nec propter ullam aliamcausam, quàm ut libera-
polilanum, sensu à Xicicno nullalenùs diversum, expli- litalem et munificentiam exerceat. Ralio autem gra-
calionis gratta babet. tuits; donalionis est amor. Ideô enim aliquid gratis
a'.icui damus, quia illi bonum volumus. Amor igilur
§ IV. Spiritus sa>icli nomina attributa et effectus.
primum donum est, per qnod cetera donantur. Unde
I. Diversa nomina Spiritui sancto in sacris lilteris i
cùm Spiritus sancius à Paire et Filio procédai ut
Uibuunlur. Ab operalionibus suis vocatur Spiritus amor, primum donorum omnium est que in creaturas
sapieutix, inlellectùs, cousilii, scientiae, fortiludinis, àDeo impendunlur, ac per ipsum deinceps reliqua
pielalis, et limoris Domini, quia bac doua in bomini- donantur. Porrô Spiritum sanctum personale Dei do-
bus operatur. Dujitus Dei, Luc. 11, dicitur, in qno num esse mullis Scripturae sacr;e tcalimoniis demon-
Chri-l is ejiciebat dicnionia ; Spiritus Paraclelus, Joan. stratur. Inprimis ex illis Cbristi ad mulierem Samari-
15, id est, consolator, quia consola lur nos in omni iri- tanam verbis, Joan. A cl 7 : Si scires donum Dei, et

bulalione noslrà; sive Advocaius, Hom. 8, quia po- quis esl qui dicit tibi: Da milù bibere ; tu forsita>i petiis-

stulai pro nobis gemitibus inenarrabilibus, id est, ad ses ab eo, et dedisset tibi tiquant vivam. Aquam aillera
poslulandum nos rnovet; unde et Spiritus prreum à vivant de Spiritu sancto alibi S. Joannes inlerpretatur.
propbelà Zacb. 12 nuncupatur. Spiritus reclus, qui Igitur Spiritus sanctus esl Dei donum. Idem colligitur
deducit nos in viam rectam, à lerrenis affectibus nos ex hisS. Pauli verbis : Unicuique noslram datur gratin
purgans, et ad cœleslia subvehens, à circuilu in quo secund'um mensuram donationis Cliristi. Ilrec enim
ambulant impii, nos revoeans ; et in viam rectam Cbristi donalio sive donum, Spiritus sancius est ; si-

mandalorum Domini reducens. Spiritus principalis ,

quidem Ascendens Chrisius in ullum dedil dona lionii-
Psal. 30, qui confirmai nos, ut nullis erroribus, ter- nibus , id est, Spiritum sanctum. Et ex S. Petro in
roribus, aul amoribus bujus mundi à Cbrislo separari AclisApostolorum : Daptizetur unusquisqucvestrûm, et

valeamus. Spiritus bonus, Luc. 11, quem dat Deus pc- uccipieiis donum Spirilus sancii. Donum autem Spirilus
tentibus eum. Spiritus adoptionis filiorum, in quo cla- sanc.i nibil est aliud hoc in loco quàm Spirilus sanctus.
mamns, Abba, Paler, Hom. 8. Tribuitur autem inpri- Porrô ob hoc dona dixerunt et Propbelà et Aposiolus
mis Spiritui sancto bonitas et ebarilas; imô ipse i quia per donum quod est Spiritus sancius, in com-
i Amor e->t et Cbaritas subslanlialis et consubslan- < mune omnibus membris Cbristi multadona, quiesunt
« tialis Pallia et Filii, quà ulerque conjungitur, quà < quibusque propria, dividuntur. Non enim singuli qui
< genilus à gignente diligatur, generatoreinque suiini « quebabentomnia,sedhiilla,alii alia ;
quamvis ipsum
« diligat; > ut loquiturS. Augustinus, libro 6 de Tri- « donum à quo cui(|ue propria dividuntur, omiies ba-
nitaie, cap. 5, et libro lo, cap. 19 ; neçnon Tracta lu « beanl, id esl, Spiritum sanctum, inquit S. Augusti-
105 in Joannem. Quod et concilium Toletanum XI c nus, libro 15 de Trinitate, cap. 19. In lantùm porrô
confirmât. Hic pas summa *t incomprehensa divina- < donum Dei est, in quantum datur eis quibus dalur.
rum personarum est. < Tanla, inquil S. Auguslinus, < Apud se autem Deus e.-a, et si ueinini delnr, quia
i iracl. U in Joannem , ibi est cbaritas Spiritus san- i Deus crat Pair! cl Filio coajternus anlequàm cui-
 ,

293 DE SYMBOLO. »94

Nec quia dant, ipsc datur ideù « babet renovatio, hoc ipsum omninô antiquiorem'
i quam daretur. illi ,

enim datur sicut donum Dei ut < illum stalum babuisse par est intelligere. Quamob-
« minor est illis. lia ,

rem perfectam divinse substnnliae imaginis expressio-

ctiam seipsum det sicut Deus. Non enim dici potest
<
<

i non esse su* potestatis, de quo dictum est,

c nem Spiritus sancti parlicipatio largilur lioinini. i

apud Aposto- Itaque Spirilûs sanctus est Spiritus qui v'wificat. 111e
« Joan. 5 : Spiritus ubi mit spiral; et

Omnia hœc operatur vnus atque est ex quo in Bapiismo renascimur, eodem scilicet
< lum , 1 Cor. 42 :

Spiritu replente fontem qui replevil et Yirginetu i;l lo-

idem Spiritus, dividens propria uiikuique proul mit.
,
i

quilur S. Léo ille qui vim sauclificandi aquis iribuil;

« Non est illîc condilio dali et dominatio dantium, j
;

dantium. Quapropter si san- in cujus rei lypum initie mundi j'erebaitir super cquas,
i sed concordia dali et

Deus charilas est, illaque Gen. l.Nemirumsit in Bapiismo si aqtue animare

i cta Scriptura proclamât,
Deo maneamus, noverunt... Supervenit Spiritus de cœlis, et aquis su-
« ex Deo est , et in nobis id agit ut in

nobis, et hoc inde coguoscimus, quia de per est, sanclificans eas de semetipso; et ita sancti-
< et ipse in

« Spiritu suo dédit nobis, ipse Spiritus est Deus cha- ficatae, vim sauclificandi combibunt, inquit Terlullia-

i riias. Deinde si in donis Dei nibil majus est chari- nus , libro de Baptismo , c. 3 et 4. Eà autem regene-
« late, et nullum est majus donum Dei quàm Spiritus ratione cœlesti spirilales bomines eflicimur per Spiri-

i sanctus, quid consequenlius quàm ut ipse sil cha- ;

tum sanclum. < Quod enim nalum est ex carne, caro

Deus, et ex Deo? » est et quod nalum est ex Spiritu, Spiritus est, i Joan.
i rilas, qui dicilur et ;

Cùm donum sit Spiritus sanctus , et donum refera- 5. Vitam illam spiritalem réparât, si quando ab eà per
tur et ad cum qui dat, et ad eosquibus datur, Spiritus peccalum excidimus ; siquidem à peccato resurgere

est et Dei qui dédit , et nosterquiaccepimus. Etquam- sine ipsius Numinc non possumus. Undc cùm Aposto-
vis ex lempore sit donatus , ab aeternitate tamen do- lus, i ad Corinlbios G, gravissima peccatorum gênera
num est, quia < sic procedebat ut esset donabile. percensuisset , subdit : Et lucc quidam fuislis; sed ab-

< Aliter enim inlelligilur cùm dicilur donum , aliter luli estis , sed sancti ficati estis , seû jusiificali estis in no-

< cùm dicitur donatum. Nam donum potest esse et mine Domini noslri Jesu Clirisli , et in Sfirilu Dei no-

• antequàm detur ; donatum autem , nisi dalum fue- stri. Anima nostra ebarilate vivit , vila enim anima?
« rit, nullo modo dici potest , > inquit S. Augustinus , Deus est : Deus autem chantas est; el qui manet in

libro 5 de Trinitale, cap. 15. Ideù \erô Scriptura sa- cliaritate, in Deom anet, et Deus in eo, Joan. 4. At cha-
cra et Paires Spirilum sanclum donum Dei esse prœdi- rilas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spirilum

canl, ut Deum credamus non seipso inferius Donumdare, tanctum, qui datus est nobis, Rom. 5. Hic est qui nos

inquit idem sanctus doctor , libro de Fide et Symbolo, justos facit.fln Cbrislum enim credenies signati sumus
cap. 9. Spiritu promissions sanclo ,
qui est pignus hœreditatis

III. Datur autem nobis Spiritus sanctus , ut nos vite nosirœ. Epbes. 1. Gratiâ sanctificante , quam nobis

gratis vivilicet atque sanctificet. llinc Deus per Pro- impertit, natuxa? divinae participes efficimur, filii Dei

pbetam Lzcch. 57 Dabo, : inquit, vobis Spirilum, et vive- liominamur , et verè sumus. Est siquidem Spiritus ad-
lis. Hinc S. Basilius, libro de Spiritu sanclo, cap. 9 ,
oplionis filiorum, in quo clamamus: Abba, Pater, i Ipse

Spirilum sauctum vocat sanctificationis originem. Item ^

enim Spiritus testimonium reddil spiritai nostro ,

siibstanliam vivant , sunctificationis arbilram. Ideù cl quôd sumus filii Dei. Si autem filii, el ba-redes; ha>
alii Gr.cci Patres duo quajdam Adaino , cùm prinuun redes quidemDei, colncredes aulem Clirisli.» Boni. 8.
crealus e>t, à Deo indila fuisse docent, imagiiiem sci- Nonsolùm aulem hominein sanclificat Spiritus san-

licet Dei ,
qmeinratione ac sui juris arbitrio consistit, ctus, sed et angelos sanctincavit , non solùm bomines
et simililudincm ,
qiue virtute ac sanctitatc constabat. sanclos qui post Christi advenlum vixerunt, sed et il-

Hune pusleriorem statum per Spirilum sanclum illius los qui ante illius adventum Deo placuemnt, qui sub
aniinac tribulum fuisse quo Deus eam afllavit. Hoc ,
loge non erant, sed subgratià, et ad novum Testamen-
enim esse spiraculum vitœ ,
quod Deus inspirasse bo- tuin pertinebant , implcntes legem Dei fide qux per

niini de terra formato legitur; Spirilum, inquam , dilectionem operatur, in spe bonorum non lempora-
sanclum illi exislimant appellari islum Dei afllalum ,
lium, sed oeternorum; praccipuè credentes in media-
qui divinam in nobis similitudinem cfliceret; quaecùm torem Cbrislum venlurum ,
per quem sibi non dubi-
1
r'.mi hominis culpà fundiiùs exlincla esset, eam à tabant Spirilum gratiyc subministrari, utbenè mandata
secundo Adamo Cbri ,to Domino reparatam fiiisse, eo- i logis implerent, et sibi ignosci posse cùm peccarent,
dein restilulo Spiritu; quem etiam ad illud siguilican- [ ut loquiturS. Augustinus.
dmn , Aposlolis suis haliiu suo inspiravit , Joannis 20. Non solà porrô gratiae
IV. et ebaritatis, virtutum
Sic inter alios S. Cyrillus Mcxandriuus, libro 13 Tbe- que ac donorum carlcrorum infusione , sed intima
saurj : < Participes facli Spiritus , inquit, ad Condi- subslanlivà et pcrsonali sui Numinis inbabilatione
i loris imaginent formainur. Manifoliun igitur est , si- sanetilicat nos Spiritus sanctus, ut SS. Patres docent.
< militudincin banc cum Deo oblineri non posse, nisi .Si' quis diligii me, inquit Cbristus, sermones meos ser-

« parliceps quispiam sit sancli Spirilûs. Rursùs verù vabit, et ad eum veniemus, et mansionem apud cum fa-

Hedemplor notter, ciemus. In hoc coguoscimus, inquilS. Joanncs, quonium

1

< ut in liomine staïutum illum,qni

« ad imagirieincrat, instauraret, insufiïavit discipulis in eo munemus, et ipse in nobis, quoniam ipse de Spiritu

< suis, diccus: Accipite Spirilum sanclum. Quod igitur suo dédit nobis. Non iu verô Pater et Eiliui ad nol
 DE SY MBOEO. 296
29i
sanctus abscedat, « ger ot incommutabilis permaneret. Quod profeclô
veniunt, ut iisadvenientibus Spiritus
paravit et adornavit, « non posset, nisi Dei naturse esset ac ipsius substan-
qui templum illis cordis noslri
templo quoque suo inhabitet « tice, cui soli incommutabililas, atque, ut ita dicam,
sed ut simul eum illis in
dabit vobis, inquit Chri- i invertibilitas semper est. Creatura enim vanitati sub-
ac maneat. Alium Paracletum
œtcmum... Apud vos ma- i jecta est, Rom. 8. Neque nos potest à vanitate se-
stus, ut maneat voMscum in

iingi possct divi- parare, veritalique connectere, quod subjectum est

nebit, et in vobis erit. Quomodô enim «

non solùm vanitati. Et hoc nobis Spiritus sanctus prœslat;

nas persouas, qiue sibi mutuô inexislunt
«
,

sinnmam et incomprebensam vo- « creatura igitur non est. Quia omne quod est, aut
propter unitalem
sed ctiam essentiae ac < Deus, aut creatura est. i
limtalis, concordiaî, charitalis ,

deitatis, ab invicera posse divelli in liumani animi in- Y. Quod Spiritus sanctus vila sit animarum, nemo
habitatione? Quomodô Filio adveniente recederet Spi- negaverit, qui infusam animœ vitam immortalem Spi-
rilûs sancti aliquandô in corpora noverit refunden-
ritus sanctus, qui Cbristo seinper adest ut ejus Patris-

que Spiritus? Nascitur Christus, inquit S. Gregorius dam , ut ad vitam gloriosam et œternam suscitentur, ut

Nazianzenus, prœcurrit Spiritus. Baptizatur ille; hic doect Apostolus ad Romanos 8 : Quod si Spiritus ejut

testbnonium fert. Tentatur ille ; hic adducit. Miracula qui suscitavit Jesum à mortuis, habitat in vobis; qui

edit Me; hic cornes est. Ascendit Me; hic succedit. Nec suscitavil Jesum Chrhtum à mortuis, vivificabit et mor-
tamen sic succedit , ut Christus abscedat, qui dixit : talia corpora vestra, propter inhabitanlem Spiritum ejus

Ecce ego vobiscum sum usque ad consummationem se- in vobis. Ille est per quem Cbristianus vivit ,
quo nisi

culi; cl : Ad eum veniemus, et mansionem apud eum fa- intùs vegetelur, verè dicere non potest : Vivo ego, jam
ciemus; et per Aposlolum : Qui manet in charitate, in non ego, vivit verb in me Christus, Galat. 2. Non sufficit

Deomanet, cl Deusin eo. Neque boc sensu vicariam habere Baptismum Christi, nisi babeas et Spiritum
vim Spiritus sancli Tertullianus appellat, quôd ab Ec- Cbristi. Qui Spiritum Christi non habel, hic non est

clesiâ sua , vel à juslorum animabus Christus absil, ejus, Rom. 8. Ad Christi corpus pertinere videtur, et

nec cas deitate suâ et substantivà prœsentià inhabitet, membrum illius esse secundùm formam externam,
aut quasi sit inferior Spiritus sanctus Filio, cujus ra- sed reverà membrum morluum et aridum est : « Ha-
tione quâdam vicarius dicilur, sed quia corporalis c bel formam, sed non babet vitam. Quaeris ab illo

Christi prœscntiœ vices supplet; ipsiusque humanitale < sacramentum, invenis quau-is Baptismum, invenis; ;

hominum oculis ablalà, illos ex carnalibus eiïicit spi- « qu?cris Symbolum, invenis. Forma est; nisi intùs

rilales, humano affectu quo sacra; humanitali ha?re- « Spiritu vegeteris, frustra foris de forma gloriaris. >

bant mutato, et in spiritalem affectum ,

quod munus Verba sunt S. Augustini , sermone 268, aliàs 20 ex
est Spirilûs sancli, converso. Si non abiero, Paracletus editis à Sirmondo. Spiritus sanctus facultates animse
non veniet ad vos , inquit Christus Dominus, Joan. 16. habitusque omnes impellil ad vitaB opéra. Ille est un-
« Hoc est, mitto vobis donuin quo efficiamini spirita- ctio quœ docet nos de omnibus ad salutem necessariis.

« les : donum scilicet Spirilûs sancli. Spiritales autem Ille, inquit Christus, docebit vos omnem veritatem...

« fieri non poteritis , nisi carnales esse destiteritis. Ille vos docebit omnia, et suggeret vobis omnia quœcum-
c Carnales verôessedesistetis, si forma carnisàvcslris que dixero vobis. Joan. 14. Non sufficit legis scientia

i oculis auferatur, ut forma Dei veslris cordibus in- monens exteriùs, nisi adsit magisler intùs docens et

< seratur. » Sic explicatS. Augustinus, sermone 170, ad cor Ioquens, Spiritus sanctus. Ille est qui in sanctis

alias 22 ex editis à Sirmondo. Atque ex hàc iuhabita- loquitur : Non enim vos estis qui loquimini , ait Chri-
tione Spirilûs sancli in nobis ejus divinitatem Paires stus, sed Spiritus Patris vestriqui loquitur in vobis. 1\\q

confirmant; inter alios S. Cyrillus Alexandrinus, li- est qui refellebat et vincebat per S. Stephanum eos
bro 1 in Joannem. « Eam ob rem, inquit, dii nuncu- qui non polerant résistera Sapientiœ et Spirilui qui lo-

i pamur, non gralià solùm ad supernaturalem gloriam quebatur. Ille est sine quo non possumus dicere Domi-
« evecti, sed quùd Deum jam in nobis habitanlem at- num Jesum. Ille est cujus tam multiplex vitœ fructus
< que diversantem habeamus ,
juxta illud Prophetae :
in sanclis efflorescit, Apostolo leste : Fructus autem
« Quia hubilabo in ipsis, et inambulabo inter eos. Alio Spirilûs est charitas, gaudium, pax, palienlia , benigni-

< qui respondeanl nobis quomodô tcmpla Dei simus ,

tas, longmiimilas, mansueludo, fides, modeslia, conti-
< juxta Paulum, inhabitantem in nobis Spiritum ha- nentia , caslitas. II ï vitac multipliées fructus, de Spi-
< bénies, nisi Spiritus sit naturâ Deus? j ritu sanclo per animam, quam végétât, pullulantes.
Et S. Augustinus libro 1 de Moribus Ecclesice ca- VI. Sed eo procserlim nos vivifient, quôd charita-
tholiccc, cap. 13. < Fil ergo per charitatem, inquit, ut tem in cordibus nostris diffundit; imô ipse charitas
< ronformemur Deo, et ex eo conformât! atque confi- subsistons est. Fndc S. Augustinus, libro 8 de Trini-
< gurati. et circumeisi ab boc mundo, non conl'unda- lale,cap. 8 : « Amplectcre, inquit, dileclionem Deum,
< mur eum iis quae nobis debent esse subjecta. Fit « et dilectione amplectere Deum. Ipsa est dilectio
i auiorn hoc per Spiritum sanclum. Spes enim, inquit, « quœ omnes bonos angelos et omnes Dei servos con-
« nom. ."i, non confundit, quoniam charitus Dei diffusa « sociat vinculo sanclitalis; nosque et illos conjungit
i est m cordibus nostris per Spiritum sanctum
,
qui du- « invicem nobis, et subjungil sibi. * Nonnisi Deo di-
« tus est nobis. Nullo modo autem redinlegrari possc- ligi potest Deus. Deus est quem diligimus ;
Deus quo
i mus per SpmUmi sanctum, nisi etipse semper diiigimus. Infunditur Deus ipse, seque ipsum dat no^
inlc-
S97 DE SYMBOLO. 2y8
bis , ut diligatur seipso. < Dédit seipsum quem di- ! Et cap. 21 : « Quid sunt ergo leges Dei ab ipso Deo
< leximus, dédit unde diligerenius. Quid enim dédit i seriptee in cordibus, nisi ipsa preesentia Spiritus

c unde diligerenius, aperliùs audile pcr Apostolum « sancti, qui est digitus Dei, quo présente diiïundilur
t Paulum, llom. 5 : Chantas, inquit, Dei di/fusa est « ebaritas in cordibus nostris, quai plenitudo legis

« in cordibus nostris. Unde? Num forte à nobis?Non. < est, et proecepli finis? >

t Ergo unde? Per Spiritum sanctum qui datus est tiobis. IX. Spiritum sanctum jam babebant in se manen-
< Ideô est consequens, ut quia Spiritus sanclus Deus tem discipuli Christi ; in se inbabilanlem babuerant
< est, nec diligere possumus Deum nisi per Spiritum quotquot per Christi venluri fidem fuerant anle illius
i sanctum amemus Deum de Deo. > Passionem, et advenlum sanctilicati; sed tamen visi-
YIL Spiritum sanctum bis Aposlolis suis dédit bili modo in bomines missus non fuerat, neque cum
Christus, post resurreclionem scilicet suam, et post eà spirilalium donorum copia effusus ac datus. Nondùm
ascensionem. Lnum dédit, et iinus dédit, unilali dédit, erat Spiritus datus, quia nondiim Jésus eral glorificatus.
et tamen bis dédit Primo, poslca quàm resurrexit, Inde S. Léo, sermone 2 de Pentecoste, ait : < Cùm
dixit discipulis suis : Accipite Spiritum sanctum, Joan. < in die Pentecostes discipulos Domini Spiritus san-
20. Et insufflavit in faciem eorum. Deinde promittit < dus implevit, non fuit inchoalio muneris, sed ad-
adhuc se missurum Spiritum sanctum, Luc. 2i : Et < jectio largilatis, quoniam et patriarche, et pro-
ego, inquit, mitto promissum Palris mei in vos; vos au- < pbetaB, et sacerdotes, et omnes sancti qui prioribus

tan sedete in civitate, quoadusque induamini Yirlute ex i fuère temporibus, ejusdem sunt Spiritus sancti san-

alto. Decem post ascensionem suam diebus promis- « clificalione vegetati. > Accepit Cbristus primilias
sum implcvit, Spiritum sanctum misil. Bis autem naturae nostraî, ac Spiritus sancti gratiam nobis re-
dédit Spiritum sanctum, ut duo prsecepta charitalis tribuit. Et quemadmodùm post diuturnum bellum
commendaret. « Una ebarilas, et duo preecepta ; unus ficri solet, cùm dirempla pugna fuerit, et confecta
< Spiritus, et duo data. Non enim alius datus est priùs, pax, qui sibi invicem infensi erant, pignora mutuô
< et alius datus est poslea, quia non alia ebaritas di- sibi dant et obsides ; sic inter Deum et naturam bu-
i ligit proximum, quàm illa quee diligit Deum. Sed manam evenit. t Pro pignoribus et obsidibus ipsa
< quia aliud est Deus, aliud proximus, unà cbarilale c primitias misit, quas in cœlum tulit Cbristus. Nobis
i diligunlur, non sunl tamen unum qui diliguntur; c ille Spiritum sanctum pignoris et obsidis loco remi-
< quia ergo magna est, primitùs commendanda dileclio t sit, » inquit S. Joannes Chrysostomus sermone de
< Dei, secunda dilectio proximi; à secundà autem in- sanelà Pentecoste. Hinc Apostolus 2 ad Corintbios 1 :

< cipitur ut ad primam perveniatur Si enim fratrem : Qui autem confirmât nos vobiscum in Christo, et qui
i quem vides non diligis, Deum quem non vides qvomodb un.rit nos Deus ; qui et signavit nos, et dedit pignus Spi-
i diligere poteris? I Joan. 4. Ideô forte informans nos ritus in cordibus nostris. Quôd in fide firmi ac immo-
i ad dileclionem proximi, dédit in terra conspicuus, !
biles stamus, non noslrae facultalis est, sed divini
i et proximis proximus Spiritum sanctum, insufflando muneris, sed Spiritus sancti, qui et Apostolos die
t in faciem eorum ; et ab hàc maxime ebaritate qure sacro Pentecostes confirmavit, ut Christi nomen et
i in cœlis est, de cœlo misit Spiritum sanctum. Spi- Evangelium intrépide prœdiearent. Eodem Spiritu in-
i ritum sanctum accipe in terra, cl diligis fratrem ;
teriùs uncti sumus et signati, divinâque illà unctione,
c accipe de cœlo, et diligis Deum ;
quia et in terra propheta}, sacerdotes et regeseffecti. Nam et luiurum
i quod accepisti, de cœlo est. In terra Cbristus dédit, est ut regno cœlesti poliamur, et jam reges sumus,
t sed de cœlo est quod dedit. Ille enim dédit, qui de si nostris cnpiditatibus dominemur ; sacerdotes verô,
< cœlo descendit. Hic invenit cui daret, sed inde al- cùm corpora et membra noslra bostiam viventem,
t lulit quod daret. > sanctam, Deo placentem offerimus propbctœ tandem
; :

Quia verô denario numéro lex decem praece-

VIII. eaenim nobis palefacla sunt: Quœ nec oculus vidit, nec
ptis constans signifiealur, Spiritum sanctum decimo auris audivit, 1 Cor. 2. Qiuc ut aliquando nos conse-
post ascensionem suam die Cbristus in Ecclesiam cuturos confidamus, arrbam et pignus (ledit Cbristus
suam misit, ut legem per gratiam sancti Spiritus im- Spiritum sanctum, ut hujus pignore totum te acceptu-
plcri demonstrarel. Littera enim occidit, Spiritus au- rum confulas, inquit S. Joannes Chrysostomus bomi-
tem vivifient, 2 Cor. 3. Ergo missus est Spiritus san- lià 5 in Epistolam secundam ad Corintbios.
clus ut lex impleretur. et lieret quod ipse Dominos X. Spiritus sancti descensus in Apostolos et discipu-
dixerat, Mallb. 5 : Non veni solvere legem, sed adim- los Christi, sive in totam Ecclesiam in cœnaculo con-
pl<-re. Hoc donal fulelibus, boc donat eis quibus dat gregatam, Joelis 2 pruedictus, et die Pentecostes impie-
Spiritum sanctum. Qoanto eô quisque capacior,
< fit
tus, Actuum cap. 2 describilur. In specie lingiiaruni
« tantô ad operandam legem lit (acilior. Nam charnus ignearom apparoit, et sopra singidos sedit: qui in
« implet legem. » lia S.
Augostinos sermone 270, alias columbaï specie supra Christum descenderal ci niause-
22, ex editis à Sirmondo. Et libro de Spirito et I.ii- rat, cùm in Jordane bapti/atus est à Joanne. Verus
lerâ, cap. 19 t Lex, inquit, sine adjuvante Spirilu
:
fuitignis in forma linguarumdispertitus, vera columba :

i procul dubio est littera occidens; eùm verô adest non t'iiini decebat ut bomines falleret S|iiritns \riita-
< vivificans Spiritus, boc ipsum intùs eonseriplum tis; sed neqoe colomba, neque linguae ignc;i; à Spiritu
« facitdiligi, quod foris scriptum Icxfacicbal limeii. > sancloinunitatein persona?assumpta'sujit,sedianiùm
tu. y;.
10
 Î'J9
DE SYMBOLO. 300

ui signa ejusnumini servierunt. Apparuerunt

Apostolis discipulos Spiritus sanctus illabitur, ut illorum mini

dispertitœ lingiuvtanquàm ignis, Act. c. 2, v. 3, utsigni- sterio terrarum orbem divisum conjungat, et in unius

ficaretur eumdem Deum ,

qui logem Mosi in monte fidei ac religionis concordiam reducat. 3° Ut donum
Sinà, in mcdio ignis dcderat, Exod. 19, uunc legem ipsum linguarum Apostolis à Spiritu sancto datum hoc
novam, non in tabuiis lapidcis, sed in tabulis cordis signo demonstrarelur. Quo quidem admirabili dono
carnalibus, digito suo, id est, Spirilu sancto scriptam, Ecclesiceunitas commendata est, quaîtoto orbe diffusa,
in igné mentes illuminante, animos accendente, pec- gentium omnium linguis loquitur.
catorum spinas consumente sancire , promulgare. , lias rationes S. Chrysoslomus affert sermone de

t Sicut Hebroeo quondam populo ab ^Egyptiisliberato, sanctâ Pentecoste; et S. Augustinus sermone 271, alias
< quinquagesimo die post immolationem agni lex da- de Tempore, 197 : c Flatusille, inquit, à carnali paleâ

< ta est in monte Sinà, inquit S. Léo, ila post Passio- ( corda mundabat; ignis ille fœnum veteris concupi-
< nem Domini, quà verus Dei Agnus occisus est, quin- « scentiseconsumebat; lingua;illoe quibus loquebanlur
t quagesimo à Uesurrectione ipsius die, in Aposlolos i à Spirilu sancto impleti,per omnium gentium linguas
i plebemque credentium Spiritus sanctus illapsus est ; < futuram Ecclesiam prsesignabant. Sicut enim post
« ut facile diligens Cbristianus agnoscat initia veteris c diluvium superba impietas hominum turrim conlra
« Testamenti evangelicis miriistrâsse principes , et ab i Dominum œdificavit excelsam, quando per linguas
< eodcm Spiritu conditum fœdus secundum., à quo « diversas dividi meruitgenus bumanum, ut unaquee-
< primum fueral institutum. > « que gens linguâ proprià loqueretur, ne ab aliis inlel-

Secundo, Spiritus sanctus in igneis linguis apparuit, < ligeretur; sic humilis fidelium pietas earum lingua-
ut illius operatio propria designaretur. Quamvis enim « rum diversitalem Ecclesiae contulit unitati , ut quod
in tribusdivinis personis necsubstantise, necpotentiœ, • discordia dissipaverat, colligeret cbaritas, ethumani
nec voluntalis, nec operationis situlla diversitas, « ita « generis tanquàm unius corporis membra dispersa
« tamen divisit sibi opus nostra; reparationis miseri- « ad unum caputChristum compaginata redigerenlur,
« cordia Trinilalis , ut Pater propiliaretur, Filius t et in sancli corporis unitatem dilectionis igné con-
< propitiaret, Spiritus sanctus igniret, > inquit S. Léo < flarentur. In igné Spiritus sanctus apparuit, quia in-
sermone 3 de Pentecoste. Lumen est scilicet ac ignis t corporeus.ineffabilis, alqueinvisibilis ignis est Deus:
divinus, ignis cbaritas qui et verbum Domini lucidurn < Deus noster ignis consumens est, inquit Apostolus ad
et eloquium ignitum, Apostolis subministravit , i cui ad « Hebraîos 12. Deus quippe ignis dicitur, quia per
i creandum intellectum, consumendumque peccalurn, i hune peccatorum rubigo consumitur. De hoc igné
c et efficacia illuminandi, et vis inesseturendi. Hicin- c Yeritas dicit : Ignem veni mittere in terram, quid volo,
c sp'ratorfidci, doctor scienlise, fons dilectionis, signa- t nisi ut ardeat ? Terra vocala sunt corda terrena ; sed
« culum castilatis, et totius est causa virlutis. > Iliaque i ignem Dominus in terram mittit, cùm afflatu sancti
significatio, quae in specie ignis apparuit, et opère « Spiritus corda carnalium incendit. Et terra ardet,
persévérât, et munere. « Ipse enim Spiritus veritalis « cùm cor carnale in suis pravis voluptalibus frigidum
< facit domum gloriae suœ luminis sui nitore fulgere, « relinquit concupiscentias proesentis seculi, et incen-
< et in templo suo nec tenebrosum aliquid vult esse, c diturad amorcm Dei. In igneis autem linguis mon-
«•nec tepidum. i Verba sunt S. Leonis sérmone 1 de i stratus est, quia idem Spiritus coa?ternus est Filio,
Pentecoste. t et habet cognationem maximam lingua cum verbo.
XI. In specie linguarum Spiritus sanctus advenit, « Verbum quippe Patris est Filius. Et quia una est
1* ut singulis Apostolis orbis lerrarum regiones do- < Spiritus et Verbi substantia, idem Spiritus monslrari
cendas veluti distribucret , eisque demandatam à t debuit in linguâ. Vel certè, quia per linguam proce-
r.hristo praedicandi Evangelii provinciamconfirmaret, verbum, in linguis apparuit Spiritus, quia quis-
« dit
dotesque ad ministerium exequcndum necessarias se « quis sancto Spiritu tangitur, Dei Verbum , id est,
impertire significaret. Et repleti sunt omnes Spiritu « unigenitum Dei Filium confitetur. > Vel certè , < in
sancto, et cœperunt loqui linguis, prout Spiritus sanctus « linguis igneis apparuit Spiritus quia omnes quos
,

dabal eloqui illis, inquit S. Lucas Actuum 2. « quàm « replcvcrit, ardentes pariter et loquentes facit. Lin-
f velox est serrno sapienlue , et ubi Deus magisler « guasigneas doctores habent, quia dùmDeuraaman-
< ett, quàm ( ilô discilur, quod docelur ! Non est ad- « dum pra;dicant, corda audientium inflammant.
hibita interprétatif ad audiendum,non consueludo
«
i Nam et oliosus est sermo docentis, si prœbere non
' ad usum, non tempus ad studium, sed spirante ubi Magnus
i valet incendiumamoris, > inquit S. Gregorius
i volnit Spiritu veritalis, propria; singularum gentium homilià 30 in Evangelia. i

< voces facla; sunt in Ecclesiae ore communes, » inquit

S. Léo loco § V. Dispositions ad suscipiendum Spiritum sanctum.
citato. 2° In specie linguarum apparuit,
M terrarum orbem inuiiitalem fidci oongregarct. Cùm Dispositiones ad Spirilum sanctum recipiendumlri-
fiiim olim liomincs superbiâ jam inbabitans, vel mo-
elali lurrim extruere vo- buil ipse divinus Spiritus vel
luennt, qua; ad cœlum usque jam
pcrlingeret, et inveclâ vens. Discipulorum Christi animos inhabitabat,
divisione linguarum pravam illorum coilionemel con- cùm in illos sacro die Pentecostes allapsus est, ideô-
".rdiamdisbipavchlbeu,, idcirco in specie linguarum que illos adornavit ac pr;nparavit congruis dispositio-
i^neaTum die sacro Penlecottei in bumilcs Chrisli nibus, t ut sacrala sibi peclora et l'ervcntiùs accoude-
30i DE SYMBOLO. 302
« ret, et copiosiùs inundaret ; cumulanssua dona, non II. Dispositio altéra ad recipîendum Spiritum san-

« inchoans, nec ideô novus opère, quia ditior largi- ctum, est humilitas, Isai. : Quiahœc dicit Excelsus, et

« taie , » inquit S. Léo, sermone 5 de Penlecoste. sublimis habitons œternilatem ; et sanelum nomen ejus in

Nondùm inhabitabat, sed tamen raovcbat Corneliuni cxcelso et in sancto habitons, et cum contrito et humili

et alios gentiles, in quos anlequàm Baptismum suscc- spirilu ; ut vivificet spiritum humilium , et vivificet cor

pissent, venit, slupentibus ex Cireumcisionefidelibus, contrilorum. Qui humiles spiritu salvabit, qui humilia

Pétri eomitibus, quèd et in nationes cffusa esset Spi- respicit, et alla à longé cognoscit, Spiritum sanelum

rilûs sancli gratia. suum superbis non imperlit, sed humilibus. c Capilur

I. Prima dispositio ehristianis hominibus ad reci- < per humililatem, repelliturper superbiam. Aquaest

piendum Spiritum sanelum necessaria, est expialio < enim, cor humile tanquàm locumeoncavum quserens,
eonscienti;» per pœnitenliam ferventem. Quod ignis i ubi consistât : elatione autem superbis , tanquàm
symbolo significatum est, cujus in specie in Apostolos i lumorc collis, repuisa labilur; unde dictum est:

descendit. Audiendus eâ de re S. Gregorius Magnus i Dais superbis resistit, humilibus autem dat gratiam.
lioniilià 50 in Evangelia, ubi ralionem affert cur Spi- i Quid est, dat gratiam"! Dat Spiritum sanelum. Im-
ritus sanclus super Christum incolumbà, super disci- i plet humiles, quia capaces invenit. i Verba sunt S.
pulos in igné apparuerit. < l'nigenitus , inquit, Dei Augustini sermone 270, aliàs 22, exedilis à Sirmondo.
i Filius, judex est generis humani. Sed quis ejus ju- III. Dispositio lertia ad recipiendum Spiritum san-
( stitiam ferret, si priusquàm nos per mansuetudinem elum, est caslitas mentis et corporis. Non habitat enim
i colligeret, culpas nostras per zelum rectitudinis in anima coinquinalà, et in corpore subdito peccatis.
c examinare voluisset? Homo ergo pro hominibus fa- < Cum omnes templum simus, illalo in nos et conse-
« ctus, mitem se hominibus prabuil; noluitpeccaiores i crato Spirilu sancto, ejus templi a?ditua et anlislita
i ferire, scdcolligere, priùsvoluil mansuetèeorripere, i pudicitia est, qua2 nihil immundum nec profanum
c ut haberet quos postmodùm injudieio salvaret. In < inferri sinat, ne Deus ille qui inhabitat, inquinalam
i columbà ergo super eum debuit apparere Spiritus, < sedem offensus dereKnquat. > Yerba sunt Terlul-
« qui non veniebal ut peccata jam per zelum percute- liani, inilio libri 2 de Cultu l'eminarum. Constans est
« ret, sed adliuc per mansuetudinem toleraret. Al Domini sententia, Gènes. 6 : Nonpermanebit Spiritus
i contra super'discipulos in igné debuit Spiritus san- meus in homine in ecternum, quia caro est. Ne verô quis
< ctusdemonstrari, ut lu qui erant simpliciter homi- existimet se ad recipiendum Spiritum sanelum para-
« nés, atque ideô peccalores , eos contra semetipsos tum esse, si fornicando in corpus suum non peccave-
< spiritalis fervor accenderet, et peccata quse Dcus rit, si vas suum possideat in sanctificatione et honore,
« per mansuetudinem parceret, ipsi in se per pœni- ettamen spectacula frequentet, in quibus ipse mulic-
i tentiam punirent Igilur per columbam Spiritus rum et vivorum accuratior cultus, ipsa consensio, ipsa
i in Redemptore monslratus est, per ignem verô in in favoribus aut conspiralio aut dissensio inlcr se,
« hominibus, quia quantô nobis nostri Judicis facla est < de commercio scintillas libidinum conllabellant; >

« severitas temperaia, tanlô erga se débet fieri nosira in quihus denique incundis t nemo priùs cogitât, nisi
i infirmitas accensa. i c videri et videre... Deus prxcepit Spiritom sanelum,
Pœnilentiac porrô fervorem in nobis ipsc Spiritus < utpote pro nalura; su?e bono tenerum et ddicatum ,

sanctus miscricorditer operatur. Ut cnim dcclinemus « tranquillitatect lenitate, et quiète et pace traclarc...
à malo, et faciamus bonum, quye duo sunt animi pœ- « IIuic quomodô cum speclaculis polerit convenire?
nitentis officia, ipse adjuval inurmitatem noslram. Ad i Omne speclaculum sine concussione spiritus non
(leclinandum à malo, tria operatur in nobis, compun- t est Nam etsi qui modeste et probe speclaculis
ctionem, supplicationem, remissionem. Si quis ergo < fruitur, pro dignitalis et aplatis, vel etiam nalurai
priùs in iniquitatefrigiduserat, et postmodùm fervore i su;e conditione; non tamen immobilis animi est sine
quodam pœnitentia; accendalur, alium Spiritum ,
qui < tacilâ spiritus passione. Nemo ad voluplatem venit
suum arguit de peccalo, non dubitet advenisse. Sed < sine affectu, nemo alfectum sine casibus suis pali-
quid prodest pœnitere de culpà, et non supplicare pro i tur (1). Ipsi casus incitamcnla sunt affectùs. CaHe-
venià? Necesse est ut hoc eliam Spiritus sanclus ope- < rùm, si cessai affeclus, nulla est voluptas, et estreus
rctur dulcedine quâdam spei replens animum per < jam illevanitatis, eô convenieus ubi nihil consequi-
,

quam fidenter poslulet, nullatenùs hx'sitans. Ipse ni- < tur. Pulo aulem, etiam vanitas exlranea est nobis. »

mirùm postulat pro nobis gemilibus inenarrabilibus.

, Yerba sunt Tertulliani libro de Speclaculis, cap. 15
Sicut aulem in nobis interpellât pro nobis, ita in Pâ- et 25.

tre delicta donal nobis cum Paire. Unde remissio pec- IV. Dispositio quarla ad recipiendum Spiritum san-
catorum Spiiitui sancto tribuilur, quia divinâ boni- (tuin, est oratio. Apostoli post ascensionem Ghristi
tate et misericordiâ remiltuntur. Accipitc Spiritum Domini erant persévérantes unanimiter in oralione, Act.
sanctum, inquit Christus ;
quorum remiseritis peccata, I, ut ad Spiritus sancli adventum se pnrparannt; ip-

remiltuntur eis. Ad bonum deindc operanilum njoac BiuMae nuineri ferventissimis desideriis uivocabant.
->
*
movet, docet. i Monel niemoriam , rationcin doccl, i.i quotics Spiritum sanelum aliis impelrare volue-
« movet voluntatem. » ll.ee S. Bernardus sermone 1 |
(1) Sine casibus suis, id est, sine 6piritalium bono
in Fesio Pentccosles. ruin dclrimcnlis et ruiuij.
 ,,, ,

303 »E SYMBOLO. §04

runt, toties orationem cum manuum impositione adhi- « fectum nihil adduxerit , neque adeô sufficiat ejus
utacciperent Spiritum justitia ut ad plenissimam pietalem hominem pro- !

buerunt. < Oravcrunt pro ipsis, <

< sanction. » UndeS. Augustinus lib. 15 de Triniiate, < vehat , divinum dari Spiritum flagilat per quem ,

cap. 26, de Christo sic loquitur : < Quomodô Deus non t Deo ac Patri rcconciliali , ad amiciliam revocati
c est qui dat Spiritum sanctum? Imô quantus Deus est c sumus, qui régnante in nobis peccalo, fugitivi priùs

i qui dat Deum? Neque enim aliquis discipulorum f eramus. » Igitur ait Propheta : Da pacem nobis, Do-
« ejus dédit Spiritum sanctum. Orabant quippe utve- mine; omnia enim reddidisti nobis. Quasi diceret : « Da
< niret in eos quibus manus imponebanl, nonipsi eum « nobis pacem ; tune enim cuncta nos habere falebi-
i dabant. Quem morem in suis praeposilis etiam nunc < mur ;
nihil jam boni ei qui Christi plenitudinem
c servat Ecclesia. > c adeptus sit , déesse videbitur. Omnis quippe boni
V. Dispositio quinta ad rccipiendum Spiritum san- « in eo posita plenitudo , ut Deus in nobis per Spiri-
ctum, est cbaritas, quam ipse in cordibus nostris dif- t tum habitet. Quoniam igitur Spiritus omnem animi
fundit. Si quis diligit me, inquit Christus, Joan. 14, « turbationcm sedare, omnemque in nobis formidi-
gemment meum servabit, et Pater meus diliget eum, et c nem compescere potest , ceu viaticum ac praesidium
ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus. Qui « ad animi robur ac tranquillitatem aplissimumse da-
enim amicus est hujus mundi, qui totus in maligno « turum pollicetur , dicens : Pacem meam do vobis. >

positus est, aut diligere se Deum mentitur, eum ejus Sic explicat S. Cyrillus Alexandrinus. Addil Redem-
mandata non servet, Spiritum sanctum à se ablegat ptor noster Non quomodb mundus dat ego do vobis.
: ,

quia Spiritus sanctus disciplina; effugiet fictum, Sap. 1. i Id est, non quomodô homines dant qui diligunt ,

Dilectionem porrô Dei, lingua, mens et vita testen- « mundum. Qui propterea dant sibi pacem ut sine ,

tur, necesse est. < Nunquàm est amor Dei oliosus ;

i molestiâ litium atque bellorum , non Deo , sed
« operatur enim magna, si est; siverô opcrari renuit, t mundo fruantur ; et quando justis dant pacem , ut
« amor non est, > inquit S. Gregorius homilià 50 in t non eos persequantur ,
pax non potest esse vera ,

Evangelia. Spiritum veritatis mundus non potest acci- « ubi non est vera concordia ,
quia disjuncia sunt
pere, inquit Christus, Joan. 14. Mundus, id est, dile- « corda. Nos ergo quibus Christus pacem rclinquit
ctores mundi, quœdilectio non est à Pâtre, S. August. « et pacem suam nobis dat , non mundus sed
sicut ,

tract. 74 in Joan. : c El ideô dilectioni hujus mundi « sicut ille per quem factus est mundus , ut concordes
< ut minuatur et consumatur in nobis , contraria est j simus ,
jungamus invicem corda , et cor unum sur-
t dilectio Dei, quœ diffunditur in cordibus nostris per « sùm habeamus, ne corrumpatur in terra. Sic dignum
< Spiritum sanclum qui datus est nobis. » Mundus au- < Spiritu sancto domicilium efficiemur , » inquit S.
tem Spiritum sanclum accipere non potest, quia non Augustinus iractatu 77 in Joannem.
twvit eum, nec sciteum, Joan. 14. Non enim habct in- YI. Ex hoc denique principio consequens est Spi-
visibles oculos mundana dilectio , non illuminatos ritum sanctum extra Ecclesioe unilatem non recipi.
oculos cordis, per quos videri Spiritus sanctus nisi in- Ut se habet anima nostra ad corpus noslnim , ita se
visibiliter non potest. Vos autem cognoscetis eum, quia habet Spiritus sanctus ad Ecclesiam , si tamen formai
apud vos manebit, et in vobis erit. Yideri ergo et sciri et informationis nomine ac labe depulsà , inlimum
quemadmodùm vivendus et sciendus est, non polest à hospitem, ut par est, cogilemus. S. August., serai.
nobis, si non sit in nobis. « Deus Trinitas, Pater, et 267 , aliàs de Tempore 186 : c Anima omnia membra
t Filius, et Spiritus sanctus, veniunt ad nos, dùmve- « végétât ,
per oculos videt ,
per aures audit ,
per
i nimus ad eos; veniunt subvenicndo, venimus obe- j nares olfacit, per linguam loquitur, per manus opera-
< diendo; veniunt illuminando, venimus intuendo; < tur, per pedes ambulal; omnibus simul adest mem-
i veniunt implendo, venimus capiendo ; ut sit in nobis c bris, ut vivant; vitam dat omnibus, officia sin-
< corum non extraria visio, sed interna ; et in nobis « gulis. Non audit oculus, non videt auris, non videt
< eorum non iransitoria mansio, sed aeterna, » in- c lingua , nec loquitur auris et oculus , sed tamen
quit idem S. Augustinus traclatu 76inJoannem. c vivit. Officia divresa sunt , vita communis. Sic est
Hinc sequitur pacem et concordiam esse prorsùs « Ecclesia Dei. In aliis sanctis facit miracula in aliis
,

necessariam ut Spiritus sancti domicilium efficiamur. t loquitur veritatem , in aliis cuslodit virginitatem ,

Non enim in commotione Dominus , et Spiritus pacis i in aliis pudicitiam conjugalem, in aliis hoc , in aliis
nonnisi super filios pacis requiescit. Pacem relinquo « illud singuli propria operantur, sed pariter vivunt.
;

vobis, inquit Christus, pacem meam do vobis. Pax « Yerùm ut in corporc humano , si membrum aliquod
Christi, ejus Spiritus est, pax quœ exsuperat omnem « pnecidatur, prœcisum amitlit vitam ,
quod vivebat
tensum, ut loquitur Aposlolus cùm
, Philipp. 4; c pax illa « in corporc esset , sic et homo chrislianus catho-
' qoa principatus ,
et potestales,et thronos, sivedo- t licus si à Christi corpore quod est Ecclesia prae-
, ,

« minationes, omnemque excedit mentem, Chrisli Spi- » ampulalum non sequitur Spiritus. » In hu-
cidatur ,

< ritus est per quem Filius omnia Deo ac Patri rc-
,
lypum Apostoli Spiritum acceperunt in unà
jus rei
« conciliavit.
Yerba sunt S. Cyrilli Alexandrin!. At-
,
domo congregati sinaulque manentes et unanimiter , ,

qne ot.arn
prophète Spiritum sanctum
pacem appel- orantes. c Si ergo vultis vivere de Spiritu sancto , te-
ant. Isa,. -26 Domine, Deus nosler, pacem
:
da nobis; < nete charitatem , amate veritatem , desiderate uni-
omn* e nim reddidiui nobù. «
Q« asi C nim lex ad per- Il « tatem , ut perveniatis ad œternitalem. »
 , , ,

305 DE SYMBOLO 306

ARTICULUS X. in novo ïestamento à Cliristo accepit, potiùs quàm
articulus explicalur Credo San naturam vel essenliam explicans, à recentioribus tra-
Quo Symboli nonus :

CTAM ECCLESIAM CATHOLICAM J

SANCTORUM COMMU- dila, nempe cardin. Bellarm. et aliis : Ecclesia est
cœtus hominum, ejusdem christianœ fidei professione,
NIO-NEM.
et eorumdem sacramentorum communione colligatus ,
Postquàm nos in Spiritum sanelum credcre profcssi '

sub regimine legitimorum pastorum, et prœcipuè unius

suraus, sanctam commemoramus Ecclesiam : c Reclus
Cliristi in terris vicarii, Romani pontifias.
« namque confessionis ordo poscebat, ut Trinitati sub- IH. Dus sunt potissimùm Ecclesia; parles, quarum
< jungerelurEcclesia, lanquàm habitalori domus sua,
altéra triumphans, allera militons vocalur. Mililans est
< et Deo templum suum, et conditori civitas sua; »
illa quae peregrinatur in terris, à solis ortu usque
inquit S. Augustinus in Enchiridio, cap. 56. Credi-
ad occasum laudans nomen Domini , et post ca-
mus autem sanctam Ecclesiam , non in sanctam Eccle-
ptiviialem vetustalis cantans Canticum novum. i
siam catholicam; très enitn sanctissimœ Trinitalis
Trumpbans est c illa quae in cœlis semper, ex quo
personas, Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum ita
condita est, cohresit Deo, nec ullum malum sui ca-
credimus, ut in eis fidem nostram collocemus; nunc
sûs experta est. Hcec in sanclis angelis beata per-
aulem diversà loquendi ratione utimur, quia Ecclesia sislit, el suce parti peregriuanli, sicut oportet, opi-
Deus non est, sed templum Dei, boc est, lotius sum- tulalur, quia utraque una erit consortio selernilatis,
mae Trinitalis sancta est Ecclesia, scilicet universa in nunc una
et quœ tota insti-
est vinculo ebaritatis,
cœlo et in terra ; ac proinde non est primarium fidei tuta est ad colendum unum Deum. Verba sunt >

speique nostne objectum.Quia verô sanctorum com- S. Augustini in Encbiridio cap. 56. i Una esl in fi-
munio explicatio queedam est articuli de Ecclesia , ad
de ( scilicet mililans), altéra in specie (scilicet
illum revocatur, et uno tenore traditur ac propo-
triumphans) ; una in lempore peregrinationis, alle-
nitur. ra in aeternitate mansionis ; una in labore, al-
§ 1. Quid est Ecclesia?
téra in requie; una in via, allera in patriâ; una
I. Ecclesiœ nomen origine Gra?cum evocationem déclinât à malo et facit bonum altéra nulluni ,

prima suî inslitutionc signifient ;

verùm à scriplori- habet à quo declinet malum et magnum habet ,

bus poslea pro concilio et concione usurpatum est quo fruatur bonum ; una cum lioste pugnat, alté-
seu pro quolibet populi convenlu. Quo sensu Actuum ra sine hoste régnât ; una fortis est in adversis

19 dicitur : Si quid alterius rei quœritis , in légitima altéra nihil sentit adversi ; una carnales libidines
Ecclesia poterit atao/ri.Legilimam Ecclesiam hic vocat frenat, allera spiritalibus delectationibus vacat ;

Alexander Judaeus conventum Ephesini populi Diana; una est vincendi cura sollicita, altéra victoriai
cultui addicti. Bine malorum ctiam et impiorum ho- pace secura ; una in tentationibus adjuvalur, al-
minum concilia et conventicula interdùm Ecclesia téra sine ullâ tentatione in ipso adjutore ketatur;
nominanlur, adjuncto tamen epilbelo, quo bujus vo- una subvenit indigenti , altéra ibi est ubi nullum
cabuli significalio determinetur. Odivi Ecclesiam ma- invenit indigentem ; una flagcllatur malis ne ex-
UgnanUum, inquit Propbcta Psalm. 25, ef cumimpiis tollatur in bonis , altéra tantâ pl-enitudine gralia;
non sedebo. Verùm communi Scriplurarum sacrarum caret omni malo, ut sine ullà tentalione superbiaï
usu, hocc vox ad rempublicam ebristianam fidelium- cohœreat summo bono una bona ; et mala discer-
que tanlùm congregationes significandas adhibe- nil , altéra quai sola bona sunt cemit : ergo una
lur, qui sciliect in admirabilc Dei lumen ac notitiam bona est, sed adhuc misera ; allera melior, sed bca-
per fidem vocali sunt, ut rejectis ignorantia; et errorum la, i inquit S. Augustinus Iraclatu 12i in Joannem.
tenebris, Deum verum et vivum piè sanctèque colant, Ad militantem igitur Ecclesiam pertinent fidèles qui
illique totà animi devotionc serviant. î terris vivunt ; ad triumphantem angeli et sancti
II. Definilur Ecclesia, congregatio sive cœtus fidelium omines qui de mundo , carne et doemone triumphà-
Icgilimis pastoribus adunalus, sive, ut loquiturS. Cy- unt, et ab bujus vilae molestiis liberi et luti, aeternà
prianus epistolâ 69 ad Florentium Pupianum data , bealitudine fruunlur. De quibus rursùs S. Augustiuus
l lesta plebs sacerdoti adunata, et paslori suo grex ad- Civitatc Dei cap. 9 Neque enim
b. 20 de , : c , in-
hœren*. Secundùm S. Augustinum in Psalm. 3i, con- quit', piorum animai mortuorum separantur ab Ec-
cione 2 in Psalm. 90, et in Psalm. 149, et libro de clesia, qure eliam nunc est regnum Cbristi. Alio-
Calcchizandis Rudibus, cap. 3 , Ecclesia est populus quin nec ad allare Dei fieret eorum memoria in
Dei tolo orbe terrarum diffusus. Quam defînitionem comnuinicalione corporis Cbrisli ; nec aliquid pro-
Tridentini concilii Catechismus approbat. Secundùm desset ad ejus in periculis Baplismum currere, ne
S. Isidorum Pelusiotam lib. 2, epistolâ 216 , Ecclesia sine illo finialur ba>c via ; nec ac reconcilialionem,
est sanctorum cœtus ex certâ fuie atque optimà vi- si forte per ponuitenliam malamve conscientiam
\vendi ratione collectus. Secundùm Nicolaum I , dist. 1 quisque ab eodem corpore separatus est. Cur
de Consecratione, cap. 8 , Ecclesia est Catholicorum enim fiunt ista, nisi quia fidèles, etiam defuncli,
congregatio. Secundùm S. Tliomam variis in locis, membra ejus sunt ? Quamvis ergo cum suis cor-
Ecclesia est congregatio fidclium. Qiianqiiàm spernenda poribus nondùm, jam tamen eorum animai régnant
Bon sit illa definitio, Ecclesia; quidem statum quem cum illo. »
 DE SYMBOLO. 308

Ad militantis Ecelesiœ statum perlinet illa quœ < sanctis, aliud ab eis qui nunc sunt offertur, non
postremo loco posita est defmitio à Bellarmino car- « humanâ pmesumptione sed auctoritate divinâ tem- , ,

dinali doctissimo tradita. Cœtus hominum est, non an- « poribus congruâ sacra mysteria celebrantur , non
gelorom, (iualis erat illa qucc Deo semper cohaesit, co- « Deus aut religio commutatur, t inquit S. Augusti-

que in fcœfis fniebatur Ecclesia, antequàm coelum bo- nus Epistolà 102, aliàs 49 ,
quœst. 3. Quam ob rem
minibus à Christo Domino reseratum esset. Cœtus est Ecclesiœ etiam Christi membra erant sancti, qui vixe-

sive sacra respublica ab aliis rebuspublicis maxime di- runt antequàm secundùm carnem Christus Dominus
versa ; ilLe enim humanâ ratione et prudentià nilun- nasceretur. c Ipse enim unigenitus Dei Filius Yer- ,

tur; ha?c autem Dei sapientià et consilio conslituta « bum Patris , sequale et cooeternum Patri ,
per quod
est. Vocavit enim nos et congregavit intimo quidem « facta sunt omnia , homo propter nos factus est , ut

Spiritûs sancti afflatu, extrinseeùs autem pastorum c totius Ecclesise, lanquàm totius corporis, caput es-

et prœdieatorum operà ac ministerio. Cœtus est, re- t set. Sed velut totus homo dùm nascitur, etiamsi

gnumque , non homines auctores babens , sed Deum t manum in nascendo praemitlat , tamen universo
inuuortalem, qui eam supra firmissimam petram œdi- i corpori sub capite conjuncla atque compacta est,

ficavit, teste Prophelà, Psalm. 86 : Ipse fundavit eam « quemadmodùm etiam nonnulli in ipsis patriarchis
Altissimus. Quam ob causam hœredUas Dei et Dei po- i ad hujus ipsius rei signum manu prœmissà nali

pulus appellatur, Psal. 2. < sunt ; ita omnes sancti, qui ante Domini nostri Jesu

Cœtus est hominum, ejusdem fidei professione , et « Christi nativitatem in terris fuerunt ,
quanwis ante
eorumdem sacramentortun communione colligatus. Qtii- « nati sunt, tamen universo corpori , cujus ille caput
bus verbis excluduntur ab Ecclesia infidèles , lam qui c est, sub capile cohaescrunt. t Yerbasunt S. Augu-
nunquàm in eâ fuerunt, neque nomina sua Christo slhii, lib. de Catechizandis Kudibus, cap. 19.
per Baptismum dederunt, de quibus Apostolus ait : Y, Multis nominibus Ecclesiam désignât Scriplura
Quid enim mihi de Us qui furis sunt ,
judicare? ut Ju- sacra. Nam et domus , et œdificium Dei ab Apostolo
dxi , Turc», Etbnici; quàm illi qui ejus membra fue- appellatur , 1 ad Tim. 3, ut scias, inquit, quomodb
runt, sed ab eâ defecerunt , ut hseretici et apostatse. oporteat le in domo Dei conversari ,
quœ est Ecclesia Dei

Item eatechumeni, in ejus quidem ulero quodammndù vivi, columna fmnamenlum verilalis. Domus est, cu-
et

conceyti, sed nondûm in viros cbrislianos formati et jus idem fundamcnlum artifex et habitalor, Christus ,

nati, hondùm ad sacramentorum communionem ad- Jésus lapis angularis, fundamentum pncler quod ne-
missiper Baptismum. Quo nominc et excommunica- mo potest aliud poncre. Fundamentum istud in cœlo
tos, à communione et participatione sacramentorum est. /Edibus ad ima tendentibus , et quae constant la-

segregatos, lise dcPmiiionis verba ab Ecclesia exclu- pidibus et lignis, quac pondère suo deorsùm feruntur,
dunt. De haereticis tamen et excommunicatis judicare in imo ponitur fundamentum. t Ecclesia verô Dei in
poicsl Ecclesia , ut rex de subditis perduellibus , aut < imo posita tendit in cœlum. Fundamentum ergo no-
mililirc desertoribus. « slrum ibi positum est Dominus noster Jésus Chri-
,

Additur : Sub reghnine legitimorum pastorum, ac « stus sedens ad dexteram Patris, » inquit S. Augusti-

prœcipue unius Cliristi in terris vicarii, Romani pontifias. nus Enarrat. 2 in Psalm. 29. Domus autem ideircô vo-

Quibus verbis excluduntur schismatici ,

qui fidem ca- catur, inquit concilii Tridentini Catechismus, quôd sit

tholicam profitenlur, eademque sacramenta cum Ca- veluti una familia, quam unus paterfamilias modera-
tholicis percipiunt, sed legitimo pastori non subdun- tur, et in quâ est bonorum omnium spiritualium com-
tur. Yerùm iucc deGnilio, ut jam observalum est, Ec- munio.
clesiœ statum spectat, quem in novo Testamcnto à Dicitur etiam grex ovium Christi, Joan. 10 : Qui non
Cbristo accepit, cùm tamen secundùm naturam et cs- mirai per ostium in ovile oviùm, sed ascendit aliunde,
sentiamsuam spectata, quatenùs est lîdclium congre- ille fur est et latro. Qui autem intrat per ostium ,
pastor

gatio, ab initio raundi fucrit , in Adamo primùm et est ovium... Amen, amen dico vobis, quia ego sum ostium
E\â, post lapsum, ex fide Christi mediatoris Dei et ovium. Ego sum Pastor bonus, et cognosco meas, et co-
hominum venturi justificatis ; ex fide, inquam, bene- gnoscunl me meœ... El alias oves liabeo ,
quœ non sunt

dicli illius seminis, de quo pnedictum est fore ut il- ex hoc ovili; et illas oportet me adducere, et vocem
lius virtute mulier caput serpentis antiqui , sciliect meam audient , et fict unum ovile, et unus pastor. Ac-
diaboli, contereret : Ipsaconleret caput tuum, Gan. 3. tuum 20 : Atlcndite vobis et universo gregi, in quo vos
Exinde fidèles omnes unius Ecclesiu; membra fuerunt, Spiritûs sanctus posuit episcopos regere Ecclesiam Dei,
ejusdem, cujusnos membra sumus, habentes eumdem quam acquisivil sanguine suo.
tpiritum fidei. Y'eniente quippe Christo , non Dei, non Yocatur sponsa Christi, 2 ad Corinthios 11 De- :

religionis , non fidei , sed sacrificiorum et sacramen- spondi vos uni viro virginem castam exhiber e Christo.
torum facta mutatio est. Quemadmodùm enim anus Viri, diligite uxores vestras, sicut et
c Et ad Ephcsios 5 :

« idomque homo, si Deo mane aliud offerat, aliud ve- Christus dilexit Ecclesiam. Et de malrimonio loquens
spere, pro congruentià diurni
«
temporis, non Deum Apostolus Sacrammtum hoc magnum est, ego autem
:

« mutât, non religionem Hanc sibi desponsavit in

; nec salutem, qui allô
lient dico in Christo et in Ecclesia.
« modo mane, alio modoveeperesalutat; ita univeiso et judicio, in misericordià et
|
sempiternum, in justitiâ
« Meta seculorum, cura aliud oblatum est ah in fide, Osée 2. E*ivit à Pâtre, et
anti, miscratiombus, et
 ,

509 DE SYMBOLO. 310

venil in mundum, ut illam sibi copularct, ab cctcrno 1 fundatam; qui illi non servierint, periluros; gentes
eleclam, in tempore collectam ex omni tribu, et lin- ambulaturas in lumine ejus gloriam Domini in eà vi-
;

guâ, etnatione déformera, fœdarn, pauperem, aegram,

;
sum iri : hacc aulem quâ ratione constare possunt,
captivam, antequàm illi conjungerelur ; sed à Sponso nisi visibilis sit et manifesta ? Micheae 4 : Erit mons
sanatani, redemplam, dotatam, incomparabili pulchri- domus Domini prœparatus in verlice monlium. et subli-

ludine ac décore donatara ac ornatam. Hanc meretri- mis super colles, et (luenl ad eum populi. Et properabunt
eem invenit, et virginem fecit. Hanc lavit à peccatis in gentes multœ, et âicent : Yenite, ascendamus ad montent
sanguine suo, et mundavit lavacro aquœ in verbo vitœ. Domini, et ad domum Dei Jacob ; et docebit nos de vii$
Ornavit vestitu deaurato, ut reginam, sed vario. Au- suis, et ibimus in semitis ejus : quia de Sion egredietur
îura, sapienlia, Mes, chantas, unitas. Yarielas lingua- lex, et verbum Domini de Jérusalem. Et judicabit inter

rum, ciiarismatuni, ordinum diversitas. Ornavit eara populos multos, et corripiet gentes fortes usque in lon~

veslimentis salutis, et indumento juslitiœ circumdedit, ginquum. Isaicc 60 : Surge, illuminare, Jérusalem; quia
Isai. 61. A dextris stabit, cui dicet Sponsus : Venile, venit lumen tuum, et gloria Domini super te orta est...

benedidi Putris mei, percipite regnum quod vobis pa- Et ambulabunt génies in lumine luo, et reges in splen-

ratum est ab origine mundi, Matlh. 25. Sponsa Christi dore ortùs lui, etc. Et aperientur porlœ luœ jugiler; die
Ecclesia virgo est, et fdios ipsi parit. Mariam iraitatur, ac nocte non claudentur, ut afferatur ad te forlitudo

quoe Dominum peperit, et virgo perraansil. genlium, et reges earum adducantur. Gens enim et re-
Denique dicitur Ecclesia corpus Christi , ad Ephe- gnum quod non servierit tibi, peribit, et gentes solitudine

sios 1 : Et ipsum dédit caput supra omnem Ecclesiam, vastabuntur. Ecclesia civitas est supra montent posita,

quœ est corpus ipsius. Et ad Colossenses 1 : Adimpleo ea Mallh. 5. Christus Dominus in sole postât labernacu-
quœ désuni passionum Christi, in carne meâ pro corpore lum suum, Psal. 18, id est, ut S. Augustinus explicat,
ejus, quod est Ecclesia. Mysticuni autem corpus dicitur, Enarrat. in hune Psal., et tract. 2 in Epist. Joannis,
quôd arcanâ vi graliœ formatum sit, non naturali, es- c in manifestatione Ecclesiam suam, non in occulio,
sentiali ac necessarià merabrorura conjunclione com- i non quœ lateat, non velut opertam ; ne forte fiai si-

pacluni ; sed non co sensu corpus mysticuni dicitur, < eut operta super grèges hoereticorum. >

quo mysticuni opponitur reali propriéque diclo cor- II. Si Ecclesia invisibilis esset, quomodô ipsam
pori. Ecclesia enim non metaphoricè duntaxat Christi agnoscere possent, qui ab eà sunt separati, ut in ejus
corpus est, quo modo terrena civitas, res[ ublica, aut gremium redirent ? Quomodô fratrem ex correptione
exercilus corpus unum dicuntur, propter unitalem fraternà minime emendatum, ad Ecclesiam deferri
regiminis, consiliorumque in eumdem finem conspi- Christus juberet, ab eà judicandum? Mallh. 18 : Die
rantium communionem; verè namque, realiter et Ecclesiœ : Si Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethni-
propriè Christi corpus est, ut colligitur ex Apostolo 1 cus et publicanus.
ad Corinthios 12 : Sicut enim, inquit, corpus unum est, III. Ecclesia est plebs sacerdoti adunata, et pastori suo
et membra habcl multa; omnia autem membra corporis grex adhœrens, ut loquitur S. Cyprianus ; igitur visi-
cum sint multa, unum tamen corpus sunt; ita et Christus. bilis est. Ecclesia est societas hominum per ejusdem
Quœ verba S. Augustinus exponens libro 1 de Pec- fidei professionein et in eorumdem sacramentorum
catorum Merilis, cap. 31, ait : <Non dixit : Ita et communione Dcum colenlium, quod fieri non polest,
< Christi, id est, corpus Christi, tcI membra Christi, nisi sit visibilis. « In nullum quippe nomen religionis
< sed, ita et Christus : unum Chrislum appellans caput i scu verum, seu falsum, coagulari homines possunt,
< et corpus, Quod quidem incredibile videri non dé-
i < nisi aliquo signaculorum vel sacramentorum visibi-
bet : c Si enim divina substantia longé distantior at- < lium consortio colligentur, » inquit S. Augustinus
« que incomparabili diversitate sublimior, potuit pro- libro 19 contra Faustum, cap. II. Prœclarè igilur
i pter nos ita suscipere humanam substantiam, ut una idem S. Augustinus libro 3 contra Epistolam Parme-
t persona ficret ,
quantô crcdibiliùs alii homines sancti niani, cap. 5 : < Nulla est, inquit, securitas unilatis,
« et fidèles ejus (iunt cum hominc Christo unus Cliri- c nisi ex promissis Dei Ecclesia declarata, quœ super
< stus! i Quod principiumeenties repelit, prœserlim in < monlem conslituta, abscondi non'potcst; et ideô
Enarraiionibus in Psalmos : < Totus Christus caput et < necesse est ut omnibus terrarum partibus nola sit. »

< corpus est. Caput et membra unus Christus. » Caput IY. Ycrùm, inquies, quomodô credimus sanctam
in cœlo erat, et dicebat : Saule, quid me persequeris? Ecclesiam calholicam, cùm fides ar-
si sit invisibilis,

Nos cum illoin cœlo perspem, ipse nobiscum in terra gumentum sit non apparentium? — Respondelur, aliud
per charitaiem. videri, aliud credi. Yidomus Ecclesiam ; credimus Ec-
clesiœ verilatem. Ccetum fidelium legilimo pastori
§ II. Ecclesia visibilis est et manifesta.
adunatum, et eorumdem sacramentorum communione
I. Ecclesiam ita conspicuam fore prophetx pradixe- in ejusdem religionis professione conjunctum videmus;
runt, ut adcam génies omnes concurrerent ad Dei at cœtuin illum sivo societaiem e^se verani Ecclesiam.
Ycrbum audiendum, et legem recipiendam, exercen- oculis non cernimus, sed lide apprehendimus, sicut
duin in eà judiciuin inter populos, portas ejus die ac Aposioli bominem, qui esl Christus Filius Del v i \ i

noetc patentes fore, ut ad eam génies ingrediantur; viilehant; sed hune homincm esse Dei Filium non
in monte sublimi, qui Christus est, esse posilam ac videbant, sed credehant. Mdcinus Ecelesix corpn<,
 , ,

DE SYMBULO. 312
311
aliquando vel obscurari. Quid enim ipsius splendorem
non Spiritum sanctum quo regitur; non finem spiri-

talcm ac supernaturalem, ad quem ordinatur, scilicet

exlinguere vel obscurarc posset? An persecutio? Sed
persecutionibus crevit. Anhaoreses?Sed ilhe oriuntur,
Deum, Deique fruitionem setemam; non mysteria
quae in eâ conlinenlur, non virtutem sacramenloruni
ut qui probatisunt, manifesti fiant , 1 Cor. 2. An malo-
quse in eâ conficiuntur et administrantur; non ejus
rum Cbristianorum peccata et scandala? Sed illis non
maculatur, nec tenebrescit cujus lumen Christus est,
ortum, munera, diguitatem, claves regni cœlorum ,

illi traditas, potestatem remittendi peccata, excom-

cum ipsâ manens, eamque illuminans omnibus diebus
usque ad consummalionem seculi, Matth. ull. Deillâ va-
municandi, vcrum Christi corpus consccrandi, ipsi
ticinatus est David Psal. 88 Et thronus ejus sicut sol
concL'ssam, aliaque hujusniodi; non deniquc gratiam,
:

fiunt domus Dei, in conspectu meo et sicut luna perfecla in œternum, et

virtutes et dona quibus Christiani ,

hœe, inquam, omnia testis in cœlo fidelis... Et ponam in seculum seculi semen
et templa ipsius consecranlur ;

ejus, et thronum ejus sicut dies cœli. De illà Dominus

non videnlur, sed creduntur. Ecclesisc ortus, sanclitas,
humanis ra- apudlsaiam, cap. 61: Et fœdus perpetuum, inquit,
veracilas, slabilitas, oculis corporis aut
feriam cum eis; et scielur in genlibus semen eorum et
tionibus percipi non possunt, sed solà lide. Idcô pro-
,

germen eorum in medio populorum. Omnes qui viderint

fitemur nos credere sanetain Ecclesiam catbolicam.
istos, cognoscenl illos, quia isti sunt semen cui benedixit
V. Quaràvis autem humanse rationi sine saneti Spi-
Dominus. Denique S. Paulus Epist. ad Ephesios cap.
ritûs illiistralione, nota non sit Ecclesùc verilas, rc-
rcceptis Scripluris
k , scribit : Et ipse dédit quosdam quidem prophetas ,
ceplà tamen Christi capitis fide,
alios Apostolos , atios Evangelistas alios pastores et
quibus Ecclesiae cbaraeteres et not;c dcscri-
,
sacris,
doctores ad consummationem sanctorum , in opus minis-
buntur, quibus constat banc esse veram Ecclesiam.
ab terii , in œdificationem corporis Christi , donec occurra-
quae super Pelrum voce Domini fundata est, quse
mus omnes in unitatem fidei et agnilionis Filii Dei , in
episcopis regitur, Apostolorum successoribus, missio-
raanifeslum
virum perfection, inmcnsuramœtatis plenitudinis Christi.
neque et ordinatione légitima constituas,
Minisleria igitur paslorum et doctorum , et perennis
est banc esse veram Christi Ecclesiam, qua? illis cba-
sédificalio corporis Christi, erunt in Ecclesià ad supre-
racteribus insignita est, quoe loto orbe diffusa, quce
visibili ac perpétua episcoporum successione originem
mum usque judicii dicm; ac proinde tamdiù in terris

stabit Ecclesià visibilis.

suam ab Apostolis probat, quse Romano pontifici S.

Pétri successori tanquàm visibili capiti adhaoret, ab § III. Ecclesià bonos et malos complectitur.

coque regitur : sicut admissis propbetarum vaticiniis, I. Hoc lidei dogma multis figuris et similitudinibusè
quibus Christi ortus, vita, miracula, passio, resur- Scripturà sacra petitis demonstrârunt Patres, quibus
reclio, cacteraque mysteria describuntur, manifeslum adversùs Donalislas controversia fuit , scilicet arcai Noc,
estJesum Nazarenum crucifixum esse Cbristum, sive in quà non solùm munda , sed etiam imnumda ani-
Mcssiam, Redemptorem ac Mediatorem à Deo pro- manlia concludebanlur, Gènes. 7; agri, in quo zizania
missum. Sicut ergo nullam infidelitatis sulx? excusalio- supèrséminata sunt; are*, in quà fruinenlum paleai
nem babent Jud;ci, qui Dominum Jesum Christum esse permixtuin est ; sagenae missa; in mare , et ex onmi
non credunl, quia excxcavit illos malitia sua, ut non generc piscium congregantis, Matth. 13 ; ovilis, in quo
fulgeat illis illuminatio Evangelii gloriac Dei ; ita nul- oves cum hœdis conlinentur, Matth. 25 ; nuptialis con-
lam habent cxcusationisrationem hyeretici et schisma- vivii , ad quod boni pariler et mali sunt ingressi
tici, qui Ecclesiam catbolicam, aposlolicam et Roma- Matth. 20; deeem virginum ,
quarum aliœ prudentes,
nam non agnoscunt, illique non credunt, nec ipsi ad- alice fallut , Matth. 25. Peccatorcs in crinùnibus ita

hèrent et obsequuntur, quia infidelitatis suoc tenebris perlinaecs ut fraternâ corrcplione non cmendentur,
impcdiuntur, ne lumen ejus vidcant. « Obscuriùs dixe- esse in Ecclesià Christus doect, in quà tamen tole-
« runt prophetce de Christo, quàm de Ecclesià, quia rantur, douce per sentenliam praclalorum prœcisi sint
< videbant in Spirilu contra Ecclesiam hommes faclu- et ejecti. Matth. 18 : Si peccaverit in te frater tuus, vade,
i ros esse parliculas, et de Christo non tantam Iiiem et corripe cum inter le et ipsum solum... Quod si non
< habituros, de Ecclesià magnas contenlioncs cxcila- audierit , die Ecclesiiv; si autem Ecclesiam non audierit,

< turos. Ideô illud unde majores lites futur* crant sit tibi sicut elhnicus et publicanus. Christus Dominus
« planiùs pradiclum et apertiùs prophetatum est, ut traditorem suum Judam non solùm cognitum in disci-
« ad judicium illis valeat qui viderunt, et foras fuge- pulorum numéro toleravit, verùm etiam prxcognilum
« runt... Penè ubique Christus aliquo involucro sacra- in eorum numerum assumpsil. Inccstuosus Corinlhius
< menti pradicalus est à prophelis, Ecclesià aperlè; erat in Ecclesià , cujus gremio ipsum per excommu-
« ut vidèrent illam et qui fuluri crant contra illam, nicationem ejecitS. Paulus, 1 Cor. 5. Idem Apostolus
< et implerelur in eis ista nequitia quam pradixil gemebat inter falsos filtres, quorum aliqui per invidiam
< Psalmttt : Qui videbant me, foras fugerunt à me. > Christum annuntiabant. Ecclesià igitur malos conlinct
Terba sont S. Auguslini EnarrationcS in Psalmum 50. aUjiie tolérai, nec illorum tamen criminibus violatur,
Hincidem S. doctor Lib. 2 contra litteras Pelialini, à quibus abhorrel, cl proplcr quae gemil.
ap. 52, ait Ecclesià vera ncminem sunt boni, aliter mali.
« :
latet. II. Yerumtamei) aliter in eâ
VI. lia porrô visibilis ac manifesta eadem do-
Ecclesià est, ut Boni ha sunt in domo Dei, ut ipsi etiam sint
haecilli dos perpétua conveniat, com~
neeextingui posbil mus Dei. Mali sic in eâ sunt, ut non pertineant ad
 ,,

5i< DE SÏMBULO. 314

pagem domùs, nec ad societatem fructifères pacificœque c Cbrisli vocem audiunt. Ecce audiunt isti , non au-
justitiœ, sed sicut palea dicitur esse in frunientis. Boni < diunt illi ; et tamen secundùm pra-destinationem non
in eâ sunt ul vasa aurea et argentea, in honorent ; mali, c oves isti, oves illi. > Improbi denique sunt Ecclesiam
ut vasa lignea et fictilia, in contumeliam. Sic loquilnr membra, quo modo Judas erat ex Apostolorum eolle-
S. Auguslinus libre- 7 de Baptismo contra Donatistas, gio,i numéro, non merito; specie, non virtute;
cap. M. Boni et electi sunt de Ecclesià, non solùin c commixtionecorporali, non vinculo spiriluali ; car-
secundùm slatura quem nunc habet, sed secundùm c nis adjunctione, non cordis unitale : secundùm com-
illum quem in perpetuum babitura est, cùm non per- <munionem sacramenlorum sunt ex nobis, se-
transibit per illam ultra incircumeisns et immundus, icundùm suorum proprietatem criminum non ex
cùm apparebit gloriosa, non habens maculant neqtie nobis, > inquit S. Auguslinus tractatu Cl in Joan-
ntgam. Mali et reprobi pertinent ad Ecclesiam se- nem.
cundùm pnrsentem duntaxat slatum non secundùm ,

§ IV. Ecclesià sancta est.

illum quem in fuluro seculo habilura est. Onde non
simpliciter et absolutè sunt Ecdesiae membra, sed ali- Sanclam esse Ecclesiam profitemur, ab Apostolo-
(|iiâ ratione, sicut membra morlua sunt in corpore : rum principe edocli : Vos flttfent, inquit, gênas electum,

quamvis enim fidei prolessione et communione cum gens sancta, 1 Pelri 2. Appellatur aulem sancta, primo,

bonis cunjimgantur, non tamen Spirilu graliae et eba- quôd Deo consecrata et dedicala sit. Sic enim caHera
ritaliscum illis et Chrislo Eeclesiic capite conjuncti bujusccmodi cultui divino dicata, quamvis corporea
sunt. Quamobrem ad Ecclesiam quidem pertinent se- sint, sancta vocari consueverunt ; cujus gencris sunt
cundùm corpus non secundùm Spirilum speclatam.
, in lege veteri vestes, vasa, altaria ; in quà primogeniti
Cœlerùm qui verè justi sunt, sed temporales, ut S. quoque, qui Deo altissimo devovebantur, sancti sunt
Auguslinus Ioquilur, id est, in gratià et juslitià non appellali. Omne masculinum, inquit, Exod. 13, Luc.
perseveraturi , nec in eâ morituri , verè quidem sunt 2, adaperiens vulvam, sanctum Domino vocabitvr. Sic

Ecclesise membra secundùm praesenlem justitiam nalionem ipsam Judaicam, quôd veri Dei cultui ad-
verè per graliam et cliaritalem Cbristo capili cohœrent, dicta esset, Apostolus sanctam appellat, Rom. 11 :

vitaoque spiritalis quam membris suis subminislrat Quod si delibatio sancta est, et massa; et si radix san-
sunt participes; sed non sunt de Ecclesià secundùm cta, et rami, quamvis populusbic labiis Dcum bonora-
Dei prœscientiam et proedestinationem ecternam ; non ret, cor autem eorum longé esset ab eo. Multo rae-
pertinent ad Jérusalem cœlestem, ad Ecclesiam primi- liori jure Ecclesià sancta dicitur, quse vero Deo servit,
tivorum qu> conscripti sunt in cœlis, Hebr. 12. Alque illumque adorai in spiritu et icrilale. Nec mirum cui-
hoc sensu S. Auguslinus libro 3 de Doclrinâ ebristianâ, quam videri débet, Ecclesiam dici sanclam, lametsi
cap. 32 , ait : c Non enim reverà Domini corpus est mullos peccatores contineat. Prnceipua enim ejus

i quod cum illo non erit in seternom. > Contra verô membra sancla sunt, scilicet angeli et animae beatae,
mulli non sunt de Ecclesià secundùm prtesentem jus- quoe in cœlis Deo fruuntur, aut in purgatorio expian-
tiliam, quia vel nondùm (idem ac Baplismum susce- tur; et justi homincs, quos sinu suo l'ovet in terris,

perunt, aliquando suscepluri et piè victuri; vel ab eà quamvis ab omni peccalo non sint immunes, à gra-
recesserunt , aul prxcisi sunt , aliquando ad unilatem vioribus tamen peccalis liberi sunt ac puri, mortalium
et bonain frugein redituri , ac in cbrislianà pictale criminum sunt expertes, quee sola gralioc, cbaritali,

perseveraturi ; vel malis moribus ebrislianum nomen sanclîinoniir, sine quà nemo videbit Dcum, capilalilcr

dedecorant, scd pœnitenliam aeluri sunt, et in Do- adversanlur. Malorum aulem criminibus non maeula-
mino morituri; qui tamen sunt de Ecclesià sim- lur, cùm eis non consentiat, illa reprebendat, dam-

plicilcr, absolutè, propriè, et ad Clirisliim ut mem- net, corrigat sanctis adhorlalionibus, exemplis, disci-
bra vivenlia pertinent, secundùm Dei prxscientiaro plina. Prseterea fidèles, qui populus Dei effecti sunt
ci piwdestinaiionem xternnni. Unde S. Auguslinus, per fidem et baptisma, quamvis in mullis oiïcndant,

Iraclatu 45 in Secundùm prse-

Joannem , ait : < sancli nihilominùs dicunlur, oh professionem sancti-
« scienliam Dei et pnedestinationem quàm multae ,
tatis; quemadmodùm qui arlcm aliquain prolilentur,
< oves foris quàm mulli lupi inlùs! et quàm
,
elsi artis prœecpla non servent, nomen tamen artili-

< malts oves intùs, et quàm mulii lupi forte Qoid ! cum retinent. Inde S. Paulus Corinlbios sanclificatos
i est quod dixi : Quàm multsï oves (bris! Quàm et sanclos appellat ; in quibus nonnullos fuisse perspi-
• nmlli modu luxuriantur, casli fulurï! quàm mulli cuum est, quos ut carnales, zeloque et contenlioni

t blasphémant Cbrislum, credituri in Çbrislum! quam deditos acriter objurgat.

c mulli se inebrianl, futuri sobrii quàm multî ra-
! Secundo, sancta dicitur Ecclesià ratione capilis,

« piunt res aliénas, donaturi suas! Verumtamen modo Cbrisli Domini, Sancli sanctorum ,
qutcum intime
( voci'in aliénant audiunl, alicnos sctpnmlur. Item conjungilur, qui per fidem habitat in cordibus nosiris,
« quàm mulli intùs laudant, hlaspht-maluri; casli sunl, qui scipsum tradidit pro eâ, Ephes. 5, i</ illam samti-
« fornicaluri ; sobrii sunt, se vino postea scpulluri; ;
fiairet, munduns luvacro aquœ in verbo viur, Ul exhibe-

< si.int, casuri! Non sunl o\cs. (De prxdesiinatte enim ret ipu sibi gloriosam Ecclesiam, non habentem macu-
< loquimur; de bis loquimur quos novit Dominas, qui lant aut rugam, aul aliquid hujusmodi, sed ul sit sancta

sunt ejus.) Et tamen ipsi quaiudiu reclè sapiunl , f cl immaculutu. Tum ctiain ratione Spiritùs sancli, qui
 DE SYMBOLO. 316
515
«Lmanebit inœternum. Quara- < vis enim scriptura sit Gai. 4 : Ejice ancillam et filium
in ipsà est cordis instar,
quilibet Chrislianus potest
Deo sup- < ejus; neque enim hœres erit films ancillœ cum filio
obrcm dicere
85 Custodi animam i meo Isaac; et Abrahrc dixerit Deus, Gen. 21 : In
plicans cura Prophetâ, Psal.
:

S. Augusti- < Isaac vocabilur tibi semen; quod sic est Apostolus
meam, quoniam sanctus sum. Quaî verba
intcrpretatur < interpretatus, ut diceret : Id est, non qui filii carnis,
nus Enarralione in Psalmum 85 sic :

audeat et unus ille homo < hi filii Dei, sed filii promissions deputantur in semi-
< Audeat et corpus Christi,
cum capite suo, et sub ca- « ne; ut inlelligeremus semen Abrahoe secundùm
i damans à fmibus terra,
Isaac propter Christum ad Dei filios pertinere, qui
t pite suo dicere : Quoniam sanctus sum. Aecepitenim i
i

remissionis < sunt corpus Christi et membra, id est, Ecclesia Doi

( gratiara sanctitatis, gratiam Baplismi et
Apostolns t una, vera, germana, calholica, tenens piam fidera;
< peccatorum. Et hœc quidem fuislis, ait

et usi- « non eam qua; per elationem vel timorem , sed eam
i enumerans mulla peccala, et levia cl gravia,
et hœc quidem fuislis, sed abluti c quae per dilectionem operatur; tamen etiam filios
c tata et borribilia ;

Si ergo sanctificatos dicit, i concubinarum quando à filio suo Isaac dimisit Abra-
< estis, sed sanctificati cslis.

Sanctus sum. Non est i ham, nonnulla eis largilusestmunera, ne relinque-

« dicat et unusquisque fidelium :

< ista superbia elati, sed confessio non ingrati. Si c rentur omni modo non uttenerentur haere-
inanes,

< discris te ex te esse sanctum, siiperbus es; rursùs

< des. Si ergo filii sumus libérai Jérusalem, alia dona
mcmbruin Christi, si te dixe- t exhseredalorum , alia intelligamus hacredum. Hi
c lidelis in Cbristo, et

< ris non esse sanctum, ingralus es.... Die Deo luo : i enim hœredes sunt ,
quibus dicitur : Non enim ac-

« Sanctus sum, quia sanctiiicâsti me; quia accepi, non < cepistis spiritum servitutis iterùm in timoré, sed ac-
Spiritum adoplionis filiorum, in quo clatna-
quia habui; quia tu dedisti, non quia ego merui. cepistis
«
i

injuriam facere ipsi < mus : Abba , Pater. Spiritus ille adoplionis absque
t Elenim ex alio latere incipis

c Domino noslro Jesu Cbristo. Si enim Christiani om- « charitate non habetur ; extra Ecclesiam verô chari-

< nés cl fidèles et baptizati in illo ipsum induerunt, < tas non est. Non habent Dei ebarilatem, qui Eccle-

< sicut Apostolus dicit, Gai. 2 : Quolquot in Christo c sise non diligunt unilatem ; ac per hoc reelè intelli-

c baptizati estis, Christum induistis; si membra sunt c gitur dici non accipi nisi in catholicâ Spiritus san-

< facii corporis ejus, et dicunt se sancta non esse, ca- c ctus. > Sic loquitur S. Auguslinus, lib. de Palientià,
< piti ipsius faciunt injuriam, cujus membra sancta cap. 23, et lib. 3 de Daptismo contra Donatislas, cap. 16.

i non suut. Jam vide ubi sis, et de capite tuo dignita- Quarto, sancta est Ecclesia raiione doctrine. In
« tem cape. Elenim cras in tenebris, nunc autem lux ejus enim dogmatibus nihil falsum, nihil non san-

c in Domino. » Yerùm quia sanctitas membrorum ctum. Lex Domini immaculala , convertens animas.

Christi, quamdiù mortalcm banc vitam agunt tenta- t Populi confluunt ad Ecclcsias , ubi audiant quàm
tion ibus obnoxiam, non est plena et consummata, t benè hic ad lempus vivere debeant, ut post hanc vi-

ideô lotum corpus Christi clamai Salvum fac servum : < tam bealc semperque vivere mereantur; ubi sanclà
tuum, Deus meus, sperantem in le. Miserere mei, Do- c Scriptura, juslitiacque doctrinâ de superiorc loco in

mine, quoniam ad te clamavi lotà die. Capul nostrum « conspectu omnium personante , et qui faciunt, au-
mem- diant ad pramiium et qui non faciunt, audiant ad
ad dexteram Palris interpellât pro nobis. Alia « ;

bra recipil, alia flagellât, alia mundat, alia consolatar, c judicium Quô et si veniunt quidam lalium prœce-

alia créât, alia vocat, alia revocat, alia corrigit, alia t piorum irrisorcs , omnis eorum petulantia aut re-
red intégrât. « pentinà immutationc doponitur, aut timoré vel pu-

Tertio, sancla dicitur Ecclesia, quôd ipsa sola ha- i dore comprimilur. Nihil enim eis turpe ac flagilio-

bcat legitimum sacrifiai cultum , et salutarem sacra- < sum imitandum proponilur, ubi pra> veri Dei aut

mentorum usum, per quœ tanquàm efficacia divins « cepta insinuantur, aut miracula narrantur, aut dona

gratta instrumenta Deus veram sanclitatem efficit ila ;

« laudanlur, aut bénéficia poslulantur. > Yerba sunt

ni extra Ecclesiam nemo sanclus esse possit. Vera t S. Augustini libro 2 de Civitate Dei, cap. 28.
< justilia non est nisi in eà republicà, cujus conditor Dcnique , si materiale lemplum , in quod populus
i rcclorquc Christus est. In eà (dunlaxal) civitate est chrislianus et catholicus sacrorum causa convenit,

c vera justilia, de quâ Scriptura sancta dicit Psal. 86 : jure sanclum appellalur, multù magis Ecclesia ipsa,

< (jloriosa dicta sunt de te, civitas Dei,> inquit S. Au- quœ vivum Dei vivi templum est, domus spiritalis,

guslinus libro 2 de Civitate Dei, capite 2t. Extra sancla dici débet. Templum enim Dei sanctum est f

Ecclesiara aliqua Dei doua esse poserait, vera de Chri- quod estis vos, inquit Apostolus.

-lo sente" tia , ipsius Christi sacramenta, bona alicjua

§ V. Ecclesia Christi catholicâ est.
opéra, sed non justilia et vit* sanclimonia, non rc-
missio peccatorum , non pignus lucreditatis rcternoe. Vera Ecclesia} ita proprium est nomen istud, eique

« Alia sunt dona filiorum illius Jérusalem, quœ sursûm affixa notio, ut alio nomine nec ab ipsis hostibus suis

« libéra est mater nostra (hnec sunt enim quodam- designetur, ut observât S. Augustinus libro de verà

« modo hxreâllaria, in quibus sumus hœrcdes Dei, co- Rcligione, cap. 7 : t ïenenda est nobis, inquit , chri-

» hœredes autem Christi) alia verô qmc possunl acci- c sliana Religio, et ejus Ecclesiac coramunicatio, quœ
;

i père etiam filii concmYmarum, quibus Judxi carna- i catholicâ est, et catholicâ nominalur, non solùm à
» les et schismaiici vcl haerctici comparanlur. Quam- t suis, verùm etiam ab omnibus inimicis. Yelint no-
 217 DE SYMBOLO. 518
< lint enim ipsi quoque hœretici et schismatum alum- filii desertœ, magis quàm ejus quœ habel virum, dicit
i ni, quando non cum cum extraneis loquun- suis, sed Dominus. Dilata locum tenlorii lui, et pelles tabernacu-
c tur, catliolicam nihil aliud quàm catliolicam vocant. lorum tuorum extende, ne parcas; longos fac funiculos
i Non enim possunt intelligi nisi hoc eam noniinc , tuos, et clavos tuos consolida. Ad dexteram enim et ad
< discernant, quo ab universo orbe nuncupatur. > tœvam penetrabis ; et semen tuum gentes hœreditabit, et

Hinc S. Pacianus Epislolà ad Sympronianum de Ca- civilales désertas inhabitabit. Et Malachise 1 : Ab ortu
tholico nominc « Certè inquit, non est ab homine
: , solis usque ad occasum, magnum est nomen meum in

< niuluatum, quùd pcr secula tanta non ceeidit. Ca- genlibus ; et in omni.loco sacrificatur et offerlur nomini
< lliolicum istud ncc Marcionem , ncc Apcllcm, ncc meo oblalio munda.
« Montamim sonat , nec hoereticos sumit auctores. > Idem confirmant poslrema Cbristi Domini mox cœ-
El iuCrà : « Christianus niihi nomcn est , Calholicus los ascensuri verba , Lucre 24 : Hœc sunt verba quœ
« cognomen ; illud me nuncupat, istud ostendit... Ab locutus sum ad vos, cum adhuc essem vobiscum; quoniam
« lutrclico noinine noster populus bac appellatione necesse est impleri omnia quœ scripta sunt in lege
< dividilur, cum Calholicus nuncupatur. > Mosi ,
prophelis, cl Psalmis de me. Tune aperuit illis

Ecdesia porrô Cbristi catholica dicilur, quai vox sensum ut intelligerent Scripturas. Et dixit eis : Quo-
origine Grceca est, id est, universatis, primo, quia tolo niam sic scriplum est , et sic oportebat Christum pâli ,

terrarum orbe est diffusa , et praedicatio Evangelii et resurgere à morluis tertià die; et prœdicari in noinine

genlibus omnibus destinata est : Euntes, docete omîtes ejus pœnitentiam , et remissionem peccatorum in omnes
génies, inquit Christus Matlli. ulf., mittens Aposlolos. gentes, incijnenlibus ab Jerosolymâ. Quod Actuum 1 ,

In oninem terrain exivit sonus eoruni, cl in fines orbis idem S. Lucas sic expressit : Et erilis milù testes in

terrœ verba eorum, Psal. 18. Et si forte aliqua natio Jérusalem , et in omni Judœà , et Samariâ , et usque
adhuc csset in orbe terrarum, apud quam prsedicatum ad ullimum terrœ. Ex bis omnibus Scriplurarum divi-

non esset Evangelium, ante mundi finem illius prsedi- narum oraculis Patres contra Donatistas demonstrà-
calioncm auditura est. Non igitur ut in bumanis re- runt Ecclesiam Cbristi toto orbe diffusam esse, non
buspublicis, aut liœreticorum conventiculis , unius inlra sectam eorum conclusam ;
praserlim S. Optatus
regni lerminis, aut uno hominum génère Ecclesia de- Milevilanuslib. 2 contra Parnienianum, et S. Augusti-
finita esl ; verùm omnes homines , sivc illi barbari nus libro de Unitale Ecclesue, et alibi passim, maxime
sint, sive Scyili.T, sivc servi, sive liberi, sive masculi, in Enarrationibus in Psalmos occasione data, omnes-
sivc femimv, charilalis sinu complcctitur. Unde scri- que Africance Eccles'ur; episcopi in collalione Cartha-
plum est Apoc. 5 : Iiedemisti nos, Deus, in sanguine ginensi contra Donatistas.
tuo ex omni tribu et linguà et populo et nationc, et feci- Secundo, catholica dicitur Ecclesia, sive universa-
sti nos Dco nostro regnum. Iis , ratione temporum ,
quia fidèles omnes qui ab
Ecclesiam Chrisii ratione locorum catliolicam esse, Adam in hune usque diem fuerunt, et in cœlum pra-
quùd toto orbe diffusa sit, propheiarum oracula cla- missi sunt omnes qui nunc , in terris vivant , et qui
rissimè praenunliàrunt. Psal. 2 : Postula à me, et dabo victuri sunt quamdiu mundus exslabit , in vers; fidei

libi gentes hœreditatem tuam , et possessionem luam ter- professione et christiana unilate, ad eamdem Ecclesiam
minas terrœ. Psal. 21 : Rcminiscentur et convertentur pertinent ,
qua3 super fundamenla Aposlolorum et
ad Dominum universi fines lerrœ ; et adorabunt in con- propheiarum supersediûcala est , ipso summo angulari
speclu ejus universo? familiœ gentium. Quoniam Domini lapide Christo Jesu.
ctl regnum, et ipse dominabitur gentium. Psal. 49 : Deus Tertio , catholica dicilur ralione doctrinœ fidei , in

deorum Domhtus locutus est, et vocavil terrain; à solis quam fidèles omnes ubique et semper , absque ullà

ortu usque ad occasum ; ex Sion species decoris ejus. prorsùs variatione consenserunt. Unde Vinccntius
Psal. 56 : Kxallare super cœlos, Deus, et super omnein Lirinensis in Commonilorio 1 adversùs hoerescs,
terram gloria tua. < Et unde gloria ejus super omnem cap. 3 : < In ipsà, inquit, catholica Ecclesia, magno-
i terram, nisi quia Ecclesia ejus per omnem terrain? < perè curandum est, ut id teneamus, quod ubique ,

« inquit S. Augustinus libro de l'nitate Ecclesia. In bis c quod semper, quod ab omnibus creditum est ; hoc
« duabus sententiis brevissimis, vos, hœretici lotum , i est etenim verè proprièque catholicum quod ,
ipsa
< quod inler nos agitur inlerrogo Cur Dominum :
« vis nominis ralioque déclarât, quse omnia ferè uni-
< Christum exaltatum super cœlos proedicalis, et ejus « versaliter comprehendil. Sed hoc ita deinùm liai, si
i gloriie super omnem terrain non communicatis ? > t sequamur universitatem anliquilalcm , consensio- ,

Psal. 71 Et dominabitur à mari usque ad mare, et à

:
< nem. Sequemur autem universilalom, hoc modo,
flumine usque ad lerminos orbis terrarum. Et adorabunt < si banc unam fidem veram esse faleamur, quam tota
eum omnes reges terrœ, omnes gentes servicnl ei. Et be- c pcr orbem terrarum confitelur Ecclesia ; antiquila-
nedicintur in ipso omnes tribus terrœ; omnes gentes sensibus nullalcnùs receda-
i lem verô ita , si ab iis
magnificabuut eum. Et benedietiim nomen majestatis « mus, quos sanctos majores ac Patres noslros cele-
ejus in wternum ; et replebitur nwjeslate ejus omuis < brasse manifestum esl ; consensionein quoque , si
terra 49 Ecce dedi
: fuit, fiât. IsaJae : te in lucem gen- < in ipsà velustate omnium , vol certè penè omnium
tium, ut sis salus mea usque ad extremum terrœ. Kl cap. < sacerdolum panier et magisirorum defiuiiiotiet sen-
i>4 Lauda, sterilis, quw non paris.... Quoniam mufti lenliasque sectemur.
:
< »
 ,

519 DE SYMBOLO. 320

Quarto Ecclesia catholica dicitur

, , < quia univer- rum Patrum conspirantibus testimoniis liquidé proba-

i saliter pcrfecta est , et in nullo claudicat , » inquit tur. Ita S. Cyprianus libro de Unitale Ecclesiae : c Ec«

S. Augustinus libro de Genesi ad litteram imperfecto, i clesia una est, inquit, quae in multitudinem latiùs

cap. 1. t incremento fœcunditalis extenditur ;

quomodo solis

Postreniô ,quôd omnes qui salu-

catholica dicitur ,
< radii multi , sed lumen unum , et rami arboris multi,

tem aeternam consequi volunt, eam amplecti debeant, « sed robur unum tenaci radicc fundalum ; et cùm de
eique adhaerere. Unde per arcam Noe adumbrala est. « fonte uno rivi plurimi defluunt, numerositas licet

Sicut enim illi soli diluvium cvaserunt, qui arcam < diffusa videatur exundanlis copiac largitate, unilas

Dei jussu constructam sunt ingressi; sic illi duntaxat i lamen servaturin origine. Avelle radium solisàcor-
ab omni niortis aeternae periculo tuti esse possunt « porc , divisionem lucis unitas non capit ; ab arbore

qui in Ecclesiam, supra petram voce Domini fundatam, « frange ramum , fructus germinare non poterit ; à

per Baptismum ingressi sunt, iu eâque permanent. « fonte praccide rivum ,

pnreisus arescet. Sic et Ec-

Ilujuseliam figura est magna illa Jérusalem civitas « clesia Domini lucc perfusa per orbem totum radios
Sancli, extra quam sacrificia Deoofferre non liccbat ;
< suos porrigit, unum tamen lumen est quod ubique

sic enim in solà Dei Ecclesia, nusquàm extra illam j diffundilur , nec unilas corporis separatur. Ramos
,

vcrus cultus , verumque sacrificium quod Deo pla- « suos in universam lerram copia ubertalis extendit,
,

cere ullo modo possit. Hinc S. Hieronymus epistolâ :

« profluentes largiter rivos latiùs expandit ; unum ta-

« Cathedra Pétri , inquit , communione consocior ;

c men caput est, et origo una, et una mater, fœcun-

i saper illam petram cedificatam Ecclesiam scio. Qui- « dilalis successibus copiosa. Illius f'œtu nascimur,

< cumque extra banc domum agnum comederit pro- « illius lacté nulrimur, Spiritu cjus animamur. Adul-
,

< fanus est: si quis in arcâ cum Noe non fuerit, peri-
« terari non potest sponsa Christi , incorrupta est et

i Itit régnante diluvio. » Et ante illum S. Cyprianus « pudica ; unam domum novit, unius cubiculi sancli-

libro de Unitale Ecclesia ait : « Habcre jam non po- i tatem casto pudorc cuslodil. Hœc nos Deo servat,
< lest Deum patrem, qui Ecclesiam non babet matrem. i hoec filios regno quos generavit assignat. Quisquis
« Si potuil evadere quisquam qui extra arcam Noe «( ab Ecclesia segregatus adulterœ jungitur, à promis-
c fuit, et qui extra Ecclesiam foris fuerit, evadit. t
< sis Eccleskic separatur. Nec perveniet ad Christi

Hinc S. Gregorius Magnus libro 35 Moralium < prœmia, qui relinquil Ecclesiam Christi. Alienus est,
in Job ,

cap. 7 : < Sola, inquit, Ecclesia est per quam sacri-

« prof'anus est, hostis est. » Et infra : « Quam sibi
,

c Jicium Dominus libcnler accipiat , sola quae pro

« pacem promiltunt inimici fratrum? Quoc sacrificia

< errantibus fiducialiter intercédât. Unde eliam de « celebrare se credunl semuli sacerdotum? An secum
« Agni hostià Dominus prrecepit dicens Exod. 12 :
« esse Chrislum, cùm collecti fuerint, opinantur, qui

< In tnià domo comedetur nec efferetis de carnibus

« extra Christi Ecclesiam colliguntur? Taies etiamsi
,

t ejus foras- lu unâ namque domo agnus comeditur, ( occisi in confessione nominis fuerint, macula ista

quia in unâ catholica Ecclesia vera c nec sanguine abluilur. Inexpîicabilis et gravis culpa
( hoslia Rc-
c demptoris immolalur. De cujus carnibus
i discordkc nec passione purgatur. Esse martyr non
divina
t lex efferri foras prohibet, quia dari Sanctum cani- « potest, qui in Ecclesia non est; ad regnum perve-
« bus vetat. Sola est in quâ opus bonum frucluosè
« nire non poterit, qui eam quae regnatura est, dere-

t peragitur unde et mercedem denarii nonnisi « linquit. >

:
qui
« intra vineam laboraveranl , acceperunt. Sola est
S. Clemens Alexandrinus libro 7 Stromatum, asse-
< quae intra se posilos valida charilatis
compage custo- rit « unam verè esse Ecclesiam , eam quae verè est

< dit. Unde et aqua diluvii arcam quidem ad subli- i antiqua , in cujus catalogum referuntur ii qui sunt

« miora sustulit omnes autem quos extra arcam in-

,
< justi secundùm propositum... Quam conantur hae-

i venit, exstinxit. » « reses in multas discindere. »

VI. Ecclesia Christi

Lactantius lib. i divinarum Inslitutionum,cap. 30:
§ una est. El Ecclesiœ catholicœ
nomine una societas intelligenda est
« Cùm Phryges , inquit, aut Novaliani , aut Yalenti-
, à cujus commu-
< niani, aut Marcionitœ, aul Antropiani, scu quilibet
nione hœretici et schismatici excludunlur.
i alii nominantur, Chrisliani esse desinunt, qui Christi
Unam esse Ecclesiam profitemur , à cœlesti Sponso t nomine amisso, humana et exlerna vocabula indue-
edocli, Cantic. 6 : Una est, inquit, columba mea, perfecta c runt. Sola igitur catholica Ecclesia est, quae verum
wa. Hanc unum ovile Cbrislus vocat, Joan. 10. Hanc c cultum retinet. Hic est fons veritatis, hoc est domU
unum corpus Apostolus appellat, ob unilatem capi- c cilium fidei, hoc tenrplum Dei, quô si quis non in-
ti>, spiritùs, fidei, spei baptismatis.
, Ephes. 1 : Et < traverit, vel à quo si quis exiverit, à spe vitae ac
ipsum dédit caput supra omnem Ecclesiam, quee Neminem sibi oportet
est « salutis aîternae alienus est.
corpus ipsius. Et cap. 4 : Sotliciti servare unitatem < pertinaciconcerlalioneblandiri. Agitur enim devità
Spiritùs in vinculo pacis. Unum corpus , et unus Spi- « et salute, cui nisi cautè ac diligenter consulatur,
ntu» sicui vocuti estis in unâ spe
,
vocalionis vestrœ. < amissa et extincta est. i

i ntu Domirm una fides unum baplisma.

, ,
S. Cyrillus Hierosolymitanus catechesi 18 lllumi-
QoM r.utem ita sit una societas, unaque communio, nalorum : « Propriè , inquit , et verè aliquis esse
m bereOcM et.
schUrnaticosàsinusuo excludat, vete- « dixerit Ecclesiam malignantium, conventicula haere-
 ,

DE SYMBOLO. 322
321
Manichxorum et quamvis imitentur facla pastorum bonorum, tamen
licorum, Marcionitarum dico et <
, ,
«
in eis non ponere spem suam quorum ministerio
reliquorum. Proptcrea nunc confirmans fidèles tra-
c ,
t

didit , ut dicas Et : m
unam sanctam , catlwlicam ,
< Domino poiiùs, cujus san-
sunt congregatae, sed in
i

ut illorum quidem fœda conveuticula fu- < guine sunt redemptx. Ut quando forte incurrerint
< Ecclesiam ;

pastores malos, doctrinam prœdicantes, et

persévères autem in catholicà Ecclesià, in quâ in illius
i
f gias,

f et renatus es. Quôd si forte veneris in civitales, non < sua mala opéra facienles, qua; dicunt, facianl; qux
« quseras simplicitcr ubi sit Ecclesià , sed ubi caiho- < autem faciunt, non faciant; neepropter filios iniqui-

hoc enim proprium nomen est sanctce f lalis pascua deserant unitalis. In catholicà enimEc-
< lica Ecclesià ;

omnium nostrùm qux est Sponsa < clesià quoe non in solà Africâ, sicut pars Donati,
« hujus et nialris ,
,

« Dornini noslriJesu Clirisli unigeniti Filii Dei. > t sed per omnes génies, sicut promissa est , dilalalur

3: DomusDei, in- < atque diffunditur, in universo mutulu sicut dicit

S. Oplatus Milevitanus libro
,
(

« Apostolus Coloss. 1, fruclificans et crescens et boni

t qui», una est; qui foras exeunles, partem facere vo- ,

< luerunt, parietem foccrnnt, non domum, quia non < sunt et raali. Ab eà verô separali ,
quamdiù contra

Deus, qui alteram domum inhabitet. Ideô « illam senliunt, boni esse non possunt, quia etsi ali-
i est alter
i parietem dicunlur fecisse falsi vates, in quo si janua « quos eorum bonos videtur ostendere quasi laudabilis

i fuerit collocata, quicumque inlraverit, foris est. Nec « conversatio, malos cosfacil ipsa divisio, dicente Do-

i lapidera habere angularem unus paries potest ,

qui « mino : Qui non est mecum, adversùs me est, et qui

i lapis est Christus , duos in se suscipiens populos « mecum non colligit, spargit. t Et epistolà 185, aliàs

c unum de gentibus, alterum de Judieis ;

qui nodo pa- 50 : < Ecclesià catholicà sola corpus est Christi , cu-

i cis jungit ulrumque parietem. Nam quotcommoda « jus ille caput est Salvator corporis sui. Exlra hoc

< babet domus, lot incommoda paries. Domus inclusa i corpus neminem vivificat Spiritus ,
quia , sicut dicit

< cuslodil, tempcslatem relundit, pluviam diflundit, i Apostolus, charitas Dei diffusa est in cordibus nostris

« lalronem, aul furcm, aut besliam non admitlit ; sic t per Spiritum sanctam qui datus est nobis. Non est au-

t et Ecclesià catholicà omnes filios pacis gremio et j lem particeps divinae charitatis, qui hoslis est unita-

i sinu suo complcclitur. Conlra ,

paries qui est œdifi- ( tis. Qui ergo vult habere Spiritum sanclum , caveat

i caWs ruinosus, nec Lapidera angularem sustinct, et « foris ab Ecclesià remanere, caveat in eam simulalus

i jamiam sine causa babet, nec inclusa cuslodil plu- ;

c intrare; aut si jam talis intravit, caveat in eàdem
< \ià udatnr, tempeslalibus cxdilur, nec potest arcere « simulaiione persistere, ut veraciler coalescat arbori
( lalronem , nec venientem probibet furem. Paries « vit». >

i enim res de dumo est , sed domus non est. Et pars S. Fulgentius libro 1 de Remissione peccatorum,
< vestra quasi Ecclesià est , sed calliolica non est. i cap. 22 : < Sicut in Jéricho quisquis extra domum
Do:.atistas alloquilur. < Rabab fuit, nullum poluit adipisci vitx subsidium ;

S. Au^ustinus libro de Unilate Ecclesià, cap. 4: t sic exlra Ecclesiam catbolicam nullus accipiet indul-
i Tolus Christus caput et corpus est. Caput unigeni- < gentiam peccalorum. Et sicut inlra Ecclesiam ca-
« lus Dei Filius, cl corpus ejus Ecclesià ,
Sponsus et i tholicam corde credilur ad justiliam, ore autem confes-
< Sponsa, duo in carne uni. Quicumque de ipso capite i sio fit ad salutem ; sic extra earadeni Ecclesiam mala
i ab Scripturis sanclis dissenliunt, eliamsi in omnibus « credulitas non repulalur ad jusliliam, sed ad pœ-
« locis inveniantur, in quibus Ecclesià designata est, « nam; et prava confessio non acquiril salutem confi-
< non sunt in Ecclesià. Et rursùs quicumque de ipso < lenti, sed ingerit morlem. Exlra banc Ecclesiam nec
t capite Scripturis sanclis consentirait, et unitali Ec- i cbristianuni nomen aliquem juvat, nec Baplismus
i clesisc non communicant, non sunt in Ecclesià, quia « salvat, nec mundum Deo sacrificium offertur, nec
« de Clirisli corpore quod est Ecclesià, ab ipsius c peccalorum remissio accipitur, nec a-ternon vitx fe-

< Clirisli leslificalione dissenliunt. > Et paulô post : < licilas invenitur. Una est enim Clirisli Ecclesià, una
i Quicumque ab Ecclesià ila dissentiunt, ut eorum < dilecla, una columba, una sponsa. > Et libro de Fide
< communio non silcum loto, quàcumque diffiraditur, ad Pelrum, inter capitula ad rcgulam verac fidei per-
« seJ in aliquà parte separata invenialur, manifcslura tlnenlia, trigesimam nonam, ponit de ha?relicis et

« est cos non esse in catholicà Ecclesià. > Item libro schismaticis ab Ecclesià catholicà, adeùquc ab acternà
de FiJe et Symbolo, cap. 10 : < Credinras et sanctam sainte exclusis: < Firraissimè lene,et nullatenùs dubl-
< Ecclesiam , ulique catbolicam ; nam et luerctici et < tes, queniîibct luTorclicum sive schismalicum, in no-
« Scbisiïialici congregationes suas Ecclesias vocant. i raine Palris, et Filii et Spiritus sancti baplizatum, si

i Sed uxrelici de Deo falsa scnliendo ipsani liclcm vio- < Ecclesix calboliox non fuerit aggregatus, quantas-
« lanl; sebismatici autem discissionilms iniquis à fra- ( cumque elecniosynîis fecerit, el si pro Christi nomine
« lernà cliarilale dissiliunl, quamvis ea eiedanl qux c eliani sanguincm fudcril, nullatenùs posse salvari.
i credimus. Quapropter nec hxrelici pertinent ad Eo- t Omni enim homini qui Ecclesi;c catholicà; non tenct
« clesiam calholicam, qux diligit Deum nec s< hisma- ; i unitateni neque Baplismus ,
neque eleeniosyna ,

« tici ,
qiioniam dilijit proximum et ideù peccalis ; < quàmlibet copiosa, neque mors pro nomine Christi
i proximi facile ignoscit. > Elepislolâ 208, aliàs 209, t suscepla proficere poterit ad salutem, quamdiù in
ad Eeliciam virgincm, ait: t El bonus paslorcs non i co hxretica vil schismaiica pravilas persévérât, qux
i sua quxrcnles, sed qux Jcsu Clirisli, el bonas oves, « ducil ad morlem. i
 , ,

DE SYMBOLO. 324
323
idem ttdei dogma cer, cùm ab Apostolis Petro et Paulo fundata sit.
Penique S. Gregorïus Magnus
explicans haec Proinde non tantùm conveniens esset , sed necessa-
confirmât libro 18 Moralium, cap. 14,
in quo conflatur t Quis- rium, ut ad hanc Ecclesiam caHerae totius orbis con-
verba Job 28 Auro locus est
:
:

Eeclesiœ palilur, pœ- venant, non corpore quidem, sed communione, vene-
< quis, inquit, extra unitalem
non potest, quia auro ratione, obedienlià, quo modo ad principem et ad
i nas pati potest, martyr fieri

itaque ad hœc, hae- regiam urbem, in quà sedet, reliquas omnes reipubli-
« loeus est in quo conflatur. Quid
afflictionem carnis, vel caa partes convenire necesse est. Ita hune S. Irenoei
< relici, dicilis ? conflari per
locum Gallicana inlelligit Ecclesia, ut constat ex con-
i eliam per martyrium vultis, sed locum in quo de-
stitulionibus generalis conventûs Melodunensis anni
beatis conflari nescitis. Hune ergo conflationis lo-
,

«
1579, tit. 1 i Omnes et singuli, inquit, apertà pro-
quœrile; hanc fornacem quà aurum apte pur-
:
t cum
Una est Ecclesia, in quà qui < fessione eam fidem pronuntient, quam sancta Roma-
i gari valeat invenite.
« na Ecclesia, magistra,columnaetfirmamentumveri-
i conflari voluerit, ab omni etiam poterit peccatorum
quid c tatis, profitetur eteolit. Ad hanc enim propter suam
t sorde purgari. Si quid pro Deo amaritudinis, si

extra hanc positi sustinelis, incendi « principalitatem necessum est omnem convenire Ec-
< tribulationis
« clesiam. » Ecclesiaî visibile caput S. Irenœi tempori-
< potestis lantummodô, non purgari. >

bus prsesidebat S. Viclor episcopus Romanus, qui

§ Y1I. Ad unilatem Ecclesiœ caput visibile requiritur,
Asiaticos ab Ecclesia reliquà circa legitimum Paschalis
scilket Romanus pontifex S. Pelri successor. celebrandi tempus dissidentes, pro jure sacri sui prin-

cum cipatus, sive primatûs à Christo S. Petro traditi, et in

Unitas corporis postulat unilatem capitis ;
îgi-

tur Ecclesia unum corpus, unum caput habeat ne-

sit
Pétri successores transfusi , à communione protinùs
unumque reclorem, prsecipuum quidem, su- abscindere paratus erat, nisi S. Irenœus pacis sequester
cesse est,
premum, et invisibilera Christum Dominum, in cœlis intercessisset. Refert Eusebius libro 5 Historia; eccle-

sub siasticœ, cap. 24.

ad dexteram Patris sedentem; visibilem verô,
Chrislo Pomino, et illius vice in terris Romanum pon- Idem colligitur ex S. Cypriano , epistolâ 55 ad
tificem S. Pétri successorem. Yisibile istud caput ad Cornelium, ubi de schismalicis Forlunato et Felicis-

unilatem Eeclesise constituendam et conservandam simo, aliisque sic loquilur : « Post ista adhuc insuper
necessarium fuisse, omnium Palrum conseu- traditio, c pseudoepiscopo sibi ab hœreticis constituto , navi-
tientibus testimoniis roborata, docet duorum aut ;
c gare audent, et ad Pétri cathedram, atque ad Eccle-
trium testimonia hic adscribere salis erit, cum de Ro- t siam principalem , unde unitas sacerdotalis exorta
mani pontificis primatu quid credendum sit explicue- t est, à schismaticis et profanis litteras ferre, nec co-
rimus in traetatu de sacramento Ordinis, in delinea- t gitare eos esse Romanos (quorum fides Apostolo
tione hiérarchise ecclesiasticœ, et hanece quaestionem c praidicante laudata est) ad quos perfidia haberc non
aliàs prolixe tractaverimus disserlatione 4 in histo- t possit accessum. > Et libro de Unitate Ecclesiœ,
riam ccclesiasticam primi seculi. S. Pétri cathedram unitatis ecclesiasticœ centrum , et

Id inprimis colligitur ex S. Irenœo libro 3 adversùs primatum Petro datum à Christo esse docet ad con-
ïlsereses, cap. 3 : t Quoniam, inquit , valdè longum servandam Ecclesise unitalem ;
proindeque alienos
c e»t omnium Ecclesiarum enumerare successioncs esse à calholicâ Ecclesia, qui ab Ecclesia Romanà
maximae et antiquissimœ et omnibus cognitœ, à glo- alieni sunt, et Romanis episcopis S. Pétri successori-
riosissimis duobus Apostolis Petro et Paulo Romae bus non communicant. < Loquitur , inquit, Dominus
fundatse et conslitutce Ecclesiœ, eam quam habet ab < ad Petrum : Ego dico libi, quia tu es Petrus, et super
Apostolis tradilionem , et annuntiatam hominibus c istam petram œdificabo Ecclesiam meam, et portœ in-
(idem, per successiones episcoporum pervenientem t ferorum non Vincent eam. Et tibi dabo claves regnicœ-
usqne ad nos, indicantes, confundimus omnes eos c lorum , quœ Ugaveris super terrant
et , erunt ligata
qui quoquo modo per sui placentiam malam vel va- et in cœlis, et quœcumque solveris super terrain , erunt
nam gloriatn , vel per caecilatem et malam senten- soluta et in cœlis. Et iterùm eidem post resurrectio-
tiam prœter quàm oporlet colligunt. Ad hanc enim nem suam dicit : Pasceovesmeas. Super illum unum
Ecclesiam propter potentiorcm principalitatem ne- œdificat Ecclesiam suam , et illi pascendas mandat
cesse est omnem convenire Ecclesiam, hoc est, eos oves suas. El quamvis Apostolis omnibus post resur-
qui sunt midique fidèles, in quà semperab his qui reclioncm suam parem potestatem tribuat et dicat :

sunt undique, conservata est ea quœ est ab Aposto- Sicul misit me Pater, et ego mitto vos; accipite Spiri-
lis traditio. > Non de urbe, sed de Ecclesia Romanà tum sanctum. Si cui remiseritis peccata, remillenlur
l'>l<jitiirS. Irenajus; non de politicis et civilibus nego- illi; si cui tenuerilis , tenebuntur; tamen ut unitalem
ted «le re qpx in Ecclesia maximi et praecipui manil'estaret, unam cathedram constituit, et unitatis
totmenti est, sciliect de unitate servandà, prascrliin ejusdem originem ab uno incipientem suâ auctori-
'" ••« et communione. Ad
id necessariam esse tradi- tate disposuit. Hoc eranl utique et cœteri Aposloli
l "> " , m ab Apostolis acceptam
docet hanc per suc- , ; quod fuit Petrus, pari consorlio prœditi honoris et
;
cessions epbeoporum ad
nos usque traduclam, et potestalis ; sed exordium ab unitate proficiscitur, et
*mper in Ecclesia
Romani conservatam, cujus inter primalus Petro datur, ut una Christi Ecclesia et ca-
t -
1. r, - Krclesias potemior est
principatus, ulique sa- thedra una monslrctur. . . Hanc Ecclesiaî unitatem
 ,

325 DE SY MBOLO. 225

« qui non tenet, lenere se fidem credil ? Qui Eeclesice Romanam Ecclesiam esse sedem Pétri. Ipsam esse
i rcnitituret resislil, qui cathedrani Pétri, super quam petram quam non vincunt superbee inferorum
• fonda ta est Ecclesia, deserit, inEcclesiâ se esse con- porlœ. Petro totius Ecclesiœ figuram et personam
c fidit? > etc. Frustra verô crilici quidam bœc vcrba : gerenti dictum esse à Domino : Super hanc Petram
Primatus Petro datur , ut una Cliristi Ecclesia monslre- œdificabo Ecclesiam meam et porta? inferi non prœ- ,

tur , ex S. Cypriani textu expungi volunt, quôd in qui- valebunt advenus eam. In Romanà Ecclesia seinper
busdam MSS. desint ; nam in pluribus, et melioris notae aposloliccc cathedra; viguisse principatum. > Pela-
codicibus MSS. leguntur, et à Pelagio II ponlifiee ma- gium et Caclestium nova? haeresis auctores facilites

ximo in Epislolà ad episcopos Islrise refertur iisdem cessuros auctoritati Innocenta I de sanctarum Scriptu-

verbis bicS. Cypriani locus. Née pugnat cum bis ver- rarum auctoritate deprotnptœ ; ad quem referunt duo
bis illa propositio : Hoc erant cœteri Apostoli, quod et Africrc concilia hujus hoeresis capita,ut ipsa damnet ;

Peints ,
pari consortio prœditi honoris et potestatis ;
et post sedis Apostolicœ judicium , causam finiiam
pares enim fuisse significant apostolalùs dignitate, esse ait : Jam , inquit , de hàc causa duo concilia
pares missione ,
pares Evangelium prsfidîcandî et Ec- missa sunt ad sedem Aposlolicam ; iude etiam rescripta
elesiasfondandi poteslalc; pares cxtraordinariâ in Ec- vencr'unt. Causa ftnita est , utinam aliquando finiutur
clesia universà auctoritate, pares episcopali cliaractere error! Denique Bonifacium Romance Ecclesia? episco-
et bonore ; non ordinarià in regimine totius Ecclesioe pum altiits prœsidere , in Spécula pastorali celsiore
auctoritate. non denique primalu parcs. Inde idem fastiqio prœeminere , scribit. Ad ipsum dirigit scripla

S. Cyprianus epislolà ab Jubaianum : t Petrc primùm sua contra duas Peiagianorum Epislolas, examinanda,
« Dominus, super quem redificavit Ecclesiam, et onde et ubi forsitan aliquid displicuerjt , emendanda. Cscteros
i unilalis originem instituit et oslendit, potestatem Patres non appello, ut consulam brevilali.
« illam dédit. > Si verô quis objiciat Ecclesia unum caput et spon
Tertio, idem colligilurexOplato Milevitano, libro 2, sum Jesum Cbristum suflicere , nullumque pratereà
ubi sic Parmenianum alloquitur ; « Ncgare non potes ad illius unitatem requiri , respondelur Cbristum
« urbeRomà Petro primo catliedram episco-
scire te in esse supremum caput , sed invisibile , ex quo in cœ-
« palcm collatam; in quà sederit omnium Apostolo- lum ascendit ; esse caput per occullam gratis sub-
f rum caputPetrus; unde etCepbasappellalus est; in minislrationem in omnia membra influens, Ecclesiam
t quà unà catbedrà unitas ab omnibus servarctur , ne suam regere arcanis modis , et esse cum eâ usque ad
« cseteri Apostoli singulas sibi quisque defenderent; consummationfin seculi ,
per Spiritum sanctum suum
« ut jam sebismaticus et peccalor esset, qui contra illi datum , et in eâ manentem , illam jugiler guber-
* singularem catliedram alteram collocaret. > nare; et proplerea Ecclesi.c judicium esse indeficiens,
Quarto, idem colligilur ex S. Ilieronymo, libro i veracem illam esse , non posse usquàm errare in fidei
advcrsùs Jovinianum. t Al dicis, inquit, super Pe- morumque conlroversiis finiendis ;
portas inferi ud-
« trum fundatur Ecclesia, licet idipsum alio in loco eam prœvatere non posse
versits cotumnam esse ; et

« super omnes Aposlolos fiât, et cuncti claves regni ftrmamentum verilatis illi parendum necessario :
, et
« cœlorum accipiant , et ex a-quo super cos EecleMa: qui illam non audicrit, babendum buncesse ut etltnicum
« forlitudo solidelur , tamen proplerea interduodecim et publicanttm ; sed tamen visibili socielali necessa-
< uuus cligilur, ut capile consliluto , sebismatis lolla- rium esse visibile caput , Cbristi supremi capitis vica-
« lur occasio. > Apostoli quidem omnes a>quo jure rium , caput ministeriale , cujus prima sit et ma.uma
lurriiiit Ecclesia; ftmdamcnla ralione apostolatùs polestas in opere ministerii , in yedilicalione corporis
doclrinie et praxlicationis ; solus tamen Pelrus consti- Chrisli : et qui pro verilate in fidei conlroversiis fi-

tuais est caput, unusqiio prae creteris electus, qui pro- niendis, atque in conservandà mystici corporis uni-
cuiando ecclesiaslicre unitatis negolio ex oflîcio invi- tate ,
plus cœterit consacerdotibut possit , ut loquitur
gilaret. Facundus Hermianensis. Ut enim Cbrislum Doniinum
Unde SS. Petntm et Panlum esse duos Ecclesiœ singulorum sacramentorum non solùm auctorem, sed
summos pastores ac prœsides, qui unmn caput consti- eliam inlimum collatorem habemus (nam hic est qui
tuant, asserore bicrelicum est, si eo sensu proposilio baplizat in Spiritu sancto Joan. { hic est qui absol-
, ,

Ista intelligatur omnimoda

. ut stalualur rrqualitas vit), et tamen bomines sacramentorum exlcrnos niiui-
iulrr S. PetrumctS. Panlum sine subordinatione et stros instituit ; sic Ecclesirt, quam ipse intime Spii ilu
silijeetioncS. Pauli ad S. Petrum in potestalesupremâ, régit, bomincm sua; poleslalis vicarium et minislrum
•t in regfcniM unirmaMQ Ecclesia; ut declaravil ; Pelrum agnorum etovium, omniuin BdKeol
praefecit :

Inmnentius X pontifex maximus. Solus itaque Roma- fidelium cujuscumque generis et ordinis caput, paslo-
iius pontifex S. Peiri successor est universalis Eccle- îtiii et reelorem patrem et doctorem
, constiluil ; ut
sia Caput ,
pastor et rector. qui ci successisset , eaindem plané totius Ecclesia: re-
Idem confirmai S. Augustinus , cùni in Scripiuris gendœ et gubernanda; potestatem , eodemque jure,
sanclis se didicisse ait : « primatum Aposlolorum in « 1 1
\ î il* » scilicet , babere voluerit.
Petro exccllenli graiiâ proeeminere. Illum à posle- Ex fidelium omnium et verè Calbolicorum necessario
riore Aposlolo Paulo esse correctum. Illum Aposlo- cum Roinano pontifice visibili Ecclesia capile coin- 1

iatiïs principalum cnilibct episcopatui pneferemlum. munioiie. faelum est ni Calholici Romani di< -en n!;;r
Si7
DE SYMBOLO. 328

ut constat ex Grcgorio « una est illa ab Apostolis prima, ex quà omnes. Sic
amiquis etiam lemporibus ,

Turoneiisi , libro 1 de Gloria Martyrum cap. 23 , ,

ubi < omnes prima , et Apostoliccc , dùm unà omnes pro-

de per hœreticos Lusitaniae sacris fonlibus, et

vioiatis
< bant unitalem , dùm est illis communicatio pacis,
et appellalio fraternilatis et contesseratio bospita-
de cœlesti vindielà i» violatorcs agens , heee babet :
< ,

hujus rex regionis cùm vidisset boc

< lilatis. Qucc jura non alia ratio régit, quam ejus-
t Theodegisilus , ,

dem sacramenti una traditio. Quid autem Apo-

miraculuin quod in bis sacralis Deo fontibus gere-
i >
<
stoli preedicaverint quid illis Christus revelaverit,
< batur, cogïtavit intra se dicens, quia ingenium est ,

Romanos enim vocilanl bomines no- non aliter probari debere ait, nisi per easdem Eccle-
« Romanoriim (

ut ita accidat et non est Dei vir- sias, quas ipsi Apostoli eondiderunt, ipsi eis pi\rdi-
< str.e religionis ), ,

« tus. » Catholicam (idem éclate sancti Hieronymi cando, lam vivàvoce, quàm per Epistolas. « Si hrec

Romanam vulgô appellari solitam ipse S. Hiero- « ita sunt, constat proinde omnem doctrinam, quae

nvmus testis est , Apologià 1 adversùs Ruffinum :

« cum illis Ecclesiis Apostolicis matricibus et origi-

Fidem suam , \nqn\l quam vocat? Eamne quà Romana « nalibus fidei conspiret, verilali deputandam , sine
,

pollet Ecclesia ? An illam quœ Origenis voluminibus t dubio tenentem quod Ecclesia; ab Apostolis, Apos-

continetur ? Si Romanam responderit ergo Catholici ,

c loli à Cbrislo, Cbristus à Deo accepit : omnem verô

sumus. « doctrinam de mendacio preejudicandam, quœ sapiat

t contra veritatem Ecclesiarum , et Apostolorum , et
§ VlII.'Cur Ecclesia apostolica dieatur? « Cbristi et Dei... Communicamus cum EcclesiisApo-
Aposlolica dicilur Ecclesia in Symbolo Constanti- « stolicis. »

nopolitano quôd à Chrislo per Apostolos fundata sit

,
Et cap. 32, sic boercticos compellat : < Edant ori-

et propagala; et quôd cjus doclrina non sit recens, « gines Ecclesiarum suarum ; evolvant ordinem epi-

neque nunc primùm orla , sed ab Apostolis jam olim c scoporum suorum, ita per successiones ab initio

tradita , et in oninem orbem terrarum disseminala ,

< decurrentem, ul; primus ille episcopus aliquem ex

et episcoporum continua succcssionc ad nos traducta. « Apostolis, vel Apostolicis viris, qui tamen cum Apo-
Unde semper illi verè Catholici babiti sunt ,
qui Ec- t stolis perseveraverit, babuerit auctorcm et anleces-

clesiis Apostolicis , et Romance praesertim communi- « sorcm ; sicut Smyrnccorum Ecclesia Polycarpum à

carent ; hœrelici verô et sebismatici ,

qui ab illarum < Joanne collocatum refert; sicut RomanorumClemen-
doctrinà dissiderent , et ab illarum communione di- c te m à Petro ordinatum itidem. Perinde utique et
vulsiessent.Quamobrem S. Irenœus , libro 3 adversùs c eœlera; exhibent quos ab Apostolis in episcopatum

Hx'rcses, cap. 4 Non oportet adhuc quac- , seribit : < « constitutos Apostolici seminis Iraduces babeant. s

< rere apud alios veritatem quam facile est ab Eccle- ,

Et cap. 36. « Age jam qui voles curiositatem melius

e sià sumere cùm Apostoli, quasi in depositorium

,
t exercere in negotio salutis turc , percurre Ecclesias
« dives plenissimè in eam contulerint omnia quœ < Aposlolicas, apud quasips?cadbuc cathedra; Aposto-
,

< sunt veritatis : uti omnis quicumque velit , sumat « lorum suis locis président, apud quas ipsa; authen-
« ex eà potum vitae. Haie est enim vilae introitus ;
c tica; eorum litterœ recitantur, sonantes vocem , et

« omnes aulem reliqui fures sunt et latrones, pro- « reprasentantes faciem uniuscujusque. Proxima est
t pter quod oportet deviare quidem illos : quœ autem c tibi Acbaia? Habes Corinthum. Si non longé es à
« sunt Ecclesia; , cum summà diligenlià diligere , et « Macedoniâ , habes Philippos, habes Thessalonicen-
c apprehendere veritatis traditionem. Quid enim ? « ses. Si potes in Asiam tendere, babes Ephcsum. Si

« Elsi quibus de aliquâ modicà quœslione disceptatio < autem Ilalicc adjaces, babes Romam. Isla quàm fe-
< esset , nonne oporteret in anliquissimas recurrere « lix Ecclesia, cui lotam doctrinam Apostoli cum san-
« Ecclesias , in quibus Apostoli conversati sunt , et « guine suo profuderunt ! ubi Petrus passioni Domi-
« ab eis de prasenti qus;stione sumere quod eerlum î nica; ada;quatur , ubi Paulus Joannis exilu corona-

< et re liquidant est? Quid autem si neque Apostoli « tur, ubi Aposlolus Joannes, postquàm in oleum
« quidem Scripluras reliquissent nobis , nonne opor- « igneum demersus, nibil passus est , in in su lam re-

< lebat onlinom sequi traditionis ,

quam tradiderunt t legatur. \ideanms quid didicerit, quid docucrit,
< iis quibus committebanl Ecclesias ? > « cùm Africains quoque Ecclesiis contesserârit. > Ibi

Id egregic conlirmat Tertullianus , libro de Pra> igitur Aposlolica est Ecclesia, ubi est Apostolorum
Bcriptkmibos, cap. 20 : « Apostoli, inquit, primo per doclrina. Ibi doclrina Apostolorum est, ubi est légi-

« Juli-am conlestalà fide in Jesum Cbristum, et Ec- tima episcoporum successio ab Apostolorum lempo-
« cUîsiis institutis, dehinc in orbem profeeti, eamdein ribus ad nos usque ;
qua; successio ubi non est , ibi

« do ïriiniu ejusdem ftdei nationibus promulgaverunt, non est Ecclesia Chrisli, sed Satana; synagoga. Unde
« et proinde Ecclesias apud unaroquamque civilaiem SS. Patres Irenauis, Oplalus, Augustinushocargumen-
« eondiderunt, à quibus tradocem lidei et semina to, eàque cerlissimà nota, solam Ecclesiam catholicam
< éoctiinae caetera ex'mde Ecclesia; mutuatae sunt, et esse veram Ecclesiam Chrisli conlra hcereticos de-
« qootidiè oiutuantur ut EcdèsiaB fiant. Ac per boc et nionstràrunt.
« ipsae Apostolici' deputantur, ut soboles Apostolica-
§ IX. Ecclesia maxime diligenda et observanda est.
i riini Ecclesbrum. Oame genus ad originem suam
i eeoseatar t» <<,„ e«t. Itaquo ac tant» Ecclesia?, amarc tenemur,
tôt Si enim parentes carnales colore et
 ,,,

5-29 DE SYMUoLO. 350

quanlù magis Ecclesiam raairem nostram omnium- cet. Sinceri bocamoris in Ecclesiam argumentum est.

que Christianorum, christi sponsam, quae nos per Observantiam praetereà suam et amorem in Eccle-
Laptismura pcperit, non in vilain morialem, sed in siam teslari débet fidelis quisque, in ejus acquiescen-
vilain gratiae, in vilae spem imniortalis ? Quae nos sinu do judiciis, cùm de fide et doctrinà sanà, aut chri-

suo fovet, Spirilu sancto unxit, corpore et sanguine stianà disciplina morum agitur, quia illam audire
sponsi sui Domini nostri alit et potat, verbo Dei in- Cbrislus jubet, Qui in Cathedra unitatis doctrinam po-

struit, lapsos erigit, devios in viam salutis revocat, suit veritatis , ut loquilur S. Augustinus, epistolà 105,

vulneratos salutaribus remediis curât. Audi, fili mi, aliàs 166.

disciplinant patris lui, et ne dimiltas legem matris tuœ Tertio, nostrum in Ecclesiam amorem probabimus
inquit Sapiens, Proverb. i, Ecclesiœ prceceptis parère si illius malis et calamitatibus compaliamur, si illius

debemus, non timoré pœnac, sed amore juslitiae, quia incrementis et prosperitale laetemur, si pro ipsà et
sic jussit Pater noster qui in cœlis est. Hlam colère cum ipsâ coramDeo ingemiscamus, et preces ferven-

debemus , et Pastores qui illam regunt, nobisque tissimas fundamus, ut illam Deus pacificare, custodire,
procsunt , vcncrari , et in omnibus quae fidem ac dis- et adunare dignetur toto orbe terrarum : si operam
ciplinant Christianam spectant, illos audire, illis pa- nostram et lalenta à Deo concessa in Ecclesià? uiilita-

rère, quamvis sine crimine non sint. Super cathedram tem impendamus; si ad ejus propagationem promo-
Moysi sederunt Scribœ et Pharisœi ; quœcumque dixe- vendam, si ad conservandam unitalemet pacem,quid-
rïnt vobis facile, secundùni opéra verb corum nolite quid possumus, conferamus; si malis moribus,et vitae

facere, inquit Cbrislus. Cathedrae Moysi successit Ca- improbitate eam dedecorare, atqueaffligerecaveamus.
thedra Christi. Si bona loquor, et bonafacio, imi- Ne paleae simus in areâ dominicà, sed frumentum ; ne
tare me. Si autcm non facio quod dico, quae dico fac ; vasa simus in contumeliam in domo Dei, sed in bono-
qurc autem facio noli facere ; tamen à cathedra catho- rem ne ; in corpore Christi simus, ut mali humores, ut
licânoli recedere , inquit S. Augustinus, Enarratione in phlegmata fœtida pectus ejus prementia, aut cerlè
Psalmum 38. Non ex pcrsonis fidem, sed ex fide judi- ut membra mortua, sed ut membra viventia , et capili

camus personas. Propheia in nomine prophetae susci- connexa per fidem vivam, quae per dilectionem ope-
picndus. Ad nomina , dignitatem , ordinem , missio- ralur, ut crescamus in augmentum Dei. Ne malè vi-
nem, non ad personas altendendum est. Qui vos recipit ,
vendo Dei domum faciaraus spelunoam latronum , ne
me recipit; et qui me recipit, recipit eum qui me misit, scandalis nostris concutiendo latera matris, qua^ nos
inquit Cbrislus. Atlendere non débet plebs Christia- quotidiè parturit , donec formelur in nobis Christus,

na, qualis persona sit, quo vitae merito, cujus mini- mereamur ut cum dolore nos excutial foras, magis
slerio Deus utilur, sivc in Ecclesià sua gubernandà malo nostro quàm suo. Ecclesiam se diligore si

sive in doctrinà propagandà, sive in sacramentis ad- dixeril, qui ab ejus fide dissenlit, vel ab ejus uni-
ministrandis. Id solùm attendat, quôd sacerdos, quôd taie dissidet, mendax est. Redimet in pace animam
pastor est, quôd pro Christo legatione fungilur, quod meam ab lus qui appropinquanl mihi quoniam in mul-
angélus est Domini exerciluum, de cujus ore legem tis erant mecum inquit Propheta Psal. 54. « Baptis-
,

suam requiri Dominus jubet. Facienda sunt ergo bo- i. mum habebamus ulrique in eo erant mecum ,
;

na qtKC dicit, fugienda mala quae facil. Cùm audiunt < Evangelium utrique legebamus, erant in eo mecum ;

fidèles pastores suos aliquonim criminuin insimulari « festa martyrum celebrabamus , erant ibi mecum.
et infamiac nota aspersos per bominum ora traduci i Pasclut solcmnitatem frequentabamus, erant ibi me-
ramoribus à maledicis bominibus plerumque disse- i cum. Sed non omninô mecum. In Schismate non
minatis credere facile non debent ; sed Sem et Japbet < mecum; in haeresi non mecum. Sed in lus paucis
laudatos Noe filios imitari ,
qui inidum patrem légè- < in quibus non mecum, non cis prosunt multa in qui-
re et cooperire conati sunt , non ut impius ille « bus mecum... Inomnibus sacramentis mecum, inunâ
Cliam , cui paler mcritô maledixit , vcrenda patris « cbarilate non mecum. » Vel , inler multos erant me-
delegere, illique illudere. Quà de rc S. Gregorius, cum. Etenim per lotum orbem terrai-um pauca sunt
libro 25 Moralium, cap. 15. c Quid est, inquit, quôd grana, mullae sunt paleae. Quid ergo, ait? « In paleà

< filii verecunda patris superjecto dorsis pallio aversi « mecum erant, in tritico non mecum erant. Et pro-

« venientes operiunt , nisi quôd bonis subditis sic f pinquat palea tritico, de uno semine exit , in uno
« praopositorum suorum mala displicent , ut lamen t agro radicatur, un:\ pluvià nulrilur, eumdem mes-
< Ikpc ab aliis occultent? Opcrimentum aversi defe- < sorem palitur, camdcm liiturationem sustinet,
i runt, quia judicantesfactum, et vénérantes magisle- « camdem venlilationem exspoclat, non in unum hor-
« rium , nolunt viderc quod tegunt. » Peccatis suis i rcum intrat. Yerba sunt » S. Auguslini, enarralione

impulare débet populus si forte malos pastores ba- in Psalmum 54.

beat. Deus enim quaodoqae hypocritam regnarc facit Quarto, Ecclesiam ita diligere debemus, ut pro ejus
propler peccala populi ut sit sicul populus, sic sacer- fide, unitate, generali disciplina ab Aposlolicis tempo-
dos. De paslore non judicet ovis , à quo judicanda ribus instilulà , libcrlale, bonore, sanguinem pro-
est : pravis cjus exemplis sua peccata non excusel fundere parati simus. Sic enim Christus dilexit h.ccle-

ad Deum pro ejus conversione, et pro Ecclesiac ne- siam, et tradidit semetipsum pro eà. Pro eà nos impen-
cessiiatibus ingemiscat, criminibusejus non conimuni- dere et superimpendere debemus, ut Aposiolus.

TU. VI. 11
 ,

551 1)1 SYMBOLO. 352

loquitur : Christum verè non amamus, nisi sanctam t centes : Magnificate Dominum mecum , et exaltemus

eamque dileclionem opéri- i nomen cjus in unum. » Kacc S. Auguslinus enarra-

ejus Ecclesiam diligamus,
,

ons comprobemus. « Amemus igitur Dominum Deum tione secundà in Psalmum 53.
nostrum,amenuisEcclesiamejus; Ulum sicutpatrem, El Tracialu 10 in Joannem Unusquisque Chri- : «
<

illum sicut Dominum, liane < slianus in domo Christi, zelo domûs Dei comedatur.
< istam sicut matrem ;

quia ancillae ipsius sumus. < Quis comcdilur zelo domûs Dei? Qui omnia, qiuc
« sicut ancillani ejus : filii

forte ibi videt perversa, salagit corrigi, cnpit emen-

Sed matrimonium hoc magnà charitate compagina-
«
«

« tur. Nemo offendit unum et promeretur

alterum. « dari, nonquiescit; siemendare non potest, lolerat,

i Nemo dicat : Ad idola quidem \ado, arreptitios et < gémit. Non excutitur de areâ granum, suslinet pa-

« sortilegos consulo sed lamen Dei Ecclesiam ,

non « leam, ut intret in horreum, cùm palea fuerit sepa-

« relinquo, Caiholicus sum. Tenons Matrem,

offendisli I « rata... Ergo zelus clamas Dei comedat te. Non enim
< Patrem. Aliusautem dicit : Absilà me, non consulo f
« niagis est quàm domus uhi habes salu-
domus tua

« sortilegum,non qurero arreplilium, non quaerodivi- « tem sempiternam. Donuim luam intras propter re-
i naiiones sacrilegas , non eo ad adoranda daemonia, « quiem tcmporalem ; domum Dei intras propter re-

i non servio lapidibus ; sed tamen in parte Donali « quiem sempiternam. Si ergo in domo tuà ne quid

snm. Quidtibi prodest nonofTcnsusPaler, qui offen « perversum fiât satagis ; in domo Dei ubi salus pro-

t sam vindicat Matrem? Quid prodest si Dominum « posila est et requies sine fine, debes pati quantum
< confiteris, Deum honoras, ipsum prœdicas, Filium i in te est, si quid forte perversum videris? Ycrbi

< ejus agnoscis, sedentera ad Patris dexteram cou < gratià, vides fratrem currere ad theatrum? Prohibe,

< fiteris, et blasphémas Ecclesiam ejus? Non te cor « mone, contrislare, si zelus domûs Dei comedil te.

< rigunl exemplahumani conjugii? Si baberes aliquem « Vides alios currere, el inebriari velle? Prohibe quos
|

< patronum, cui quotidiè obsequeris, cujus limina < potes, tene quos potes, terre quos potes, quibus

i serviendo contereres ,
quem quotidiè non dico sa- « potes blandire, noli tamen quiescerc. Amicus est,

i lutares, sed et adorares, cui impenderes fidelia ob- c admoneatur leniter? Uxor est, severissime refrac-

i sequia; si unum crimen de ejus conjuge diceres, « netur. Ancilla est, eliam verberibus compescatur.

< numquid domum cjus inlrares?Tenele, ergo charis- « Fac quicquid potes pro personâ quam portas cl :

c simi, lenele omnes unanimiter Deum Patrem et « perficis, Zelus domûs tuœ comedit me. Si autem fuc-

«Ecclesiam Matrem. » Yerba sunt S. Augustini « ris frigidus, marcidus, ad te solum speelans, et

enarratione in Psalmum 88. « quasi libi sufûciens, et dicens in corde tuo, quid

Quintô, eos qui ab Ecclesiae unitate divisi sunt, « mihi est curare aliéna peccala ? Sufficil miiii anima
hortari debemus et urgere ut ad unitalem redeant eos ; « mea; ipsam integram servem Deo. Eia, non libi

qui nobiscum inlus sunt, ad Dei et Ecclesiae amorem « venit in mentem servus ille qui abscondit talentum,

accendere. Dicamus cum Prophetà : « Magnificate Do- « et noluit erogarc? Numquid enim accusatus est quia

minum mecum, et exaltemus nomen ejus in idipsum. » « perdidit, et non quia sine lucro servavit?... Nôslis
Quisquis est in corpore Clnisti , ad hoc dare débet « quid agalis domo suâ cum amico,
unusquisque in

operam ut magnifleetur cum illo Dominus. Amat enim « cum inquilino, cum cliente suo, cum majore, cum
Dominum quisquis est istc; absque invidià veritatem « minore; quomodô dat Deus aditum, quomodô ape-

amat, quae Deusest. < Si anaatis Deum, rapite omnes « rit januam verbo suo. Nolite quiescere lucrari Cliri-

i ad amorem Dei qui vobis junguntur, et omnes qui c sto; quia lucrati estis à Christo. >

« sunt in domo voira: si amalur à vobis corpus Chri- Sexto, Ecclesiae minislri ipsius utilitatibus studerc

< sli, id est m.itas Ecclesiae, capile eosad fruendum, ac servire debent propter ipsam duntaxat, et propter

« et dicite Maanificate Dominum

:
vif cum :et exaltemus Christum cjus sponsum, propter unam Dei gloriam,
< nomen ejus in idipsum Hoc est, in unum. Ergo ra- : non propter temporalia coinmoda, non ad dignilates
i pitequos potestis, bortando.porlando, rogando, dis- ecclesiaslicas obtinendas, non ad caplanda bénéficia ;

< putando, rationem reddendo, cum mansuetudine, non ad popularem auram, aut aube favorem aucu-
• riiin leottate; rapite ad amorem; ut si magnifi- pandum. Cùm enim Prœpositi ad hoc sint, ut liis qui

«< mt Dominum, in unum magnificent. El haeretici subjecti sntil consulant, non in co quod prœsunt omninb
• et schismatici videntur sibi magnifie-are Dominum : suttm utilitatem attendant, sed eorum quibus minislrant.

« Quid eos offendit orbis terrarum? Dicamus illis : Quisquis Un prœposilus est, ut in eo qubd pra'posilus

< Magnificate Dominum mecum , et exaltemus no- rsl gaudeat, et commoda sua solu respiciat, se pasrit,

i menejus in unum. Quare in praecisione vultismagni- non oves. Yerba sunt sancli Augustini, sermone 40,
« ficare Dominum? Ille unus est quarc duos populos aliàs de Tempore lCo. Fidelem illum Abrahami ser-
i vultisfacercDeo? Quare vulUs dissipare corpus Chri- vum imilentur ecclesiastici viri, qui uno domini siû

i sti?... \oiiit perseculor, et non fregit crura Christi amorc sponsam ejus filio qu;vrit et adornat, ob idque
;

« vf-nit Donatus, Lulhcrus, Caivinus, et disjujît longum et difficile iter suscipil. Imilentur Jacob pa-
« Ecclesiam Christi. lategrum corpus Christi incruce ! triarcham, qui uno pulchrae Racbelis amore quatuor-
• intfr mu\m peweeutorum est, el inter manusChii- d.cim annos servit in domo Patris ejus; non qu;e
' -tianorum non est inlcgrum corpus Ecclesiae.
Cla- sua sunt quadrant, sed quae Jesu Christi ; unum illis

i tm-mus ergo cum gemilu, quantum possumus, fidèles omnes uni Viro virgincm caslam
di- Rit Rlwiimri
 DE SYMBOLO. IU
533
causa, ad Ecclesiam rodificandam interdùm
'

exhibere Ckrislo. Quoerant primùm regnum Dei et ulilitatjs

duobus dominis servire conceduntur. Uni tas enim Spiritûs à quo regilur Eccle-
justitiam cjus. Meminerint se
in ea:n collalum est commune
non posse, simplicem oculumhabercse debere. < Duo- i
sia, cflicit ut quicquid
regnum sil. Ihcc verô bonorum spiritaiium communicatio,
« bus autem dominis servire eonalur, qui et

« Dei pro magno bono appclil, et bac temporalia. membrorura bumani corporis aptissimâ similitudine
« Non autem simplicem habere oculum, el
poterit ex Apostolo petità explicatur. Sicut enim in corpore

< uni Domino Deo servire, nisi qu;ecumque sunl ca>

mulla sunl niembra, omnia autem non cumdemactum,

i tera, si sunt necessaria, propter hoc uuum

assumai, si\ecamdem el aequè ulilem aut decoram functionem

regnum Dei. Sicut autem omnes mi- habenl, non oranià sunl ejusdem dignilatis: et tamen
< id est, propter

i litantes accipiunt annonam et stipendiuni, sic oni- omnia in cominiiiiem corporis ulilitatem funcliones

et legumentnm. suas obeunt et cxequuntur : et omnia tam apte inter

» nés evangelizantesaecipiuntvictum
t Sed non omnes propter salutem reipublicœ mUitanl, se connexa sunt, ut si palilur unum membrum, coc-
ra compatiantur et doleant, si benè affectum sit unum
i sed propter illa qua; accipiunt; sic et non omnes i

i propter salutem Ecclesiaî minislrant Deo, sed pro- membrum, congaudeant cnclera, communique jucun-
t pter lia'C temporalia, qua: tanquàm annonam et sensu al'ficianlur. lia sumus corpus ClirisU, et
di taris

i stipendia consequantur : Aut cl propter boc, etpro- membra de membro... Etenimin uno Spiritu omnes nos
duobus dominis servire; in unum corpus baplizati sumus : cl omnes in uno Spiritu
t pter illud. Sed, non potestis |

i lantummodô propter
Matlb. 6. Ergo simplici corde potuti sumus. Non potest unum membrum alteri di-

< regnum Dei debemus operari bonum ad omnes ;

cere, Operù tuà non indigeo. Pro invicem sollicita sunt.

« non autem in bàc operatione vel solam, vel cum Unicuique in Ecclesià suum munus assignatum est.

Alii in eà Aposloli, alii prophétie et doetores; alio-

c regno Dei mercedem temporalium cogilare ;
i in-

quit S. Augustinus, libro 2 de Sermone Domini in rum est prseesse ac doccre; aliorum, parère ac subje-

Monte cap. 17. ctos esse; alii oculorum, alii manuum, pedum ra-
alii

tionem habent et functioncs obeunt; omnes tamen

§ X. Inquo sanctorum communio situ sil?
uno Spiritu vivunt et sub uno capile inter se conne-
I. Sanctorum Communio, quam nos erederc proli- ctuntur, Ut non sit scliisma in corpore; omnia mystici
lemur, est societas illa omnium Ecclesiaî m îinbro- hujus corporis membra in communem conferunt utili-

rum, sive in terris adhuc militant! um, sive in p i tatem funcliones suas, et ([uicquid aliud membrum ha-
lorio paiienliuin, sive in cœlo regnantium, tum il ll, i, id sibi cum omnibus aliis commune existimat.

se, tum cum Cbrislo capile Ecclesiae. !;« quâ S. .'.

S. Augustinus, tractatu 32 in Joannem, ait :

nés Epistolae 1. cap. 1, ait : Ut cl vos societatem ha- « Accip'unns et nos Spirilum sanctum, si amamus Ec-
bcalis nobiscum, et sociétés uostra bit cum P< Ire, t 1 . « clcsiam, sicharitate compaginamur, si calholico no-

cjus JesuChristo... Si in luce ambulamus, sicul el < mine et fide gaudemus. Quantum quisque amal Ec-
est in luce, societatem habemus ad invicem, et < clesiam Cbristi, lantùm babel Spirilum sanctum.
Jesu Chritti t'ilii ejtts emwidatnos ab emni peccuto. i Datas at enim Spiritûs, sicut Apostolus dicit, 1 Cor.
II. Secundo, siguiûcat communioncm Sacrani < 12. ad manifeslationem. Quam manifestalionem? Quia
torum, quibus veluti sacris vinculis Chrislo conne- i alii datur per Spirilum sermo sopicnlioe, alii sermo
ctunlur el copulautur Gdetes omnes, in quibus I c scientia;, seeundùm eumdem Spirilum, alii fides in

stus sanclus sanctorum mérita sua omnia, prx< i eodem Spiritu, alii donalio curationum in uno Spi-
verô passioais et mortis sua; merilum cum i, alii ojieralio virlutum in codem Spiritu. Multa
suis commuiiicat, et quorum fruclus ad omnes illa « dantur ad manifeslationem, sed tu forsitan connu
digne suscipientes perlinet. Ilàc autem sanctorum < quœ dixi nihil habes. Si amas, non nibil lianes: si

communione, sacramentorum communionem ii.

1
« enim amas unitalem, eliam libi habet quisquis in illà

debere, Patres significârunt bis verbis: Confiteor uuum « habet aliquid. Toile invidiam, et tuum est qued ba-
Baptistna; boc enim sacramento vebu januâ in Ec- « beo; totlam invidiam, et meum est quod babcs. Li-
clesiain ingredimur, jusque ad sacramenta c « vor séparai, charitas jungit. Oculus soins videt in

obiiuemns, in primis autem ad Eucharistiam, quâ < eorpore; sed nuroqnid sibi soli oculus videt? Et roa-
corpori et sanguini Domini communicantes, Cbrisii- « nui videl, et pedi videt, et exteris membris \idet ;

que CoHcerporale* facli, ut verbis Patrura utar, cum < non enim -i aliquls ictus in pedem veniat, avertit se
ipso, ei myslico eliam ejus corpore, omnibui < oculus inde ut non praravcai. Rursùs sola manus
membris ejus arcliùs conjungimur. Unus enim punis, i operatur in corpore; sed numquid sibi solioperalur ?

et uuum corpus multi sumus, nui de uno pane cl de uno i Nara si ictus aliquis veniens non eat in manum, sed
Calice parlicipamus. < laniùni in facièm, numquid dicit manus, non mémo-
III. Tertio, signilieal eonmiunioncni omnium dono- . quia non lendit ad Des ambulandoom-
riun, non lantùm eorum qn;c domines l> <> < haros ac < nibuc membris militai; membra cetera lacent, et
pistos reddunt, sed gratiarum etiam gratis dalarnm, i lingua omnibus loquilur. Habemus ergo Spirilum
in quibus numeranlur scienlia, prophetia, donum lin i saurtnm, si amamus Ecclesiam amamus autem, si ;

guaiuin, M luiiacul.irain, el caetera liujuu iiu •: charitate consislimus. Nam ipse

qua: malis eliam bominibus, non privabe, BOd \< iblicto
I
(Apottohu cum dixisset divers* donfl darl dlveflll
 335 , DE SYMBOLO. S3Ô

« hominibus, lanquàm officia quorumqucmcmbrorum: et in purgatorio piaculares pœnas luentibus succurant,

. Adhuc, inquit, superemnentiorem viam vobis demon- orationibus, jejuniis, eleemosynis, aliisque bonis ope-

• stro : et cœpit loqui de charilate... Ipsam babeto, et ribus, ac prœscrtim Sacrificio pretii nostri, cùm pro
* cuncla babebis; quia sine illâ nibil proderil quicquid ipsisadaltare Dominiofferlur; ut concilii Florentini ac

< babere potueris. » Hujus communionis considera- Tridcntini definitionibus, Scripturce sacra; ac tradi-

tione fit ut Christian! aller alterius onera portent; et lioni consonis, declaratum est. Haec autem prosunt

qui majora dona acceperunt, adversùs alios insolenter justis illis animabus nondùm plenè expiatis, sive ut

non extollantur, sed unusquisque sicut accepit gratiam, pœna ipsarum mitior sit, aut brevior ; sive ut plena
in alterum studeant illam ad-ministrare , sicut boni di- ipsis remissio pœnœ à Deo tribuatur. Tanlùm aulem
spensatores multiformis gratiœ Dei, 1 Pétri. 4; persuasi cuique illarum prosunt, quantum ut sibi prodessent
se nibilominùs aliorum orationibus et operâ in nego- meruerunt, cùm ad hue essent in corpore ; ut doect

tio salutis egere ;

quia membra quai videnlur ignobi- S. Auguslinus, libro de Cura gerendâ pro mortuis, et

liora, suntmagis necessaria. Qui verô minora dona in Encbiridio. Qualis itaque membrorum inler se so-

accepcrunt, imô rudes sunt et imperiti, non despon- cietas est, ut operatio cujusque membri cedat in com-
dent animum, scientes aliorum dona sua esse, si cha- modum totius corporis, talis est inter Ecclesia; mem-
ritatem babeant, eàque suis utililatibus spirilalibus bra bonorum operum et meritorum communio quae-
servire, et in omni statu atque conditione unicuique dam, non solùm eorum quse Christus caput hujus cor-
suppetere salutis et œternœ beatitudinis assequendse poris comparavit, ex quo manat in reliquum corpus
facultatem ;
quoniam apud Deum non est Judccus ne- omne, el in singulaejus membra, quicquid boni, quic-
que Grœcus, servus aut liber, pauper et dives, doctus quid meriti est; verùm etjuslorum omnium qui sunt
et indoctus, sed in omni gente, in omni bominum gé- vel fuerunt ab exordio mundi, ut eorum benefacta no-
nère, conditione, ordine ac statu, qui timet Deum et bis subveniant, eorumque Abundantia nostrœ inopiœ sit
opérât ur jus tiliam, acceptus est illi, Act. 10; atque supplementum, 2 Cor. 8. Sic bonorum omnium spiritua-
omnia et in omnibus Cliristus. lium, qua; fiunt, et facta sunt olim in Ecclesia, parti-
IV. Quarto, sanclorumcommunio significatejusdem cipes sumus, quamdiù Ecclesiai membra fuerimus.
fidei, religionis, ac pielatis conslantem professionem, Cnde Propheta ait : Parliceps ego sum omnium timen-
in quà defuncti sunt sancti qui nos proccesserunl. Ad tium te, et custodientium mandata tua, Psal. 118. « Si-
qnaia Aposlolus fidèles adbortatur bis verbis. Ilebr. 13: « eut enim membrum parliceps esse dicimus totius
Mementole prœpositorum vcstrorum qui vobis loculi sunt « corporis; sic conjunctus omnibus limentibus Deum,
verbum Dei, quorum intuentes cxitum conversalionis, imi- i qui non dicat alleri : non es de corpore meo, hoc est,
tamini fidem. Hoc sensu in canonc Miss;e sacerdotes « non dicat pauperi dives, non ignobili nobilis, non
aiunt suo populiquc christiani nomine, Communicantes, « œgro sanus, non fortis debili, non imperilo sapiens
id est, in communione fidei et pielatis manentes cum « dicat : Non estis mihi necessarii ;
particeps corporis
sanclis Aposlolis et martyribus, quxsumus, Domine, t Christi est, quœ est Ecclesia; t inquit S. Ambrosius
ut lioc sacriucium placatus accipias, etc. in exposilionc Psalmi 118, sermone 8. Ideô Christus
V. Quinto , conununio sancloiuni signifient sacrum nos orare docens, jubet ut non sibi unusquisque pecu-
COmmercium suflragiorum, bonorum operum, merito- liariter à Deo quœ necessaria sunt ad salutem postulel,
rum inter omnia Ecclesia) membra, per iinum Spiritum sed ut velut unius corporis membra, eodem animata
vineulo charilatis colligata. Charilate enim, quae non
Spiritu, quod in communi cunclis expédiai, à Paire
quserit qu* sua sunt, efficitur, ut quaecumque piè san- luminum poslulemus, à quo est omne bonum et do-
ctèque ab uno geruntur, ea ad omncs pertineant, Ab Da
il-
num perfectum. illo edocti dicimus, nobis, di-
lisque prosint, quantolibet locorum invervallo sint ab mitte nobis, libéra nos. Ita Spirilus sanctus pro nobis po-
illo remoti. Non enim est Ecclesia ut lerrenum re- Rom. cùm pios ho-
stulat gemitibus inenarrabilibus, 8,
gnuin vel civitas, nbi eisi omnes iisdem legibus vivant,
mmes pro omnibus Ecclesise membris gemere facit,
eidemque pareant principi, plurimi lamen nullam in- et orare unique et omni tempore. « Nullus enim dies,
ter se bonorum aut negotiorum communionem, nul- « nulla hora, nullum momentum temporis invenitur,
luni eommercium habentes, nibil emolumenli à se mu- t quo non à sanctis orationes Deo ubicumque fundan-
tuo percipiunl; suis, et suorum commodis, non alio- « tur, ab aliis hic, ab aliis Cùmque ab orationi-
alibi.
îiiin utilitalibus quisque consulil. .Non sic Jérusalem, « bus sanctorum nullum tempns immune; quando-
sit
mater nostra, quœ œdificalur ut civitas, cujus participa-
« quidem diebus et noctibus, cùm alii cibo ac potu re-
it'/ ejut in idipsum. In eà enim civesomnes sanctorum « ficiuntur, alii quodlibet aliud agunt, alii dormiunt,
et domestici Dei, sive qui in cœlis Dco fruuniur, sive « non ulique desunt, quos desiderium sanclum orare
qui in purgatorio expiantur, sive qui in terris adliuc ubiqueom-
« compellat; ita fit ut Spirilus sanctus, qui
militant, sancla societate iia conjuncii sunt
et confo -
« nibus adest, gemitibus inenarrabilibus pro nobis in-
derati, tu bonorum spiritualium sit
inler eos perfecta « t(;rpellare inlelligatur, quia gemilibus sanctorum de-
commouio, sanctique cum Cbristo in cœlis rognantes « sideriorum interpellare nos facit, quibus afieolum
libu» in boc raundo peregrinantibus opitulentur,
« pium gratix spiritalis infundit; » ut explicat S. Au-
i
1

"; Ws apud Deum orationibus juvent;

pii verô in guslinus, libro 1 contra Maximinum Arianum, cap. 9.
lermadhocnjortalerotitamageutes, et sibi mutuô. cap. 29
Hinc S. Ambrosius, libro 1 de Olïiciis, ail ;
 ,
,

00 .'
DE SYMBOLO 338

< Ecclesia in commune oral, in commune operalur, in tium babent. Sicut enim palmes à semetipso fruclum

t commune tenlalur; » et libro 1 de Pœnitentià, c. 15. j'erre non potest nisi manserit in vite ; sic nec vos , inquit

< Pœnilentes velut operibus quibusdam tolius populi Joan. lo, nisi in me manserilis.

i purgari, et plebis lacryinis ablui, orationibus et fie- VII. Ex bis facile intelligitur, à conmumione san-
< tibus christianae plebis redimi à peccato, et in bo- ctorum illos omnes excludi, qui ab Ecclesia excludun-
i mine mundari interiore, » ait. « Donavil enim Chri- tur, scilicet Paganos, Judseos, ha^eticos, sebismalicos,
« slus Ecclesia; sua;, ut ununi per omnes redimerel, et juste excommunicatos. < Neque enim in confusione
t qua; Domiui Jesu meruit adventum, ut per
unum « Paganorum, neque in purgamentis ba;relicorum ;

« omnes redimerentur. » Etinfrà i Tota, inquit, Ec- :

t neque in languore schismaticorum neque in cœci-
,

c clesia suscipit onus peccatoris, cui compatiendum et c laie Judieorum ,

quxrenda est religio , sed apud eos
< fletu, et oratione, et dolore est et quasi fermento : c solos qui cbrisliaiii , calholici vel ortbodoxi nomi- j

< ejus se tolam conspergit ; ut per universos ea quae < nantur, id est, inlegritatis custodes , et recta sec-

« superflua sunt in aliquo pœnitentiam agente virilis

< tantes. Ecclesia tamen catbolica per totum orbem
misericordice aut compassionis velut collativâ quà- validé latèque diffusa, omnibus errantibus
i < utilur ad
« dam admixtione purgentur. > Hinc denique S. Au- < provectus suos, et ad eorum correctionem cùm
gustinus, libro 3 de Baptismo contra Donalistas, c. 17, < evigilare voluerint. Ulitur enim gentibus ad materiam
ait Per orationes sanctorum spiritualium, qui sunt in
:
t operalionis sua), luerelicis ad probationem doctrinaî
Ecclesia, lanquàm per columbœ creberrimum
gemitum, < su32, schismalicis ad documentum stabilitatis suae,

peccala solvi. Hùc etiam perlinet quôd Genesis 18 le- t Judseis ad comparationem pulcbriludinis sua;. Alios

gimus, quôd si Sodomis decem justi inventi fuissent, t ergo invitât, alios excludit, alios relinquit, abos
propter eos à delendà eivitate Deus abstinuisset. Et Je- t antecedit; omnibus tamen grati;c Dei parlicipandoe
remix o promittil Dominus se propitium fore Jérusa- « dat potestalem ; sive illi formandi sint adhuc, sive
lem, dummodô unus aliquis vir justus in eà reperiatur: « reformandi , sive recolligendi , sive admitlcndi*. Car-

Circuite, inquit, vias Jérusalem, et aspicite, et conside- « nales auiein suos, id est, viventes aut senlientes
rate, et quœritein plateis ejus un invenialis virum facien- c carnaliter, lanquàm paleas tolérât, quibus in arcà

lem judicium, et quœrenlem (idem; et propilius ero ex. < frumenla tutiora sunt, donec talibus tegminibus
Quôd verô non justorum lantùm qui in boc mundo < exuatur. Sed quia in bàc arcà pro voluntate quisque
vivunt, sed eorum etiam maxime qui ad vitam migrà- « vel palca , vel frumentum est , lamdiù sustinclur
runl feliciorcm, nobis orationes palrocinentur, et mé- i peccatum aut error cujuslibet, donec autaccusato-
rita suffragenlur , significat Dominus, Isaix cap. 27 < rem inveniat, aut pravam opinionem perlinaci animo-
dicens : Protegam civitatcm istam propter me, et propter < sitale defendat. Exclusi autem aut pœnitendo re-
David servum tneum. Quibus verbis rex Ezechias ad- < deunt, aut in nequiliam malè liberi defluunt, ad
monetur, quôd In tantum jusliliam diligat Deus, ut c admonitioncm nostra; diligentia; ; aut sebisma fa-
etiam posteros sanctorum liominum, non suo merito, sed i ciunt, ad excrciLationem nostraB palicntia;; aut bae-
Mtijorum virtute tucalur , inquit S. Hieronymus in bunc « resim aliquam gignunt ad examen sive occasioncm
locum. Unde S. Augustinus, qureslione 149, in Exo- c nostraB intclligentix. Ili sunt exitus Cbristianorum
dum, cap. 32, explicans hœc vcrba Domini ad Mosen: « carnalium, qui non potuerunt corrigi aut sustincri.
Sine me, et iratus conteram eos; ait sic locutum esse « Sa;pè etiam sinit divina Providonlia, per nonnullas
Dcum : < Ut eo modo admoneremur, cùm mérita no- i nimiùm turbulentas carnalium liominum sediliones
< slra nos gravant ne diligamur à Deo, relcvari nos « expclli de congregationcebrislianà etiam bonosviros.

i apud cum illorum meritis posse, quos diligit. Nain « Qnam contumeliam vel injmiam suam cùm patien-
i cùm ab Omnipotente dicitur homini, Sine me, et con- < tissimè pro Ecclesia; pace lulerint , neque ullas no-

« leram eos, quid aliud dicitur quàm, Contererem eos, < vitates vel schismatis vel lucresis moliti fuerint

< nisi diligerenlur abs le? > Et libro 20, contra Fau- < docebunt bomines quàm vero affeclu et quanta sin-
stum, cap. 21, ait: < Populus clirislianus mcmorias t cerilatc charitatis Deo serviendum sit. Talium ergo
< martyrum religiosà solemnilate concélébrât, et ad < virorum propositum est, aut sedalis remeare lurbi-
i excitandam imilalionem, et ut meritis eorum conso- t nibus; aut si id non sinantur, vel eâdem tempestate
< cielur, atque orationibus adjuvelur. » c persévérante, vel ne suo redilu talis aut sirvior
M. Omnes porrô fidèles communionis sanctorum < orialur tempeslas, tenent voluntateni consulendi
participes sunt, non tamen a?qualitcr, sed pro fidci « etiam eis ipsis quorum motibus perturbationibusque
sua;, charitalisquc mensuià. Fruclum certè ampliorom i cesscrunt, sine ullà convenliculorum ségrégation»;
ex sacra illà societate pertipiunt, qui plus in cam c usque ad inortcm defendentos, et testimomo juvanles
confcrunl, et bonis spiritalibus magis abundant : quo- « earn Qdem ,
quam in Ecclesia calbolicfk pra dicari
v

niam Omni liabeuli dabilur cl abundabil , Maltli. 13 et « sciunt. Dos coronal in occulto Paler, in occullo
2."i. Cbristus autem ,
qui sancLc istius soeielalis caput < \itl(Mis. > II. i( S. Augustinus, libro de Vert Reli-
est et judcx, illius bona cuique secundùm mérita sua gions, capp. S fi 6. Kx quibus palet, etlmicos, Ju-
distribuit: qure tamen mérita nihil aliud sunt quàm ilcos, baereticos, schismaticos , et juste excommuni-
Dei miserenUsdona ietCbristiDominijustilià, passiono catos, ab Ecclesia calholicà, adeèqne à sanctorum
M meritis innituntur, ab iisque vim ornnem , ac pre- oommunione excludi ; qui autem injuste excommunt-
 , .

- DE SYMBOLO. 540
5 9
quamvis ab exl ii figeant. Unde Jo3nnis 20 Aposlolis ait: Accipite
calisunt, etabEcdcsià puîsi,
t

excludantur, illos (amen, Spirilum sanctum; quorum remiseritis peccata, remit-*

Bacramemorum communioue
siboni ac pu sunt, cœterorum bonorum
omnium spi- lureis, etc. IIoccsl, « Spiritus sanclus dimïtlit,

participes non vos. Spiritus autem Deus est. Deus ergo dimittit,
ritalium quœ ad Ecclesiam pertinent,
( i

non vos; sed ad Spirilum quid eslis vos? Nescilis

adeôque sanctoram communione
«
frui ;
si
I

Rarum lamen vide- i quia lemj lum Dei eslis, cl Spiritus Dei habitat in
eoronat Pater, in occulto vidons.
!

t vobis? Di'us habitat in lemplo sancto suo, hoc est,

tur hoc hominum genus.
[

« in«sanctis suis fidelibus, in Ecclesia suâ; per eos

ARTICULES IX.
quia viva lempla sunt. Sed qui
i
i dimittit peccata,

Quo Symbolidecimus arliculus explicatur : Remissionem : dimittit peccata per hominem ,

potest diniillcre et
rECCATORUM. « procter hominem. i

PostSanctœEccIcsiœcommemorationcm in sym- III. Remissionis autem peccatorum confessio fit in

I.

Remhdonem peccalorum confitemur. « Ter liane Symbolo , tacilis a'.iis ad juslificationem pertinenlibus
bolo ;

quœ in terris est per hanc non quia « Ipsa noslra ju&lilia quamvis vera sit propler
€ enim stat Ecclesia : ,

Excepto quippe « veri boni fiuem ad quem rei'ertur, tamen tanta est
< périt quod perierat et inventum est.
in bàc vita, ut potiùs remissione peccatorum conslet
baptismatis munerc, quod contra originale peccatmn
«
i

donaluraest, ut quod generaiione adtractnm est,

« quàm perfectione virlutum ; inquit S. Auguslinus
«
libro 19 de Civitale Dei cap. 27.»
regeneratione detrahatur ; et tamen activa quoque
« ,
i

quœcumque corde ore, opère eommissa Cœterùm peccalorum remissio non culparum
IV.
i peccata, ,

toliit bàc ergo excepta magna indulgcn-

duntaxat abolitionem sed pœnarum etiam remissio- ,
< invenerit , :

unde incipit boininis renovatio, in qnâ solvilur nem, et effectus omnes gratis Christus omnessanguinis
< lia,

et ingcncralus et addims ipsa eliam ipsius compleclilur, plenam denique et inlegram lolius
< omnis reatus ;

estera jam ralione utentis œtalis quantâlibet hominis redemptionem,quœ œternâ sainte, et corporum
« vita ,

i prœpollcal fecunditate justitiœ, sine peccatorum re- eliam resurrectione complebitur. Hoc sensu remissio

Dei quamdiù mor- peccatorum in Scripturis sacris fréquenter usurpatur.

« missione non agitur.Quoniam filii

< laliter vivunt, cum morte confligunt. Et quamvis de Act. 5 : Hune principem et salvatoreni Deus cxaltavit

< illis sit veraciter diclum : Quotqnot Spiritu Dei agun- dexterà suà ad dandam pœnitentiam Israeli, et remis-

i tur, IX fdii sunt Dei; sic lamen Spiritu Dei cxcilan- sionem peccatorum. Act. 10: lluicomnes prophelœ tes-

tanquàm Dei proficiunt ad Dc-.;m ni ! timonium perliibent , remissionem peccalorum accipere

< tur, et filii ,

maxime aggravante per nomen ejus omnes qui credunl in eum. Matth. 2G :

i etiara spiritu suo, ptibili

bomii lam humanis Uic est sanguis meus nevi Tcstnmenti, qui pro mullis
t corpore, tanquàm filii

i motibus deficiant ad seipsos, et ideô peccent- » ejjundclur in remissionem peccatorum. Ad Ephcsios

Verba sunl S. Augustini in Encliiridio, cap. Ci. Pec- 1 : In quo hubemus rcdemplionem per sanguhwm ejus
remissionem peccatorum, secundum divilias graliœ
catnm originale baptismo rcmiitilur; activa seu ac-
Pœnilentiam de quotidianis aulem élu*, quœ super abundavit in nobis. Et ad Colossenses
tualia peccata per ;

Icvionbusque peccatis , sine quibirs liaec vita non du- 1 In quo hubemus rcdemplionem per saïujuincm ejus
:

cilur, quotidiana fidelium oratio satïsfacit.

remissionem peccatorum. Quamobrem S. Auguslinus,
propria est. Ego sum, libro secundo de Peccatorum Merilis et Remissione,
II. Remissio peccatorum D.'i

sum cap. 56 rcdemplionem cl remissionem peccalorum

inquit, ego if se, qiddeleo iniquitales tuas, Isai.5. ,

Quemadmodùmenimànemine,nisià creditore, pecunia pro eodem usurpari in sacris paginis asserit, de Pe-

quœ debetur, rcinilli polcst; ita cùm uni Deo peccatis lagianis scribens-. < Non enim parùm paginarum di-

obstricti simus, perspicuum est à nemine, pister t vinarum auctôritati verilalique cesserunt, qui et si

peccata nobis condonari posse. Unde « noluerunt litteris suis apertè exprimere, parvulis
ill'iin, i

ipsum oramus, Dimille nobis débita noslra. Prœtereà, « remissionem necessariam peccatorum , redemplio-

non minor potestas necessaria est ad hominem ex « nem tamen cis opus esse confessi sunt , alio quippe

impio justum reddendum, ctanimam à morte peccati « verbo, etiam ipso de christianâ erudilione de prom-
Buscilandam quàm ad mundi crealionem , et corpora « pto , nihil aliud omninô dixerunt. t Et libro
,

à morte exdlanda; ad hœc autem infinilam et immen- de Spirito cl Liltcrà, cap. 29. Juslificationem, quœ fit
sam Dei vim requin ccrtflm est. Potesias dimilténdi merito ûdei, resurreclionem esse docet, qui» à Spiritu
peccata antequàm Deu» liomo fieret, nulli cr
, incipit, cl in carne tandem complebitur in die Judicii
naturœ à Deo concessa est. Primus omnium Christus novissimi. Quœ resurrectio etiam regencralio ,
justi-

Sanalor noster, ut homo, cùm idem verus Deus (icalio, et remissio peccatorum appellalur; quia pec-

esset , boc inunus à Pâtre accepit : Ut scialis, inquit catorum remissio per Baptismum facta, tolo cl.ri-
Matth. 9, quia Fiiiuê hominis liabet pbtestalem in terra stianœ vitœ decursu conlinuatur, et in ullimo tanlùm
dimit'.cndi peccata, aitparalylico : Surge, toile grabt judicii die perficielur et consummabilur,
cum extinctà
tuum, et vade in domum tuam. Haac potestatem Ec- pcnitùs in corpore immorlali
concupisccnlià, jusli fc-
clesiœsuxc il , ab <•; is, ad aie iï!à donabuntur, quœ est,
Non posse peccare.
boc ordinatis minis; [m ;;;j us vice et auc- aulem ;
S. Auguslinus loco mox hulicato :

toritatc ,
non suis meritis , cùm et ipsi medico cœiesti i « Per banc (idem creUhnus ,
quôd etiam nos Deus à
341
DE SYMBOLO. 3-12

intérim spiritu, ut in novitatc ejus * conversio 2" quôd non alibi quam in solo gremw
morluis excitct ;
:

« ;

juste piè vivamus in hoc i catholicae matris diraitli possint peccala conversis;
< gratis lemporanlcr et et

immortulilalem 5° in prœsenti tantùm seculo remissionem omnium

seculo ; post otiain carne noslrà ad
i
t

resurrcclm à quod est raeritum spirilûs , qui cam peccatorum conversis posseconcedi;
< > inquitS.Ful-
« ,

i in resurrectionc sibi congruà, hoc est, injusliûca- gentius , libro 1 de Remissionc Peccatorum, cap. 5
« tione pnecedit. et G.

Eodem sensu S. Ambrosius, in Exposilionc Isaioc YI. Peccala verè conversis duntaxat, ei sincère pœ-
proplieuc, cap. 1, ail : « Yideaimis ne qua sit post hu- itibus diinilli, ex eo constat, quôd Dcus sit miscri-

i jus vitac curriculum nostra regeneratio, de

qua di- cors etjustus. « Quia, inquitS. Fulgent,, cap. ll,ubi

i ctum est, in régénérations cùm sederit Filius

hominis « est misericordia justiliaqua perfecta, nec l'avorem

4 in tlirono gloriœ $uœ, Maith. 10. Sicut enim regene- i polestjuslus peccatis impendere, nec indulgenliam
* ratio lavacri dicilur, per quam detersà peccatorum « conversis misericors abnegare. > Ilinc Psalmisia
< colluvionc renovamur ita regeneratio dici videtur, ;
Ps. 7, canit : Nisi conversi jueritis, gladium suum ri-

i per quam ab omni corporex concrelionis puriticaii trahit ; anum suv.m telendit, et paravil illum; et in co

i labe, mundo animx sensu, in vitam regencranmr paravit rasa mortis. Ilinc per alium Piopbetam, Isai. 50,
< acternam. > llunc S. Ambrosii locuin S. AugusUnus Dominusait : Si courersus fueris, et iiv;cmueris, salais

proferl ,libro 2 contra Julianum Pebgianum, cap. 8, cris. •

Iî;cc est inli r Deuin liominemquc condilio, id

subdilque : i N'empè distin\it vir sanclus et verax, t csl, inler pnecipientem Dominnm sorvumque po-
t jusldicalioncm vite hujus, quie lit per lavacnun re- < sccnlcm si quod dico cusîodieris , dabo quod po-
;

« generationis, et illius peiïeelionem , cùm et nostra

4 scis. Ego libi pnecipio conversionem, lu pascal à
« corpora fucriiil iminortalilalerenovala. >
4 me salulem si panions pneeepto, policris bénéficie
;

Ob eamdem causam idem S. Augustinus, cap. GO non

j
4 Scd necesse esl ut sincère peccalor ingemiscat,
Encliiridii ait : « Magis propter fulurum judicium lit
4 ut quidam qui pro iniquilalibus quidem suis in ora-
4 remissio peccatorum. In bac aulem vilà usque adeô « linne gemunl, nec lamen ab iniquâ operalione di-
i valet quodscripium est, Eccli. 10 : Gravejugvtn super scedunt. Accusant humililer conspeclu Dei pec-
< in
t filios Adam à die exilùs de ventre matris eurum usque eadem peccata
4 cati qui'ms lencntur oppressi,et
t m dicm sepulturœ in malrem omnium ; ut etiara par-
« qiue bumilitate sermonis accusant, corde perverso
i vulos \ideainus post lavacrum îegeneralionis diver- 4 contumaciler cumul; ni. Indiilgenliam quam lacry-
i sorum malorum afflictione cruciari; ut inlelligamus 4 mosis gemilibus poscunt, ipsi sibi praxis operibus
i totuin quod t>alutaribus agilur sacramentis ma^is adiimuu. Medelam postulanl à niedieo, perni-
i et in
« ad speni venturorum bonorum, quam ad retentio-
4 ciem suam subreganl adjuiorium morbo. Ac sicina-
i nem vel adeplionem pra-sentium portinere. >
4 niier verbis quasrunt placare judicem, quem factis
Eodem sensu S. Pelrus Chrysologus, sennone 95, 4 in'u|uis magis inilanl ad furorem. Talcs nunquiun
ail Cbrislum in die judicii dicturum Lc< lesia: : < Di-
4 diluunl gemondo peccaluni, quia non desinunt pec-
i mitluntur libi peccala multa, quia dilexisti inultùm :
t carc posl gemitum. De lus Scriplura divina sic lo-
i quia lune erit remissio peccatorum, quando lollelur
4 quitur, Ecoles. 54 : Qui baptixaturà mortuo, et ite-
i materia tola peccandi quando corruplio indue t homo
;
4 riun tenait illum ,
quid proficit lavatio ejus? Sic
f iiicorruptioncm ;
quando moitalitas immorlalilu-
i qui jejunai pro peccatis suis, et itcriim eadem faciens,
« lem consequetur; quando peceati caro, caro tolius 4 quid proficit humiliando se? Ora.tionem ejus quls exau-
t eflicietur sanclilalis quando lenvna servitus cœle- Si tonversus fue-
;
« di.t?> Recté igilur Deos ait homîni :

< sli dominatione nmlabitur ;

quando militia buniana
ris, et mgemueris, salins cris. Necesse est eiùm i'.l Pcus
i divinuiii promovebilur ad regnum. i
lamen peccalor iniqiù-
peccatori misertus ignoscat, si
V. Yen'ini quainvis plena illa remissio in die laniimi tatom suam conversns agnoscat. Id exemplo Pavidis
judicii perficienda et consiuninn: (la sil , in iis lamen comprobatur, qui cùm ad
Deum ingemisceps dixissot :

solis per/icienda est , qoibttS in liàc vilà pœnilcnliam maguam miscricordiam

Miserere mot, Dent, sccuudiim
tibus in Ecole-dà cailiolicà peccaia remissa -
fu
(nom etc. Suhjunxil Quoniam iniquitalem meam ego
,
:

liai : « Neque enim ad remissionem DCecatorUDI po- cogtwsco et peccatum menm contra me est tmnpêr.
,

« toril pervenire, si quia aui veram non teneat (idem, < Agnoscebsi iniquilatera suam, non utpeccando magis
« aut negUgat bonx operalionis ofliciiira, aui roeue
4 augeret, sed ut puniicndo dîlneret ; aique ita domi-
* credulitaiis, et booae operaiionis concessum divini- 4 naiionom pocoali, quam lelectalio culpabilis inve-
i lus t.'inp'.is ortifera pnsoecafaJus ranitate «m- > \.l , c(!ii\(isio vera suimiiont. » Hac S. Eulgen-
< l'innnl. Hac uaniqu- tria id est, (ides, opus cl ,
tius.
« tempos, ii I 'in;t '.iiiiu! li'Miùnibus in liàc \ilà in
\ II. In solâ autem Ec( losiâ <;)lholirît dntur et acoi-
4 saria ni si < ni imiim ex bis Iritms in pra&«< '

remissiopeceatorwm, qaam super petfam Cbfi-

;
pitur
4 culo defaerit, «terme vite partieeps esse non pos- otvlcrum, cui potesla-
Stus biiula\i(. oui chivos rogni
i eit. Ac per bec aei remîssionefn peecalornfn i
teni Kg^ndi selvendique eono >-ii. « Ipsa proprièSpi-
[aeter, por quam ad Ktentx \i: u m (juo non remit-
< vei.ittir. Crcdeudum ergo cet, 1" quôd lorum tuntur la ita al qafbas nniiuunt'ir,
!4 ,

< remissionem sola de Bee ptKsiteliceic cordii 4 C<ill quanlur vilain alernam, i inquil S. Augusli-
 , .

DE SYMBOLO. 344
343
65; et in typo unitatis Petro ctœ disperdet te. Nunc tempus misericordiœ, lune ju-
nus in Encliiridio, cap. «

ul id solveretur in ter- stitia 1

; nunc tempus indulgcnlix, lune vindiclse; nunc
« Dominus dédit potcstatem,
ut idem sanctus doclor ait, tempus remissionis, lune relributionis. Ecce nunc
i ris, quod illc solvisset; »

contra Donatistas, cap. 17 Ec- tempus acceptable, ecce nunc dies salutis 2 Cor. 6.
5 de BapUsmo
,
lib.

cles'ue personam gerebant Apostoli, cùm eis à Chri- Tune autem « Omnes manifestai*] oportet anle tribunal

Cbrisli ut recipiat unusquisque propria corporis,

dictum est Joan. 20 Accipite Spirilum sanctum,
« ,
slo , :

remiseritis peccata, remittuntur eis, etc. Igitur, < prout gessit, sive bonum, sive malum. i Tempus
quorum
inquit S. Augustinus ,
pax Ecclesiœ dimittit peccata, nunc seminandi, tune metendi. In finem usque pra>

et ab Ecclesiœ puce alienatio tenet peccata. Pelra tenet, sentis vitsc bonorum operum semina mittenda sunt, ut
petra dimittit ; columba tenet, columba dimittit ; imitas vilain œternam metamus; bic seminandum cum lacry-
tenet, imitas dimittit. t Extra banc Ecclesiam , inquil mis, ut tuneveniamus cum exultatione manipulos uber-
r
« S. Fulgentius, Baptismus potest esse, non prodesse. rimos portâmes. A o/iteerrare, inquit Apostolus,Galat. 6,
< Quare ab Ecclesià qui foris sunt in diversis errori- Deus non irridelur. Quœ enim seminaverit homo, hœc et
< bus constituli , tune accipient indulgentiam pecca- metet. Quoniam qui seminat in carne sua, de carne me-
t torum, si ad eamdem Ecclesiam rectâ fide, et con- tet corruptionem. Qui autem seminat in spiritu, de spi-
« triti cordis humililate fuerint conversi. Currant ritu metet vitam œternam. Bonum autem facientes , non
« dum tempus est, ad legitimam matrem. Non negli- deficiamus; tempore enim suo metemus non déficientes.
< gant fraternam societatem repetere, si volunt pa- Ergo dùm tempus hubemus, operemur bonum ad omnes. .

< lernœ hœreditalis munere non carcre , » S. Augu- Videte, Fratres (Heb. 3), ne forte sit in aliquo vestrûm

stinus : c De criminibus autem quamlibet magnis re- cor malum incredulitatis, discedendi à Deo vivo; sed

< mittendis in sanctà Ecclesià , Dei misericordia de- adliortamini vosmetipsos per singulos dies, donec hodiè

« speranda non est agenlibus pœnitentiam secundùm cognominatur ; ut non obduretur quis ex vobis fallaciâ

« moduin sui cujusque peccali... Qui verô in Ecclesià peccati. Participes enim Christi effecli sumus, si tamen
« remitti peccata non credens, contemnit tantam di- initium substantiœ usquè in finem firmum relineamus.
« vini muneris largitatem, et in bâc obstinatione men- Improborum, qui de malo ad bonum converti islius
< tis diem claudit extremum, reus est illo irremissibili vitae tempore negligunt, propheta contumaciam ac-

« peccato in Spirilum sanctum, in quo Christus pec- cusât, et pœnam à Deo infligendam prœnuntiat,
« cala dimittit. » Verba sunt S. Auguslini, in Enchiri- Psal. 54 : Non enim est illis commutatio, inquit, et non
dio, cap. 64 et 83. timuerunt Deum; extendit manum suam in retribuendo.
Mil. In hoc denique seculo pœnitentibus peccata Hujus opportunitatem temporis ob oculos ponit pro •

remilluntur à Deo. Slerilis enim pœnitcntia remissio- pheta, cùm peccatores ad conversionem bis verbis

nis fructu privabitur, si divinitùs indulti temporis op- liortatur, Isai. 55 : Quœrite Dominum, dùm inveniri po-

portunitas omittatur. Propterea S. Petrus ait, 2 Episl. test, invocate illum dùm prope est. Derelinquat impius

3 Non tardai Dominus promissionem suam, sicut qui-

:
viam suam, et vir iniquus cogitaliones suas, et reverta-

dam existimant ; sed patienter agit propter vos, nolens tur ad Dominum , et miserebitur ejus, et ad Deum no~
aliquos perire, sed omnes ad pœnitentiam reverti. Hic strum, quoniam multus est ad ignoscendum. Nunc ergo
scilicet prodest pœnitentia peccatori, ubi Deus pec- Dominus qua3rendus est, cùm polest à quecrentibus
canlcm damnare non festinat, ut remissionem pecca- inveniri; nunc invocandus, cùm est proximus invo-
torum ad pœnitentiam converso concédât. Qui verô in canti. Ceterùm bona Dei non videbit in terra viven-
hàc vità conversi ad Deum non fuerint, pœnitentiam tium, qui in hàc terra morientium non acceperit re-
quidem in die judicii sunt habituri, non lamen indul- missionem peccatorum. Hoc enim ipse prœordinavit
gentiam divinitùs accepturi. Esto consenliens adversario bominum salvator et judex, ut quibus peccata dimittit,
tuo citb dum es in via , inquit Christus, Matth. 5, ne in hoc mundo dimitlat. Propter quod Judseis incre-
forte tradat te adversarius judici, et judex tradat le dulis ait, Matth. 9 : Ut autem sciatis quia polestatem
tninistro, et in carcerem mittaris. Amen dico tibi : Non habcl filius hominis in terra dimitlendi peccata. Quod
exies inde donec reddas novissimum quadrantem. « Ad- non ideô dixit, quia Iranseuntibus hominibus de hàc
« versarium sibi facit homo verbum Dei, quamdiù illa terra, hujus temporis peccata, si quibus vellet, rela-
« facit qua: Dei verbo ac lege prohibentur. Bonus iste xare non possit; sed ut homines agnosecrent tempus
« adversarius, qui salubri adversilate jugiter inslat,ut remissionis et retributionis divinà incommutabiliter
< à nobis adversitatem mortifère iniquilalis cxpellat. constitutione discrelum; nec audire humana inaniter
« Via nostra, prsesens vita est; in quà si quis posilus speraret vanitas, quod divina non promitteret veritas.
« verbo Dei non consenserit, non accipiet remissio- llinc est etiam quod beato Petro, hoc est Ecclesise ,

« nem peccatorum, sed in fletu et stridore dentium sua?, in terra ligandi solvendique tribuit polestatem,
« luet sine fine supplicium. Nec immerit'o nunquàm utagnosceremus tempore mortalis hujus vita) gratui-
« merebitur carere tormento, qui quamdiù Inc vixit , no- lam tribui in peccatorum remissionc misericordiam ;
« luit renuntiare peccato. » Ideô sapiens borlatur pec- in futuro autem justam cunctis mercedem pro facto-
catorem ut c.iiô hic pœnilenliam agal : Non tardes, rum qualitatc reddendain. Quamobrem et David à
inquit, converti ad Dominum, Spiritu sancto cruditus, remissionem percalorum sup-
et ne différas de die in
diem. Subito enim veniet ira plex à Deo postulat, piïusquàm ex hoc seculo abeau
illius, et in tempore vindi-
 ,

345 DE SYMBOLO 346

Remitte mUti, inquit Psal. 58, ut réfrigérer, prittsquàm corporum noslrorum resurrectionem futuram non
abeam, et ampliùs non ero. credamus et speremus, siquidem et illud ab eodem
Haec S. Gregorius Magnus libro 18 Moralium, cap. Deo, qui base omnia fulura esse pradixit, antequàm

14, confirmât : « Sciendum, inquit, peccatorum remis- vel unum iilorum fieret, panier praenuntiatum cl pro-

i sio, vel ubi, vel quando, vel qualibus detnr. Ubi missum est? lia ratiocinatur S. Augustinus , libro 22
« quippe, nisi in Ecclesia; niatris sinu? Quando, nisi de CivilaleDei, cap. 5.

i ante venturi exitûs diem ? Qualibus, nisi convcrsis , II. Eô magis autem credibilis est resurrectio mor-
c qui ad parvulorum imitationem magistrâ huinililate tuorum, quôd plures à morluis excitalos , velus no-
< formantur? y'isi convcrsi fueritis, et efpciamini sicut vumque Teslamenlum et certissima historix cccle- ,

* parvuli,nonintrabilisin regnumcœlorum, iMallh. 18. siaslicœ monumenta leslentur. Ab Elià, inquam,et

ARTICULES XII. Elis«o, à Christo Domino, ab Apostolis, aliisque per-

multis sanctis viris, ad vitam plures revocati sunt
Quo symboli articulas undecimus exponitur : Garnis ;

quidni ergo et universos bomines resurrecturos cre-

RESl'RRECTIONE.H.
damus, Christo ita asserente ,
prœdicentibus prophe-
§ I. Resurreclionis futur ce veritas.
tis, prœdicanlibus Apostolis ?

I. < Propria fides est Cbristianorum resurrectio III. Usée veritas similitudinibus et exemplis illus-
i mortuorum. Hanc resurrectionem in seipso caput tratur, quo minus incredibilis appareat. Prima simi-
« nostrum Christus oslendit, et exemplum fidei nobis li tudo ad id illustrandum aptissima est simililudo se-
< praestilit, ut lioc sperent membra in se, quod pra> minis, sive grani, quod terrse mandalur, et mortuum
« cessit in capite, > inquit S. Augustinus, sermone reviviscit et multum fruclum affert. ^emo seminat
2 il, aliàs de Tempore 143. Mysterium istud fidei no- herbam vel slipulam, et mulliplicia in paleà legumen-
strse gentilibus philosophis ignolum , etiam iis qui ta granorum, sed nudumgranum : el illud tamen eu m
anima; immorlalilalem rationis Iumine cognoverunt, herbâ, seu stipula, et multiplicibus illis integumentis
in sacris litteris à Deo revelatum est. Job. 19 : Scio multiplicatum reviviscit et resurgit; si ergo potest
quod Redemptor meus vivit, et in novissimo die de terra Deus addere quod non eral in nudo semine, multô
surrecturus sum; et rursùm circumdabor pelle meâ, et in magis potest reparare quod erat in hominis corpore.
carne meâ videbo Deum mcum ,
quem visurus sum ego Incipiens tu, inquit Apostolus, 1 Cor. 15, quod semi-
ipse, et oculi mei conspecluri sunt, et non alius; reposita nas non viviftcalur nisi priùs morialur. Et quod seminas,
est hœc spes mea in sinu meo. In novo verô Teslamento non corpus, quod futurum est, seminas, sed nu du m gra-
Marlha Cliristodicenti, Joan. 11 : Resurget frater tuus, num, ut pu tu tritici, aut alicujus cœterorum. Deus au-
respondit : Scio quia resurget in resurreclione, in no- tem dal illi corpus sicut vult : et unicuique seminum
vissimo die. Idem docet Apostolus 1 adCorinthios 15: proprium corpus Sic et resurrectio mortuorum. Se-
Si Cliristus prœdicatur quod resurrexit à morluis, quo- minatur in corruplione , surget in incorruplione ; semi-
modb quidam dicunt in vobis, quod resurrectio mortuo- natur in ignobililale , surget in gloriâ; seminatur in «n-
rum non est? Si autan resurrectio mortuorum non est, firmitate, surget in virlute ; seminatur corpus animale,
neque Christus resurrexit. Si autem Cliristus non resur- surget corpus spirilale. Ad eam simililudii:em multai
rexit, inanis est ergo prœdicatio nostra, inanis est et aliœ possunt adjungi, vicissiludinum scilicet, et quasi
fides vestra... Ergo et qui dormierunt in Christo, perie- resurreclionum, quaî in naturà, Deo opérante, contin-
runt. Si in hàc vitâ tantùm in Christo sperantes sumus gunt. Dies in noctem morilur, et rursùs cum sole,
miser abilior es sumus omnibus hominibus. Et infra : intégra et tota universo orbi reviviscit. Anni teru-
Omnes quidem resurgemus , sed non omnes immutabi- peslates, ardores, flores quotannis inlereunt, cl ve-
mur. In momento, inictu oculi, in novissimà lubà ; ca- luti resurgunt. Terra suscepta semina , uberiora
rtel enim tuba, et mortui résurgent incorrupli, et nos im- cultioraque reslituit. < Nibil dépérit nisi in salutem.
mutabimur. Oportet enim corruplibile hoc induere in- < Tolus igitur hic ordo revolubilis rerum , lestalio est
corruptionem , et mortale hoc induere immortalilatem. i resurrectionis mortuorum. Operibus cam pnoscri-
Citm autem mortale hoc inducrit immortalilatem, lune < psit Deus, antequàm lillcris; viribus pra?dicavit,
fiel sermo qui scriptus esl : Absorpta est mors in Victo- < antequàm vocibus; proemisit libi naturam magi-
ria. Ubi est, mors, Victoria tua? Ubi est, mors, stimulus < stram , summissurus et prophetiam ;
quô faciliùs
tuus ? Tria sunt qu;c mundo videntur incredibilia, quai < credas prophétie , discipulus uaturx ; nec dubiles
lamen facta sunt, et jure merito credunlur. Incredibile < Deum carnis etiam resuscilalorcm ,
quem omnium
videbatur Chrisium resurrexisse in carne, et in cœlum < nôris reslilutorem. Et utiipic si omnia homini re-
ascendisse cinn carne. Incredibile videtur mundiim t surgunt, cui procurata sunt, porro non homini, nisi
rem lam incredibilem credidisse. Incredibile videtnr « et carni : qualc est ni ipsa dopereal in toluni, pro-
bomines ignobilea, ihfimos, paucissimos, imperitos, < pler quam el cui nibil dépérit? > Vcrba sunt Ttr-
rem tam incredibilem tara efDcaciter mundo, et in , lulliani, libro de Resurrectione carnis , cap. 12, cui
illoetiam doctis pereuadere potuisse. Incredibile vi- suoeiait s. Gregorius, !il)i») I i Ubralinm, cap. 28.
detur corpora noslra aliquando resurrectura in a:icr- IV. Congruis prxlereà rationibus carnis resurrectio
imiiii. Horuin incrcdihiliiim tria jam facla parlim cic- probatur. Prima petitur ex animarum immortalité, et
dimus, parlim videmus; cur igitur quartum, scilicel earum ad bumana corpora , quibuscum hoininem ut
 ,

347
DE SYMBOLO. 3i8

nalurali propensione. Hinc cnim ita etiam anima quœ corpori non est copulata ex quo
partes comparant
;
,
|

sequitur corporis resurrectionem esse necessariam,

colligilur prêter naUiram esse ut à corporibus se-
ut ad perfeclam felicitatem nihil desil. Resurget
perpétua mane.mt quia vero quod naturae ad-
illi «
junctse ;

diutiirnum esse non potest, * igitur caro, inquit Tertullianus, et quidem onmis, et
Yersatur ac violentam est,
quidem ipsa, et quidem intégra. In deposito est ubi-
fore videtur ut corporibus iterùrn jun-
c
consentaneum
gantur; quod fi :ri non potesl, nisi corpora resurgant.
t cumqtie apud Deum per lidelissimum sequestrem
Dei etbominum Cbrislum Jesum, qui et bomini
Quo quidem argumenii génère Christus ipse Salvator
<

Deum, et hominem Deo reddet, carni spirilum, et

Doster usus est, ftfatth. 22, cùm adversos Sadducœos
«

spirilui caméra. Utrumque jam semetipso fœde-

corporum resurrectionem ex animarum immorlalitaie in
«

probavit. De resurrectione autem mortuorum inquit, ,

« ravit, sponsam sponso, et sponsum sponsor compa-
non legistis quod dictum est à Deo dicente vobis, Exod. 5 : c ravit. Nain clsi animam quis contenderil sponsam,

Ego asm Deus Abraham, et Deus Isaac, et Dcus Jacob? « vel dotis nominc animam sequitur caro. Non crit

Non est Deux mortuorum, sed viventmm. 4 anima prosliluta, ut nuda suscipialur à sponso. Ha-
Ratio altéra petitur ex justiliâ Dei, bonis prœmia ,
it bet instrunientum, liabet culliun, liabet mancipium
pœnas raalis retribuente. Cùm enim corpora sint ani- « suum carnem : ut collaclanea comitabitur. Sed caro

niaruin instrumenta et organa ad bona vel mala opé-

i est sponsa, quee et in Cbristo Jesu per sanguincm

ra , conveuiens est ut unà cum animabus pnemio aut « pacla est. Ilujus inlcrilum quem pulas, secessum

pœnâ afficiantur. Quam rationem et Tertullianus, li- « scias esse. » Toluni dubio proeul bominem salvabit

bro de Ucsurreclione Carnis, et S. Joanncs Chryso- Christus, qui lotus peccando periil ; ut ubi abundavit

stomus, bomilià de Resurrcctione mortuorum, perse- deliclum, superabundet gratia. Quomodô verô totus

quuntur. Eamdem rationem et h«ec Aposloli verba bomo salvus censcretur, qui et perdilus diei posset,

complectunlur, 1 Cor. 15 : Si in liàc vitâ tanthm in carne seilicet perdilus, anima salvus ? « Quàm indi-

Chrislo sperantes sumus , miserabiliores sumus omnibus « gnum Deo, inquit Tertullianus, dimidium bominem
hominibus. Quam quidem sentenliam de animae inise- « redigere in salulem , cùm ctiam secularium princi-

riâ non esse inlelligendam perspicuum est. Cùm enim « pum indulgentià semper vindicetur. Diabolus vali-

immortalis sit, in fulurà vilà bealitudine frui posset, « dior in hominis injuriam intelligilur, totum cura eli-

quamvis corpora non resurgerent. Verùm ad lolum c tiens; Dcus infirmior renuntiabitur, non totum eum
bominem haec verba referenda sunt. Nisi cnim cor- « relevans ? »

pori débita pro lanoribus prœmia reddanlur, necesse Denique carnem, qu* Dei templum est, CdjUS mem-
est ut qui Lot œntranas et calamitaics in vitâ perpessi bra sunt membra Clirisli, quai corpore Christi pasci-

sunt , omnium sint miserrimi. Id confirmât rursùs lur, quod semen est imniortalilatis, quoe Spiritum

idem Apostohis 2 ad 1 hessalonicenses 1 : « Super- sanctum inhabitattlem habet, modo sancla sit, resur-

« creseit, inquit, (ides veslra, et abundat ebaritas gere decet ad vilnm immortalem , Christiquc corpori

« miuscujusque vestrùm in invicem;ita ut et nosipsi simiiem (ieri, ut probat S. Irenœus, libro 5 adversùs

« in vobis gloriemur in Ecclesiis Dei, pro patientiâ liaerescs.

i vestrâ, et fide, et in omnibus persecutionibus ve- II. Cur carnis poliiis quàm hominum resurrectionem
§
« slris, et tribulationibus,quassustinetisinexemp!um in Symboto confiteamur?
< justi judicii Dei , ut digni habeamini in regno Dei
< pro quo et patiinini. Si tamen justum est apud Deum Quamvis sœpè in sacris Seripturis caro integrum

« retribuere tribulalionem iis qui vos tribulant , et

bominem significet, ul Isai. i : Onmis caro fœnvm, et

« vobis qui trihulamini, requiem nobiseum in revela- Joannis 1 : Yerbum caro factum est ; hoc tamen loco
« lione Domini Jesu de co-lo cum angelis virtutis ejus, significat corpus, ut duarum partium, seilicet anim;n
i in flanunà ignis dantis vindielam lis qui non nove- et corporis, quibus homo constat, alteram tantùm,

< nuit Deum , et qui non obediunt Evangclio Domini seilicet corpus, corrumpi, et in pulvercm terrse, ex

« nostri Jesu Clirisli ; utri pœnas dabunt in interitu (iuâ conipactum est, redire; animam verô incorrupiam
< aHernas à focie Domini, et à glorià virtutis ejus; manere intelligamus. Animam enim esse iiiimorta-

« cum vinrii giorificari in sanclis suis, et admirabi- lem ; secundùm illam bominem inexterminabilom, et ad

t lis ficri in omnibus qui frediderunt. » Adde quod imaginent similitudinis Dei conditum ;
juslorum ani-
sacrifleia Deo grata, jejunia , virginitas, vigilia;, mar- mas in manu Dei esse, et non tangere illas tormen-
lyrium, 4e bonis carrris adolentar, ut loquiturTertul- tum mortis. Ulos esse in pace, et spem illorum esse

Ksnos : et Apostolus ad Romanos seribens, cap. 12, iminortalitate plenam. Pulvercm, id est, corpus, m
latur 'it exhibeanms corpora nostrn liostiam inven- terrain suam reverti, ar.de erat, et spiritum redire ad

tant, ttmetam, Deo ptacentem. Sed quomodô vivant, si

Deum, qui dédit illum, fides docet (Eccli. 12). Cùm igitur
poriuirn sunt, quomodô placabilem, si danmata sunt? animam immortalem esse necessariô credendum sit, et

in '.Milicien Tertuiliai nemo, nisi mortuus fuerit, ad vitam reve-cetur, aninn

i u ! i .'
petHur ex sainte et ielicitatc bomini per propriè non dicitur resurgere. Ideô carnis tantùm su
Gfcriatom [):irtà quidem plena et
; qua« perl'eela esse sciland;e mentio in hoc Symboli articulo facta est.
n" quanidiu anima Bejuncta est à corpore. Ut Aliam addit bujus rei rationem concilii Tridentini
& loto separata, impcri'ccta est, Catechismus, solius nempè carnis mentionem factam,
 ,

549 DE SYMBOLO. 350

ut Himenxi et Phileli rcfellcretur haeresis, qui assere- î] c ungues ; an quicquid eorum pericrat mutetur m
bant, cùm de resurrcclione in Scr'.pluris sacris agitur, « carnem, et in parles alias corporis revocetur, cu-

non de corporeâ, sed de spirituali, qnà à morte pcc- < rante arlificis Providentià, ne quid indecens Hat. »

caii ad vilam spiritualcm resurgitur, Scriptura verba II. < Nec illud est consequens ut ideô diversa sit

intelligi debere, adeôque resurrectionem jam esse [a- < statura reviviscentiura singulorum, quia Fucrat di-

ctam, ut refert Apostoliis 2 ad Tiraoth. cap. 2. ( versa viventium, aut macri cum câdem macie, aut
« pingues cum eàdem pinguedine reviviscant. Sed si
§ III. Omnes homines résurgent eut* codem corpore, et
« hoc est in consilioCreatoris, ut in effigie suâ cujus-
quidem intègre.
« que proprietas et discernibilis simili! udo servetur,

Omnes et
I. singulos homines resurrecluros, omni < in céleris autem corporis bonis sequalia cuncla red-

malorum bonorumque discrimine remoto, (ides calho- ! t dantur, ita modificabitur illa in unoquoquc mate-
lica docet. Sicut in Adam omnes moriuntur, inquit !
< ries, ut nec aliquid ex eà pereat, et quod alicui de-
Apostolus, 1 Cor. 15, ita et in Christo omnes vivifica- < fuerit ille suppléai, qui etiam de nihilo poluit quod
|

bunlur. Proprium autem uniuscujusque corpus, qnani- j

« voluil operari. Si autem in corporibus resurgentium

vis corriiptum et in pulvercm redactum, ad vilam su- ,

< rationabilis ina?qualitas erit, sicut est vocum quibus
scilandum esse credendum est. Oporlet corruplibile < cantus implelur ; hoc Bel cuique de materie corpo-
hoc induere incorruplionem, ait idem Apostolus. Pro- , < ris sui, quod et hominem reddat angelicis cœtibus,

nomen hoc ,
proprium corpus aperlè dcmonslrat. Quà « et nibil inconveniens eorum ingérât sensibus. lnde-

de re et sanctus Job clarissimè vaticinatus est : Et m < eorum quippe aliquid ibi non erit; sed quicquid futu-

carne meà, inquit cap. 19, videbo Deum, quem visurus < rum est, hoedecebit, quia nec futurum est, sinon de-
sum ego ipse, et oculi mei conspeeluri sunt, et non alhis.
;
c cebit. » lia fidei doclrinam explical S. Augustinus
Et cerlè cùm resurrectio futura sit, ut referai unus- in Enchiridio.

quisque propria corporis, prout gessit, sive bonum, sive Ad marlyrum forte gloriam pertinebit quôd in eo-
mo.lum, 1 Cor. 13 ; liominem in ipso corpore, cujns rum corporibus vulnerum cicatrices maneanl, quœ
operâ vcl Deo, vel d;emoni servivit, resurgere opor- pro Chris tï nomine perlulerunt. « Non enim deformî-
tet, ut cum eodem corpore prnemia aut supplicia < tas in eis, sed dignitas erit, et quaedam, quamvis in
octerna perforai. Incredibnis porrô videri non débet « corpore, non corporis, sed virlulis pulchriludo ful-
humar.i corporis, quoeumque modo perieril, à Deo « gebil. Nec ideo taroen si aliquamartyribus ampulata
ifistauratio. Non enim, inquit S. August. in Encbir.
< « et ablala sunt membra, sine îpsis niembris erunt in

< c. 88 et seq., périt Deo terrena materies, de qi:à < resurrcclione niortuorum, quibus dictum est, Capil-
i mortalium creatur caro ; sed in quemlibet pulverem i /«s capi'.is vcs'.ri non periti!, Luc;c 21. Sed si hoc dc-
c cineremve solvatur, in quoslibet lialilns aurasqne « cebit in illo novo seculo , ut indicia gloriosorum

i difTugiat, in quamcumqne aliorum corporum sub- t vulnerum in illa immorlali carne cemanter, ubi
c stantiam, vel in ipsa elemcnla verlatur ; in quorum- c membra ut pracciderentur, percussa vel secta sunt
i cuinqne animalium, etiam liominum, cibum cedat, i ibi cicatrices, sed tamencisdem membris reddilis,
i carnemque muletur, illi animoe bumanse punclo c non perditis, apparebunt. Quamvis itaque omnia
< temporis redit, qiue illam primitùs, ut liomo fierel, t qiue acciderunt corpori vitia, tuac non erunt ;
non
i viveret, cresceret, animavit. Ipsa itaque terrena ma- < sunt tainen depulanda vel appellanda vitia virlutis

i terics, qure discedente anima Ht cadaver, non ita < indicia. » Yerba sunt S. Auguslini libro M de Ci-
i resurrcclione reparabitur, ut ea qiue dilabunlur et vitate Dei, cap. 19.
< in alias atque alias rerum species formasque verlun- III. Occurremus igitur omnes in virum perfectum, in

< tur, quamvis ad corpus redeanl unde dilapsa sunt, mensnram œtatis plenitudinis Christ! , Epbes. 4, ut lo-
t ad easdem quoque corporis partes uni fuerunl, re- quilur Apostolus; sive quia in eà atate et rohorc
< dire necesse sit. Alioquin si caprllis redit quod tam resurgemus, ad quara Chrislus pervenit; sive quia
< crebra lonsura delraxil, si unguibus quod loties |
omnia Christi membra, qutc quolidiè ejus corpori ac-
i dempsit cvsvtio ; iinmoderala cl indecens cogitanti cedunt, dùm sedificatur Ecclesia, lune complebunlur;
i bus, et idée resurret tionem carnis non credentibus, j
Chrislusque vir perfeclus, caput et corpus, lune om-
i occurrit informitas. Sed quemadmodùm si statua j
nibus suis membris constabit. Quam ob rem ex il:à

i cujuslibct s')lubilis mctalli aut igne Iiqucsceret, aul Aposloli scntenlià perperàm aliquis colligeret, femi-
i ci ni i rctur in pulverem, aut confonderetur in mas- nas in sexu virili, non in sexu proprio resurrecluras.
« Ram, et cam vellct arlifex rursùs ex illins malerîae < Corporibus enim vida detrabentur, natura servabi-
< quanlilate reparare, nibil intéressé! ad ejus inlegri- c tur. Non est autem vilium scxns femineiis, sed na-
i tatem, quse parlicula materiae cuî membro stature < lura ;
quae tune quidem et à concubilu et à partu
i redderctur, diun lamcn lutum ex quo constitula < immunisent; erunt tamen membra feminea, non
( fucrat, rcslituta resumerel : ita Deus mirabiliter < accommodala usui veteri, sed decori novo, quo non
• aiquc ioeflabiliter arlifex, de tolo quo caro nostra « alliciatur asj)icientisconcupiscentia, quaî nuOa erit,

c constilerat, eain mirabili et ineffabili celcrilate re- < sed Dei laudctur sapientia atipie clementia, qui et

< stitiiet; nec aliquid attinebit ad ejus redintegratio- i quod non crat fecit, et liberavit à corruptione quod
i neni, uirùmcapilli adcapilloa red el ungues ad t fecit. > Deniquc Chrislus interrogalus à Sadducœis,
 .

35 i
DE SYMBOYO. 352

qui resurrectionem negabant, cujus septcm

frairuni < certa eorum habitudo vel pulcliritudo, quorum erit

futura csset uxor, quam singuli successive habuerunt ;

« certa et sempilerna damnatio. Nec rnoveat quo-

non respondit : Yir erit etiani ipsa, non mulier ;

sed c modo in eis erit corpus incorruptibile, si dolere po-

dixit Mallh. 22 : In resurrectione neque nubent, neque < terit ;

aut quomodô corruptibile, si mori non pote-
niibentur; sed crunt sicutangeli Dei incœlo. Erunt ergo « rit. Non est enim vera vila, nisi ubi féliciter vivitur;

qiuc vel nubere hic soient, vel qui ducere uxores, sed c nec vera incorruplio, nisi ubi salus nullo dolorecor-
ibi boc non facient. Squales erunt angelis immorta- « rumpitur. Ubi autem infelix mori non sinitur, ut ita

litate ac felicitate, non carne, sicut nec resurrectione, i dicam, mors ipsa non morilur; et ubi dolor perpe-
quà non indiguerunt angeli Dei, quoniam nec mori « tuus non inlerimit, sed affligit, ipsa corruptio non
potuerunt. Denique nuplias in resurrectione Dominus « finitur. Ibrc in sanctis Scripturis secunda mors di-
fuluras negavit, non feminas. Eà de re ita disserit S. « citur. » Yerba sunt S. Augustini in Encbiridio,
Augustinus, libro 22 de Civitate Dei, cap. 17. cap. 92.
IV. Dos altéra est claritas, quâ sanctorum corpoja
§ IV. Varia erit resurgentium conditio.
tanquàm sol fulgebunt. Tuncjusti fulgebunt sicut sol in

I. Quanquàm omnes, tam boni quàm mali, à mor- regno Patris eorum, inquit Christus Dominus, Matth.
tuis résurgent, non tamen omnium resurgentium par 13. Ac ne quis de eo dubitaret, su?e transfigurationis
erit conditio. Ex his enim qui dormiunt in terrœ pul- exemplo déclara vil, cùm resplenduit faciès ejus sicut

vere, evigilabunt, alii in vitam œlernam,et alii in oppro- sol, Matth. 17. Hanc interdùm Apostolus gloriam, modo
brium, ut videant semper, ut à Daniele pradictum est, claritatem appellat. Reformabit, inquit, Philipp. 3, cor-
cap. 12. Et quemadmodùm Christus docet, Joan 5, pus humilitatis noslrœ, configuratum corpori claritatis

procèdent qui buna fecerunt, in resurrectionem vitœ; qui suœ. Et rursùm : Seminatur in ignobilitale, surgei in
veto mala egerunt, in resurrectionem judicii. Id expli- glorià, l.Cor. 15. Hujus gloriœ imaginem quamdam
cat Apostolus 1 adCorinthios 15 : Ecce, inquit, 7nys- exhibuit Deus populo Israël in deserto, cùm faciès
terium vobis dico; omnes quidem resurgemus, sed non Moysis ex colloquio et praesentià Dei ita colluceret, ut
omnes immutabimur. In momento, in ictu oculi, in ne- non possent jilii Israël intendere in faciem illius, Exod.
vissimà tuba; canet enim tuba, et mortui resurgenlÀn- 34, propter gloriam vultiisejus, 2 Cor. 3. Quôd si tanta
corrupti, et nos immutabimur. fuit claritas ex breVi colloquio cum Deo Moysi commu-
Résurgent omnium corpora immortalia, tam bo-
II. nicata, et mox evacuanda , multô excellentior erit
norum quàm malorum. Mors ultra non erit, Apoc. 2. gloria permanens ex œternà Dei visione, ex ipsàque
Quanquàm reprobi in sempiternis cruciatibus quœ- bealitudine Dei inanimam, et ex anima beatâ in cor-
rent morlem, et non invenient eam : et desiderabunt pus derivatà. Qua; claritas in Chrisli corpore, cùm
mori, et fugiet mors ab eis. Unde S. Augustinus, lib. resurrexil, ab oculis discipulorum potiùs abscondita
22 de Civitate Dei, cap. 3 : Prima mors, inquit, ani- fuisse quàm defuissc credenda est. Non enim ca«m
mam nolentem pellit de corpore ; secunda mors animant ferret humanus atque infirmus aspectus, quando ille

nolentem tenet in corpore. Sed prseter communem im- à suis ita deberet attendi, ut posset agnosci , inquit
mortalitalem habebunt sanctorum rediviva corpora S. Augustinus, libro 22 de Civitate Dei, cap. 19.
insigniaqusedametprœclara ornamenta, quibus mullo Unus tamen non erit corporum omnium glorioso-
nobiliora futura sint, quàm unquàm anlea fuerint. rum splendor, sicut nec unus beatiludinis animarum
Praecipua verô sunt quatuor illa, qus dotes à theolo- sanctarum gradus. Alia claritas solis, inquit Apostolus
gis appellantur, ex Apostoli doctrinà observatse. 1 Cor. 15, alia claritas lunœ, et alia claritas slellarum.
III. Prima est impassibilitas, munus scilicet et dos Stella enim à stcllà dijfert in claritate : sic et resurre-
qusc efficiel ne molesti aliquid pati, ullove dolorc aut ctio mortuorum.
incommodo affici possinl. Seminalur in corruplione, Ad hanc gloriam et claritatem pertinet, quôd san-
inquit Apostolus , 1 Cor. 15, surget in incorruptione cli cùm uniuscujusque è bcatis sociis gloriosa corpora
Quod S. Joannes in Apocalypsi 21 confirmât his ver- et luce incomparabili fulgcntia intuebuntur, simul
bis : Et abslerget Deus omnem lacrymam ab oculis eo- arcana cordis ipsorum intimasque cogitationes et af-
rum ; et mors ultra non erit, neque luctus, neque clamor, fectas oculis mentis clarissimè perspicient, ut expli-
neque dolor erit ultra, quia prima abierunt. Longé au- cat S. Gregorius Magnus, libro 18 Moralium, cap. 17,
tem alia sors erit reproborum ; narn pars illorum erit tractans haec Apocalypsis verba, cap. 21 : Ipsa verb
in stagno ardenti igné et sulphure : quod est mors se- civilus aurum mundum, simile vitro mundo. Qua? sic
cunda. < Quicumque igitur abillà perditionis massa, explicat : « Auri metallum, inquit, novimus poliori
« quae facta est perbominem primum, non liberanlur e melallis omnibus claritate fulgere. Vitri verô natu-
< per unum Medialorem Dei et hominum, résurgent i ra est, ut extrinsecùs visu pura, inlrinsccùs per-
« quidem etiam ipsi unusquisque cum suâ carne, sed < spicuitale perluceat. In alio métallo quicquid intrin-
ut cum diabolo et ejus angelis
«
puniantur. Ulrùm < secùs continelur, absconditur : in vitro verô quili-
verô ipsi cam vitiis et deformitatibus
<
suorum cor- i bel liquor, qualis continetur interiùs, talis exteriùs
« porum resurgant, quicumque in eis vitiosa et de- t demonstratur ; atque, ut ita dixerim, omnis liquor
' formia membra geslârunt, in requirendo laborare c in vitreo vasculo clausus palet. Quid ergo aliud in
« quidoousest* Neque enim Jatigare nos débet in- il « auro vel vitro accipimus, nisi illam supernam pâ-
363 DE S\.\iBOLO. 3S4

c iriam, illam supernorum civium sanciitatem ,

« nant, et quô volunt agant, situ moluque facillimo?
« quorum corda, sibi invicem et claritate fulgent, et < An vero si hoc angeli faciant, et qua:libel animalia ter-

< purilate translucenl ? Quam Joanncs in Apocalypsi < reslriarapiantundelibet conslituantijue ubi libct,aut

« conspexerat, cùm dicebat : Ipsa vero civims aurum « eos sine labore non posscaut onera sentirecredendum

i mundum, similis vitro mundo. Quia enim sancti om- t est? Cur ergo sanctorum perfectos et beatos divino

< nessummâ in eà beatitudinis claritate fulgebunt, t minière spiritus sine ullà diflicultate posse ferre quo
c inslrucla auro dicitur. Et quoniam ipsa eorum cla- t voluerint, etsislereubivoluerinlsuacorporanon cre-

< ritas vicissim sibi in alternis cordibus palet, et cùm « damus? Nam cùm terrenorum corporum, sicut onc-

« uniuscujusque vultus atlenditur, simul et conscien- < ra in geslando sentirc consuevimus, quantè major
« lia boc ipsum aurum vitro mundo si-
penetratur ; < est quaiililas, tantô major sit et gravitas, ita ut plu-

« mile esse memoratur. Ibi nempe uniuscujusque < ra pondo quam pauciora plus premanl; membra
t menlem ab alterius oculis membrorum corpulentia i tamen suae carnis leviora portât anima cùm in sa-
* non abscondet, sed patebil animus : palebit corpo- c nitalc robusta sunt, quàm in languore cùm macra
i ralibus oculis ipsa cliam corporis harmonia, sic- c sunt. Etcùm aliis gestantibus onerosior sit sanus et
< que unusquisque tune erit conspicabilis alteiï, si- < validus,quàm exilis et morbidus ipse tamen ad ,

« eut aune esse non potest conspicabilis sibi. Nunc « suum corpus movendum atque portandum agilior
i autem corda noslra. quanidiù in bâc vità sumus, « est, cùm in bonà valeludine plus liabct molis, quàm

« quia ab altero in allerum videri non possunt, non « cumin peste vel famé minimum roboris. Tantùm va-
« intra vitrea, sed inlra lutea vascula concluduntur :
c let in habendis eliam terrenis corporibus, quamvis
c cui scilicel luto per passionem mentis inbaerere c adbuc corruplibilibus atque morlalibus, non quan-
< propbeta formidabat, cùm diceret, Psal. 68 : Eripe « tilatis pondus, sed temperalionis modus. Et quis
t me de luto, ut noninhœream. Quod nimirùm habi- « verbis explicet, quantum dislet inter prasentem,
« taculum corporum Paulus domum terrestrem no- i quam dicimus sanitatem et immortalitatem futu-
i minât, dieens, 2 Cor. 5 : Scimus quouiam si terre- t ram? lia dissent S. Auguslinus, libro 13 de Ci-
t

i s/ris domus nostra hujus liabitatiouis dissolvatur, vitate Dei, cap. 18.
s quoi œdificaiionem ex Deo liabennts, domum non Et cap. 20 : < Sicut, inquit, spiritus carni serviens
i manufactam œternam iir cœtis. In bac itaque ter- i non incongrue carnalis, ita caro spiiïlui serviens
< reslri domo quousque vivimus, ipsum, ut ita di- « reclè appellatur spirilalis, non quia in spirilum eon-
c cam, corruplionis nostnc parietem mentis oculis i vertetur, sicut nonnulli pulant ex eo quùd seriptum
i nullalenùs penetramus, et vicissim in aliis viderc « est, 1 Cor. 15 : Seminatur corpus animale, resuryet
< occulta non possumus. Inde sancta Ecclesia sponsi i spiritule : sed quia spiritui summâ et mirabili ob-
< sui speciem videre in divinitate desiderans, nec ta- < lemperandi facilitale subdetur, usque ad immorla-
i men valons, quia œternitatis illius formam, quam « litatis indissolubilis securissimam voluntalem, omni
i intueri concupiveraf, ab ejus oculis assumptahuma- < molestia?: sensu, omni corruplibilitate et tardilale

< nitas abscondebat, in Canticis Canlicorum, cap. 2. < delractâ. Non solùm enim non erit talc quale nunc
« meerens dicit : En ipse stat post parietem noslrum. « est in quàvis optimà valetudine , sed nec talc qui-
t Ac si aperlè dicat : Ego bunc indivinitatis su* jam < dem quale fuit in primis hominibusanlepeccaluin. i

« specic videre desidero, sed adbuc à visione illius VI. Dos quarta subtilitas est , cujus virtule corpus
i per assumpta? carnis parietem excludor. Quousque animac imperio omninô subjicielur, cique servicl, et
« itaque in bac corruplibili carne vivimus, cogilatio- ad nutum prastô erit; quod ex illis Aposloli verbis
< nos nostras in alterutram non videmus. Unde rur- colligilur, 1 Cor. 15: Seminatur corpus animale, surget
i sùm pereumdem Paulum dicitur, 1 Cor. 2 : Quis ho- \
corpus spiritale. Ilinc S. Auguslinus in Encbiridio,
« minumscit quœ sunt hominis, nisi spiritus liominis qui cap. 91 : i Résurgent igilur, inquit, sanctorum cor-
« in ipso est? Illa itaque civitas, quœ sua vicissim sin- i pora sine ullo vilio, sine ullà deformitate, sicut sine
< gulis corda manifestât, ex auro dicitur similis vilro « ullà corruptione, onere, dilficullatc; in quibus tan la
« mundo, ut designelur auro clara, vilro manifesta. > « facilitas, quanta félicitas erit. Propter quod cl spi-
V. Dos lerlia est agilitas, quà corpus ab onere quo < ritalia dicta sunl, cùm procul dubio corpora sint
nunc premitur, libeiabilur, facillimèque in quameum « fulura, non spiritus. > Et paulù post : « Sed ideù ait
que partem anima voluerit, ita moveri poterit, ut cà < Aposlolus : Seminatur corpus animale, resuryet cor-
molione nihilceleriuscssequcat. Quam dolein Aposlo- t pus spiritale : quoniam tanla erit lime concordia
liii liis verbis expressit, ICor. lH'.Seminatur in in/ir- « carnis et spiritus vivificanle spirilu sine SUSlenla-
mitale, surget in virlute. Atque de bâc dote S. lliero- « culi alicujus indigentià subditara carnem, ut nibil

oymus locum illum Isauc cap. 40 explicat : Qui spe- i nobis repugnet ex nobis; sed sicut foris neminem,
rant in Domino, mutubunl forlitudinem, assument pen- i ita nec inius nos ipsos paliamur inimicos. »

tuu siciit aquilte, current, et non laborabunt, ambula-

^ V. Fructut ex hoc articula fulei colligendi.
bunt et non déficient. Ncquc vero incredibilc est ope-
rationem Dci omnipotentissiroàm prxstare posse I. Ex carnis resurrectione, quam fide credimus et
« animU perfectissimé bcati>, ut quamvis terrena, certà spe expectamus, snirilales fnutus colligendi
« tamen incorruptibilia jam corpera ubi volunl po- smit,<jun, Tridenlini concilii Calechismus indicat.
335 DE SYMBOLO. 356

Primo Deo maximas gratias agere debemus,

scilicet, III. In omnibus etiam hujus vilx aerumnîs et cala-

qui mysterium istud mundi sapientibus abscondit, et mitatibus, praecipuè verô in morbis et incommodis,

revelavît parvulis. Quot enim viri vol humanae pru- quibus morlale corpus noslrum premitur et corrum-

dentix lande prxstantes, vél doctrinœ et eloquentix pilur, summum nobis doloris levamen afferl resurre-

laude conspicui, lu hàc tam cerlâ veritate cseci plané

elionis .'ides, quemadmodùm sancli Job exemplo di-

fuerunt, et in errores absurdissimos sunt prolapsi?

dicimus, qui una bac spe affliclam et mœrentem in

Quidam enim metempsycliosiin sc;i revolulioneni ani- gravissimis adversitalibus animam sustentabai, fore
maruin de corpore in corpus asseruerunt; alii cor- ut aliquando in resurreelione Dominum Deum suum

pora in perpetuum peritura eensonles, mortuorum conspiceret. Nain, ut ait Tertullianus ,

fiducia Chri-

propositam resurreclionem irriserunt. Qnôd igitur stianorum, resurrectio morluorum.

nobis alTulserit illnminatio Evangelii, divinaque illa IV. Variam resurgentium condilionem et sortem
veritas sit nobis à Deo revclala, gratias infinitae Dei considérantes, salagerc debemus ut vitre innocentiâ,
misericordix maximas agere debemus. bonisque operibus digni simus resurreelione vitœ ; ti-

Il.S-cnndô, fides resurreelionis eonsolari nos débet mere debemus ne, in peccata gravia prolapsi, nec
in morte piopinquorum cl amicorum nostrorum, pœnitentiam agcnlcs, in illis moriamur, processuri
quorum corpora nunc vilâ destituta, et in pulverem aliquando in resurrectionem judicii. Vivamus ergo in

redigenda, aliquando ad vitam reditura credimus, et bâc vilâ ut filii resurreelionis, curam carnis ne fe-
quidem sine ullo vitio, sine ullis incommodis; immor- cerimus in desideriis ejus. Non exbibeamus membra
talia, pulclira, gloriosa, solis instar fulgentia , si chri- noslra arma iniquitalis peccato ; sed exhibeamus nos
slianè pièque vixerint, et in Domino obierint; nosque Deo tanquàm ex morluis viventes, et membra noslra
simul eum iilis raptos iri obvium Chrislo in aéra, et sic arma justitiœ Deo. Sicut exliibwstis membra vestraser-
semper cuin Domino futuros, si christianè pariter et vire immundiliœ, et iniquitali ad iniquitatem; ita nunc
piè vixerimus, cl in cbaritale obicrimus. Hoc génère exhibete membra vestra servire jus'Atiœ in sanctificatio-
consolationis Apostolus usus est ad Thessalonicenses nem, Rom. G. Corpus ad gloriam xternam non resur-
scribens, 1 Kpist. 4 : 1Y0/0 vos, inquit, ignorare de get, sed in opprobrium, et ad pœnas sempiternas,
dormientibus, ut non contristemini, sicut cl cœteri qui nisi ar.ima à peccato resurgat ante mortem corporis,
spem non habenl. Si enim credimus qubd Jésus mor- et in vità gratis perseveret. Corpus non resurget im-
tuus est et resurrexil, ita et Deus eos qui dormierunt passible, si anima nunc pravis cupiditalibus cedat,
per Jesum, adducet cum eo, etc. J laque consolamini eisque se abripi ignavè patiatur. Corpus animx non
inricem in rerbis istis. mortem timere
Neque nos ipsi parebit, non serviet, non ad nutum prxstô erit, nisi

debemus, sed laetî ex boc mundo exire eùm nos Deus anima nunc Deo subdita Tune non erit corpus
sit.

accersiverit. Quà de re S. Cyprianus, libro de Morta- agile, ut moveatur in quameumque parlem voluerit
lilate scribit : « Nobis quoque ipsis miniinis et extre- an ma, nisi alaeres, agiles, et prompti ad mandata
< mis quoties revelatum est, quàm fréquenter atque Dei exequenda, ad opéra pielatis et charitatis, in hâc
« manifesté de Dei dignatione prxceptum est, ut snorlali vilâ fuerimus. < Morialur igitur in nobis hoc
« coniestarer assidue et publiée prxdicarem , fratres » seculum , moriatur nobis carnis istius sapientia,
< noslros non esse lugendos, accersitione Dominicà f qux inimien est Deo. Siibjiciamus animam noslrani
< de seculo liberatos, cùm sciamus cos non amiui, sed c soli Chrislo, ut dicat unusquisque : Xonr.e Deo snb-
« prxmitti, recedentes prxcedcre, ut proficiscentes, t jeela est anima mea? Psal. 01. Non seculo subdita,
i ut navigantes soient; desiderari eos debere, non i non mundo, inquit, subdita. Non potest hoc pecu-
< plangi ; nec accipiendas esse lue atras vestes, quan- < niosus, non potest avarus dicere ; sed dicil justus et
« do illi ibi indumenla alba jam sumpserint; occa- « continens. Avarus autem dicit : Anima, liabes multa
i sionem dandam non esse gentilibus, ut nos meritô < bonain annos multos posita, requiesce, manduca, bibe,
< ac jure reprebendanl, qnôd quos vivere apud Deum i epulare, Luc. 12 : quia avari anima subdita est luxu-
( dicimus, utexliiictos ae perditos liigcamus; et fidem < rix corporali ;
jusli autem anima ulilur corpore ut
< quam sermone et voce depromimus, cordis ac pe- « inslrumenlo aut organo, quae velut prxelara artifex
« cloris testimonio non probemus. S]>ei noslrx ac < quô vult obsequium corporis ducil, et effmgit de co
c fidei pr.evaiicalores sumus, simulata, ficta, fucata i speciem quam elegerit, et eas quas volueril, facit
c vid-niur esse quae dicimus. Nihil prodest verbis prae- < in co resonare virlutes, pangens nunc modulos
< ferre virtutem, factis destruere veritatem. Improbat « caslitatis, nunc modulos lemperantiae, sobrielatis
« dei ique Apostolus Paulus, et objurgat, cl culpal, « carmen, integritatis dulcedinem, virginitatis suavi-
c si qui conlrislenlur in excessn suorum. » Et infra : « latem, gravitalem viduitatis Dùm in corpore
nte intégra, fide Grmâ, virtute robustâ, paratiad « sumus, usum mortis imitantes ablevemus animam
< omnem voluntatera Dei sumus; pavore mords < nostram ex istius carnis cubili, cl lanquàm de isto
• exçluso, immortaliiaicm quae sequitur, cogitemus. < exsurgamus sepulcro. Abducamus nos à corporis
Hoc nos ostendamus esse quod credimus,
«
ut neqne « nexu, relinquamus omnia quaecumque terrenasunt;
ebarorum lugeamus excessum et cùm
«
:
accersitio- !
< ut cùm venerit adversarius, nihil in nobis inveniat
i nis propria; dieê venegt, incunctanter cl libenter i suum. Contendamus ad illud xternum, ad illud di-
i ad Dominum ipso vocanic veHiamus. »
« vinum evolemus permis dilectionis, et remigio cha*
357 DP. SV MBOLO. 35S
i ritalis. > Verba sunt S. Ambrosii, libro de Bono | mœroris; i ut ubicumque audis vitam, tormenta non
Mortis, cap. 5 cl 6.
1

c cogites? Nam in lormenlis esse semper, aeterna

ARTICULAS XIII.
i mors est, non aliqua vita. Ipsam vocant Seriptune
;
< morlem secundam, post banc priinara ,'quam om-
Qho symboh pustremus artîculut expHcatur : Vitam
« nés bumanac conditioni debemus. Lt mort $ecunda
t
.ctît.nam.
« et mors vocalur, et nemo ibi morilur. Meliùs dixe-
i

§ I. Quid sil vita œlerna? rim, nemo

< ibi vivil. In doloribus enim vivere, non
Yitse aeternae nomine non inagis pcrpctiiilas vitae, « esl vivere. Inde Scriplura ait : Et procèdent qui
cui ctiam rcprobi addicti sunt, quàm in pcrpeluitale t bona egerunt, in resurrectionem vita>, Psalm. 5o. Non
bealiludo, quae sanelorum desiderium expleat, signi- « dixit, beau» vitae, sed in resurrectionem vilœ. Solum
ficatur. Alquc ita intelligebat legisperilus ille qui à
|
c vitae nomen trahit beatiludinem. L'iule eliam Pro-
Chrislo quoesivit quid sibi faciouduin essct ut vitam i
« pbeta ait : Quoniam apud te est fons vitœ. Tantuni-
œternam possideret; perinde ac si dicerel: Quicnam « modo dixil vitae, ut intelligas beata1 ; quia si mi-
mihi pra?slanda sunt, ut ad eum locuin perveoiain, « senc, jam nec vitae. » Ideô et Cbristus legisperito
ubi perfeetà fclicitale frui liceat? In hune verô sen- ;
rogantl : Quid faciendo vitam œternam possidebo ?

Siun sacne lillera; luce verba usurpare soient. Hoc respondil : Si vis ad vitam ingredi , serva mandata.
t

aulem potissimùm nomine summa illa bcatiludo ap- Non dixit , si vis venir* ad vilain bealam , sed
pcllata est, ne in rébus corporeis et caducis posita solani vitam nominavit, quia « illa vita sola est,

existimetur, et in bac vilà qua_Tcnda, cujus bona € quae nec beala esse potest, nisi luerit a'terna. Cùm
quœcumque hominisdesideriumexplcre non possunt; « pervencrimus ad vitam , cerlum nobis erit in eà
cum de solo Dco verè dici possil, psabn. 102 Qui : € nos semper futuros. Nam si erimus ibi, et utrùm
replet in bonis desiderium luum; et Psabn. 16 : Salia- i ibi semper futuri simus, incerli erimus ; eliam ibi

bor cum apparucrit gloriajua; tiun quia semel adopta « erit timor. Et si erit timor, cruciatus erit, non ear-
félicitas aniitti non polesl. Illa enim est vera félicitas, < nis, sed, quod peju* esl, cordis. Ubi aulem crucia-
cujus est semper relinenda, et nullà inl'elieitate ab- t lus, qua bealiludo? 1
Erit ergo nobis certum, quia in
nimpcnda certa securitas. Nemo boatus, nisi qui vi- c illa vita semper erimus, cl illam finire non poteri-
vi| ut vult, et justus est. * Sed eliam ipse justus non « mus ,
quia in illius regno erimus, de quodictum est,
i vivil ul vult, nisi cô pervenerit ubi mori, falii, of- * I.uc. 1 : Et Rerjni cjus non erit finis. Ibi esse no-
< fendi omnino non possit; eique sit cerluin, ita sem- [
« strum non babebit mortem; ibi nôsse nostrum non
< per fuluruni. Iloc enim nalura expetil; nec plenè < babebit errorem ; ibi amare nostrum non babebit
< ai j uc perfecté beata erit, nisi adepta quod expetil. « offensionem, i inquit S. Augustinus, lib. 11 de Ci-
i Nunc verô quis liomimun polesl ut vult vivere, vitate Dei, cap. 18.
< quando ipsum vivere non est in polestale? Vivere
§ II. /Etcrna beatitudo conyruis verbis explicari non
< enim vult, niori cogilur. Quomodô ergo vivit ul
potest, sed mentis humanœ captum superat. Omnium
t vult, qui non vivit quanidiù vult ? Quùd si mori vo-
lamen malorum liberatione, bonorumque omnium pos-
c luerit, quomodô i>otcst ut vult vivere, qui non vult
sess'wne definiri polesl.
< vivere? Kl si ideo niori velil , non quô nolil vivere,

i sed ut po.-,l mortem meliùs vivat ; noiidùm ergo ut I. Oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor
i vult vivit, sed cùm ad id quod vult moriendo per- hominis ascendit quœ prœparavit Deus Us qui dili-

« venerit. Verùm eecc vivat ul vult, qiioniam sibi ex- gunl illum ,
inquit Apo^tolus , 1 Cor. 2. Yariis no-
i lorsit sibique imperavit non velle quod non polesl, nimibus in saeris liiieris bealiludo significalur. Ap-
i alquc hoc velle quod potest; nùm ideo beatus est, pellatur enim vita œterna, et simpliciter vita, i,t

« quia patienter miser esl ? Beata quippe vita si non jam observas imus, regnum cœlorura, regnum Dei,
« anialur, non liabetur. Porrô si anialur, et liabc- paradisus, saneta civitas , nova Jérusalem, nuplia:
i lur, cx'teris omnibus rébus excellenliùs nec Agni, nuptiale convivium, domus Dei, torrens volu-
i est amelur; quoniam propter banc amanduni est ptalis, gaudium Domini. Sed lamen lur-e nomina per-
i quidquid aliud anialur. Porrô si lauiùm amatur, feclam bcatiludinis ideam in menlibus noslris l'or-

( quantum amarl digua est, (non enim beatus esta mare nequeunt, ejus rationem perfecté non exprimunt .

i quo ip>a beata vita non amatur ut digna est) fieri .l'.ierna illa félicitas omnium malorum liberatione, < :

i non polesl ut eani qui sic ainal, non a-lcrnam \v- bonorum omnium adeptione definienda est. Imm nni-
i lit. Tune igilur beata erit, quando acterna erit. » l!:i si ab omnibus mortalis hujus vitae miseriis, or

diiscriiS. Augustinus, libro 1 LdeCivhalc Dei, cap. 23. roribus, lerroribus, lentalionibus, laqueis, perturba-
Vital nomme sîgniticalur bcatiludo in sacris liiieris, lionibus, peccalis. Tune Deus preccipitabil mortem iu

quia vita damiiatoruni in cruciatibus a-ternis non esi sempiternum : et auferet Dominus !>cus lacrtjmam aa

piopiiè vita : Et procèdent qui omni fade, et opprobrium populi sut auferet de uui-
( .riinnem vita-, inquit Clirislus Joau.5; qui verb mata versâ terra : quia Dominus loculus est , inquit [saias.
egerunt, in resurrectionem judicii. Vitam damualoi i.,n Non esurient, neque sUicut, et non percutiel eo$ œstus

ni ignibus sempiternis Scriplura non es! dig et soi ;

quia mitetalQT coeum regel cos, et ad fontes aqua-
pellare vilanj, ul ipsum noinea vita Iflud sit, non rum l'otiibit cos. Xon iiudictur ultra iitiawlas in UrrA
 ,, ,

DE SYMBOLO. 360
559
terminis tais et ocmpabit < dormitamus; jejunare volumus, esurimus etsitimus,
toi, matas et coutritio in ,

muras tuos, et portas tuas

landatio. Non erit tibi < slare volumus, defaligamur. Quserimus sederc , si et
sal'us
nec splendor lunœ hoediu facimus, défichons. Quicquid nobis provide-
amplius sol ad lucendum pet diem,
«

sed erit tibi Dominas in lucem sempiter- « rimus ad refectioncm , illic rursùs invenimus defe-
illuminabit te;
clionem.Esuris, dicet
Deus tuus in gloriam tuant. Non occidet ultra « tibi aliquis ? respondes Esu- :

nam, et
tibi Dominas in rio. Ponit anlele cibum ad refectionem posuerat:
soltmts,et luna non miniietur ; quia erit
« ,

comptebuntur dies luclùs tui. « persévéra in eo quod posuit certè reficerc te vole-
tucem sempiternam, et ;

bas hoc âge semper hoc agendo co quod ad-

Populus autem tuus omnes jasli Isai. cap. 25, 49 et in
i , ; ,
,

hibueras ad refectionem,
60. Propheticis veteris Testament! oraculis consonat
« ibi invenis lassitudinem.

novi Testament! prophctia, scilicct Apocalypsis cap. 7,

« Mullùm sedendo fatigatus eras, surgis, deambulan-
vers. 16, et cap. 21, vers. 4 et 23.
« do reficeris : persévéra in eo quo reticeris , multùm
II. Perfectam illam à nialis omnibus istius mortalis < deambulando Iassaris ; sedere iterùm quaeris. Inve-

vite immunilalem, quam in vità aeternâ obtinebimus, « ni mihi aliquid unde te reficias , ubi non, si perse-

eçresiè ae luculenterS. Âugustinus describit, Enarra- < veraveris , iterùm deficias. Qualis ergo est ista pax ,

tione in psalmnm 49, hune versum, Tribulationem et « quam hic habent homines tantis resistenlibus molè-

dolorem inverti,Hoc ipsum, inquit, quôd

explicans : <
« stiis , cupiditatibus , indigentiis , lassitudinibus ?

« cum Deo nondùm sumus, hoc ipsum quôd inter ten- « Non est ista vera , non est perfecta pax. Quae erit

< tationes molestiasque versamur quôd sine timoré < perfecta pax ? Oportet corruptibile hoc induere incor-
,

i esse non possumus tribulatio est non enim est , ;

« ruptionem, et mortale hoc induere hnmorlalitalem' op»

< illa securitas, quee nobis promissa est. flanc tribu- « 1 Cor. 15. Ubi enim adhuc mortalitas, quomodô est

< lalionem peregrinationis siue qui non invenerit, ad < plena pax ? > Et post pauca : « Erimus , inquit , in

< patriam redire non cogitât. Tribulatio illa est , fra- « quâdam civitale, fratres; quando de illa loquor,
< très. Cerlè modo facimus bona opéra, quando por- i finire nolo , et maxime quando scandala crebre-
< rigimus panem esurienti, domum peregrino, etc., j scunt. Quis non desideret illam civitatem, unde ami-
t tribulatio est et haec. Invenimus enim miseros super « eus non exit, quô inimicus non intrat, ubi nullus

t quos misericordiam facimus ; et miserorum miseria < tentator est, nullus seditiosus, nullus dividens po-

< facit noscompatientes. Quantô meliùs ibi jam esses, ( pulum Dei, nullus fatigans Ecclesiam... Erit ergo

« obi non invenis esurientem quem pascas, ubi non « pax purgata in fdiis Dei, omnibus amantibus se,
< invenis peregrinum quem suspieias, non nudum i videntibus se plenos Deo cùm , erit Deus omnia in

< quem vestias, non aegrum quem visites, non liligan- < Commune speclaculum habebimus Deum,
omnibus.
i lem quem concordes? Omnia enim ibi summa sunt, « communem possessionem habebimus Deum, com-
t sancla sunt, œterna sunt. Panis noster ibi juslilia » munem pacem habebimus Deum... Quicquid enim
c est, potus noster ibi sapienlia est, vestis nostra ibi t est quod nobis modo dal , ipse nobis erit pro omni-
< immortalitas est , domus nostra œlerna in cœlis, c bus qu;e dat ; ipsa erit perfecta et plena pax. >

c flrmitas nostra immortalitas. Numquid œgritudo Et tractatu 30 in Joannem : « Quid est , inquit, ho-
< subrepit? Numquid lassitudo ad somnum trahit ? « mo novus ? A vetuslate innovatus. Ad quam rem in-
< Nalla mors, nulla lis; ibi pax ,
quies ,
gaudium « novatus ? Ad desideranda coelestia , ad concupiscen-
i justilia. Nullus inlrat inimicus, nullus labituramicus. > « da sempiterna , ad patriam quœ sursùmest, et ho-
EtinPsalmum 8i hœc verba explicans : Quoniam c stem non timet , desiderandam , ubi non perdimus

loquetur pacem in plebem suam , ait : « Pax quid est? « amicum, non timemus inimicum, ubi vivimus cum
« Ubi nullum bcllum est, ubi nulla conlradictio , ubi < bono affeetu , sine ullo defectu ; ubi nemo nascitur,

i nihil résistif , ubi nihil adversum est. Yidele si jam « quia nemo moritur ; ubi nemo jam proficit, et nemo
« ibi sumus, videte si jam non est conflictus cum dia- c déficit ; ubi non csuritur et non sititur, sed societas
« bolo , videte si non omnes sancli
cum et fidèles « est immortalitas , et cibus veritas. >

« principe deemoniorum luclantur. Et quomodô cum Non solùm omnium malorum immunilatem,
III.

« illo luclantur, quem non vident ? Luclantur cum sed omnium possessionem bonorum beatitudo cœlestis
» concupiscentes suis, quibus ille suggerit peccala compleclilur. Unde perfecta félicitas definiri solet
( et non consenliendo quod suggerit , elsi non vincun- Status omnium bonorum açjqregalione perfectus. « Beali-
i tnr , lamen pugnant. Nondùm est ergo pax, ubi pu- « tudo est fruitio Dei : Deus autem est omnis boni
c gna est. Aut date mihi homincm qui nihil lentalio- e bonum , est bonum simplex , ipsum bonum quo
« ni>i palitur in carne suâ , ut possit mihi dicerc quia « cuncia sunt bona. Si nos délectant bona ista qu;c
< jam pax est. Nibil quidem tentationis forte palitur « appellantur bona, si nos délectant bona quœ non
« in illicitis voluptalibus , sallem suggestiones ipsas i sunt per se bona ( omnia enim mutabilia non sunt
« palitur : vel suggerilur illi quod respuit, vel delectat c per se bona), qualis erit contemplatio incommuta-
« onde contineal. Sed eecejam nihil delectat illicitum; i bilis boni , œterni , semper eodem modo manentis !

i vel contra famem et silim pognat quotidiè. Quis « Quandoquidem isla quac dicuntur bona, nullo paclo
enim juslus bine alienus Pugnat ergo famés essent bona nec alio pacto
<
? cl si- « nos delectarent , nisi ;

< lis pognat contra nos lassitudo carnis pugnat essent bona nisi ab illo essent qui simpliciter bo-
,
de- ,
« , ,

i lectatio somni, pognat oppre*sio. Yigilare ut dissent sanctus Augustinus Enarra*

volumus, i nus est, > ,
 , ,

301 M S\ MBOLO. 5(52

tioiic in P^almum 26. Bona omnia in Dco babcri < mium pertineret. Sed quia peccavit ista nalura cùm
ostendit idem sanclus doctor, tractatu 15 in Joannein, « peccare poiu'.t, largiore gratià liberalur, ut ad eam
cvplicans Imcc verba : Quoniam apud te est fons vit/3 ,
< perducalur libertalem , in quà peccare non possit.

et in lumine tuo videbimus lumen. « In terra , inqnit « Sicut enim prima immorlalitas fuit, quam peccando
« aliud estfons, aliud lumen. Sitiens quseris fontem, « Adam perdidit, posse non mori, novissima erit non
>. nt pervenias ad fontem, qiucris lneem. Fons ille ( posse mori ; ita primiim liberum arbitrium possc
< ipsa est lux ; silienti fons est , ca^co lux est; ape- « non peccare novissimum non possc peccare. Sic
;

' riantur oeuli ut videant lucem ; aperiantur fauecs < enim erit inamissibilis volunlas pielatis et œquitalis
•
rordis ut bibanl fontem quod bibis , boc vides, hoc « quomodù est felicitatis... Erit ergo illius chilatis et
;

« audis. Totwn tibi sil Deus; quia eorum quœ diligis ,

< una in omnibus, et inseparabilis in singulis volunlas

< totom tibi est. Si visibilia attendis , nec panis est « libéra, ab omni malo liberata et implela omni bono,
Deus, nec < fruens indelicienler a:lernorum jucunditale gaudio-
« Deus, nec aqua est Deus, née lux isla est

< vestis est Deus. Omnia enim h;ec visibilia sunt , et i rum, oblila culparum , oblita pœnarum; nec lamen
quod est panis, non boc est aqua et ( ideo sua3 liberationis oblita, ut liberalori suo non sit
t singula sunt ;
;

« quod est vestis , non hoc est domus ; et quod « grata... Ibi perficietur : Yacate, et vide quoniam ego
« sunt ista , non hoc est Deus; visibilia enim sunt. i sum Deus, Psalm. io Ibi vacabimus, et videbi-

« Deus tibi lotum est ; si csuris ,

panis tibi est ; si si-
< mus; videbimus, et amabimus; amabimus , et lau-

» tis, aqua tibi est ; si in tenebris es , lumen tibi est ;

< dabimus. Ecce quod erit in fine sine fine. Nam quis

c si nudus es, immortalilatis tibi vestis est, cùm cor- < alius nosler est finis, nisi pervenire ad regnum, cu-

i rnplibilc boc indueril incorruptionem, et corrupli-

« jus nullus est finis? rbec S. Augustinus, libro 22 de

• bile boc induerit immortalitalcm.... Omnia possunt Civitate Dei, cap. ultimo.

> dici de Deo, et nihil digne dicitur de Deo. Nihil la- Nullum nnquàm in bcalificis illis ac sempiternis
< tins bac inopià. Quceris congruum nomen , non in- actibus , visionc scilicet , amorc , ac laudibus Dei,

» venis: quscris quoqno modo dicere, omnia invenis. i

tsedium erit, quia nullus in earum objecto defectus
Sic illud reclè intelligilur quod ait Apostolus : Vt sil
nullus finis erit. Beati, inquit Propbeta Psalm. 83,

Deus omnia in omnibus. < Ipse finis erit desideriorum qui habitant in domo luà, Domine, in sœeula sœculontm

« nostrorum, qui sine fine videbilur, sine fastidioama- laudabunt te. « Omnes qui beati dicunlur in terra

« bitur, sine fatigatione laudabilur. Hoc munus, hic af-

i habenl aliquid , et agunt aliquid. Beatus est homo
« fectus, hic actus profeclù erit omnibus, sicut ipsa vita
« ille, lot pmediis, tantà familià, tanto auro et argento ;

« ;elerna communis... Quanta erit illa félicitas, ubi nul-

< liabendo beatus dicitur. Beatus est, ad illos honores
« lumerit maliim, niillum latebitbonum, vacabilurDei « pervenil, ad proconsulalum, ad praefecturam; agendo

« laudibus, qui erit omnia in omnibus ?.. Vera ibi gloria

c beatus dicitur. Ergo aut habendo, aut agendo.
i erit, ubi laudantis nec errore quisquam, nec adula- < Unde autem ibi beati? Quid habiluri, quid acturi?

i lione laudabilur. Verus honor, qui nulli negabilur ( Beati qui habitant in domo luà. Donium tuam si

i digno, nulli deferclur indigno; sed nec ad illiun < habueris, pauper es; domum Dei si habueris ,

« ambiet ullus indignus , ubi nullus permitlelur esse < dives es. In domo tuà limebis latroncs, domui Dei
< nisi dignus. Vera pax, obi nihil adversi, nec à se- « murus ipse Deus est. Possident Jérusalem co-Ies-
< ipso , nec ab alio quisquam palicliir. Pnemkno vir- « tem sine anguslià , sine pressura , sine diversitate

« lutis erit ipse qui virtulem dédit , eique seipsum ,

t et divisione limitum ; omnes habent eam , et sin-

i qnomelius et majus nihil possit esse, promisit < guli habenl totam. Magnoc ilhc divitix. Non an-
« Beata illa civilas magnum in se bonum videbit, quod < guslat fraler fralrem, nulla ibi indigentia est. Quid

i nulli superiori ullus inferior invidebit; lamquc nolet « ergo ibi acturi ? In sccula seculorum laudabunt
i esse unusquisque quod non accepit, quamvis sit pa- < le. Hoc erit tolum negolium nostrum , sine de-
• catissimo concordi;c vinculo ci qui accepit obstri- < feclu alléluia. Non vobis, fratres, videatur quasi
« dus, quant nec in corporc vult oculus esse qui est < fastidium ibi fulurum ;
quia si modo boc diù di-
« digitus, cùm membrnm ulrumquc conlineat tolius * catis , non duratis, ab illo gaudio nécessitas vos
i carnis pacala compago. Sic ilaque habebil donum < avertit. Et quia non tantùm delectat quod non vi-
« aliusalio minus, nt boc quoque donum habeat,neve < detur, si tanlâ alacritate in ipsà pressura et fra-
i lit ampliùs.» Accedel ad bealitudinis cumulum felix
* gilitate carnis laudamus quod credimus, quomodù
inipoi.nlia peccandi. « JPrimum liberum arbitrium « laudabimus quod videbimus? Cùm absorpta fuerit
i quod bomim datora esi,quando prnnèa ercatus est c mors in vicloriam , cùm mortale hoc indueril im-
< reclus, potuit non peccare sed potuit et peccare ,
;
< morlalitatcm,nemo dicet : Diù sleti , diù jejunavi, diù
i hoc autem novissimum eo puicntius erit , quô pec- < vigilavi. Slabilitas enim magna ibi , et ipsa immor-
< carc non polerii. Verùm hoc quoque Dei minière ,
' (alitas jam corporis nostri snspendetur in contem-
« non sua* possibilitatc natura. Srrvandi autem gra- « plalione Dei. Simitcs ei erimus, quoniam videbimus
« dus erant divini muneris , ut priiniim daretnr libe- t eumsieutiest 1 Joan. 3. Jam similes illi
, quando ,

« rum arbitrium, quo peccare posset homo; no- c deûciemus? Quô avertenaur ? Securi ergo simus,
« vissimum ,
quo peccare non posscl; ntqne illud ad i non nus satiabit laus Dei, amor Dei. Si deficics
i comparandum meritum, hoc ad rccipiendiim pron-
<
ab aroore, delicies à lande. Si aulein amor sempi-
th. vi. 12
 DE SYMBOLO. 564

quia illa insatiabilis pulcliritudo erit ;

seculio Dei beatitas est. Illius igitur visio, amor frui-
« tennis crit , ]

Ex
ne non possis seniper Iaudare quem
lio sempiterna, vita ;eterna est. dulcissimis illis
BOli timere
,
«
Augustini, aclionibus nascilur gaudium incomparabile. Beata
sempcr poleris amare. » Verba sunt S.
«
t

< Hoc crit otiosorum ne- vita, » inquit S. Augustinus, libro 10 Confessionum,
in psalmum 85
i
enarralione :

23 est gaudium de veritate. Hoc est enim

hoc opus vacantium ha?c aetio quieto- cap. , «
« gotium ,
,

inquit idem doctor, gaudium de te qui veritas es, Deus illuminatio mea,
lutc cura securorum »
«
« rinn ,
;

in Psalm. 110. Nulla ibi erunt opéra ne- « salus faciei meai Deus meus. Ipsa est beata vita
enairatione
cessitalis , milla cnim ibi nécessitas ,
nulla opéra « gauderc ad le, de te, propler te. » Ende Christus ait :

nulla cnim ibi iniquitas nulla opéra SerVii et boue fidelis , intru in gaudium Domini lui. Ter-
iniquitdlis, ;

quia nulla ibi miseria. Totum œler- rena gaudia mirant in cor, quia crealurse, de quibus
mfsericordiœ ,

Deum videre amare laudarc. Mi- gaudemus, corde noslro inferiores sunt et minores;
îiumque opus , ,

Domini in wlernum canlabo Lauda- sed cor nostrum inlrat in gaudium Domini, quia Deus
sericordias
psallam Deo meo qitam- major est corde rwstro, 1 Joan. 5. Gaudii hujus coele-
bo Dominum in vitâ meâ ,

sumus, immensitatem ebrietatis nomine propheta

sum. Modo in morte poliùs quàm in vilà
slis signi-
diit

Domino percgrinamur idcù pciTeclè Deum ficat, quà extra se rapitur homo, et quasi suî reruni-
cùm à ;

non !audamus;laudamus tenuiter, cxiliter, infirmiter, que omnium crealarum obliviscilur, in Deum immer-
Mortalis cnim hujus vite necessitalibus, et curis re-
sus : I nebriabuiitur ab ubertate domùs tuœ, et torrente

rura terrenarum , à Dei laudibus avocamur. Corpus voluptatis tuœ potabis eos : quoniam apud le est fous

corrumpilur aggravât animant, et terrena inlia- vitœ, et in lumine tuo videbimus lumen. Quae verba
quod
hilalio deprimit sensum multa cogitantem, Sap. 9. Sed S. Augustinus explicans enarralione in psalmum 35,

in vitâ seternâ Deum laudabimus quo modo lauda* ait : Cùm accepta fuerit illa inetj'abilis latilia, péril

dus est quando Totum negolium nostrum ipsa laus quodmnmod'o humana mens et fit divhia.
,

erit. Et quomodô laudabimus Dominum? Psallam Deo V. Ex Dei visione, amore, fruilione, summa pax
meo quamdiù sum. Quale erit illud esse? l'bi sempiter- consequitur. Ende bealiludineni ipsam Pacis nomine
na laudatio erit, sempilernum esse erit. « Ecce modo es,
Patres signilicant, ipsaque Ecclesia, cùm udelibus de-
< numquid psallis Deo tuo quamdiù es? Ecce psalle- funclis adprecatur ut requiescant in puce. Ende S. Au-
« bas, avertisti te ad aliquod negotium. Fortassè etiam gustinus in Enchiridio, cap. 18, status vel allâtes ho-
« cupidilate inclinatus ad aliquid , non solùm non miids quatuor dislinguit, ante legem, sub lege, sub
« psallis, sed et offendis auditum ejus. Quac erit illa gratiâ, et in pace. « Cùm, inquit, in altissimis igno-
« laudatio , ubi quamdiù es, laudes? Sed quid ail, < rantiac tenebris nullà rcsistente ratione secundùin
i Quamrfiù sum? Aliquando forte non erit? Imôaclernum « carnem vivitur, hiec sunt prima hominis. Deinde
« orit ipsum dm, et ideô verè diù erit. Nam quicquid « cùib per legem cognitio fuerit facta peccati, si non-
« finem liabet in tempore, quamlibet longum sit, diù « dùm divinus adjuval Spiritus, secundùm legem vo-
• non est. » Ha?c Augustinus in Psalmuni 145. « Non « lens vivere, vincilur, et sciens peccat peccaloque sub-
< fluctuabit negolium nostrum, inquit alibi, oliosum « dilus servit; id agente scientià mandali , ut peccatum
c negotium, plénum solius dulccdinis, nullà interpcl- « operelurin homineomncin concupisceiitiam,cumuIo
i lalum molestiâ, nullà fatigatione sauciatum , nullà » pnevaricalionis adjecto, alque ita quod scriptum est
'
« nube perlurbalum. Negotium nostrum quod erit? < ininleatur; Lex subinlravit, ut abundaret delictum,

i Laudarc Deum, amare et Iaudare, Iaudare in amo- « Boni. 5. Bsee sunt secunda hominis. Si autem res-
t rc, amare in laudibus. Beuti gui habitant in domo « pexeril Deus, ut ad implcnda qua3 mandat ipse ad-

« tuà, in secula seculorum laudubunt le. Quare, nisi * juvarc eredatur, et agi homo cœperit Dei Spiritu,
t quia in sectda seculorum amabunt te ? Quare , nisi « concupisciîur adversùs carnem fortiori roborc cha-
i quia in secula seculorum videbnnt te ? t « ritatis : ut quamvis adhuc sit quod homini repugnet
IV. Summa cerlè félicitas Dei fruilio et amor. Et i ex homine, nondùm lolà infirmitale sanalà, ex fide

cnim S. Augustinus ait libro 1 de Moribus Ecclesiao « lamcn jiislus vivat, justèque vivat, in quantum non
calbolica: , cap. 3 : « Bealus ncque ille dici potest, « cedit niahe coiieupisceiiti*, vincente deleclatione

< qui non habet quod amal, qualecumque sit; neque « justitiiu. IEcc sunt terlia bonœ spei hominis; in qui-

t qui habet quod arnat, si noxium sit ; neque qui non c bus si pià persévérai) lia quisque proficiat, postrema
i amat quod habet , etiamsi optimum sit. Nam et qui t pax reslat, quye post banc vilam in requie spiritus,

i apptlil quod adipisci non poiest, cruciatur; et qui < deinde in resurrectione etiam carnis implebilur.
i adeplus est quod appetendum non est, fallitur ;
« liaruiu quatuor difl'erentiarum, prima est anle !e-
t et qui non appétit quod adipiscendum esset, a;gro- c gem, secunda sub lege, terlia sub gratiâ, quarla in
< lat. > Beala igitur vita tune solùm est, « cùm id « pace plenâ atque perfectà. i

« quod est liominis optimum et amalur, et habetur. De pace illà desideratissimà, illud prophétie oracu-
< Quid cnim est aliud quod dicimus fini, nisi pra:sto luin intelligcndum est, Psalm. 56 : Mansueti autem lue-

» habere quod diligis?» Duîc porrô conditiones sunt reditabunt terrain, et delectabunlur in multitudine pacis.
nuami boni ; prima, ut nihil eo melius sit ; altéra , ut Quod S. Augustinus sic explical, enarralione in psal-
talc s'il quod non ainiliat hmlus. Deo auteni niliil mum 50, sennone 1 : « Aurum tuum pax, argentum tuum
m ;lius est; Deum nemo amiitii invilus ; igitUr con- I
« pax, pr.edia tua pax, vita tua pax, Deus luus pax.
Ses DE SYMDOEO 366

< Quicquid desideras, pax libi erit. Quia hic aurum « ipse non babet. Non erit itaque aliqua invidia im-
« quod est, non potesl libi esse argentuni ;
qnod vi- * paris clarilatis, quoniam regnabit iu omnibus uni-
i nu ii est, non polest tibi esse panis ;
quod tibi lux < las cliarilatis. » Ardentissimà charilale muluô se
« est, non polest esse polus. Detts luus totuin libi eril. amant superme Jérusalem bealissimi cives, seque ab
« Manducabis eum, ne esurias ; bibes cum, ne silias; aliis sanctis concivibus amari certù sciunt, perspec-

< illuininaberis ab eo, ne sis c:ecus ; fulcieris ab co, timi uniuscujusque aniimim habent, ejusque erga se
« nedelicias; possidebit le loliun iniegrum lotus inle- charilatem inluenlnr, atque miituum illum amorcm
« gcr. Ânguslias non ibi patieris eum eo eum quo to- ;vternum fore, ipsis exploration est.

« limi possides. Totum habebis, lotum et ille babebit ;

§ III. Essentiulis bcalitudo in visione cl possessione Dei
« quia lu et ille unuin erilis, quod et unum lotum ille
sita est.
« habebil qui vos possidel. > Fines ovleslis Jérusalem
pax. Pusuit fuies liios pacem, inquit Propheta, Psal. Duo bonorum gênera divinarum rerum gravissimi
I.

1-5-7. Modo desideramus pacem, quam hic babemus in Iraclatorcs esse staliiunt quorum allerum ad beati- :

spe. Nain in nobis ipsis qualis modo pax, quando Caro tudiiiis naluram pertinet ; allerum ipsam bealitiidinem
coneupiscil adversùs spiritum, et spiritus advcrsiis car- consequitiir. Illa essenlialia, hœc accessoria bona ap-

nem? Galat. o. i Quando erit plena pax in uno ho- pellàrmit. Accessoria gloria, honor, sont gaiidium,

i mine, tune erit plena in omnibus civibus Jérusalem, pax, inmiorlalilas, claritas, ali;vque dotes corporis.

« cùm seilicel Cormplibile hoc iuduerit incorruplionem, Essenliale verô bonum, sive essenlialis bealiludo, ut

i et morlale hoc iiiduerit immorlalitalem. Tune plena loquimliir ibeologi, in Dei visione et possessione sila

« pax, lune firma pax ; nihil litigabit adversùs animam est. Hac est vila œlerna, inquit Chrislus l Joan. 17, M
i in liomine, non ipsa adversùm se, ex quàdam parle cocjnoscanl te solum Deum verum, et quem misisli Jc-
« saucia ; non carnis fragilitas, non indigonlia eorpo- sum Cliristum ,
quam sentenliam S. Joannes inlcrprc-
« ris, non faines, non sitis, non frigus, non nestus, non tari videlur, ciim ait, 1 Epist. 3 : Charissimi ! Nutit
« lassiludo, non ulla inopia, non provoeatio rixa', non filii Dei sumus, et nondùm apparuit quid erimus; scinius

« Geflè ipsa sollicita caulela et vitandi inimici et dili- quoniam cùm appuruerit, similes ei erimus, quoniam
< gcmli. Mac omnia liliganl adversùm nos, nondùm videbimus cum sicuti est. Signifient enim bealitiidinem
i est plena cl perfecta pax. Quod clamàstis jaindudùm ex iis duobus constare ; lum quôd Deum intuebimur.
« nominaù pa< te, ex desiderio clamàstis, clamor ves qualis in nalurà suà ac subslaiilià est; tuin quôd di-
i 1er de sili fuit, non de saturitate : Quia ibi erit per- vinrp essenlia 1 absque ullomedio conjimeti, Bé formes,
« fecta juslitia, ubi perfecta pux. Modo esiirimus et si- ut loquitur S. Thomas, id est, veluti diî efuciemur.

t liions jusliliain. lieali qui esuriunt et sititint justifiant, Quomudiiiodùm enim l'erruin igni adiiiotum ila igneni
i ijumiimn ipsi siiturabunlur, Maltb. 5. Quomodô ipsi eoncipit ut lolum ignis videalur, servalà licel propriâ

• saliirabimlur? Cum ad pacem venerimus. Jerusalein subslanlià; sic mens angelica et humana, Demn ut iu

• Visio pacis est. Differamus omnes laudes pacis ad se est vidcnles, ila dcitale pcrmeanliir ac possiden-
t illam palriam pacis. Ibi eam pleniùs laiidabinms, tur, ila amore divino inllammantur, ut quanivis ea-
i ubi eam pleniùs babebimus. Incboalam in nobis si runi nalurà servelur incoluniis, nihil aliud ([iiàin iieus

< sic ainamus, p.-rfcclam quomodo laiidabiuius ? > esse videantur. L'nde S. Gregorius Na/iaiizenus, ora-
Suavissimam illam pacem nulla lurbabil invidia : lione 15, de clcclis loquens ail : c Illos quidem lux
quaiovis inulUe sinl in eàdem glorià mansioiies diver- « omni sermone praîslantior excipiet, et sanclœ rc-

se ehrilalis, pro disparilale meritorum, cl alia sil t gheque Trinilalis. puriùs jam el elariùs illiimiiian-
«huilas solis, alia lima', alia slellarum, in miiiis ob- c lis, lolamque se cm» lolà menlc niiscenlis, cou-
jeeli, quod summum omnium et singulorum boniim i tcmplalio; in qiià ego vcl sola îegniim cœlorum
est, scilicel Dei, plena ac perfecta possessione. Id « maximâ ex parle positum esse censco. >
r.'ivgie S. Aiiguslinus explicat traelalu 07 in Joan- Summum bonum pr;emiumquo quod justis in sacris

nein. « Deiiarius quidem ille, inquil, atqnalis est om- lilteris promillitur, visio Dei esl. Satiabor, inquit
f nihiis, i|:ieni p.iler-familiàs eis qui operati siinl in propheta Psal. 6, 1 *>, 3*>, 83, cùm appuruerit gloria tua...

< vineà jubel dari omnibus, non in co discernens qui Adimpli'bis me lirtit'ui cum vultu tuo... In luminc luo
< minus et qui ampliùs laboraivnl : quo iilique dena- videbimus lumen... \idebitur Deus Deorum in Sion...
« i io vila signiliraliir a'.teni.i, ubi ampliiis alio uemo Ueuli muiido corde, inquit Chrislus, Mallh. bel 18, quo-
i \ivil, qiioniaui \i\endi non est diversa in atenulale niam ipsi Deum videbunt... Anqeli eoruin in arlis s, //;-

« meiiMiia. Sed miilLe mausiones, diversas meiiiu- /id vident (aciem Putris mei... Qui diligit me, diligelur

i l'uni iu iinà vilà ;elernà signilicanl dignilads ... à Datremco, et ego diligumeum, et maiiifcstubo ei me-
< Tanquam Sicile saucli divOMAS mansiones divers» ipsinn, JOBD. 14. Et Aposlolus 1 ad CorÙilhioS 13 :

« clarilatis, (an(|iiam in ccrlo, sorliunliir iu regno; \ idemus nuiic per spéculum in anigniale : tune aillent
< sed peupler iimiin iliiiiii iiiiii millus separalur à le* facie ad faeiem. Xunc cognusco ex parle : lune aulvu
< ^no ; alquc ila liens eril omnia in omnibus, ut quo- engnuseinii sie al et cogniltt» mm. I.\ quo loco Tiiilcn-

i m. un Deus chai ila^ esl, per charilaleui liai ni quod 1 1 1 1 i i -oiii-ilii CaleehiMiius eolligil, Deum in simililuilinc

< tiabeill singuli ; commune sil omnibus. Sie eoini M\e illIUgilIC I
iv:ilà non \ ideri ;'i beatis, quod ei S. Au-
< quisqii»' ei'nni ip-,c habcl, cum aniat in all'K» q$o I gUblilU «'i DiouvsH tesliiitoiiiisconiuin.il. Et" CTlè nulla
 , ,

36" DE SÏUUGLO. 368

percipipossunt,ne- vidit, sed nec videre potest. Quoe Scriptural loca signifi-
inferioruni similitudine superîora
«|,,o ex alicujus rci corporeœ similitudine rei spirilalis cant, vel Deum in hàc morlali vilâ videii non possc ut

essentia et substanlia cognosci potest;

cùm pneser- in se est ; vel oculis corporis conspici nusquàm posse;

rerum similitudincs minus concretionis vel solis natura? viribus neminem homincin vel ange-
lim necesse sit

habere.magisque spirituales esse quàm res ipsas.quas lum divinam essentiam posse coiitemplari ; vel denique

menti représentant et exhibent cognoscendas. Quo- Deum à nullà creatà inlelligenlià comprebendi posse.

niam veto iieri non potest ut alicujus creatae rei simi-

Deus videri non potest oculis corporis.
Deus ipse est repe-
litudo aequè pura et spiritualis, ac

riatur; ita lit ut nullà similitudine divinamessenliam , III. Deum corporis oculo videri non posse , finnis
perfectè, ut in se est, intelligcre et intucri
possimus. ralionibus S. Augustinus probat epislolis 92, aliàs f>

Accedil quôd res omnes creatœ cerlis perfeclionis ad Italicam viduam, 147, aliàs 112 ad Paulinam , et
terminis circumscribuntur; at Deus inHnilus est ne- ;
148, aliàs 111 ad Fortunatianum episcopum Sicccn-
qne ullius créai» rei similitudo ejus immensilatem sein. Pr?ccipua; rationes istac simt : Omne quod oculis

capere , ejus summam immalerialitatem et inlelligibi- corporis conspici potest, in loco aliquosil necesse est, nec

litatein , ut ita loquar Omnis simili-

, xsquare potest. ubique sit tolum, sed minore sui parte minorent locum oc-
tudo creata exhibere potest quid Deus non sit, non verù cupet, et majore majorent (Epist. 92). Deus aulem non
quid sit, obscurarc nobis illum potest, non illuininare; est in loco extensus, sed ubique totus; nec habet par-
obnubere, non denudarc. Deus igitur non par vicariam tes majores et minores, sed simplicissimus est, et pu-
sui imaginera et umbratilein similitudincm à bcatis rus suramusque spirilus. Jslius corporis oculi omninô
tenctur et videlur, sed seipsum velut sponsum spon- non possunt cernere nisi corpora quœ ab eis aliquo loci
sor copulat solumsoli, absque medio,absquc concilia- intervallo separata sunt ; nam si nullum inlervallum sit

triculà specic; incredibili quodam modo intclligentiam necipsa corpora per eos videmus (Epist. 148). Deus
nostram altiùs extollens, ut idonci ad ejus essentiam aulem, cùm ubique sit, nusquam dislat. Deus charitas
contemplandam reddamur. < Unigenitus DeiFilius qui est, sive tanquàm ejus fons ineffabiliter existendo , sive

« est in sinuPatris, divinitatis naturam atquc substan- illam nobis per Spiritum suum largiendo (Ibid.). Chari-
« tiam insonabiliter narrât ; et ideô dignis idoneisque tas autem corporeis oculis videri non potest. Cùm sit

« tanlo conspeclu oculis invisibiliter demonstral,» in- aliquid noslnhn visibile , sicut hoc corpus ; aliquid verb
quit S. Augustinus, Epislolà 147, alias 112. < H;ec no- invisibile, sicut homo interior : et cùm optimum nostri,
< bis contemplatio promillilur actionum omnium hoc est mens atque intelligentia invisibilis sit oculis cor-
< finis atque selerna perfeclio gaudiorum... Contem- poris ;
quomodb id quod est melius optimo nostri, visibile

platio quippe merces est fidei, oui mercedi per fidem erit inferiorinostro?(Er)\st.iil.) Id est, quomodôDeus,
eorda mundantur... In visione merces tota promitti- qui melior est et incomparabililer excellentior mente
tur dilectionis et desiderii nostri... In illà contem- nostrà, visibilis erit oculis corporis? Cur solis oculis,

plalione Dei est finis omnium bonarum actionum et ,

non etiam aliis sensibus beatorum pariter indulgere-
requies sempiterna et gaudium quod nunquàm au-
, tur ut Deum attingere possent? Sonus ergo erit Deus
feretur à nobis, >inquit S. Augustinus, librol deTri- ut etiam possit auribus percipi ? Et halitus erit, ut sentiri
nitate, capp. 8, 9 et 10. In illà contemplatione Deus possit olfactu ? Et liquor aliquis erit , ut possit et bibi ?
crit omnia in omnibus, quia nibil ab illo aliudrequire- Et moles erit, ut possit et tangi? Non, inquiunt : Quid
tur, sed solo ipso illustrari perrruique sufficiet. Quam- ergo? An illud potest Deus et hoc non potest? (Epist.
obrem ait Propheta, Psal. 26 : Unam petit à Domino , 92.) Cùm apparuerit, similes et erimus ,quoniam videbimus
liane requiram, ut inhabitem in domo Dotnini omnibus eumsicuti est,{ Joan. 3. Inde ergo videbimus, unde
diebus vilte meœ, ut videam voluptatem Dotnini. similes erimus. Quis autem dementissimus dixerit,

corpore nos esse, vel fuluros esse similes Deo?In in-

Deus videri non potest, ut in se est, ab homine mortalem
leriore igitur homine ista similitudo est , adeôque et
vitam agente.
visio mentis est , non corporeorum oculorum. Item,
II. Hoc fiel cùm vencrit Dominus, et illuminaverit Videmus nunc per spéculum in œnigmute, tune autem fa~

occulta lenebrarum , cùm tenebra; mortalitatis hujus de ad faciem, 1 Cor. 13. Inde ergo visuri sumus facic

corruplionisquc transierint. Tune eritmanè nostrum, ad faciem, unde videmus nunc per spéculum in amig-
dequo in Psalmo 5 dicilur, Mancabstabo libi, etvidebo. male. Hoc autem utrumque interioris hominis munus
Nunc perfecta illa Dei contemplatio esse non potest est, sive cùm in istâ peregrinatione adhuc per fidem

quanidiù gaudium nostrum inspeest. Quamdiksunms ambulalur, in quà utitur speculo et œnigmate, sive in

in corpore, peregrinamur a Domino. Per fidem enim am- illà patriâ, cùm per speciem coniemplabitur. Pro quà
bulamus, non per speciem. Ideô Dominus aitExodi 33 : visione positum est, facie ad faciem. Spiritus est Deus,
ffon me homo et vivet ; et Joannis
vui'-bil 1 dicitur : et eos qui adorant Deum , in Spiritu et veritate oportet
Dcum nemo vidit unquhm ; et Christus ait : Non quia adorarc, Joan. 4. Si adorare, quantô magis videre?
P'itrem vidu quisquam , nisi U qui est à Dco, hic vidit « Quis enim audeat aflirmare Dei substantiam corpo-
Patron. Apostofas item 1 ad Timotheum 1 : Régi, in- c raliter videri , cùm cam noluerit corporaliter ado-
quit, sendorvm immortali et invisibili soli beo lionor et « rari? «

giona; * 1 ad Timnihonm 6 : Q,, m nuKus homimtm I Id confirmât S. Augustimis, epislolà 148 ad Fortu-
 i,

3G9 DE SYMBOLO 57Ô

nalianum Siccensem episcopum lesiimomis sanctor um staiim alque corporis oculus

vere illa intuetur. iia

Athanasii, Gregorii Nazianzeni, Anibrosii et Ilierony- aî mullô excellenliùs oculi beaiorum admirabiles Dei

Ad hoc fide corda nostra mundantur, effectus in corporibus innovatis et gloriosis videbunt,
rai. Denique «

< quia nobis fidei merces visio Dei promittitur. Quae ex quibus mens Deum in seipso videos , ipsum etiam
eam videat in videat in cœlo novo et in terra no-
« si per corporis oculos erit, frustra ad pcrci- aliis ,

« piendam sanctorum animus exercelur imô verô tam ;

va , videat in omni quae tune fuerit creaturâ. « Quam-
c perverse sentiens animus non in se exercetur sed ,
< obrem , inquit , fieri potest , valdcque credibile est

c totus in carne est. L'bi enim tenaciùs habitabit et < sic nos esse visuros mundana tune corpora cœli novi
< unde se Deum visurum esse pnesumit. >
fixiùs, nisi
t et te >a; nova3 , ut Deum ubique praesentem, et uni-
versu etiam corporalia gubernantem, per corpora
Quod igitur ait sanctus Job,/« carne meâ videbo Deum,
c

quod oculis corporis Deum visurus esset, t quœ geslabimus et quae conspiciemus quaquaver- ,
non significat
sùm oculos duxerimus clarissimà perspicuitale vi-
sed quod ipse anima et corpore redivivo et innovato
t ,

Deum esset oculis men- i deamus; non sicut nunc invisibilia Dei ,
per ea quae
constans post resurrectionem,
t fada sunt inlellecta conspiciuntur per spéculum
tis visurus.
quos Deum vidisse < in aenigmate , et ex parte ; sed sicut hommes , in-
Prophetœ verô et patriarchae ,

ut Abraham Jacob , Moy- < ter quos viventes motusque vitales exserentes vi-
Soriptura sacra lestatur , ,

vel Deum vel Angelum Dei personam i vimus, mox ut aspicimus non credimus vivere sed ,
ses , Isaias ; ,

corporeà ad tempus as- « videmus cùm eorum vilam sine corporibus vide-
;
gerentem , in specie aliquà
et sicut in < re nequeamus, quam lamen in eis per corpora re-
sumpià , non in suce nalurae proprielate ,

se est, videront. Unde lam muliiformiler apparuisse i motà omni ambiguilate conspicimus ita quacumque :

« spirilalia illa bimina corporum nostrorum circumfere-

narralur; nam si ipsa natura divina visa esset, tmi-

formiier semper se Deus ipsis adspectabilem prae- i mus, incorporeum Deum omnia regentem eliam per

buisset.
« corpora conluebimur. >

Sanctus quidem Auguslinus , libro 22 de Civitate

Mens creata divinœ Essenliœ visionem naturce viribus
Dei , cap. 29 , ratiocinationem quorumdam philoso-
consequi non potest.
phorum merilô explodit ,
qui asserebant ita mentis
aspectu intelligibilia videri , et sensu corporis sensi- IV. Visloncm Dei ut in se est, naturac viribus consequ
bilia , id est , corporalia , ut nec intelligibilia per cor- nulla mens creata potest, sed necessariumest spéciale
pus , nec corporalia per seipsam mens valeat intueri. Dei auxilium, quo mens ad beatificac illius visionis fa-

Islam ratiocinationem , inquit , et vera ratio, et prophe- siigium evehatur , ac in ordine supernaturali consti-
lica irriéet aucloritas. Dubilàsse ctiamvidetur S. Augu- tuta roboretur. Unde S. Auguslinus, iract. 23 in
slinus , utrùm per omnipolentiam Crealoris lieri pos- Joannem , ait : Quoinodb anima quœ inferior Deo est,

sei aul foret aliquandô ut corpus in spiritum , et oculi id quod ipsâ inferius est , id est corpus, facit vivere ; sic

corporei in intellectuales converterentur ;

quod si bé- eamdem animant non facit bealè vivere, nisi quod ipsâ
ret , non jam corporis oculis , sed mentis videretur anima est superius. Atquc etiam hoc sensu psalmo 35
Deus. Alque iilà (actà hypotbesi , ail : < Longé itaque scriptum est : In lumine tuo videbimus lumen ; hoc est
i allerius erunt potenliae , si per eos videbitur incor- in illustratione Spiritùs sancti gloriam Patris et Filii

« porea illa natura, quae non continctur loco, sed ubi- videbimus , ut S. Basilius libro de Spirilu sancto,

c que tnta est... Iles itaque praepollcntior erit oculo- cap. 18, et S. Gregorius Nyssenus , oratione in san-
< mm illoruin , non ut acriùs videant, quàm quidam clumStephauum , interpretantur. Sed quemadmodùm
i perfaibentnr videre serpentes vel aquilae ;
quantàli- Spiritùs sanclusjustorum animas inhabitans, cas donis

« bet enim acrimonià cernendi eadem quoque anima- suis ornât, gratiamque, charilalem, ac esteras virili-

< lia nihil aliud possunt videre quàm corpora. Sed ut tés illis infundit ut supernalurales actus eliciant : ila

« videant et incorporalia. i lllam lamen hypothesim beatas mentes evehit , ornât ,

prémunit supernalurali
non probat. Aut ergo, inquit, per < illos oculos sic vide- dono ,
quod Lumen gloriœ appellatur cujus necessita- ,

< bilur Deus ut aliquid huhcanl , in tanlà excellenlià lem ad Deum ut in seesteonluendum, concilium Yien-
< menti simile ,
quo et incorporea natura cernatur ,
nense sanxit conlra haereticos ut habetur ,
in Clemenli-
i quod ullis exemplis sive Seriplui -arum leslimoniis di- tinâ, ad noslrum, tit.de lla>relicis,ubi inter coinplures
« vinarum. vel difficile vel impossihile est ostendere ;
Begardoruin el Beguinarum errorcs hic proscribitur :

« aut quod est ad intelligendum facilius , ita Deus Quœlibet inlellectunlis natura in seipsâ naturaliler est

< erit nobis notus alque conspicuus , ut videalur spi- bcata ; et : Anima non indiget lumine yloriœ ipsam éle-

•
rilu à singulis nobis in singulis nobis , videalur ab vante ad Deum videndum et eo bealè fruendum Lumen
< Utero in allero , videalur in seipso , videalur in illud donum esse à divinàessenlià diversum, quo beati

. co'lo nov el in terra nova, alque in oinni quae lune colliislraiilur ul illam videant ,
conlirmari polest S.
t fuertt creaiurâ. > Denique tui;c Deum corporeis ocu- Auguslini verl)is , libro de Peccalorum Meritis, cap.
lis visum Sri ait, quo modo mine vilain in corporiluis 19 : i Verumlamen , inquit , si percepto baplismale
viveniibus videmus. Certain est ratem vilain ipsam i de hic vità emigraveril , soliito reatii , «ui origina-

oculis corporis non videri , sed sensibiles effectua ,

« liter crat obnoxios ,
pei lieielur in illo lumine ve-
et moins , ei quihn* mnn rogimsr.it isla corpora vi- |
« ritatis. quod inc^niumlabilik'r manens iu irter-
 37 i DE SYMBOLO.' 372
» num justificatos praesenlia Creatoris illuminât. » mana mens Deum pcrfcclioniim oceanum intelligen-
lià suà meliri, adaïquare et comprehendere potest.
Deus à nullà creulù mente comprehendi
Forsilan, inquit S. Job, cap. 11, vestigia Dei compre-
potest.
hendes, et usque ad perfection Omnipotentem reperies?
Y. Quamvis Dcum ut in se est , Patrcm et Filium Excelsior cœlo est, et quid faciès? Profuudkr inferno,
et Spiritiim sanctum beati perspieuè videant ; non ta- et unde cognosces ? Longior terra mensura ejus, et la-
men compreliendunt ; aut comprehendere possunl tiormari. llinc S. Augustinus, sermonc 117, aliàs 58,
eiim, qui magnas est consilio, et incomprehensibUis co- de Yerbis Domini, cap. 5 : < De Deo loquimur, inquit,
tjinnu , Jerem. 32. ld enim comprehcnditur vi( ndo ,
« quid mirum si non comprehendis? Si enim com-
« quod ita videtur , ut niliil ejus laleat videateni; < prehendis, non est Deus. Sil pia conl'essio ignoran-
i aut cujus fines circumspiei possunt ; » sicul te niliil « lue magis, quàm temeraria prol'essio scienti*.
latct prasentis volunlatis luqe ; cireunispiccrc atiteni i Atiingeie aliquantùm mente Deum, magna boali-
potes fines anuli tui. Corpus oculis eorporis eonspicis, « tudo est; comprehendere autem omninô impos-
sed non comprehendis, quia non totum simul aspieis. « sibile. . . Ecce de corporibus dicimus subjaeenti-
Cùm faciem vides, dorsum non vides; et si iota m su- t bus oculis noslris, non illa possunt comprehendere
perlieiem videas, interiora non vides. Qnicqnid scien- « aspeclu ;
quis ergo oculis cordis comprehendit
tià comprehenditur, scientis comprehcnsione finitur ; in— « Deum ? Sufficit ut altingal, si punis est oculus. Si
qui! S. Augustinus, ser. 117, aliàs 38, de Yerbis Do- t autem altingit, taclu quodam altingit incorporeo et
mini ; lib. 12 de Civil. Dei, c. 18. Rcni aliquam com- < spiritali, non tamen comprehendit, et hoc si purus
prehendere , est eam ex toto cognoscere et cog nitione « est. Et homo fit beatus contingendo corde illud
elarâ alque distinclà magnilndinem illius adaquare. « quod semper beatum manet : et est illud ipsa bea-
Deum igitur comprehendere, est illius ageudi vim in- « litudo perpétua, et unde fit homo vivus vità per-
finilam et omnipotentiam plenè ac perfectè cogno- < peluà. »

scere , id est , non solùm creatas res omnes qiuc Hoc duntaxat sensu Deum àbealis, sive angelis,
sont, fuerunt, vel erunt , sed qu;e ab ipso produci sive hominibus non videri, S. Joannes Chrj sostomus,
possunl, intelligenlià capere. Effeetis enim omnibus Theodoretus, aliique nonnulli Patres Gra;ci aiunt, id
omnipotentiae comprehensis , ipsa comprehenditur est, plenà et ex loto perfeelà cognitione, cujusmodi
omnipotentia , virtusque et magnitudo Dei ; ex quo est illa quà se Deus ipse cognoscit, qualem sibi arro-
sequitur Deum comprehendi ,
quicum unum est sua gabant Anomad ha'ietici, quos vel ex instilulo, vel
virtus ac magnitudo. Porrô cùm Dei vis et omnipo- occasione data refellunt. Negant angelis Dei compre-
tentia , quœ Deus ipse est, quà rerum omnium fulu- hensionem, ac tantam quantum Filii notitiutn habet Pa-
rarum et possibilium causa est , infinila sil , intelli- ter... Quoniain Deus ab nullà re creatà comprehendi
gentiâ creatse mentis ,
qure finila est , non potest ad- potest; \\l loquitur S. Chrysostomus homilià 13 iu
aequari. Deum comprehendere soins Deus potest. Joannem, et oralione 5 contra Ar.omaos. Asseiunt
Deum nemo vidit unquàm , Joan. 1 , sicut se Deus angelos divinam suhstanliam non videre, Quœ neque
esse novit. Sic Deum Nullus hominum vidit , sed tiec circumscribi potest, neque comprehendi, neque cogila-
videre potest , 2 Tifli. 6. Solus Spirhus omnia scruta- tioiie sepiri, et universa comptedilur, ni loquitur Theo-
tur , etiam profunda Dei... Quœ Dei sunt, nemo cogno- doretus, dialogo 1. Sed divinam essenliain ad captum
vit uisi Spiritus Dei, 1 Cor. 2. créature altemperatam, et angelorum. sanctonin!que
M pra'clarè S. Epiphanius explicat, hoeresi 70, ubi hominum inlelligentia; sese acconimodantem , clarà
Inftnilum Deum ait videri, non ut se liubet in sese iufi- ac perspicuà cognitione ab angelis videri non negant,
niturn; sed quomod'o capere natura potest. Quod subinde de quibus scriptum est, Matth. 18 : Angeli eorum in
duplici simililudine eodem pertinente sic explicat : ca'lis semper vident faciem Patris mei, qui in cœlis est.

« Yeluti si quis per angustum foramen cœlum aspi- Qiianquàm visio illa cum eà comparata quà seipsum
< fiât, acdical: Yideo cœlum; non utique menliatiir; videt Deus, et tolus coni|>rehenditur, hoc est, omnia
' videt enim rêvera cœlum. Quôd si quis prudenter qu;c in eo sunt, et ab eo lieri possunt, perfectè ca-
« ei dicat non vidisti cœlum neque iste menlielur.
:
; piunlur, accurata claraque visio et contemplatio non
« Tarn enim qui ait vidisse, non menlilur, quàm sit appellata ab illis Palribus, qu;ic tamen absoluté
« qui ei dicit : non ipsum vidisse, vera loquitur. Quippe spectata est clara et perspicua visio Dei Siculi est. Sic
< non vidit illius exporrectionem, neque latitudinem. > res creatas, etsi verè exslent, non esse tamen, si cum
Sulijicit aliud exemplum ad rei explicalionem aptis- Deo coniponantur, Qui kst, Propheta Isai, 40, asse-
sinium. «Sapé, inquit, accidit ut ex alto monlis rit : Omnes gentes quasi non siut, inquit, sic sunt eoram
« vcrtice mare prospiciamus. Quod si nos illud vi- eo , et quasi nihilum et inane repulalœ sunt ei.

dis^e dicamus, non mcntieinur; neque

<
si conlra- Quôd si compréhensions nomen sumatur, prout
dix.;rii aliquis ac vidisse nos ncgaverit,
«
non ille signilicat assecutionem ejus boni quod perseculi, et
veruiii dicet
<
proptcrea quod, cùm homo sit, quô ad adipiscendum conati ante sunfus, sic beati Deum
« illius latitude, quo altiludo pertingat, quàmque alti comprehendiint, sive appréhendant, attingunt, per-
bint vora^i.iis
< illi,, s recessus ; sed nec illius offert a spieuè contuenlur, coque fïuuiilur. Quo sensu ver-
( pervidcrc potest.» Multo minus angeliea vel lin- huin commeliPiiderc. in ephlolà ad Philippcnseg îisur-*
 3 -

DE SYMBOLO. 374
373
:Nonqubdjatnaccepenm,autjamperfectiis ï VII. Perfeclain lamcn et consummatam bealitu-
patiu*, cap.

sim-scqnor autemsi quomodb comprehendam, in quo

cl f dinem jiisti non eonsequunlur ante resurreclionem,
sum à Christo lésa. Praires, ego vie non sive qnôd naturali eorporis recipiendï dosiderio anima;
mprehensus \

Quo in loco similitudo inest beata; quodammodô retardentur ne tanto impetu

arbilror comprcliendissc. j

quorum exémplo se ad beata- ferantur in Deiun ul S. Augustinus

•g* censet libro 12
à cursoribus petita,
,

immortalitaiis pramium conlendere dicit Apostolus, Genesi ad litieram, cap. 23, she quôd sine eor-
Ide
et eam appréhendera conari. pore 4 laborum omnium et meriloruin commilitone,
\ absoluta et perfecla illarum félicitas esse non valeat.
Justorum animœ, qiiibvs niliil eluendum superest, Deum
\ ldeo martyrum animas S. Joannes, Apoc. 6, vidit sub
vident slatim Qtque corporibus soluta' sunt.
l
altari , clamantes : Usquequb, Domine, sanclus et vêtus

VI. Dogma fidei est, • illorum animas, qui post jj non'judicas et non vindicas sanguinem uostrum de Us
« Baptisma susceptum nullain omnino peccati ma- i qui habitant in terra? El dut ce sunt illis sivgulœ slolœ

t culam incurrerunt ; illas etiam, quœ post contra- | ai0 œ, et dictum est illis ut requiescerénï adliuc tempus

« ctam peccati maculam, vel in suis corporibus, vel ? modicum, donec compleantnr consèrvi eùrum. Vidit sub
s eisdem exutœ corporibus sunt purgatac, în cœhun aliari, sed incœlo; sub altari, id est, sub Christo, sed
ninx recipi, Cî inlueri clarè ipsum Deum trinum j
tamen cum Christo régnantes. Datai sunt Illis singulœ
• et ûnum, siculi est, pro meritorum tamen diversi- slohe. Stola prima est -félicitas cl requics animarum;
i taie alium alio perfecliùs. » lia doect ac déclarai secunda verb, immorlalitas et gloria corporum. Primam
concibum Florcntinum in deûnitione lidei. jam àcceperunt sancli; alleram non récipient quous-
Qnotl quidem catholicœ fidei dogma verbo Dei niti- que reeeperint corpora. Unde et S. Paulm
inlus de patriar-

t m i-, expressis nempe S. Pauli tcslimoniis, 2adCorin- !

chis et prophetis ail, Hebr. Il : Et lii omit cs testimonio

Ihios 5 : Scimns, inquit, quia si terrestris domus noslra fidei probali , non àcceperunt repromissionem , Deo
hujus habilationis dissolvatur, œdificationem ex Dco pro nobis mclius aliquid providente , ut non sine uobis
habemus, domum non manufactam, œternam in coi- consummarentur. Quod ad perfeclain atque consiM»-
lis, etc. Terreslris domus noslra, corpus est ,
quo matam beatiludjnem referai verba ipsa iudicant.

per mortem drsseloto, anima domum non ir.anufa- i Nec enim prastari decet integram bcalitudinem,
ctam asternam incœlis, id est, cœlestem beatitudi- « donec sit homo integer cui detur, nec perfcctione

nem, si digna sit, slatim conseqnilur. Subdit panlô « donari Ecelesiam imperfectam, > inquit S. Bernar
post Apostolus : Qui sumtis in lioc tabetnaculo, inge- dus, sermonc 5 in Festo omnium sanctorum.
miscîmus gravait, eo qubd nolumus exspoliari, sed super- Et sermone 2 : < Anima; sanctae, iliquit, quas pr«-

vestiri , ul absorbeatur quod mortale, est à cita. Audientes < pria Deus insignivit imagine, te, earo, desideranl î

igittir sempeY, scienles quoniam dnm sumus in corpore t Quas redemit proprio sanguine, te expectant ! Et ip-
peregrinafnur à fiotnino (per [idem enim ambutarrms, < sarum sine te complori kcliiia, perfici gloria, con-
et non per speciem) : audemus autem et bonam volun- < snmmari bealiludo non potest.Adeô siquidem viget
latem habemus mugis peregrinuri à corpore, cl prœscn- < in eis desiderium lioc naturale, ut necdùm tota ea •

les esse ad Dominum. Id est, duo sunt in r.obis desi- < ruin affeclio libéré pergal in Deum, sed contrahalur
deria, umim nalursc, quo seirtper in corpore et in lioc < quodammodô et rugam faciat, dùm inclinantur desi-

mundo permanere vellemus, nunqnàm inori; alterum l « derio lui... Sine macula, inquit, sunt ante tbronum
gratise, (pio Deum Videre coque fini vellemus. Verùin Dei sine macula, sed necdùm sine rugâ donec vc-
'
< : ;

quia dùm sunuis in corpore peregriiiamur à Domino, i niât dies cùm sibi gloriosam Cbrislus exbibebit Ec-
el in umbris fidei ambulantes Dei conspectu fini pro e clesiam, non babenlem maculam neque rugam. >

slalu mortalis liujusce vile non possunras, jusli, qtio- VIII. Ne quis verô exislimet Ecclesiam, cùm ani-

rum nomîne toquîtur Apostolus, magis optant pere- mas fidelium del'unctorum in sinuth Abralur Palriar-

grinari à corpore, id est, è vilâ migrare, ut slatim chœ deporlari, atque in eo collocari precatur, locuni à
Dei visione l'ruantur. Cerlè cùin in bac vilâ peregri- regno cœlorum disliuctum, aul slatiim diversum ab
ncniur a Domino, sed non à corpore, et mturum sit acternà beatitudine, Deiquc perspicuâ visione et frui-
ut post resurreclionem nec à Domino nec à corpore tione intclligere. l'nus enim idemque loeus et status,

peregrinemur , necesse esl esse aliquem animx std- uua eademque félicitas bcatarum animarum diversis
tuin ante resurreclionem in quo peregrinetur à cor- nominibus appeliata est, et appellatur ab Eeclesia
pore, sed non à Domino, secundùm Apostoh' senten- j i co'lnm, paradisus, regio vivorum, lux sancta, rc-
tiam. I'onô non essel hujnsmodi status, nisi pioinin i quies xterna ; locus refrigerii, lucis et pacis; vita
aniime corpore exufcB ac omninù purgali; slatim « aeterna, sinus \bralue, etc. Inde s. Àtiguslinus
Deum vidèrent, eoqoe frderentur. Qnam beatitudinem libro 2 Qua'stionmn Evangelicaium, cap. "S : i Sinus
bono lalroni, statim alque obiisset, CbrislOS proniisit, i Abiaba", inquit, requies beatorum pauperum, (pio-
dicens, Lucae 3, Hodiê tnecnm cris in paradito, Hinc t rum esl regnum cœlorum, in quo post banc vilain

\postoblBrursbs ait, Philipp. 1 : CupiodissoM, et esse c recipiunlur. » El infra : « Sinus Abrabae intclligitur
cum Christo. Quid verô properabat dissolvi, si posl « secrelum Patris, quà post PaNsionem resurgens as-
resiHTeclionem lantùm, et non statim post mortem « sumptUS est Dominus l*bi eliam ante lesunv-
(orporis, Deo fruilnrns eral 9 < clif.n'in i'1-in.um anim:r v i \ mit ciiiu Deo. i De lion
 ><•>
DE SYMB6L0. 376

quainvis aliquandô fluctuasse visus sit S. Augusiinus « vetur, ut diuiiùs timeatur ! Nam inter toi casus fra-

circa locum Abrahae sinu significatum, minime tamen * gilitatis humanse, quàm mullse mortes timentur, qua-

dubilavit, quin eo significaretur locus quietis et felici- < rum certe una cùm vencrit, restai caeteras non li-

tatis retenue, in qnojusiorum anima; visioncDei ante imeri! et tamen fugitur una utomnes timeantur.
ulUmumjudicii diem fruuntur. Sic enim libro 9Con- « Quibus crucianlur doloribus, qui curanlur à medkis

lessionum, cap. 5, de Nebridio amico suo loquitur : « et secantur?Numquid ut non moriantur? sed ut ah-
« Et nunc ille vivit in sinu Abraham. Quicquid illud < quanta seriùs moriantur. Mulli crucialus suscipiun
« est quod illo significalur sinu, ibi Nebridius meus < tur certi, ut pauci dies adjiciantur incerli ; et non-
< vivit, dulcis amicus meus, tuus aulem, Domine, adop- « nunquàm ipsis doloribus victi continua moriunfur,
t livus ex liberté- filius. ibi vivit. Nam quis alius tali ani- < quos morlis timoré suscipiunt; et cùm omninô non
« ma; locus? Ibi vivit, unde me mulla interrosabat c eligant vitam finire ne doleant, sed dolerene lmiant,

« liomuncionem inexpertum. Jam non ponit aurem ad t accidit eis ut doleant et finiant ; non solùm quia et

< os meum, sed spiritale os ad fontem tuum, et bibit i sanali ulique vitam finiunt post dolores, qua; tanlis
« quantum potesl sapientiam pro aviditate suà sine fi- « pœnis comparata nec sempiterna esse potest, quia
t ne felix. i Et libro 4 de Anima et ejus origine, i mortalis est; nec diuturna, quia tota brevis est ; nec
cap. 1C : i Sinuin Abrahae, inquit, intellige.remotam i de ipso brevi spatio suî seenra, quia semper incerta
« sedem quietis alque secrelam, ubi est Abraham, et « est; verùm cliam quôd aliquandô eam dolore finie-

« ideô Abrahae dictum, non quod ipsiùs tantùm sit, « runt,quam ne finirent dolerc voluerunt. Habet eliam
« sed quôd ipse pater multarum gentium sit positus, « hoc magnum malum, ac vehementer exsecrandum et
i quibus est ad imitandum lidei princlpalum proposi- « horrendum nimius amor vite istius ,
quôd mulli
« tus; sicut Deum Abraham, et Dcum Isaac, et Deum i dùm volunt paulô diutiùs vivere, graviter offendunt
i Jacob, se Deus vocari voluit, cnm sit innumerabi- t Deum, apud quem est fous vitic. Atque ita dùm ah
c lium Deus. > < eis frustra, qui necessariô futurus est, vitic finis me-
« tuitur, illinc prohibentur, ubi sine fine vivitur. IIuc
§ IV. Spiritales fructus ex poslremo Symboti articulo
i accedit, quia vita misera eliam si posset esse perpe-
coltigendi.
< tua, nullo modo beats vitae eliam brevissima; com-
I. Cùm Deus vitam seternam diligentibus se pranpa- < paranda est : et lamen isti amando miserrimam at-
raverit, omnibus studiis ac viribus eniti et contendere « que brevissimam, perdunt beatissimam ac sempiler-
debemus, ut ipsam consequamur. Media debemus eli- < nain ; cùm in hàc ipsà, quam malè diligunt, hoc ve-
gere quae nobis Christus preescripsit, viam sequi quam « lint quod in altéra perdunt : quia utique in istà nec
monstravit, mandata Dei servare : Si vis ad vitam in- « aiiseriam diligunt, nam beati esse volunt ; nec hrevi-
gredi, serva mandata; nihil non agere, nihil non pati < latem, nam eam finiri nolunl; tantùm quia vila est
propter Deum. Omnis qui in agone contenait, inquit « sic amalur, ut sacpè propter eam ( licel miseram et
Apostolus , ab omnibus se abstinet ; et Mi quidem ut i brevem ) beata et sempiterna amittatur. His conside-
corruplibilem coronam accipiant, nos aulem incorrup- i ralis, quid magnum vita a-terna jubet amatoribus
tam. Quàm pudendum quôd homincs pro temporali- « suis, cùm se jubet sic amari, quemadmodùm ha-c
bus periturisque bonis tôt discrimina, lot labores lu- « amalur à suis? An verô dignum est vel ferendum,
benter subeant, et pro bonorum acternorum adcplio- « cùm conlcmnuntur omnia qus amantur in mundo,
ne vitâque immortali ne minimum quidem laborem i ut vita post paululùm finienda, saltem ipsum paulu-
subire velintDisserentem câ de re S. Augustinum
! « iùm teneatur in mundo; et non contemnitur mun-
epistolà ad Armentarium et Paulinam 127, aliàs 45, « dus, ut oblinealur vila, quae sine fine apud illum est,
audiarnus. Labores, inquit, et pericula et exitia hu-
« i quem factus est mundus? »
per
• jus transitons vitae si pro eâdem vità quandoque
, Dominum audiarnus, qui nobis vitam summo ardorc
« Gniendâ subeuntur, ut mors ejus non omninù aufe- desiderandam fidelissimè pollicetur, velut in tolius
« ratur, sed paululùm differatur, quanti» magis pro mundi concione clamantem.Matth. H : Yenite ad me,
t alterna subeunda sunt, ubi mortem nec natura solli- omnes qui laboratis et onerati eslis, et ego refteiam vos.
< cite met, nec ignavia lurpiter timet, nec sapientia ToUitejugum meum super vos, et discite à me quia mi-
« f'ortiter suslinel ? Habeat igitur le vila aeterna in di- lis sum et humilis corde : et invenielis requiem anima-
< lectoribus suis. Nonne cernis, hacc vita miserabiliset bus vestris. Jugumenim meum suave est, et omis meum
«egena quàm véhémentes habeat, quantùmque sibi levé. Ikcc disciplina piae humilitatis, ventosam et tur-
« obliget amalores suos ? Qui tamen periculo
ejus sa> bidam cupiditatem, aviditalem reruin extra noslram
« pè turbati, citiùseam finiunt, eo ipso
quo finire for- polcstatcm constitutarum, pellit ex animo. » Ibi enim
« midant, et mortem dùm déclinant accélérant, veluti « labor,ubi mulla quacruntur et diliguntur, quibus adi-
«siqoisqoam lluvio rapiendus irruat, lalronem bc- « piscendis atque retinendis voluntas non salis est,
istiamre fugiendo? Jactant in mare
lempestate sœ- i (piia consequenlem non habet facultatcm. Justa verô
« riente aliquandô et alimenta,
et ut vivant, projiciunt < vita, cùm volumus adest, quia eam ipsam plenè
» unde vivunt, ne cité fioiatnr, quod
vel in lahore vi- < velle, justitia est; nec plus aliquid perficienda jusli-
« vitur. Quanti* laboribus
agitur, nt longiore tempore « lia, quàm pert'ectam voluntatem requiril. Vide si la-
- lahorWnr, ri mon cnm impendere cœpcrit, ideô ca- « bor est, ubi velle salis est. Fnde divinilùs dictum
 , ,,

37
1

; DE SYMBOLO. 578

< est : Pax in terra hominibut bonœ voluntutis, Lucse 2. « eur extollalur velut grande aliquid feeerit, qui iortè
< Ubi pax, ibi requies, ibi finis appetendi, et nulla < in Ecclesià ab inimicis carnalibus gravissimam ei-
« causa laborandi. Sed ba:c voluntas lit plena sit, < bonorationis passus injuriam, non se ad ejus hostes
< oportet ut sana sit. Eril autem sana , si Medicum t liœrcticos translulit , aut aliquam contra illam ipse
«non réfugiât, cujus solius gratiâ sanari potest à < baeresba condidit , sed eam potiùs quantum valuit

« morbo desideriorum noxiorum. Ipse est ergo Mcdi- < ab bcereticorum perniciosissimà pravitate défendit;
« eus qui clamât: Vernie ad me omnes qui laboratis... « cùm alia non sit, non ubi vivalur in hominum gloria,

< Divitiae si diliguntur, ibi serventur ubi perire non i sed ubi vita acquiralur acteraa ? Si Mucius, ut cum
« possunt. Honor si diligilur, illic babealur ubi neino « Porsennâ rege pax fieret, qui gravissimo bello Ro-

i indignas bonoralur. Salus si diligilur, ibi adipiscen- < manos premebal, quia Porsennam ipsum occidere non
« da desideretur, ubi adepLe nilnl timetur. Vita si di- i potuil, et pro eo alterum deceptus occidit, in arden- f

< ligilur, ibi acquiralur ubi nullà morte finilur. » Prob < tem aram aille oculos ejus dexteram extendit.... quis

pudor ! In via Dei faciliora et utilia ignava formidine

t regno cœlorum imputaturus estmerita sua si pro illo

fugiunlur ; in via seculi duriora et sterilia arunmoso « non unam manum, neque hoc sibi ultrù faciens, sed

labore toleranlur. l'linam de beatitudine cœlestieon- « persequeRtealiquopatiens, lotum flanmiis corpus im-

sequendâ sequè solliciti essemus, ac seculi amatores i penderit?.. Si se oendendoscertis verbisquodammo-

sollicilisuntde bonis et bonoribus tcmporalibus assc- < doconsecrantcsDeciidevoverunt, ut illis cadenlibus,
quendis ! Sed lieu ! ardenliùs il IL perniciosa deside- i eliram deortim sanguiue suo placantibus Romanus
rant, quàm nos utilia; citiùs illi ad morlem prope- i liberarctur exercitus , nullo modo superbient sancli
ranl, quàm nos ad vilain. Qui in aulis principum mili- < martyres tanquàm dignum aliquid pro illius paliiie

tant, quô tandem pervenire ambiant lot laboribus « parlicipatione fecerint, ubi alterna est et vera felici-

suis, tôt vigiliis, patienlià lantà? Majorne potest spes < tas, si usque ad sui sanguinis effusionem, non solism
illorum esse, quàm ut amiei principis fiant? Et ibi < suos fratres pro quibus fundebatur, verùm et ipsos
quid non fragile plenumque periculis? Et per quot pe- « inimicos à quibus fundebatur, sicut eis praeceplum est,
ricula pervenitur ad grandiut periculum ? Et quando i diligentes , cbaritaiis fide et fidei ebarilate certà-

iatuc eril ? Amiens autem Dei si voluero, ecce nunc fio ;

« runt?... Quomodù autem se audebil extollere de vo-
inquiebat vir illuslris S. Augustini amicus, ut ipsere- t luntarià paupertale Cbristianus, ut in hujus vihe
ferl libro 8 Conressionum, cap. G. < peregrinatione expeditior anibulet viam qiKe per-
R. Si quid verô pro dilectione seternac patricc Cbri- « ducit ad patriam , ubi vera divitiœ ipse Deus est

stiani gesserint, considèrent quàm levé illud sit etmo- c cùm audial vel légat L. Yalerium, qui in suo defun-
dicum, si vel cum prœclaris illis facinoribus confera- < dus est consulatu , usque adeô fuisse pauperem , ut
tur, qu&> veteres Romani pro terrenà palrià et civitate « niMiimis à populo collatis ejussepultura curarctur?...

gesserunt. < Quid magnum est, inquit S. Auguslinus, < Aut quid se magnum fecisse pra'dicabit, quod nullo
< libro 5 de Civitate Dei, cap. i8, pro illâ alterna cœ- « pramiio mundi bujus fuerit ab œternœ illius patrie
t lestique palrià , cuncla seculi bujus quàmlibct ju- « socictate seduclus , cùm Fabricium didicerit tamis
« cunda blandimenta contemnere , si pro hâc tempo- t muneribus Pyrrbi régis Epirotarum, promissà etiam
i rali atque terrenà filios Brulus potuil et occidere < quarts parle regni, à Romanà civitate non potuisse
« quod illa facere neiniiiein cogit ? Scdcertè difficilius « divelli , ibique in suà paupertale privatuin manere
« est filios interimere ,
quàm quod pro islà faciendum « maluisse ? Per anguslam viam incedendum esse
« est, ea qiue filiis congreganda videbanlur atque scr- meminerimus, qux ducit ad vitam ; regnuin co'lormn
vanda, vel donarc pauperibus, vel si existât lenlalio vim pati, et violentos, id est, qui pravis cupiditaliluis

« quae idpro Ode atque justiliâ fieri compellat, amitte- suis vim inférant, illud rapere ;
jus ad illud duntaxal
< re. Fcliccs enim vel nosvel (iliosnoslros, non divitiae babere pauperts spiritu, Mattb. 5, bumiles, Deum li-

< terrenà: fachint, aut nobis viventibus amittendae, aut nientes rerum opumque terrenarum alTeclu
, à pravo
« nobis morluis à quibus nescimus , vel forlè à quibus expedilos, quibus non dominalur avaritia, qui habent
i nolumus possidenda: ; sed Dcus feliecs facil, qui est tanquàm non liabenles, et qui uliintur boc murait)
« mt'iitiuin \cra opulenlia. Si pro libertate inorituro- tanquàm non iiiantur. Jus ad illud babere cogilemns,
< ruin, et eupidilate laudiiin, quae à niorlalibus expe- qui Cbristi mansueludinem imilanlur, qui rixas fu-
« liinlur, occidi (ilii à paire potuerunt , quid magnum giunt, qui non resistunl malis et improbis à quibus ve-
« est, si pro verà libertate, qua; nos ab iniquilalis et xanlur, sed vincunt in bono malum, qui pro lerrenis
« mollis et diaboli dominait! liberos facil, nec cupidi- et lemporalibus rébus non altereanlur. Beati mites
« talc liumanarum laudum,sed cliarilate liberandorum quonium ipsi possidebuut terrain, Psal. 141; de quà
« bominui'.i , non à ïarqiiinio rege, sed à (la-nionibiis
|
Prophcta : Ttt es, inquit, spes mea, porlio mea in terri

i etdxmonua) principe, non (ilii occidunlur, sed Cliri- riventiitm. Jus ad ivgnuin co'lorum babenl, qui vilain
* sti pattperes inter filios eompulanlur '!
.... Si Furius in liHtu,lacr\ mis et tribulalionibus propter Deum Irans-
« Camillus etiam ingralam palriam, à cujus cervicibus igunl, qui cisi iiHiiniillà ma'siiiià afliciantur propter
i acerrimorum hostium jugiiin d( pillerai , daninattis- ainissionem eoruni qwe ii»->is chara oranl in boe inim-
« que aba-mulis fnerat, à Gallis ilerùm Iibcravit, quia do, à Dei tamt'ii amore et obseipiio proplcrea non di-
« non habcbal potiorem ubi pnsset vivere gloriosus; velluiilur, inio Peo (irmiùs et ardenliùs adliccrent : qui
 , -

379 Dlù SYMBOLO. 580

logent amissiim à se vel ab aliis Dcnm ,

et tristes quibus tamen magna merces est in cœlis reposita iis

siml et tristitià , quae pœnitenliam slabilem in satutem qui glorianlur in tribulalionibus , scientes quoniam
operatur. Trislitia illorum verletur in gaudium , et ab tribulatio patientiam operatur, patientia autem proba-
eorum ociilis omnem lacrvmani Deus absterget ; tein- tionem, probatio verb spem, spes autem non cotifundit,

poralemque hetitiam et prosperilatem ainillentes quoniam charilas Dei diffusa est in cordibus nostris, per

aternà perfruenlur : Beati qui tugent ,

quoniam ipsi Spiritum sanction qui datus est nobis, Rom. 5. Non enim
consolabuntur. Jus ad vilain a;ternam habent amato- isla perpeti fructuosum est, sed ista pro Christi no-
res veri et inconcussi boni, legis alterna: ac verilatis, mme non solùm aquo animo, sed etiam cum cxsulta-
quai Deus est; qui à înandalorum Dei fuleli observan- tione lolerare. Unde nec b:rrelici, nec sehismalici, qui
lià, et à charitatc Christi, nullisnuindi blamlicnlis pro- ;
multa interdùin paliuntur, ;eternam beatitudinein con-
missis et illecebris, nullis terrenlis minis et perse- sequi possunt, quia non paliuntur ista propter jusli-
f

cutionibus abduci possunt ac divelli ; quorum cib> s \

tiam. Nam ubi snna (ides non est, non potest esse justi-

est, ut faciant voluntalem Palris qui in cwtis est, qu;e et tià ,

quia justiis ex fuie vieit. Ubi chantas non est, non
vera justifia ; qui aquam illani sitiunt, de quà qui bi- !
potest esse justitià ; ùlcclio enim proximi malum non
berit, fiet in co fons aquœ salientis in vit.vn œternum ; i
operatur, S. Angiist., lib. I de Serm. Dom. in Moule.
qui gaudium de veris bonis desiderant, et aniorem à
'
Nos verô qui per Dei graliam Clnïsliani ealbolici su-
lerrenis et corporalibus averlunl. Beati qui csuriunt el
mus, si quid propler Deum palimur, bealos nos existi-
sitiunt justiliam, quoniam ipsi salurabunlur. Jusad alter- meinus ; « id enim quod in prasenti est momentaneum
nant beatitudinein bahent , qui surit miséricordes , si-
« et levé tribulationis nostra, supra modum in subli-

cul Pater cœleslis misericors est qui dimillunt aliis, « milate aternuin gloria pondus operatur in nobis
,

sicut ipsi sibi dimilli rotant; qui adjuvant aliosin qui- « non conlemplantibus nobis quae videntur, sed quai
bus possunt, sicut se in quo non posstinl cupiunt adju- < non videntur. Quai enim videntur, temporalia snnt :

vari ;
qui benefteentiœ et communionis non obliviscun- « qua aulem non videntur, a:lema sunt. Eamus igitur
tur, eleemosynisvelut ttostiis Deum promereri sala-
i de virtute in virtutem, ut videamus Deum deornnt in
gentes. Illis ita rependitur, ut de miserià liberenlur :
< Sion, qui bonis œternis non privabit cos qui ambti-
Beati miséricordes, quoniam < lanl in innocenliâ. Misericordiam et veritatem diligit
ipsi misericordiam consc-
quentur. Jus ad cœleslem bcatitudinem babent mundi « Deus ;
gratiam et gloriam dabit Dominus. Miseri-
corde, qui iu simplicitale cordis Deum quarunl, qui c cordiam diligit, quà mibi primo subvenit; veritatem
frequentisacramentorumusu,assiduà oratione, et bo- < diligit, ut crcdeiiti dei quod promisit. Donalor est
nis opribus animam purgant, ut videndo Deo prapa- « indulgentia, debilor corona. Unde debitor? Cui
renlur quorum conversatio in cœlis est quorum non
;
< débet aliquid Deus? Videmus quia lenet eu m debi
;

solùm opéra, sed intentio recta est; qui Deo nonser- « lorem Paulus, conseculus misericordiai-, exigens
viiuit liai propUT Deum, verèque dicere possunt
Quid :
« veritatem. Bon tint cerlamen certavi, inquil, (idem
enim milii est in cœlo, et à te quid volui super terrant ? « servavi, de reliquo reposita est milii corona jitslisiœ,

Deus cordis mei, et pars mea Deus in œternum. De bis i quant reddet mihi Dominus in illâ die jusius judex.
Jixil Cliiïslus : Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum « Quid libi reddet, nisi quod tibi débet? Unde tibi de-
videbunt. Jus ad vilain aiternam babent bomines paci- i bel? Quid eidedisli? Quis prior dédit illi, et retri-

fia, quoniam fttii Dei vocabuntur. Si filii, et haredes i buetur ci? Debitorem Dominus ipse se fecit, non ac-
lia-icdilalis incorruplibilis et incontaminalai, in cœlis < cipiendo, sed promitlendo. Non ci dicitur, Redde
Mf «il», huiredes regni ab sterne ipsis parati. Pa- i quod accepisti ; sed, Redde quod promisisti. 111e qui
cilici aulem in se ipsis sunt, qui omnes animi sui mo- « pra'rogavit misericordiam, negare poterit deliilum?

tu- coaiponenlos et subjicicnles rationi, id est, menti i Misericordiam et veritatem diligit Deus ; gratiam etqlo-
el spiritui, carualesque concupiscentias habenlesedo- t riant dabit Dominus. Quam gratiam, nisi de quà Apo-
mitas, fiant regnum Dei ; in quo ita sunl ordinata om- i stolus dixit, gratià Dei sunt id quod su»i?Quam gloriam,
nia, ul idquodest iu liomine pr;ecipuum et excellens, « nisi de quà ipse ait, reposita est mihi corona juslitiœ?»
boc ca teris imperet, qu;e sunt nobis besliisque com- III. Si vilain aternam verè credimus, hic super
munia ;
atque idipsum quod excellit in bomine, id est, flumina Rabylonis gemerc debemus, dùm recordamur
mens et ratio, subjiciatur potiori, quod est ipsa Ven- Sion, ut peregrini gemere, ad cœleslem patriam su-
ta-, uiiigenitiis Filius Dei. Neque enini imperareinfe- spirare. Ëtei corpus nostrum adhuc in Babylonià le-
rioribus potot, nisi superiori se ipse subjiciat. Jus nelur, cor nostrum ad Jérusalem praimittatur. « Qui
denique ad vitam aternam babent, qui perseculionem non gémit
« ul peregrinus, non gaudebit ut civis, quia
paliuntur propter justifiant, id est, qui omnes extrinse- « desiderium non est in illo, inquit S. Augustinus,
Mal— nwteili as pro verilateel justitià aquani-
'ii-,
< Enarrationc in Psalnium 118, cui peregrinalio dul-
nnlcr sustineut. Animadverlal igitur quisquis delieias
« cis est, non amat patriam: si duleis amara est palria,
BOjM si(i;|i ,-t facilitâtes rerum temporalium qua:ril « est peregrinalio amara peregrinalio tolà die
; si ,

n nomiiio diiistiaiio, intrins-cùs esse

beatitudinein « tribulatio. Quando non est tribulatio ? Quando in
''
Inde Proplu-ta ait, Psal. Omnis gloria U :
« patrià deleetalio... Sed abundant omnia ? Abundent
tjm fdiœ reqh ab inim. Nain exlrinsecùs
malcdicla, « omnia, vide si securus es quia non pereunt oin-
el |>er*ecut»ones, et détection* proiniitunti,r; de « nia.,.,Po$u
,

fj>u> sinl copia 1

. r< ditude! alDnenlisi |pi-
 ,,

-il DE SYMBOLO. 38e

t jus seouli, detur securilas quod non poreant. Dicat solatia itincris cum gratiarum actione recipiamus,

< Deus desuper : ifiternus in bis cris , retcrna tecum si negaveril aul sublraxerit, remola peregrinationis

i erunt isla , sed facicm meam non videbis. Nemo nostra; impedimenta gaudeamu-s. « Tota ista vita, in-

« carnem consulat , spiritum consulite : rcspondeat < quit S. Augustinus, Enarrat. in Psal. 34, Scrm. 1 ,

« vobis cor vestrum ; rcspondeat (ides, spes, ebaritas, « et omnia quibus uteris in hàc vitâ, sic tibi debentesse

c quse in vobis esse cœpit. Ergone si acciperemus se- « tanquàm stabulum viatori, non tanquàm domus liabi-

i curilaiem nos in allluenlià bonorum sccularium « tatori. Mémento peregisse lealiquid, restare aliquid;

« semper futuros, et diceret nobis Dons, facicm meam c divertisse te ad refeelionem, non ad defectionem. >

< non videbitis gaud eremus in illis bonis ? Eligeret Propierea et banc vitam mullà amaritudine Deus op-
,

« forte aliqnis gauderc, et diccre : Abundantniihi isla, timus respersit, ut doceret « amare meliora perama-
i benè mihi est, nihil ampliùs quacro. Nondùm cœpit t ritudinem inferiorum ,ne viator tendens adpatriara,

« esse amalor Dei , nondùm cœpit suspirarc tanquàm c stabulum amet pro domo suâ. > Enarrat inPs. 40.

« peregrinus. » Effundamus igilnr super nos animam VI. yemo potesl idoneus fieri futurœ vitœ qui non se ad
nostram, confiteannir in lacrymis, gemamus in con- illain modo exercucrit, S. August., Enarrat. in Psal.
fessionibus, in miseriis snspirenws. Quidquid hoèis 148 et 140. Nunc igitur praoceupandx sunt aclioncs
adesl prater Deum nostnim, non est dnlce. Nolmm$ bealorum in cœlesli œternàque vilà. In Dei visione,
omnia quœ dédit, si non dat se ipsum qui omniu dédit. amore, ac laude exercere nos debemus, quantum pos-
Vcrba sunt S. Augustini Enarrationc in psalmum 85. sunnis. Lœtetur Israël in eo qui fecit eum, et filii Sion
Ad illum suspiremus, qui salvos facit rectos corde.... exultent in rege suo. Quid est Israël : Vident Deum.
« Recti corde dicunlnr, inquit S. Augustinus in psal- t Est quxdam visio bujus lemporis, erit altéra visio
« muni 7, cùm jam ubi cogitatio, ibi et delectalio est < futuri lemporis visio qiue : modo est, per fidem est :

< quod fieri non potesl nisi cùm divina atque alterna « visio quœ fulura est, per speciem erit. Sicredimus,
« cogitaiitur... lia fit ut scrutans corda et renés Deus, < videmus ; siamamus, videmus. Quid videmus? Deum.
• et perspieiens in corde rectas eogilaliones , in reni- < Ubi est ipse Deus? Interroga Joannem lEpist. c.4:
• bus nullas deloctationes, justum auxilium pnvbeat i Deus chantas es/.Benedicamusnomencjus snnetum;
« rectis corde, ubi mundiscogitalionibus superme dele- i et gaudeamus in Deo, si gaudemus in ebaritate.
< ctaliones socianlur. »
« Quisquis babel cbarilalem, Ut quid illum niiltimus
IV. Cùm \ila aeterna, Deique fruitio summum sit i longe ut videal Deum? Conscicnliain suamaltcndal,
liominis bonum, ad illain omnia opéra nostra , curas « cl ibi videt Deuih. Si chantas ibi non habitat, non ibi

omneset studia, eogilaliones omnes roferredebemiis; < habitat Deus; aulem charilas ibi habitat Deu:. ibi
si ,

mhîunie imicè necessario salutis nostnie negotio ante-

« habitat. Vult illum fortèvidere sedentem incœlo: Ua-
ponere. < Summum enim bonum dicitur, quô cuncla « beat charitatem, et ineo habitat sicutincielo. » Ergo
« reforuntur.Eo enim fruendo quisque beatus est, simus Israël et hrtemur in Deo qui fecit nos, in ChristO
« propter quod caetera vnh habere, cùm illud jam homo qfroget
rege nostro, qui régit nos. tfétiio sibi

i non propter aliud , sed propter se ipsum diligatur. partes ipsius;abipso est lœtilmquœ nos facit esse felices.
« Et ideo finis ibi dicitur, quia jam quô exclurai, et t Cœlestis Jérusalem sive Sion filii sumus. Ipsa nos
« quô rcferalur, non invenilur; i inquit S. Augusti- « genuit, ipsa est Ecclcsia sanctorum, ipsa nos nulri-
nus, epislolà 118, alias 56. « vit, ex parle peregrina , ex magnà parte immanens
Y. Tcmporalibus rébus ne inbacreat Chrislianus « in calo. Ex parle quà immanet in cœlo , beatitndo
qui aclerria sperat ; banc vilain non ainet ,
qui vilain i angelorum est : ex parle quà peregrinalur in hoc
îoternain à Deo proniissam exspeclat. Cogilet omnia t seculo, spes est juslorum. Qui ergo in hàc vilà ge-
bona lemporalia ,
qnibus Dei providentia et bonitas < nuiiit, etdesideranl illam palriam, currant dilectione,
bunc mundiun implevit, esse < miseroruin danmalo- « non pedibus corporis : non ftraerant naves ,
sed |>e:!-

i runique solatia, non pramin beatonun. Quac igitur t nas, duas alas charitatis appréhendant. Q\w sunt du e
« illa snnl, si lot ac talia cl lanla sunt isla ? Quid da- « ahe charitatis? Dileclio Dei et proximi. Peregrina-
t bit eis quos pra-dostinavit ad vilain, qui b;ec dédit i mur enim, suspiramus, gemimus. Venerunt ad nos
. eliam eis quos pradeslinavit ad mortem? Quae bona « liltene de palrià noslrà , ipsas vobis recilamus. i

• in illà bcalà vïtà faeiet eos sumere, pro quibus in Qua: sunt ilhe littéral Divina' promissiones in Scri-

• liai misera unigenilum Filium siium voluit usque pturis sacris cxaralx. De Deo itaque semper, quantum
« ad mortem mala lanla perferre? « Non ad boc su- i
in nobis est, cogitantes, in eum (-redoutes, illum dili-

mus Christian! ut terrenam leliriiatom quaeramus, gentes , in illo la li'innr. Sed et laudeinus nomon ojus

quà plcrumque mali fruuntiir. Bona illa magni pen- in eboro. « Chorus ev| consensid laudantium. Si in

dere non debemus, quac bominus dat et malis. Ad « choro cantamus ,

oonoorditer canlonuis. In choro
aliam fclicilalem, ad alia bona vocati miiiiiis; illa dc- i cantaniiuin quisquis toce discrepuerit, offendit au-
sideremus, ad illa tendamus. Dieamus ex animo cum « dilum , et perturbai cbprum. » Si vox inconvenîen-
proplicla, Psal. <i-2 : Sitivit in te anima mea... Quàm tor cantauiis disturbal concenlum cantaniiuin, quanta
multiplinler tibi euro mea. Adhœsjt anima mea pott mafia mala vila pia\i«pn' mores dislurbanl ooncontiim
te. In via nos conslitiilos intelligamus, quà ad pa- laudantium 7
In Ujmpano Hpudlerio psallanuis : ut non
Iriam pergimus, Temporalia bona si Deus dederil, ul tola vox luuiirl, sed et opéra. Quando assiiniilur psalte*
 ,

."85 DE SYMBOLO. 384

riura et lympanum , manus concinunt voci. Sic et tu, bis promissum est consequemur, vitam œternam; in

ù quandb alléluia cautas porrigas et panent esurienti ,

,
qui Dcum sine fine videbimns, videndo amabiraus

vt'stias nudum, suscipias peregrinum ; non sola

vox so- amando laudabimus. Amen. Verum est : id enim Deo

nat, sed et marna consonal, quia veibis fada concor- révélante credimus; id Deo promittente speramus.
dant. In hâc vitâ morlali si nos ita geramus, quod no- Fiat, fiai.

DE SYMBOLO APOSTOLORUM,
UTIIUM ILLUD APOSTOLI CONDIDERINT,

BUën*tatix>.
(AIXTORE EODEM.)

I. Symboli vocabulum non unam habetetymologiam s'ms, lib. de tribus Symbolis dissertatione 1, cap. 17.

npuJ auctores ecclesiasticos. Illud significarc collalio- II. 2<jjj£o'm propriè indicium ac signum notât, quo

soni plmiini adnotàrunt. Sic Rufinus in Expositione vel milites dignoscebantur ab hoslibus , vel quo
Symboli, sanctus Isidorus lib. 2 de Ecelesiasticis in pactis conveutisque loco tabellarum ac syngraplia-
Oi'liciis , cap. 22. Rabanus Maunis lib. 2 de Inslitu- rum veteres ulebantur. Quamobrem verisimilius est
lione Clericorura , cap. 56 Symbotum, inquit, Grœcè
: confessionem fidei ideô Symbolum vocari quia hâc ,

collalio , hoc est ,

quod plures in unum conferunt. Eam- velut tesserâ, ac signo militari, omnes qui Chrislo sese

dein indicat istius vocis notionem auctor Sermonis 181 militari sacramento verè obstrinxerunt, àdesertoribus
de Teraporc, sancto Augnstino adscripti. Inlellige col- et omnibus qui adulteriiue se doclrmae fuco Christia-
lalionem pecunice, vel cibi, potûsve ad convivium. nos ementiuntur, facile est dignoscere. liane signilica-
Qux posterioribus seculis cometsalia dicta, vel convivia tionem animadvertit Rulinus, lib.de Expositione Sym-
de confertis, ut videre est cap. Ciun oportet 2, dist. 44 ,
boli ad Laurentium. < Symbolum autem boc, inquit,

et cap. Son liceat, eàdem dist.. Metaphorâ ab ejusmodi « multis et justissimis ex causis appellari voluerunt.

conviviis petità, Apostolicum dici Symbolum, seatit < Symbolum enim Grœcè , et indicium dici polest, et

S. Eucberius Lugdunensis (1) homil. 1 de Symbolo :

< coliatio, hoc est, quod plures in unum conferunt.

« Sicut, inquit, nonnullis scire permissum est , apud < Id enim feceruut Apostoli, in his sermonibus in
« veteres Symbola vocabantur, quôd de substantià < unum conferendo, quod unusquisque sensit. Indi-
< collecti in unum sodalcs in medio conferebant ad < cium autem, vel signum ideircô dicitur, quia in illo

« solemnes epulas et ad cœnœ communes expensas :

< tempore, sicut Paulus Apostolus dicit, et in Actibus
« ita et Ecclcsiarum Patres de populorum salute solli- < Apostolorwn referlur, nmlti ex circumeuntibus Ju-
« cili , ex diversis voluminibus Scripturarum collc- c daeis simulabanl se esse Apostolos Christi , et lucri

« g runt testimonia divinis gravida sacramentis. Dis- « alicujus, vel ventris gralià , ad prxdicandum proli-

« ponentes itaque ad animarum pastum salubre con- i ciscebanlur, nominantes quidem Chris tum, sed non
i vivhun ,
collegerunt verba brevia, et certa, expedita « integris traditionum lineis nuntiaules. Ideircô islud

• sciilentiis, sed diffusa mysteriis, et boc Syrabolum < indicium posuerunl, per quod agnoscerctur is qui

. nominavt runt. i Eamdem Symboli elymologiam i Cliristum verè secundùm Apostolicas régulas pra>
notât Innoccnlius III, lib. 2 Mysteiiorum Miss®, « dicaret. Denique et in bellis civilibus hoc observari
cap. 49, etmulti postjpsum recentiores. < fcnmt ,
armorum habilus par,
quoniam et et sonus
Verùrn hx-c minime genuina est; qui enim vim t vocis idem, etmosunus est, atquc eadem instiluta

Grecs vocis noverunt, et veteres Grammaticos evol- < bellandi; ne qua doli surreptio liât, Symbola distin-

v«'-rc, falsum esse fatenlur quôd Symbolum collutio- < cla unusquisque dux suis mililibus tradit ,
quae La-

nem, sive cœnani collatitiam significet. Veteres nauti- i tinè signa vel indicia nuncupanlur, ut si forte occur-

que collatitiam coenam .S//»jfco/«/ndixerunt, non Sym- « rerit (mis de quo dubitetur, interrogatus Symbolum
bobna, ut multis probat vir eruditus Gerardus Vos- < prodat, si sit bostis, vel socius.

III. Derivari potest hoc nomen non , à militari , sed

Vel aliusGaUicanaîEcclesiae Pater, cujussuntbi
I;
à contractuum tesserâ. Est namque lessera pacti,
ramones, quem viris nonnullis eruditis Eusebium
quod inimus cum Deo in baptismo. Sic accipit san-
balUcanom appellare ptaeuit, quôd antea
Eusebio Symbolo Apo-
MHMeno peroeràm tribuereatur; qui error inde vi- ctus Petrus Chrysologus serm. G2 de
detiirort.im «I.ixisse quod p. imil.'is adscriplum esset stolorum : < Placitum, inquit, vel paetum quod lucri
, ,
'
Lusebii uoiiien.
i i spes venientis conlinet, vel futuri, Symbolum nun-
 ,,

583 DE SYMBOLO APOSTOLORUM. 386

f cupari, contracta ctiam docemur humano; quod Vcrùm hoc Ioco adversùs hxrelicos aut alios quos-

« tamen Symboluin inlerduos firmatsenipcr gcminata vis pugnarc nolim. Siquidem constat Epistolam illam
» conscriptio, et in stipulatione cautuin rcddilhumana non esse Clementis; quandoquidem ea inscribitur Ja-

« cautela, ne cui surrepat, ne quem decipiat perfidia cobo fralri Domini, qui octennio decessit ante S. Pe-
i contractibus semper inimica : sed hoc iitler homi- trum. Quippe S. Jacobusanno Neronis 7, sanctus verô
i nés , inter quos fraus, aut à quo facla est , aul cui Petrus anno ejus i i obiil, ut lestis est S. Hieronymus
i facta est , semper Isedit : inter Deum verù et liomi- in Catalogo seriptorum ecclesiaslicorum. Porrù in eà
« nés Symboluin fidei solà fide firmatur : non litterx, Clementis Epistolà menlio fit obitùs S. Pétri ;
qux
« sed spiritui creditur ; et mandatur cordi, nonchar- manifesta est xjtùv/ïx. Hujus contradiclionis pondère
« toc : quia divinum créditant Iiumanâ non indiget cau- oppressus Baronius, non Jacobo , sed Simeoni fralri

« tione, Deus facere fraudem nescit, pati non polcst : Domini , hanc Epistolam dicit inscribendam , répu-
« quia non excluditur tempore, non xtale vincitur, gnante omnium codicum fide. Genebrardus tertium
c occultatione non fallilur, videt abscondita ,
furata comminiscitur Jacobum, sed ligmentum istud à S. Hie-
« tenel , negata possidet Sed dicis Qui falli : ronymoinantecessum confutatum est lib. adversùs Hel-
< non polest, quid est quod exigU placitum? Quod vidium, cap. 7 : < Si non est A postants, sed terlius
\ Symboluin quxrit ille propler te, non propter se : t nescio quis Jacobus, (ptomodô est frater Domini
« non quia illa dubitat , sed ut tu credas . . . Nciao < putandus? etquomodô terlius ad distinctionent ma-
« ergo immemor Symboli sit ; nenio inili cum Deo « joris appellabitur Minor, cùm Major cl Minor, non
i placiti sit oblitus. » « inler très , sed inter duos solcant prxhcre dislan-
His de Symboli nomine prxnolatis, ad id veniendum t tiam, et frater Domini Aposlolus sit, Paulo dicente:
est, quod in conlroversiam vocatur, utrùm sciiicet « Deinde posl triennium veni Hierusalem viderc Pe-
Apostoli bujus Symboli sint auctores, quod Apostoli- « tram, et mansi apud illum diebus quindecim alium :

cum vocatur. Gerardus Yossius lib. de tribus Symbo- < aulem Apostolorum vidi neminem prxter Jacobum
lis, disserlalione 1, negat ab Apostolis editum, atque « fratrem Domini ». »

ideô lanlinn Apostolicum dici contendit, quia Aposto- Misso igitur Pseudo-CIemcnle ,
probalur propositio
licic doctrinx compendium est ac prx Symbolis aliis, ex S. Irxneo lib. 1 adversùs Hxreses , cap. 2 : < Ec-
verbis etiam gandel Apostolorum et Evangelislarum. t clesia enim, inquit, per universum orbent tisque ad
Antc ipsum indicavit Calvinus se non agnosecre Apo- « fines terrx seminala, et ab Apostolis et à discipulis
stolos illius Symboli auctores, lib. 2 lnstitulionum i eornm accopit eam fidem, qux est in Deum Patrem
capit. 1G. c Apostolicum autem Symbolum nuncupo, t omnipotentem. »

< iiiquit, de auctore minime sollicitus .... Nequc vero II. Ex Tertulliano lib. de Prascriptionibus Ha-reli-
milii dubitim est quin à prima statim Ecclcsix ori- corum, cap. 57 : « In ea régula incedimus, inquit, quant
< gine, adeôquc ab ipso Apostolorum seculo, inslar t Ecclesia ab Apostolis, Apostoli à Chrislo, Cliristus à
« pnblicx et omnium calculis recept;e confessionis < Deo tradidit. » Porrù nomine regulx, Symbolum istud
« oblinuerit, undecumque tandem initio fucril profe- intelligit, de quo agimus, ut constat ex lib. de Yelan-
« clum ,
quo intellcclo, de auctore vel anxiè laborare, dis Yirginibus, cap. 1 : t Régula, inquit, fidei ima om-
i vel cum aliquo digladiari , nihil allinct. i « ninù est, sola, immobilis et irreformabilis, cre-
Audaeiùs antistile suo, Chainierus lib. 9 de Canone, c dendi sciiicet in unum Deum omnipotentem, mundi
cap. 10 : « Esse ab Apostolis Symbolum sic eomposi- t conditorem , et in Eilium ejus Jesum Chri-
« tum , si non est falsum, certè quod proximum falso « slum, > etc.
< esse nemo negat, incertain est. » El lib. laudalo de Prascriptionibus, cap. \Z: t Be-
His concinit Erasmus in itrxfatione ad leelorem < gala est autem fidei, ut jam bine quid defendamus
Paraplirasis sancli Mattlixi : < Librum hune, iuquit, < profiteamur, illa sciiicet quà creditur unum omnino
« concinare cupio non ex humanis Iaeunis , sed ex ( Deum esse. >

« lontibus Evangelicis, Apostolicis litteris, cl ex Et cap. 51 : • Superest ergo uli demonstremus an

« Symbolo ; quod an ab Apostolis proditum sit, « hxc nostra doctrina, cttjus regulam supra edidimus,
< nescio. ) i de Apostolorum Iraditionc censealur, elex hoc ipso
Contra hos omnes sequentem slaluo propositionem. t an ca>lera de mendacio veniant? »

PnorosiTiO. — Symbolum, quod Apostolicum appelta- III. Ex Lucifero Calaritano lib. 2 adversùs Cou-
tur, ab Apostolis irudilum est. slanlium imperatorem, ubi hoc Symbolum appellal
Quidam probant primo banc propositionem ex Epi- formam disciplina', cl rajutam fidei per Apostolos tra-
stolà S. démentis Romani ad Jacobum fralrem Do- dittim.

mini ubi hxc habentur

, Chrfcto résurgente et as- : « Et libro de non conveniendo cum llareticis, ita
i cendente in cœlum, misso sanclo SpiritQ, collaià scribit :< L'nde dulces lui pOPOCTlt esse sermones, quem
« Apostolis scientià linguariiin , adliuc in nno posili 1 videums tenentem traditionem Arii, non beaionint
« S\niholtim quod nunc fidelis tenet Ec.clesia , unus- < Aposialonmi, ad quos dixerit isteqnem negas, quod
< quis(|ue, quod sensit, dicendo, condidemnl ; M dis- « venu Bit Filins Dei : « Eiintes liapti/ate eredentes in
« cedeiilesabinvicein,hancre^ulaiii])cr»>n s gentOS « nomine Patris,ei lilii, et Spiriti1ssancti
-

.
)
» Quomodo
i prxdicarenl. « tihidis<ipuloAiiiaci|iiMM enmsChristiaui, dcslruen-
 , —
,

387 DE SYiMBOLO APOSTOLORUM. 388

< les Aposiolicam traditionem, cùm te invemamus t pellerent, neque fulmina subruerent, neque tempe-
< dieere. Pairem non esse verum Patrem , sed appel- « statum ac procellarum turbines permoverent. »

t lari Patrem cùm dicas illum non verum liabere Fi-

:
Eadem babet sanclus Isidorus Hispalensis lib. 2 de
«lium, sed factura ex È contra vidcamus
niliilo? Ecclesiaslicis Officiis, capit. 22.

< Aposlolos credidisse in unum Dcum Patrem omni- VIII. Ex S. Leone Epist. 13 ad Pulcberiam Au-
< polentem, venun Patrem ;
propterea verum Patrem, guslaitt data : « Siquidem ipsius calbolici Symboli,
et in uni- inquil, brevis et perfecta confessio, qu;e duodecim
< quàd verè non putative habeat Filium :
<

c cum Filium ejus Jesum Clnistum, hoc est, in verum « Apostolorum tolidem est signala sententiis, lam in-

< Dei Filium : et in sanctum Paracletum , verum Dei « strucla sit in munitione cœlesti, ut onines ha?retico-

« Spiritual.» « rum opinioncs solo ipsius possinl gladio detruncari. »

IV. E\ S. Ambrosio lib. 1, Epistolà 7 ad Siricium IX. Ex Cassiano lib. 6 de Incaruatione cap. 3 et 4 :
â

poiitilicem maximum -.Credatur, inquil, Symbolo Apo- « Collalà ab Apostolis Domini totius catliolicse legis

stolorum, quod Ecc lesta Romana intemeratum semper « fide, quidquid per diversum divinorum vohiininvnn

cuslodit et serval. «corpus immensâ fundilur copia, lotum in Symboli

Idem Pater, seu potiùs alius auctor scrmonis ul- « colligitur brevilate perfecta. >

limi ite Jejunio Eli;c, inter ejus opéra editi, agens de X. Ex S. Maximo , Homilià de Tradilionc Sym-
lide contenta in boc Symbolo, ail : i lsta aulem ipsa boli, cujus liscc sunt verba : « Apostoli Eccleshc Dei
• clavis ,
quam fidem dicimus, videamus quemadmo- < mysterium Symboli tradiderunt, ut quia sub uno
< dùm constat, quemadmodùm solida sit. Arbitror < Cbrisii noniine credenlium fulura crat diversilas
« illam duodecim artificium operatione conflatam. < signaculum fidei inter fidèles perfidosque discer-
c Duodecim enim Apostolorum Symbolo fides sancla « nercl. •

c concepla est, qui velul perili artifices in unum con- Quidam proposilionem insuper probant auctorilato

< venieiites, clavem suo cousilio conflaverunt. Cla- S. Auguslini Serin. 115 de Tempore ila scribcnlis :

c vem enim quamdam ipsum Symbolum dixerim, per t Quod Gnccè Symbolum dieiîur, Latine collalio no-

« quam reseranlur diaboli tenebnc, ut lex Cbristi ad- < minatur : collalio ideô, (piia collala in unum lolius

< veniat.» < catbolicae legis fides, Symboli colligitur brevilate;

Ex Cœlestino I ponlilice maximo, in Epistolà ad

V. i cujus texlum vobis modo, Deo annuenle, dicemus.
Nestorium ubi Symbolum islud vocal Symbolum ab
,
« Petrus dixit : Credo in Deum Patrem omnipotentan.
Apostolis tradition. t Joannes dixit : Crcalorem cœli et terrœ. Jacobus dixil :

M. Ex concibo Ephesino, in Helalionead Theodo- a Credo et in Jesum Cliristum Filium ejus unicum Do-
siuiu Auguslum, de Nestorii deposilione : « Fides, in- « minum noslrum. Andréas dixil : Qui concep'.us est de
< quit, inilio quidem à sanctis Apostolis tradila; t Spiritu sancto, natus ex Maria » irqine. Philippus ail :

« poslea verù à trecentis decem et oclo Patribus in « Passas sub Poutio Pilalo , cruci fixas, mortuus et s."-

• nietiopoli Nicaenâ exposita. i « pultus. Thomas ail : Descendit ad inferos , terlià die

Ml. Ex Kufino in prafatione Exposilionis Symboli « resurrexit à mortuis. Bartholonucus dixit : Ascendit

ad Laurenlium : « Tradunt majores nostri, inquil, « ad calos, sedet ad dexteram Dei Palris omnipotentis.
« quod post aseensionem Domini, cùm per adventum « Matthams dixil: lndeventurus judicore vivos el mor-
« Spirilùs sancti supra singulos quosque Aposlolos t luos. Jacobus Alpb;ei : Credo et in Spirilum srinctum,
< igne;e lingu;e sedissent, ut loquelis divertis variis- « sanclam Eccksiam catliolicam. Simon Zeloles : San-
i que loqucrenlur, per quod eis nulla gens extranea « clorum communionem , remissionem peccatorum. J 1
1

« nulla lingue barbaries inaccessa viderclur et invia : « das Jacobi : Camis rcsnrreciionem. Matthias comple-
« piaceplum eis à Domino dalum boc, ad prajdican- « vit : \ ilam œlernam. Amen, t

t dum Dei verbum ad singulas quemque prolicisci

, Verùm vini in eo tesîimonio lacère nolim ,
quod
< naiioncs. Discessuri itaque ab invicem, normam sermo ille, vcl genuinus non sit S. Auguslini fœtus,
« sibi prius l'ulunc pnedicationis in coumume consli- |
vel ccrlè ab aliquo sciolo interpolalus fuerit. Illa enim
i lumit, ne forte alii aliô adducti, diversum aliquid de sententiis ab unoquoquc Apostolorum dictis uUrusa
< liis, qui ad lidem Cbristi invilabanlur, exponerent. ;
esse in conlexlum illius sermonis videntur. Id ex eo
« Onines igilur in uno positi, cl Spiritu sancto repleli, jconjicio, quod iis expunctis, meliùs omnia Huant.
« brève islud fulura: sibi, ut diximus, prœdicationis Symboli, impiit, collUjitur brevilate; cujus textum vobis
i indicium in unum conferendo, quod sentiebat unus- i
modo, Deo annuenle, dicemus. Expunganlur ergo hic
< quisque, coinponunt, atque banc credentibus dandani ;
duodecim Symboli sententiaj, quac cum Apostolorum
• essercgulam statuunt. » Aciufra : « Discessuri igitur, nominibus conlinuù subjunguntur : apposilè sequelur :

« ut diximus, ad |>r;cdi<andum, istud unanimitalis et Audile ergo, fratres cliurissimi, etc. Et post pauea :

< Moi su* Apostoli indicium posuère, non sicut filii Credo in Deum Patrem omnipotentem, et reliqua, sicut

« Noe, di«Mt«Hi ab altcrulro, lurrim ex latere coclo supra. Auctor illius scrmonis integrum lue apposuit
et bitumine construeiites
«
cujus cacumen usque ad , Symbolum; cujus verba ipsa se dixerat proximè sub-
i M lum perlingeret ; sed monumenta fidei, qua; sta- diturum. Sedexscriptor, aut lypograpbus, qui id prius
« rei!l:Ml\.TSusr;ieieiniiiiiniei,elapi(libusvivisct mar- contexlui inseruerat, ne in ineplam repetitionem iu-
« garitia Dominicis «:dificanlcs, quam neque sequenlium aulem
venli im- ciderel, dclcvit id, pirater iuilium :
380 DE SYMBOLO APOSTOLORIM. 300

Heliqua sic»/ supra. Intégré enim rcci- quia scripto non est ab Apostolis tradiluin, tum quia,
loco reposuit :

conditum ab Apostolis non

tatum esse Symbolum eo loci, tum pn cedentia eùm ,
licel sit certum fuisse , ta-

adjuncta ostendunt. Subdit enim illius sermonis au-

men ad (idem spectat, nec ab Ecelesià detinitum est.

elor : Krtjo dilectissimi , hœc verba non b.umana ,

sed At Scriptura sacra litteris mandata est , et eam esse

Domini cœlestia sunt Sacramenta ;

qnœ in vestris cordi- ab aucloribus sacris, suggerente Spiritu sancto dicta-

bus ipsius misericordià prœstante resideant. Postea dc-

tam, lides edoeel.

inùm partieulatim Symhohim repetit, et dilficilioribus Objicitur secundo: Symbolum non erat necessariuni

senlentiis explicationcm subdit. Quare is auclor primo lidelibus, nisi ut se Iherelicis opponerenl, et ut contra

qu'idem Symbolum recitavit continua oratione, deinde i ipsorum errores munirenlur : atqui temporibus Apo-
oratione concisà, ac interpreUUionibussuis stolorum nulli erant Ihcreliei, ergo nulla Symboli né-
idem feeit

inlcrruptà. Parùm autem verisimile est in brevi adeù cessitas ;

proindeque illud Apostoli non condiderunt.

sermonc Symbolum ter fuisse repetilum. Quod ita est, liespondeo : Nego minorent. '1
une enim Simoniani,

si recitavit primo, ut cognoseeretnr qnam

Apostolorum Ceriiilhiani et Ebionita; grassabantur. Tune inter fidè-

quisque senientiam contulisset; atque inde repetiit,

les obrepebant seduclores , falsi prophète , falsi Ira

tara recta transiit ad particularem recitationem, cam- très, ut S. Paulus in suis Epistolis testatur. Hinc Ru-
que explieationibus permixtam. finus de Symbolo Apostolico agens ail : « hidicium

Objicitur primo Si Symbolum boc :

fuisset ab Aposto- « aulem et sigimm idcircô dicitur, quia illo lempore ,

lis concinnalum, non ipsi m Epistolis, ac Bcatus Lucas « ut Paulus Aposlolus dicit , et in Actis Apostolorum
in Actibus Apostolicis , tanti rem momcnli ignorare < refertur, niulli ex circumeisis Juda'is simulabant se

sivissent Ecclesiam catbolicam : atqui Apostolorum < esse Aposlolos Cbristi , et lucri alieujus, vel vculris

nemo, nec bealus Lucas, ejus Symboli meminit; ergo i gralià ad prsedieandum proficiscebanlur, nomiuan-
hoc Symbolum non est conditum ab Apostolis. « tes quidem Cliristum, sed non integris tradilionuin

Pralerea si Symbolum esset ab Apostolis editum

, ,
t lineis nuntiantes. Idcircô ergo islud indicium po-

esset pars Scriptunc canonica: : atqui nullus Patium, < suère, per quod agnoscerelur is qui Cbrislum verè

dùmCanoncm refert Scripturœ , in eo Symbolum hoc « secundum aposlolicas régulas pradicaret. > Deinde,
reposuit, igilur auctores Aposlolos non habel. quamvis nulli fuissent harctiei apostolicis tcinpoii-
Hcspondeo ad primum, nego majorcm. Multa enim bus, non sequilur Aposlolos non edidisse Symbolum ,

alia sunt ab Apostolis facta, quorum nec S. Lucas, quia fidei et Ecelesià*. in fulurum consulcre ac provi-
nec Apostolorum ullus meminit. Nec argumentum in- dere debebant.
lieiale alieujus omninô ponderis est. Vel , distinguo Objicitur tertio : Non convcniimt Paires in assi-

majorera. S. Lucas, aut alii Aposioli in suis Epistolis gnandà rationc ,

qu:e Aposlolos impulit ut Syinboluni
cjus mcminissenl, si scripto tradiluin esset ab Apo- ederenl ; non est igitur editum ab Apostolis.
stolis, eoneedo; si perlineat ad Traditiones non seri- Resp. : Nego conseqnens ; varias enim rationes ha-
ptas, nego. Porrô Symbolum non scripto eonsigna- buisse Apostolos illius condendi Symlioli probabile
tuin ab Apostolis est, sed fidclium incinorkc com- est, cujns Iraditio niaximi erat in Ecelesià monienti.
mendatum. Id teslalnr S. Ilieronymus, Epist. Gl ad Undc non mirum quod sancti Patres rationes etiam

Pammacbium data : < Syinboluni, inquit , lidei et spei diversas altulerint cur sit ab Apostolis editum : qu:e
« nostrse ,
quod ab Apostolis tradiluin , non seribilur tamen raliones inler se nullalenùs pugnanl.
« in cliartâ, aut atramenlo; sed in tabulis tordis car- Objicitur qtiaitô : Non conveniunt inter se auctores

< na!ibus.> ealholici de lempore, quo Syinboluni ab Apostolis

Idem testatur Rufinus in Expositions Symboli : editum est; ergo non esl verè Aposlolicnin.
< Idcircô, inquit , Iktc non scribi chartulis, aut mem- Respondeo : Nego conseqnens; quid enim refert ad
» branis, sed requiri eredentium cordibus tradide- roi veritatem ,
quo lempore facla sit? Pr:cterea do-
< runt , ut certum esset h. ce neminem ex leclione, cliores editum Symbolum ab Apostolis arbilrantur àn-
« qu;e interdùm pervenire eliam ad inlideles solet; niediatè ante illorum dispersionein. Tertio, retorque-
« sed ex Apostolorum traditione didicissc. » Denique tur argumentais contra li;ereticos : ipsi enim non
idem testatur S. Petrus Clirysologus serin. 0:2 : Sym- conveniunt de lempore quo ab Ecelesià Homana
bdtnm fidei , inquit , solà fiée firmalur : non litterœ ,
editum est, ut ipsi contendunt. Alii enim quarlo sc-
ted spiritui credilur; et mandatur cordi , non charla'. eulo, alii quinlo conditum volunt, alii ab iis ipsis qui

Miiimi igitur x iiLii non dehrl, quod Aposloli sui> in canones Aposlolorum eonst ripsère. Quarto , verius
Epistolis, et S. lui as in actibus Apostolorum, de illo illud ApOStolis tribuinius, eùm à nullo concilio, à nullo
Symbolo nihil habcant. ponliliee, à nullo auctore conscriplum legainu- .
->-

His addcnduni, S. Lucani , leste S. Hieronymo ,

rundùm pr:rclaram illani S. Augiislini regulain, 1 i I »
.">

multa Hisloriographi tketttiâ prœtermisisse. Quid quod de Boptismo conlra Donatistas, cap. 2i : Quod uni-
née Evangelii à se conscripli nieminil? née lauien in- verstt lenet F.cclesin, nec conciliis inititutum, sed semper
de inferi potest Kvangeliuni à S. Lueà non esse eon- reteutmn est , nonnisi ourtoritate Ajwstolicà traditum
scriptum. iv, ïis^imè ereditur.

Ad secundum respondw : Syniliolnin Apostolicum Objieiiur quintô : Si Symliolum esset ab Apostolis

non esse reposîtum in canone Scriptttne sacre, tum ! | compostai h iis senlentiis, eo ordine, islis verbb, qui-
 ,, -,

391 DE SYMBOLO APOSTOLOBLM. 392

bus nunc in Ecclesiâ recitatur; non bis verbis bàc in < tatis , et unitatem Ecclesice, omne Christiani do-

Ecclesiâ, aliis in alià, imù hic longé pluribus, alibi c gmatis sacramentum carnis resurrectione conclu-

paucioribus multô seutenliis constitissel : atqui variis < ditur. t Idem constat ex Bulino dicente : « Sed ul-

in Ecclesiis varia propè fucrunt Symbola aut cerlè ; « timus istc sermo, qui resurrectionem pronunliat,
alia et alia verba Syniboli imù in quibusdam longé ; « summam totius perfectionis succinctà brevitate con-

plures, in aliis paticiores sentcntix; ergo Symbolum c cludit. >

istud non est ab Apostolis composilum iis sententiis Bespondeo, distinguo majorem propositionem:Non
eo ordine, istis verbis, quibus nunc in Ecclesiâ reci- liis verbis hàc in Ecclesiâ, aliis in alià ; imô hic longe
tatur. pluribus, alibi paucioribus sententiis constitissel : si

I'robatur minor ex collatione variorum Symbolo- in omnibus Ecclesiis a;què integrum ac intemeratum
ruin. Primant caput vulgaris Syniboli sic liabet : Credo servatum esset, concedo ; si in aliis Ecclesiis quxdam
in Deum Patron omnipotentem, creatorem cœli et terrœ. adjecta sint , vel praHermissa , nego. Porrô in solà
Syiubolum Orientale addit banc vocem, unum, et ha- Ecclesiâ Komanà Synibolum Apostolicum eo ordine
)>el : unum Deum patrem omnipotentem. In
Credo in iisque plané verbis et sententiis recitatur; quo ab Apo-
Aquileiensi et Bomano omiltuntur illa verba Creato- : stolis tradilum est. In aliis verô Symbolis , aliquâ iu-
rem cœli et terrœ. Tandem in Aquileiensi post Omni- ,
terdùm sunt adjecta majoris explicalionis gratià, pro-

potentem : additur invisibilem et impassibilem. pter novas haereses émergentes ,

qu;x; tamen in aliis

In tertio Syniboli capite , liabet istud ,

quod vulgù Syniboli capitibus implicite, virlute, vel etiam verbis
recitamus : Qui conceptus est de Spiritu snneto , natus xquîvalentibus , conlinebanlur. Unde ex Symbolo
ex Maria Yirgine ; Aquileicnse babet : Qui natus est Aquileiensi, aut Orienlali, colligere non debemus,
de Spiritu sancto, ex Maria Virgine. Ilicrosolymita- quid Synibolum Apostolicum babeat, sed ex solius Bo-
nuin liabet dunlaxat luec verba : Jncarnalum cl homi- manac Ecclesiâ; Symbolo. Siquidem, leste S. Anibro-
nem factum , ut constat ex S. Cyiillo Hierosol. Cate- ad Siricium
sio, lib. I, epist. 7 < Ecclesiâ Bomana :

cliesi \"2. < Synibolum Aposlolorum intemeralum semper custo-

Quarlum caput sic eflerlur in vulgari Symbolo : « dit et servat. > Ha;c solulio eruitur ex Bulino in Ex-
Passus snb Ponlio Pilalo, crucifixus, mortuus et sepul- positione Symboli : c Verùm, inquit, priusquàm inci-

tus, descendit ad in feras. Aquileicnse, passionem et « piam de ipsis sermonum virtulibus disputare , illud

morlcm praHerit, et sic babet : Crucifixus snb Ponlio < non importuné commonendum puto, quod in divei-

Pilato , et sepultus descendit ad inferna. Bomanimi < sis ecclesiis aliqua in bis verbis inveniuntur adjeela.
vero , descensum ad inferos omisit, ac simililcr Sym- « In Ecclesiâ tamen urbis Bomœ hoc non deprehen-
bola Oriontis. t ditur factum : quod ego proplerea esse arbilror,
Circa nonum caput , variant Aquileicnse , et Boma- « quod ncque haeresis ulla illic sumpsit exordium et ;

ini n. Ciun enim vulgare Symboluin liabcat: Credo < mos inibi servatur anliquus,eos qui gratiam baplis-
s'tnctam l'eelesiam Catliolicam , sanclornm conimunio- « mi susceplurisunt, publiée, id est fidelium populo
nem; Aquileicnse omillil banc vocem, Catliolicam. Et « audiente, Symbolum reddere; et utique ad adje-

certè in EcclesiiC exordiis non est verisimile haneex- « etionem hujus saltem sermonis corum, qui pneces-
stilisse in Symbolo cùm nonnisi post Apostolorum
, » serunl in iide, non admiltit auditum. In cocteris

tempora Ecclesiâ fuerit calliolica, id est, universalis, < aulcm Iocis, quantum intelligi dalur, proplcr noii-

el per totum orbem diffusa. Imù videlur quod Aposlc- < nulles hœreticos , addita quaedam videntur, per qx-c

loruni tempore, consueludo nondùm obtineret, ut « novcllie doctrinx sensus crederetur excludi. Nos ta-

Christiani diccrcnlur Catholiei, et Ecclesiâ .Calliolica, ( men illum ordinem sequimur, quem in Aquileiensi

qiieinadinod un Epistola I ad Sympronianum scripsil f Ecclesiâ, lavacri gratià suscepimus. »

sauctus Pacianus. Ccrtè S. Atiguslinus lib. de Sym- Ad probationem minoris respondeo, ad primum ca-
bolo ad eatechumenos ,
poslquàm devenions est ad put : liane vocem, unum, quœ exstat in Symbolo
samtain Ecclesiam , declarationis causa apponit ; Orientali, salis intelligi in aliis, cùm dicitur : Cred* in
Htiijue Catliolicam. In ipso tamen Symboli textu banc Deum. Namque aut Deus non est : aut nonnisi unus

VOCCffl non liabet. Nec etiam apud Bulinum legilur est; el pluralitas Deorum militas estDeorum, ut Ter
qui saaè vocem eam explicuisset , si agnovisset : nec tullianus ait. Unde quod in pari causa respondel Yigi-
enim usque adeô levis est momenli. Pneterea, Sym- lius lib. 4 contra Eutychem, hic usurpare licet : < Uni-
boluin Aquileicnse nibil liabet de eommunione San- t versitas profitetur credere se in Deum Patrem
ctoram. ( omnipotentem , et in Jesum Christum , Filium ejus
In capite undecimo, quo prolitemur resurrectionem < Dominum nostrum. Unie capilulo ob id iste calum-
carnis, Synibolum Afpiileiense addit, hujus carnis. Hic « niatur. Cur non dixit : In unum Jesum Christum Fi-
pino (lcsiiiuiit Synibolum Aquileiense ac Bomanum. « lium ejus ,
juxta Nicxni decretum concilii ! Sed
Unde al» olrooee abost caput de credendâ vità a'ternâ, « Borna, et antequàm Nicama synodus conveniret à ,

ut eenstat c\ S. Ilieronyino E|)ist. Gl scribente : « In « temporibus Apostolorum usque ad nunc, et sub

« Svmliolo (idoi et gpci nostra ( quod ab Apostolis tra- t B. memoriae Cœlestino, cui iste lidei testimonium
< diliun, non Kribilw in < barlà et atramenlo ; sed in « reddidit, ila iidelibus Symbolum tradidit : nec prx-
i (aboiN cfM.iic eamnUbns) post oonfessionem Trini- i judicant verba, ubi sensus incolumis permanet. t
 -
,

50i
393 DE SYMBOLO APOSTOLORUM.
quœ ad rem latiùs explicandam faciant, oblivisca-
porrô vcrba, Creatorem cœli et terra', quoc
in i
Ma
mur. Quôd veto in llierosolyiuitano Symbolo na-
Romano et Aquileiensi Synibolo non habenlur, con-
i >

Omnipotentem, quoad scnsum, nenio tivitas ex Yirgine disertis verbis haberelur, colligi
tineri in istà voce,
potest non obscure ex eàdem Catechesi. Cùm enim ad
nescit.
finem capitis de Christo dixisset : Non enim propositi
Tandem ista verba, invisibilem et impassibilem, ad-
oblili sumus quod summa rudimentorum fidei capila
diditSymbolo Apostolico Ecclesia Aquileiensis, ad re-
nunc explicaturi eramus , continué subjungit aliud ca-
linidendara Patripassianorum hxresim, ut testalur
put sic inscriplum De generatione ex Yirgine. Et in
Sciendum, inquit, quôd duo isti sermoncs
:

Rufinus. «

Con- Exposilione ait : Credo verb hune unigenitum Dei Fi-

i in Ecclesiœ Romanœ Symbolo non habentur.
lium ex sanctà Yirgine atque Spiritu sancto natum
« slat autem apud nos additos hsereseos causa Sa- ,

esse. Igitur verisimile est bas voces positas fuisse in

» bellii illius profectù, quae à nostris Patripassiana
Patrem ipsum vel ex Yir-
'
Symbolo Hierosolymitano.
< appellatur, id est, quse et
natum dicit, et visibileni factuin esse, vel pas- Ad quartum caput, respondeo passionemel moi loin
« gine
in Symbolo Aquileiensi pneteriri, non incurià nam :

i sum affirmât in carne. Ut ergo cxclnderetur talis

hœc addidisse ma- quôd passus est , sub eo quôd crucifixus fuit conline-
< impietas de Pâtre , videntur
tur. Nec moituum additur, quia partim in eo compre-
* jores , et invisibilem Patrem atquc impassibilem
benditur, quôd crucifixus dicitur, parlim illo quôd
< dixisse. i

caput, respondeo AquileienseSymbo-

sepultum, imô et resurrexisse subjicitur. Crucifigun-
Ad secundum
tur enim ut moriantur nec nisi certô mortui sepe -

lum non discrepare ab aliis sensu, sed verbis tenus.

:

liuntur, postquàm verô sepulti, resurgunt.

Cbristus enim natus dicitur de Spiritu sancto, quomo-
Ad objectionem de Christi descensu ad inferos re-
dô Angélus dix.it S. Josepbo Quod in eâ natum est, de
,
:

Spiritu sancto est Graecè yewïjflw, quod tam ad con- spondeo illorum verborum sensum implicite in istis
;

Sed ne contineri, et sepultus est. Inde non mirum quod Syni-

ceplum quàm editum fœtum pcrtinct. in con-
bolum Ecclcsisï Roman;c hocc verba non babeat, uli
ceptu libido irrepsisse videretur, majoris explicalionis
Qui conceptus de Spiritu sancto, nec Symbola Orienlis. Hœc solutio est Rufini in expo-
causa additum est : est
silione Symboli ubi ita scribit : Sciendum sau'e est
quod autem idem esset sensus verborum qua; legun-
,

tur in Symbolo Aquileiensi necnon etiam in Roma- ,

quod in Ecclesiœ Romanœ Symbolo non habetur addi-

tum, descendit ad inferna : sed neque in Orientis Eccle-

no : quod Ravennœ ubi , S. Petrus Cbrysologus epi-
recitari solitum, verisimile est, siis habetur hic sermo : vis lamen verbi eadem videtur
scopatum gerebat,
constat ex ejusdem S. Pelri Chrysologi Exposilione :
esse, in eo quod sepultus dicitur. In quantum sciliect

quod eà natum est, sicut corpus Christi Domini descendit ad suum locum,
« Si juxla Evangelistam, inquit, in

ha> nempè terram, qiue est locus corporum ita et ani-

de Spiritu Sancto est, quia Deus Spiritus est
:
< ,

< reticus jam Dcum natum virgineâ confiteatur ex ma ad locum animarum, videlicet ad eam inferoruin

< carne neque ampliùs cœleste mysterium virgini-

, ,
partem, in quà captiva; lune delinebantiir sanctorum

trahat ad conceptum mundi ad ter- animee, ut eas inde educcret alque ita captivam ducens
< latis partum ,
,
;

« reiuc fragililatis injuriam. Denique quod Symbo- •

caplivilatem, triumpbator in cœlum ascenderet.

luni Hierosolymitanum Filium Dei dicat duntaxat Ad nonum caput respondeo non , déesse qui cxisli-
incamatum et liominem faclum , non probat quôd va- nicnl banc vocem Calholicam primitùs fuisse positam
rio modo rccitalum s'il Synibolum Apostolorum in va- in Synibolo, prout ab Apostolis condituni esl : legilur

riis Ecclcsiis, sed quod omncs Ecclesiie Synibolum namque apud S.Pclrum Cbrysologum Serm. 57, apud
Apostolicum suis competentibus non tradidcrint. Ne- S. Ambiosium, Iractatu de Symbolo (qui tamen non
que enimS.Cyrillus Ilierosolymilanus Synibolum illud, est S. Ambiosii , sed alterius anliqui auctoris), apud
quod cxponit, Apostolicum vocat. Practcrea, hcec vcr- S. Cyrilluui Ilierosolyniilanum, Calcclicsi 18, lllumi-
ba, Incamatum et hominem factuin, implicite continent natorum. Potuerunt autem Aposloli absque ullà falsi
banc sententiam : Conceptus de Spiritu sancto , natus late eam insercie buic suo Symbolo. Licet enim tune
ex Maria Yirgine. Siquidem, ut Ecclesia canit in bym- lemporis, quando illud condiderunt, fides cluisliana
no Nalivitatis Domini, Talis decet partus Deum. Tertio, nondùm esset reipsà diffusa per tolum orbem , alla-

respondeo non posse colligi ex S. Cyrillo quôd Syni- Bien id proximè fulurum crat, et de eo certissime
bolum Hierosolymitanum illa verba non baberct, quia conslabal Apostolis, tum ex mandate Domini, ut jua-
nec Synibolum continua oratione recenset , nec singu- dicarent EvengeKom omni creatura?, tum eliara es

las distincte particulas et voecs, sed sununa duntaxat Scripluris ita prxMiunlianlibus.
capila fidei, ut constat ex illius Calechesi 1. c Anté Deinde universalilas, qua; innuilur hàc voce, Va-
« vert fidei tradilionem ,
pracclarè niccuni actuni vi- tholicam, non débet rcslringi ad eam solam quae esl
« detur, si nunc suminatim dogmatuin oecessariorum penès locum, aut pencs personas, in quantum ennes
« capila rcpelam, ne dicendoruin mulUtudo, et inler- obligat ad sui sosceptiunem sed importât etiam ;

« cessuruindicrum sanclae Quadragesim.e lotius inlcr- anivenalitatem temporis, seu perpeloitatem ci uni-
< valluin, oblivionem inducat nostranini muni, ca-
1
versaliiaiem doctrinae, in quantum complectiluroronia
« runi quae sunt ad cogiianduin solidiores : atque dogmala fidei cathoucae, quae debcat venire in noli-
« ctiam ne nunc capilum faclà priùs à nobis iemente, liam hominuni, lundalam in revclalionc Dei facla

TU. VI. 13
 ,

395 DE SYMBOLO APOSTOLORUM. 396

qno sensu Yinccntius Lirincnsis in suo lilatis ex resurrectione conditio ; ut sicut justis Deus mi-
Ecclesiœ :

Gqmmonitorio ait : Eos esse Calholicos, qui tenent id nislrat ad perpetuitatem gloriœ, ita peccatoribus ad

quod souper, quod ubique, et quod ab omnibus creditum prolixitalem confusionh ministret, et peenœ.

est. Cùm orgo pqsteriores islius universalilatis ralio- Objicitur sexto : In Symbolo quod Tcrlullianus re-

tempore Apostolorum, présentât non habentur capita de Chrisli descensu

nes habuerit Ecclesia, etiam
potuerunt ad inferos, de Spiritu sancto, de Ecclesia, de San-
ante eorum profeetionem ad varias génies,
ejusmodi universalitatem, verissimè ctorum conimunione, de remissione peccatorum, de
etiam propler
Symbole, Ecclesium catliolicam. Hinc vilà œternà. Itaque Symbolum non luit codem modo
dicere in suo
Smyrnensis Ecclesia Epislolam suam encyclicam sic tradilum Ecclesiis, adeôque non est verè Apostolicum.

inscripsit Ecclesia Dei quœ est Smijrnœ, Ecclesiœ

:
Probatur antecedens ex libro de velandis Yirgini-

Dei... etomnibus ubicumque tevrurum sanctee et callw- bus, cap. 1. « Régula quidem fidei, inquit, una oni-
licœ Ecclesiœ populis. (Apud Eusebium lib. a
Hisloriœ « ninô est, sola immobilis et irreformabilis, credendi

Ecclesiaslieœ, cap. 15.) Hinc Apollinaris IHerapoli- « scilicet in unicum Deum omnipotentem, niiindi con-

lanus : Catliolicam quœ per orbem terrarum sparsa est, « ditorem, etKilium ejus Jesum Christum, natum ex

Ecclesium, maledictis appetere docebat spiritus urrogan-

« Virgine Maria, crucHixum sub Pontio Pilalo; lertiâ

lissimus. (Apud Eusebium lib. 5 Historié, cap. 16.) « die resuscilatuni à mortuis, receptum in cœlis, sc-

Aliorum verô sentenlia est, ejusmodi vocabulum, « denteni nunc ad dexteram Patris, venturum judicarc

Catliolicam, non fuisse positum primitùs in Symbolo, « vivos et mortuos, per carnis etiam resurrectionem. ^

quando conditum est ab Apostolis ; sed additum poslea El lib. de Prœscriplionibus hœrelieorum, quanquàm

fuisse, majoris explicationis gratià, cùm antea virlute capita de Spiritu sancto et de vilà «ternâ memorcl,
tantiun et obscure continerelur in co articulo quo alia tamen superiùs indicata prœlermillit. « Régula

profilemur Ecclesiam sanctam. Dicunt enim liane < est autem fidei, inquit c. 13, ut jam hinc quid dc-
vocem, Catliolicam, non esse nolam Ecclesiœ quasi t fendamus, proliteamur, illa scilicet quà créditer

in cunis adbuc positœ, qualis erat, quando Apostoli « unum omninô Deum esse, nec alium prœler mmidi
condiderunt hoc Symbolum ; sed Ecclesite consiilulœ « condilorem, qui universa de nihilo produxerit, per
in statu perfecto, et quasi adolesccnliœ ; quemadmo- i Yerbum suuni primo omnium demissum : id\erbum
dùm alia; sunt notœ hominis infantis et adulti. « Filium ejus appellatum, in nomine Dei varié visum
Quod verô eam Symboli partem quœ est
spectat ad « à patriarebis, in prophelis semper audilum, po-

de conimunione sanctorum, fateor eam in Symbolo « stremô delatum ex Spiritu Patris Dei, et virlute in

Aquileiensi fuisse prœtermissam, neenon in eo quo « Virgincm Mariam, carnem factum in utero ejus, et

Ecclesia Ravennatensis usa est, proul illiid vecenset « ex eà natum egisse Jesum Christum exindc : prée-

S. retins Chrysologus ,
quia non constituât singulare « dicâsse novam legem, et novam promissionem regni
aliquod fidei caput , sed est expositio capilis quo « cœlorum : virtules fecisse : fixum cruci, tertià die

profitemnr sanctam Ecclesiam catliolicam, ut etiam « resurrexisse : in cœlos ereptum, sedisse ad dexle-
habet Catechismus concilii Tridentini, parle 1. De « ram Patris : vim Spirilùs sancti,
misisse vicariam

nono Symboli articulo nuni. 2 i : Inprimis igitur, inquit, « quœ credentes agat venturum cum claritalc, ad :

fidèles docendi sunt liunc arliculum esse iltius qui de « sumendos sanctos in vitœ œternœ et promissorum
une S. Ecclesia catlwlicû antea positus est, veluli c.rpli- « cœleslium fructum, et ad profanos adjudicandos
calianem quamdam. i'nitas enim Spirilùs à quo illa re- « igni perpetuo, factà utriusque partis resuscitatione,

qilur, efficit, ut quidquid in eam collalum est, commune « cum carnis restitutione. >

sil. Non desunt tamen è velcribus, qui caput istud de Et lib. advcrsùs Praxeam, cap. 2 : < Unicum qui-

conimunione sanctorum in Symbolo Apostolico le- « dem Deum credimus, sub hàc tamen dispensalione,
gerkit, ut S. Ambrosius sive abus auclor, Traetalu « quam œconomiam dicimus, ut unici Dei sit et Fi-

de Symbolo : et auctor, quisquis ille est, Sermonum « lins sermo ipsius, qui ex ipso processerit, perquem
de diversis, qui in Appendice S. Augustin! leguntur. î omnia facla sunt, et sine quo factum est nihil. Hune

Postremum denique caput, de Yità œternà, legitur « inissum à Paire in Yirgincm et ex eâ natum homi-
apud cosdem auclores, neenon apud S. Petrum Cliry- « nem et Deum, Filium hominis, et Filium Dei, et
sologum. Ideô autem in Aquileiensi, imô et in Ro- « cognominatum Jesum Christum. Hune passum
mano, quod verè Apostoliciini est, fuit omissum, « hune morluum et sepultum secundùm Scripluras,
quia virlute continelur sub illis verbis, quibus carnis « et resuscitatum à Paire, et in cœlos resumplum,

resurrectionem profitemur, sicut videre est apud < sedere ad dexteram Patris, venturum judicare vivos
S. Tbomam,2-2, quœst. 1, art. 8, ubi unicum dun- « et mortuos : qui exinde miscrit, secundùm promis-
laxat caput recenset, quod coniplcctilur opus gloriœ, « sionem suam, Spiritum sanctum, Paracletnm, san-
illu.lque conflatum ex duabus particulis assciit, qua- « ctificatorem Fidei eorum, qui credunt in Patrem,
rum unà, carnis resurrectionem ; altéra, gloriam ani- « et Filium, et Spiritum sanctum. »

ma;, «en viiam œtemam, prohlemur. Sanè Rufinus Rcspondeo, distinguo antecedens Et Tertullianus :

mi!) artieoto resurrectionis viiam œlernam combien Symbolum integrum non deseribit, prout ab Apostolis
inHI-xit, ciimdixii m Expositione Symboli : Dabitur tradilum est, concedo; illud deseribit omninô, ut est
Ter-
eliam, inquit, peccatoribus incorruptionis et immorla- j ab Apostolis tradilum, nego. His enim in libris
 ,

397 DE SYMBOLU APOSTOLOKl'M. 593

lullianus praecipua dun taxât Symboli capita repré- quanquàm et aliqua exhibet advevsùs hœrelïcos Apo-

sentât, quibus errorestunc régnantes, scilicctPraxeae, stolorum aevoignotos. Respondeo Apostolorum men-
Yalentinianorum, Marcionilarum, Appeililarum, con- tem fuisse summa Fidei capita in Symbolo complecti ;

fodiebantur : Symbolum integruni, proul Competen- id ergo omninô curàrunt, ut quo breviorem formulam
tibus tradebatur, et ab ipsis reddebatur, sibi' non su- conficcreiit, ne vulgarium bominum mentem ejus pro-
niit repraesentandum ac exponendum. Unde nec iis- lixitate fatigarent. Eo consilio dogmata alia, quae scim
dem prorsùs verbis illud variis in locis refert, imù maxime necessaria lune judicabant, clarè explicârtmt;
nec iisdem penitùs sentcnliis. Hinc itaque colligi non alia verù subobsciirè tantùm , in potestate Ecclesice
potest, qnod Africana Ecelesia Symbolum suis com- relinquentes, ut cùm nécessitas poscerel, ea ipsa po-
petcntibus traderet iis ininutum capitibus, quac Ter- neret. Si verô qua'dam expresserunt dogmata quai
lullianus praetermiltit. ad versus bareticos aevi recentioris valent, id profeclô
Respondeo secundo , in confessione Spiiïtùs sancli non àrgumenti ut acceptum ab Aposlolis Svm-
salis est

quem Filius niisit ut vicariam vim, quae credentes fiolum negemus. Quot sunt Fidei dogmala in Evange-
agat, et ut sanctilicatorem Fidei eoruni qui credunt, lio per a picua, quse luerelicos posterions a«vi feriunl?
invulvi implicite arliculum de Eecles-ià ,
quae creden- Christum Dei Filium unam habere cum Pâtre dïvinant
tiuin congregatio est : item de communione sanclo- natnram ex illo Evangelii palet Ego et Pater muni :

rum, qui Spiritu sancto adunantur et movenlur; rc- sumus; boc verù Arianos confundit. lia S. Clcmens
missioneiu denique peccatorum ,
quae sanctificationis papa I, qui aevo Apostolico floruit tara perspicuè duo ,

praecipua pars est. dislinguit in Cbrislo, creatum aliquid et increatum, ut

Respondeo tertio , Tertullianum pseudopropheliis dogma Eutycliianum ,
quamvis lot seculis posterius,

Montanislarum afflatum , nec Ecclesiam calbolicam, prai oculis babuisse videalur illo (Paire) Domiints : Ab
cujus bomines injurioso Psycbicorum nomine infa- Jésus ortus (seu creatus est) secundùm carnem.
mabat, et quam in tribus, licet laicis , asserebat con- Pergit beterodoxus : Si bacc Fidei formula ab
servari , nec remissionem peccatorum in Ecclesià, et Aposlolis fuisset, nunquàm permisisset Ecelesia ul ex
abEcclesià, disertis verbis profiteri voluisse ;
quia gra- illà voces aliquae subducerentur ; alise pro aliis substi-
viora peccata indonabilia et irremissibilia conten- tuerenlur ;
quin et aliae ab eà diversae formulae cude-
debat, cum Montanistis delirando. Unde suspicio nulla rentnr, quod citra invidiam Apostolicae formuke lieri
esse non potest, ipsum ex induslriâ supra memoratos minime poluit. lia censet Basnagius; non verù et ve-
Syinboli Apostolici articulos omisisse. terum illorum idem judicium fuit. Quemadmodùm
enim Symbolo à Nicacnis Palribus condito, lanlâ reli-
JOANiNIS DOMIMCI MAXSi
gione ab Ecclesià universâ accepto atque observato,
NOTA.
addi aliquid Constanlinopolitanis Patribus visum est
Basnagius ,
qui suopte ingenio omnia , eliam rectè quùd boc expedire judicaverint ad novas lune subortas
slabilila, subvertere nititur, Symbolum ab Aposlolis bacreses retundendas ; ila paritercommitti à nonnullis
uspiain conditum negat. Nibil illum, sive Rulini, sive poluit, ut Aposlolico Symbolo aliquid adderent vel
sermonum de Temporc
S. Leonis Magni, sive auctoris delraberent; prout commodum rei praesenti, et oppor-
sub Auguslini nomine cogniti, Symbolum Aposlolis tumnn ducebant. Nieccni demùm
Patres aliam Fidei
vindicantium, aucloritas movet. Argumenta verù Na- formulam probàrunt; non quidem Aposlolicrwn reji-
talis omnia sic exagitanda suscipit. Si Apostolorum cientes tanquàm minus aplani ( ut Basnagius conten-
essel Symbolum, in Scriplurarum canonem referretur. dit) ,
sed quùd opportunumduxerint Fidcm divinilatis
Argumento buic reponil Nalalis, Symbolum non qui- Jesu Chrisli adversùs novam Arianorum doclrinam
dem Apostolos scripsisse per se, sed brevem illam Fi- paulô latiùs explicare.
dei formulam, de quà inter se convenerant, discipulos At enim Apostolica3 inslitutionis formula Constan-
suos vivâ voce docuissc , à quibus vicissim in succes- tinopolilana praelata est in lilurgiis, ideù forte quùd
sores veluti per manus transierit. Clique , ait Basna- circa tempora bujus synodi mos oblinere cœperit ut
gius ; sed nec Epistolas ,
quanquàm canoni inserlas, in Missis Symbolum recitarelur; tune verù ad rem
per se scripserunt Apostoli; sic, e. g. , atl Epbcsios praesenlcm magis opporluna judicata est Conslanli-
t'\(<i»ii Tycliius, ad Romanos Pbœbes, etc. Fateor ; nopolitana formula.
al epUtolas ipsi perse dictàniiit Aposloli, alque id Denique voeem, Catholicam, Apostolica; non esse
voloerant ut de scriplo Iradercntur Ecclesiae; itemque inslitutionis admonel crilicus beterodoxus, cùm ab
ul in scripturam redactae servnrentur, in publias cœ- Aposioli-, baec Fidei tessera dala feratur anlequàrn per
tibus idenlidem legendac ad lidcliiuu solIWM et enidi- orbom annuntiand:e
I Fidei causa diSpergereiftBr. Tune
tionem. Symbolum verù dictàrunt ut mémorise man- verù Fidcs angustioribus adstringebatur limitibus
darelur (juo de Fide inlerrogali fidèles haberent in quàm
,
ut Cutliolica, idest, universalis, diceretur. Repo-
prompuiquid statini respraArenN nenti verù Natali Alexandio \oculam banc forte an
Addil Basnagius : Si Apostolos auclores referret sissc Symbolo, cùm Fides jam lalé diffusa C.utliuticic

Symbolum, dogmala omnia Fidei contineret, tum ea sibi nomen jure vendicàral; regerit Basnagius, id qui-
qiuc présentes, tum ea, qox futures b'aercticos a'r$aefe dem I.k I admitleiis; M -,| ei ei adjeelione ivlà pro-
possenl. Cbntraclùm tànicn illud est, ci pauca commet, baiiiin censef, Symbolum Apostolos aucunes ncqua-
 ,

300 DE SYMBOLO APOSTOLORUM. 400

quàm lulisse. cnim duxissent veteres

Irreligiosum eâque non obstante persuasione nihilo secius addilio-

illi fidèles addititium

aliquid adsciscere formula? ab nem vocularum quarumdam Ex bàc igitur
tolérasse.

Apostolis traditœ. At, rogo, majusne fuissetobsequium adjectione non rectè inferlur, Symbolum hoc Aposto-
fidelium erga scriptum Apostolorum quàm fuerit ,
lis abjudicatum.

Hebrœorum erga Moysis libros ;

quos lamen voculas Novi quô se recipiat Basnagius : ait enim Symboli
aliquas à primaevo auctore aliénas induxisse in Pcnla-
hujus dilatandi in causa fuisse quôd auctores liect

teochum constat? Vide Calmet Proleg. in Deutero- alios baberet ab Apostolis , doctrinam tamen contine-
noni. lnslat Basnagius Cur ergo precandi formula à
: ret plané Apostolicam. Utique; sed et à doctore pri-

Christo tradita pura ad nos iisque transmissa est, non vato compactum eral. Numquid ut Fidei formulam,
vert Svmbolum ? Cur aliquid adderetur formulai huic Apostolicam doctrinam conlinentem conderent, ad-
precandi, causa nulla suberat quorum enim indigebant ;
jutorio privali alicujus theologi opus habuerunt om-
olim homines, bodie pariter indigent; quœ verô ali- nes per orbem Ecclesiye, sive in eo omnes convenissc
quid Symbolo addere suadebant, causse occurrebant credemus, ut à privalo conditam eamdem omnes ad-
pluies ; hoereses, Ecclesise diffusio, etc. mitterent ? S. Gregorii INeocaesariensis, vulgô Thau-
His rationibus à se deductis persuasus Basnagius malurgi, capila Fidei vel Symbolum nihil non Fidc
secundo tertiove Ecclesise seculo conllatum esse purum conlinebat; exceptum insuper à B. Virgine

Svmbolum arbitratur, sed brève, alque concisum, au- per visum illi apparente nôrant omnes ; nihilo tamen
clum dein novis , novisque accessionibus adversùs seciùs ad alias Ecclesias si forte pervenit, certè la-

novas subinde exsurgentes hœreses. Ita Carpocrati men à nullâ fidelibus sibi subjectis traditum legimus.

mortuorum ad vitam revocationem neganti, opposilum Ulcumque Apostolicam doctrinam continere Symbo-
est illud : Carnis resurrectionem. Donatistis alterum ;
lum judicaretur; hoc tamen judicium non satis prse-
Ecclesiam catlwlicam ;
quibus pariter oppugnandis buisset causse, ut omnium Ecclesiarum usibus unicum

adjecturn est aliud, nempe -.Sanctorum communionem. illud et non aliud seligeretur.

II;ec utique tam facile excogitari àBasnagio potucrunt, Belle verô sibiproponit Basnagius singulas hœreses,

quàm probari difficile. Quisenim secundi tertiiqueseculi quœ idenlidem exurgentes oecasionem praebuerint

scriplor, tanlâ valuerit auctorilate, ut conditam à se Fi- alias post alias voces Symbolo adjungendi. Sic, ait,

dei formulam omnibus per universam Ecclesiam appro- vox Catliolica Donatistis , in arctum Ecclesiam co-

bari atque admitti cogeret? Id utique vix factum ad-

,
gentibus, opposita est, eademque propterea vox Rufi-
milteremus ; factum verô de Symbolo , ut in omnibus ni œtate in Symbolum Ecclesîœ Aquileiensis nondùm
Orientis et Occidentis Ecclesiis idem, recitaretur, nisi irrc.pserat, cùm ejus non meminerit idem scriplor in
quod alicubi voculae lantummodô quœdam variaient Exposit. Symbol. Fallitur egregiè ; liane enim voculam
Rulino in Exposhione Symboli teste. Nullum siveconci- in Symbolo noverat Rufinus quanquàm explicandam ,

lium,sivedecrelum Romani ponlificisEcclesircprincipis latiùs nequaquàm assumpsit. Ita enim ille Sequitur :

assignalum estab antiquis, cujus auctorilate id tradere- ( in Symbolo ) sanctam Ecclesiam catlwlicam. lu hoc

tur Ecclesiis per orbem dispersis. Si verô publica aucto- ipso verô opusculo Rufinus tradit, Symbolum in Ro-

ritas abfuerit, nulla salis congrua ratio succurreret, Rtanâ Eccclesiâ servalum additamenti nihil admisisse
ut tanta concordia reciperetur ab omnibus, nisi quod unquàm ( ita ille opinatur )
quôd nullae ibi hsereses

ah Apostolis esset. Reponat fortassè Basnagius, cau- exortse sint; ex quo inferas voeem Catlwlicam, quam
sam cur ab omnibus admilteretur Symbolum Aposto- pariter retinebat Romanum Symbolum ( id enim alio-

lorum, fuisse persuasionem , inanem licet,, quôd ab qui notâsset Rufinus ul saepè aliàs ) nec adscitiliam
Apostolis conditum arbitrarentur. Favet ergo senien- fuisse,neque conlra Donatistas tune recens nalos ap-
tiie nostrœ communis Ecclesiarum omnium tertii posilam ; alioqui et additam banc dixisset Rufinus, et
saltem quarlive Christian! seculi persuasio. Sed ex hàc additamenti aliquid ad Romanum Symbolum agnovis-

communi opinione vide quid inferam. Si ex Apostolis set. Neque feliciori conjectura Basnagius articulum

tenére se Fidei confessionem banc arbitrata est Eccle- remissionem peccatorum ad Novatianorum haeresim,
sia uunquàm permisisset ait Basnagius, aliquid illi
, , negantium lapsorum post Baptismum reslitulionem ,

adjangi. Hoc verô argumenlum cadit, semel ac admit- refert; cùm de remissione peccatorum, quœ fit in

latur (
quod utique ex teslimonio Rufini de Exposit. Baplismo, Conslanlinopolilani concilii Patres id expo-
Symboli admitti necesse est ) unam banc camdemque sucrint : unum Baptisma in remissionem peccatorum.

Fidei professionem omnes Orientis , Occidentisque Quid hece ad Novatianos ?

Frclcsias adoptasse eô quôd Apostolicam judicarent,

s^e

MADRISII YIÏA.
UiMO«l s ( loannes Franciscus) natus csl Ulinsc, in Italie, desincnlc decimo et seplimo seculo, et obiit anno
1750 V» îaveleribus scriptis studiosè ac permullùm volutatus, doclus sermoncs Laiiiisejlellenicoc, Hebraicx-
401 DE SYMBOLO FIDEI. 403

que lingnse, plurimis disseriationibus lueulentissimis tbeologisc proecepta illustravit, Oraloriorumque famosio
congrégation! inscriptus est. Prœcipuà in laude est quam in luccm produxit optinia Operum sancti Paulini

Aquileiensis cdilio,quoc Venetis impressa cslanno 1737. Inter ejns opuscula eniinetinprimis Dissertatio de Sym-
bolo fidei, singulari concinnilate et metbodo inter nobilissimas bujus generis annotationes refercnda.

DE SYMBOLO FIDEI
jQUëcrtatio.
i^y^^rf^^v^

I. Gncca vox Sû/w6ci<w latissimœ est significationis ;

Sed ab Apostolis processisse Symbolum Fidei
III,

accipiinrque pro indicio seu signo cujuscumque rei ;

quielà tradilione susceptum est ut mirati plcrique ,

unde et lesserce militares, bospilales, tbeatrales, con- fuerint rem in dubium vocatam nostris temporibus.
tivales symbola dicta. Apud cbrislianos verô Patres Elias Du Pin in Biblioth. Eccl. tom. 1, pag. 9, novila-
ejus significalio conlrahitur ad innuendam regulam tem opinionis acriter tuetur; sed non impunè ; nam
illam ,
quà summa Fidei continetur. Sic Paulinus monachus illustris D. Malthacus Petitdidier insurgit in
nosler in concilio Forojuliensi vocabulum velus secu- Dupinianam sentenliam toto nisu, feliciterque evincit

tus, Symbolum Fidei memoriter tenendum proponit. non discedendum ab ecclesiasticâ tradilione opus
Symbolum, ait, et oralionem Dominicain omnis Cliri- Apostolorum Symbolum agnoscente. Quod confirmât
stianus memoriter sciât. Et paulo ante commendaverat sanctorum Patrum de modo
allalis sententiis, qui etsi

Symbolum Nicaenum, seu Politanum, quod in syno- quo dicitur conflatum Symbolum expresse non lo-
do cum quibusdam dilucidationibus proposuerat ab quanlur non sit; dubitandum. Ex quibus infert se
Ecelesiaslicis pariler mémorise mandari, integri anni summoperè mirari quà ratione Dupinius dicere po-
spatio iis concesso, qui bebetiori ingenio forent : ita- tuerit primum scriptorem, et unicum quinti seculi

que imperatum, ut in anniversariâ concilii sessione Rufiînum fuisse, qui Symboli Apostolos credat auclo-
valereul, nec apice praetermisso, quod didicerant re- res. Replicat Du Pin : reponit tom. 2. P. Petitdidier.
citare.Cùm autem quœdam in historié Symboli occur- Si vacat et si lubet, legito. Satis tibi sil indicatam
rant, quae res Aquileiensis Ecclesiac propiùs tangunt, quaestionem fuisse, ne caecis oculis recentis auctoris
non abs re duxiinus, si ab ovo, ut diximus, rem pe- opinionem sequereris, quin scires à recentiore aucto-
ton les, priùs de Symbolo Fidei in Ecclesià universali re confulatum, et antiquam senlentiam docenlem ab
bistoriam, succincte quidem, texuerimus; deinde ad Apostolis symbolum profeelum , sarlam tectamque
Symbolum Ecclesiae nostrac descenderimus, et si quid servatam. Neomittas enim Natalem Alexandrum sec.
ad Paulinuni nostrum cognoverimus perlinerc oppor- 1, dissert. 12. de Symbolo pluribus tuentem verita-
tune interseramus. tem traditionis, quae ab Aposlolis Symbolum confe-
II. Ut cum scriptoribus synebronis sancti Paulini clum affirmât.

nostri exordiamur , accipe lib. 1 Etherii et Beati, IV. Hoc igilur Apostolorum opus, Symbolum, in-
qnem contra Elipandum scripserunt, quare régula Fi- quam, semper amplexata et venerata est catholica
dei Symbolum dicatur. Symbolum Crœcè, quod Lati- Ecclesià, quae prioribus seculis, quibus undique impe-
ne dicitur indicium et collatio. Jndicium est quia indi- lebalur à persecutoribus , ne sancta sua canibus pro-
nit eut credere debeamus,idest, uni Dco Patri, et Filio, dere cogerelur, oretenùs illud tradere, non scripto, iu
et Spiritui sancto. Collatio dicitur Symbolum, hoc est, more babuil : et ex bine nil mirum , si inter vete-

quod plures in unum conferunt. Nom dicunt majores res Patres baudquaquàm invenitur, cùm summoperè
nostri quod Apostoli ,
post ascensionem Domini et Sat- caverent ne Scriplura hujusmodi in ma-
profanortun
vatorit nostri Jcsu Clirisli hoc Symbolum brève sibi prœ- nus devcnirel. Kuflinus in Exposit. Symb. num.2-
dicationis indicium, conferendo in unum quod sentic- Jdcirc'o hti'c non scribi chartulis atque membranis , sed
bant, componunt ; ne localiter ab invicem discedentes rctineri cordibus tradiderunt , ut certum esset nemincm
diversum aliquid, tel dissonum prœdicaretur his qui ad hase ex lectione, quœ interdum pervenire etiam ad infidè-

Fidem Chrisli invitabantur. Idem fermé Uuffinus in Ex- le» solet, sed ex Apostolorum tradilione didicisse tuflicc-
posil. Symboli, num.2, ante cum scripserat. Adver- r. t. Ad bicc respiciebat llieronymus epist. 65 , disse-
icndum lameu est, quod collatio, quà unusquisque ali- rens advenus errores Joannis Hierosolymitani , in

quid de suo ponit, pnia ad cœnam insliluendam, po- quieilS : In Symboli Fidei et Sp<i itostra', quod ab \p<>-

lius Symbola diratur quàni Symbolum. stulis tradition mm scribitur in char/à et atramento. *ed
 ,

405
HE SYMBOLO FIDEI. <.)*

confessionemTrinitalis, episcopum Csesaracse, qui synodo Nicœnrc interfuit et

m laiulis cordis carnulibus post

ci luiitati'in Ecclcsiœ , omne cJirisliani dogmatis curnis subscripsit ; putatur, ait Baronius ad ann. 325, num. 33,
reswrectiw concluditur. Mme non cxtensiorcm Sym- sanctus Basilius (
quod huinanum est) memoriâ lapsus
in sanctis prhnorum scculorum esse, cùm Leontii successorem Hermogenem sedisse ail
boli propositiouem
ralribus uâc Ilieronymi invenies, si demas Tertullia- cum Patribus in Nicœno concilio. Hosius igitur auctor
non Nicaeni Symboli creditur quod quanquàm Hermias
num, qui lib. de Virginibus velandis quosdam ,
:

articulos innuit, cthos satis contracté. Régula Sozomenus caveret in sua bistoriâ referre ne ad pro-
omnes,
una omninbest, sola immobilis et irreforma- fanes deveniret, ut supra di.ctumest in Ecclesiâ tamen ;
Fidei, ail,

bili-s, credendi scilicel in umcum Dcum omnipotcnlem passim à Paliùbus et piis viris non ampliùs veritis

ipsius profanationem
mundi conditorem, et Filium ejus Jesum Cliristum na- , fide satis slabilitâ et vulgatâ,

tum ex Virgine Maria crucifixum sub Poncio Pilato

,
ore et scripto cœpit sic promulgari, ut in Synaxis

tertio die resuscitatum à mortuis , recevtujn in cœlis, $e- quoque mysterio statuèrent decantandum, ut mox vi-

dentem nunc ad dexteram Patris, venturum judicare vi- debitur. Sed nova kereseos peste grassante Nicaeno

vos et morluos per carnis etiam resurrectionem. Caele- aliquid additum fuit in concilio Constantinopolitano ;

rùm ipse divus Augustinus idem cavebat, unde mone- quo recentibus occurrebalur erroribus, ita tamen ut

batCatecbumenos de Symb. ad Catech. lib. 1, cap. 1, aliquando vêtus nomen servaverit; et Symbolum
Symbolum nemo scribit, ut legi possit sed ad recensen- ;
Constantinopolitanum dictum quoque Nicaenum à plu-
dum, ne forte deleat oblivio, quod tradidit diligentia, ribus, praecipuè à magistro Sententiarum lib. 1, dist.

sit vobis codex vestra memoria. Idem suisdicebat S.Pe- 11, manifesté reperies. Additamentum autem, teste

irus Chrysologus ser. 58 qui est 2 de Symb : Accepturi

j
Nicephoro Callixto lib. 12, cap. 13, opus fuitGregorii
eruo Symbolum... pectora parate, nonchartam: senstim Nysseni, qui quœ de Spiritu sancto habentur inseruit.

acuité, non calamum ; et audita non atramenlo, sed spi- Etiam, ait, Spiritûs sancti gloriam,utpote similem atque

ritu ministrante describite ; et rationem rei subinfert :

anjualem Patri et Filio, sancto Nicamaî fidei Symbolo
Xeprofanus arbiter, ne improbus, quod dilaceret, discus- adjecerunt , Gregorio Nysseno id ,
quod illi deessel,

sor inventât ; et fiai ad contemnentis et ignorantis rui- supplente. Approbans verô Damasus pontifex acta
nant, quod confitentis et credenlis donatum est ad salu- concilii à Patribus sibi oblata, ut videre est in episto-

tem. Eâdem Zozomenus testatur lib. 1 cap.

ratione , lis quas idem Callixtus 1. c, cap. 16 et 17, refert , in

29, àpiis et amicis viris admonitum se fuisse, ne in causa esse potuit quare aliquando ipse creditus fuerit
suis Commentariis Nicœnum Symbolum, ut destinave- auctor Symboli in missâ cantandi. Hoc sanè habet
rat, insereret, quôd sacramenta hujusmodi à sacerdo- DurandusjjRational. lib. 4, cap. 25, Nicœnum, scilicel,
tibus solinn et episcopis deberent cùm dici tum audiri. « Credo in unum Deum. > Damasus papa ex condicto
Eorum sanè se approbare consilium; nam verisimile est universalis synodi apud Constantinopolim celebratae
nonnullos qui non sunt initiali mysteriis , hune librum instituit in missà cantare patenter. Verùm hujus can-
pcrlecturos. tationis originem aliam fuisse patebit infra.

Ad usquè tempus
V. igitur Nicœnae synodi , ex quâ YH. Tantam intérim apudorbis Ecclesias.el praeci-

Symbolum nova forma prodiit, illud Apostolicum Ec- puè apudRomanam, quae caeterarum caput est et ma-
clesia est amplexala paucisshnis vel additis, vel omis- ter, Constantinopolitanum Symbolum , et lalem sibi

sis, vel immutatis in quibusdam Ecclesiis ad dogma venerationem indeptum est ut religio baberelur vel
forte ab haereticis impugnatum altiùs inculcandum, apicem addere ulteriùs aut minuere. Nam cùm pro-
quod tamen non obfuit quominùs Apostolicum Symbo- cessu temporis additum fuisset Filioque, ad innuen-
lum etdiceretur et haberetur. Ruffinus hoc advertit, dum contra novas Grœcorum aliorumque haereses

cùin ait 1. c, n. 3 : Illud non importuné commonendum sancti Spiritûs à Filio aequè ac Paire processionem,
pnto, quôd m diversis Ecclesiis aliqua in bis verbis in- additamentum Romana non admisit Ecclcsianondam-
veniuntur adjecta. InEcclesià tamen urbisRomae hoc nans vocis novilatem sed venerans prioris formule
,

non deprebenditur factum, quod ego pro eo esse arbi- vetustatem. Occasio autem addilionis in Occidente er-
tror, quod neque haeresis ulla illic sumpsit exor- ror Priscillianistarum fuit, contra quem Hispaniarum
o'iiim...Incneterisautem locis, quantum intelligidatur, concilia insurgentia formulam fidei statuerunt quam ,

nropler nonnullos haerclicos addita qiuedam viden- post concilium Toletanum 1 in edit. Garsiae Loaisae
tur, per qux novellx doctrinœ sensus crederetur ex- reperies; non tamen ab eo conflatam credas, cùm
<:lll(li. illud ccrâ Hisp. 438, i. c.,anno Cliristi 400, celebra-
VI. Cùm aulem Arius evomuisset virulentas blaspbe- lum sit : et in regulec illius titulo menlio babeatur
inias in consubstantialitatem Eilii Dei, visum est Nicamye Leonis I papae ,
qui ab anno Cliristi U0 ad annum
synodo novum Symbolum diserlis verbis conficere ,
461 Pétri catbedram occupavit. Pertinet igitur ad
quod obviam iret lucrcsi nefandee. Putabit forlassè aliud concilium quod periit, ait Loaisa, et alio loco,
non nemo auclorem ejus Ilermogenem fuisse ex Epist. celebralum tempore Leonis papae asseritPagius anno
li Basfl'ri ad Patropbiluui ,
quia il)i ait : Her- nempe 447, ut suspicatus fuerat Baronius. Yide Pa-
mogenes hostis Arii hnprobalœ opinionis, quemadmo- gium ad annum 405, num. aulem habet Hi- 16. Sic
dwn manifeslum eut ex Fidr }
quœ primiun ab illo viro spana Confessio, Credimus, etc.. Spiritum quoque Pa-
»:p.p. promniiala est, etc. Quem etiam epist. 7i, nec Filins sed à
racletum e$&e ,
qui vec Pater sit ipse, ,
405 DE SYMBOLO FIDEL 406

P(ttre Filioque procédais. Sanctus vero Léo scribebat Grœci impostures, ait, Epistolam synodicam conu-
ad Turibiuin Asturicensem episcopum epist. 93, cap. permit, coque loco quo legebatur olim :Gredimus in Spi-

1 , de Priscillianislarum erroribus : Primo itaque capi- ritum sanctum Dominum et vivificalorem, ex Pâtre
tulo demonslralur quant impie sentianl de Trinitate di- Filioque procedenlem : illi nomen Filioque expunxe-
vine ,
qui et Patris, etFilii, et Spirilùs scmcti unatn runt. Quam corruptionem ipsis objectam in concilio

atque eamdem asserunt esse Personam, tanquàm idem Florentine à Juliano cardinali post Emmanuelem Ca-
Deus mine Pater, nunc Fiiius, ttunc Spiritus sanctus lecam ibidem advcj'tit. Ex eâ factum, ut falsarii Seri-
nominclur, nec alius ,
qui de ulroque processif \iden' pturarum dicerentur, el, ut vernis ular Chronologistœ

usurpala à Palribus Hispanis verba ipsa Leonis ,

ut j
Brietii ad annum 780 , in professione Fidei cùm scri-

mérité credas, quod in confessione Fidei adeô dilu- ptum esset Spiritum sanctum ex Pâtre Filioque proce-
cidè asserlam processionem Spirilùs saucti eliara à dere, Grœci nomen Filii tur piler expunxêre : facile cre-

Filio, quod eam Hispani ab ipso Leone hausissent? diti librorum corruplores. Nec illà vice tantummodo
YlILEx Ilispanià ad Gallias Syiuboluin sic quatuor falsilalis et adultérin» corruptionis Grajci postulati

svllabis auctum pertransiit. Quo unno, incertum, ait sunt. Quandoquidem cùm Zacharias ponlifex in Gi;e-

Natalis Alexander in sec. -i, dissert. 37, art. 5, for- cum serinoncm lianslulissct Dialogos Grcgorii Magni
son in concilia Geniiliacensi, quod an. 827, pressente poiiliIicis,eos viliàsse textum, et abrasisse nomen Fi-
Pipino reye, celebratum est : in quo Lalinos 'valet et /n.Joannes Diaconus scriptor vitaiGregoiii ait bis ver-
Crœcos de Spirilùs sancli processione fuit disputatum. bis cap. 75 : < Quos libres Zacharias sanctœ Bomanaï
Sed hoc coucilium non an. "fil, sed au. 707, célébra» < Ecclesia-episcopus, GrLccoLatinoquesermonedoctis-
tuin fuit teste Adone, qui ait diserlis vernis Synodus : « simus temporibusConstantiniimpcratoris postannos
unno incarnutionis Domini 7b7 et quœslio venlilata , « fermé centum septuaginta quinque in GraBcam lin-

inter Grœcos et liomanos de Trinitate, el iitrùm Spiri- t guam convertens, Orienlalibus Ecclesiis divulgavit;
tus sanctus sicut procedit à Pâtre, sic procédai à Filio. « (piamvis astuta Grxxorum perversitas in commemo-
Insuper Pipinus, sub cujus regno dicitur coucilium « ralione Spiritus sancli à Pâtre procedentis, nomen
Gcnliliacense celebratum, non dicitur rex nisi auno « Filii suaplim radens abslulerit. > Locus ex corrup-
752, ut vult Pagius ex Annalistis : non ergo anno 7-27, tis in Gregorioesl lib. 2 Dialogorum, cap. 58, seu ul-
sed auno 707, synodus est acta. Yerùm anle hoc quo- tinio, ubi verba Grcgorii latina sunt hujusmodi : Cùm
que tempus Galliaj addilionein videntur admisisse ; enim constel quia Paraclelus Spiritus à Paire semper
nain Gregorius Turonensis, qui decessit anno 5'J-i, in procédât et Filio, etc. In Groeco sic legitur **«pèn $vv :

exordio lih. 1 Hislor. Franco*, sic habet : Credo san- imàfyjio-i xà mxpôxJlirrov ÏIjiûu.o'. ex roû Ylv.rpài 7zpx>7-/iza.i,

cium Spirimm à Pâtre el Filio processisse. Ita ille red- èv Se tu ai']) -y.:v.ij.hii. Quod sic verlilur : Aperlè igitur
dens rationcm Fidei sua?, antequàin bistoriam suant palet quod Paracletus Spirilùs à Pâtre procedit, el in
exordiatur, ne minus Catliolicus haberetur. Quod ergo Filio permanet. Quis non videt textùs corruptionem?
CallicanaEeclesia jain receperal, caetera quoqueFran- quis non cognoscit Grxcam spongiam delentem, et
oico régi subditae recepère provincial, et jain uno ore GraBcam mantim novum sensum substituentem et ver-
Gallia el Gcnnanià confitentibus Spiriluin sancluin à ba? Basnagius ipse hoc non inficiatur, sed homo ut
Paire Filioque procedere, addilaincnluni el llalia qui omnein ansam insurgendi arripit in Bomanam Ec-
amplexa est. Priinus qui occurrat inter halos ,
qui hàc clesiam, captai hinc occasionem criminandi Zacha-
usus est formula, est Paulinusnoster, qui in Syinbolo riam pontificem, in observatione circa Dialogos Gre-
quod anno 7t)G in concilio Forojuliensi prolulit con- gorii Magni et eorum fragmenta inserta in Henrici
Ceptifl vernis habet, qui à Paire Filioque procedit. Ft Canisii antiq. lect.tom. 2, part. 1, pag. 88, edit. Ams-
.]::idein è re nalà hoc oral faciendum. Etenini eà in tel., an. 1725, sic blaterans : Fst observatione dignum
s\nodo de erroribus incarnalioneni Filii Dei ac pro- Zacliariam pontificem, in eâdem sede Romanâ colloca-

cessionem Spirilùs saucti impetentibus requè actum lum et Latinâ, Grcgorii primiGrœco idiomalereddenlem
luit. Ideoque in cà, quam post Symbolum addidit, de- penitus immutàsse sentenliam decessoris sui : quippe
claiationc, velut pra-munsum in os inserens, sic habet :
ciim Gregorius scripserit hœc verba, Dialog. Iib. 2, cap.
i S irilus sanctus verus Deus voie et propriè Spiritus 38 : Cùm enim conslet quia Paracletus Spiritus à Paire
( sanctus est , et non esl personalilcr Pater, vel Fi- semper procédât et Filio, m Grœco Zaehari.e legniur :

t lins , sed ex utroque procedil. > Apertè igitur palet quod Paraclelus à Paire procedit
IX. Graci, qui hune fovebant errornn, quoi turbas et in Filio permanet. « Itaque Zacharias ampleeleba-
I
i') hàc M excilaveiint, non esl in ecelesiaslicà his- « lur sentenliam Grnecoruin circa pfdeesàionem Spirî-
toiïà quispiam a.lro peregrimis, qui ignorel. Illud verù « lus sancli à Pâtre solo, él*(fBOà mirandum inagis,
valde miramlum, quod Gr;eci ipsi luerinl deprehensi « ( ontribulium suorum sentenliam Cregorii nomine
ab Occidentalibus Bêfcpé sutipta Patron, lide Téro Grac i deeoràbat, et ipsi contra menlem adjudicahat. Q'uae
ci ( -'irrupisse. Jain adverlil Biniu- in Notil ad conci- < (ides lioininibiis eliam CfleltStibus, Ut vocant, est
liQRl lîuinautun siih AiMllione papa, an. (ISO, coiiine- < lialirnda, si supinix lectOlibusHa possint inq)onere?>
gaium, quod in cpislolà synndicà a Palribus Komanis Bellus homo Basnaghis, qui ex limbrià textum dijudi-
ad coiieiiinii. ! kfrtWanlinopolltanëwi miss;, abfeM fue- cal! .Noviniushoininem, cui nmxenit illud -AVj-o; hOtù*
rintqiK.tuor Etyflabéa Filioque piolessioni Gdeiinserfce.
ù l'.-.i. Tjwtr -.'.•. \.r..hic vel in deorum convrntu tttn-
 ,

407
DE SYMBOLO FIDEL 408

descendit ut diceret Basnagio licà omninô tenendum : attamen non esse in Symbolo
1,'dket. Quis deorum
textum Gregorii corrupit, ipsum
aliquid addendum ,
quôd mullam alia mysleria, quae
Grsecum illum, qui
Joannes Diaconus, qui indubitanter de Fide sont, in Symbolo non essent in-
fuisse translatorem Zactaariam?
asscrit à Graecis trans- serla. Videsis acta bujusmodi apud Baronium. Con-
secuto altero à Zacliarià noniit,
non à Zacliarià lextum Gregorii cludebat itaque Léo curandum, ne Symbolum cum
lationem Zacliarià? ,

Roman. additamento cantaretur exemplum ab régis palatio

viiiatum. Insuper Anastasius in Zacliarià
edit. ;

procedere debere omittendo addilionem Filioque,

1718, num. marg. 219, hoc de sanctissimo pontifice
ubi usus intermissus in eo foret, caHeras Ecclesias
testimonium reddit « Hic beatissimusvir juxta ritum
:

sponsionem orthodoxam, faciliùs exemplum regium secuturas. Intérim Léo, te-

« ecclesiasticum et fidei suce,

si- nacissimus veterum rituum, duo veluti ancilia sen

i synodicam Ecclesiae misit Constantlnopolitanae,
« mulque et aliam suggestionem dirigens screnissimo
scuta argentea erexit, in quorum altero Latine, altero

Grèce, Symbolum sine addilamento inseripsit. Ana-

< Constantino principi. i Qui fieri polest, ut credatur
in articulo fidei stasius in Leone III, num. 410 « Hic (Léo) pro amore
Zaeharias adulteralor lextùs Gregorii
:

et cautelâ orthodoxae Fidei fecit ubi supra (id est,

primis ponendo in gratiam Graecorum suorum
«
cum
in Basilicâ B. Pétri Apostoli scuta argentea duo
conlribulium, qui ipsis Graecis Constantinopolitanis et
« )

eortim principi juxta orthodoxam lidei sure sponsio- « scripta utraque Symbolo, unum quidem lilteris

vinum Grrccis, et alium Lalinis sedenlia dextrà lcevàque

nem, synodicam misit ? Sed sinamus virum ci Ira «

qnnndoque lemulentum. « super ingressum corporis, pensan inibi libras no-

naginla quatuor et uncias sex. In Basilicâ verô B.
X. Anno 809, quidam Joannes monachus Hieroso- < »

lymis rel'ricuit quaestionem de processione Spiritûs Pauli aliud erexit, dequo idem Bibliothccarius n. 411 :

sancti, quae controversia in Occidentcm delata in « Fecil et supra in ingressu corporis sculum ex ar-

causa fuit cur imperator Carolus M. ah Arduennâ

,
< gento purissimo , in quo orthodoxee Fidei Symbo-
Aquisgranum adveniens mense novembris synodum t lum scribi fecit, quod pensan libras trigintaetduas. >

cogeret de quâ Ado et caeleri annalistne Francorum Hrec Anastasius de Leone.

uno ore conveniunt. Sit pro omnibus Berlinianus sub XL Yerùm quod in venerationemanliquioris Ecclesiae
ann. 809 : c Imperator de Arduennâ Aquas reversus praxis lecerat Léo , id ipsum eodem seculo Photius
i mense novembris concilium habuit de processione schismaticorum antesignanus in sui errons proba-
« Spiritûs sancti. Quam quaestionem Joannes quidam tionem proferebat. Res sic se habuit : Ante an. 883,
« monachus llierosolymis primo commovit. Cujus de- cum Photio Conslantinopolitano patriarcha Aquileien-
t finiendae causa Bcrenharius episcopus YVolmatiensis sis per litteras communicavil, quem sine nomine
€ et Adalardus abbas monasterii Corbeice Romam ad profert historiam narrans sub lioc anno Baronius.
< Leonem papam missi sunl. » Baronius ad ann. 809, Verosimile autem est Walpertum fuisse qui saltem ,

num. 53, ail hic actum non de Spiritûs sancti proces- usque ad annum 884 sedem tenuit, succedente sibi
sione, sed an benè legitimèque additum ah Hispanis, Friderico. Yerosimiliusvidctur Palladio juniori bislor.
Gallis, Germanis in symbolo Filioque. Et rêvera quae Forojul. pari. 1, lib. 3, fuisse Gradensem dictum
à Berenbario et Adalardo cum Leone III acta et dicla quandoque Aquileiensem ,
quia Gradenses palriarchae
sunl, quae recensuit Zamaradus abbas, cl quae per majorem faeilioremque communionem et consuetudi-
extensum babet Baronius, in eo versanlur, num ab nem cum Graecis habebant, quàm Aquileienses olim ,

ipsis esset erratum in eo quôd annuente ac probante Longobardistuncimperio Occidentalidevoti. Sic proni
Leone symbolum cantarent cum additione Filioque. sumus de sinu sordes excutere et in socium vicinumque
Yerùm actum verè fuisse de processione Spiritûs versare. Si quid hic occurreret, quod decus nostris af-

sancti, et mota qusestio abllierosolymitano monacho, ferret, vereor ut Palladius meus parlem fecisset Gra-
cui nihil rei crat cum additis ab Occidentalibus Sym- densibus. In islis nullum invenio, qui bis tempo-
bolo syllabis, et consensus omnium scriptorum salis ribus non laudabili vilà probitateque Horuerit : ut ex

evincit. Hoc innuil Tlieodulpbus episcopus Aurelia- Ughello in Gradensib. ab anno 854 usque ad an-
nensis, qui in prafatione ad Collectionem senlcntia- num 897 nullus apparet, qui communionem Ro-
rum veterum Palrum de processione Spiritûs sancti à manae Sedis non habuerit, ut ex obtentu pallii , vel

Paire et Filio, imperatori Carolo directam, sic illum convocatione ad concilia liquide- constat. Walpertum
alfalur, v. 26 : autem ex nostris hujus erroris damnare grave durum-
Tuque mauum injicies , végétât quem Spiritûs ille, que videtur, quia communionem cum Bomano ponti-
Causa tuo cujus tempore cœpil agi. fice habuisse evincitur ex Epistolà Joannispapre VIII,
Causa igitur erat non praecisè de additione, sed de in ordine 48, indict. X, quae recidit in annum 877, ut
ipsà processione, quae etiam antea, ut visum est, in ex praecedentibus et sequentibus epistolis apparet, di-
Oriente et in Ilispaniis est actitata. Léo antem papa recta Joanni Bavennati , Ansberto Mediolanensi , et
legatione Caroli accepta ex concilio Aquisgranensi Valperto pro YValperto ) Aquilciensi archiepiscopis
(

( qnod celebratum novemhri , legalorum adventum quam videre estinconcilior.tom.il, edit. Yen. 1730.
Roman in an. 810 sequenlem Iransfundil), pluribus Lupus Yalpertum praccessit, et Lupum Ilindelmarius,
egit ut suaderet legatis, quanquàm verissimum ut patet ex Ludovici
esset qui anno 857 sedem tenebat , II

Spiritum a Pâtre et Filio procedere, et quod Y. Cl. Apostolo Zeno suggerente

fide catho- diplomate ,
 , ,

-409 DE SVMBOLO FIDEI. 410

profert additor Ughellianus dat. indict. V, in hune < speclu omnium statuens ad Ecclesiae valvas collo-

annum 857 incidente anno imperii Ludovici X, quae t cavit. > Sic quod tune prudens Léo III fecerat, in

tamen inter se non conveniunt. Annus enim 808 si- causae suae patrocinium traducit.

gnatur indict. V, sed est Ludovici annus secundus. XII. Epocham additionis Fitioque quae processu
Annus autem decimus Ludovici est annus 8C6 notatus temporis Symbolo inserta ab Ecclesià Romanà recepta
indict. XIV; forte in nota indictionis omittuntur duo tandem fuit, slatuere arduum est, nec adhuc in com-
primi caractères X et I. Hindelraario sedem protra- perlo, quis primus fuerit auctor. Manuel Calecas
liunt annum vigesimum primum; adeôque decessio
ad lib. 4 conira Graecos Damasum ait aliquos fecisse
cjus cadet in annum 877, qui est annus quo Valper- auctorem. Aiunt quoniam post primam synodum bav
tus accipit à Joanne papa lilteras; et inter Hindelma- resis quaedam quae Filio Patris nomen applicaret;
rium etValpertum Lupum collocant ; cujus Cathedrae Graecè ubTta tpia. dieta pullulavit, dicens Filium Pa-

tempus, si haec omnia admiltantur, invenire non da- trem esse Spiritûs sancti : ipsum verô Spirilum ne-
tur. Si refugis credere Epistolam ad Photium esse vel potem Palris. « Quapropter Damasus, qui tune erat
Ilindelmarii, quia nimis tempore procedit, vel Yal- c Romanus episcopus, coacto concilio Symbolo ad- ,

perti, quia communicaverat cum Romanà Ecclesià, vel < Ex Filio profectô genilus esse non potest.
jecit : >

Friderici quia tempore posteriori adeôque quemquam

,
Verùm Alexio Aristcno Damasum pariler facienti ,

istorum scliismaticura fuisse, ut ait Baronius , vide auctorem additionis, respondet Natalis Alexander
num Lupus, qui non magni temporis et nominis epi- Hist. Eccl. sec. IV, dissert. 37, art. 3, videlicet,

scopus fuit, ferre possil hanc notam : et sicut nomine, quôd Theodoretus ,
qui synodicam Damasi refert,
ita et re in oviliChrisli lupus exstiterit. Quisquis igi- hujus rei non meminerit, quod profectô non omisis-
tur is fuerit, scripsit Photio Constantinopolitano pa- set Damasus additionem primus recepisset. Quôd
, si

triarchae : Schismaticus scliismatico , et perfidus perfido autem in Symbolo, quod Damasi nomine inter Iliero-
ait Baronius. Scripsit autem, ut, cùm inter Latinos nymi opéra circumfertur , haec verba Filioque legan-
solus liujus sententiae viderelur, implorarel à Grœcis. tur, flocci est faciendum, doctioribus cunctis conve-
Non defuit oralis Photius, prolixamque Epistolam nicniibus Symbolum Damasi non esse. Qui
illud

callidam tamen aequè ac eloquentem remisit, et quâ enim fleri poluit, ut si Damasus staluisset addendum
laudando niittentem et missum allatorem, quâ exal- Symbolo Filioque , aliquot post seculis Léo III addi-
tando propriam et deprimendo oppositam senlentiam tionem ab Uispanis Francisque factam adeô dure im-
quà Patres traducendo in obliquum, synodos malè probaret, et mordicus Symbolum sine illâ additione
inlerpretando, in summâ ferè semper mentiendo co- tueretur?BellarminusControv. tom.l, lib. 2, cap. 21
nalur fundilùs evellere orlhodoxam doctrinam , et et 20, de Cbrislo, tempus additionis refundit in VI
patriarcham Aquileienscm, inerrore conlirmare. Acci- seculum : sic enim ait : Non ignorabant ( Groeci ) ad-
pe pauca verba. Sic autem habet titulus : < Pholii pa- ditionem factam, et tamen per annos circiter CCC silue-
triarchae Conslantinopolitani ad archiepiscopum runt, nec schisma feccrunt, ut patet, quia additio facta
Aquileiac , videlicet Venetiarum , de lus qui blas- est circa annum DC ; et praemiscrat : t Nam Hormisda
phemo ore Spirilum sanctum à Filio etiam proce- inepistolà ad Justinium Imperatorem diserte scripsit
dore affirmant. Bcatitudinis luae litlerae nobis allatae ex Paire Filioque S piritum procedere. » At conira hoc
significabanl primo mentem luam, quôd sit secun- Dellarmini asserlum militât eadem responsio, videli-
diini Deum , Spiritûs etiam dilectionem ,
quôd ma- cet <[uôd Léo III non aegrè tulisset additionem , si à
gna sit et excelsa , et vulgarium hominum condi- quopiam è suis antecessoribus slatuta fuisset. Hor-
lionem superet. Admirali deinde sumus illum qui misda autem eâ in epistolà quee est 79 tom. 5 concil.
,

nobis eas attulit... Pervenil ad nostras aures quod edit. Yen., non loquitur praeeisè de Symbolo, sed de
nonnulli occidentalium divinum et sanctissimum mysterio ïrinitalis, et verba faciens de Spiritu sanclo
Spirilum non soliim ex Deo Paire, verùm etiam à subdit : Xotum est quia proprium Spiritûs sancti ut de
< Filio procedere novo dogmate introducunt. Quod Paire et Filio procederet sub uni substantià Deitatis.
< nullo paclo est ferendum. > Postquàm verô pro se Non enim quia invenitur passim in Patribus hac Ve-
stare buccis crepanlibus effulierat sedes palriarcha- ritas inculcala inferri potest admissam etiam in Sym-
,

les, Leonem etiam magnum ,

qui daumando Euly- bolo additionem.
ohen et Neslorium, Spirilum sanctum à Pâtre proce- XIII. Si licet liâc in re conjectari, probabilequidem
dere dixit, non autem à Filio ,
pro se stare malitiosc admodùm (il, non slatutoalicujus gencralisconcilii, vel
inferebat addendo : « Simililer et junior Léo, qui Romani pontificis, circa tempora NicolaiI,cùm parli-
1 non solùm nomen , verùm etiam (idem illius est culares Ecclesiae jamdiù recepissent additionem, quia
t aemulatus... ut nullo pacto barba râ linguà corrum-
novum et petulantius schisma Gnecorum id exigebal,
« pcifiur iiumaculata nostne fidei doctrina; Gracea
inveclam fuisse etiam in Romance Ecclesià? Symbolum
< lingua Oecidentalibus sanclam Trinitatem glorift-
eam additionem et receptione magis quant docreto ali-
< candam et celebrandam tradidit. Et non solùm quo comprobatam : vel, si mavis, conciliuin aliuuod mi-
« sermone et mandate id faciendum curavil, verùm
nus, puta Forojuliense.quod primum in Italie anno 79G
« etiam quibnsdam ancilibus, quasi clypeis constru-
ad quod se non vocalos fuisse dolebant Graeci, adecV
1 clis et columnis crectis rllam inscripsit, cl in con- queplejiarium non erat. particulaniFi/iw/Headdidil. Ap-
 ,

411 DE SYMBOLO FIDEI. 412

et pontifice ralam tem ipse sic malt dœmonis artes! Spiritum sancttim
probante auf cm usu ipso novitatem, :

habente, creditum fuil forte ab aliquibus, sed perperàm, non ex I'atre soliun, sed ctiam à Filio procedere noviter

à pontifice, et synodo generalidecreto aliquoconfirma-

docentes. Duo autem verba difficultatem enodant, si

tam. Sic enim lenere videtur divus Tbomas 1 p., q.

versionem Melianam adniittis. Si enim Pliotius insurgit
50>, ail. 2, ad S « Insurgente, ait, errorc quorumdam,
:
in errores,ut impostor dicebat, Latinorum noviter ab

c in quodam concilio in Occidentalibus partibus con- ipsis introductos, loquendo de addilione Filioque

( gWgafto, expressum fuit auctoritate Romani pontifi- Symbolo factà, manifestissimumfitsub bis temporibus
« fis, cujus auctoritate etiara antiqua concilia eongre- additum verbum fuisse. Gneca autem sic se babent
< gahantur et confirmabantur. n His vérins in quodam apud Peiavium, i. c. :n ifl* rdD -ovr^o-j, p.r./y.rr^.v.-w) tc

concilio, générale concilium non videtur indicatum. ÏIj-uimto cf.-jio-i cjy. i/. toD Tly.rpàç ;j.àio>, ù.'/j's.ji y.a.\ i/. rcu

( inncilium enim générale non adeôlevis momenti est, Ticu zno:vjiz(jo>A /.-:jo/o-/r,7u.j-:s;. Qllidem /.îv5/oyr>y.;iTî»

ot sub nomine cujusdam concilii soleat indicari. Quod per s scriptum vanHoquens importât, si verô diphlhongo
acblitAngelicus < expressum auctoritate Romani ponti- «i scribatur videlicet x«i-Jo/syr,aKvrE;, nova loquentes in-
ficis, i nibil aliud innuit nisi anclorilatcm Romani ponti- terpretandum est. Vanuin enim «vov: MK»ë« autem ho-
ficis accessisse ad roborandum id quod à concilio fa- vum signilicat. Quid scripserit Photius incertum. Affi-

ctum fuerat. Adducendo enim divus Thomas in exem- nitas diclionis facile inducerepotuit amanuenses, ut
plum vetera concilia conlirmata à pontifice, indicat, unum pro alio acciperent. Yerosimilius autem videtur
non prœcisè de suo mandato insei'tam particulam secundum positum et nova loquentes interpretandum
tWoque, sed àPatribus insertam, confirmando conci- quia novitatem doctrinarum et riluum Photius Latinis
lium ratam habitam à pontifice. Hanc conjecturant objiciebat. Quidquid tamen sit circa scriptionem
confirmai querela ipsaGrrceorum, cujus meminit tra- verbi, Photius novitatem additionis accusare volebat.
ctatus ille Constantinopolitanus scriptus à fralribus ex cujus accusatione colligitur Romanam Ecclesiam
Pnedicatoribus m ipsâ Constanlinopoli anno 1252, quem circa hoc tempus adjecisse Symbolo verbum Filio-
inter observationes et notas in libros Calecœ ex variis que.
monumentis Gratis collectas profert Pctrus Stevartius XV. Sed quandonam Symbolum in Synaxi cantari
ad calcem operum ejusdem Manuelis Calecoc. In eo cœpit? Caranza, in Sum. concil. ad calcem canon,
enim sic legitur : Secunda causa divisionis (Grœcorum concilii I Cartbag. Marcum papam Sylvestri suceesso-
à Latinis) fuit, quia non fuerunt roco.ti ad concilium rem rei profert auctorem quod Durandus lib. 4, :

lltramontanum, quando illa dictio Filioque fuil ap- cap. 25, confirmât, cùm priùs dicat « Damaso institu-
porta. Non ergo concilium générale erat. Forte autem tion cantari patenter ; subdat etiam Quanquàm et :

V'ihamontanum hoc concilium fuit Aquisgranenseanni Marcus papa primus staluisset illud altà voce cantare.

800, nli dictum est. Hujus mentis inter recentiores est Dominicus Macer in

X'IV. Dionysius Pelavius Theol. dogm. tom. 2 de Hierolexico V, Symbolum. Verùm nullo modo meo ,

Trinit. lib. 7, cap. 2, num. 4, ex Encyclicà Pbotii mox judicio, probabile fit Romanos pontifices auetores
citandà, vel Nicolao I, vel circa ejus tempora, syllabas fuisse ritûs, quem ipsi in sua Ecclesià non admittebant,
illas Filioque additas aulumat Symbolo. Idem quoque et serô tandem consuetudinem receptione alibi jam
Dplnari videtur Natalis Alexander Hist. Eccles sec. IV, usurpatam receperunt et approbârunt. In liturgiis

dissert. 57, art. 3;etquidcm si de tempore agitur, res Orienlalium Ecclesiarum à priscis temporibus Symbo-
ejûs lemporis id suadent, et ipsa verba Pbotii subindi- lum invenitur. In libris Pionysii Areopagita; nomine
cant, qiim mox proferenlur. Ipsum autem Nicolaum I circumferri solitis, et précisé Ecclesiast. Hierarcb.
fuisse addili 'îiis in Roinanà Ecclesià aiKtorem, Baro- cap. 3, part. 2, nomine laudis et confessionis ,
qua2
n:iis!ioster c
alisprobabiliternegatadannum88ô,n.55. praccedunt impositionem panis sancli et calicis bene-
Si id fuisâel, ail Pholius , altiùs in ipsum Nicolaum diclionis in allari jliKta Scholiastem Staplutensem
« pontificem deelamâsset, qui eam inSymbolum intu- Symbolum Fidei intelligitur ;
quod si verum est, de
« lisset : sed cùm duabusepistolis acerbissimè in Ro- Symbolo Aposlolico est intellige; dum quod calera
< inanam Ecclesiam invebaliir, nunquàm cum co ho- omnia antiquilate pfaecedit. In liturgiâ S. Basilii Ma-
< mine sugillat, quod ea in Nic;enum Symbolum in— gni in litanià PI, h:ec rubrica apponitur : « Diac. : Inten-
« lulisset. > Inter verba autem Pbotii, quae liabct in dants et canamus Symbolum. Et canlant omnes Sym-
I
cyclicâ epistolà ad Alexandrinam et capteras pa- bolum, incipiente Arcbidiacono. » Symbolum Basilii, si
irinrcfaàtéS Orientis sedes direct;! caliimmas imposlu- non est Apostolicum, non aliud esse pol est quàm simplex
ràsqtiè énormes continente, citata à Petavio et Nalali Nicoénuni. Ètenim Constantinopolitanum nonnisi ex
Alexandre, h P.t ad nostrum propositum facientia sunt : concilio Constantinopolilano ail 581, prodiit. Basiliiis
mali dœmonis macliinameuta ! Spiritum mnetumnon autem fato funclus est an. 375, kal. januar. Aliud tainen
<< Patte sed ctiam à Filio procederr vanissimè
soliini, dicendum est de Symbolo, quod in liturgià S. Joan.
prœdicttntes. Baronius inlegram epistolam profert ad Chrysosl. nomine vulgatcâ babelur. Nain cùm Cbrysoslo-
aninnii S'',"), n 31, ex versione I-Ydrici Metii, qui,
.
« col- mussedemConstantinopolitanam adiérit, an. 508, i. e ,

latis codîcibtis VallicéHano et bOtlègîl àtëtèrm, post aclum concilium Conslar.linopolilanum , nuper
vnum;. diligentîà in I.atinmn verlil, et in l»is perquiren- ab ipso emanârat. Quod ctiam manifestius fit ex col-
dis plurimùrn laboravit. Snnt Baronii verba. Vertit au-
»
latione Symbolorum ; nam factorem cœli et terrre in-
 413 DE SYMBOLO FIDEI. 41 i

venies in Syrabolo Chrysostomi, qusc vcrba addita à ad Germanos, et ad nostrales Carnos, seu Foroju-
Conslantinopolilano, desunt in Nicicno. Quôd si con- lieuses, Germanis finitimos, Symbolum cum additione

tendis Symbolum in bisce liturgiis poslcrioribus au- Filioque pertransiit : ita ritus cantandi Symboli ad

ctorum suorum seculis additum fuisse, adbuc Orien- missam ab Ilispanià in hasce provinciascommigravit.

tales noslras prœcessisse bâc in te Ecclesias evinci- Tempus, quo hoc fieri cœpit, assignare difficile est.

tur. Etenim Theodorus lector Collectaneor. lib. 2, ei Valafridus Slrabo, qui paulô post Carolum M floruit

qnem ipse 6equitur, Nicephorus Callislus, Histor. Ec- de Beb. Eccles. cap. 22, ait : Apud Galles et Germanos
cles. lib. 16, cap. 55, aiunt auctorem Symboli in sy- post dejectionem Felkis hœrelici, sub gloriosissimo Ca-
naxi cantandi Timotlieuni fuisse. < Tiraotheus ab rolo Francorum redore damnati, idem Symboiam latiits

c amicis rogalus, sunt verba lectoris, Symbolum fidei et crebrius postea factum dicitur, palet antea quidem
f trecenlorum decem et octo patrum per singulas factum ,
quamvis reslrictius et rarius. Hoc tamen
i svnaxes dici cura vit ad reprebensionem videlicet Galli incoHSulto Bomano pontifice, non fecenmt ut
« Macedonii, quasi ille Symbolum boc non recepcrit, apparet ex Dialogo niissorum Caroli M. ex concilio
c cùm antea semel tantùm in anno in parasceve scili- Aquisgrancusi anno 809, cum Leone 5, quem affert

« cet Dominiez Passionis tempore quo episcopus cafe- Baronius codem num. 5i et seqq., qui n. 00, sic ait

« cbizabat, recitalum esset. i Timoiheus bic decessit dixisse missos Caroli ad Leonem : Numquid non à le

anno 511. Alii tamen apud laudatum Niccphorum ipsum Symbolum non est data in Ecclesià cantandi li-

lib. 15, cap. 28, inter inventa Pétri Cnapbei bùc quo- centia ?Numquid à nobis hue usus ille cantandi proces-
que reponunt : « Ut Symbolum sanctum, quod semel sif^. .. Papa Ego licenliam dedi cantandi; non autem
:

t tantùm antea magno et sancto Parasceves die dici cantando quippiam addendi, etc. Franci igitur non ipsl

< solitum fuerat, in Synaxi et convenlu Ecclesià? quo- primi ritum invexerunt, sed aliundè, puta ex Hispa-
i vis decantaretur. » Cardinalis Bona Berum liturg. niis, acceperunt, et non nisi facultaie à Bomano pon-
lib. 2, c. 8, n. 2, conciliare conatur bas opiniones tifice impelrala usurpârunt, quam cùm Léo fatealur
sic. Sed hic (Capheus, qui lemp re Zenonis floruit, se dédisse, anle annum 795, quo dictus esl pontifex ,

i. e., sub finemseculi IV et anle Timotlieuni è vivis dare non potuit, adeôque post concilium Francofur-
excessit) fortassis in Antiochcnam , ille (Timoiheus) in tanum anni 794, in quo haeresis Feliciana proscripta
Constantinopolilanam Ecclesiam hune morem induxe- fuit. Quoï proscriptio cùin in causa fuerit Symbolum
runt, quem postea Hispani primi inter Lalinos recepe- frequeniiùs cantandi, ut cum Strabone dictum modo
runl. est, videtur inferendum sub iniliuni pontiûcatùs Leo-
XVI. Bitùs hujus in Occidente propagationem plu- nis Symbolum crcbriùs cœpisse in niissis canlari.
ribus exponit P. Le Brun, loin. 2, dissert. 5 de Liturg. Quamvis aulem Léo anno 809, cum legatis Caroli om-
Ilisp., seu Mozarab. art. 1, altioremque scaturiginem nibus nervis ageret, ut ritus tollerelur ab Ecclesià
indigaïur, quain hic sit opéra: pretium prodendo im- Gallicanà eu quod ipse niniiùm abhorrent à novitate
morari. Sufliciat nôsse in concilio Toletano3subPela- addilionis Fil'wque, et suaderel ut in Kgià capellà ab
gioll Pontifice jussu Beccaredi régis congregato, 8 id. hoc rilu abslinerent, ut caeterae Ecclesià: lantociùs de-
maii, aerâ Hispan. 4017, sibi proposuisse Patres con- disecrent, quod ab exeinplo regi;c capell* forte didi-
cilii Ecclesias Orientales bâc in re iinitandas. Capitu- cissent, inanis tamen cessit conalus. Nain eodeni se-
liun autein secundum est hujusmodi : < Proreverentià culo ritus ubique propagalus ab omnibus Ecclesiis
< sanclissiime fidei, et propter corroborandas homi- Gallicanis est receptus.ita ut episcop. slatulaconlicc-
« num invalidas mentes consultu piissiini et glorio- rent ad rilùs hujus observalionem. Hujusmodi est illud
« sissimi Domini nostri Bccca.edi régis sancla consti- Hcrardi episcopi Turonensis laluin num. 10, in capitulis
< luit Synodus, ut per omnes Ecclesias Ilispaniuj vel anni 858, Indict. 0, anno episcopalùs cjus 3, 17 ka
• Galliae secundum formam Crientalium Ecclesiarum lend. Junii, in Synodo Iraditis, quod sic est : De Ora-
i concilii Constantinopolilani, hoc est cenlum quin- tione Lomitiicà et Symbolo, ul memonter omîtes tentant :

i quaginta episcoporum Symbolum fidei recitetur, ut cl Gloria Palri, ac Sanclus, alque Crcdulilas, et Kyri '

c prius quàm Doniinica dicatur oratio, voce clarà à eleison , à cunclis reverenler ciinlatur. Psalmi similiter
t populo decantetur. > P. Le Brun, non à populo, sed distinct' a elericis.
1
Et ut sécréta Prcsbytoi non inciuent
populo decantetur habel. Quain quidein puiioiem ge- anlequàm Sanctus jinialur, et cum populo Sanclus chu-
nuinamque leclionem credimus. Juxta hujus capilnli tent. Si excipias prima verba, calera ad missam indu-
sanctionein in Liturgià Mozarahh à cardinalis Ximenes biè videntur perlinere. Synil»oluni quod appHlat,quia
S\ mholmu apponilur recil.tndum anle cninimmionrm. memoriae prsBcipit maudandum, apostoloruui est. Cre-
Sic ibi praecipilur : Elevet Sacerdot Corpus Chrisii, ut dulitatemwvô, ipsum Nica-num, 8CU Conslanlinopoli-
videatur « populo, el diad chorus Symbolum, Uni, ac lamini in missà, de quà ibi serino, cantandum inlel-
bini, videlicet. Crcdiinus in uniini Deum, elC. Post lurc ligit. Credulitatem aulem ipSjUID Symbolum esse colli-
jrniKjil Sacerdos presbyter Eitehuristiinii. Idem hahclur gilurcliam ex epixtolà genendi Caroli II, ad arcliie-
iu Liturgià à saneio Leaudro in usn habita, nisi quod piseopos regni Francorum loin. 1 capitul., pag. 483,
iu liàc non postea, ged dinn canlaliir Swuholum Sa- ah illo Aposloloinin diMincluin, ncinpc Nii aninii. Ait
cerdos frangit Euchuristium per médium. enini se velle geire quoiuodo sacerdoles doceaul ple-
XML Sicuti aulem ab llispanis ad Gallos, deindc bem de Symbolo , quo; **'.*
cjus inleiprctulio secundum
 ,

41 :; DE SYMBOLO F1DEI. 416

l.minos Do Credulilale quomodb credendum sit in

:
« et in Spiritu sancto. Sanctam Ecclesiam : remissio-

Deum Patrem omnipotentem, et in Jesum Cliristum Fi- j nem peccatorum hujus carnis resnrrectionem. i
:

lium cjus, et in Spiritual Sanction, Sanelam Ecclesiam Hoc est Symbolum Aquileiense apud Ruffinum,
Caiholicum, et cœtera quœ sequuntur in eodem Symbolo. prout edidit post opéra Cypriani Stepbanus Baluzius,

Duo habet Symbola : priùs est Apostolorum , aliud sive absolutor operis à Baluzio cœpti monachus qui-

quod Credulilatem appellat, est ipsum Nicœnum, sive dam Benedictinus è congreg. S. Mauri. Du Pin in

Conslantinopolitanum. recensione Symboli Aquileiensis in aliquibus ab hoc

Tandem Romana Ecclesia ritum canlandi
XVIIF. amanuensium dictum Credo in
variât et crédit errore

Svmbolum in missâ amplexata est ann. 1014, sub Be- Deo, etc. Deum, etc. Adnotator Rufiini
Et reponit in

nediclo VIII, instante sanctissimo imperatore Hen- tribus MSS. codicibus suam lectionem tuetur. Et

rico. Rem narrât ipse, qui gcstis interfuit, Berne- ab- exemplo aliorum Symbolorum apud Hieronymum et
bas Augisc majoris sive Divitis. Is in libello de quibus- Augustinum Pamelio reponenti in Deum sic respondet :

dam ad missam spectantibus cap. 2, loquens de hymno t Pamelii rationes probant illud quidem in plerisque

augelico Gloria in excelsis, qui à quibusdam non cane- c Symbolis dici solere, Credo in Deum; at minime
balur, quia Romani tune perrarô eantarent, subdit: < probant sic etiam exstitisse in Symbolo Ecclesiœ
« Nam si illum angelicum hymnum probibemur in « Aquileiensis. Quin etiam quo usitatior erat accusati-

« festivis diebus canere, eô quôd Romanorum presby- « vus in Symbolis , eo minus probabile est librarios

< leri non soient cum canere, possumus simili modo • vel incuriâ vel de induslriâ ablativum in hoc Sym-
« post Evangelium Symbolum reticere, quod Romani i bolo posuisse. At minime mirum si cùm reperirent

< usque ad heee tempora diva; mémorise Henrici im- « ablativum, novitate offensi accusativum inseruerint.
« peratoris nullo modo cecinerunt. Sed ab eodem in- i Quamobrem codices, in quibus legitur : Credo in Deo,
« terrogati cur ita agerent, me coram assistente au- t etc., et in Christo, et in Spiritu sancto, videntur mini
i divi eos bujusmodi responsum reddere, videlicet t accuraliùs consuetudinem Ecclesire Aquileiensis reti-
« quôd Romana Ecclesia non fuisset aliquando ulla < nere, quàm qui accusativum usurpant. Haec autem
i heereseos face infecta, etc. At Dominus imperator < Symboli pronuntiandi ratio non videturabhâc Eccle-
i non ante desiit quàm omnium consensu in Domino c siâ adscila sine consilio fuisse ; sed uttrium persona-
< Benedicto Apostolico persuasit, ut ad publicam mis- < rum divinarum clarior esset distinclio ab articulis
< sam illud decantarent. Sed utrùm banc consuetudi- c sequentibus, Sanctam Ecclesiam, etc. > El quidem
< nem servent adhuc affirmare non possumus quia apud Ruffinum nostrum non reperitur Credo ad Sati-
« certum non tenemus. > Hcec scribebat Berno post ctam Ecclesiam , ut reperitur apud Du Pin : et bine

annum 1024, quo decessit Sanctus Henricus et ante , collige rationem ablativi positi in personis Trinita-
annum 1048, quo ipsefato funclus est, qua; tamen an- lis, in quibus credimus ad discrimen accusativi, quo
tea acciderunt, nempe anno 1014, quo Romœ degebat efferturfides, quâ credimus esse Ecclesiam, ut innuit
imperator, coronam imperii suscepturus à Pontifice. Ruflinus, l.c, num. 36, et Yenantius Fortunatus ini-
Ab boc igilurannocœpit cantari in ritu Romano Sym- lio lib. 11.

bolum, quod antea non fiebat, adeoque bujus non me- XX. Tria notata adduntur hoc Symbolo, in primo
îninerunt Alcuinus, Amalarius, Rabanus, Remigius, scilicet, in quarto, el in ultimo articulo. In primo sic
et quotquot ante boc tempus de Ordine missce Roma- habelur. Credo in Deo Pâtre omnipotente invisibili et

nce scripserunl, necapparet in veteribus sacramento- impassibili. Hoc omittitur apud Du Pin, et tamen Ruf-
rum codicibus vestigium si credis eminentissimo car- finus rationem additionis profert in exposit. Symb.
dinal! Joanni Bons; qui hoc advertit Rer. Lilurg. lib. Apostol. § 4 et 5, bis verbis : t Sciendum quôd duo
Il, cap. 8,num. H. c isti sermones in Ecclesia romana; Symbolo non ha-
XIX. Yerùm jam contrahamus vêla, sermonemque < bentur : constat autem apud nos additas hecreseos
ad Aquileiense Symbolum convertamus: i causa Sabellii illius profectô, qure à nostris Palro-
Alque equidem extremo jamjarn sub fine laboris « passiana appellatur, id est quee per Patrem ipsum
Yela traho, et terris festino adverlere proram. « vel ex Yirgine natumdicit, et visibilem factum, vel
Symbolum boc non aliud estab Apostolico si paucula i passum affirmet in carne. Ut ergo excluderetur talis

verba demus vel variata, vel addicta, vel omissa. Ac- < impietas de Pâtre, videntur hœc addidisse majo-
cipe illud purum pulum à presbytero ipsius Aqui- i res et invisibilem Patrem atque impassibilem dixis-
leiensi Ecclesia; Ruffino, et confercum vulgari, vide- c se. * Cùm tamen addilionem hanc in Symbolo Orien-
bisque quanta additio, vel dctraclatio, vel mutatio sil lalium reperies , ob eamdem rationem credilo in-
inserta. Est igitur hujusmodi :
sertam.
< Credo in Dco Pâtre omnipotente invisibili et im- XXI. Descendit ad inferna, articulus videtur pecu,
* passibili et in Cbristo Jesu unico Filio ejus Domi-
; liaris Symboli Aquileiensis, qnippe qui in aliis Sym-
« no nosiro; qui natus est de Spiritu sancto ex Ma- bolis nullibi inveniatur, piwlerquàm in vulgari, des-
« ni Yirgine: Crucihxus sub Ponlio Pilato, et sepul- cendit ad inferos. Sciendum est, ait Ruflinus § 18, quod
lus descendit ad
< inferna Tertià die resurrexit à
: Ecclesiœ romanœ Symbolo non liabetur additum,
« rnortuis Asoendit in cfelos sedet ad dexteram Pa-
:
:
Iin
Descendit ad inferna, sed neque in Orientis Ecclesiis
< tris : Inde vcnlurus est judieare vivos et mortuos: habelur hic sermo : vis tamen verbi eadem videtur esse
 ,

417 DE SYMBOLO FIDEI. 418

hinc quia decst in cacte- i Cypriani opéra ex eo decerpsisse periodum islam,

in eo quod seputtus dicitur :

à plerisque exposiloribus Symboli expositio ejus

< nec caetera legisse. At Erasmo locum non habet
in
ris,

autem exponere susceperant, Riehar- t hacc excusalie, qui Cyprianum edidit accuratèque
omittitur. Qui
Bruno Herbipolensis episcopus, non à < recognovit. Quis igitur Kicpon|&», et incogitantiam
dus eremita et
ad inferos sed ab Aquilciensi de- t hominis, ne quid dicam asperiùs, non miretur, qui
vulgari descendit ,

scendu ad ivferna, verba exponcnda hauserunt. Venan- < animadverlerit, quàm in illo tractatu mulla sint,quoc

tes Fortunatus, 1. c, qui Symbolum Aquileiense i non prorsùs hebetem admonere possenl non eum
Cypriani esse, sed alterius setate longé posierio-
scriptor nataliet origine conterminus,oplimè noverat,
i

Descendit ad infermm quod sic exponit t ris? Item Aquileiensem Ecclesiam nominat, iu
liabet : ,
:

« Descendons ad infernum injuriant non pertulit, t quâ baplismo se initiatum asserit. Haec sanè quem-
« quod causa clementiae, velut ut rex inlrans
fecit
» libet stupidum homincm docere poterant illud opus
esse Cypriani. Pergit Petavius vililitigatorisnse-
carcerem, non ut ipse teneretur, sed utnoxii solve-
« >
<

i rentur. » Cur dcsit in caeteris in causa est, si credis

nias refutare, quem videsis; nequeenim vacat omnia
recensere.
Macris in Hierolex. 5 Symbolum, quod nulli dubium
de veritate adhuc enatum est, nec haeretieus ullus XXII. Extremus Symboli Aquileiensis articulus sic
dognia hoc impetivit. Equidem Bellarminus toqi. 1, habet, liujus carnis resurrectionem, qui cùm dicero-
lib. 4, cap. 6, de Christi anima fatetur, quod hœc par- tur, signo crucis manu frontem langendo, ut moris
ticula, Descendit ad inferos, hoc tempore liabetur ubi- fuit et est apud pios, caro contingebatur, in quâ et non
que. Et ita etiam legilur Catechismus Lutheri major et in aliâ carne quisque se prohïebatur surreclurum.
minor , ilem Calvini, Brentii , et aliorum. Ita quoque Ruffinus postquàm varia ex Scripturis testimonia ad
lequnt Centuriatores. Cent. 1, lib. 2, cap. 4, et Petrus carnis resurrectionis veritalem firmandam etpraecipuè
Martyr in libello de Symbolo, imb Calmais lib. 2 Instit., ex libro Job collegit n. 45, sic pergit : Quod adjun-
cap. 1G, § 8, dicit hune articulant in praecipuis haben- ctum est hujus vide quàm consonum sil omnibus bis

dum esse. Sed in hoc suspeclum Labeas Calvinum, quae de exemplis divinorum voluminum memoraba-
nani loco proverbii est senarius ille : mus. Quid enim aliud indicatur in diclis Job, quae su-
Aiysv yàp iyQfOv /*rj ttît fr/fati vu.oj, periùs exposuimus, cùm dicit : Qui resuscilabit pcllem
Verba inimici nunquàm arnica putes. meum, quœ hœc nunc haurit, id est, quœ ista tormcnla
Calvinus magnificat articulum descensionis Chrisli perpetitur, nonne apertè hujus carnis dicit resurrectio-
ad inferos, ut adstruat illud nefarium et impium do- nem fuluram, hujus, inquom, quae tribulationuin et

gnia suum de crucialibus Chrisli in inferno, et pœnis tenta tionum cruciamenta nunc sustinet. Simile habet

daninatorum. Quanivis autem articulus hic oppugna- lib. 1. Invectivar., non longé à principio, ubi post-

tores haerclicos haud liabeal, oppositore tamen, Véro- quàm dixerat regeneralum, signaculum Fidei conse-
ne an apparente, non cernit, teste Petavio de Incar- cutum per sanctos viros Chromatium lune presbyle-
nat, lib. 13, cap. 15. Erasmum intellige, qui de hoc rum, Jovinum archidiaconum, et Eusebium diaconum
arliculo disserens, ait Petavius, nuper sententiam tulit Sancli Volerrani, subdit : < Ad majorem rei lidem....

parùm œquam catliolicœ professioni, et in eam propensum < praecipuum Ecclesiae nostrae mysterium pando...
se esse monstravit. Postquàm autem cap. 16 et 17, t sancta Aquileiensis Ecclcsia, Dei Spiritufuturas ad-
innumera ferè dixerim, Patrum tum Graccorum luni « versùm nos calumnias providenle ubi iradit carnis
Latinorumprolulisset testimonia adstruenlia hujus ar- i resurreclionem, addituniuspronominis syllabam.ct
ticuli veritatem, insurgit et perstringit cap. 18 Eras- < pro eo quôd caeteri dicunt, carnis resurrectionem

mum, qui etsi dogma non impugnet apertè, minus < nosdicimus: Hujus carnis resurreclionem, quo scili-

reverenter lamcn loquilur quàm de arliculo Fidei par « cet frontem , ut mos est in fine Symboli signaculo
est sentirc. Placet PetavH aliqua selccta proferre, à i contingentes, et ore carnis hujus videlicet quam
quo condignè vapulat Erasmus. « Nec audiendus i contingimus, resurreclionem falentcs, omnem vene-
t Erasmus, qui in Catechismo, cap. 4, ad illud S) m- « nalac advcrsùs nos linguae calunmiandi aditum per
< boli descendit ad inferna, eô rem dedueil, ut etsi « struamus. » Occurrebal Ruffinus qui pro Origeno
i non improbandam penilùs parliculam islam putet, sexuum differentiam in resuscitandisamovente, slabat,
c nec temerè damnandam propteraucloritalcin Eccle- objectioni, quae sibi poterat inferri. Sed casso labore
« siae , non tamen adeô certè constare velit ,
quam Nain sanctus Ilicr«nymus Apologià 2 adversùs Rut-
« eliain ad Symbolum adjunctam fuisse suspicalur. liiuun artem detexit : c Non quaero, ait, quod scribis

c Et ad hune locum mulla congeril absurda sanè, et i camdem carnem resurgere, in quà vivimus, nullo
« non levi castigatione digna. Horuin primum est t membro amputalo, nec aliquà parte corporis desc-

< quod Cyprianum aildicerc dlum ailiculuni in Sym- t clâ : haeccnim tua verba sunt. Sed qiuero quod Ori-
c bolo Romano non haberi, ac ne apud Orientis qui- t gènes negat, utiùm in eodem sexu quo mortua sunt
< dein Ecclesias addi. Qucm Cyprianum ita nominal, t corpora suscilcntur... Ha:c aut dicere debueras aut
« Cyprianus non csl, sed Ruffinus, quod hodiè neino « negarc. > Hue facit quod Gregorius lib. 14, cap. 29
« paululùni enulitus ignorât. Atque hic lapsus in alio Moral., in illud Job, et rursum circumdabor pelle meâ,

« dissimolari poterat quem existùnare possemus cur- refert : videlicet Eutichium ConsUntinopolitanum nc-
i sim lanlummodo peragranloin opusculmn illud inlcr ganicm veram corporum rcsiirrrolionem adeo à se
 ,

DE SYMBOLO F1DEI. 420

419
manùs suoc tencrel di- et non nisi in vuïgari reperitur. S. Hieronymus
convicium, m niorions pellcm est,

omnes hàc darne rcsurgemus. Epist. 61, adversûs errores Joannis Hierosolymitani :

cens : Confiteor quia in

Symbolo Aquilcicnsi. Quuî « PostconfessionemTrinitatis, et unilalem Ecclesiae

XXIII. ILec suntaddita in

communiouem sanctorum, « onine Clïrisliani dogmatis sacramentum carnis re-

vero, dosant précipita simt
vitum oriente» primiun etsi non mseratur, intelli- « surrectione concludilur. » Sed hic in resurrectione
cl ;

adeôque ejns aiticuli potiùs carnis comprehenditur, ut innuit Ruffinus loc. cit.,
gitur in verbe Ecde&ùe,;
est expositio quàm singulare Fidei aliquod caput, uli num. 45 : « Erit ergo corpus quod resurget à mortuis,

docemor per catechisnnim Romamim sect. 2i. Yitam j incorruptible et immortale non solùm justorum, sed

aiitoin œternam deest non solùm in Aquileicnsi, sed et

« etiam peccatoruin. p Et si corpus, ergo et anima,

iji Orientali, et in Romano, quod verè Apostolicum per quam vilam vivet œternam.

LAZERI VITA.
nalioue Gallus, decimo et septimo seculo Paucissima de gestis ejus et scriplis
Lutins ( Petrus ),
floruit.

affermit biograpliiarum scriptores, tantummodôque de ejus cognomine, patrià, et inter Paires Societatis Jesu

cooptalione concordant. Nec plura suppeditant annales societatis hujus ccleberrimœ. Mirum certissimè est
et

deplorandum, talis ingenii scriptorem, lam illustri addiclum congregationi, ab hisloriarum conquisiloribus

praetermissum Huic nostrœ historicorum vitupe-rationi manus libens dabit, quicumque optimum lucu.
fuisse.

leulissimumque fragmenlum perlegerit, quod ex eo delraclum, nostro operi assuimus. Cœterùm, pauca ab co
decerpsimus ;
pauca de eo dicere licebit.

DE ANTIQUES FÛRMULïS FIDEI,

EARUMQUE USU,

1 . Nihil est, quod, meo quidem judicio, luculentiùs scriplis ab auctoribus, et prœcipuè defensoribus hœ-
illnstrarc Ecelesue traditionem,atque apertiùsdemon- resis Pelagiante, dissertationem seriberet (
I
) ; item
strare possit (cui quidem traditioni exponendse atque Quesnellum (2) de fidei libellis, qure in eanonum Co-
illustrandaj quilibet vero nomine theologus sludia sua dice illo suo invenerat. Verùm qui diligenliùs formu-
polissiinùm impendere ac consecrare deberct) quàm las antiquas omnes aut illuslriores saltem éditas con-

formularum fidei, quac in catholicis Ecclesiis obtinue- I

quisierit, collegerit, illuslraverit, equidem novi
runt, solcrs et accurala inquisitio, ac docta prudens- neminem (5). Atqui acuere homines debebat han-eli-
que explicatio. Nain Palrum uniuscujuslibel seripla, corum ipsorum exemplum, qui fidei eorum receiiliorcs
privatum bominis unius sensiim signifieare pleriimquc formulas (
quod in eo se praesidium aliquod reperire
possunl ;
lire verô formulai universi populi illius cum posse credebant ) collegerunt : exslatque opus inseri-
pa store atque episcopo suo Fidem. Itaque mirum ptum, Corpus et stjnlagma Confessionum fidei (4). Nec
milii quandoque accldit cogitanli, quanloperè in Pa- Calholicorum modo, sed Garnerii exemplo, Heterodo-
lrum operibus cruendis, recognoscendis, illustrandis, xorum etiam suas colligere oportebat, quod hoc quo-
TecefltiOTum prasertim eruditorum bominum labora- que ad eorum errores cognoscendos, refulandosquc
verit industria (et sanè merilô, non enim eos repre- juvare plurimùm posse videatur. Speramus tameu,
hendo, sed Iaudo, et commendatione omnium atque cùm dies semper aliquid afferat novi, novum etiam
pu ironiis dignos jndico), cùm fonnulas has neglexisse hoc Ecclesiasticœ traditioni praesidium aliquando non
peniiùs videantur.Non me prceterit, Bingbamum ho- 283.
(\) Dissertât. 5, pag.
minern liftfiodoxum quasdam illarum anliquissimas ad Oper. S. Léon., tom. 2, pag. ùiô.
(2) Dissert. 14,
' ol1
(5) Anlonius Augustinus
Toulté ad Cyrill. Hicrosol.
r, Joannem Garnerium vinim
I
doctissi-
in observât, ad Symbol. Hicrosol., pag. 80, suam
mtnn atque aculissimum Pclagianorum historiae ex-
quamdam Symboforum collectioncm memorat, uti
pflcamfa hoc quoque addidissc, ut vel leviter inspi-
de libellis fidei noslram Symbolorum collectionem
cienti patet. Sed hanc nunquàm videre potui.
(1) Origin. Eccles. lib. 10, cap. 4. Gencvae 1054.
(4)
m DE ANTIQUIS FORMULÏS FIDEI. 422

defuturum. Nos, quibus nunc schcda duntaxat adole- secernitur.Ilaqiie Kufflnus (1), Hincmarus (.2), iis-

sccntibus nostris, exercitationis argumentum scriben- demque verbis Theodulpbus (5), aliique indicium in-

da est, brevissima capila qusedam, qtue ad hujusmodi terprelatur, et signum. Indicium, ait Hincmarus (4),

formularum usum spectant, altingemus. quia per id iudicatur fidei integritas : signum ,
quod eo
Antea tamen diversa formularum ipsarum gêne-
2. benè retento et inlellecto fidèles ab infidclibus secemun-

ra distinguenda. Nam aliœ, utdiximus, catholicarum tur. Sed de nominibus non est meum disserere, ea-

Ecclesiarum surit, quibus Fidem suam adversùs hx- que explicavit Bingamus, nec lamen omnia : quare

relicos, à quibus infestabantur, explicabant, atque et hoc poslremum, quo indicium et signum dicitur,

alise sunt ipsorum hœreticorum, quos quidem formu- praHeriit.

las bas variasse identidem, nullà alià necessitatc, 3. Atque hic primus Symbolorum sive formularum
quàm luendi erroris, vel deelinandi argumenta Catho- Fidei usus , ut ad pueros et rudes preesertim in (ide

licorum consuevisse, ex bistorià constat, prœter Ha> instiluendos informaudosque adhibercnlur ; ut ita fa-

rclicorum ipsum ingenium, quorum sermo, ait S. Hi- cile possent summa et pra;cipua capila Christianorum

larius (1), in orbem semper, eteirculum erroris inflexus, dogmatum cognoscere et memoriâ retinere. Atque
niliil tenens et in tmllo consistais, indefinitœ sententiœ bine nimirùm tradilio Symboli; hincSymboliredditio,
cursu recursuque jaclatur. Sunt praeterea ex ipsis vel hinc etiaraScrutinium, quseraliturgicishbris loties oc-
catbolicis vel ha^reticis formulis aline quic omuia li- currunt. Nam ad Symbolum ulrùm nimirùm memorià ,

dei capita pmecipua explicant; alise, quaeunum, vel al- illudCatechumeni tenerent, perlinuisseScrutinium, in-

lerum duntaxal; quod Hlud nimirùm profiteri maxime dicat Magnus Senonensis (o) : « A scrutando dicitur
ii,quorum causa formula combla est, deberent aut i Scrutinium ,
quia lune scrutandi suntCatechumeni,
vellent. Taie est Symbolum quod fidei Elipandiaiue < si rectam jam noviter fidem Symboli eis traditam
dicitur(2), et quod inscribitur (3) : Profcssio fidei Gcr- « firmiter teneant.» Alii à scrutandà potiùs eorum vo-
berti lïemorum archiepiscopi. Diversitates formularum lunlate, et in proposilo ampleclendae ehrisliana; reli-

alias negligimus, quôd ad institutum nostrum neces- gionis conslantiâ, deducere videntur, ut Leidradus
saria non est earum distinctio. Omiltendum lamen non i (G) : « E6 quod, inquil, ibi scrularentur corda creden-
est, etsi alia; aliis longiores sint formula;, ut formula; « tium et dubilanlium à sacerdotibus, ut intelligerent
lamen sint, brevitatem aliquam servaredeberc.Quare « quis ad baplismum jam rite admitlcretur, quis ad-
Magnus Senonensis arebiepiscopus (4), Est brève Fidei i bùc differretur quam rationem attigit etiam lau-
; »

verbum, et olim à prophelà prœdiclum, quoniam verbum dato loco Magnus. Ex hâc veluti duplici scrutatione,
brevialum facietDominus super <env»H. Apostolicum Sym- quôd eorum voluntatem in fide amplectendâ, et quod
bolum, formularum omnium fontem, brevem etperfec- scientiam in tenendo Symbolo periclitarenlur, factura
iam fidei confessionem vocat S. Léo (5). Brevitatem banc puto ; ut duplex esset modus Symboli enuntiandi ; in-

requirebatrudiumpucrorumqueinstilutio, cui fideifor- dicativus unus, alter, ut aiunt, intcrrogalivus. Anti-

mula: pleraeque inserviebant : preecipuè cùm scribi à quissimum esse hune modum , inlerrogando fidem dt
Catechumenis non possent, sed essentmandandicme- singulis fidei articulis à Calecbumenis exquirere, tra-

moria?. Atque bine Augustinus (6) : c Est aulem fides dit Menardus (7) ex Dionysio Alexandrino, Cypriano,
« catbolica inSymbolo nota fidelibus niemoriœque , Optalo, etc. Sed alium exelusisse non puto, atque unum
« mandata, quantum res passa estbrevitate sermonis, ut alleri junctum, uli nunc etiam fit in ipso baplismalis

< incipientibus atque lactenlibus paucis verbis ereden- sacramento ; atque olim faclum, prêter cœlera illud

« dumconstitueretur,quodprofieientibus,» taddivinam indicat, quod in Sacrameniario Gregoriano Pamcln

< doclrinam surgenlibus multis verbis exponendo esset legitur (8) : In sabbalo sanclaî Paschae ad rcddenles
« perficiendum. Poslremum boc opus, quod ail pro-
i dicit Dominus papa post nferéuets, qaam lectionein, de
ficientes spectabat, tractatus communiori vocabulo dici quà vir doctus dubitat, Amalarius confirmât (9). In—

consuevit ; formulas verô fidei //.a6r,//.«.7K, quod mémo- dicalivo verô modo Symbolum pronunliatum, et cùm
riter discerentur, à Calecbumenis, ut Valcsius expli- reddebalur, cl in ipso baptismo, ex ritualibus anliquis
cat (7), et usitatius eliam Symbola, cujus postremi libris constat. Inlerrogativus ergo ille co perlincbal,
aominis varias interpretalioncs PP. (8) afrerunt ; ego ut exploraretur voluntas, lidcm, et qua; fidei sunt do-
cciïisMiiiam puto, quse idem ita explicat, quod sit gmata profltendi ilaque erat professioet teslimonium
:

tessera quaxlam elsignaculum, ut Maximus Taurinen- quod ab ipsis reddebalur, ut de eorum voluntate con-
sis eliam interpn-lalur (D),quo inlcr fidèles perlidosque starct. Alquc ita explicari possc credo, quee de nume-

(h In Psalm. 1, nom. 3. (1 L. ail.

loin. 13 Biblioth. PP. edit. Lugdun., pag. 3G3.

(-2) <2 Lib. de Ba|ilisniu, cap. 1.
I3)CoU, CC. Ilard., loin. G, part. 1, col. 7-2... De Ordin. Baptian.
!»- M\ster. Daplism. Ep. ad Preab. Démens, de Bapiism.
Ep. 27 ad Pulcher., cap. 4. De Myster. Baptismal, ap. Martes*, loin. 1, vel.
[5j
Lib. de Syniliol. cap. 1. edit., pas. 158.
(7 AdSocnU. lil). 1, c. 8.
1
Lib. de Bapti&nt cap. 1.
(8J \ K fii Expos. Synib. Bedam lib.
. ii i -
2, cap. 23 '> In Sa» Taillent. Ciegor. nol. 321.
Comment, ad Proverb. Ili'ncinarum, etc. 8) 'loin. 2, pag. 263.
{{)) Ilom. in Syab. (9 De Ecclesiast. Olfic, lib. 1, cap. 23.
 , ,,

123
DE ANTIQUIS FORMULIS F1DEI. 424

Ecclesiâ, iisdemque dicti nulla ejus mentio habeatur colligunt seculo 6

ro scrutiniorum vario in eàdem
,

prima scrutinia, minime inductum esse hune morem etenim alia ibi-
temporibus leguntur quôd scilicet
;
;

pwccipuè explorabatur, necdùm Sym-

dem commemorantur. Quin etiam ante seculum 8
qtiibus voluntas
numéro nonha- probari non potest id faclitatum fuisse, sive ante Hat-
bolum traditum erat, in scrutiniorum
Diaconus tonem Basileensem, id statuentem in Capitulari
boreniur. Quod fccisse videtur Jo. S. R. E. (1) ;

quam Mabillonius produ- nt Fides S. Athanasii à Sacerdotibus dicalur , et ox

in epistolà ad Senarium,
Senario interroganti quare corde die Dominico ad primant recitetur. Addebal Bellar-
xit (i). Respondens enim :

infantes? scribit minus S. Augustini testimonium ; idque inculcavit

tertio ante pascha scrutinenlur :

qui etiam Labbeus, licet ab incerto auctore esse Latinum

Dehinc quodam profectu, atque proveclu
ille
<

pompisque re- hoc Symbolum fateatur. Yerum esse illud suppositum

t dudùm exsufflalus diabolicis laqucis
jam mere- nunc vulgô eruditiores agnoscunt. Nam diu est , cùin
< nuntiaverat, Symboli ab Aposlolis traditi,
solùm Cate- Lovanienses in recensione operum S. Augustini ea
i tur verba suscipere ; ut qui paulô antè
verba abesse àmss. codd. testali sunt; itemque Mau-
i ehumenus dicebatur, nunc etiam vocelur compctens
rini monachi à suis, et Muratorius à vetutissimo bi-
t vel electus. Conceptus enim est in utero matris Ec-
incipit, etiamsi nondùm sacri bliotheca; Mediolanensis exemplo : itaque de fide ejus
< clesiœ, et vivere jam
Tune fiunl illa quae ab dubiâ Tillemontius, Monlfauconius , Hermant admo-
< partùs tempus expleverit.
ecclesiasticâ consuetudine scrutinia dictitantur. > nuerunt; atque ante hos Petavius Quod quidem (2).
<

Romanà ecclesiâ ante ipsam Symboli tra- ideô volui hoc loco ponere, quod mirum accidit mihi
Notum est in
consuevisse qu;c scru- id criticai intemperantiori tribui à recens edito polc
ditionem aliquot scrutinia fieri ;

mico auctore (3); bujus verô auctorilati opponi au-

tiniorum numéro habere non videtur Joannes ;
ideô
Quan- ctoritas potest omnium fermé recentiorum erudilio-
fortassè positum est in eâ interrogatione tertio.
quàm commodiùs fortassè referas ad numerum die- rumque scriptorum (4). Unum vidi ,
qui non sine
laude pro Athanasio Symboli auctore certat, auclo-
rum ante Pascha nam ex ordine Romano ; (2) ,

apertione rem dissertationis Gallicè scriptse et Lugduni ann.

< quarta feria apud cultores Ecclesiœ in

< aurium Eâdem die agitur scrutinium ter-

dicitur.
1730 édita; (5). Verùm, ut hoc quoque dicam, argu-

< tium, quod maximum estimer septem scrutinia

mentum quod tolo articulo 7 versât de mss. codd., et

i eâdem die percipiunt Orationem Dominicain, et

quo pra;cipuè niti videtur, ei nocere potiùs quàm fa-

vere puto. Atque ille quidem manuscriptorum co-

« Symbolum ad reddendum in sabbato sanclae Pas-
dicum recensionem desumpsit à Cl. Montfauconio
« chœ. i

qui diligenter iisdem enumeratis statuerai, Symbolum

4. Aller est usus Symboli, quo inter sacras preecs
hoc esse Athanasio adjudicandum. Al quid illi au-
adhibetur in sacramentis administrandis, decantandis
clori nostro prosunt? Primus codex antiquissimus
ofliciis divinis , et sacra liturgia. Verùm hàc de re
mutilus est. Ergo nulli favet. Sed ille vult esse pra;-
tam mulli ex liturgicis scriptoribus (3), ut neque hœc
sumendum , nomen prœ se lulisse Athanasii (6) : quo
illorum describere videatur fore operae pretium, et
jure? quo argumento? Alleri quem Usserius appellat,
quod Mis addam liabeo nihil. Commemorabo illud
hic est tilulus : Fides Catholica. Hic ei potiùs nocet ;

dunfaxat Symbolo Apostolorum et Nicaeno

; , , aliud
neque enim, si Anathasii esset, omissum fuisse! cele-
aJditum, nomine S. Athanasii. Hœc tria Christianœ
berrimum nomen, et tanla, qua^ex illo accedebat,
Religiotiis principia (4) appellat Anselmus Recccnsis.
operi commendatio. Ita devolvimur ad Pipini xtalem
Mvsticas verô significationes quasdam in modo ea
pronuntiandi , Vaurensis Concilii PP. (5) agnoscunt.
(1) Tom. 4Spicil. Dacher. vet. edil.
Sed quod ex usu hoc ecclesiastico , in quo S. Atha-
(2) De Tiinit. lib. 3, cap. 8, num. 7.
nasii Symbolum appellatur ,
pro vero ejus auctore (3) Tom. 2, pag. 71.
asserendo Athanasio , argumentum repetit Rellarmi- (4) LeQuicn, Dissertât. Damasc. 1, num. 17, pag.
9. liane quidem Fidem Athanasii M. Alexandrini non
nus (6), iiifirmum omninô est. Nam prœlerquàm quôd
esse, certb certius est. Mabillonius à Papcbrochio lau-
nunc quoque in ecclesiaslicis libris nonnulla leguntur datus in Resp., art. 13, num. 31 Symbolum Atha- :

adscripto Augustini , Hieronymi , Ambrosii , aliorum- nasii esse, eruditissimi plcrique consentiunt , quamvis
non
corum nequaquàm com- cujus determinatè sit auctoris inler se non consentiunt.
que PP. nomine ,
qu;c esse,
Benedictus XIII in synodicoBoncventano, art. 7, pag.
muni veluti consensu ab eruditioribus criticis decer- vult salvus esse S. Atha-
56 : Symbolum quicumque
nitur, seriùs usu rcccplum est , ut in divinis officiis nasio in Breviariis hodiernis adscriptum,....illius non
Cùm Rene- esse, eruditissimi plcrique sentiuni Coillier tom. 5, pag.
Symbolum hoc recitaretur. in régula S.
.

292 : démontré qu'il n'est point de S. Atha-

Il paraît
nase. Prseter Quesn. Dissert. 14 ad S. L. Jam omnium :

(1) Tom. 1 Mus.

pag. 69, edit. Paris. 1724.
liai., ferc crudilorum consensu constat opusculum istud S.
(-2) ApudHitlorp. p. 22, edit. Rom. 1561. Athanasii Alex, fœlum non esse. Tillemont. tom. 8,
(5) Card.Bona lib. 2, RR. LL. cap. 5, Martene lib. nol. 54 Presque toutes les personnes habiles conviennent
:

1 , cap. 4 ; Dominicus Gcorgius dt: Lilurg. R. P. loin. 2, aujourd'hui, etc. Dupin Présentement tout lemonde con-
:

cr»p. 20; Cl. Alexander Lcslco ad Missale Mozarab. vient qu'il n'est point de lui.
l'auteur du Symbole Qui-
pag. 543, etc. (5) Dissertation touchant
I Collect. CC. Bard. tom. 6, part. 2, col. 1697. cumque, etc., par un licencié de Sorbonne.
[5 Ibid. tom. 7, col. 1806. (6) On* a sujet de présumer qu'il
portait le nom de
(6) De Script. Eccl. in Alhanas. Saint Alhanase.
'
.
m DE ANTIQUIS FORMILIS FIDEL
Sangerma- Indiculus pontificis eleeti; indiculum autem ad*
426

et seculum 8 quo scriptus, ut putatur,

nii (1):

nensis codex habet quidem :

- Fides S. Albanasii cpi- monet ibidem Garnerius quam professionem fidei
esse,

scopi Alexandrie. » Scd quis vcl mediocriter doctus vocant Juo, Gratianus, atque horum excmplo Anto-

bujusmodi testimonium recipiat; de antiquiori nimi- nius, Augustinus et Baronius qui omnes eam desu- :

rùm re illorum teraporum, quibus cùm Carolus M. munt ex Iihro Diurno, elsi eam récitant que 9 seculo
instaurare scholas vellet , vix grammatice magistros adhibebatur; itaque auctam et inlerpolatam : Garne-
duos reperire potuit ; et cùm innumera monumenta rius verô puram se producerc affirmai, et «Kf^Urj^ç

neglecla ab omnibus intercidissent , apertissimus illis Alterius exemplum esse videtur

alteri exhibet.

campus patuit hominibus aut fraudulentis, aut semi- que apud laudatum Garnerium subjicitur titulo Se- :

doctis, qui cùm se ignorare quod ncsciebant (qui mos cunda professio fidei (2), et apud llolstenium (3) : Pro-
est horum) fateri collent, aut majorem operibus com- fessio fidei eleeti pontificis; cui demùm additur exem-
mendalionem adjungere, nomina scriptorum commu- plum tertie, titulo apud Garnerium (4) : Terlia profes-

tare, nova cudere, dubia venditare pro ccrtis, aliaque sio fidei post ordinulionem ; apud llolstenium (5) : Allô-

lacère, que periti horum temporum sciunt, consuèvere. cutio plebis. Suspicor tamen alteram illam professio-
Cùm ergo ab hàc solùm atatein mss. codd. Athanasii nem, ipsam quoque lerlie exemplum fuisse. Nam si

nomcn compareat, nullum ex illis argumcntum dcsumi quis eam diligenliùs inspiciat, videbit duabus conduire

potest pro vindicando boc opère Atbanasio: praesertim parlibus, quarum prima ip^a est concio que à ponli-

cùm antiquissimus eorum qui hoc Symbolum expla- lice habita est ad populum; altéra fidei sue leslifica-

nàrunt , Fortunatus seculo G cum ne verbo quidem tio. Vidit id Garnerius, comparavitquc primant cura
appellàril ; atque in velustissimo codice, quem Mura- sermone S. Lconis; qui quidem olim inscribebatur :

torius vidit (1), legalur dunlaxat Expositio Fidei Ca- In die anniversario assumplionis ejus ad Iiomanœ sedis

Iholicœ Fortnnali ; uti alia quoque Exposilio ,

quam culnien et omis ; apud Quesnellum : In octavà consecra-
idem vir doctus (2) ait se in illo codcin codice rcpe- tionisejus. Garnerius sermone lotoproducto docet (6)

risse. ipsam esse concionem quam in die ordinationis sue

5. Redeo ad barum formularum usus, quorum in- ad populum Romanum babuit. Qui S. Lconis opéra
tc-r precipuos is fuit, ut recens clccli pontificcs fidem diligenter Home nuper recensuit, et ad Vaticanos co-
suain a'.iquà formula scripiâ manu suà testarentur. At- dices recogoovil, animadvcrlit bas in antiquioribus il-

que bujusmodi pulo eani fuisse, quam in Gregorii M. lorum inscriptiones occurrere : Incipit sermo S. Lconis

Vitâ Joannes Diaconus descripsit (3) prefalus: « De- papœ de natali ipsius. De Assumplione suâ ad ponlifi-
i nique in spécula sancte universalis Ecelesie vir lo- catum gratiarum aclionis sermo. De Ordinalione suà :

< tius humilitatis, austeritalis, ac orthodoxie, unde que quidem inscriptiones Garnerii opinionem confir-
i videri et audiri clariùs Evangelicus prœco valeret, mant. Idem dico de tcrlià fidei professione in Diurno
< consistens, oris sui divinissimo gladio, et reclam Fi- posità. Alterius igitur, que quidem nuda professio sit,

< demmunivit, et cunctas bxreses uno Symbolo dissi- exemplum non occurrit; nec ea apud S. Leonem in-
< pavit. > Atque huic Symbolo subjicit Joannes Gre- venitur, quôdnimirùm, ul Garnerius benè conjectavit,

gorii Synodicam, quam < Gregorius, inquit, secundùm omi»sa sit à librariis, sive à sermonum colleciore, tjuôd
< priscum decessorum suorum morem Joanni Con- forma essei eommunis, et à Symbolo Apostolico Ro-
< stanlinopolitano , Eulogio Alexandrino,GregorioAn- mano non diversa; vel cliam quôdà prima non differ-
« tioebeno, Joanni Hierosolyroitano, et Anastasiopa- ret. Nam liane quoque alteram factam esse coram R.

< triarche Antioclieno destinavit. > In eà professio Pétri corpore, testa tur ejus subscriptio apud Garne-
qusedam fidei conlinetur; < quia, ait, corde creditur ad rium et llolstenium: « ///. (7) episcopus sancte Calho-
* justiliam, orc autem confessio lit ad salutem, sicul t lice atque Apostolice Ecclesie urbis Roma\ huic
« sancti Evangelii 1 libros, sic 4 concilia suscipere, ci i professioni recl.e et orthodoxe fidei, sicut superiùs
t venerari me faleor, etc. » Explicavit bec oplimè < legitur, subscripsi, eamque ad corpus tuum, béate
Garnerius librum Diurnum recensais Romanorumpon- « Pctre Apostole, obluli consolidandam. > Tertie cur
tilicum, quo bec omnia continentur (4); docuilque I. non sit à librariis opposita, eadem causa esse potuit,
Romanum ponliQcem cleclum, necdùm ordinatum ad quôd eadem exscribere eos pigeret, nec verô ne-
bis
corpus Aposlolorum principis profileri solitum lidcm. cessarium esse judiearent. Formularum Gdeibic usus
II. Ordinatum cam iterùm exposuis s e. III. Dcniquc de non ita Romani pontificis proprius erat, ut ad alios
Gde concionem in urhe babuisse, misisseque ad uni-
versam Dei Ecclesiam. L'niuscujusque barum formula-, (1) Pag. il.

(2) Pa?. 32.

babere Diurnus censetur. Prime hoc titulo apud Gar-
Pag. 46.
nerium (5) : Indiculus pontifias; in edilionc IIolslc- Pag. 44.
5) Pag.tr,.
(1) Tom. 2 Anecdol. (6) In A| pend, ad Diurn., § 5,
pag. 172.
(2) Ihid., pag. 2-28. Vide et Danielem Waterland, (7) Notum c>i ///. imlioare nomcn ponendum, idem-
pag. 88. que valcre, quod mine .V. V. Lilteram A. loco nomî
(3) Lib. 2, nura. 2, lom.4,edit. Oper. S. Greg.MM. in^ proprii Menardus ad Sacrament. S. Greger. paulô
Paris., COl. 45. anteaiinum M. poni cœpisse pulat. Mabillonius ante
i
i
i

Cap. 1 de ovdinadone Summi Pontificis. anuos octingentos; quod adnotavit Ducangius. V.

(I) Pag. 26. : A. Diplom., cap. -22, num. 17.

TH. VI. 44
 457 DE ANTIQUIS FORMULIS F1DEI. m
epfcenpOS non perlineret, quod ex eodcm libro Diurno à nemine postularenlur, scribere; aut alia cùm scri-
Poslca est ad alios etiara translatas, nt berenl, illis inserete. Hareiicorum verô, aut quorum
Cnffigit ir (t).

molli docuerant (2). Nec in electione solùm id epi- in suspicionem adducta fides fuerat, exstant barum for-

scopi raciebant; sedcam adducti in alias regiones oom- mularum multa?, sive catbolicre, cùm ecc'csiasticae
muuionem eorum cpiscoporum petebant; pracsertim communioni reddebantur, sive li^erelicoc cùm in eorum
verô Rornœ si essent, et Romance Ecclesix commu- erroribus ob'irmabantur. Hujusmodi estTbeodori Mo-
nionem postularent; aliqua verè de iis suspicio ema- psuesteni Symbolum à Maurio Mercalore productum

nàsset. et refutalum (1), et Arianorum illoc multae, quas Atha-

6. Habemus hujus postremi generis exempta multa, nasius et Ililarius referunt : Ursacii et Valenlis Arianae

ut Mârcelti Ancyrani apud Epiphanium (5) ;

de quà qui- factionis principum libellus Julio ponlifici datus, Ca-
dem professione, quas ibi legitur, etsi dubilaverit Ba- tholicus (2), Tlieodoreli professio fidei, quam Baro-
ronius (4), an ea sitquaeest tum Julio ponlifici oblata, nius etiam récitât (3) : item Leporii qui à Sirmundo

nos tamen minime in suspicionem esse adducendam recensitus (4) inseribitur libellus emendationis seu sa-

censemus. Alia formula sive ix6eau niateus, id est, fidei eumque Augustini esse opus contendit
tisfuctionis;

exposilio édita est à Montfauconio (5), nomine ejus- Quesnellus (5) quanquàm hujus uberior sermo ab
:

dèm, aique ipsius clericorum ; cùm, ut ibidem aiunt, hoc génère formularum, de quo dichnus excludere
in crimine voearentur, quôd aliéna h fide sentirent. possit.

Nullam S. Athanasii, qui cum Marcello in communio- 7. Atque hinc nimirùm celeberrimus et frequentis-

nem à Julio receptus est (6), Gdei formulam aut expo- simus barum formularum sive libellorum usus, quibus
sitionem habemus, vel quôd scelerum potiùs quorum- ad catholicam Ecclesiam redeuntes hceretici cogeban-
dam quàm violatae fidei accusaretur, vel quôd salis tur errorcs suos damnare, veramque fidem profiteri.

perspecla Julio esset illins fides. Nam quae Athanasii Ilunc inler modos quibus Ecclesi;e reconciliabantur,

nomine nuncquoqne exstat fidei exposilio, se ipsa pro- qui ab eâ sejuncti fuerant numeravit S. Gregorius(6) ;

dit suppositam sanctissimo doctissimoque viro fuis- Equidem ab anliquà Palrum institutione didicimus ut

se»(7), et est etiam inscripla Liberio. Alia etiam causa « qailibet apud bxresim in TrinitatiS nomine bapti-
esse potuit, quôd, cùm ille, utHilarius, etmulli, hune < zantur, cùm ad sanctam Ecclesiam redeunt, aut un-

novarum condendarum fidei formularum morem non t clione cbrismalis , aut impositione manûs, aut solâ

satis probare viderentur, id fecisset ex consuetâ et vul- « professione fidei ad sinum matris Ecclesi:e revocen-

gari Nicx-nà formula. Ita etiam interpréter quod de t lur. Unde Arianos per impositionem inanùs Occidens,
Hilario Sulpicius Severus narrât (8) : c 1s ubi Seleu- * per unctionem Acrô sancli chrismatis ad ingresstan
« ciam venit, magno cum favorc exceptus, omnium in « sanct;e Ecclesiam calholiese Oriens reformât. Mono-
i se animos et studîa converterat : ac primum quaesi- « physitas verô, et alios ex solà verâ confessione reci-

< tum ah eo, qUS esset Gallorum fides; quia tum Aria- s pit; quia sanctum Baptisma, quod sunt apud Haere-

« nis pra\a de nobis vulganiibus suspecli ab Orienta- « ticosconsecuti, tuncin eis vires emundationisrecipit;

i libus habebamur, Lrioiiymam solilarii Dei unionem « cùm vel il 1 L per impositionem manûs Spiritum san-
c secundùm Sabellium credidisse : sed expositâ Fide « clum acceperinl, vel isti propter professionem veroc
« suâ, juxta ea que Nicxse erant à Patribus conscri- « fidei sanctae et universalis Ecclesiœ visceribus fue-

« pta, Occidentalibus perhibuh testimonium. > Quan- « rint uniti. t Difficilis visus est hic locus viris doctis,

quàm formularum hujusmodi loco baberi possunteon- maxime cum aliis comparetur Siricii (7): c Aria-
si

clusioncs illius operis de Trinitate, et pnncipuè altc- « nos nos cum Novatianis, aliisque lnerelicis, sicut est
riusquàm Constantio Augusto inscripsil (9). Ex quibus « in synodo constitutum ,
per invocationem septifor-
etiam perspicitur, amasse quosdam bas formulas, etsi « mis Spirilûs, episcopalis manûs impositione, Calbo-

t licorum eonvenlui sociamus ;

quod etiam tolus Oriens
(1) Tit. 6, etc. « Occidensquecustodit; » et S. Innocentii (8): « Aria-
(2i V.SS D. N. Bencdirtum XlVdeSynod. Diœc. eorum
« nos, ca:terasque hujusmodi pestes, quia Iaicos
lib* .*), cap. 2.
(31 Ha res. 82, n. 3, et ap. Constant., pag. 590. « conversos ad Dominum sub imagine pœnitentiie ac ,

[4 Ad ann. 541. « S. Spirilûs sanctificatione per manùs inpositionem

CoHect. nov. PP., tom. 2, p. 1. Qui baptismum
« suscipimus; » item S. Leonis (9): «
(Oi V. .lui epist. ei reeens. Coust. n 9, col. 3G7.
("i V. enmdera Coust. Append., col. 95.
(8) Lib. 2, cap. 42. nitus Dei, et Deus vérus, et Deus Maghuê, et super om-
(!)) Intelligcs à me in Sacramento
Dei veri, et solins nin Deus; et omnia linana con/itebilur, quia D. J in C
que n misit Jesiim Chrislum, prœdicari untim Deutk Pa- gloriù Dei Palris est. Hœc
Spiritu S. ita credidi, ego in
ir m, <:; qtio omnia, ci unum I). .1 C. per quem omnia, . ut ultra liane de D. J. C. fuient non pvssim doceri, etc.
n tu n e Deo, qui est unie lempora œterna, et crut in (1) V. Part. 2. edit.Garn.,p. 251.
cimo apud henni, Deus Verhum, qui est imago Dei
(2) V. Athanas. in
Apol. contra Ar. 2, 58, p. 176.
intminlh, in quo habitat omnia pleniludo diviuiuiis cor- Ad ann. 444, num. 25.
(,"">)

poraliler; qui cum in forma Dei esset, humiliuns se salu-

(4) Exstat etiam tom. 7 Bibl. PP. edit. Lugd.
ai c mtà, formant servi ex onceplu
Spirilûs S. de
i
(5) In Ep. 134 S.
Léon., tom. 2, pag. 508.
* n
linon m, mor- (O Lib. 1 1 Ind. 4, ep. 07, l. 2 Op. col. 1167.
,

tem uni, m c ucis; et post returrectionem (T) Epist. ad Himerium, cap. 1.

morlis, deinde
lnc " n** *d< rit judex vivorum et morluorum, Kp. 24. n. 4, edit. Coust., col. 853.
mrat '' -^(iiii teculorum. Est emm litige- p. 85.
 , ,

4*9 DE ANTIQU1S F0RMUL1S FIDEI 430

« ab hsereticis aeceperunt solà invocatione Spiritûs c que enim fides foris potuit, aut neulrum corum, qui
i sancti, per impositionem manuum confirmandi sunt. > i foris fùerat, acccpit.illa apud eumdcm(I)FirmiIia-
Quid cmm Orientis morem à consueludine Occidentis nus : « Si in nomine Cbristi loris valuit Bapti-ma ad
scgregat Grcgorius ;unum eumdcmque esse affirmât « hominem purgandum, in éjusdcmChristi nomine va-
Sirieius, cum Innocentio et Leone ? Et lamen ad anti- c 1ère illic potuit manûs imposifio ad accipieudoinSpiri-

quam Patntm institutioncm provocat Greporius, ad < tum silicium. > Itadeniqtiè in Càrlhaginiensi III, sub
synodi constitumm Sirieius. Prœterca quid de Oecidente Cypriano (2), Nemesianus àThuburis:tMalè ergo sibi
narrât Grcgorius? Solà manuum imposilione, m hse- « quidam interpretanlur, ut dicant, qnôd per manûs
reticis reeonciliandis Occidcntem usum? At exstat « impositionem Spirîium sanclum accipiant, et sic
Arausicanœ synodi canon 1: i Ilareticos in mortis î < recipiantur; cùm nianifeslum sil, utroque sacra
c discrimine positos, si Catholici esse desiderant ,
si
|j
< mento debere eos renasci in Ecclesiû catliolicà : i

desit episcopus, à presbyteris cum clirismate et be- | quo loco manûs illam impositionem
c qu.e niinii , ùm
< Exstal Epaonensis I confirmatoria erat, sacramentum appellat, usurpans
nediclionc consignari placuit. >

canon 16: « Presbyteros propter salulem animarum || Cypriani similia verba (5) « Baplizari eos oporlel qui :

desperatis et decumbentibus hseretich, si conversio- c de luvresi ad Ecclesiam veniunt ut qui

c
legilimo et ;

nem subitam pelant clirismate perniiltiinus subve- « unico S. Ecclesia: Baptismo ad fegnum Dei
< ,
regene-
c nire. > Nodum liunc ut solvam, antea adslringam < ratione divinà praparantur Sacraincnto ulroqua ,

forliùs aliis qiucstionibus. I. Confirmationis sacramen- « nascantur. > Jam vero tribuemusne boc
Africanis
tum videri in Oecidente lïequentiùs designari solilum PP. et FirmiHano, et Cypriano, ut si notabilis aliqua
nomine impositionis mainmm, et invoeationis septi- discrepantia inter utrumque esset, banc ignorarenl?
formis Spiritùs ; in Oriente verounctionis. De malerià ut tam confidenter, re ignoratà, boc paclo argumen-
sacramenti Confirmationis non disputo. Unelionem lârentur? III. Quxrô de Gregorio ipso; num eam di-
quoque adbibitam ex Teitulliano (1), ex Cypriano (2) visionêm ita instituent, ut solùm id quod nominalim
aliisque novi ; sobre etiam unam tanlùin signiiicari, [exprimit, adbibitum in reconciliatione hxreticorum
etsi utraque adliibeatur, vel à posteriorum temporum intelligeret, ac non potiùs id expresserit,
unde disere-
scriptoribus edoeti sumus. Mabillonius (3) Yitam S. :
pantia colligi poterat, extera eliamsi adhiberentur,
Cutliberli proferens, atque animadverlens Bedam non nominarel? lia profectô videlur. Nam professio-
qui ejus seriptor esse perbibelur, in facti cujusdam nem Fidei ab omnibus omniuù hxrelicis requisitam,
narratione solam inaminm impositionem nominàsse nunquàm omissam, vel ex Laodiceno constat, hoc ni-
anonymum vero alium ejusdem vitaî enarratorem mirùm impcranle (4j Novalianos, vel eliam Quar- : <

unelionem quoque commémorasse , utramque inter- < todecimanos, quos Grau Tessaradccatites appel-
veaMM colligit. Iiaquc alio eliam in loco leelorem ad- « lant... sed et
cateebumenoseorum, vel fidèles non
nionel : VU solam manuum impositionem Beda nominal, « recipi,priusquàm condemnent omnera bxresim p!e-
etiam clirismationem intellige. II. Quidquid pra/cipiunn < nissimè; ante omnia autem in quà
detinebantur.
esse censebatur in Confirinalionis sacramento admi- t Et nunc qui apud eos fidèles dicunlur Symbo-
nistiando, videtur adbibilum in lucretieis reeoncilian- lum fidei doceantur, atque
« ita unctos sancto chri-
dis. Intelligcrc aliter non possumus qui lieri polueril i smaie divino sacramento communicare conveniel. »
Ul Cyprianus, Ht Finniliaii'is. ut Carlhaginienses PI', IN Quxro de Synodo, quam Sirieius appellat,
j
qux ea
erediderinl non exislimàsse BomanosConfii'inalioiiem sil?ConstantinopoIitanam I esse, et canonem 7 ap- :

ab bcivlicis collalam validam esse, et redeuntes ad II pellarî Ilolst nius

(5) pulavit, quem reii.pii fermé se
En Mm
P'c/^lpsinm />niitn*«vi';v;p
eonsuevisse iterùm im> ni rir.> Atqui
iti>riun conlirmare. lit i>nc T
\ Imii id eos , c
Il •-....
quuntur. Sed mirum esseï eos Siriciutn canones ap-
i • .

exislimàsse, demuiMi at argumenlum quod ex Conflr- pellàsse, quos nec admisit, nec probavil |

Ecclesia Bo-
malione repelcbant pro Baptismale, ut invalidum in | mana.Praîtereoquaî de numéro canonumConstantino--
lueresi collatum probarent. lia Cyprianus (i) < (air polilaïue bujr.s synodi disputanlur
:

; cùm Gr.eci lanlùm

< non in ejusdem Cbristi nomine illic et manusbaptizalo sequioris œtatis, Pholius, Arsenius, Aristenus septem
< imponitur ad accipiendiun Spiritum sanclum? eur numerarevideantur; exteri vel duos commémorant,
< cadem cjnsdein niajestas nominis non pr.evalet in !
ul synodus ipsa Damaso scribens, vel très, ul apud
< manûs imposilione quam pv tvaluisse conlendunt in Gratianum Anselmus cardinalis, vel quatuor, ul Dio-
< i;.i|ilisinisanctilicali<iiM'? > Ita idem alibi (5) : t Quod nysius Exiguusjel Simeon ipse Logotbeta ex Cr.ieis :

t si mm iiinlii.il pravam MeOI bapti/.ari aliqui-, foris et Itaque non vana est suspicio eorum qui , cùm vote
t reinissam pecealorum consequi potuit; secuntlûni liujus canonis omnia inveniant in epistola qu e se-
« eamdem fidem consequi Spiritum sanctmn potuii Culo V data l(>gitiir mailyiio Antioeheno (6), inde
i et non est Decessi reoienti manum iinprtni, ul Spi- hune canonem translatum
I in concilii bu <en-
< r.lumsanet,uneonsequatu.',etM.n et,u:autuln,n l 1
-
|. S( , lt ( „,,„ ,„„.
. ; :i
|e Constantinopolilano rejectO,

(1) De Baptism. , cap. 17. lib. ô conlr. Marc. cap. (1) Ep. ::,.
22, etc. il ri, Cap. 5.
(i) Epist. 59. f."i ! p. 7.").

3) Sec. 2, part. 2, pag. 903. ||

i i Canon. 7.
(4) Ep. 74. '•
Dis rit. 9 de Confif.
\ti) Ep. 73. ,| li) V. Jus Grxco-lloinan. LeilnoktU pa^. 200.
 ,

431 DE ANT1Q11S FOlkUULlS F1DEI. 432

quidem verum sacramentum indicat, ut
nullum mine habemus canonem, quem
spectare Siri- quae existere

nisi Laodicenum quem recitavimus. homiuis imago significat verum existere hominem;
cias poluerit,
Siricius videtur, qui qui- hinc nihiljuvantur hœrelici sacramenti Confirmationis
Laodicenum ergo appelasse
dem Laodiccnus ita est restituendus ,
qucmadmodùm lraditionem evertereconantes (quod objicit Holslenius)
nonnullis ab qui ritus omnes, nomina sacramenti Confir-
nos cum produximus. Nam quôd in vulgatis
iis et

prêter Novaliants et Quartodecimanos leguntur Pho- mationis ibi etiam admittunt, ubi verum Sacramentum

tiniani exislimandum est omninô

intrusam fuisse eam non est. Hoc pacto ab iis recedimus, qui in haerelico-

Yocem, vol quôd anliquiores codices eam non habenl, rum reconciliatione chrismate faclâ semper agnoscunt
ex quibus est Sangennanensis , anle annos mille exa- Confirmationis sacramentum.

ratus , quod pariter deest in an-

teste Ceillicr (1) , vel 8. Prœtermiltimus formularum fidei usus minus
liquissimis versionibus, qualis est Ferrandi. Sed et célèbres, ut ad eum veniamus ,
qui primus fuit et ob-
Quartodecimani, qui ibidem nominantur, non alios tinere inter eos pra?cipuum locum débet, ut scilicet

esse à Novalianis judico, sed eorum genus, qui nimi- quœ sint Chrisliansc fidei dogmata définirent, et qiiœ

rùra orti sunt à Sabbatio Quartodecimano, de quo So- credenda essenl fidelibus proponerent. Antiquissimi
ciales (2) inter Novatianos schisma fecisse refertl, at- Ecclesiac Patres formulis lus utebantur. Nunc ca-
que adjur.ctis presbyleris duobus Theoctisto et Ma- nonibus res tola peragitur , atque in eos con-
chario, affirmasse Pascha juxta morem Judœorum jiciuntur cùm quai ad Fidem , tùm qua; ad do-
observari oportere. Ilis nodis adstrictam qmestionem ctrinam pertinent. Nec verô nego quod doctissi-

solvere mihi facile posse videor , et Gregorium cum mus Fcltriensis episcopus docuit (1) , fidei dogmata
Siricio , caelerisque decessoribus suis conciliare , lucc Canonis nomine nuncupari aliquando, atque banc
asserendo : quod nimirùm in Confirmatione manùs etiam doclrinae partem, in qua de fide agitur, cano-
impositio olimin Occidente preecipuè spectaretur, in nico jure c«ntineri : item in codicem canonum fidei de-
Oriente unctio; alque hoc pacto rccouciliatio hrereti- finitiones fuisse relatas ,
quod videre licet etiam in
corum fieret ; ideô Gregorium sigillalum, quee fièrent, codice à Quesnello produclo ;
quem tamen esse non
consîderanlem Orienlis morem à more Occidentis putamus, qualemlilulo illo haberi voluit. Codicem Ec-
distinxisse ; sed quoi! ulcrqiie modus Confirmationem clesice Romance. Ca!lerùm apud veteres dicimus fre-

vel conferret, vel reproesenlaret ; ideô iis verbis expres- quentiùs canones, atque definitiones ipsas fidei solere

sis-o, quo apud Occidentales exprimi Confirma tio so- distingui, Pelagius II (2) de generali synodo scribit :

lebat; id est, manuuin impositione. Hune moduai Omnes novimus quod nunquàm Canones, nisi peractis de-

prescripsisse Laodicenum, cùm de solis Novatianis [inilionibus fidei, nisi perfeclis synodalibus gestis habean-
ageret, et Confirmationis sacramcnlum intellexisse , lur, ut servalo ordine, cùm prihs synodus ad fidem corda
quod Novaliani in Baptismale conferre eam non sole- œdificet, hinc per régulas canonum mores Ecclesiœ actus-
rent, lesle Theodorelo (3) : « lis quos baptizant sanctis- que componat. Facundus Hennianensis (3) cogno-
» simum chrisma non conferunt, ideôque cùm ab bac visse ait Marcianum sibi cedere non posse impunè,
:

« hceresi ad Ecclesiœ corpus reverterentur venerandi vel quœ jam de fide Christia7iâ rite fuerant constitula,
« illi PP. ungi praeceperunt. » Posleriora concilia id discutere quod nullatenùs licet; vel novos conslituere
maxime spécialités quod erat à Laodiccno stalulum canones ,
quod nonnisi tnullis et in unum congregatis
hune morem ad omnes hœrciicos extendisse ; câ prœ- primi ordinis sacerdotibus licet. Atque hinc de Eulychis
terea ralione ductos, quod hoc preecipuè sacramenlo libello Dioscorus: Numquid habet,quia canon? non est

Spirilus saiicltis conferri dicitur. Jam verô Spirilus canon : aliud canon , aliud definitio : hic vocis canon
sancli gralia, cl sacramenti Baptismatis effectus tune vulgatior postea et communior usus. Nihilominùs
primùm operatur cùm haerelici in Ecclesià Catholicâ quôd Symbolum régula esset credendi ; hinc Ruffi-
esse incipiunt, tune enim, utAuguslinus ait (5) : Ac- ntis (4) de Apostolis : Hanc credentibus dandam esse
cipiurtt quod non habebant , ut salubriter liabere inci- régulant statuunt. Augustinus (5) : Régula fidei quod
piant, ijuod tunïo perniciosius quanta indignius habebant: Symbolum dicitur et paulô superiùs : Symbolum est
,

atque, ut ibidem addit, non ut deslruantur Ecclesiœ breviter complexa régula fidei. Terlullianus (6) : Régula
rameuta, sed ut eu ipsa intùs salubriter habeant. Ideô est aulem fidei, qua credilur unum omninb Deum esse, etc.;
sub quàdain sacramenti Confirmationis imagine (si alque alibi (7) , Régula autem fidei una omninb est,

pin sacramentom hoc in h^rcsi accepissent) reeon- sola, immobilis et irreformabilis, credendi scilicet in uni-
ciliato:-, fuisse; uti ctiam sub imagine Pœnitcntiœ (quod cum Deum omnipolentem, etc. Hicronymus de Mon-
(8)
in Pœnitentiâ quoque manus imponerentur) reconci- lano Primum in fidei
: régula discrevamus, etc. S
liatos eosdem ait Innocentius (3). Cùm verô semper
in reconciliatione haereticorum, aut ipsum Confirma-
(i) Institut. Jur. Canon., cap. I.
tiora sacramentnm occurrat, aul imago sacramenti,
(2) Ep. ad Eliam Aquilei, cap. 17.
(")) Lib. 12, cap. 3.
(1) Tom. 4, pag. 727. (4) Expos. Symbol.
Fil). cap. 21.
{2J
:,,
(51 Lib. 1 de Symbol, cap. I.
Lib. 3 Haîretic. rabul., cap. 5.
(3j (<>) De Pra'scripl. cap. 13.
(4) Lib. -2 contra Crescon.
(7) De veland. Virgin, cap. 1.
I
! !

-2i, num. 4. Ep. 41, num. 3, ad Marcell.

(8)
433 DE ANTIQL'IS FORMILIS FIDEI. 43-1

Leo(l) régulant fidei vocat Symbolum per auctori- jl Lateranensi sub Martino (1) continetur) exclamavit:

totem Apostolicœ institutionis acceptant : ubi animadvcr- Hœc suitt Patrum dogntata, hœc snnt prœsidia Ecctcsiœ,

lere licet régulant vocari adjeclo nomine fidei, quùd Itœc ortltodoxœ fidei stubililas , hœc sanctorunt quinque
allcram signilicationem vocis Canon subindicat. lia conciliorum Sgmbola. Quando etiam S. Cyrillus et
régula veritalis simili modo dictum Symbolum reperi- Jo. Antiocbenus patriarebà simul convencrunt, quod
lur. S. Irermis (2) : Cùnt teneamus nos régulant veritatis, lune editum est fidei decretum, Symbolum appellalum
id est ,
quia sil unus Deus Omnipotens , etc. Novalia- fuit: Objiciunt nobis, ait Cyrillus, adversarii quod no-
nus (3) : Régula exig'tt veritatis , ut primo omnium cre- vtint Symbolum receperimus (2). Justinianus (5) :

damus Deum Patrem et Dominum Omnipotcntem, etc.;

in Fidei deftnitiottem, hoc est,sacrosanclum (yutô0i}/ue) docu-
et alibi (4) Eadem régula veritatis docet nos credere
: mentait sive Symbolum retinemus atque custodimus à
post Patrem etiam in Filium J. C. Graecè eodem modo SS. Patribus 518 expositum. Et in ejusdem cdiclo ad-
ri)* ittïTEw; rdv xewiva. Nicocnum Symbolum vocat Chal- vcrsùs5 Capitula (4) : Analhemalizavcrunt eos quialiam
cedonense (5). Omitto similia nomina : ut Régulant definitionem (idei, sive Symbolum sue documentant tra~

Catltolici et Apostoli Symboli, quod occurrit apud S. duttt ; ut pro eodem babcat Spot rcûrrews, Sû//.6o).ov, vv-
Leonem (6). Contra etiam fidei définitions qua>cum- Bq/ML. Atque bine forlassè non malè legunl mss. codd.
que sint Symbolum vocantnr, at(iue hœc nomina con- quidam in Leone II. (3) de Altico : Chalcedoncnsis
junguntur cl permiscentur. Ipsa Synodus sub Sergio Symboli definilionem de ftde.... proftteatur , licet alii

patriarebà Iecta imperatoris Heraclii Eclesi (quee in babeanl synodi.

(I) Serm. 60, cap. 2.

2) Lib. 5. (1) Seet. 3 (tom. 3 Collect., col. 799).
(3) De Trinit. cap. 1. (2) In epist. ad Jo. lom. 5 Opcr. part. 2. pag. 112.
(4) Cap. 9, cap. 19. (3) L. 7, c. de Sum. Trin.
(3 Act. 3. (4) Tom. 5 Coll. Hard., col. 503.
(6) Serm. 23. (5) Ep. 132, al. 128.

KILBER VITA.
^689^@^eBB»>

< Kilber ( Henricus ), ex Provincià ad Rhenum superiorem, in cujus Herbipolensi collegio sacros libros ex
i planabat anno 1766. Ibidem antea theologiam scbolasticam fucrat professus. s Hlcc tantummodô in Supplemcnto
ad Alegambum inserta leguntur, singulari auctoris indifJ'erentià, quà virum scriplis maxime nobilitatum vix
aliquot verbis commemorare dignalus est. Incrcdibiliore aulem oblivione, famosissimam ejus Theologiam idem
Alegambi continuator praetermisil, qusc inscribitur : Theologiu dogmalico-poleniko-scholastica prœlectioniltu
academicis accommodata, et in totoorbe inclaruit notissima cognomine Tlteologiœ Wiceburgi, 12 vol. in-8^ 1707.
Eximium opus lypis rursùs mandari exigunt ipsius et inopia et excellcnlia , siquidem multis in bibliolliecis

Lutetia: Parisiorum aliarumque civitatum acerrimè perquisitum, Germania: Europicque publicis privalisque li-

brorum colleclionibus exposlulalum, desiderabamus, cùm forluilô RU. PP. societalis Jesu in manibus unicum
cxemplar tandem invenimus; ex ore ecleberrimorum professorum didicimus, banc Theologiam, quam verba adj
verbum transcripsimus, nullis praelcritis pracsentibusvc imparem, striclis refertam argumentis, immensà inler
ipsos laude et auctorilate frui, et ut fontem purissimoc doctrine quotidiè exhauriri. Quà rc cognilà, stupen-
dum etiam duximus prœclarissimoe huic socielati famxque suorum studiosissimaï, in mentem non incidisse
ut novis rcpelilisque editionibus egregium , sibique acceptissimum opus popularcm in orbe faccret, sic-
que de rcligione sodalique suo optimè mereretur. Quatuor tomis noslris similibus, inclusa ha-c Theologia, qua-
tuorque constans magnis Francise nummis argenteis, reclè compensâtes editoris sumplibus vulgarelur, doctis-
simorumque plausu excepta, in lucem rursùs prodiret. Ad quod suscipiendum, seu priva tain, scu Socictatrm
ipsam fidenter hortabimur, paucisMinisque delraclis, vel additis, vel mulalis, ut consentanea icvo noslro in
quibusdam scientias et leges olentibus pnestentur, cci lissimum est edilorem in iheologiam beneficium grande
collalurum.

-*rmGw**>-
 ,

TRACTATUS DE FIDE.

DE OBJEGÏO FIDEL
-^^•(P455?îp-

CAPUT PRIMUM. Deo ; ac ad Epbes. 4, 5 : Unus Deus, una fides, unum

DE 0BJECT0 MATEBIALI FIDEI IN GENERE. /»rt;;/ism«;qnamunam fidem Cyrillus, catech. 5 et 9,
Chrysostomus, bom. 29 in 1 ad Cor. 12, ob univer-
ARTICULES PR11IUS.
salitalem ad omnia revclata se porrigenlem vocant
Quodnam in génère sit objectum materiale fidei.
Culholicam. Ergo objectum materiale fidei ad salutem
Quaestio principalis lue agitatur cum bxreticis, qui requisita; sunt omnia à Deo revclata. Probo secundam
fripticem Qdem distiaguu.nl, hisioricain nempe, mira- partem : Ad fidem liistoricam pertinent tum myste-
culorum et promissionum , et postremarn subdividunl ria quasi speculativa, quale est de Deo existenle et
in generaletn et specialera, quarum priores doas nec
remuneralore, tum praclica seu aclu implcla, uli In-
utiles, nec ad salulera cl justificalionem necessarias
camatio, Passio Clnisti et similia; sed borum fides
asseruiit. Porrô fidei hisloricœ pi'o objecte- tribuunt
etiam necessaria est ad salutcm , ut palebit ex di-
tiun res omnes olim gestas, tuni comminationes di- cendis seq. cap. : ergo. Probo tertiam partem : Illa
Vinas, tum pœnas peccantibus inflictas, quœ in Scri- fides est ulilis ad salutem ab adulto obtinendam, de
pturà perbibentur; fidei miraculorum omiiipoleiiliam
quà Marc. 1. c. dicilur : Qui crediderit salvus erit : qui
divinam, qua; onmia possit eliam naturam omnem non crediderit condemnabitur ; sed haîC ipsa est ea fi-
Crealan. excedentia; fidei promissionum generulis pro- des, de qua Dominus continué subdit : Signa autem
missam omnibus in Cbristum credenlibus salutcm :

quam
eos qui crediderinl hœc sequcnlur, etc., et hre-
spécial is misericordiam Dei, sen remissioiiem peeca- retici vocant fidem miraculorum : ergo. Confirmatur :

toruin et justilicalionem , quam quilibel in individuo

Fides tbeologica et ad salutem requisita ex Epislolà
sibi per juslitiam Cluïsti inipiitatam confidat, seque
ad Heb. 2, 1, est sperandarum substanlia rerum; ergo
Jottum et prœdes'.uiatum pro cerlissimo habeat. lia
eamdem fides ,
qua; débet omnibus esse communis ,
Calv. L 3 Inst. c. 2.
etiam se extendil ad omnipotentiam divinam mirabi-
Dico i" : Objectum materiale fidei tbeologica; est
lia operaluram, si expedit; unde ibidem subjnngit
oninis ac sola veillas à Deo revelala : sive ea sit di-
Apostolus : Sancti per fidem vicerunt régna, exlinxe-
vina sen de Deo, ejus perfeclionibus, ant décret»
runl impetum ignis , etc.
lîberis, sive creala. Probo primam parlcm : Objectum
Dico 5° : Objectum materiale fidei tbeologica; , ad sa-
materiale fidei Ibeologicac est omne ac solum id
lutcm requisitac , non est specialis erga particularem
quod propler solius Dei aiiclorilalem creditur; cùm
hominem misericordia divina , condonans illi pec-
banc solam fidem tbeologicam vocemus, qua: Deo di-
cala. Probo : Nwno in individuo potest certitudinc
centi cxbibetur; sed omnem et solam veritatem à
fidei tbeologica; credere se esse justum et salvandum
Deo revelatam propter ipsius rcvelanlis aueloritatem
nisi in individuo babeal revelationem divinam, sibi
credimus, ut ex terminis liquet : ergo. Dixi : Veritas,
in individuo et absolutèapplicari et convenire revela-
tu i quia Dons l'ulsum aul mendacium dicere ac
tionem de promissionibus generalibns conditionatis
revelaie nequil ; tum quia mendacium q'.iidcm sul>-
factam. Sed fidelium etiam nemo babet ejusmodi re-
jeetum fidei esse potest , minime verô proposilio
velationem absolutam ac in individuo, saltem ordi-
falsa aut mendax ut talis credi fide divinà. Pars se-
nariè et singulari privilegio exceplo ,
quod hœretici
cunda ex jam dicendis clariùs palebit.
probare non possunt; ut uberiùs ostenditur tum de
Dico 2°: Objectum materiale iidci ad justificalionem
justificalione , in tractatu de Gralià , tum de spiritu
et salutcm rcquisiUE est quodeurnque à Deo rcvela-
privato bic; ergo fides illa specialis nequidem est
tum etiam ad fidem bisloricam et miraculorum perli-
tbeologica : ergo nec objectum materiale fidei theo-
nens. Probo primam partem. Omne id est objectum
logicae ad salutcm necessaria; potest esse illa miseri-
fidei requisitœ, quod negari salvà fide non potest ;
cordia divina.
Bed quodeurnque à Deo revclalum est salva fide negari
Objectiones.
potest : ergo. Confinnatur : Marc. 10, 16, sine cx-
ilur : Qui crediderit, salvuserit; et Apo- Objicies contra primum :
1° Potest Deus habere et
ftlolus nibil inter (idem ac fidem distinguons ad llcbr. alieni rcvelare boc decretum : nolo ad ullum fidei ao
fil, v. K), Sine fide, inquit, impossibile est placerê tum cum nnâcomque rationali crealurâ concurrere.
 ;

437 DE F1DE. PARS I. DE OBJECTO FIDEI. 438

Scd hoc casu daretur aliquid à Dco revelalum et ,

(idem, cùm nemo dixerit Petrum, ubi super aimas
tamen non esset credibile ergo non omne revelatum :
ambulans timuit mergi, commisisse infidelilatem :

est objectum malcriale (idei. 2' Solus Dcus csl sub- ergo. — Respondeo : Distinguo minon m : Firma fi-

jeetum (idei, luni quia in omni actu fidei divin» cre- ducia aliquid obtinendi supra nalur.e vires est fides
dilur Dcus , mm quia non potest aliquid credi, nisi miraculorum in sens i Lropieo, sumendo effectum pro
liabcat ordinem ad Deum. ô"'.\'on omnia revelata sunt causa, concedo; in scn-.ii proprio cl formali, nego.
aequè vera ,
quia divina sunt veriora creatis : ergo nec Fides, qualenùs esl ass :nsus intclleclualis ob auclori-
omnia sunt acquè credibdia ; ac proinde saltein non tatein Dei promissa sua revi lantis, dicitur fides mira-
omnia speelant ad objeclum directum (idei, nec sunt culorum; quia pr;crequiritur ad petendum cum liducià
immédiate credenda. — Respondeo ad primum, tran- miraculum, habelque pro objecto maleriali omnipo-
seat anleccdcns, distinguo consequens : Ergo factâ teutiam et fidelilatem Dei in promisses, pro formali
supposilione ejusmodi aut alià exolieâ non omne re- revclalioncm divinain, q à Deus dixit se factitrum
velalum est objeclum , concedo ; eâ omissà et secun- quidquid in Clwisli nomme pelieriraus, sicut pétera
dùm ordinariam prasentemque providentiam nego. ,
oportet. Ad hune fidei actum sequitur fiducia obti-
Ad secundum, nego assumplum; ad probalioncm nendi miraculum ,
qua; in bomine ju.^to immédiate
primam . distinguo : In omni actu credilur Deus ut orilur ex babilu spei théologie», pro objecte» inatc-
objeclum formale, concedo; ut objectum materiale riali babens miraculum impelFandum , pro formali
dislincttim à formali, nego. Ad probalioncm secun- ûdelitatem Dei in explcndis s :is illis promissis, si hic
dam, distinguo : Nisi babeat ordinem intrinsecum et et nunc ita >il conveniens, el aliee eiiam conditioncs
antecedenler actualem ad Deum , nego; extrinsecum ex parle uostrâ fuerint impie tap.
cl apliludinalem transeat. De facto quidem plurima
,
Ad coiilirmalioiieiii primam , distinguo minoii m :

revelata perse ordinanlur ad fmem supernaturalem

Fides miraculorum quoad substanliam et suum effec-
aut illis proximè subordinatur ad (inem supernatura-
tum primarium non est communie, nec requiritur in
lem , vcl sallem à Deo oïdinari possunt ad faciliorem
omnibus, nego; quoad aecidenlalia el effectua) secun-
Dei cognilioncm : nibil tamen impedit ex parte actûl
darium, concedo. Fiducia in pnesenlibus cireumstan-
fidei, cur etiam non ordinabile, si à Deo revelatum
liis ad petendum et imjclr.tndum miraculum appli-
sit, actu thcologico ctedalur. Pr.vlerea in bis Dcus
cata , lidem generalem accidentaliter ratione lirmitatis
tantum est objectum materiale indirectum , remolum ,

majorem acmtensam consequilur, et speciali insiin-

et respective ad (idei actum se iinpcrtincnter babens.
clu Dei vtl ciiciin.slantiarum prudenli consideratione
Ad terlium, distinguo anleccdcns: Non sunt ;vquè
concilalur; quae cùm abeese possint ol ssepè snleant,
vera in se scu m-cessaria in essendo, aut prout per
palet nec fiduciam illam fidei susbtaulix esse debi-
principia intrinseca possunt altingi , concedo; non
lam, nec ejusdem effectum esse primarium, necom-
sunt acquè vera in ratione credibililalis, et prout co-
i ibus necessaiium aut couvenienlcm. Ad secundam,
gnoscunlur per leslimonium di vinum nego. , Ad bec ob-
nego minorent; ad ptobaiionem primam respondeo :
jeclum directum fidei dioitur, quod à révélante directe
Aliud est fides, aliud dov.um miraculorum. Prima est
enuntiatur, et à credeme per se credilur : cui non
obslat, quod à loquente vel credenle eognil;
in uoslrà poteslale ex nuper dicjis. Secundum est
> ofc

omne revelatum im- singularis gralia gratis tî;.tn à Deo uni vel alteri, cum
ad aliud ordiiielur. Porrô sicul
médiate, subsiat aucloritali divins ita et ÎBMne
'

I
otentiâ proximà impclrandi ipsum effectum o iracu-
,

creditur: ordo enini rerum intir se non variai ordi-

losum; quod utique in ioslià pot slate non est. Ad
probalionem secundam respondi ns, distinguo : Si quis
nem scu conjunctioncm immedialamr evelalioniseiini
revelato : unde et revelatum creditur prœsciudendo al)
non crcdercl, i: bis vcl illis cireumsiantiis patran-

ordine rerum, et ab ignorante hune ordinem. dum tore miraculum , ille : on peccan t contra fidem,

Objicies conlra secundum Firma :redulitas pr ecis •

sit defeelus fiduciie aut fir-
: (iducia ali(|iii(!

supra vires obtinendi est (ides miraculorum : scd milalis accident: li ici' intensa*, concedo; si sit defeelus

b rc fiducia non orilur ab co habitu, à quo procedit ipsius fid 'i quoad subsla liam vel proprium objeclum,
(ides dogmalica, seu fides tbcologica tum myslcrio- nego. runi Peins super aquam ambulans, tum Apo-
rum, tum promissionum, tum minaruni, tum geslo- stoli in uaviculà jaclati.el àChrislo ob mo licam fidem

rum ergo nec fides miraculorum e>l idem aut Uabel

:
reprebensi, n linuerant ipsam fidei subslantiam de po-

idem objectum materiale. Conlirinaliir 1° : Fides tentià ac fidelilate Chrisli, ob levem solùm firniilalis

tlieologica est enniniunis et requirilur in omnibus ac Gducix diminulioncm , teste S. Hieronyrao, in

, :

scd (ides miraculorum iht Ml < nnununis, nec requi- cap. 17 Mat th. corrcpli.

ritur in omnibus ergo. 2 : Fides thaologica débet Objicies conlra terlium : Fid ex Apostolo est hy-
in nosirfi potetftate, el inoredulila» ei opposita facil •.'s.'s ipercuuium, utlcgii S. Augu liuus; scd ethy-
bominen infiddem, bal e Edoi expellit :
p istasi cat exspectationem, quemadmo-
irum aulcin coBventl fidei miraculorum, tum q
Ep. ad Hcbr 5, 11, apparel,
patrare miracula non est i:i eujuslibel potestate, luin :
m dei rmiualiur ad significalioncni
quia si quis non ereden i i.i !ii-. vel illis c ntiis daim ;•
lidu-

non fore paira..dum miraculum, m n peccaret contra Ul

cla : ergo et cjus ol i
 ,

DE EIDE. 440
«9
Dei misericordia. - Respondeo 1° : Nego minorera : sitionem etiam S. Auguslinus, tr. 29 in Joan. permit-

inprimis ibidem addatur Argumentum non lit, ul peccator dicalur credere in Deum vel Christum
Nam cùm : ;

tum quia actus fiducke non adoptetur alia

apparenthm, ex hujus significalione etiani hypostasis
sufficil, si

signiflcandam substantiam determinatur. Et

Ps. explanalio S. Augustini, 1. c.,et serra . 144, juxta
ad
58. 8, sic liabet : Et substantiel (
hypostasis) meaapud quam credere in Deum vel Christum est credendo

te est; ubi licet vox hebraea dicalur significare exspe- amare, credendo diligere, credendo in cum ire, et

ctationem vel spera , septuaginta Interprètes rectè ejus membris incorporari ;

quam scnlcnliam dùm D.
reddiderunt sensum; cùm ibidem non signifiectur Thomas, 2-2, q. 1 et 9, ad 3, sectatur, simul dicit pec-

actus spei, sed res sperala, nempe Deus, quique hoc calores symboli initium duntaxat in personà Ecclesiac

sensu potuit appellari substanlia nostra quam usur- ;

pro ferre.

palionem elralionem nemo fidei tribuerit. Porrôdùm Inst. 2° : Justificatio in adullis non polest obtineri

ad Hebr. 5, 14, dieitur : Si tamen inilium subslanliœ sine actu voluntalis ; ergo fides juslificans pracler as-

( hypostasis) ejus usque ad ftnem teneatnus; inde ta- sensum revelatis datum consliluitur per actus volun-

men hypostasin hic prospe usurpatam non évincent latis, quales à Calvini scelatoribus enumerantur
haeretici, licet addant in eodem capite, pramiissa fuisse l°a$sensus (iducialis et praclicus, quo homo Evange-
ha^c in vers. 6 : Si fiduciam et gloriam spei ejus usque lium non tantùra judicat verum, sed et bonum amore
ad finem firmam relineamus. Quic enim significatio hy- dignum; 2" actus refugii in voluntale ad proposilam
postasis sit fidei applicata, docuit nos inler Griccos per Evangclium prœcipuè hominis miseriam Deique
eloquentiss'unus S. Chrysostomus ,
qui hom. 12 in gratiam orlus, quo homo miseram suam condilionem
Episl. ad Hebr. : « Quia ca, inquit, quœ sunt in spe, agnoscens confugit ad Christum ;
5° actus receptionis,

« sine substanlia esse pulanlur, (ides eis tribuit sub- quo homo gratiam Chrisli apprehcndil, Christo adhae-
< stanliam, aul poliùs ipsa est essentia eorum, ut pu- rel, eique se unit. Super hos demùm actus ubi homo
i ta, resurreclio necdùm facta est, et necdùm est in se refiectit, agnoscil se habere fidem justilicanlem es-
< substanlia, sed fides facit eam subsisterc in anima seque justificatum, unde tamen consoiatio et confi-
c nostra, id est, quod dicit substanlia. » Unde etiam dentia, tanquàm effectus fidei prolluil. — Respondeo :

vers. 6 potuit signalé poni spes, vers. 14 autem fides Nego consequens : Quia poliùs inferendum erat sim-
ut fundamenlum spei, aut aliud quodvis speclans ad pliciler : ergo practer fidem requiruntur ad justifica-
eumdem finem. Postrcmô nec illud adjunctum bperan- lioncm aclùs voluntalis, quod est verissimum ; nega-
rantium déterminât vocem hypostasis ad significatio- tur etiam supposilum consequcnlis ,
quia dùm dieitur
ncm exspeclalionis, cùm sensus diversus hàc lectione à novaloribus fides juslificans, intelligitur fidem per
non évadât, quia subsislenlia rerum, qusc sperantur, se solam justificare, cùm tamen non dicalur juslifi-
pnesupponilur, ut homo speret : praiterqnàm quod cans, nisi quatenùs est prima disposilio ad justifica-
novalores communiter fermé nobiscum legant , hy- lioncm. Quod actus recensilos allinet, negamus pos-
postasis rerum speratarum. Respondco2'' Transmisso : tremos haberi posse aut vocari actus fidei, sed de ulli-

syllogismo, nego ultimam illalionem nam cùm expe- : mo statim plura.

clalio sit futurorum, fiducia autem, quam novatores Inst. 5° : Ut homo justificetur, débet apprehendere
fingunt, sit de re pra:senti, nihil concluditur pro eo- jusliliam Chrisli: sed banc débet apprehendere per fi-

rum errore. dem non autem apprehendere potest per solam

:
fidem
Inst. 1* : Ad fidem spectat credere Léo, credere Itistoricam : ergo per fidem spccialem scu fiduciam.
Dcum, credere in Deum : sed credere in Deum dicit Confirmatur : Aclus receptionis est, quo homo am-
actum voluntalis; ncque alium quam fiduciam : ergo. plectitur Christum et in ejus merilis unicè confidit :

— Respondeo 1° : Nego primam partem minoris :

sed hic actus non est spes ;
quia hœc non excludit ti-

Non enim signifieanlur diversi actus, sed ejusdem morem : ergo débet esse fiducia, utpole cerla et in-
aclùs fidei diversoc habitudines, connolationcsautre- fallibilis. — Respondeo 1* : Distinguo minorera : De-
lationes.Et quidein juxtaS. Thomam, 2-2, q. 2, a. 2, cre- bel apprehendere justitiam Chrisli, hoc est, débet se
dere Deo, dieitur actus fidei, prout lendit in Deum ut dispoiiere ad jusliliam à Deo accipiendam, eamque
objectum formale : credere Deum, prout affirmât Deum irapelrare aut mereri de congruo, concedo : hoc est,

ul objectum ma'.criale expressum : credere in Deum, débet sua aclione quasi tralierc ad se alquesibi nuire
videlur connolare habitudinem ad Deum, tanquàm ad jusliliam Chrisli, nego. Primus sensus est calholicus,

finem ultimum, ad quem veluulas tendens movet ad in quo aclioucs nosli\e bonse justificalionem précé-
actum fidei ;
quin tamen requiratur aclualis moiio dentes statuunlur tanquàm pr.ieparationes et disposi-
voluntalis, cùm salis esse possit habitualis. Cùm vc- tiones ad gralisc et sanctificalionis donum ab ipsâ
5. Epiphanius elCyrilhis Hierosolymitanus, etiam Chrisli juslilià dislinclum, quod Deus nobis et qui-
i:i Symbolo dicant : Ciedo in S. Ecclesiam; cum
;t!ii dem [>cr sacramenla, tanquàm manum suam invisibi-
Soarcsio notant asscri posse,quôd credere in Deum liter exlentam dat, coque nos forraaliter justos consli-
,

solmu connotet relalionem ad Deum tanquàm obje- tuil. Secundus est erroneus, tirai quia supponit quod
ctum rormale. Respondeo 2" Transmissâ prima parle : homo justificetur formaliter per justitiam Chrisli ho-
tenndam : tum quia ex modo dictis sufficil mini imputalam , lum quia aclio hominis propriè non
actus tendens in Deum ut finem ultimum, quam expo- justificat, cùm neque sit causa efliciens neque forma-
441 PARS 1. DE OBJECTO F1DEI. 44â

!is justificationis. Respondeo 2' Nego minorcm : I ccrla ut in, boc sy llogismo exhibetur : Omnc legitimura
Non cnira sola fides est, quse disposilio aul appreben- concilium babel assistenliam Spirilûs sancti ; Triden-
sio activa in quocumque sensu dici queat; sed requi- tinum fuit concilium legitimum : ergo habuit Spirilûs
runtur ctiam alii actus, spei nempe, charilatis, pœni- sancii assistenliam : vel denique tantùm probabiliter

tenlise, etc. Quàm parùm verô inde quis illos actus nota, cujus exemplum exstat in sequenli diseursu :

cum fide confundere poterit, tain parùm id licel re- omnis contritus légitimé confessus cl absolutus est in

speclu fiducise specialis, quam sine particuiari rcvela- statu gratioe : sed Pctrus est contritus, légitimé con-
tione nequidem prudenler esse possibilem cerlum est. fessus et absolutus : ergo est in stalu gralûe.

Ad confirmationem : Omisse intérim falso majoris Nola 2° : Objectum fidei materiale etiam proximuni
supposito , respondeo : Nego minorcm ; ad probatio- aliud est taie quoad se, aliud quoad nos. Primum est,

ncm, nego supposilum, quùd spes et fiducia nostra quod est reverà revelatum, quamvis notilia de lali

debeat excludere omnem timorem, cùm apertum sit revelatione non sit sufficiens ad illius objectum fide

Apostoli monitum ad Ephcs. 6, o : Cum timoré et tve- credendum secundum ; est, de cujus revelatione sulfi-

more operamini salulem vestram ; nego ctiam supposi- cientem notiliam nos babemus ad fidem. Hinc patet,
lum consequentis. Fiducia de se nec cerla est, nec cur rcvelata columba licet etiam quoad se sil revelala
infallibilis, sed firma duntaxat, et ccrla solùm dicitur i
cjus definitio seu essentia metaphysica el parles phy-

quatenùs fundatur in actu inlellectûs certo et infalli- sicac essentiales, tamen ea non sint rcvelata quoad
bili undenam autem Iicec fides specialis ac funda-
:
nos; item cur plurcs propositiones obscurœ ante defi-

mentum talis ftduciœ habetur qualem Novalores ,

nitionem Ecclesiac fuerint duntaxat objectum mate-
asscrunt ? Quamvis enim Deus nobis promiserit pec- riale fidei cpwad se, postmodùm accedente decisione
calorum remissionem vilamque aelernam, ac id reve- pontificum vel concilioram evaserint ctiam fidei ob-
laverit ; non revelavit tamen, quôd ego sim veniarn et jectum quoad nos. Similiter aliud est esse credibile,
vi'.am consecuturus absolulè, neque absolulè promisit ;
seu quod potest fide divinà credi, aliud esse creden-
sed si credidero et fecero quœ Deus ad ea conse- dum, seu quod débet fide divinà credi. Ad primum
quenda exigit, quorum tamen neutruni Deus revelavit. enim sufficit quod aliquid sil revelatum, babealurque

Articulus II.
de ejus revelatione sufficiens notitia ; cum boc casu
adsit objectum materiale et formale, et sufficiens ap-
An veritas foimaliter implicite revelala sit objection
plicalio utriusque, atque hinc omnia ad tidem requi-
materiale fidei ?
sita ; ad secundum requiritur etiam notilia inlentionis
Nota 1° : IUud dicitur formatiter revelatum, quod divinœnos obligantis ad objectum aliquod credendum.
ipsà locutione significalur, seu quod à loquente dici- Dico 1° : Veritas formaliter contenta in aliquà pro-
tur vi signilicalionis terminorum juxta sensum à lo- positione explicité revelatâ est quoad se objectum
quente inlentum et intentionem manifestatam ;
quai materiale fidei et credibile. Probatur : Aliquid esse
postrema adjicimus, quia etiam Deus loquens adhibet credibile quoad se ac esse objectum materiale fidei,
metaphoras usitatas, in quibus proinde sensus est at- nihil aliud est, quàm esse talem verilatem, quœ à Deo
tendendus. Formaliter explicite revelatum dicitur, simpliciter et absolulè rcvelalur aut dicitur : ut patet
quod ipsi locutionis termini clarè et signanler expri- ex tcndenlià fidei, quœ non alligit modum dictionis
munt : formaliter implicite revelatum, quod formaliter claruin et explicilum, sed simpliciter sic fertur :

continetur, seu formaliter idem est cum explicite re- Credo, quia Deus dixit. Sed dùm aliquid à Deo ex-
velato; sic continetur definitio in definito, partes pbv- plicité revclatur, etiam simpliciter ci absolulè dicitur
sicè essentiales in toto, propositio purlicularis in uni- ac rcvelalur id quod in illo formaliter continetur,
versali, conclusio in pnemissis. Dicuntur autem h;cc quia aliàs cùm [quod formaliter continetur in alio,
implicite revelala ;
quia lied formaliter continentur sit formaliter idem cum alio, formaliter idem dice-
jj

in explicité revelato, tamen proposilà revclalionc non ! relur et non dicerctur, quod implicat. Ergo. Con-
slal'un apparent, sed per aliam propositionem débet finnalur 1° : Revelalio slmi loculio accipienda est in
explicari sensus revelationis, et revelalio ad illis assen- sensu obvio, morali, et juxta intentionem tum nsita-
tiendum applicari. Sic dùm explicité revelatum est lam tum debitam loquenlis ; sed revelalio in tali sensu
Cbrislum esse homincm, omnibus hominibus slatu- suinpta formaliter signiflcal, quidquid formaliter in
tum esse mori, oiniiem Aposlolorum die Pentecoslcs tali objecto continetur: ut palet min ex communi lo-

accepisse Spirilum sanclum, Mattlucumque esse Apo- quendi modo, quo significamus definitionem per de-
stolum ;
implicite revelatum est Chrislunt esse animal Qnitum, partes per tolum, parliculares per proposi-
ralionalc et compositum ex corporc et anima, Pelro lionem universalcm ; tum quia formalis coutinentia
statutum esse mori, Maiihauini die Pentecoslcs acce- talis est, ut vi termini continentis inlellectûs termi-

pisse Spiritum sanctum. Porrô propositio exponens et norum peritus statim bivc ac sine aliquo intercedente
revclationem explicitam applicans, ipsa etiam potesl molivo objecUvo alio percipiat : ergo. S. Greg. Naz.

esse rcvchita, ut palet in exemplo de rccepiionc Spi- oral. 37 de Sp. S. q. o do Theol. seu n. 66, sic scribit:
rilûs sancii ab Apostolis : vel esse metaphyncè aut Si te bis quinque eut bis teptem dicente, decem aut
plnjsicè ccrla, ut liquet in exemplo de statuto moriend qmtuordeàm coliigerem, aut ex eo quod animal ra~
àd omnes homines pertinente : vel soiùm moraliter tione vrœditum el mortale diceres, huininem use con-
 DE FIDE. Ui
443
ncquaquhm profettb, revelarclur essentiam liominis esse animal rationale;
nugari viidercr? [£!
éludèrent, an titn 8
constat, verè et propriè
; i ioc est falsum : ergo. 2 Deus revelans Noe dimisisse
ehm tua dicerern. Ex quibus
in alio formaliter contenlum, columbam ex areâ, non revelavit essentiam columbœ';
dioi objectum aliquod
continet. et similiter loqui licet de unione hypostalicâ, aliisque.
dicatur illud, quod quid formaliter
si

Dico 2" : Et ejusmodi veritas sit objectum mate- Ergo. — Resp. : Dist. secundam partem ant. Ex sup-

quoad nos, requiritur, ut cer- posilo quôd animal rationale sit defmilio hominis, est
riale fidei et credibile
formidinem certum alia explicité veritas, concedo alia formaliter impli-
tiludine excludente prudenlem
;

in explicité revelato formaliter cite, subdist. : Seorsim explicité revelabilis, concedo

sit ea.-ii veritatem ;

hoe tanlùm esse probabile. illa explicité revelata, baec est seorsim implicite non
conlineri; nec sufficit
Ut aliquid quoad nos sit fide revelata aut revelabilis, nego. Ad conf. primam, resp.:
Probauir prima pars :

quôd sit rêvera revcla- Nego min. Ratio est quia ut reveletur animal ratio-
theologicà credibile , sufficit

nobis ejusmodi cer- nale esse essenliam liominis, opus est, ut id de prac-
tum, et existentia revelationis sit

certum sit dicato hujus propositionis. Cbristus est bomo, etiam

titudine certa ; sed utrumque habelur, si

explicité reveletur, sic neinpe Homo essentialiler est

certitudine excludent. etiam formidinem prudentem,
:
1

animal rationale. Quia verô de Cbristo non revelatur

veritatem formaliter contineri in explicité revelato ;

nudum liominis nomen, sed ossenlia qua3 supponitur

quia veritatem formaliter conlineri in revelato est ve-
esse animal rationale, per rcvelationem quà Christus
ritatem formaliter esse revelatain ac consequenter re-
Qui certus dicilur esse bomo, implicite revelatur esse animal
velalionem exislere. Ergo. Confirmatur :

rationale, eo nempe modo, quo bomo implicite est

est duo et tria esse quinque, potest vi illius revela-
quinque panibus satu-
animal rationale. Ad secundam, dist. ant. : Non reve-
tionis, qu;« perhibet Cliristum
lavit essentiam columboe, boc est, non revelavit, quo-
rasse quinque bominum millia, credere Cliristum
bominum sa-
modô et per qu?e prsedicata columba sit definienda
duobus et tribus panibus tolidem millia
vel conslituatur, boc est, ne quidem formaliter impli-
turasse, ut Arriaga, licet adversarius, concedil : ergo
con- cite revelavit de prredicatis essenlialibus et constitu-
idem dicendum est de omni verilale formaliter
tivis columb;e, quidquid revelavit de columbà, nego.
tenta in revelato.
Inst. Deum aliquid revelare est Deum proferre
Probatur secunda pars ex damnatisab Innoc. XI,
verba, seu aliquod signum manifeslalivum objecti
inter quas vigesima prima, nostrae asscrlioni conlra-
Assensus supernatu- cum intenlione, ut audiens inlelligat : sed dùm Deus
dictoriè opposita, ba;c est : fidei

cum solum proba- proferl verba cum intentionc, ut audiens intelligat

ralis et utilis ad salutem slat notitiù
objectum formaliter explicité manifestalum, non hoc
bili revelationis, imb cum formidine, quà quis formidat,
Potest ipso babet etiam inlentionem, ut intelligat id quod in
ne non sit locutus Deus. Altéra est vigesima :

quem habebat super- objecto manifeslato formaliter implicite continetur;

quis prudent er repudiare assensum,
nuturalem. Ex liàc sic arguilur : Per assensum tidei imo potest habere inlentionem contrariam ergo. :

firmiter Conf. primo Potest definitum esse

: proximè credi-
supernaluralis intelleclus objecto credito ila

assensum bile quoad nos, quin defmilio sil quoad nos proximè
adbirere debel, ut fidelis non possit îiluin
credibilis : ergo primum etiam potest quoad se esse
pru'lentcr repudiare, imù poliùs vitam quàin fidein
credibile, quin secundum etiam quoad se sit credibile.
velit descrere. Sed si posset fide divinâ credi veritas
prinmm Secundo solum probabile est, formaliter implicite
probabiliter lanlùm in alio contenta, facile fie-

opposituni occurrerent contenlum in explicité revelato esse revelatum : sed

ret, nompe probabiliores
si in

irrationabiliter pnestare-
de quo probabile duntaxat est esse revelatum, id ne-
raliones secundum aulein
;

quit credi fide divina, ut claret ex num. 63. Ergo.

tur, si pro incerlo bono certum relinqueretur : ergo.

Ex opposita sequentiâ sequeretur, posse Resp. : Dist. primam partem min. Non hoc ipso
Confirmatur :

amorem Dei super babet inlentionem ut audiens intelligat implicite id

illnm, qui probabilissimè clicuit
quod in objecto manifestato formaliter implicite con-
omnia, aut rite sit confessus et absolutus, credere fide
tinetur , nego; non babet hoc ipso intentionem ut
divinà se esse in gratià.quia universalis propositio est
audiens id intelligat explicité, subdist.: Non habel in-
revelata, quod amans Deuni super omnia, aut rite con-
lenlioneiii absolulam, concedo; condilionatam, nego.
fessus et absolutus, gratiae staluin obtineat.Scd Iktc se-
qii'la nequitadmilli contraria cone.Tridenliiio,scss.(J,
Cum cognitio explicita definiti sit implicila cognilio

dcfinilionis aut formaliter conlcnti, Deus non potest

c. 9 : Xullus scire valet certitudine fidei cui non potest
vellc ut audiens primum intelligat explicité, et non
snbesse falsum, se graliam Dei esse consecutum. Ergo.
intelligat implicite secundum; quia alioquin cognitio-
Objectiones. ncm aut (idem vellct ac non vellel : undc secunda
Objic. 1° contra primait] : Christum esse bominem pars min. simpliciter negalur. Potest quidem Ioqueni
est una veritas revelabilis, et Cliristum esse animal non habere inlentionem absolulam ul audiens explicité

rationale est alia veritas seorsim revelabilis : ergo intelligalquodloqucns nonnisi implicite manifestai, cl

prior veritas revelari potest, quin alia reveletur : ergo implicite lanlùm in manifestato eontinelur; iniôpolest
uno revelato non revelatur aliud in eo formaliter con- boc loquens absolulè nollc, et sic secunda pars min.
tentum. Confirmatur 1° : Si revelato de ChrLslo esse intellecta admittitur. Idem tamen ncquit habere inten-
hominem, revelaretur esse animal rationale: eliam tionem conditionatam, quà velit ut, si audienti affulgeat
 ,

445 PARS I. DE OBJECTO FIDEI. uq

cognilio explicita scnsùs impliciti revelationis, audiens '
sem id de Pctro mibi présente affirmare sine di-
non intclligat idqnod fonnalilor implicite reveJaTÏt, rê- scursu, sed pnvvià duntaxat eognilione de Pétri prœ-

vera esse formaliter implicite rcvelaUim.Quo sensu non ;

senliâ. Ad primam partem min., nego seq. de co:i-

potest habere inlcnlionem oppositam conditionatam. clusione, quia h;rc minor exponens non habet se ut

Ad conf. primam, re-p. : Nego cons. disp. l'tquid ! motivum fidei, sed tantùm ut conditio, qu;e explicat
sit credibile quoad nos, requiritnr ut id per cognilio- i et applieat nobis rcvelationem ; unde etiam ad crodi-
nen) certain nobis proponatur revclatum ;
potest au- bile quoad nos duntaxat pertinel; quoad se aulem
I

lem haee cognilio certa haberi de definilo, et de defi- I

conclusio est crcdibilis per hoc quod sit revelata in
nitionc non haberi, eô quôd nequidem cognitionem :
universali, in quà formaliter continelur. Ad secun-
preedicatorum essentialium veram et propriam tenea- dam partem min. dist.: Tamen huie conclusioni : Ergo
mus : è contra ut quid sit credibile quoad se ,
sufficit Mattluens aecepit Spirilum sanctum, non assenlior

quôd sit absolutè et simpliciter objectum immedialum nisi propter identitatem exlremorum cum niedio, si

revelationis, sed definitum nequit esse objectum imme- illi assenliar précisé ex motione pnemissarum, con-

diatum revelationis, quin etiam sit defmitio, quia alias j

cedo ; si assenlior ex molione revelationis divinre,

de re formaliter eadem, qualis est definitum et de- nego. Possum nempe dupliciter assenliri etiam con-

hœc contradictoria esse et non

fmitio, verificarentur :
clusioni ex preemissis revelatis : primo, propter pra-
esse objectum immediatum revelationis. Ad secundam, inissas quoe revelalie sunt, eontinentque formaliler
resp. : Dist. min. Est probabile quoad auctores sen- conclusionem, et hic assensus est iheologicus, se-
tenliae contraria?, transeat; quoad nos, nego. Licel cundo, non propter pnemissas, sed tantùm propter

hic nobis prsescindere ab improbabilitate absolutà revelationem pramiissarum, qua? implicita est reve-

contraria; senlenti.c : tum quia iHa Innocentii damna- latio conclusionis, ulpole in illis formaliler contenta? ;

tio non agit de quœstionibus reflexis circa certiludinis et hic est assensus fidei.

qualitalem inter theologos conlroversis, uli in aliis Inst. 2° Si veritas certô formaliter contenta in uni-
pluribus palet ; lum quia, si reipsà fallcremur in eo versali propositione revelata esset crcdibilis, qurecum-
quod certum existimamus, et actu fidei credere cona- que veritas naluraliter certa ,v. g., nos nuuc existera,

mur, non habere nos assensum fidei supernaluralcm esset fidedivinà crcdibilis. Consequens esl absurdum.
ac verum, sed naluralem duntaxat et pure existi- Ergo. Maj. prob. Haec universalis est revelata : Quid-
matum, ultrôdamus. quid Deus cognoscit ila esse, id ila est. Certum aulem
Objic. 2' : Proposiliouniversalis sequè non continet cstDeum cognosecre nos nunc existere; ergo. — Resp.
formaliter particulares, ac universale non continet 1°: Juxla aliquos, quia ejnsmodi verilales jam prcesup-
individua ; vel si conlineal, tanlùm confuse significal ponunlur antecedcnler nota?, quàm divina seientia de
proposiliones particulares : ergo vi propositions oni- illis proponatur, Deus non videlur illas revelare per
vcrsalis revolat;^ vol plané non, vel confuse duntaxat proposilionem univcrsalem de sua omniscientià
et indeterminatè credibiles suit particulares. — Resp. : et ex eâ orlà certiludine de rerum existenlià qnamvis ;

Nego primam partem. Ant. disp. est, quia universelle enim Deus suam existentiam, auclorilalcm etiam
utpote à singularitatibus abstractum non potest conti- prasuppositivè jam nolam revelavit , tamen id discri-

ncre singularia; propositio aulem utpote pro singula- minis adhuc inlercedit, quôd postren a revelàrit non
ribus supponens débet cas continere. Secundam par- ex uno fine manifesland* hujus veritatis, sed fidei et

tem dist. : Propositio universalis quoad se et ex insti- ad fidem necessarirc certiludinis gratià; cùm è contra

lutione vocis signifieat confuse particulares, nego ;

pro rcvelandis in illà universali omnibus veritatiltus
quoad nos et ex defecla cognitionis de omnibus indi- naluralibus non haberi videatur alius finis, quàm ma-
viduis, coneedo. Unde et secundam partem conf. dist.: nifestalio; qui tamen superfluiis est nec necessarius,

Ergo confuse tantùm et indeterminatè credibiles sunt pne.suppositâ jam earum verilatum ccrlà notilià. Inde
quoad se, aut si nobis conslent, nego; quoad nos, nego maj., et ad prob. nego supp. Quod Deus revclan-
quamdiù nempe nobis certô et distinclè non innotes- do illani univcrsalem intenderit etiam revelare particu-
cunt particulares proposiliones earumque in univer- lares proposiliones, seu verilales sub eâ formaliter cou.
sali eonlinenlia, coneedo. tentas. — Resp. 2° : Disl. seq. maj.: Omncs verilales na
1 1
1
— t .
1° Et quis assenliatur proposilioni particulari luralcs sumptac independenter, aul seorsim ab univer-
sub universali contents, indiget discursu; sed in hoc sali propositione revelata*, estent credibiles lide divinâ,
discuta minnr, exponens particiilarem contentam nego; sumple ab illà dependenter et perassensum illi

in universali, non semper esl revelata ; consc- revelalioni innixum essent credibiles, subdist. : Soitem
quenler nec illa nec conclusio illi innixa est crcdibilis quoad ie, coneedo; semper etiam quoad nos, nego. A
Ml si etiam est revelata, oti in lii-^ prxmi6sis : Oinnis hoceiii'ii per modwn praevia: dispositionii requii '

Aposlolus arcepit Spirilum sanchun, M e*l ut nobis cliam veritas certô proponatur ut Nweiata.
Apostolus; lamcn buic conclusioni : Ergo Mali! Init.5 ": Licet de fide sit ()Uinem hominem ab Ada-
aeeepil Spirilum sancluin ; non assenlior, nisi ol> nin gcncralioiic naturali descendontem esse coc.ee-
identitatem exlrcmorum COU t rniino Dicdio. 1 pluin in peecato original i , lame» de lide no» esl, v.
— Resp. : Transmitto niaj.; quia si Deus revelarct j
g., C.ii d'onein esse in peccalo originali couccpltu» :

aliquid de omnibus in s< holà milii pr;eseniihus, pos- I ergo proposition* uDivarsaU revelata partiel» a ri s ne»
 , ,

447 DE FIDE.

de fide. Ant. prob.Si hoc esset de fide, foret etiam

'
prima propositio exponens , sed tantùm secunda ex
est
de fide Ciceronem exslilisse : hoc non adiniltitur ;
supposilo existentiœ et descensûs.

ergo. Maj. prob. Revelato tolo, revelatur etiam illius Inst. A° Juxta probabilem per omnem actum fidei

pars essenlialis Iiujus propositions : Cicero est con- eliam creditur ipsa revelalionis exislentia, et non tan-

ceptus in peccato originali, est illius existcntia ; ergo. tùm supponi prarviè potest illam existere : ergo etiam

Anlè responsioncm suppono revclaliones univcr- in hoc actu fidei , Cicero fuit conceptus in peccato
sales de subjecto complcxo hoc est, ut aflecto aliquà: originali , Ciceronis existentia et descensûs ex Adamo
circumstanliâ, maxime quee ad prxdicalum conducit, non lanlùm praeviè supponi, sed de (ide credi débet;
esse condilionatas quales sunt : homo verè conlritus quod tamen, cùm non sit revelata ejus existentia, fieri

justilîcatur; omnis hostia consecrata continet corpus nequit. — Resp. : Nego cons. disp. Quia ex senten-
Christi ; omnis homo ex Adamo descendens, etc. : lias ti;e illius principes revelatio se ipsam exercilè révé-
verô propositiones tantùm formaliter conditionatè lât, et hinc non est tantùm conditio, sed objectum
continere singularia, v. g. , si hic homo est verè con- formale quod actus fidei, unde per eum et affirmatur

lritus, justificatur ; si liacc hostia est verè consecrata, et creditur : è contra existentia Ciceronis per revela-
etc. Ratio est, quia locutio conditionata est, quai ali- tionem proposilionis non revelatur nec dicitur, sed
quid enunliat dependenler à circumstantià quam non solùm atlingitur per modum conditionis; unde fide
cnuntiat : sic autem habere illas revclaliones univer- divine credens Ciceronem conceplum fuisse in peccato
sales, liquet primo, quia lue propositiones etiam ex- originali, non crédit, sed quantum altinet ad objectum
tenduntur ad individua, quae absolulè et reipsà non materiale hujus fidei, supponitex parte subjecti Cice-
afûciuntur tali circumstantià, cùm vi prima? revela- ronem exslitisse et fuisse conceplum ; ac si diceret :

tionis vera sit luxe conditionalis : si Judas verè fuisset Cicero, conceptus et descendens naturali generatione
contrilus, fuisset juslilicatus: secundo, quia Deus non ex Adamo, contraxit peccatum originale.
habet intentionem manifestandi talem circumstanliam Inst. 5° In propositione particulari de tertio adja-
absolulè -convenire huic et il 1 i individuo, cùm fré- cente in materià contingente et prsedicatione actualis
quenter sit imp m tinens ad fidem catholicam aut ne- denominationis, qualis est illa de Cicérone, affirma-
cessariam vel utilem : tertio ,
quia aliàs negans illam tur subjecti existentia : ergo si creditur ejusmodi pro-
circumstantiam de particulari individuo salis nolam positio, débet credi subjecti existenlia ; sicut dùm de
peccaret contra (idem. Quamvis verô purificatà con- fide est canemTobise praecucurrisse, de fide etiam est
ditione propositio conditionata soleat fieri absoluta, et eum exstitisse. — Resp. : dist. cons. Ergo si credilur
bine etiam particularis, quœ purificalam conditionem absolulè et sine factâ suppositione, seu excludendo
involvit, contineatur sub universali conditionata, atque eliam conditionem illam implicilam universali propo-
sic ob hanc revelatam illa etiam fide credibilis fiât
;
sition! intrinsecam, débet etiam, etc., concedo; si-
tamen inprimis saltem quoad nos non fil, nisi post
id quidem absolulè creditur, non tamen eum illà exclu-
certam cognilionem de purificatione conditionis. Dein- sione aut sine suppositione declaratâ, nego. Ad prob.
de particularis est de fide duntaxat ex suppositione : disp. est. Quia illa de cane Tobiœ est revelata immé-
denique quoad omnes suas partes scilicet subjc-
illa diate in se ipsà et in particulari, absolutissimè etiam
ctum seu conditionem non est de fide, sed tantùm et ex inlegro lani quoad subjeclum quàm praedicatum ;

quoad pradicatnm seu conditionatum ; eô quôd quam- alia de Cicérone est revelata médiate ac in aliâ quoad
vis locutio et revelatio ejusmodi complealur ac iute- modum signilicandi , eâque universali ac conditionata,
gi ctur, sicut volum aut promissio ,
per conditionem adeùquc non absolutissimè, ex integro et etiam quoad
positam , tamen huec positio seu purificatio conditio- subjectum ; unde patel illam revelatam esse tam quoad
nis dicta et revelata non fuit : quod autem revelatum secundum, quàm quoad tertium isdjacens ; hoec verô
non est, credi nequit. — Jam resp. : Nego ant., quia duntaxat est revelata quoad lerlium adjacens, et qui-

dem
'

suppositâ Ciceronis existcntia et descensu ex Adamo ex supposilo socundi adjacentis.

ejusque cerlà cognitione, nobis absolulè credibilis est ;
Oojic. contra sccundain. Potest dari fides theolo-
ejusconceplio in peccato originali, Ad prob. nego maj., i gica infirma ac imperfecta, ut patet in Petro cui dixit
quia hece exislentia non est revelata, sed solùm natu- '

Chrislus , Matth. 14 : Modicœ fidei, quare dubitàsli?

ralik-r cognila. Ad ejus prob., dist. maj. : Revelato in paire energumeni qui , Marc. 9, exclamavit : Credo,
sine ullà conditione toto, eoque quiddilalivè et quoad Domine ! adjuva incredulitatem meam ! In quem locum
;

omnes partes, etiam revelatur ejus pars essenlialis, !

sanctus Chrysostomus : Si crédit, inquit, quomodb
concedo; revelato sub conditione loto denorainativè
'

dicit : Adjuva incredulitatem meam ? dicamus igitur

tantùm et quoad aliquam ejus partem, subdist.: Reve- quod multiplex est fides , introductoria scilicet , et per-
latur etiam pars essenlialis, qaae se habet eum
per modum !
fecta. Sed talis d'ici potest fides, qua? conjungitur
conditionati, concedo; qua? se habet per modum cou- I probabili solùm cognitione revelationis divinœ : ergo.
ditionis,nego. Propositio particularis in has duas re- i
— Resp. dist. M. : Potest dari infirma et imperfecta
solvitur Cicero exstitit descenditque concedo supernaluralis
:
ex Adamo, et fuit I
fides theologica naturalis , ;

conceptus in peccato originali. Cùm igitur propositio !

subdist. : Infirma et imperfecta ex defeclu molivi for-
tandis, quod omnes ex Adamo descendentes pec- \
malis et modi tendendi in illud propter formidinera
caverint, sit conditionala, vi illius
non fuit revelata i prudentera, nego; ex defectu sufficientis affections
 ,

449 PARS I DE OBJECTO FIDEI 450

voluntatis aut fiduciœ fidcm subsequentis , aut propler 1er detur earum objeclum : ergo eliam ad boc ut pru-

formidinem indeliberalam, concedo. Atque boc ipsum denter eliciatur aclus fidei supernaturalis, sufficil pro-

constat ex testimoniis allalis ; nam Pétri fldes primùm babilitcr dari ejus objeclum. — Uesp. : Nego cous,
supernaturalis crat, scd infirma ob deficientem postea disp. Actus aliarum virlulum sont piae affectiones vo-

fiduciam ; dein verô solùm naturalis erat, quando du- luntatis , ad quas quamvis requiratur, ut judicium pro-

bitabat, de quo andicndus est S. Aug. Hom. 14 de ximum ,

quo judicamus aliquid in bis vel illis circum-
Yerb. D. : Titubatio Pétri quasi mors fidci fait; sed ub stantiis esse honesium aut licilum, semper debeat

exclamant, fides resurrexit, non ambularet, nisi crederet, esse cerlum , tamen judicium speculalivum , quo res
sed nec mergerctur, nisi dubitaret. Y. d. n. 60. In quo- aliqua judicatur in se bonesta aut ita esse quoque
,

nam incredulitas alterius fueril , ostendunt verba ip- remotè dirigilur volunlas et operatio ,
potest esse pro-

sius priora , dùm ait : Dixi discipulis tuis , ut ejicerent babile tanlùm : tum quia sxpiùs ad certitudinem spe-
spiritum mutiun , et non potuerunt.... sed si quid potes, culaiivam pertingere non possiimus , et si ad operatio-
adjuva nos. Itaque fides ejus perfecla H bona fuit in nem virlutis necessaria semper foret, multi actus
eo quôd Deo et in eum credenli omnia possibilia sint, virlulum délièrent omitti, v. g., eleemosyna pauperi-
quam Chrislus anteccdenler ab illo poslulabat. Inere- bus pra-benda , honor parenlibus pendendus , adoralio
dulilas autem adjnvanda versabatur in eo quôd cùm bosti;c praeslanda , etc. ; tum quia voluntatis operalio

Apostolos, invocalo nominc Jesc, nibil profeeisse ad- recla, bona et bonesta est, quatenùs est conformis

vertisset, de ipsius eliani polestale ac divinilale dubi- dictamini rectic rationis, quod in judicio practico et

taret, atque bine ejus fides non quoad objeclum for- proximo certo residel,quodque bâcralione potest face-

mate et firmitudinem , sed quoad objeetum materiale rc, ut sit bonestum et licitum quod reipsà non est. E
deliceret ; alquc bine eliam requisita ad miraeulum contra actus fidei est actus intcllectûs, cujus objeclum
confidentia careret. In bunc sensum exponenda est est verum, et firmissimus;jam verô judicium probabile

fides, quœ à S. Cbrysost. voeatur introductoria , cui de rcvelalionis existentià nequit lacère ut aliquid non re-
scilieet opponitur perfecla lam sccundùm objeetum velatum reipsà sit revelalum, ac consequenter credibi-
formale ne materiale ,
quàm seeundiim elfectum fidu- le;nequc eliam prudenter imperare intelleclui, utfir-
cie et voluntatis affeelionem efneacem. missimè assen tiatur dari objeclum fidei ac revelationem.
In l. 1° Elsi amor Dei supernaturalis debeat esse Inst. 3° : Quamvis babealur tantùm probabililas de
super omnia , tamen non excluait amorem deleetabilis existentià revelationis, voluntas tamen prœstare potest,
Deo leviter oppositi , et starc potest cum peecato ve- utintellectus eliciat aclum firmissimum nam damna- ;

niali : ergo elsi eliam fides debeat esse super omnia, la est ab Innoccnlio IX prop. 19 : Voluntas non potest
tamen non exeludit omnem formidinem de opposito , ejfnere ut assensus fidei in se ipso sit magis frmus,
et sir starc polest cum nolilià probabili de revelatio- quàm mercatur pondus rationum ad assensum impellen-
nis existentià. Conf. Ascensus fidei cum probabili tium. Ergo. —
Nego ant. ad prob., resp. sensum pro-
tantùm notilià non foret supernaturalis, quia esset positionis damnat;c esse bunc, quôd voluntas non
falsus ; sed lalis assensus quandoque posset esse vous ; possit efficere vi sui imperii, ut assensus fidei super-
ergo lum sallem posset esse supernaturalis. — Resp. naturalis nixus motivo inlriuseco fidei , hoc est, di-
Dist. ant. : Amor supernaturalis Dei super omnia non vinà auctoritaie révélante, habeat majorem firmitatem
exeludit àsuoactu amorem deleetabilis Deo leviter op- inlcllectualem et adhœsionis, seu majorem certitudi-
positi, et in eodem actu potest slare peccalum veniale, nem ,
quàm mercantur rationes cxlrinsecae , seu
nego ; non excluait à stibjeclo amorem deleetabilis, et signa eredibilitalis et Ecclesiœ auctoritas, quae tantùm
sic peccatum veniale simul in eodem subjecto starc pariunt certitudinem cum falsitate absolulè adhuc
potest, concedo. Si aclus amoris esset simul aclus possibilem; unde fieret assensum fidci supernatura-
leviter peccaminosus non posset esse supernaturalis lcm non esse infallibilitcr verum; contra ac cône. Trid.,
uipote quem honestum ex orani parle oporlet esse :
sess. G, c. 9 enunliat. Ex quo liquet damnationem
quamvis verô ex dicl. n. "G, peccalum veniale non minime ad nostram qurestionem pertinere.

impedial, ne possit elici amor Dei super omnia, tamen Inst. 4° : Si credi nequit, de quo tantùm probabili-

id de fide supernaturali non tenet ; uipote quoe babet ler constat esse revclatum , ergo infidelis, cui mvsleria
modum lendcndi in ulrumque suum objeclum Grmis- fidei nostr* praî suis erroribus tantùm probabiliùs
siimim ,
qui lalis esse nequirct, slante de rcvelalionis \idcnlur revelata, non lenetur credere ;
sed ab eodem
existentià per alium eliam aclum formidine. Adconf., ponlifice damnala est bece prop. 4 : Ab infulcliinte ci -

resp. : Nego causam maj. Ideù enim à priori non est cusabilur infidelis non credens , ductus opinionc minus
supernaturalis quia non provenit ab liabilu vel luminc probabili. Ergo. — Resp. : Dist. maj. Non excusatur
fidei supernaturali, et conscqucnler non habel modum ab infidelitatc per hoc quôd non stalim et cum proba-

lendcndi proprium aclui Gdci supernaturalis. Hoc bili tantùm notilià revelationis credat, nego; quôd alia

verô non tantùm conlingit, dùm actus reipsà est fal- non facial, ad quee ex notilià rcvelalionis accepta le-

sus, sed et eliam dùm cum formidine elicitur, aut in netur, concedo. Infidelis in hoc casu nec tenetur, nec
certitudine de revelationis exislentià non fundalur. potest credere, ut ex n. 59 palet ;
quia tamen homini
Inst. 2° : Ad boc ut voluntas posait prudenter impe- ejusmodi lux aliqua afïulget de verà fide, qux est mé-
rare aclus aliarum virlulum, sufficil quôd probabili- |
dium omninô necessarium ad salutem, tenetur diligen-.
 ,

451
DE F1DE. 45*

média ad eam obtinendam adhibcre, solùm probabili, ut proximè dicturn fuit; de quo tamen
ter in'quirere et
quibus adhibilis Deus illi non décrit, perducetque
ad ullcriùs adverte, judicio huic in preesenti casu née
Quarc ha:c positivum nec negativum dubium adjungi, quia nec
nolitiain sufficienler certain de revelalione.
non quia non crédit, rationes in contrarium ccquales illis quae adsunt pro
oinitlens peecat in maierià fidei,

sed quia verilalem non inquirit, ut deberet; cùm in verà consecratione, nec etiam nullas rationes pro utrâ-

maierià vil tulis non solùm commiltalur peccatum tune, que parte liabemus; potest nihilominùs levis quidam
quaudo quis sufliciente habita pra;cepti notitià illud formido ex co oriri, quôd possibile sit hostiam non

violai; sed et dùm vincibiliterseu culpabilité? id igno- esse verè consecratam , vel ex defectu legitinue ordi-
rât; été contra qui banc diligenliain pra;stat excusa- nalionis vel intention is in sacerdole ;
quae tamen si

tur ab infidelitate, eô quôd impleat praeceptum fidei prudenter impedire possent adorationem, omnes ho-
jubentis, eo in casu raelius inquiri veritatem ;
non stiae eà carerent. His adde, quôd supposito etiam defe-
autem quia sequilur opiuionem minus probabilem, ctu consecrationis reipsà faclcc non committatur idoto-

quam habet de suà sectà quod unum in hâc propesi- lalria saltem formalis, quia non adoramus hic ob-
tione dâmnatum fuit : eô quôd nunquàm liceat sequi jeclum, quodeumque ibi fuerit, sed ea refertur in

opiuionem minus probabilem, ubi dalur lex, consue- Christum. Unde licet intelleclus invincibiliter erret

tudo, vel convenlio de sequendà probabiliori, aut ubi judicando ibidem existentiam Christi, non errât tamen
periculum gravis damai imminet, quod evitare non voluntas, quae in solum Christum tendit, quem, quia
pendet ab opinionis probabilitate. judicatur ibi contineri honestum, decernit adorari. Ad
Inst. 5° : Potcst credi Christi praesentia in hâc numé- prob. primam, resp. : Dist. : yEquè, hoc est, uterque
ro hoslià, tum quia scandalosum esset diccre, non esse actus exhibelur in obsequium divinum , conc. ; hoc
de fuie in bac numéro hostiâ populi adorationi exposità est, eodem modo, nego. Diversissimum autem modura
non esse Christum, tum quia ex Cœremoniali Romano, tendendi in actu fidei supernaluralis hactenùs satis
aliisque diœcesanis, sacerdos, viaticum administrai, indicavimus, eumdcm uberiùs infra declaraturi. Ad
diccre jubetur Credis, frater, hoc esse corpus Domini no-
: prob. primam, nego ass. Nequidem enim cerlum judi-
stri Jcsu Christi ? et infirmus, responderc : Credo. Ergo cium speculativum in hoc et aliis virtutum moralium
CÛm probabililer tantùm conslet banc hostiam rilè aclibus requiri, similiter dicturn est supra.

consecratam esse, sufficit probabilis notitia de formali Articl'lus III.

continenlià particularis in universali revelata. — An veritas virtualiser soliim ac médiate revelata sit

Resp. : Nego ant., vel dist. : Polest credi aclu fidei objectum materiaie fidei.

implicite conditionalo, si nempe hostia verè sil consc- Nota 1°. Pro ralioneconlinentiacuniuspraedicali vel
-
crata, couc. ; actu fidei absoluto, subdist. : Relaté ad propositions in alio dicilur aliquid formaliter vel vir-
liostiam ut sic verè consecratam, concedo; relaie ad tualité}- revelatum; si aliquid sit formaliter idem cum
i.aiiC numéro hostiam, nego. Ad prob. 1° resp. : altero, uno revelato etiam aliud formaliter idem cum
Quamvis id coram imperilo vulgo occasio possel esse allero, uno revelato eliam aliud formaliter revelari,
scandali, tamen reipsà et coram theologis scandalo- virlualiler verô dicilur revelari aliquid in alio, si quid
sum non est , cùm hœc propositio niliil aliutl sonet, ac tantùm rcaliter idem est cum altero formaliter reve-
non es^e revelatum à Deo hanc hostiam esse verè lato, cujnsmodi sunt proprielates etiam melhaphysicae
consecratam. Inde nec esset absolutè martyr, qui pro respectu essentice. Sicut verô formalis revelatio solet
l.ujus propositio is verilale morerclur. Ad prob. 2" diciimmediata, sic etiam virtualis dicilur mediata;
resp. : Et pra cepturo illud et aclum fidei esse absolu- quœ (|uidem duplex est, scilicet vel mediata ex parle
tuui relaté ad existentiam Christi sub liostià verécon- subjecli, ubi Deus non immédiate per seipsum, sed per
secralâ, implicite condilionatum autem relaté ad banc prophetas et Apostolos aliquid revelavit; quam tamen
numéro hostiam. hic non usurpamus : vel mediata ex parte objecti, ubi
Insl. G': Hostia quaî ita probabililer esteonsecrata, aliquid nec in seipso formaliter etiam conlinetur in
ut non deiur iiiotivum positivum prudensde opposilo, alio explicité revelato ; sed tantùm contincturvirtua-
est absolnté adoranda ergo etiam absolutè credi po- : liter in alio tanquàm in causa et radice, aut cum eo
test Christi ibidem prsesetitia; tum quia adoralio œquè sic conneclitur, ut perlegitimam consequenliam ex eo
exhibelur in obsequium divinum, ac acius fidei; tum necessario deducatur.
quia ut hostia possit absolutè adorari, débet piïùs ab- Nota 2". Licèt cognilio divina non possit esse pra>
solut.'; eredi.sub illà dari objeeluin adorationediguuin. cisiva, adeôque Deus cognoscendo alicujus rei essea-
— Resp. : Conc. aut. ;
quamvis enim adoratio hœc à liam etiam debeat cognoscere illius proprictates ; re-
quibusdam dicatur pra:suppositivè conditionala qua- velatio lamen divina saltem exlerna polest esse prœ-
,

lenùs nempe prxsupponit cogriilionem, quâ prudenler cisiva, adeôque Deus ad extra potest revelare essen-
jodicatesse hostiam verè consecratam et adesse Chri- liam,quin rcveletejus proprietatem metaphysicam aut
stum, non est tamen formaliter aut lerminalivè con- physicam. Ratio utriusque est ,
quia Deus cognoscen-
ditionala, quasi diceret Adoro te,Chris'.e, si forte es
:
do est necessarius ; unde quidquid est cognoscibile
sub his speciebus. Nego cons.
Disp. est quia adoralio ratione su;e omniscientiao coguoscerc débet : in rêve-
est actus drtulis mordis,
aique ad voluntalcm pei ti- lando autem est liber, alque ad revelationern utituf
nens,acconseq>ienlerremolé umdari polesl in judicio signis crealis aut vocibus sccundùm liberam institu-
453 PARS I. DE ÔBJECfO FIDEI. 454

tionem manifestalivis; quoc cùm exprimant unam for- ficatur de uno , verificatur etiam de aliis realitcr cum
malitalem, quin aliani ctiam realiter idenlificatam illo identificatis : ergo. — Resp. : Nego ant. ; ad prob.
manifestent, etiam Deus potest unam sine altéra re- dist. : Quidquid verilicatur de uno formaliler accepto,
velare. Pneterea etiam, cùm revelalio non sil mani- ,

j
verificatur etiam de aliis realiler cum illo identifica-

feslatio qtuvcumque, sed talis quœ, inlerposilà lo- i

lis, nego quidquid verificatur de uno realiler accepto,
;

quentis anctorilate, tendit ad notitiam alicujus rci subdist. : Verificatur ctiam quomodocumque, ncmpe
dfcndam andienti, seqnitur voccs et signa ex se pos- '

vel vi naturalis connexionisvel vi revelationis, de aliis

se audientem deducere in cognitionem cujnsdam ob- realiter identificatis , concedo ; verificatur praîcisè vi

jecti, quii: tamen illnd propriè ac testando à loquenle revelationis, nego. Minime autera ex bis infcrri posse
revelalum sil, ac consequenler credibile. ;
eontradictionem, vel ipsi adversarii probant, dùm fa-

Dico : Veritas virtualiter dnntaxat et médiate in al- l lontiir essentiam revelari formaliler et immédiate,
tère, explicité rcvolato contenta non est objcctum ma-
'
proprietates autem virtualiter duntaxat et médiate.

leriale fidei. Prob. Quod non crcditnr aul non crcdi ! Quôd porrô nec formaliler reveletur proprietas reve-

potest tantùm vi loquentis Dei ac revclalionis,non est |

latâ formaliler esseniia, et revelatio essenliœ sit prae-

objeclnm materialc fidei ,

quia formalis londentiaaclùs ! cisiva, ex supcrioribus salis liquet.

fidei est lisee : Credo hoc, quia Deus dixit, seu rêve- Inst. 1° : Deus revelando aliquam rem, eam révélât
lavil ; Sed Veritas virtualiter duntaxat et médiate in ;
I
juxta suam naturam, quam reipsà habet ; lum quia
aliero explicité revelato contenta sic non creditur ncc !
revelalio Dei est manifcslatio scientiz, quam habet
Deus de tum quia Deus revelando,
''

credi potest; nain aclus fidoi, qnocrederem, v. g., ri- ;

illà re ; v. g.,Chri-

sihililalem Chrisli, eô quôd bumanitas Christ; revela-

'

stum esse Iwminem, non voluit dicere eum esse bomi-

ta fuit, inprimis non potest habere banc tendentiam :
<

I
nem metaphysicum , seu metaphysicè sine propriela-
Credo Christum esse risibilem, quia Deus dixit eum tibus sumplum; tum quia révélât juxta communem et

esse bominem, M patttex ipsis terminis, eô quôd sic humanum modum loquondi, secundùm quem quando
non importotiir moliuim fidoi anciens objectum ma- ;
dicitur, v. g., homo, non solùm dicilur ejus essentia,
terialc seu risibilitatem. Deinde, neque istam Credo :
I
sed etiam ipsius connaturalis slalus, ut moles corpo-
Christum esse risibilem, quia Deus dicit esse homi- ris cum suâ extensione, quantitale et organisationibus ;

ncm, etonmis bomo est risibilis; nain talis actuspar- tum quia revelato de Christo esse bominem est de ,

tialiter nilitur illi rationi philosophiez, quôd oninis bo- lide Christum babuisse oinnia ad slatum connatura-
mo sil risibilis. Donique nec banc: Credo Christum esse •

lem pertincntia, nisi specialis ratio vel fides ipsa nos

risibilem. (juia Dons hoc dixit ; nain supponitur Doiim cogat aliquid excipere. Ergo. — Resp. : Dist. ant. :

tantùm dixisse Christum esse bominem : dicere autem Révélât secundùm naturam quam reipsà habet et in ,

Christum esse imminent, secundùm se non Importai quantum eam revelatio externa exprimit, concedo;
iiitentinncm ingerendi aliquent formalem conoeplum simpliciter secundùm naturam, quam reipsà habet,
de risibili, neque intentionem manifestandi formalem nego. Equidem nihil révélai de aliquo, quod reipsà
conceplum son monlom de risibili, quae tamon intentto non habeat; non tamen omnia, quœ habet, révélai.
salicnt implieita requirilur ad propriam locutionem. Ad prob. primant, resp. : Disl. : Revelatio est mani-
Ergo. Conf. 1 : Revelatio Dei ad extra potest esse prse- festatio vel adiequata vel inadéquate scientiae, quam
eisha, et etiam de facto est, quia proul ad nos périm- Deus de aliquà re habet, concedo ; seinper adacquatà,
ait, o,l signum vel vox qu;e formaliler et immédiate nogo. Ad secundam, resp. : Non voluil dicere Chri-
tantùm nobis inférant conceptum essentialem rei per ea stum esse bominem metaphysicum, clc, hoc est, no-

signilioaLc : ergo ex hoc quôd Dons revelel formali- luil dicere Christum babere tantùm essentiam mela-
té]- essentiam, revelationi divina' non suhstant pro- physleam hominis, non autem proprietalcs, concedo;
pnelatesel alia pr.odioata, formaliler el ratione ralio- hoc est, noluit vi hujus revelationis solùm manifestera
cin ita dislincla. 2" Ideô formaliler revelatà prœcisè ac credondam proponere essentiam hominis metaphy-
cssetilià etiam proprietates esseni de lide, quaa inillâ sicam de Christo, nego. Ad lerliam, dist. : Secundùm
\\rlnuiher coiiliiientur, quia Deus illam explicité reve- communem loquendi modum, dùm dicilur bomo, per
lando has etiam implicite ro\elare inlendcrct ; sed hoc se loquendo dicitur etiam hujus slalus connaluralis,
nce constater se, ei vi ipsi IS revelationis probatur; <'te. , rtego; por accidens et si ex circumslanliis lo-
ex facto , cùm |
otiùs indo sciamus, Doum propric- quentîs întentio cottigitur, dicitur etiam status conna-
lnt«s etiam explicite roulasse, qualos sont passibilitas turalis, etc., concedo. Hoc poslremo modo v. g. si
, ,

Cl mortalilas respo< lu Cbristi, diim cas credi voluit ; interroganli an saerifieium miss;e sit cullus Deo gra-
ncc ex fini', cùm Deus Bpecialem babere possit el babeat ins, qnis responderel : Ipse Chrislus id instiluit, per
s ope (inem ad revelandam essentiam, v. g.. Innnnii.i- hoe implicite omninô dioerot id Doo placera , quant -

lem Chrisli, quam ad .revelandam proprielalem, v.g., vis hoc complaccnlia solùm sil terminus, quocUDQ
j.assihilitaleni. \e| risihililatom cjusdent. Ergo. eoimeclitur Chrisli inslitutio : bine Paulus I ad Cor.
15, ex resurrectione Chrisli ut causa' exemplarisetme-
Objeciiones.
titoria probat esse de fuie nostram omnium resurre-
Objic. 1°. Ilevelalo aliqno pr.odicato,revolanturom- '

elionem ; ut Ibid. explioat lecl. 2 S. Thomas. Ad quar-

llia ClUn ipso realiler idenlilicata, quin quidq ul v >;«( : fit vi illlus revelationis socundùm se
 ,

465 DE FIDE. 456

spectre de fuie est Christum habuiase omnia ,

etc. '
tioni , concedo ; Christi corpus in Eucharistià habere

nego; simul cura aliis circumstanliis sumptae, aut vi sanguincm et animam saltem formaliter implicite re-

aliannn revelationum.ubi Christus, ad Hcbr. 4, dici- velatum est Rom. 6, 9: Scientes qubd Chri-
in illo ad
tur liomo nobis per omnia similis absque peccato, slus résurgent ex morluis jam non moritur, mors illi

concedo. Nempe quamvis ad propriam locutioncm de ultra non dominabilur. Quôd habeat divinitatem, simi-

al.quà verilatc requiratur, l°signum externumapium lilcr revelatum est in eo Joann. \ , 14 : Verbum caro
ad illam formaliter manifestandam se» îngenerandam faction est. Qua? bina cum illo Matth. 28 , 26 : Hoc
formaient) ejus notitiam saltem implicitam , et 2* lo- est corpus meum , constituunt quasi pra?missas revela-

quentis intentio hoc faciendi ; tamen cùm utrumque tas , in quibus illa conclusio de praesentià sanguinis
Joculioni possit convenire non lantùm per se loquen- anima? ac divinitatis formaliter continetur. Vi autem
do, sed etiam per accidens ralionc circumstantiaruni verborum illorum , hoc est corpus meum , sicut juxta

exlrinsecùs oceurrentium, fit ut illa verba : Chrislus Trid. ne quidem formaliter ponitur sanguis et anima,
est bomo , ut affecta aliis circumstanliis ac conlextu, sic etiam non credilur.
significent Christum habuisse corpus organicum per- Inst. 4" : Revclalà re melaphysicè connexà cum
feclum cuti omnibus ,
qua? ad connaturalem hominis termino aliquo , rcvelalur etiam terminus ,
quia
stalum pertinent. ex hoc Gcnesis 1 diclo : In principio creavit Deus
Inst. 2" : Deus agendo ad extra nequit producere cœlum et terrant , ubi révéla lur actio ,
potest credi
essentiam metaphysicam , non productà ejus proprie- exislcnlia cœli et Deo tanquàra
terra? , creala à
talc metaphysicà : ergo nec revelare, pra?scrtim quia effeclus : sed terminus metaphysicà? connexionis non
sicut ad extra operando operatur sccundùm rerum conlinetur formaliter in re connexà ; ergo credi polcst
exigenliain , nisi velit palrare miraculum , sic etiam aliquid etiam formaliter non contentum in revelato.
debeat dici revelare. — Resp. Disp. Productio termi- Conf. Revelato uno corrclativo etiam rcvelalur alle-
natur ad rem ,
prout ha?c est à parle rei et in esse rum, quia correlativa sunt simul naturâ et cognitione :

physico ; revelalio autem terminatur ad rem prout ergo etiam revelatâ essentiâ, revelanlur |
roprietates,
substat intenlioni loquentis ad cognitionem audientis quia essentiâ radicans et proprietales radkala sunt
directe alque bine in esse inlentionali; unde quidem duo correlativa. — Resp. : Nego maj. ; si enim non
implicat produci rem sine altéra sibi realiler idenlifi- revelanlur rcaliter identilicata , mullô minus termini
calà ,
quia idem aliàs esset et non essel productum : metaphysicà; connexionis revelantur ; ad prob. nego
non verô répugnât unam formaliiatem distinetam ab cons. Nain diccre : Deus creavit cœlum et terram ,

altéra iine hàc revelari. Ad rationem , nego supp. est formaliier dicere quôd Deus dederit esse et existere
cons. ,
quia nec revelalio , utpote qua? potest esse cœlo et terne , cùm propositio activa et passiva for-
proncisiva, nec proprielas tanquàm formaliter distincta, maliier idem enuntienl. Revelationes autem non sunt
exigunt ut revclaià essentiâ rcveletur proprielas. accipienda? in sensu grammalicali , sed morali et hu-
Inst. 3' Revelalâ universali hàc Omnis homo
: : est mano secundùm intenlionem loquentis, prout ex con-
mortatis, credi potest ha?c parlicularis hic sludiosus
; lextu et aliis circumstanliis colligi potest. Si autem
est mortalis non includatur formaliter in illà
, liect ; ila altendalur illud testimonium Scriptura? , absque
cùm hujus subjectum non includatur formaliter in dubio formaliter hic revelalâ significatur existentia
sufcjeclo illius , eô quôd homo formaliter non sit slu- cœli et terra? à Deo creala. Ad conf., resp. : Ex modôdi-
diosus. Conf. Ex co quôd revelatum sit Christi corpus clis, dist. anl. et cons. Revelato corrclativo quà lali, et
esse in Eucharistià de fide est, juxta Trid. etiam
, , essenlia quàradicante, revelatursallem implicite aliud
ibi adesse sanguincm animam et divinitatem vi na-
,
correlativum et proprielas radicala, concedo; revelato
liK-alis connexionis et concomitantia? ergo etiam ex
; illo quod est correlativum aut essentiâ radicans, nego.
eo quôd Christum esse hominem sit revelatum, de ûde Objic. 2° Ad hoc ut aliquid sit de fide, sufficit ut
— Resp.
:

crit eum esse risibilem. Dist. Parlicularis

: :
illi possim assentiri propter testimonium Dei ; sed si
credi potest quoad pra?dicatum concedo
, ; credi po- constet de idcfitilatc hominis cum risibili, possum as-
test quoad suhjectum, nego. Simililcr illud additum
, senliri risibili propter testimonium Dei revelantis ho-
dist.: Parlicularis non includitur
formaliter quoad prec- minem ergo. Conf. 1° Quando revelatur proprietas
;

dicatum, nego quoad subjectum concedo.

Palet ex
; ,
aut actio unius, vi hujus revelalionis potest etiam cre-
dietis prreced.arl.subjeclum propositionis parlicularis
di illius essenlia et existentia ; ergo à contrario dùm
in universali coulent* non
credi, sed supponi, quia in revelatur essentiâ, credi potest proprietas. 2° Ad fidem
unhrereali non revclatur absolulè
subjectum, sed dun- sufficit revelalio mediata ex parte subjeeti itemeon-
;
taxat pradicatum cùm verô
hoc , nempe mortalilas, ;
nexio revelalionis cum objcclo revelato ; ergo etiam
formaliier sil idem in propositione
particulari et uni- mediata ex parle objecli, item connexio proprietatis
versali supposito ut certo
— Resp.
homo, pogsun,
WBT.
,

dist. aut. :
flde

De fide
crcdcre
quôd
^^
etiam est adesse sanguincm
hic sludiosus sil

morla]is M
cum
ficit
csscnlià ut revelalâ.
ut illi possim assentiri proplcr testimonium Dei,
: Dist. maj. : Suf-

TT
"^ «
°l

concomitante nauiralis,
****««
„ego;
Précisé ac vi solitari* conne-
ut illud dicenlis,
est idenlificatum
concedo; ul dicenlis aliud, cui
aulconnexum, nego. Sic enim non
illud

vi conne- credilur propter testimonium, sed assenlimur illi pro-

xion» ac concomitante
nt substantw alteri révéla- pter idenlificaiionem vel connexionem, unde quidem
4 S7 P ARS I. DE OB.1ECTO FiDEl. «*
seu actus ad liabitum theologiae formale scilicet malitiam aversari, neque habere pr»
scicntia theologica,
!

objeeto formali ut quod saltem partiali bonitatem di-

perlinens; non autem actus fidei theologicae sequilur.
i

Ad conf. primam, nego cons. Disp. est, quia regula- vinam quamprosequalur) non essetheologicum, neque
ex parte praedicati revelatur proprie- perlinere ad liabitum cbaritatis, utpote cujus objectum
riter loquendo si i

tas vel actio, simul ex parte subjecti revelatur ejus formale à quo tamen tam actus aversativus quàm pro-

essentia et existentia ; cùm lise sint quasi praedicata seculivus virlutis specificari débet, ut quod non attin-

superiora, quae in inferioribus formaliter continenlur;

git. Si verô ejusmodi detestatio sit quidem aversativus
è contra revelatâ essentia, proprietas nec ex parte objecti materialis, sed tamen vel parlialiler vel tota-

praedicati nec subjecti revelatur quia haec in essen- liter proseculivus ratione objecti formalis, erit quidem
;

ac inferiora in superiori, formaliter tlieologicus et speclans ad cbaritalem sed quia hinc

tia œquè parùm, ;

continetur. Ad secundam, disp. est, quia revclatio ex etiam proprium motivum cbaritatis habet, apertè dis-

parte subjecti medialaextendit se ratione sui et forma- crimen inter ant. et cons. elucescit.

autem se tenet ex parte obje- Inst. 2° : Multa sunt de fide quae virtualiter tantùm
liter ad objectum ;
quae
cli, non ratione suî objectum medialum afficit, sed sunt revelala; prob. quae Ecclesia définit sunt de fi-

solùm ratione idenlitatis realis aut naturalis conne- de : sed Ecclesia multa definivit quae tantùm sunt

xionis connotat. Item quia prior connexio est ipsa re- virtualiter revelatâ : v. g., Christum habere duas vo-

velatio divina infallibilis adeùque fidei objectum for- luntates, quod tantùm virtualiter revelatum erat in

male posterior est vel identitas vel neccssaria revelalione duplicis in Christo naturae. Ergo. Conf.
;

connexio quae objectum formale scientiae, non item Negans Christum esse risibilem censerelur haereticus,
fidei esse possunt. quia revelatum est Christum esse hominem ; im6 es-
Inst. r : Ad babilum cbaritatis non solùm perlinet set formaliter haereticus quia qui negat proprictatem,

amarc Deum propter seipsum, sed ctiam proximum negat etiam essentiam, et hinc negatà risibilitate, ne-
propter Deum. Ergo et ad liabitum fidei non solùm garet humanitatem revelatam : ergo aliquae veritates
crederc essentiam propter revelationem divinam, sed sunt de fide ex vi revelationis, in quà virtualiter tan-

proprielatem quoque propter essentiam revelatam. tùm continenlur. — Resp. : Nego ass. Ad prob., dist.

Conf. 1° : Quamvis creaturaecontineantur in Deo solùm maj. : Quai Ecclesia définit ut credenda, sunt de fide,

virtualiter, tamen earum cognitio in bcatis perlinet ad ooneedo ; «rase définit tantùm ut theologicè certa, nego.
lumen gloriac; ergo et quamvis proprietas virtualiter Similiter dist. min. : Ecclesia multa définit ut creden-
duntaxat in essentia eonlincatur, tamen assensus de da, quae tantùm sunt virlualiterrevelata, nego ut theo»
;

proprietate potest faclà essenti;c revelalione spectare logicè cerla, concedo. De fide eredendum nihil Eccle-
ad liabitum fidei. 2* Actus, quo detestor pcccatum sia propo:iit, nisi quod implicite saltem est revelatum

propter nialiliam ejus ut offensai Dei, est actus tlico- in verbo Dei scripto vel tradilo : potest tamen id quod
Iogicus perlinens ad cbaritatis liabitum , licet eo virtualiter in rcvelalo continetur, proponere tanquàm
immédiate nonatlingam Dei bonitalem tanquàm obje- theologicè certum, ita utoppositum illi senlire sitle-
clura formale quod : ergo et actus, quo credo risibi- merarium et schismalicum, non verô ha'reticum ; duas
lilatem ut realiter idenlificatam cssenlkc revclatae est enim in Christo esse volunlates revelatum est immé-
actus propriè tlieologicus et perlinens ad liabitum fidei, diate in Scriplurâ. Ex hàc constat Deum habere pro-
licet eam non crcdam immédiate propter revelatio- priam voluntatem, et Christum esse Deum ac conse-
nem divinam. — Resp. : Nego. cons. Disp. est, quia quenter habere voluntatem divinam praeter hanc :

sicut proxiinus à bonilate divinà csscntialitcr pendet et autem alteram adhuc fuisse in Christo voluntatem,

ad eam referlur, sic etiam supponilur amari propter nempe humanam, similiter habetur in sacris Litteris

illani ; unde in amore proximi est motivum formale ubi Christus, Luc. 22, dixtt : Non mea voluntas, sed
cbaritatis, obquod amor ille merilù refertur ad cha- tua fiât. Caelerùm hic non suscepimus definire in par-
lilalis liabitum : è contrario revclatio divina non con- ticulari, sitne de fide baec vel illa veritas singularis.

neclilur cum proprietate, à quà dicens, essentiam Ad conf., resp. : Dist. primam prob. ant. : Censere-
prascindil; adeùque nequit esse motivum ad eam cre- lur haereticus quia praesumerctur negare humanita-
dendam. Ad conf. primam, resp. : Dist. ant. : Cognitio tem explicité revelatam , concedo ;
quia etsi praecisè
rreaiuraïuni in quoeumque medio à beatis habita per- negarct aut eonnexioncm inler humanitatem cl risibi-
linet ad lueem gloriae, nego; formaliter in verbo seu in litatem, aut revelationem risibililalis, nego. Circa hune
divinà essentia à beatis habita, conecdo. Quia verô ad syllogismum : Omnis homo est risibilis; Christus est
banc babendam requiritur, ut actus, quo cognoscitur homo , ergo Christus est risibilis; triplex casus est
essentia divina, idem sit quo cognoscunlur créature, ei possibilis :
1° «t quis non pénètre! eonnexioncm es-
j

prseterea Dei essentia sit ratio formalisac motiva, cur |

senti;e ac proprielalis ;
quo casu illc negarct majorera,
crcaturaccognoscanlur; patet liane fonnalem in verbo |
nec dici posset hxrelicus ut per se liquet. 2° Et quis,
cognitionem creaturarum omninù pertincre ad lumen penetralà connexionc illà et praemissis concessis, ne-
gloriac : cùm ex opposità ratione assensus proprietati get consequentiam ;
quo casu quia praesumilur negare
pr.i'slitutus ad fidem pertincre nequcat. Ad secundam, conclusioncin non ex co quod negel eTidcntem illa-

resp. : Ejusmodi actum deicsiationis ( si sopponatur tiout'in , neque etiam praeraissam naturaliler eviden-
tam objectum materiale, scilicet peccatum, quàm , tem, sed quod negel prxmissan revelatam, quie cU
TU. VI.
 i

DE F1DE. 460
45S
esse hocreti- Dico Objectum materiale fidei in memoratis tribus
obscura, ctiam praesumitur et arguitur
:

revelatam prae- Symbolis convenienter traditur. Convenientia haec pa-

cus quamvis si reipsà non negaret
;

non foret hxreticus. 3° Ut quis pénè- tet 1° ex argumenta Symbolorum , tum quia in iis con-
miss'am, reverà
connexionem et concédât etiam totum sed linetur quidquid explicité credi débet tum quia in
;
tre! illam ,

ponitur quod per sepertinetad Dei, beatitudinis no-

heget consequens esse de fide; et sic non foret nec
iis

strœ, Christi, vice salutis noslrse, aliorumque mediorum

praesumi posset haereticus, sed responderet secundùm
Ad secundam prob. nego cognilionem, propler perfectionem et obedientiam in-
fnôstra sententiae principia.
Qui negat proprietatem, negaleliam lellectùs, spem firmandam et excitandam charilatem ;
ass. prob., dist. :

emanantem talem proprietatem, conce- tum quia aliimagis particulares fidei arliculi in bisge-
essentiam ut
do negat eam absolutè sumptam , secundùm se ,
et neralibus virtualiter conlinentur.2° Ex particularibus
;

Symbolorum finibus, qui in primo erat instructio fide-

prout est rcvelata, nego. Potesi enim quis ex proximè
lium, in secundo refulalio hoeresum tune natarum, in
negare connexionem proprietatis cum essenlià
dictis
tertio 3° Ex
major declaratio et mysteriorum explicatio.
adcôque negando proprietatem non negare essentiam.
Observa. Ex priore prœsentique articulo corollarii aucloritateSymboloram, quamnon auctores eorumdun-
num fide divinâ credi laxat de quibus mox dicetur, sed et Ecclesia; propositio
more inferri decidique solet,
conciliavit cùm illa fecerit hsec symbola sua, et Apo-
possit, quôd boc numéro concilium reprœsentct Cbri- ;

prœsens Romanus ponlifex sit verus stolicum omnibus fecerit commune, illud Patrum sin-
sti Ecclesiam ;

hic sanctus solemniter à pa- gulis dominicis et festis solemnioribus sacerdotibus

papa et Cliristi vicarius ;

in Missœ sacrificio, ministris autem Athanasianum in

pa canonizatus fruatur ceternâ beatitudine. Sed quia
œquè ac calholicis con- officio divino recilandum praeceperit.
singulares sunt cum hœreticis
Observa. Equidem fidei articuliomnes non in bis Sym-
troversia; demajore revelatà et minore naluralilcr cer-
bolis sed inProfessione fidei juxta prœceptum concilii
tà, qiue tauquàm proemissoe afferuntur pro illis verila-
Tridentini apertè conlinentur verùm nec illud Symbol
tibus in conclusione affirmandis hinc ad illas contro-
;
;

ratio permiltebat aut exigebat, nec nécessitas errorum

versias in altéra parte pleniùs respondere licebit.
CAPUT II. oppositorum urgebat, nec ratio disciplina? patiebatur.

De objecto materiali fidei in specie.

Hinc quamvis articulus de Eucharistià antonomasticè
designamus vocetur mysterium fidei, tamen in nullo Symbolorum
Nomine objecti malerialis fidei in specie
vel de illo vel de alio sacramento prœter Raplismum
bic artiçulos fidei catholicae, qui id ultra objectum fidei
mentio quia Aposloli et Patres voluerunt dunta-
materiale addunt, quôd sint fidei proposiliones de re
fit ;

xat tradere compendium doctrinse fidei de iis qu;e

ejusmodi, quaeper se ad fidem spectet, elspecialem cre-
speclant ad fidem spcculativam, et quse indiscrimina-
dendi difficullatem conlineat. In bujus autem argumcnli
tim, ab omnibus adultis credi debent antè Raplismum;
periraelione primo quidem de symbolis, utpote artiçu-
tum de arliculis ipsis, reliquaenim explicabantur tune, quandô per Rapli-
los fidei noslraï conlinenlibus,
demùm de qnibusdam eorum afleelionibus disserelur.
smum erant facti aliorum sacramenlorum participes,
et eorum urgebat prœceptum quod ipsum
de Eucba-
A.RTICULUS PRIMUS. ;

rislià testalur S. Aug., tract. 11 in

Joan. Quod disso-
An objectum -nalmale fidei convenienter tradatur in
nantiam lectionum prgesertim circa Symbolicum Apo-
Symbolis fidei?
stolicum atlinet, aut ad particulas quasdam et
verba
Nota : Symbolum vi nominis collationem significat,
Symbolo omissa, ab alio asserta spectat; ne-
ab boc
ex usu sumiUsr pro iudicio ac tesserâ; prout fidei ap-
gandum non est, occasione posteriorum hecresum non-
plicalum dititur summa vel comprebensio fidei seu
nempè sim- nulla doctrinse substanliam nibil immutanlia fuisse
credendorum simples, brevis et plcna ; ut
adjecta, vel quia rudibus jam abundè nota neque tum
]>licitas rudilati,brevilas mémorise, pleniludo consulat
conficiendi gc- conlroversa, subinde esse omissa.
doctrince. Fiais symhoH bujuscemodi
neratim fait triplex : 1
'
ut docentes baberent unam DcCbristi verô ad inferos descensu, quem David,
praidicavit, no-
.idemque fidei regulam, quam omnibus proponc- Psalm. 15, 10; Pelrus, Act. 11, 22,
antiquissimà Patrum
rent; 2" ut discenteB teuerent fidei formulam ,
quam landum venit, ipsum dogma ab
mémorise h rent et fréquenter profileren- tradilione confirmari, cùm de eo leslentur, !ren.,

invicem consentirent, abin- 5 advcrsùs hœr. cap. 2G Tertull. de Anima, cap.

tur; 5' ut î lib. ;

Hilar. Piclav. in
.,1 et à falsis docloribus tuerentur. 32; Alhan. de Sal. advent. Christi,
communias referun- Ps. 53 et 134 Aug. in Ps. 83 et lib. 20,
de CMC, cap.
Symbolorum prie'ipuoriun tria ;

t.jr. Primom dicilttf Apostolicum , liabclque pro au- 2 Jonoc, S. Léo Magnus in serm. 8
15; Hier, in cap.
Ctoribn los, ac mcipit : Credo in Deum Patrem de Pass. Dom., etc. Quanquàm verô Symbola Patrum
tamen arliculi ven- id
i dicil'.ir à S. Thosaâ Palrum, de comentionem non faciant,
symbolo apud
politanuna, quia àPatribus lali minime officit, tum quia exslat in
Epipban. lib. 2 ad-
.
mstanlinopo- Cyrill. Hier. Calecb. 4, et apud
compendio fidei, qui ambo florucrunt
il : Credo in -nvim Deum. ùs hrer. in
omissum est, testante Ru-
,
liitur S seculo quarto ; tum quia si

Al symbol., cvcniL quia videtur lue

id
lrinO,et»ncipit : Qnicum- fino in Expôsit.

arU'nlub intëlligi in V'Obis prjeceileiilibus mortuus ,

 , ,

461 PARS I. DE OBJECTO FIDEI. 462

et sepultus est; tum si recens adjectum fuit, id factum Recentiorum qui putant Apostoloscondidisse hoc Sym-

est ob majorem Apollinistarum et Lucianistarum bolum in commune consulcntcs eâ ratione, quà edun-

Arianorum animani Christi neganlium, confutationem; lur Canones in synodis episcoporum. — Resp. : lpsi

quin tamen hune articulum referre deberent Patres Apostoli Symbolum Apostolicum condiderunt. Proba-
Nicœni, qui, dùm adversùs universam Arianorum se- tur ex Patrum testimoniis, supra laudatis, quibus ac-

ctam et cum Pâtre Christi consubstantialilatcm et pas- cedunt S. Ambrosius, lib. 1 epist. 7 ad Siric. et ser-

sionem proflterentur, hoc ipso et Apollinistarum et mone ullimo de jejunio Elias, Cœlestinus I in epist.

Acacianorura errorem confodiebant. ad Nestorium, Rufinus et Léo M., 1. c, Cassian. lib. 6

de Incarn. cap. 3 et 4, S. Maxim, hora. detradit. Sym-
Qu^stio prima.— An Apostoli condiderint Stjmbolum, bol., Patres conc. Epbcsini in relatione ad lmp. de
quod dicitur Apostolicum?
Nestorii dopositione, aliique qui illud Symbolum vo-
Nota 1° : Triplici modo symbolum dici potest Apo- cant .lpos^o/oJMmveldicunt Apostolorum signatum sen-

stolicum primo quatenùs Scripturis et Apostolicse tentiis, vel per Apostolos traditum aut ab Apostolis tra-
; ,

doctrinœnon répugnât; secundo, quatenùs ab Aposto- ditum acceptumve prommliant; atque haec quidem non
lorum temporibus jam traditum ac pervulgatum fuit; ex proprio quasi invento sed ex traditione proedeees-
tertio ,
quatenùs ita est ab Apostolis traditum, ut sorum proférant. Unde Rufinus de Symbolo praefalio-

ab quoque conditum sit

iis atque digestum. Quoad nem bis verbis orditur : Tradunl majores nostri ; Hie-
duplicem priorem usurpationem consentiunt plerique ron. vero, August. aliique Symboli interprètes illud

omnes, Symbolum rectè dici Apostolicum; unde et lanquàin vctuslissimum et à primis Christianis acce-

Calv. lib. 2 Inst., cap. 16 : Neque enim dubium est, in- ptum lautlant. Conf. juxtaS. Aug. regulam, lib. 4 de
quit, quin à prima statim Ecclcsiœ origine , adcbque ab Bapt. cont. Donat. cap. 24 datam, quod universa lenet

ipso Aposlolorum seculo instar publicœ et omnium cal- Ecclesia, nec concilns inslitulum, sed semper retenlum

citlis receptœ confessionis obtinueiit. Veritas autem ipsa est, nontiisi aucloritale Apostolicà, hoc est, ab ipsis
patet ex testimoniis antiquissimorum Patrum, quse Apostolis aucloribus , traditum reclissimè créditai: Sed

récitât Nat. Alex, dissert. 12 sect. I, ex quà suffleiat Ecclesia universa inprimis tenet hoc Symbolum ipsis

laudâsse Iren. , Terlull. et Hieron. quorum primus adversmiis fatentibus : idem dein semper seu à pri-

lib. 1, adv. haer., cap. 2 de Symbolo, cujus partem mis jam seculis retentum fuit cùm Patrum producto-
repetierat, ait : Ecclesiam per omnem terrarum orbetn rum quidam seculo secundo et tertio floruerint, et alii

dispersam ab Aposlotis eorumque discipulis illud acce- testenlur de anliquitate Symboli : ex quo denique li

pisse; alter adv. Praxeam de eodem scribit liane re- quet, idem non fuisse editum inconcilio QEcumcnico,
ijulam ab initioEvangelii decurrisse; postremus, epist. quorum primum seculo quarto habitum fuit. Prceterea
58 ad Pammach. asserit Symbolum fidei et spei nostrœ autem , cùm particulare concilium nullum assignari

ab Apostolis traditum. Quoad postremara verô acce- possit,neque eliam ostendi quomodô à parliculari edi-
plionem Apostolicam negant contra unanimem ferè tum fluxeritad universam Ecclesiam, neque singula-
Catholicorum sententiam non pauci, inter quos alii ris aliquis auctor unquàm fuerit proditus aut cum
post Calvinum etErasmumpraecipuisunt Gérard. Yos- fundamenlo atque auctoritate ad universalem adeô
sius diss. prima de S. Symbolis, Dupiuin Nov. Biblioth., receptionem necessaria proferri qucat; sequitur,
om. 1, auctor Anglus in bisl. Symbol. Apost. Symboli originem nonnisi ab Apostolis repeti possc.
Nota 2° Aquxstione hàc conlroversà dislinguendae
: Necdicas 1° Si Symbolum esset ab Apostolis coin-
:

sunt aliae duaï, quaî versantur circa tempus et modum, posilum ; Lucas hoc relulisset in Actis Aposlolorum
quo Symbolum ab Apostolis conditum fuit; quamvis vel Aposlolus alius suis inscruisset epistolis. 2" Debe-
enim temporis, finis ac modi cognilio admodùm cx- ret esse pars Scripiura ac canonicum, licet ab aliis
plorala tamen ipsam rcrum uarrata-
non habealur, id quarum illa ad Ephe-
scriplum, uti sunt Epistolx Pauli, 1

rum subslantiam minime élevât; si quidem haec non Tychicum, ad Romanospcr Pbœben, ad Pbi-
sios per

répugnât et validis testimoniis firmatur. De tempore lippenscsperEpaphrodilum scripta est. 5° Idem fuis-
quidem sententiae praecipuae sunt, 1° quorumdam qui set in omnibus Ecclesiis; cùm tamen diversa sint, qua3
editum Symbolum putant in eo cœtu 120 virorum, de Orientales habent, ab usurpalis in Ecclesia Occideniali,
quo, Act. 1 mentio habelur. 2° Baronii ad an. 44, qui et in bac eliam Romanum ab Aquileensi et Raven-
arbilratur conditum anno secundo Claudii paulù post natensi. — Resp. : Ncgo seq., ad primum, resp. : S.
morlem Jacobi M. 5° Uulini in exposit. symb. et Isi- Lucas, ut notât Hieron., mulla prœtermisil historiogra-
dori Ilispal., qui statuunt illud esse confeclum statim phi licentià, nec omnia ab Apostolis dicta aut facta
]>ost advenlurn Spiritûs S., ubi Apostoli ab invicem perscripsil. Ratio verô cur ipse et alii in epistolis ca-
discessuri normam pradicationisbaptiz, andorum ca- nonicis praitermillcre Symbolum polerant, erat tum
tecliesin , et Ecclesiarum inslilutionem in uuaiii for- ejusdem divulgalio jam lai la cl ad omnes fidèles per-
mulam conferendam cxislimàrunt. De modo autem lala DOtilia, tum quod co linc editum fuit, ut non alra-
prima sententia e»t aucloris serin. 11*>, Lcon. M. in meulo aut cliartà sirtberetur, sca in labulis cordis, ac
epist. 13 ad Pulcheriam, aliorumque, qui volunt sin- i memoria ratinerelur, ut affirmant Hieron. ad Pammach.
guloB articulos Symboli à singulis Apostolis esse sla- et August. serin. 7o de diversis. Ad m< iindum, nego
,

tuiôb; secunda est Raibcili Pasch^uui couununior 1

seu. quoad paitein ScriplUKe c.\ mododictis; ex qui-
 ,

DE F1DE. m
Chrysologo, serra. unam isti ad probationem admittebant, quaeque articu-
ex RuBaô, loco ciuto, et
[

bas mi et
autem Symboli clarè continet, opus non erat confutare
Symbolom vivà solùra voce non
los
,
69 constat
conditum; quomodô au- hocreses ex symbolo. Ad tertium, resp.: Cùm Con-
I scripto, fuisse ab Apostolis
Scripturae pars stantinopolitanum non sit diversum ab Apostolico, sed
est et nonscriptum,
'

tem quod traditum

Deberet esse hujus lantùm major explicatio contra novas haereses,
dici potest? Ad vocera canonicum, dist. ;

aliquid taie dicitur, quod recitatione illius in missà et hoc satis commendatur
canonicum hoc sensu, quo
quo dicitur taie, quod quanquàm Romana Ecclesià etiam Apostolicum ter
est in Scripturx-canone,nego;
fidei, quà ratione etiam tradi- saltem quotidiè in divinis officiis, et in privatis preci-
est canon sive régula
non scriptae canonicae dicuntur, concedo.
Quœ bus frequentissimèrecitet.
tiones
adduntur, Ad secundum, resp. Non Tertullianus solùm, sed
de seriptoribus Paulianarum epislolarum
:

cùm memorati et Irenaeus, aliique totum Symbolum, ut ab Apostolis

lapsus sunt Basnagii et divinationes ;

quidem illas epistolas non autem scri- traditum, non exscribunt, sed praecipua aut plurima
transtulisse ,

nego seq. Diversitas au-

Ad lertium tantùm capita, prout videbantur contra haereticos ne-
psisse legantur. ,

quacdam cessaria reddunt atque hinc etiam iidem variis in lo-

tem symbolorum, quae advoces duntaxataut ;

additamcnta ex dictis pertinet, mira videri non débet, tis verba varia usurpant. Cseterùm Tertullianum ex
linguâ hebraicâ industrià eliam omisisse memorata, probabile fit ex
cùm symbolum quod unà duntaxat ,

scilicet aut syriacâ, compositum et solâ traditione ejus cum Montanistis commercio, qui peccala graviora

diversarum linguarum transla- irremissibilia contendebant, et Ecclesiam Calholicam,

crat diù servatum, in
lione facile aliquam mutationem tulerit. Caeterùm in quam vel in tribus laicis conservari posse dicebant,

Romanà eàdem forma

Ecclesià , ordine , ac sententià injuriosoPsychicorum nomine infamabant. Yitamaeler-

Apostolicum Symbolum fuisse recitatum quibus ,

fuit nam quam non addunt Hieronymus et Rufinus, lege-

conditum, testantur Rufinus et Ambrosius ad Siric. runt Ambros. etChrysol.cumaliis.Praeterea, ut notât

Nec dicas 1° Symboli nec erat nécessitas, quia hcec

:
S. Th. 2-2, q. 1, a. 8, vita alterna pars est gloriae spe-

oritur ab haeresibus, quarum tamen nullae Apostolo- ctans ad animam, quam profitemur per carnis resur-
reclionem de corpore quin el ipse Rufinus sic priorem
rum temporenalae fuerant; nec usus, quia Patres pri- ;

nunquàm de resurrectione articulum exposuit, ut in eo illum de

morum seculorum auclorilate hujus symboli

conati sunt doclrinam calholicam contra haereticos vità ecternà inlelligi doceret.

aut ignoratum, aut per- Ad teriium, resp. Concedunt aliqui rà catholicam

stabilirc; unde videtur illis :

snasum fuisse, illud non fuisse editum ab Apostolis; non fuisse additum symbolo Apostolico, cùm ha;c non
noquc œslimutio, cùm in missà non conatur symbolum sit nota nascentis et quasi infantis Ecclesiae. Alii com-
Apostolicum sed Constantinopolitanum. 2° Tertullia- muniùs id negant, cùm et Cyr., Hieron. in Catech.18,

nus in relatione symboli non refert articulos de Chri- Chrys. et auctor traclatùs de Symbol, hanc vocem le-
sti dcscensu ad inferos, de Spiritu sancto, de Ecclesià gerint. Poterant verô eam usurpare Apostoli, tum
et sequenlibus. Hieronymus verô et Rufinus notant quôd catholicum non restringatur ad unam locorum
symbolum Apostolicum concludi articulo Resurre- universalitatem, tum quôd Apostoli prœscii futunc di-

ctionis, et sic poslremum de vità aeternà abesse; unde latationis per orbem universum banc notam sine fal-

nec Romanum dici potest Apostolicum, nec il li pos- sitate potuerint Ecclesiae tribuere. Quantumvis autem

sunt inlelligi de Apostolico jam vulgato. 3° Vox catko- salva maneat S. Paciani auctoritas, liquet tamen ex

lica Ecclesià; in symbolo addita neque in Aquileensi Eusebio, lib. 5 historiée Ecclesiasticae, cap. 15 et 16,

liabetur, nec legebatur à Rulino et S. Augustino; cùm Christianorum Ecclesiam et à Smyrnensibus in epistolà
il le banc voceni non exposuerit, iste autem déclara- encyclicâ et ab Apollinari llieropol. jamante nomina-

tions lantùm causa in lib. de Symb. ad Calechum. tam fuisse catholicam.

quin nec verosimile est, banc vocem ab

addideril;
Apostolis esse apposilam, tum quia modo post lem-
Qc.estio secunda. — An S. Atlumasius auctor sit sym-
boli quod incipit : Quicumque vult salvus esse, etc.?
pora Apostolorum Ecclesià fuit catholica, hoc est, uni-
renalie et per totum orbem diffusa; tum quia eo tem- Nota 1°: Quœstio hœc meri facti personalis est, ac

pore Christiani necdùm dicebantur catholici, nec Ec- nullalenùs, prout inter criticos etiam catholicos agita-
clesià, catholica, ut scribit S. Pacian, epist. 1 ad tur, cum fidei dogniate connexa. Qui enim ex illis ne-
Sympronianum. — Resp. : Nego triplicem partem; ad gant symboli hujus auctorem esse S. Athanasium,
primum, resp. : Falsum est inprimis, tum lemporis contendunt nihilominùs id esse cerlissimam fidei re-
non fuisse nalas hœreses, cùm grassarenturSimoniani, gulam, ab Ecclesià et approbalam et fidelibus omnibus
Cerinthiaai etEbionitœ, et fidelibus obreperent pseu- credendam propositam ac prseterea symboli ejus do- ;

dooropheta! ac falsi fratres, ut notât S. Paulus in suis ctrinam omnem quoad sensum contineri in S. Alha-
eputoli*. Deinde poterant et volebant Apostoli fidei nasii operibus; quà raliono se distinguunl à Graecis
et Ecclesiae considère in futurum. Adsecundum, resp.: schismaticis, quiolim impudenterdixerant, symbolum
Suûliler falsum esse quôd Patres symbolo non fuc- hoc ab Athanasio ebrio alquc aliorum Palrum omnium
senlcntiam deserente fuisse conscriplum; item àSo-
iint usiad refellendos hoercticos,
cùm contrarium ma-
j.ifesluni silex S. Irenaeo et
Tcrtulliano. Praeterea cùm '
cinianis aliisque Romance Ecclesiae bostibus qui id sym-
Patres impuguarcm haereticos ex Scripturâ, quam ferè Fl lx»lum Satanasii sacrilcgà ignomiuiâ dixerunt. Porrà
 ,,

465 PARS I. DE ÔBJECTO l'IDL.l. 466

critici negantes de alio auctore ncc ipsi inter se con- scopus secu'o octavo, et nairamnusCorbeiens.mona-
venant; aliis nempe Anastasium Sinaitam ex vocabu- chus, et hoc symbolum Athanasio tribuunt, et ex eo-

lorum vicinitate divinantibus, aliis Eusebium Vercell. dem plura desumunt. 3° Eodem sub Athanasii nomine

supponentibus, pluribus landantibus Yigilium Tapsen- usi simt Apocrisiarii, quos Gregorius IX Constantino-
sem, in Africâepiscopum,qui,circafinem seculi quinti polim anno 1235 ad Grœcos Latinis conciliandos
florens, cùm fateatur in pracfatione cujusdam dialogi se miserat. Denique Eugenius IV in decreto de unione

dialogum adversùs Arianos aliosque haereticos sub no- Armenorum anno 1439, commémorât compendiosam
mine Aihanasii scripsisse, occasionem suspicandi de- illam fidei régulant per beatissimum Athanasium édi-

dit symbolum à se confectum noraine etiam

Athanasii tant. Conf., quia prœterquàm quôd argumenta opposita
insignivisse; quamvis de hoc nihil siniile professus pleraque sint negativa , ac simili ferè modo contra

fuerit. symbolum Apostolorum intorqueri possint, patiantur-

Nota 2° Nec hic disceptatur aut argumentum quod-

:
que instantiam in aliis sententiis auctorum (uliSan- ;

dam deduci potest ex tempore et modo seu fine, quo dini contra Nat. Alexandnam in édita 'de symbolo hoc
editum fuit hoc symbolum. Sicut enim ista conlro- dissertatione ostendit), ea non sunt ejusmodi quee pro-
versia nihil obest veritali de Symbolo ab Apostolis babili responsione nequeant dissolvi.
condito, neque etiam antiquitatiSymboli, quicumque, Nec dicas 1° Stylus sermonisque contextus osten-
:

Vigilio aut alteri cuidam asserti sic nec obstare débet ; dit symbolum esse hominis Latini non autem Graeci,

sententioe, quae symbolum postremum S. Athanasio qualis fuit S. Athanasius. 2° Deest in hoc symbolo
vindicat. Porrô quidam volunt S. hune praesulem id vox consubstantialis; quee tamen tessera erat calholicac
conscripsisse in puteo Trevirensi, ubi diù laluerit ad fidei, cujusque professio urgebalur conslanler à Ca-
Arianorum insidias declinandas ; sed conveniunt tholicis. 3° Ipse Athanasius, in epist. ad Antiochens.,
plerique falsum hoc esse et natum ex historià Rufini testalur procul se abesse à nova fidei formula con-

qui lib. 1, cap. 18, scribit Athanasium per sexennium dendà, et laudat Sardieenses PP. quôd sanciverint nul-
in cisternâ siccà, in .Egypto tamen, non verô Treviris, lam fidei professionem novam edendam ; eô quôd
latuisse. Verosimilius alii dicunt Athanasium id scri- symbolum Nicœnum sufficeret, hostesque fidei inde

psisse, quando Romae apud Julium papam, an. 539 3b occasionem captarent criminandi, quasi Nicaena fides

Eusebianà faclione petebatur calumniis, ac praeter foret imperfecta. 4° Ha3reses post Athanasium ortae,

fas damnatus fuerat in Synodo Tyrià ; finem autem ha- Nestorianf\ scilicet et Eutychiana, diserte adeô et ex-

buisse hune, ut exposità uberiùs suà professione et presse refutantur in hoc symbolo, ut ejus auctor non
declararet fidem, et calumnias retunderet et injusti- potuerit non intendere illarum refulationem, atque
tiam conciliabuli ostenderet ; ut innuunt Manuel Ca- hinc aetate posterior esse debeat. — Resp. ad pri-
lecas, lib. cont. Grœcos et Baron, ad an. 340. mum : Prœterquàm quôd in symbolo occurrant idio-
Resp. : Omninô probabiliter teneri potest, symbo- lismi graeci, quales sunt resurgere habent pro debent ;

lum memoratum à S. Athanasio fuisse conditum. per omnia est veneranda, pro omninô ; confiteamur,
Ratio est, quia praeter auctoritatem Ecclesiae Romanae, quia Deus et homo est, pro Deum et hominem esse ;

quae illud symbolum in officiis divinis recilandum certè si etiam symbolum dicatur latine scriptum, cô^
proponens adlmc inscribit S. Athanasio, praeter con- quôd exemplaria lalina concordent, cùm ex adverso
sensum Ecclesiae Constantinopolitanae , Servianae gra'ca varient; nihilominùs ab Athanasio condi po-
Bulgaricae, Russicae ac Moscoviticae, quae teste Joanne tuit, utpote qui latini aequè ac graeci sermonis peritus
Sarmala in epist. 1 ad Calvin, idem tenent tanquàm fuit, ut constat ex Marcellino et Faustino seculi quart'
genuinum et Athanasianum, praeter sensum etiam scriploribus, qui in libello Precum affirmant, ab A tha-
communem auclorum post seculum duodecimum ferè nasio libros Luciferi Calaritani in graccum translatos

innumerorum cum S. Thomà in hoc conspirantium; fuisse. Ad secundum, resp. : Dist. : Vox illa deest
stant pro auctore symboli S. Athanasio lestes licet quoad sonum et expresse, concedo ;
quoad sensum et

non antiquissimi, tamen et ab antiquitale et ab au- aequivalcnter, nego. Profectô pluribus sententiis do-
ctorilate venerandi. Inter hos quos plures recensent gma illud explicavit, dùm dixit trium personarum
monachi S. Benedicti è cong. S. Mauri in diatribe ad divinarum cequalilatem, et unam ac eamdem deila-

hoc symbolum, tom. 2 oper. S. Athan. inserta, prae- tem, essentiam, potestatem, etc. Cùm autem hoc
cipui surit 1° : Patres conc. Augustodunensis an. 0C5 svmbolum reliquos omnes articulos copiosiùs decla-

vcl670sub S. Leodegarioep.habiti, quibunc canonem ratos dederit, idem etiam de consubstantialitatc ob-
,
ediderunt : Si quis, presbyter, diaconus, subdiaconus, servatum fuit. Ad tertium , resp. : Dist. : Abfuit à

vel clericus symbolum quod, inspirante S. Spiritu.Apo- condendà et laudat praeceptum de non edendà fidei
stoli tradiderunt , et fidem S. Athanasii prœsulis irre- formula nova aut Nic.cnae contraria, aut ob illius im-
prehensibiliter twn recensuerit, ab episcopo condemne- perfectionem adjiciendi ,
concedo ; à formula nova
lur. Quibus catenùs jam praluxerunt PP. conc. Tole- Niea-iiv oiiKiiiiu COUSODà, M 6MB duntaxat SKpUOMtC
tani IV, quod c. 1 quaedam ex boc symbolo protulerint. m Bpertiù» proponente, nego. l'riori sensu longissimè

2° Idem praeceptum dedère Abiiho Basileensis episeo- ahciai Athan»«uis,el prohibueranl Sardieenses faeere
pus seculi noni initio, et sub ejus fliiom Iliixinarus, aut Qeri aliam ûdei formulam praeier Niccnaa ; w ui
archiep. Rhemens.; Theodulphus verô Aurelian. epi- autem Athanasius etiam criticorum hic adversantium
 467
DE FIDE. m
qao cxposuit fidera catho- etiam intelligi posse de epistolâ, cui fides Nicaena
Calculo scripsit opusculum, ]

-.Crcdimus in unum Deum; sic Jûerit inserta tum quia Nazianzenus non loquitur de
;
licain, qnod incipit ]

expositionem symboli , seu epistolâ, sed confessione; tum quia epistolâ illa bre-
scribere quoque potuit
explicatione. Ad vis et inclusi Symboli Nicseni bajula forte dicenda non
symbolum cum majore credendorum
:Ejus auctor non potuit non
Dist.
videtur donum verè regium et magni/icum. Quanquàm
qnartum, resp. :

hoeresum quoad per- verô Theodoretus et Nicephorus testentur Joviano

intendere refutationem fflarum
errores, transeat. Inprimis fa- transmissam fuisse ab Athanasio fidem Nicamam, ejus
sonas, nego; quoad
doctrinam in operibus tamen nomine venire potest Athanasianum Symbo-
tentur adversarii symboli
quin tamen inde similis objectio lum, utpote fides Nicaena duntaxat ampliùs declarata,
Athanasii reperiri ,

contra ea opéra formari queat; deinde

Nestoriani ac et quidem id exigente imperatoris voluntate ob ex-
Euthym. orientem tum Macedonii hœresim.
Eutychiani crroris semina olira jam, teste
parte 2 Panoplioe, à quibusdam jacta fuerant ;
unde Ad tertium respondeo : Nec hoc argumentum ex
eadem jam profligari poterant. Denique Spiritui san- silentio desumptum validé quidpiam probare; quia

cto usitatum est Ecclesiam suam munire adversùs fu-

aliàs nec epistolâ adEpictetum Corinth. Ep., ad Jovia-

tnras haerescs , atque has etiam bodiè natas Ecclesia num ab Athanasio scripta, nec alia ejus opéra essent

desumptis ab antiquitate ac traditione armis confo- genuina, ex quibus, licet illœ haereses impugnari po-

dere solet, nemo tamen audebit bine Patribus sua ne- terant, tamen à Patribus illis non fuerunt impugnatse.
gare opéra, ex quibus illa tela capiuntur. Ralio itaque silentii apud Graecos esse poterat, quôd
Nec dicas : lioc symbolum desideratur inter opé- symbolum hoc illis adhuc incognitum vel saltem sub
ra Atbanasii in antiquissimis et probalissimis co- Athanasii nomine necdùm cognitum esset id quod de ;

dicibus manuscriptis. Item neque Athanasius neque scripto privato mirum videri non débet, cùm S. Au-
ulli auclores cocevi aut qui ante seculum YH scri- gustinus, epist. HO, ipse de se fatcatur, canonem,
psêre, hujus symboli meminerunt ; nec Patres Grœci quo Patres Nicceni prohibuerant, ne prœdecessore vi-

usifuenmt boc symbolo in conc. Ephesino ac Chal- vente abus jam episcopus successor initiaretur, pa-
cedonensi contra Nestorium et Eutychetem; quamvis làm et œcumenico concilio latum ignorasse. Licet
Athanasii auctoritas tum maxime valuisset nec Latini ;
verô id forsan temporc Photiani schismatis non am-

hoc telo ptignàrunt contra Grsocos orto schismale pliùs tenuerit; Athanasii tamen symbolum necdùm
Photiai") de procôssione Spiritûs S. ;
quod tamen universali auctoritate ab Ecclesia donatum fuerat, cu-
certô faciendum proeserlim à S. Cyrillo Alexandrino jus facti epocha, utut incerta, tardior tamen statuenda
Tidetur. — Resp. ad primum : JScc assertum verum videtur.

est; cumin cit. numc-

Diatribe PP. Benedictinorum Articulus II.

reutor ampliùs duodecim Athanasii nomen jam ab

An arliculi fidei calliolicœ sint evidenter credibiles.
annis plus mille inscriplum ferentes, et alios addide-
rit Michael Lequien in diss. Damasc; nec si verum fo- Nota 1° : Credibilitas est meritum extrinsecum, ut
ret, quid evinceret, cùm symbolum à «mis vel sup- aiiquidflrmissimè credatur tanquàm à Deo revelalum :

paribus scriptum, ut alia plura, possit esse dcperdi- fundatur in motivis Jquse primariô et immédiate ten-
tum, vel adhucdùm profcrri in lucem ut plura alia dant ad persuadendam existenliam revelationis divi-
S. Athanasii opuscula anecdola à P. Bern. Montfaucon nse, secundariô autem et médiate ad persuadendum
pulnici juris facla sunt. Ad secundum, resp. ; argu- illud esse verum : spectari autem credibilitas ista po-

nicntiim hoc uipote mcrè negalivum, ex adversario- test vel absolutè ac sine comparatione, an sit major
runi etia.n recopia alibi opinionc, probare parum. vel minor respectu oppositi; vel comparative ac res-
Adde qnôd nec scriptores ccclesiaslici meminerin 1 pective ad aliud. Utraque consideratio hic à nobis ad-
semper editorum omnium opusculorum, nec scripta hibetur. Porrô seclae religioni calholicae oppositse re-
etiam omnia supersint, quai opuscula hxc recensent. ducuntur ad très classes : 1° est paganismus, et est

Pra;terea sunt ctiam qui probabititer défendant S. illorum qui nec vêtus nec novum Testamentum admit-
Greg. Nazianz. hujus symboli jam meminisse. Isenim tunt, cujusmodi sunt athei, polythei, Mahometani;
in Oralione de laudibus S. Athanasii hoec habet :
2° Judaismus, et est eorum qui, veteri lege admisse,
c Primus illo (Athanasius ) et solus, aut cum admo- respuunt novam, aut Messiam adhuc exspectant;
' < dùm pancis, veritatem palam apertisque verbis pio- 5° hœresis, et est illorum qui utrumque Testamentum

« raulgare non dubitavit, unain trium personarum di- quidem credunt, sed non eo modo quo Ecclesia vera,
« vinitatem et esseutiam scripto confessus : et quod quœ est executrix ac fidei régula.

« multis illis Paliibus circa Filium priùs concessum Nota 1° : Motiva credibilitatis pro Ecclesia et fide

f fuerat, idem ipse poslea in asscrendà Spiritûs S. di- calholicà ad tria capita referri possunt : primum est

« vinitate superno afdatu consecutus : atque impera- triplex doctrinœ quam Ecclesia profitetur , conditio :

« tori (Jo\",,inoj d.'iiuin verc regium et magnifleum >erilasncmpc,sanctitas et efficacia.Vcrilas quidem in

t offert. > il;e<; verô verba conïendunt intelHgi non plurimis rationi maxime consentaneis elucet per sese ;

V' • de Symbolo Nicaeno, sed de alio cxprcssiùs in supernaluralibus autem tum ex convenientiâ ad
da tum ex testibus aliisque
•
a Macedonianam dietam, Deum et ejus exccllentiam ,

et +* tuante Spiritûs S. divinitalcm : neque laodis probantibus assensum etiam preestandum iis
469 PARS I. DE OBJECTO FIDEI. 470

quœ captum exceduht ; sanctitas pcrspicitur tum ex '

utpotc cui aliquid ultra eertitudinem tribuendum est.
tum ex hominibus Dico 1° Articuli fidei calhoîiere sunt evidenter
ipsis Iegibus et prœceptis religionis,
:

ejusdem cultoribus accuralis ;

efficaeia denique intel- en dibiles assensu Brmissimo tanquàm à Deo revela-
ligitur ex admirando modo quo primùm inlroducla, ii , evidentia propriâ et simpliciter tali , seu exclu-

dein per lotummundumpropagata, ac landeminlcrlot dente omnem forraidinem etiam imprudentem. Pro-

difficultates sempcr scrvata fuit. Secundum est testium batur 1° ex aueioi iiate. Nam primo Scripturae : Psalm.

auctoritas, consensus ac multitudo; proeter Christum 92 , 5 , dicil : Testimonia tua credibilia facta sunt ni-

enim, fidei auctorcm, lestimonium ferunt patriarche et nùs ; Psalm. 97 , 2 et 5 : Xotum fecit Dominus salu-
propheiœ, quorum figure ac pnedictioncs in Chrislo tare suum Yidcrunt omnes tennini terré sulutare

atque ejus Ecclesià expletrc sunl; Apostoli, doctores, Dci ; Sap. 6, 17 : Clara est sepientin , et quœ nunquàm
martyres ac confessoresomnes, qui tum preedicatione marcescit , ac facile videtur ab lus qui quœrunt eam ;
et scriptis, tum opère ac perpessionibus veritalcm fidei 1 Joan. 1,2: Vita manifatata est , et vidimus ,
et te-

confirmàrunt. Tertium sunl miracula ferè innumera ,

stainnr , et annuntiamus tobis vitam œternam ,
quœ
quœ in fidei confirmationem seculis omnibus patrata crat apud Patrem et apparuit nobis. Secundo , Paires,

sunt, quôeliam pertinet polestas à Christo Ecclesiae inler quos S. Chrysostomus, oralione, Qubd Ckrislus sit

tradila in dœmones, fatentibus ipsis se vel invitos à Deus, de signis ci-rtlil»ililatis inquit : < Nullus hiseontra-

corporibus expelli. < dixerit, nisi qui valdè insanus et totus slupidus sit.»

Nota 3" : Evidentia est quasi videntia seu visio ob- S. Augustinus de iisdem, 1. 12 contra Faust, c. 43 .

jecti, quod intcllcctui proponitur, ac siillud prceoeu- < Quid ad bocc, ait, rcspondclis , insani? nempe isla

lis liaberet : unde ultra certitudincm importât speeia- i manifesta sunt : nempe omnes* non dico calumnias

lem claritalcin , ex cujus delectu actus fidei licet t conlradictionis, sed elianl ncbulas dubitalionis ex-

melapliysicè certus tamen non est evidens. Communi- « pellunt.» Idem verô caeterique ferè omnes dicunt
terdividitur in objectivam seu fundamenlalem et for- Ecclesiam, Matih. 5, fuisse significalam per civilatem
malcm. Objectiva est apparentia ohjecti lam clara, ut supra montent positam ,
quœ nequit abscondi. Tertio ,

intellectum attendentem et proposita sibi penetrantem D. Thomas , hîc, q. 1, a. 4, ad 2, inquit : c Non enim
convincat seu necessitet ad assensum independenter « crederet , nisi videret ea esse credenda vel propler
abimpcriovoluntalisjeaquevele^ immédiat», quando < evidentiam signorum, vel propter aliquid hujusmo-
clara apparentia ipsiusobjecli in se habclur.vel média- c di. » Et q. 5, a. 2, dicil : t Quôd intellectùs convin-
ta, quando est talis apparentia in alio ;
quo sensu ar- < calur , ut judicel esse credendum ,
quamvis non
gumenta et rationes, ex quibus aliqua res claie dedu- i convincatur per evidentiam rei , id est , veritatis
citur, dicuntur evidentia fundamentalis et objectiva. < credendye. i

Formalis est ipse actus intellectùs ,

quo islc ilo clarè Jam verô base ipsa vel expresse enuntiant eviden-
apparens objectum percipit. Ulraque subdividilur in tiam propriè lalem , vel satis indicant claritatem ta-
mctapbysicam, physicam et moralem. In harum ex- lem quee excludat omnem formidinem etiam impruden-
plicatione variant auclores, dtim alii communiùs illas tem ; eu quôd nimia credibilitas dicat ali(|uid plus

explicantper impotentiam metaphysicam, pliysicam quàm certitudincm moralem requisitam ad actum fi-

et moralem, ne illi apparciHioc subsil falsum : alii p r dei , et verba videri , nolum aut manifestum es
impotentiam dissentiendi metaphysicam cam
:

,
pli;. ! apparere , sint ea ipsa ,
quibus Scriptura exprimit
moralem : alii tandem cas distinguunt exmotivo mela- evidentiam existentia) Dei ,
quai sanè est propria ac
physicè, physicè vel moraliter connexo cum veril simpliciter talis. Ilis positis sic arguitur : vel illa evi-
Porrô de evidentia morali majus etiam est dissi- dens credibilitas à Scriptura et Patribus asserta perti-
dium. Communior sententia videtur supponere ,
quod net ad omnes et singulos fidei calholicae articulos, vel
de ralione evidenihe proprire gencralim sit, intelle- immédiate tantùra afiieit doctrinam quam
, Ecclesià
ctum ita convinecre, ut ratione claritatis excludat calholica proponit credendam : si primum, explicité
omnem formidiiicni etiam imprudcnlen de opposito ,
dicuntur et sunt articuli ûdei calholicae evidenter cre-
dummodô expendantur et penetrentur lermini vel mo- dibiles : si secundum , implicite saltem dicuntur et

tiva. Atque hoc videtur desiderareipsius vocisetyinon; sunt taies ,

quia ûoclrina Ecclesice calholicae formali-
undesicut posità applicatione oculi non possum suspen- ter includit illos articulos.
dere visioncm ohjecti visibilis, sic posilà applicatione Probatur 2" : Frudens credibilitas articulorum fi-

intellectùs ad objectum evidenter apparens, «on pos- dei assensu firmissimo propter divjnam revelalionem
sum suspendere assensum, et consequenter nec for- deducitur ex pramissis evidenlibus propriâ evidentia
midare. Accedil praeter alias rationes etiam différente, talibus : ergo cadein evidentia est credibilis. Antece-
quee est inler probabilitatem, ccrlitudinejn et evidi n- I

dens probatur in hoc syUogismo : 0""iies est mora-

[

tiam ; cùm enim solà probabilitate posilà possim pru- liter certum , Deum nl'uiui*! révélasse , prudenter id
denter formidare de opposito , et bine requiratur im- credibile est assensu firmissimo i à Deo re
perium voluntatis , ut inclinetur intellectùs poiiùs ad latum : sed ex si nis i r dil oraliter < -

ad hoc quàmillud : posilà autem Sola certiludine, in- (uni , Deum revi fidei catbolici
adlmc possit formidare impradenlcr sequi-
tellectùs : lii sunt pru mo , i
-

turet hanc formidinem excludi debere ab evidentia, quà.n à Deo revelati. lens «
lii .
 ,

471 »E FIDE. 472

minor etiam est evidens ;
quia evidcns est ,
prœdicta I verô à signis credibilitatis extrinsecis unde ; licet credi-

signa habere summam vim ad movendum quemlibet supponat possibilitatem, non tamen débet sup-
bilitas

rordaium ac sapientem , adeô ut sine nota levitatis et ponere evidentiam ejus, cùm diversa motiva sint pro
imprudentice non possit formidare de veritate religio- hâc et illâ. 2° Nego paritatem : Cùm impossibilitas

ns et dogmatis catholici ,
quam vira quilibet potest proveniat ab intrinsecâ repugnantiâ praedicatorum,hoc

experiri in seipso , et se expertum fatetur S. Augu- ipso, si ea evidenter innotescat, non potest fieri cre-
stinus contra epistolam Fundaraenti , cap. 4. dibilis, quantumeumque multi testes contrarii accé-

Dico 2° : Articuli fidei calholiese etiam compara- dant ; atque hinc impossibilitas evidens excludit posi-

tive ad alias sectas considerati sunt simili ratione evi- tive suî credibilitatem : è contra cùm evidens credibi-
denter credibiles. Probatur Nulla secta catholicae re-
: litas adveniat tantùm ab extrinseco, etiam res de se

ligioni comparata remanet prudenter credibilis , nec impossibilis sub motivis extrinsecis proponi potest ut

tanta habet signa credibilitatis ,

quanta habet religio credibilis ; atque hinc licet aliquid non sit evidenter
catholica , ut evidenter constat : ergo articuli catho- possibile, non excludit credibilitatem, prsesertim cùm
lica; religionis non tantùm absolutè, sed comparative ipsa possibilitas rei saepè ex motivis extrinsecis colli-

sunt evidenter credibiles. Pars prima probatur : Quia gatur. 3° Nego : Quod
mo- allatoc propositiones utpote
evidens est nullam sectam esse quse non negel aliquid dales sint contradictoriœ, cùm non negetur modus ;

Deo debitum , aut non affirmet quid Deo indignum ,

sed sunt contraria? dunlaxat, quœ licet non possint

aut non admittat quidpiam vel lurpe vel rationi suae re- esse simul verœ, falsae tamen esse queunt. Porrô ut
pugnans , ut singulas sectas percurrenti constat : con- légitimé concluderent, sic erant ponendae : si articuli

trarium autem omninô in fide catholica esse, non mi- fidei essent evidenter impossibiles, non forent eviden-
nus manifestumest; ergo. Pars secunda probatur : Evi- ter credibiles : ergo si evidenter credibiles, non fo-
dens est , sectas alias vel nulla habere credibilitatis rent evidenter impossibiles; quae tamen argumentatio
signa, vel si quae afferantur, esse paucissima , dubia nihil nostrœ sententiae oflicit, cùm articulos fidei nec

ac suspecta; cùm è contra pro catholica religione sint dicamus evidenter possibiles nec evidenter impossibi-
ferè innumera et ita certa ac conteslata , ut hinc Ri- les permittamus.
chardus Yictorinus, 1. 1 de Trin. c. 2, rectè scripserit : Inst. 1° : Objectum denominatur credibile ab actu
< Domine, si error est , à te decepti sumus. Nam isla fidei, sicut intelligibile ab intelleclione ; sed obje-
< (fidei nerape nostrae dogmala) in nobis tantis signis ctum ab actu fidei, utpote obscuro, nequit denominari
t et prodigiis conûrmata sunt et talibus ,
quse non evidenter credibile; ergo. — Respondeo : Distinguo
< nisi per te fieri potuerunt, i Unde S. Augustinus , majorem : Denominatur credibile ab actu fidei tan-

1. contra epist. fund. 1. c. , inquit : c Multa sunt quae tùm, nego ; à motivis etiam praeviis ad actum fidei et

« in ejus (Ecclesiae catholiese) gremio me justissimè potentiam prudenter credendi constituentibus, con-
« tenent : tenet consensio populorum et gentium , te- cedo majorem et minorem, ac distinguo consequens :

i net auctoritas miraculis inchoata , spe aucta , cha- Non est evidenter credibile vi actùs fidei, concedo ; vi

c ritate firmata , et vetustale nutrita ;

tenet ab ipsâ motivorum credibilitatis et actùs prudentiae ad fidem
c sede Pétri Apostoli, cui pascendas oves suas Domi- prœambuli, nego; evidentia credibilitatis potest affi-

« nus mandavit , usque ad praesentem episcopatum cere ipsum actum fidei, quod aliqui dicunt credibile

« successio sacerdotura ; tenet denique ipsum calho- evidenter; sed haec à nobis non staluilur, cùm actus

< licœ nomen ,

quod non sine causa inter tam mul- fidei debeat esse obscurus : potest autem etiam appel-
c tas hsereses sic ista Ecclesia obtinuit sola, i etc. lare potentiam credendi, seu quôd evidens sit, obje-

Confirmatur : Motiva credibilitatis pro fide catholica ctum prudenter credi posse actu fidei obscuro et hoc ;

ex diclis sunt simpliciter evidentia : ergo evidenter communiter dicitur evidenter credibile, atque à nobis
répugnât ,
quameumque religionem aliam contrariam tantùm asseritur.
esse sequè vel magis credibilem quia alias vel utri- Inst. 2° : Nihil est evidenter credibile, nisi evidens
;

que simul assentiri possemus ,

quod implicat cùm ,
sit, ipsum prudenter credi posse : sed non est evidens

sibi contradicant ; prœ nostrà ample-

vel contrariam articulos fidei nostrae prudenter credi posse ; tum quia
cli ,
quod veritati antecedentis priùs demonslratae non non est evidens eos credi posse fide divinâ infallibili

minus apertae répugnât. et infusa ; cùm aliàs evidens esset possibilitas fidei su-
Objectiones. pernaturalis ; tum quia non est evidens credi posse

Objicies contra primum : Si articuli fidei essent evi- fide fallibili et naturali ; cùm in terminis implicet fide

denter credibiles , etiam forent evidenter possibiles : fallibili et naturali aliquid credi ,
quod est credibile

sicut si essent evidenter impossibilcs, forent evidenter assensu infallibili et firmissimo, qualis débet esse fides
incredibiles : unde prior propositio concedi débet, cùm divina ; ergo. —Respondeo Nego minorem, ad : pro-
bona sit illatio à contradictorio consequentis ad con- bationem distinguo secundam partem : Implicat credi
tradictorium antecedentis. Sed primarii saltcm arti- fide fallibili, quod est credibile assensu infallibili et fir-

culi non sunt evidenter possibiles ut liquet in myste- missimo, tam ex parte potentiœ adhœrentis veritati
riis Trinilatis, Incarnations; ergo.— Respondeo 1° : quàm ex parte ipsius indefectibilitatis veritatis , con-
Negosequelam majoris : Quia possibilitas habetw ab cedo; assensu tantùm firmissimo et infallibili ex parte
jntrinsecà non repagnantiâ prjedicatorum,
credibilitas potentlw firmissimè scilicet adhœrentis veritati, nego;
 ,

475 PARS I. DE OBJECTO FIDEI. 474',

fides tum objective seu motivé quàm principiativè menla contraria sunt evidenter falsa secundùm au- ;

divina et sic supernaluralis requirit utramque firmita- tem et potest et débet fieri ob evidentiam credibilita-
teni, adhœsionis scilicet ex conalu et voluntatis iniperio tis : sic etiam in alià materià evidenter credibile est,
profectœ, indefectibilitatis à vero, quai est in actu su- v. g., hune esse legitimum principem vel superiorem,
pernaturali autem tantùm divinà postrenià
; objectivé simulque evidens est obligatio illi obediendi ; argu-
infallibililate carere potest et priorem babere. Inde menta tamen contraria forsan ne quidem à viris do-
utraque pars etiam transmitti potest, quin tamen ctis solvuntur evidenter evidentià direelà rei. Prceter-

probelur intentum quia datur adhuc médium, nempe ea tamen à doctis solvuntur directe solulione cerlà
,

quôd articuli sint evidenter credibiles eà fide, quam quoad an est, nempe cerlà quoad boc quôd opposila
homo conari et adbibere potest. Qualis autem sit hcec nihil évinçant contra mysterium quamvis non sem-
,

fides, an infusa et supernaluralis, an acquisita et na- per cerlà quoad quomodô est , seu quoad modum quo
turalis, non est evidens, sed solùm moraliter cerlum et nempe opposita concilientur cum mysterio ; indocti
evidenter credibile, quod sit supernaturalis ;
quatenùs autem, licet nullam solutionem directam praestare
nempe boc est unum ex arliculis seu mysteriis fidei possint, possunt tamen adhibere reflexam evidentem
îostrae, quae dicimus moraliter esse certa ac evidenter evidentià credibilitatis et quoad an est, quia si consi-

credibilia. dèrent signa credibilitatis , contemnent illa argumen-

Inst. 5° : Non est evidenter credibile , coi obstant ta ut sophistica , prsesertiin cùm perfectè etiam non
argumenta magni ponderis, sed arliculis fidei nostroe capiant eorura vim contra mysterium quamvis non
,

obstant talia; quia mysterio, v. g. , Trinitatis répu- intelligant in quo fallacia consistât. Exemplum habes
gnât illud principium per se notum : Quœ sont eadem in rustico, qui propositas sibi diflicultates de motu
vni tertio, sunt eadem inter se; etEucharistiœ illud prin- locali non quidem solvet, sed tamen contemnet, quia
cipium physicum : Substantia panis est , ubicumque evidenter scit motum localem esse.
sunt panis accidenlia ; ergo. — Respondeo : Distinguo Inst. 5° : Ubi occurrunt duae evidenliœ oppositae
,

majorem : non est evidenter credibile, cui verè ac altéra physica , altéra moralis , evidenlià physica
reipsà obstant argumenta magni ponderis , concedo ulpote major , elidit moralem ; sed evidentiam physi-
;

cui obstant tantùm apparentur, subdist. Si : ta m abso- cam habet principia illa articulis memoratis opposila;
lutè acsecundùmse, quàm comparative ad inlcllectum ergo elidunt evidentiam credibilitatis duntaxat mora-
penetrantcm signa credibilitatis appareant obstare, lem. —
Respondeo Distinguo majorem Physica : :

concedo; si tantùm secundùm se et absolutè consi- evidentià elidet moralem , nisi moralis persuadeac
derata obstent, aut comparative ad intellectum non physicam connexionem per miraculum esse victam
,

penelrantem appareant, nego; jam verô principia illa concedo si hoc persuadeat nego. Equidem si v. g.,
; , ,

allata et alia similia secundùm se et absolutè conside- mihi testimonio fide dignissimorum moraliter evidens
rata apud intellectum signa credibilitatis non atten- sit Petrum esse auctorem homieidii ,
quod tamen ego
dentem aut assequentem, multùm apparentiye habent ipse à Paulo factum vidi , hsec physica evidentià elidit
contra illos articulos ; si verô cum signis credibilitatis illam moralem. At si plures fide dignissimi testentur
conferantur, ac etiam perpendatur Deum esse iniinitum occisum fuisse revocatum ad vitam , vel sanatum ex
ac incomprehensibilem , argumenta hsec exigui sunt lelhali vulnere , licet mihi physicè evidens sit cum ex
ponderis, nec movere possunt ad formidinem vel im- vulnere decessisse aut decedere debuisse , hœc phy-
prudentem de prudcnti credibilitate. Cceterùm ,
quod sica evidentià eliditur ab illà morali, quia evidentià
rei veritatem attinet, primum principium intelligen- moralis est de eo quôd per miraculum vicia sit evi-
dum est de identificatis cum tertio sine distinctione denlià physica. Idem accidit in casu objectionis ,
quia
virtuali vel alià cequivalcntc et hoc modo explicatum ,
signa credibilitatis persuadent victam per miraculum

est quidem per se notum, sed non répugnât Trinilati; esse connexionem physicam accidenlium cum sub-
alterum non est evidens quando adsunt fundamenta stantia panis. Utriusque ratio est quia in similibus ca-
,

quae probant esse per miraculum victam connexionem sihus illae evidentià; non sunt opposite ; nam moralis
physicam subsiantiœ cum accidentibus , ut ostendunt affirmât miraculum, quod neque affirmât neque ne-
de Eucharistià signa credibilitatis. gat physica evidenlià , eô quôd hoc sit extra ejus

^
Inst. 4° : Argumenta repugnantia evidenter debout sphœram.
solvi, ut articuli dicantur evidenter credibiles; sed hxc Inst. 6° : Infidèles et hceretici non solùm mysteria
r.b indoctis nequidem probabiliter, à viris doclis au- fidei , sed et prudentem ipsorum credibilitatem im-
lini saltem evidenter non solvuntur; ergo. — Respon- prudcnler negant ; ergo non sunt evidenler credibilia
leo : Distinguo majorem : Argumenta debent solvi evidenlià morali proprié tali. Confirmatur i* : In tan-
evidenter evidenlià direelà , seu quœ faciat mysleria tùm aliquis arliculus est evidenter credibilis, in quan-
ipsa evidenter esse vora , et opposita evidenter falsa, tum evidens est eum esse revelalum à Deo, sed hoc
nego ; debent solvi evidentià reflexà , sou quai facial modo arliculus nequit dici evidens, quia aliàs intelle-
credibilitatem esse cvidenlem , et solulionem opposi- clus necessitarelur ad assensum arliculo prxbendum;
lorom esse evidenter credibilem, concedo; primum ergo. 2° Evidenlià moralis propria facil necessitatem
iiei i nec potest nec débet , quia sicut mysteria fidei Bimplicem ; sed cum hâc nequit componi libertas et
non sunt evidenter vera ex dicendis , sic nec : rgu- obscuritas lidei ; ergo nec cum evidentià morali.—
 , j

DE F1DE. 476
473
Nego consequens quia quocstio et con- necessariô liaereret suspensus. Ad confirmationem re- 1

Respondeo :
:

objectiva et fondamen- spondeo Nego antecedens quamvis enim hoc per-

clusio nostra sunt de evidenlià
: :

credibilitatis de his di- imltalur respeclu cujusdem hominis particularis fieri

tal! ,
quœ eonsistit in signis :

quôd, attenté perpendanlur ab intellectu posse , negalur lamen respeclu apparentià; absoluta;
cimus si
formalem; quse ac universalis juxla Ricbardi
capaci, génèrent evidcntiam propriam ,
illud à S. Viclore ,

non sit innnediata ex tenninis , sed mediata ex num. 92.

cùm
eô magis considcrationcm re- Inst. 1° Signa credibilitatis non faciunt evidenter
motivis et argumenlis
:
,

quirit , imô et discursum , cùm ne immediata quidem incredibiles omnes alias seclas, tum quia vis aliquis
aut etiam litteratus novit quot sint seclac et quic earum
evidentiâ valeat quidpiam in eo qui est distractus
aninium considerationi applicare non vull. Porrô gen- nota; credibilitatis , tum quia aliqua secta forsan à

tiles et haretici docti voluntariè avertunt intelleclum fide nostra solùm discedit in punclo speculalivo, cl

à consideratione signorum , victi nempe difficultate prudenter credi potest sufûcerc ad salutem ut in prœ-
singula firmissimè crcdendi et vivendi ad regulam cipuis articulis conveniamus. Ergo nec faciunt evi-

fidei ; alii etiam interiùs quidem vident credibilitalem, denter credibilem religioncm noslram. — Respondeo :

sed ob fines temporales exteriùs negant ;

pueri aulem Nego antecedens ; ad probationem primam, nego id
ac rudes ha-retici sœpè invincibiliter illam evidentiam requiri , sed salis est illas considerare sub genericà

ignorant, eô quôd de illis signis nihil audiant, aut de ratione Gcnlilismi, Mahomelismi, Judaismi.quce medio-

sua sectâ nullam rationem dubitandi advertant. Ad criter doctis satis nota: sunt ;
quod hsereticorum sectas
confirmationcm primam respondeo : Nego minorem : diversas atlinet, et horum celebriores adhuc vigentes

Non enim evidenter verus est ipse arliculus , nec ipsa nôsse sufficil, aliae verô vel non nola:, vel jam exstin-
revelatio divina in se, nec boc judicium evidens est ctac, hoc ipso indignae sunt aliqua consideratione;
quod Deus de facto taie mysterium revelaverit , sed quin nec celebriorum seelarum errores quis perspectos
evidens duntaxal est ,
quôd prudenter judicari possit, habere débet, sed satis est nôsse motiva credibilitatis
Deum boc dixisse ac révélasse, ut in q. seq. pluribus fidei catholiccc, simulque scire sequalia non adesse
dicelur. Ad secundum, distinguo majorem Cum evi- : sectaî opposite, id quod vel ex eo constat, quia se-
dentià morali proprià, quôdaliquisarticulus sit credi- ctarii talia non afferunt, allaturi certô, si Ad
possent.

bilis seu prudenter judicari possit arliculum esse re- probationem secundam , nego primum membrum ;

velatum , nequit componi libertas et obscuritas fidei, in quoeumque punclo sit discrepanlia, habetur error

nego ; cum evidentiâ quôd arliculus sit verus et à Deo praclicus, tum quia est dissensus ab Ecclesiâ, et
revelatus , concedo. Primum nécessitât lantùm ad ju- ecclesiasticse divinœque auctoritalis contemptus, tum
dicium , quo statuam evidens esse, me prudenter agere quia et speculativum dogma aliquando credendum est,

in assensu mysteriis daado : eo autem judicio non ob- I cui obligalioni dùm non fit satis, peccatum nascitur,
slante potest voluntas non imperare intellectui assen- quod est error praclicus circa illud dogma. Membrum
sum imô quandoque imperare dissensum
,
,
quamvis secundum falsum esse proximè oslendetur, ubi de
imprudenter; unde liquct volunlati libertalem non distinctione hscrel-icoriun in articulos fondamentales

adimi , sed locum relinqui pise affectioni. et non fondamentales.

Objicies contra secundam : Duœ propositiones con- Inst. 2° : Si articuli fidei nostra; pra; aliis sectan:;;!

tradictoriœ possunt simul esse scquè evidenter proba- essent evidenter credibiliores, minor esset in illis prx
bles ; ergo etiam œquè evidenter credibiles tanquàm his credendis difficultas, quia actus facilior est cen-
dictai à Deo. Confirmatur : Saltem metaphysicè non sendus, ubi sunt motiva validiora ad illura impellen-
est impossibile quôd Deus tantam apparentiam credi- lia; sed consequens est falsum, quia sublalà difficul-
bilitatis [terminât pro religione falsâ ,
quantam dat tate credendi, tollitur eliam fidei merilum; ergo. —
pro verà : ergo ex bàc apparentià religio nostra non Resp. : Nego majorem ejusque probationem; inpri-
est evidenter credibilis. — Respondeo : Distinguo mis enim ad merilum non requiri absolutè difficulia-

coiist (|iiens:Polerunt simul esse sequè evidenter cre- lem seu operis arduilatem , si libertas et caetera re-

dibiles , evidentiâ unam proponenlo. ut prudenter quisita adsint, patet in Christo, qui Deum sine dilïi-
pi\i- alià credibilem , et imprudenter solùm prie alià |
cullatc amabat, et hoc amore perfeetissimè merebatur;
rcpmliabilem , nego; evidentiâ lali qiiae ad boc solum !
deindc nec ipsa credibilitatis evidentiâ omnem cre-
valeat, ut inlellectus ncutri earum proe altéra pru- dendi difficullatcm removet, eô quôd per illam non
denter assenlire vel dissentire possit, transeat. Esto ; impediatur quo minus ratio naluralis plura argumenta
enira , hoc poslremum fieri queat; certum tarnen est 1

opponal, ac pra-terea salis arduum sit solam credibi-

quôd ad assensum fidei theologica; prudenter impe- lïtalis evidentiam praferre naluralibus ejusmodi ra-
randum prier evidentiâ omninô necessaria sit, et de !
lionibus circa ipsam articuli verilatem, qu;e évidente!
facto circa articulos noslrœ fidei babcatur , cùm quœ falsa: non demonslranltir. !

motiva cos faciunt evidenter credibiles , sic etiam per-

AnTicui.is IH.
Buadeant esse credendos , adeôque ol)ligationem cre-
deri'li pariant. .Tarn verô si doclrina contraria foret An articuli fidei calliolicœ sint etiam evidenter veri?
credibilis, nulla posset esse credendi obligalio; Nota 1° : Iles evidenter vera lune est, quando res
cum motiva se rnutuô elidercnt , ideôquc inlellectus vel in se ipsa ac immédiate , vel in molivo infallibili
 , —
477 PARS I. DE OBJECTO FIDEI. 47$

se habere clarè cognoscitur, sicut actus illis accideret cohihere inlellectum ab assensu, q'jàm
ac médiate ita

enuntiat. Quia verô illud motivum, quo arliculus fulei ad liunc impellere; 4° imô ex naturà evidentiae rape-

verus esse cognoscitur, est testimonium Dei loqucn- rentur ad assensum fidei, et non requireretur impe-
tis, evidentia prior dicitur rei atteslatce
vcl revelatione rium voluntalis ad firmiter et immobiliter credendum,
divins dicloe ac confirmât»; posterior autem vocatur nec esset libellas credendi. Sed hase omnia répugnant

evidentia in attestante seu de revelatione. Sed hxc tum experienli;e, tum aliis principiis fidei; ergo.

iterùm potest esse vel immediala vel mediata ,

quia Respondent 1°, assensum fidei non esse quidem im-
ipsa revelatio in se potest esse evidens, qualem sub- medialè liberum, quatenùs supposità evidentia signo-

inde habuisse prophetas concedunt plures; vel potest rum et veritatis articulorum possit assentire vel dis-

esse evidens in et ex signis credibilitalis, qualem non senlire ; esse tamen médiate Liberum, quatenùs volun-
Degant deemonibus signa Imcc profundiùs penetran- las libéré applicat intellectum ad consideranda hœc
libus , et forsan non negandam esse viris quibusdam signa. Sed contra est 1°, quia pari ratione libéra pos-
sapientioribus putat Suaresius, hic , disp. 3, sect. 8, set dici scientia seu actus scienlificus et evidentia,

versantur circa quae ex visione oculorum habetur 2° quia ipse lidei

n. 5. Porrô articuli fldei catholicœ alii ;

doctrinam juris naturalis, alii circa doctrinam juris assensus in se débet esse liber, ut liquet primé ex
supcrnaturalis. Marc. 16, ubi Christus exprobrat incredulitatem eo-
Nota 2° : Supponi hic potest 1° articulos plures rumqui, dùm viderant Chrislum et audicrant signa

circa doctrinam juris naturalis per seipsos et eviden- credibilitalis de ejus resurrectione, non crediderunt;
tia immediala esse evidenter veros; alios etiam natu- secundo, ex concilio Arausicano II, canone o, ubi cre-

rali ratione posse demonstrari positive tanquàm veros; dulitatis affectas quo credimus, dicitur donum Dei et
2° è contra articulos circa doctrinam juris supcrnatu- gratia, qune necessitatem non infert; tertio, ex Tri-

ralis nec immédiate ac ex terminis evidenter esse dentino, quod liberam dicit fidem post auditam pra>
veros, nec ratione positiva demonstrari posse, ut dicationem , et consequenter penetrala credibilitatis

ostenditur in tractatu de Trinitate contra Raymun- signa, cùm, sess. 6, cap. G, sic loqualur : Fidem ex
dum Lullum, et docet S. Thomas, p. 1, q. 52, a. I, in auditu concipienles, libéré moventur in Deum, creden-
o, ubi frivolos quorumdam in demonstrandà Trinitate tes vera esse quœ divinitiis revelata et promissa sunt.

conatus retundil, eosque dupliciter fidei derogare Respondent 2° fidem manere eatenùs liberam ,
qua-
probat ;
3° articulos fidei circa utrumque jus per si- tenùs volunlas per piam afleclionem vel imperat as-
gna credibilitalis id saltem consequi, quôd sint mo- sensum non propter evidentiam signorum, sed pro-
raliter certi, atquc hinc omnem circa eos prudentem pter solum teslimonium Dei, ita ut volunlas parata sit

formidinem excludi, in quo moralis certiludo con- credere, etsi non haberct illam evidentiam, vel qua-
sistit. Quaîslio ilaquc dunlaxat versatur de evidentia tenùs in reverentiam auctorilatis divinœ imperat as-
veritatis articulorum mediata per signa credibilitalis, sensum firmiorem quàm mereantur signa credibilitatis,

an scilicet ex signis credibilitalis ita evidens fiât re- cùm firmitas indefectibilitatis in actu fidei supcrnatu-

'ligio catholica et veritas articulorum fidei, ut ne qui- ralis major sit illà firmitate, qua; provenit à naturali

dem imprudenter quis de eà verilate formidarc pos- tantùm evidentia objecti sive per se, sive per credi-

ait, sed absque volunlalis imperio intcllcclus evidentia bilitalis signa. Sed contra ulramque partent est quôd
Bignorum convictus rapiatur ad assensum. in evidentia, utpotc nécessitante, rapiatur mlgllcclus,

Dico : Arliculi fidei noslrac communiter loquendo quin imperium voluntalis in hoc negotio assenons
non sunt evidenter veri seu évidentes in attestante, partem ullam habere possit; et si haberct locuni,
evidentia propriè tali excludente formidinem etiam deberet semper dici actus duplex fidei, aller nenipe

imprudentem. necessarius, prout evidentise correspondet, aiter liber

Probatur : Rudes et indocti nec pénétrant nec con- i
quoad assensum vel prœcisè teslimonio prastilum,
sidérant signa credibilitatis : quamvis verè auctoritas vel cum majore firmitate indefectibilitatis elicilum,
parochi et instructorum valeat plurimùm apud illos, quod quia non experhnur, gratis omninù fingi con-
et forsan plus qnàm signa credibilitalis apud doctos vincilur.
hœc lamen apparentia quantacumque non est slricta Singulariler verô contra parlcm primam est, tum
evidentia ; tum quia non rapit inlellectum ad assen- quia ejusmodi voluntas imperium vix ullus nisi do-
sum , excluditque formidinem imprudentem ; tum dus, ac nonnisi in articulis ad doctrinam juris natu-
quia hâc exclusione etiam gratis data, id non fruit ralis pertinentibus experiri solet, tum quia intelleclua
Claritas signorum credibilitatis, sed inadverlenlia etiam liber non est ad teslimonium Dei repudiandum
rudium, et quod non oeeurrant motiva contraria: vel ampleelendum, eùni supponalur esse evidens; ad-
unde fit ut, si alius tequalis aucioritatis proponat op- eôque etiam voluntas non possit cligere assensum
positum,rudiss(atim lme eredat vel formidet de veri- propter hoc potiùs, scilicet teslimonium, quàm pro-
late ipsi antea propo-ità. Si yerà articuli fidei pter a!ind; tum denique quia assensus communi-
esseni fidei
evidenter veri et revelati evidentia strictl et proprià
ter loquendo est ahsoli ms cl directus, neque eam con>
Tiris etiam euliinribus et docHs, commnnilcr
loqnen- ditionem ant totum reflexurn eonnotat, qnS duat
do, 1* non l'ont Ipftfe arduum crednv; 2* nullani voluntas : Parata fon-m assentiri, etsi non haberem
experirentur lentationem contra Idem ">"
:
diflfteilios illam evidentiam. Cov.m scnmdam partent est, tum
 DE F1DE. 480
479
solùm captivatur ad fir- dens est Deum instituisse religionem supernaturalem
quia intellectus per fidem non
assentiendum, quod ut médium necessarium ad salutem; neque evidens
missimè, sed etiam ad simpliciter
tamen hic non fieret per fidem liberam à
conciliis et Deum non permittere communem deceptionem inf
est

Patribus absolutè assertam, sed per evidentiam neces-

pœnam alicujus peccati communis stante autem hàc :

in evidentia nequit esse absolutè evidens verilas reli-

sitantem tum quia firmitas intensiva, seu quai se le-
;

majorem conatum in se fir- gionis prudenter credibilioris quia ex hujus falsitate

net ex parte voluntatis ,

mandà adhibentis, non spectat ad substantiam et es- nullum apparet evidens absurdum, eô quôd in hoc

scntiam actûs fidei etiam supernaturalis ; firmitas verô casu Deus non absque culpâ ac merito injiceret neces-
indel'eclibilitatis quae est in actu supernaturali, cui silatem amittendi finem ultimum. Sub simili distin-
,

implicat subesse falsum, habetur unicè ab infallibili- ctione respondeo ad probationes omnes quae non sunt
tate objecti maximâ atque connexione actûs cum illà, phrases diversae de eàdem re.
nisi

non autem à voluntatis imperio et libertate, utpote cui De tertià tamen prœterea notandum, illius majo-
non datur discretio ac electio inter actum supernatu- rem esse veram, si sumatur indeterminatè non ta- ;

ralem, qui talem firmilatem infert, et naturalem, ex men evidens est determinatè hanc vel aliam esse ve-
dictis alibi. ram, multô minus autem hanc supernaturalem. Ad
Objectiones. quartam etiam distinguo majorem : Evidens est mo-
Obj. 1° : Evidens credibilitas nostrae religionis est dum quo Deus réflexe vult coli , esse illum qui nobis

evidens credibilitas supra omnes alias sectas, imô illas evidenter proponitur ut credibilior, concedo; modum
evidenter facit prudenter incredibiles ; sed hoc ipso quo directe vult coli nego. Deus etiam réflexe vult

infert evidentiam vcritatis nostrae religionis ; ergo. Mi- coli per mendacium ab illo qui invincibiliter judicat

nor constat, quia haec sunt duo principia evidentia : hic et nunc esse mentiendum ad Dei honorem : di-

Religio in mundo caeteris credibilior est vera; et recte tamen et per se non vult talem cultum. Quia

illa religio est vera, quae sola est prudenter credibilis; nempe evidens est Deum velle nos operari juxta di-

ergo, si sola nostra evidenter sit prudenter credibilis ctamen conscientiae invincibiliter proponentis aliquem
ac credibilior prae aliis, est evidenter vera. Antecedens Dei cultum ut debitum, Deus réflexe vult coli cultu

tanquàm fundamentum adversarium probatur :

1° Evi- prudenter credibiliori ; unde tamen non sequitur evi-

dens est Deum non posse permittere falsae religioni dens esse quôd Deus directe velit talem cultum, neque
tantam apparentiam veritalis, aut majorem credibili- quôd istc directe sit verus Dei cultus.
tatem, ac permisit nostrae, quai vera est; ergo. 2° Evi- Obj. 2° : Ex Scripturâ et Patribus Ecclesia et vera re-

dens est quôd non conqueramur de Deo, tanquàm de ligio est visibilis, potest discerni et inveniri. Sed talis

seductore, in materià religionis ; sed evidens est nos esse nequit, nisi sit evidenter vera; ergo. Confir-
matur 1° Patres, in libris quos pro nostrà religione
posse conqueri de Deo tanquàm seductore, si religio :

caeteris credibilior et sola prudenter credibilis esset scripserunt, contenderunt demonstrare ipsius verita-
e
falsa ; ergo. 3 Evidens est aliquam religionem in mun- tem,et evidenter convincere adversarios, ut patet ex
do esse veram; sed evidens est alias sectas esse falsas, S. Augustino, 1. de verâ Religione, cap. 2; S. Chryso-
utpote prudenter incredibiles ; ergo. 4° Evidens est stomo, oratione Quod Chrislus sit Deus; A rnobio, 1. 2
Deum esse colendum, etiam speciali illo modo quo contra Gentiles; Origene, hom. 30 in Matth., aliisque
ipse vult : sed evidens est modum quo ipse vult coli, quos récitât Elizalde ; ergo. Confirmatur 2° : Miracula
esse illum qui nobis evidenter proponitur ut credibi- et prophetiae evidenter ostendunt veritatem catholicae
lior, et qui solus proponitur ut prudenter credibilis ;
religionis; nam praeterquàm quôd S. Thomas, hic,
ergo. — Respondeo : Nego majorem, ad ejus assum- q. 5, a. 2, et p. 3, q. 47, a. 5, hanc virtutem miraculis
ptum distinguo antecedens : Haec principia sunt evi- tribuat, ostenditur hoc 1° quia evidens est veram esse
dentia absolutè et sine factà suppositione praevià, nego ;
religionem in cujus confirmalionem facta sunt vera
ex suppositione quàdam praeviè admissâ, concedo. Duo miracula et impletae prophetiae ; sed evidens est haec
sunt quae supponere oportet, 1° quôd Deus instituent contigisse in confirmalionem fidei nostrae; ergo. 2° Quia
aliquam religionem supernaturalera, quce multa doceat Judaei videntes signa et miracula facta à Moyse, evi-

prêter illa quae sunt juris naturalis, quodque illam denter cognoverunt veritatem suae religionis ; ergo

voluerit esse necessariam ad salutem ;

2° quôd nullum idem dicendum est de religione nostrà. — Respondeo :

detur peccatum inficiens humanum genus, in cujus Distinguo minorem : Ecclesia est visibilis, potest dis-

pœnam permittai ut omnes etiam prudenter operando cerni, etc., credibiliter seu per evidentiam credibili-

! decipiantur. Geminâ hàc suppositione factà evidens qui- tatis, concedo ;

scientificè et per evidentiam veritatis,

dem est utrumque principium quia si his suppositis;

nego. Idem sensus est S. Thomae, dùm q. 1, a. 4, ad 2 :
quôd ea quae sunt fidei dupliciter
falsa esset religio prudenter credibilior aliis, Deus sine < Dicendum, ait,

ulli nostrà culpâ redderet generi humano inevitabili- < considerari possunt uno modo :
in speciali, et sic non
ter impossibilem consecutionem ultimi finis, quod evi- t possunt esse simul visa et crédita alio modo in ge- :

nerali, sciliect sub communi

dens absurdum ratione credibilis , et
est ; neutrum tamen absolutè est «

evidens; quia ulraque illa suppositio antecedenler ad « sic sunt visa ab eo qui crédit. » Ad confirmationem
fidem solum est moraliter certa, tanquàm geminus ar- primam, distinguo antecedens : Contenderunt demon-
credibilem et
ticulas ex articulis nostrae religionis non enim evi- : strare religionis veritatem ut evidenter
 ,

m PARS I. DE OBJECTO FIDEI. 48Î

credendam, concedo; veritatem ipsam ut evidentcm sunt contra evidentiam veritatis, etiam pugnant contra
seu evidentiam veritatis, nego. Idem est, si cum Bel- evidentiam credibilitatis ; ergo vel neutra, vel utraque
larmino, 1. 4 de Notis eeclesiasticis, cap. 5, dicalur evidenlia est asserenda. Confirmatur : In materiâ re-
contendisse quidem demonstrare veritatem evidcntiâ ligionis, quod est moraliter certum est moraliter evi-
consequentiae, non autem consequentis. Il li enim po- dens, tum quia omnis certitudo comparala per ratio-
sitis et admissis Scripturis, evidenter deducebanl veri- nes est evidenlia, tum quia certitudo moralis proponit
tatem religionis nostrœ contra hsereticos et Judœos objectum ut indubilabilc ; sed ex signis credibilitatis
Scripturarum receptores, cujus credibilitatem dun- etiam juxta nos oritur moralis certitudo de verilate
taxat ex signis aliis ostendebant. SS. Patres veritatis mysteriorum; ergo. — Resp. : Nego anlecedens; dis-
evidentiam non intelligebant talem, qucc formidinem paritasesl; ad hoc ut aliquid sit evidenter credibile
etiam imprudenlem excludat et rapiat ad assensum, siiflicit adesse tam clara moliva, quibus convincatur
sed minus propriam tantùm, lum quia ipsi se disiin- intelleelus, quôd possit prudenter adhiberi fides. Jam
guebant à Manichais, qui nihil credendum contende- verô licet miracula, v. g. /absolutè loquendo possint
bant, nisi priùs ratione demonslraretur tanquàm ve- esse falsa, vel imprudenter exislimari esse permissa
rum, contra quem errorcm aliquandô suum S. Augu- in confirmationem tamen extorquere possunt il-
falsi ,

stinus agit, 1. de Utilitale credendi ; tum quia ipsi lud judicium prudens de lide babendà quia non illud ,

commendabant laudabilem liberamque fidem, ad quam tantùm fide prudenli dignum est, quod absolutè aliter
evidenlia credibilitatis et obligationis credendi pro- essenequit, sed etiam illud quod cerlôapparet ita esse,

posita alios perducere satagebant. quamvis absolutè aliter esse queat. E contra, sicut ad
Ad confirmationem secundam respondeo : Distinguo veritatem rei rcquiritur ut absolutè aliter non sit, aut
assumptum : Miracula et prophétise evidenter cognita de facto esse non possit, etaetusenuntiat, ita ad evi-
oslendunt evidenter veritatem, concedo; non eviden- dentiam veritatis requiritur, ut moliva convincant in-
ter cognita, seu ut commnniter cognoscuntur , nego. tellectuel quôd res aliter non sit, aut de faclo esse non

Aucloritalcm S. Thomce ad evidentiam credibilitatis possit ac motiva ostendunt; id verô praslarc nequeunt
tantùm pertinere, liquct ex texlibus citatis. Ad proba- moliva ejusmodi, quœ ipsa forte falsa sunt, aut ab-
lionem pi-imam nego minorem ad evidentiam mira- : solutè falsa esse possunt, aut saltem imprudenter sic
culorum ac prophctiarum rcquiritur cvidens cognilio, exislimari queunt. Ad confirmationem, respondeo :

quôd verè miraculum aut verè praedictum spiritu

sit Nego majorera , ut palet ex supra tertio loco notatis
prophelico ac Deo inspirante et quôd simul factum , initio hujus artieuli, cl ex cujus supposito hic tantùm
fucril aut inspiralumà Deo in conlirmalionem alicujus loquimur. Ad probalionem primam, distinguo : Certi-
docliinae.Hxc autem evidcntiâ communiter loquendo tudo comparala per rationes évidentes est evidenlia,
non habetur, cùm miracula nobis solùm proponanlur concedo; per rationes inevidentes, nego; ad secun-
à scriptoribus sapientissimis quidem et sanctissimis dura, distinguo : Certiludo moralis in materià religio-
ac eeclesiasticis bistoriis, sed quoe solùm faciant evi- nis proponit objectum ut indubitabile quoad credibi-
dentiam credibilitatis et moralem certitudinem de ve- litatem , concedo; quoad veritatem, subdistinguo:

|
ritate miraculorum ac prophetiaj , ac conséquente!- Indubitabilitate prudentise, hoc est, ut prudenter in-
'
etiam de veritate religionis. Quin cardinalis de Lugo, dubitabile, concedo ; indubitabilitate scientiae ac evi-
non dissenlientc Suarcsio, judicat miracula etiam visa denlia, nego.
ab Apostolis et Judxis, v. g., resurreclionem Lazari, Objicies 4" : Credibililas mysteriorum est crédibili-

non attulisse illi strictain evidentiam de veritate per tés cujuslibel mysterii ut veri, sicut amabilitas objecti

illa confirinaià, lum quia videntes hœc imprudenter est amabilitas objecti ut boni; ergo sicut evidens ama-
saltem formidare poterant an essent vera miracula, an bilitas infert evidentcm bonitalem, ita cvidens credi-
dxmonum pr.xstigiic à Deo in pœnam alicujus peccati bililas infert evidentcm veritatem. Confirmatur : Evi-
permisse; tum quia œquè imprudenter formidare po- dens credibililas mysteriorum lidei est evidens locutio
terant de intenlione Dei in patrando miraculo, eu quà Deus nobis illa revelavit; item evidens credendi-

quod cvidens non quôd Deus nequeat concurrere

sit tas est evidenlia de Dei pra?cepto ut credamus ; ergo
ad verum miraculum, quo minister insensibiliter abu- est etiam evidenlia veritatis, quia cvidens est Dcum
tatur in conlirmalionem fals;c doctrinœ; undc Judx'i, non posse rcvelarc falsum , nec prœcipere posse ut
quamvis iinprudcnlissimè, dicebanl Tu dœ-
Clirislo :
credatur falsum. — Respondeo : Nego conseq. ; dispa-
monium liabcs, el in principe dœmoniorum ejicis dœmo- ritas est, quia credibililas mysterii ut veri nihil aliud

niu. Simililer de prophetiis non est evidens valieinia est nisi apparenlia veritatis exlrinseca seu provenions

vtlcris Tcstamenli esse veras prophelias, quia non est ab argumentis rei extrinsecis; cùm autem veritas ha-

cvidens illorum sensus, ocque Ci idens est ta non fuisse beatur tantùm ex co quôd res ita se habeat in seipsâ,

meiè casualiter impleta. Hinc ad secundam proba- etiam evidens apparenlia veritatis non infert veritatis
tioncm potest negari antecedens; sed eo etiam trans- evidentiam, siquidem res in se falsa aliquandô habet
misso, nibil contra nos infertur, tum quia respeclu magnani, imô cvidculcm apparentiam veritatis. E
noatrl Iiabetur apertuin discrimen, tum quia solùm as- contra, amabilitas objecti est ipsa bonilas intrinseca
fierimuscommuniter loquendo nondari evidentiara. objecti, aut saltem sic débet supponi; si enim non 1kcc,

Objicies 3° Qucecumque argumenta proximè allala

; i

sed exlrinseca dunlaxat et ia motivis boiùUUem objecti

 , ,

DE FlDE. 484
4*3
inrclligatur, potest ali- te medii alios autem dici non fundamentales, qui nera-
cxtrinseoè suadcntibus posita
;

amabile; quin tamen pe non sunt hâc ratione necessariô credendi verùm
quid evidenicr eliam apparere
:

évident!» amabilitatis non et unanimiter negant ullam verilatem à Deo revelatam

in se sit bonum, atque bine
Ad conOrmationem, res- dari quac non sit credenda négative, boc est, quaiu
inférât evidentiam bonitatis.
,

partem anlecedenlis, tum quis negare libéré possit, aut affirmare vel inficiari
pondeo 1* : Nego primam
signa credibilitatis cuiquam liberum sit.
quia etiam vera iniracula aliaque
locutio Nota 2° Diversus ab bàc senlentià error est non
prout verè pbysieê sunt , non sunt in seipsis
:
;

'divina secundùm communem tbeologorum opiuioneni ; tanlùm Libertinorum seu Indifferentislarum quasi pa-

tum quia evidens etiam credibilitas nostra non funda- ganorum, qui quemlibet docent in sua sectâ salvari

tur in illis signis, prout pbysicè vera sunt in seipsis posse, modo unum Deum agnoscat, eumque juxta se-

eô quôd ex diclis nuper non sit evidens, illa esse vera ctac suae leges seu propriam rationem colat ; sed etiam

miracula aut verè ad locutioncm Dei firmandam facla ; Adiaplioristarum, Syncretistarum aut Indifferentisla-

sed fundatur in illis inevidenter quoad banc verita- rum Christianorum, qui pro diversitate suarum clas-

tem cognitis, ac plerumque ut traduntur in bistoriis sium vel arliculos de Deo tantùin et Christo confuse

ac monumentis fide dignis quœ tamen non faciunt , cognito, vel mysteria etiam praecipua Chrisli et S.Tri-
evidentiam de illorum veritale. 2° Secundam partem nitatis, vel Symboli apostolici aut eliam Athanasiani
distinguo : Evidens credendilas est evidentia de Dei arliculos fundamentales, subslantiales, essentiales, et
prreccplo directo ut credamus , nego; de proccepto ad salutem consequendam necessarios ; rcliquos verô
rcflexo, concedo. Similiter etiam probatur secunda ; omnes vocant accidentales, arbitrarios, adiaphoros et
distinguo consequens Evidens est Deum non posse : non fundamentales, seu talcs, quos credere vel non
directe pi\xcipere ut falsum credamus, concedo; non credere quis possit pro libitu et cilra periculum salu-
posse prœcipere réflexe, nego. tis. Horum errores refutandi sunt.
Dico 1° : Arliculi noslrae bdei evidenler credendi
Articulus IV.
sunt assensu firmissimo, seu explicito, seu implicito.
An artkuli fidci catholicœ sinl evidenler credendi ?
Probatur : Quoties est moraliter cerlum Deum aliquid
Nota 1° : Credendum illud est quod quis non tan- révélasse, boc credendum est assensu firmissimo, sed
tiïm prudenler potest sed eliam lenetur credere. Su- ex signis credibilitatis moraliter certum est Deum ré-
milur vel négative vel positive ; négative credendum vélasse arliculos fidei nostrai : ergo credendi sunt as-
est, quod quis negare non potest, vel quod cuiquam sensu firmissimo, etc. Major est evidens ex lerminis,
non permUtïlur liberum, ut credat vel non credat, as- sicut evidens est, obediendum esse superiori, quando
sentiatur vel dissentialur : positive credendum est,
moraliter cerlum est illum aliquid praecipere Deus
;

( irca quod quis tenetur elicere assensum fidei. Porrô enim dùm aliquid révélât, sicut eliam bomo dùm lo-
fides elicienda potest esse vel explicita vel implicila :
noslram fidem certum ilem est
quitur, exercilè exigit :

explicita est, quà quis aliquem articulum crédit in

ex terminis irrogari injuriam illi, cui non creditur, si
particulari, eô quôd in particulari sciât esse articulum
moraliter cerlum sit eum fuisse locutum.
revelatum , et sic credimus myslerium Trinilatis, In-
Dico 2° : Dislinctio arliculorum fidei in fundamen-
carnationîs, clc. implicita dicitur, quâ quis aliquem
;
tales et non fundamentales ex sensu Indifferentislarum
articulum solum crédit in communi, credendo scilicet facla nullatcnùs est admittenda. Probatur 1° : Omnes
quidquid Deus revelavil et Ecclesia crédit , licet in
articuli à Deo revelati sunt requaliter veri ac certi
particulari non seiat aliquod myslerium esse à Deo re- quia nituntur eâdem auctoritate divinà infallibili ergo :

veîatum et sic etiam sinplex rusticus crédit singula

;
tel omnes vel nullum negare possumus, aut négative
liivsteria, licel aliqua in particulari ignoret. Fides ex- quia qui negat articulum non fun-
credere tenemur ,

plicita subdivîdilur in necessariam necessitale medii

damentalem, acquè spernit Dei auctoritatem ac negans
vol pr.ecepti : necessaria necessilate medii est, quaeex fundamentalem. Confirmatur : Quivis verè cliristianus
i.alurâ ipsius rei necessaria est ad justificalionem et débet habere bunc actum : Credo omnia qiuc Deus
: alulem, s;u qux de aliquo explicité credendo ita re- revelavit quia dùm crédit unum articulum fundamen-
;

i;uiriliir, ut qui illud etiam invincibiliter ignorât, sa- talem quia est revclatus, si revelatio divina vera sit

hilem non consequalur : necessaria necessitale prae- cau^a cur bunc credat, hoc ipso implicite credere dé-
cepti est, quœ solùm ex praccepto Dei positivo requi- bet et alia revelata ; aliàs locum habet illud S. Augu-
îïtur ad salulem, seu quae de aliquo explicité credendo stini, 1. 13 contra Faustum, cap. 3 : Quiin Evangelio,
positivé quidem praecepta est, ita tamen ut qui illud quod vultis creditis quod non vultis., non creditis, vobit

invincibiliter ignorât, non boc ipsoimpedialur à con- potiùs quàm Evangelio creditis. Ergo nullum articulum,
sequendà sainte. Jam verô convenit quidem inler Ca- à Deo in Scriplurâ vel alibi révélai am excludere po-
ibolicos, pancos articulosnecessariô esse explicite cre- test à suà fide aut negare; quia aliàs sibi contradice-
dendos necessilate medii, imône quidem omnes creden- negalâ particulari
rct, affirmalâ scilicet universali et
do» explicité necessitale praecepti, sed
suflicere fidcin propositione. Probatur 2" : Dislinctio arliculorum in
implicitam circa plures verilates à Deo revelalas non fundamentales eorumque deter*
atque ; fundamentales et
boc sensu concedunt alios arliculos
dici posse fundamen- minatio nec potest ostendi ex Scriplurâ, utpote quae
tales.nempé Ulos qui sunt ncccssariôrr, meutiouem facil nec accepta cet ab
di]id".resâita- nullard hujus rei ;
485 PARS I. DE OBJECTO FIDFJ. 486

quia hrcc orthodoxa sumatur, conlradicit sectis et Ecclesia catholica se distinguenlium variac
Ecclesia ;
si

aulem confingatur ex omnibus soctis, jam sunl in aliis arliculis discrepantije ac contradictiones;
apertè : si
2° quia nec in ipsà Symboli explicatione ac intelligen-
hos jam illos et quidem conlradictoriè oppositos dési-

neque repeti débet à spiritu privalo, quia hic tià est imitas ; alquc hinc nec una fides arliculorum
gnât :

omnium crrorum magister et auctor dis- fundamentaliam ; ul palet ex arliculis de Chrisii pro
insanus est
sensionum. Confirmalur : Quicumque statuuntur ab omnibus morte, de descensu ejusdem ad inferos, de
Ecclesia, de remissione peccatorum, etc.; 3* quia
Indifferentistis articuli fundamenlales, suntejusmodi,
apud hos negari posset ac è medio tolli tota Scriplu-
prêter quos Ecclesia catholica alios adhuc credendos
proponit; sicut in prioribus seeulis conlra Arianos,
ra, supremum Ecclesiam caput, aliaque adminicula ad
fidei unilatem facientia.
Nestorianos, Eutycbianos, etc., proposuit. Ergo et alii

non fundamenlales liabili credendi sunt juxta illud Objectiones.

Mallb. 1S S/ Ecclesiam non audivcrit, sit tibi sicut

:
Objic. Sacra Scriplura iribuit salulem credeniibus
cilmicus et publicanus. articulos fundamentales, ul patet 1° ex Joan. 17 : Hœc
Dico 3° : Ad salulem non sufficit ut quis credat ar- est vita œterna, ut cognoscant te solum Deum verum, et
ticulos fundamenlales, si intérim aliorum salis propo- quem misisti Jesum Clirislum; 2° ex Joan. 5 : Ut om~
silorum unum non credat, sed iicget vel discredat.
nis qui crédit in ipsum (Christum ) non pereat, sed ha-
Probatur 1" : Ad salulem non suflicit ut quis servel
beal vitam œternam; item : Qui crédit in Filium, habet
plura prancepia, si vel unum violet, juxla illud Jac. 2,
vitam œternam; 3° ex Marc, ult- : Qui crediderit et ba-
10 : Quicumque totam legem servaverit , offendat au-
ptizalus fuerit, salvus eril ergo. Confirmalur : Latro
;

tem in uno, fnclus est omnium reus; qui enim dixit : Non in cruce solum Christum credidit, et tamen, Luc. 23.
mœchabcris, dixit et:Nonœddes. Ergonec ad salulem audire meruit : Hodie mecum eris in Paradiso. Item
sufficit, hos vel illos articulos credere, si quis alios à
Philippus, Act. 8, cunuchumCandacisbaplizavit, quin
])co revelatos et salis proposilos non credat; quia si-
verisimile sit illum tant modico lempore aliquid prê-
cut ibi conlemnilur legislalor, sic hic eliam preeler ter Christum fuisse doclum; ergo. — Respondeo :

contemplum Ecclesia; illalum spernitur fidei auctor;

Distinguo antecedens : Scriplura tribuit négative sa-
neque fides in hoc casu perfecta est ac intégra, sicut
lulem credentibus articulos fundamenlales , seu hoc
nec in illo juslitia seu obedienlia; unde Auguslinusdc sine bac fide seu implicitâ seu explicita
sensu, quod
Donalislis in Psal. 54 sic inquit : In mullis sunt mecum, non oblineat salus, concedo; positive seu hoc sensu,
in paucis non mecum : sed in liis paucis, in quitus non quùd oblinealur salus cum hâc fide, subdistinguo Sup- :

sunt mecum, non prosunt iltis mulla. Confirmalur 1°: credenda

posilis et adjunctis etiam caeleris, quae aut
Nulles liiiit'iicus potest salvari in sua hseresi juxta il-
aut facienda sunt, concedo ; sine illis, nego. Sicut per
lud ad lit. cap. 5, 10 : Hœreticum honùnem... devita,
alia Seriptura; testimonia, ubi virtuti cuidam aut operi
sciens, quia subrersus est, et delinquit ; et S. Augusii- promitlitur vila œterna non excluditur nécessitas etiam
nus, lib. contra Pelil., cap. G, ubi, niliil prodest , ail,
aliorum adbeatitudinem consequendam requisitorum:
liœreticisad snlutem, qubd extra Ecclesiam verumba- sic idem est tenendum de testimoniis fidei bealitudi-
ptisma per ignorantiam et tradunt et tenent. Sed qui nem promillcnlibus maxime cùm alias contra com-
dfosentit cuicnmque verilali à DcorevclaUe, eslhsore- muniorum Indifiercnlislarum opinioncm arliculi fun-
licus : ergo. Conlirmaïur 2° : Sisufficiatad fidem ac sa- damenlales ad duos tanlùm restringerenlur. Ad con-
lulem credere articulos quos vocant fundamenlales, firmandum respondeo : Distinguo antecedens : Latro
ergo Aposlolus malè scripsissel ad Galat. 5, 2 Si cir-
:
cl cunuchus solum crediderunt explicité in Christum,
cumeidumini, Clirislus niltil vobis proderit et concilia
;
et quoad animi pra^parationem saltcm implicite etiam
Piilresque à primordiis Ecclesiae usque ad hax tempora credebant aut jam proposila aut proponenda sufiieien-
nialè dixissenl analbema hsercticis, quorum plurimi ter ad credendum, concedo; solùin crediderunt in
arliculos fundamenlales, hoc est, Symboli apostolici Christum, ita ut alia suflicienter proposila negarenl, ul
credebant, cùm etiam ex S. Hilario,l. 2 ad Constant, faciunt seclarii, aut non haberent per animi pra'pa-
liqueat : Neminem hœreticorum esse qui senonsecun- , rationem fidem implicitam, nego. Hinc eliam simpli-
diim Scripluram ]yrœdicare ea quibus blasphémai, men -
nego consequens, ob manifeslum inter illos et
ciler,
tintur. Ncutrum videtur prudcnler admittendum : seelarios discrimen.
er»o. Inst. 1° : Nec in Judaicà nec in chrisliana Ecclesil
Probatur 2" : Fides ad salulem sufhcicns et neces- impediebant quxdam dissensiones fidei unilatem et
saria débet esse una, ut patet ex Apost. ad Ephes. 4, E© lesiœ fundamentalem ; ut palet de Judan à ,
quse
:
i : Unus Dominus, una fides, unum baptisma, unde conflala fuit praesertitu sub finem ex Pharisaeis, Sad-
vera et salvifica fides etiam Dan. 2, 44, vocaltir : ducaeia el Essenis, quibus unum crat lemplum et unus
unum regnnm; Matlh. 21, 23 una domus; Joan. 10, : exspectabatur Messias : de chrisliana verô vel sub ipsa
!<» unum ovile, etc. Sed apud Indiiïcrenlislas, etiam
:
primordia patet ex dissensione, Act. là, inter Aposto-
S\mbolum apostolicum eredentes, non est una fides los de observatioae circumeisionis ci legalium; item
mu imitas in fide : ergo non pole^t esse fuies ad salu- Inter Paulum et Barnabam de Marco reclpiendo , ei
U-.m sufficiens et necessaria. Mhior probatur 1" : quia dissensione inter fidèles, qui, Act. 11 , discepiàrunl
horum, utpole variis seclis addictorum vel ab omnibus contra Petrtim. quùd cum non clrcumcilll cou ersa-
 ,

DE F1DE. 488
487
dissensione Corinlhio- mm, dist. 25, in antécédentes , uti Scripturam et Dei
retur et manduearet; item ex
rum, quorum scbisma recensclur 1 Cor. 1 et 3.
— quaedam attributa, constituentes , nempe articulos

Disscnsiones in Symboli, et conséquentes hoc est ex prioribus

Respondeo : Distinguo assumptum :
, , illis

eliam in rébus fidei deductos; neque tamen determinare possunt quinam

quibusdam factis moralibus vel
non impediebant unitatem fidei et articuli sint necessarii necessitate medii, et quinam tan-
nondùm definitis

Ecclesiœ, concedo ; in rébus fidei jam definitis, nego. tùm necessarii necessitate prœcepti ; ergo. — Respon-
allatis. Nam 1° dis- deo Distinguo majorem Qui, quae credenda sunt ne-
Patet distinctio ex ipsis exemplis
: :

observationern res erat needùm cessario, crédit quomodocumque, potest salvari, nego ;
sensio circa legalium |

definita, neque lex utat mortua statim ab initio Ëccle- qui crédit eo modo quo credi oporlet, concedo ; nega-

sitc Christian» erat mortifiera.

2° Pauli et Barnaba; ad lur autem sectarios etiam articulos Symboli modo quo
diversa discessus agebatur de Marco in socium evan-
oportet credere, tum quia eos non credunt in genuino
gelicrepraedicationis assumcndo, et bine penitùs fidem sensu ac vero, tum quia potiùs ex motivo humano

non tangebat. 5° Fidelium dissensio à Petro scanda- quàm propter Dei auctorilatem credunt, cùm aliàs de-

lum erat ex infirmitate eorum ortum nescienlium berent omnia à Deo revelala etiam credere ; ex quo
adhuc, per Evangelium sublatas fuisse leges Judaicas simililer constat ad veram fidem requiri, ne aliqua
de communione cum gentilibus vilandâ. 4° Scbisma revelata expresse negentur aut discredantur . aut ne

Corinthiorum de praastantiâ duntaxat eorum fuit, qui teneantur articuli alii erronei , in quo utroque tamen
ipsis Evangelium annuntiaverant , dùm alii dicerent : fides sectariorum delinquil. Ad confirmationem pri-

Ego sum Pauli; alii : Ego Apollo; alii : Ego Cephœ; aut mam, respondeo 1° : Nego suppositum majoris, quôd
si fuerat eliam circa res fidei , Corinthii tamen non Christus modo à sectariis inlenlo possit aliquid reve-

erant perlinaces ad morem sectariorum , sed docibiles latum relinquere nobis creditu liberum ; nam Deus,
et veritatis intelligenda; cupidi , nunquàmque ad se- qua; révélât, ad ea nos obligat vel explicité vel impli-
parationem prosilierant. cite credenda, ut probatur supra , die. 1°. Respondeo
Porrô quidquid sit de Judaîorum diversis seclis 2° : Transmissâ majore , nego minorem ,
quia quœ
fuerinlne PharïsaM, Sadducoci et Esseni, omnes hœre- controversa sunt inter nos et sectarios fidei dogmata,
tici, de quo eruditorum diversa est sententia, id cer- et ex Scripturâ, et ex traditione ,
primorumque secu-
tiwii est à Judaicà Ecclesià ad christianam argumentum lorum fide ostenduntur pro nostrâ parle, ut per decur-
et comparationem institui nec posse nec debere. sum Ad confirmationem secundam
ihcologiœ probatur.
Quamvis enim Sadducsei, spirituum ac resurrectionis respondeo Quoad primum et secundum distinguo
: , :

negaloros , in Judœorum communione tolerabantur, Licuit et licet de facto dubitarc de quibusdam , ante-

Paulus tamen et ab Ecclesià; communione rejecit et fi- quàm et dùm needùm definita erant aut sunt alque ,

dem perdidissc declaravit illos qui aliquid diversum ab bine needùm quoad nos credenda, concedo postquàm ;

Ecclesià de resurrectione senscrant, sic enim scribit 1 fuerunt definita , et si etiam quoad nos sint credenda
ad Timoth. 1, 19 et 20 : Ilabens fidem et bonam con- post declarationem Ecclesiœ, nego. Hoc ipsum admit-
scientiam ,
quant quidam repeltentes circa fidem naufra- tendum est ab adversariis communiler auctorilatem
aaverunt, ex quibus est Hymenœus et Alcxander,quos qualuor primorum conciliorum œcurnenicorum vene-
tradidi Salanœ; et 2 ad Tim. 2, 17 Ex quibus est Ilyme-
: ranlibus ; ante quse licebat sine fidei delrimento de
nœus et Pliiletvs ,
qui à verilate exciderunt , dicentes quibusdam nondùm explicité declaratis dubitare, non
resurrectionem esse jam factam , et subverterunt quo- quasi reipsà credenda non fuerint , aut implicite non
rumdam fidem. crederentur, sed quia apertè nondùm omnibus lan-
Inst. 2° : Qui crédit ea quoe sunt necessaria neces- quàm explicité credenda innotuerant. Quoad terlium :

sitale medii et prœcepti, potest salvari ; sed qui crédit Constat inprimis ex supra dictis non hoc sensu negari
Symbolum Apostolorum haec omnia crédit, quia, ut à Catbolicis articulos quosdam necessarios, ac si libe-

dictum est supra ex S. Augustino, aliove auctore ser- rum foret eos negare aut discredere; sed quatenùs
monis 115 de Tempore, Symbolum hoc est régula eorum explicita confessio ac notitia non sit prsecepta,
fidei brevis et grandis; ergo. Atqui non catholici dun- aut ad salutem obiinendam requiratur. Porrô eantdem
taxat , sed et sectarii plcrique credunt Symbolum ;
mentem fuisse S. Bonaventune liquet ex ipsrus ibidem
ergo. Confirmatur primo : Quai Christus rcliquit cre- doclrinâ, quâ déclarai [lia dogmata, quœ antecedentia
ditu libéra, non debent obtrudi tanquàm dogmata et consequenlia vocal , esse creditu necessaria non
fidei necessaria ; sed pleraque dogmata qua; in quidem ul articulos principales , sed ut radicatos in
symbolo non continenlur et inter Cntholicos et sec- Symbolo Aposlolico. Demùm quamvis nec inter Ca-
tarios controversa sunt, Christus reliquit creditu li- tholicos dclerminatum sit quicnam sit necessitate me-
béra, ulpote quae nec in Scripturâ sunt clarè expressa, dii necessaria fides explicita, certum tamen inter eos
nec in primis seculis crédita; ergo. Confirmatur ac determinatum est, tum quùd aliorum articulorum
seconda : IMura sunt dogmata de quibus antea du- fides explicita sit necessaria ex se ipsâ ad salotehi,
J hilare licuit, et de facto qiKcdam sunt de quibus aliorum aulem positivé proccepta tum quùd fides
in ,

Mholis catbolicis conlrovertitur quin ipsi Catholici implicila requiratur eorum qu;e à Deo revelala sunt.
;

pass'im distinguunt articulos Inier res revclatas multa sunt qua; parvi
in necessarios et non Inst. 5" :

necessario», sco, ut S. Bonaventura, an credantur ergô in his licebit

lib. 3 Sententia- | mit nihili referont, ;
489 PARS I. DE OBJECTO F1DEI. 4U0
cuilibet salvâ fide et saîute pro lubitu sentire. Conlir- fi! autem ficri potest Iriplicitcr, 1" dum rcvelatio olim

matur 1" : Catlioliei non obslante ignoranlià vol er- jam fada, sed obscura, per infallibilcm inlerpretem
rore circa mullos fidei arliculos possunt salvari : crgo magisexplicalur ; 2°dùm similis, sed coiitrovcrsa.pcr

idem conlingere polest sectariis. 2° Sunl adniodùm infallibilem controversiamjudicemcertilicatur; 5° diun

paruei qui adbaercnt Ecclesia; Romane ;
quia si lotus revelatio universalis per légitimant auctoritatem ap-

terraruiri orbis dividatur in quatuor cl viginli partes, plicalur ad singularia. Porrô, sicut triplicem banc po-
vix quinque sunl cbrisliana\ ex quibus si demanlur leslatem Ecclesia; cotivenire, sic similitcr certum, Ec-

lieterodoxi, pauei restabunt Catlioliei. Sed incredibile clesiam nihil unquàm définisse fide divinà credendum,
est (juôd tam pauei, allcndendo pf a>eisè fidem, salven- nisi quod aut explicité aut formaliter implicite fuerit

Idi- , cùm Deus seriô velit omnes bomines salvos lieri :

|
revclatum. — Respondeo 1° : Articuli principales lidei

ergo praeter Catholicos et cum solà saltem fide fun- nunquàm creverunt. Probalur, quia inprimis articuli

dainenlaliuin artieuloiiim eliam aliis sains conecdi dé- duo générales jam ab ortu mundi constabant omni-
bet. — Respondeo: Negtr, a cl distinguo anlecedens :
bus fidelibus, co quôd, leste Apostolo, sine fuie impos-

Multse sunt vcritates, quai parvi referont an eredantur sibile sit placer e Deo ; accedenlem verb ad Deum opor-
teat credere quia est, et inquirentibus remuneralor
spectando praecîsè notitiam carum, eoneedo; spectan- sit.

do obedientiam quain Deo loquenli debemus , et Duo autem articuli parliculares obscuriùs saltem jam
,

auctoritatem Dei, quam discredendosperninms, nego. lege nature ac Moysis révélai fueranti cl credebantur,

Ccrlé non parvi aut niliili referl quod Deus verum aut praesertim de Cbristo, explicité à palriarcbis, magis-

falsum sit loeulus, aul ejus aucloritali injuria aulcon- iris et principibus populi Hebracorum ; à vulgo autem
Ira obligationcm inobedientia cxbibealur; qua; tanicn proiitente fidem veroe Ecclesiae credebanlur implicite,

evenirent, si nobis sumeremus assentirc vel dissentirc quamvis distincte non cognoscerenlur. Confirmatur ex
revclalis.Ad confirmalionein primam respondeo : Ne- SS. Patribus, inter quos S. Irenacus, cui consentit Na-

go conseqoens ; disparitas est, quia Catlioliei in boc zianzenus in Oratione de .Macbab;eis fratribus, fidèles

casu crednnt saltem generatkn quidquid Ecclesia cré- omnes anteCbrislum natum dicit fuisse verè Gbristia-

dit el credendum proponit, et ex supposilo seniper nos ; S. Auguslinus autem, epistolà 157 ad Optât. ,sic

parati sunt errores deponere, ubi eis Eeclesiae doctri- scribit : Eadem est fides nostra et illonun, quoniam hoc
na proponelur; undevi bujus disposilionis animi ba- illi crediderunl [uturum, quod nos factum ; et tracta lu

bcnl fidem quamdani implicitam eoruni dogmalum, 4o in Joan. : « Tcmpora, inquit, variata sunt, non lides ;

quse ignorant. Niliil ojusmodi sutTragatur sectariis, si I

quia et ipsa verba pro temporc variantur, cùm varié

sua priucipia sequantur, nec staluantur duntaxat hoc- ;

declinantur, alium sonum babet venturus : est, alium
retici materrales, et errare ex ignoranlià invineibili. j
sonum babet venit. Mutandus est sonus, venturus est,
:

Ad secundani iranseat major ;

quia calculationein illam
1

et venit eadem lamen fides ulrosque conjungit, et

:

non admodùm exaclam ostendunt plures, qui Catbo- eos, qui venturum esse, et eos qui cum venisse credi-
licos non in Europe duntaxat degere nôrunt, sed eo- : derunt.»
runi per alias orbis partes maximas Ecclesias ex Si ais 1° : Deus, Exod. 6, aitMoysi Ego Dominus,
:

online recensent. Nego minorent , cùm paueilas sal- qui apparut Abraham, Isaac et Jacob in Deo omnipo-
vandorum potiùs Scriplurse plurimùm sit eonformis, I
tente, et nomen meum Adonai >ion indicavi eis. David,
quàm ut impriidenlcr credibilis asscralur. Ad proba- Ps. 118, dicit : Super sencs intellcxi. 2° S. Paulus ad
tionem respondeo : Deiquidem salvandi oinnos volun- Ephcs. 5, o : Quod aliis, inquit, generationibus non
lalein esse seriam, non tainen absolulam, sed condi- est agnitum (îuyslerium Christi) filiis hominum, sicut
tionalain, iienipe si et ipsi liomines salvari velint, ca- nunc revelatum est sauclis Aposlolis ejus et prophetis in
que prsestent qui requiruntur. spirilu ; et v. 1) : lllinninare omnes, quœsil dispensalio

sacramenti absconditi à seculis in Deo. 5" Praeterquàm

Quœres an articuli fidei mecessu temporis creveriiïl?
|
quod niliil de ïrinilalis niyslerioin veleri Teslameulo
Nota : Dividcniur fidei articuli in principales et rai apertè conlineatur, Gregorius Magnus, bomilià 1 iu
nus principales. Principales sive ob digniialein siveob |
Ezech., notai per Testamenlum novum in corde fide-
noeesekaleui primo credendi, duo comniuniler reit ruu- lis populi fidem Trinilatis crevisse. Ergo simpliciter
lOT générales, nempe de Dei cxislenlià ac de ejiib cir- crevisse dicenda est fides in Deum, Incarnationcm et
ca salulem bominum providenlià, el duo pai licularcs, , Trinilatem. — Respondeo universim : Nego conse-
de Dei in personis Trinitate cl de ejus circa sa-
scilicel quens; ex bis enim duntaxat probatur, minus claram
liKemliominum perCbrotam procurandam providenti i
boriuu arliculorum olim notitiam fuisse, quàm post
dispensatione ; minus principales circa varia Dei pr.e- exortam Evangelii luci m, neque ita ad omnem etiam
cepta positiva, saerificia etsàcraineata abaque aalutis populum et quoscumque pervulgalam, ul postea fa-
média ac eircumstantias Redemptoris noalri ci Ec- ctum est, diun Âpostoli miltebanlur ad docendas om-
clesia' vereantur. Dicuntur autem articuli, scueerom nes gentes cl praedicandum pnini creaturx. Speciatim
numeriis, eresoere vel simpliciler, vel secundùm quid: |
ad primum respondeo, sensum lextùs primi esse: Ego
simpliciter cresount, si afiquidde novo revelaiuran- Deus patribus eognilus fui et vocatus Adonai, Elohim,
leà needitm revelatum ; secundàm quid, n aliquid El, Saddei, quac uomina certain aliquam pcrfeclionem
anic revelatum incipitquoad no» esse eredibile. Hoc ( instar qualilaib in Deo siguificant, aempe Domini, gu-
iij. vi. -
16
 ,,,

401
DE FIDE. 492
omnipotentis tibi verô ratio, certilicalio aut applicatio veritatis cujusdam jam
beraaloris, fortis, liberalis, ;

noinen nicuni essenliale (

ponilur enim, non Adonai, anteà révéla la? ; sed de explicalione ,
quœ sit nova
sed tetragrammatun) revelo, quod ipsam subslantiam proposilio et révéla tio dislincta ab omni aliâ prière
meae sig'niUcat; undc liquet clariorem revelalione; ut patet in articulis prrcserlim objecta
in se et essentiœ

duntaxat divinitatis cognitionem Moysi pra; Abrabamo,

contingenlia habentibus , eô quôd , cùm , verbi gratiâ

Isaaco et Jacobo datam fuisse, quemadmodùm cum bcec vel i'.la, seplem vel tria sacramenta dari non magis
in Ezechielein, aliisque pertineat ad veritatem revelalae propositionisde divinâ
Grcgorio Magno, bomiliâ 16
Patribus interprètes exponunt. Sensus secundi tcxtûs providenlià, septem pra;cisè ethœc dari sacramenta

lilleralis est, Davidem adhuc juvenem sapienliorem nec ut delinilio in definito,nec ut pars in loto, nec ut
fuisse mullis senibus ob sludium suum assiduum in particularis verilas in universali fuerit contenta, et con-

meditandà lege Domini. Quod si verô proceellentiorem sequenter implicitèrevelala.Quarenec implicite credi

Dei cognitionem sibi ante patriarcbas antiquos bis poterant, nisi valdè improprio et hoc duntaxat sensu,

verbis Iribueret David, nihildiceretnobis conlrarium.

quôd fidèles antiqui parali essenlcredere omnia objecta,

A»! secundum, respondeo contextura ostendere quôd quae substare possent divinae auctoiitali revelanti.

Paulusnon lam de mysterio Cbrisli, sed de mysterio Respondeo 3° : Articuli fidei à lempore Christi et
vocalionis gentium ad lidem et gratiam Cbristi loqua- Apostolorum non creverunt simpliciter, sed tantùm

tur. Ulrumque verô non aliter dicitur incognitum à secundum quid. Probatur prima pars, quia Apostolis

seculis, quàm quôd tantâ claritate ilaque expressum communicata fuit omnium veritatum fidei perfecta

non innotucrit palriarchis notilia, ut patet 1° ex Scripturà, ubi Christus, Joan.

et circumstantiis vestilum

et proplielis anliquis, alquc experimento cognitum 15, 15 : Omnia quœcumqne audivi à Pâtre meo, nota
fucril ab Apostolis novique Testamenti prophetis, eô feci vobis; et Joan. 16, 15 : Cùm venait Spiritus ve-

quôd Isaias aliique jam ante prophetaverint de voca- ritatis, docebit vos omnem veritatem. 2° Ex Patri-

lionc gentium ad Christi fidcm, et patriarcbas olim ac bus et conciliis, ex quibus suffieiat Epiphanius

propbctac notitiam de Christi incarnatione babuerint, lueresi 66 , scribens Aposlolos accepissc donum
ut Christus testatus est de Abrabamo, Joan. 8, 56 :
quo Spirilus sanctus omnia ipsis clarc exposuerit ;

Abraham pater vester exultavit ut videret dîem nieum etTrid., sess. &, in decreto de canonicis Scripturis,
;

vidit et gavisus est. Ad terlium, respondeo : Tarn in Evangelium Christi proponit tanquàm fonlem omnis
libris Moysis quàm in Psalmis et prophetis non ob- saluturis veritatis et morum disciplina: ; additque hanc

scure revelatum fuit mysteriuin SS. Trinitatis, ut vi- veritatem et disciplinant contineri in libris scriptis et

dere est in sacra Scripturà dogmalieè et polemicè ex- sine scripto tradilionibus ,
quœ ipsius Christi ore ab

plicalà ; apertiùs tamen in Evangelio est annunlialum, Apostolis acceptai , autab ipsis Apostolis, Spiritu sanclo

ui adeô merilo et ratione bujus tempus novèe legis dictante ,

quasi per manus tradilœ ad nos usque perve-

poluerit ab Aposlolo dici lux, quse noctem veleris le- nerunl. 3° Ex eo quôd fides catbolica sit simul aposto-

gis subsecuta sit, atque hoc, non alio sensu intelli- lica , atque ab Apostolis hrereditarià successione ad
gendus est S. Gregorius. 1
nos Iransmissa : item quôd sit snperœdificata , ut ad

Hespondeo 2° : Articuli minus principales ab Ada- Ephes. 2, 20, dicitur, super fundamenlum Aposto-
m.) usque ad Christum et Aposlolos inclusive creve- lorum et prophelarum , ipso sutnmo angulari lapide

rtinl simpliciter. Probatur, quia, ut ex sacris Litleris Chrislo Jcsu; qua? non haberentur, si articuli fidei

jjatel , Deus multa successive rcvelavil Adamo, Abra- quidam fuissent illis incogniti.

hjé, Moysi, Davidi aliisque prophetis, et vel maxime in Confirmatur : Quia, si crevissent post Apostolos
novoTcstamento perChrislum etApostolos sed inter ; articuli ,
per Ecclesiae defmitioncs crevissent : alqui
hacc non paucœ sunt veritalcs quas supra fidei articulos hœnon sunt novœ revelationes, sed duntaxat cxplica-
minus principales diximus ; ergo. liones secundum unum ex tribus sciliect modis et ex ;

Si ais : Conclusio S. Thomac, 2-2 , q. 1 , a. 7 , haec ipsâ Ecclesre praxi liquet in delinitionibus faciendis
est : Articuli fidei lemporum successione creverunt, juxla S. Cypriani datant epistobe 74 monitum : Si in
non guidem quantum ad subslantiam, sed quantum ad aliquo nulaverit Veritas , ad originem Evangelii et tradi-
explicutionem et expressum professionem ; nom quai tionem Apostolorum revertitur. Quod ipsum ex aclis

explicité et sub majori numéro à posteris crédita sunt ,

conciliorum omnium cognosci potest, ac manifesté de-
eadem omnia à superioribus patribus implicite et sub l
claravit Tridenlina sessio 6 , in fine proœmii , affir-

minori numéro crédita fuerunt , nempe in binis illis ar- inans se non aliud intendere, quàm exponere omnibus
licnlis generalibus ; respondeo S. Thomam substan- 5 Christi fidelibus veram sanamque doclrinam ipsius jusli-
ti;»ni articulorum sumerc valdê gencratim cl confuse, ficalionis, quant Soljustitiœ Christus Jésus fidei noslrœ
I

qualenùs nempe omnes articuli reduci possunt aliquà uuctor et consummalor docuit, Apostoli tradiderunt, et

ratione vel ad Deum, vel ad Dei providentiam ; non Ecclesia catholica , Spirilu sancto suggerente ,
perpétua
verô propriè i
1 specialim qualenùs omnes articuli relinuit; in quem sensum etiam loquilur sess. 13, in
,

undùm se et veritatem suam singularcm et speci- initio decreti de sanctissimaî Eucharistie sacramento.
ficam formaliter etiam tantùm
implicite coutinerenlur Pars secunda probatur, quia experientià et repetito
In illis binis articuli-, rcvebtis. Neque is etiam loqui- j
sœpiùs usu constat quôd ex lempore Apostolorum,
lur de mei à et simplici explicalionc
, que sit decla- [, occasione bœresum vel alterius necessilatis , Ecclesia
195 PARS I. DE OBJECTO FIDEI. i04

per varias definitiones multos fidei articulos et tradi- Ecclesia; aliquaudo plenè constituée neeessariae non
lioncs clariùs cxplicavit , aut quaedam certô revclata sunt, cùm l'acte Apostolis ac (idei patriarchis sufficere

aut revelationes ad objecta particu- queant, et ob unilatem debeant.

csso pronuntiavit ,

Nec dicas 2" Post Aposlolorum tempora inprimis

laria tanquàm implicite révéla ta exlendit , assistente :

sempcr Spiritu sancto , ut alibi oslendilur , ne in ejus- multa sunt privalim revelalà , deinde etiam publier vel
modi decisionibus erraret ; ergo. miraculis vel vocibua de cœlo lapsis prodila et conlir-

Nec dicas 1° contra priraam partem : Aposloli non mata ; denique quae anleà impunè negari poleranl, à

liabuerunt perfeciam et plenam arliculorutn fidei no- conciliis et pontifierons definita ;

quod fieri non po-
litiam, tum quia haec illis necessaria non fuerat, tnm tuissel, nisi novae eoruin revelationes accessissent.—

quia multa credere non potuerant, ulpote quorum ob- Ilespondeo : Nos non loqui de revelatione priva ta, ne-

jecta tempore eorum necdùm exstiterant,qualia sunt, que etiam de publicâ qualicumque; sed de eà quae
concilium Tridenlinum esse legitimum, hune numéro perlinel ad (Idem caibolicam, seu totam Ecclesiam ad

nommera esse Chrisii vicarium, aut verè sanclum ; credendum obligat. Dari enim revelationes ad pecu-
tum quia dici neqail ai». Aposloli eam notiliam accepe- liarcm quorumdam directionem pertinentes , facile

rintstatim in die Penlecostes, an successu temporis. concedimus cum S. llieronymo, super illud Malth.
— Uespondeo ad primum : Distinguo assumplum :
11 : Omncs prophétie et (ex usque ad Joannem; et S.
Non babebant perfectam et plenam fidei aiïiculorum Augtrstino, Iib. 5 de Civ. c. 26", etc. Denique existen-
per se singularimn notiliam, nego; arlicuîorum par- lia noVae revelationis probari nequit ex eo quod mine
licularium in univcrsali revelalà contenlorum, subdi- quaedam credenda sinl, quae antea impunè negari po-
StinguO : Non babebant notiliam generalem el ex parte t Tant ; hoc enim licebat non ex defeetu reve!ationis
conditionati, nego ;
particularem et ex parle conditio- de ipsio reipsà cxislentis , sed ex defeetu sufficientis
nis , conecdo. Propositiones singularcs de mysteriis applications ; atque bine illa quidem etiam olim
fidei noslrae jam à temporibus Aposlolorum notae et reipsà ac materialtter de fide erant, non autem de fi-
crediLe erant fidelibus, ut palet tum ex Scripturà, tum de obligante.
ex traditione ,
quae fontes sunt ex quibus Ecclesia Nec dicas 3°: Debent de facto fieri nov;c revelationes,

suas definitiones babel; poslea verô vel haerelicorum tum quia Spiritùs sanclus aequè nunc assistil Eeelesiae

improbitas, vel ûdelïum oscitantia, fecit ut per conci- loquenti ac definienti, acolim assistebat prophétise!
lia et pontifices rursùs declaranda et explicatiùs cliam scriptoribus canonicis , tnm quia quœ Ecclesia delin'i*

proponenda forent, quae à majoribus simplicilcr crede- aequè credenda sunt, ac illa quae illi olim pronuntiave
banlur. Propositiones aulem particulares de iis quo- rant, adeô ut qui negaret verîtatem ab Ecclesia deli-
rum objeeluin tempore Aposlolorum necdùm exsiiic- nilam, foret hacrelicus; eigo. — Nego antecedens: ad
rat, non poleranl credi distincte el in particulari, eô prob. primam, 1° nego paritalem, vel distinguo : .€què
quod null.e species iiidividmc de illis aderant , neque assislit, ut novas et olim necdùm revelatas veritales
consiabat an purificata esset in subjecto particulari definiat, et sic simpliciter novos articulos condat, ne-
conditio , sub quâ universalis proposilio proedicalum go; ut revelatas olim verilates infallibiliter cognoscat,
cnunliabai. Credebantur lamen ab Apostolis proposi- explicet, cl ad parlieularia in illis verè contenta ap-
tiones universales , parlicularîbus etiam subjeclis ap- plicet, atque sic articulos dunlaxat secundùm quid no-
plicandae, si conditio purificarelùr, quod ad fidem apo- >os proponat, concedo. Assistentia Spiritùs s. respe-
slolicam et iis superaedificatam salis erat. Unde ad ctu prophetarum consistebat m revelatione seu tocu-
probalionera primam, nego assumplum, ex data mo- tione Dei , vi cujus illi agebantur polifis qnàni age-
do ralionedc lide apostolicâ. Ad probationem secun- bant, eo quôdcognftio prophetica, lieel vhalitér pro-
dam. distinguo : Multa tredi non polerant explicité tamen indeliberalè fiebat, et ad
cederet ab inteliecln ,

et in particulari, concedo; implicite et in univcrsali, loquendum impeïîebat; assistentia autem Spiritùs S.

nego. Ad probationem lertiam , respondeo ,
probabi- Ecclesia1 concessa stat
. in speéiali providentia Dei, quâ
lité videri quôd Aposloli die Penlccoslcs fuerint qui- dirigatur mens pra-latoiuni Ecclesise ad mquirendam
dem instrucli fidei mysteriis, qiue lune nôsse oporte- pèr apta media veritatem, removeantur impedimenta
bat ad docendos Judaeos, quibus primo praedicandum asseculionem reritatis impedire notai lia, et illumine»
eral Evangclium; successu verô temporis plcniès edo- tnr intelledus ad veram à fabo tnfallibitifer discer-i
ctos esse alias veritales, prout nécessitas postulabat. nendum. Adprob. secundam, "2" distinguo r.Equè sunt
Ilujus ratio est , tum quia Joannes in Apocalypsi multa credenda formaliler et directe, nego ; indirecte et per
mysteria de novo revelalà accepit , tum quia Pélrus, quamdam quasi consequentiam , concedo. Auetoritas
Act. 10, per visioncm didicil genlilcs acquê ac Judacos enim Ecclesia' aut ejus non est ratio seu
definitio ob-
perlinerejam ad ûdemChristi ; tum quia, Act. 15, Apo- •'•
jeelum formalc (Idei, sed motivum dnntaxai et fonda-
sloli dubitabanl de observandà à genlilibus convei i menlum obligations ad credendum; unde etiam qui
circumeisione et legalibusin concilioHierosoIymilano, ! negat veritatem ab Ecclesia delinilain, est liareticus,
in quo Spiritùs sanclus non tautùm co modo, ut po- l mm quia negaf Ecclesise fadas revelationes aut pote-
slea in aliis Ecclesise conciliis , sed per novam reve- si;iieni condendi articulos, sed quia negat Ecdesiara
lalionem videtur astitisse; eô quod pro nova Ecclesia esse infallibilem in proponendls aut explicandis divi*
novae l'tiam revelationes desiderari videantur, nis revelalionibus.
 4ïk;
DE FIDE. 496
1° Probationes dari nequit, cùm primum omnium sit credere Deum
Nec dicas contra secondai» parlem :
;

evincunt niliil latuissc Aposlolos; ergo ncqui- si autem (ides explicita requiritur Dei exislentis, eam-
allaite

dem secundùm quid crèveront articuli. 2° S. Thomas, dem quoque de Deo remuneratore ex copulatione as-

2 -2 (i. 1 a. 10, ad 1, ait quôd in doctrinà Cluisti et seri débet; necessilatem medii satis déclarât mem-
Apostolorum vantas fidei est sufficienter explicata ; et briim primum de impossibililatc, cui alterum per

ad doect eos perfectiùs cognovisse , qui fue- particulam enim adjunelum explieal duplex necessariae
a. 7, 1,

viciniores adventui Christi sicut magls illuminan-

fidei objectum. Ilinc damnata est ab Innocentio XI
ruut
tur qui sunl propinquiores soli.
— Ucsp. : Nego anîe- hœc 22 : Nonnisi [ides unius Dei necessaria videlur ne-

cedens ; cùm enim Aposlolis sufliccrent verilatcs ,

pro cessitate medii, non autem explicita remuneratoris. Con-
statu rerum sui temporis necessariae, et générales pro firmatur, quia, sublatà fide remuneratoris, tollilur

futuris lemporibus, ad Ecclesiam conslitucndam et in onniis spes proemiorum et limor pœnarum, ut S. Tho-
fulurum etiam apostolicam dicendam ,
frustra quis et mas, lect. 2 ad lextum Pauli, inquit: Non solùm est

ad cognitionem necessarium credere qubd Dcui sed qubd habeat pro-

gratis probationes allâtes extenderet
sit,

veritalem parlicularium, et non necessariam et pro- videntiam de rébus; aliter nullus irel ad ipsum, si non

pheticam. Ad secundum respondeo : S. Thomam per sperarel aliquam remunerationem ab ipso; item lollere-

primum niliil velle, nisi veritalem fidei fuisse oliin suf- tur amor amiciliae perleclœ erga Deum ; hic enim,

ficienter explicatam pro temporc Christi et Apostolo- teste Philosopho, lib. 8 Ethic, est amor mutuus et

ruin; minime verô ,

quôd successu temporis non fue- amicis patens, seu illis non incognitus, infertquc mu-
rit necesse ,
qusedam magis explicare , ad fidei con- tuam bonorum communicationem ; unde sine fide Dci

troversias decidendas ac vitandos errores : conlinuô remuneratoris amor quidem benevolenliaî simplicis,

siquidem ila pergil : Sed quia perversi hommes aposto- non autem amor amicilke perfeetus haberi posset.
licam doclrinam et cœteras doctrinas et Scripturas per- Dico 2° : Articulus necessario credendus de Deo ut

verlunt ad sui ipsorum pcrdilionem, sicut diciturîL Petr. remuneratore, inlelligitur de remuneratore superna-
vit. ; ideb necessaria fuit lemporibus prœcedeniibus ex- turali. Prob. : Apostolus, loco citato, docens fidern

plicalio fidei contra insurgeâtes errores. Aller textus Dci remuneratoris esse absoiutè necessariam, expresse

ad prœsentem quoestionem non perlinel, cîun loqua- agit de remuneratore per bona supernaturalia et vi-
u
tur de notitià articulorum fidei clariore apud eos qui tam seternammam l vox Grocca, y.^euTzooàrr^, signi-

cirea Christi advenlum vixerant prœ illis qui in lege ficat, redditionem mercedis; sed jusli in hàc vità sa^pè

naturae et seriptà antea posili minus clarè mysterium nullam suae pietalis ac virlutis mercedem ferunt, et è

Incarnationis noscere polerant. Cœterùm paritas à sole contrario perpetuis afflictionibus cxercitanlur ; ergo
desuii)|)ta adeequala minime est, cùm sol agens sit ne- Apostolus vult credi retribuiorem bonorum superna-
cessarium, Chrislus verô agens liberum, illuminelquc turalium ac vitao ceternas 2° Ibidem, v. 1, vocaverat
homines et'proul vull, et proul lemporum ratio desi- fidem sperandarum substanliam rerum et argumentant
derat. non apparenlium ; sed res sperandaj inprimis procul
dubio vel maxime sunt bona supernaturalia nobis pro-
Articulus V.
posita et promissa ; unde et ibidem de Palribus veleris
Quittant articuli sint necessarib credendi necessitate
Teslamcnti, quorum fidem magnificè laudaverat, addit,
medii ?
v. 55 : Ain autem distenti sunt, non suspicientes redem-
Nota : Quieslio articulos altingit principales. Ex iis plionem, ut meliorem invenirent resurrectionem; et v.

générales controversée minus patiuntur quàm parti- 59 : El In omaes teslimonio fidei probati, non accepe-
culares. Proponuntur autem ab Apost. ad Hcbr. 11, runt repromissionem. Deinde verô res non apparentes
G -.Credere oportel accedcnlem ad Deum, quia est, et in- dicuntur non solùm ilke qua2 oculis non usurpantur,
quirentibus se remuneralor sit; ubi sub ralionc Dei exi- sed et quai naturali ratione invesligari nequeunt,

stentis inlelligitur sallem eus perfeclissimum elpiïn- juxta 1 ad Cor. 2, 9 : Quod oculus non vidit, nec auris

cipium rerum omnium ; sub ratione remuneraloris au- audivit, nec in cor hominis ascendit quœ prœparavit
tem Dci providentia et justilia, gui cuique pro merilo Deus liis qui diligunt illum; nobis autem revelavit Deus
suo reddat mercedem , bonis nempè pnemia, malis per Spirilum suum. Ergo Apostolus requiril fidem re-

pœnas. Cùm verù providentia; média alia possint esse rum supernaturalium ac vitre œternoe, alque remunc
|
naluralia, alia supernaturalia, pœnae etiam ac praemia 1 ratons supcrnaluralis. Confirmatur : Illa fides remu-
et hujus et altcrius vitic ; nonnulla inler aulores dis- neraloris est necessaria necessitate medii, quoe ex
|
crepantia est, quibusdam negantibus articulum de re- nature rci requiritur ad amorem amicitiœ perfectum ,

anoeratore supernaturali esse per modum medii ne- consequendam juslitiam etsalutem ; sed ad Uœc requi-

cessarium, aliis tamen communiter id inlirmantibus. ritur fides remuneratoris supernaturalis, quia amor
Dico 1° : Articules de Deo ut existente et ut remu- amicitiic perfeetus cum Deo supponit cognitionem
necessarium est necessitate I mercedis aut dononnn à Deo prornissorum, et lides ad
tore explicité credere,

medii. Prob.ex senteutiâ Pauli cilalà, quae sic incipit 1 jubtitiam ac salutem, tanquàm supernaturalia de facto :

Sine fide impossibile est placere Deo; credere enim opor- t' nobis proposita, perduerns includit cognitionem ipsius
tel accedcnlem, etc. Sermonem autem esse de
bic fide | justiticect salutis; ergo.
explicita, indc patetquia (ides implicita Dci existerais
j|
 ,,

407 PARS 1. DE OBIECTO IÏDK1. 408

Objecliones. quin sensîm pe* aetus alios précédentes, praescriiin

01)j. V -S. Paulus, 1. c, intendit duniaxat fideiû spei ad illum fucrit dispositus, lamen ex antea diclis

esse necessariain ad justiiîcationcm per bona opéra, fundanda videtur illa nécessitas in ipsâ nalurà. His

non vero fideni de omnibus iis rébus quai ibidem re- addequôd sicut dû m Apostolus dicit Sine fide impos- :

feruntur , cùm cerlum sit Saram potuisse salvari, clsi sibile est placere Deo, significat pbysicam fidei necessi-
nihil audivisset de promissione iilii ;
similitcr Noe talem et in nalurà reil'undatam ; sic etiam, dùm sub-
et alios sine aliorumibi relalorum cognilione. Con- jungil : Accedenlem ad Deum oportet credere quia Deus
firmalnr 1° : Rudes intcrdùm errant circa aliquod at- est, et rentunerator sit, eamdem necessilatem indicat
tributuni divinuin : ergo non habent concepluni veri eu quod posterior senlenlia sit dunlaxalexplicalio prio-

Dei : ergo vel non habeni fidem necessariain, vel fuies ns, ubi per accessum ad Deum intelligitur placere Deo,
Dei non esl necessaria. Conlirmatur 2" : Juxta D. cl per credere Deum ac remuneratorcm déclara lux

Thomain.q. 14 de Vcrit., dicendum est, quod de Deo fides vel ejus objectum, sine quà impossibile est pla-
non est fides, quantum ad id quod naturaliter de Deo cere Deo. Ad minorera, respondeo 1" : Nego primant
est eegnitum, sed quantum ad id quod naturalem parleni ejus probationis, quia fides de sumnio bono
coguiiioncm excedit ; sed nec existenlia Dei nec ejus pra:cisè polest qu'idem fiuidare a'Slimationem, compla-
reniuneralio excedit cognitioneni naluralem ;
ergo. cenliam etamorera simplicis bcnevolentia, non autera
— Respondeo : Distinguo : Paulus non intendit fideni amicili;e amoreni; prier aulem amor ex nalurà suà
esse necessariain de omnibus qua: quomodocumque morali justifîcativus non est, nec expulsivus peccati
ibi hoc capite referuntur, concedo; qua: referuntur morlalis; qiiemadmodùm enim peccatum bot- reipsà

tanquàmcredenda, nego. Tria pnecipué in lioc capite est aversio ab ultimo fine et amicitià divinà, sic et

docel Paulus, 1° fidei essentiam et ncecssilalcm ;

2° ob- amor ejus expulsionem in ordine morali de congruo
jectum lideinecessarium; 5° fidei utililaiem ex o'ije- exigens débet esse conversio adnltimura fiiicm et divi-
ctis quibuscumque rcvelatis ac ejus operibus. Primum nam amicitiain, qualis nec est amor simplicis benc-

el secundum ostendit in v. 1 et G, tertinm in rcliquo volenliae, nec sine fide Dei lanquàni amici remunera-
capilis argumento. Ad confirmalioncm primam,re- toris haberi polest. — Uespondco 2° : Negatà etiam
spomleo :Ncgo primaniconsequcnliani ; babeturenim secundà parle probationis, distinguo : Saepè non cogi-
conceplus veri Dei, quando babelur idea en lis perfe- tât virlualilcr de vità alterna, nego : formaliter sub-
clissimi aul supremi, vel lalis, qui soli Deo vero con- distinguo ; signalé et réflexe, concedo; exercitè ac
veniat, cumque distinguât à falso vel ficlo, licet eidem directe, nego. In aclu charitatis virlualiter saliem ad-

addantur quaxlain pradicala, illi reipsà uoncongruen- est fides de Deo ut rémunéra tore, quac formalilcr au-
tia ; modo conceptum priorem non clarè everlant, vel teà praecesserat, aut plcrumque adest formaliter fides

manifesté illi répugnent in cognoscenlis intelleclu : de Deo tanquàra auclore supernaturalium, sub quo
atquc ila subinde accidit non rudibus duntaxat,scd el conceplu virlualilcr conlinetur ratio reniuneraloris:
doctis, qui inculpabililer aliquid Deo rêvera non con- auldenique exercitè ac directe fides allcrulra non de-
veniens Iribuunl. Qui verù quid agnoscit repugnarc est, eo quod qui saepè fidei et charitatis ai lum exer-
vero Deo, aut culpabililer pnedicalum repuguans ei- cet, formaliter attingat moiivum, licel illud studiosè
dem tribuit, rectum veri Dei conceptum everlit, neque ac cum reflexionc non consideret : itl quod adevilan-
\enim Deum crédit. Ad secundam,respondeo: Distin- dos sçrupulos de contritione ad obtinendam salutem
guo minorem : Non est fides per cogiiitionem natu- in praxi observandum plerique monent.
ralem et médium scicnlificum de co quod nalurali- Insl. 1° : Amor tendons in Deum ut remuneralorea
ler esl de Deo cognitum, concedo; non est fides per est amor concupiscente, non amicilia: : sed ad jusli-
inoiivum proprium, seu auctorilalcm divinam de eo, ficationem non requiritur ex nalurà rei amer concu-
etc., nego; sed de hoc vide disputalionem de fidei ob- piscentiac, tum quia amor amicilia: justificalivus po-

jecto l'onnali et obscuritate. lest elici, quin praecesserit amor concupiscenlix son
OI)j. 2" : Si fides explicita Dei remuneratoris esset spes ; lum quia etiam spes praccedens nihil conferre
necessaria necessitaiemcdii, ergo ideù qui ex nature polest ad eliciendum amoreni amicilia: : ergo sieut non
rci CSset necessaria ad amoreni Dei justificalivum et requiritur amor lendens in Deum ut remuneralorem,
perfedum, et consequenter ad juslitiam et salutem : sic nec fides necessaria est. — Uespondco : Distinguo
atqui ad bunc non est necessaria fides Dei remuncra- majorera : Amor lendens in Deum ut remuneralorem
loris, quia ad hune sullicil fides de Deo siunine bono :
praccisè propter remuneraiionem passivam, lanquàm
vel saliem non est necessaria fides explicita, quia eli- inotivum siuim formule, est amor concupiscentix
ciens actura charitatis sa-pé. non cogitât de vità aeler- concedo; proplcr remuneraiionem activam, seu bc««"
nà; ergo. — Itcspondco : Concedo majorera cura voleiiliain Dei aiiiicabilem. Nego majorent, et Irans al
( 'ouinuiijiore llieologorum ; iiainquanivis aliqui lit •

minor consequentis. Transmisimus verô minorem,

sitaiem rundent tantùm in eoquôd Deus decreveril in lum quia quamvis absolulè elici queai auticiliac amor
bac pioudentià non coiicurrere ad acUiffl ( baril dis , sine praevio amore concupisccntia?, moraliler lamen
nisi siimii adsit aut procédai fides reniuneraloris, vel loquendoid \ix conlingil, eôqiiôd volnntas connatu-
in eo quod moraliler impossibile aul valdè diiïh île sil raliler iuclinel in bon uni proprium, adeôquc ad ami-
dominera assurgere el prosilire ad ai mm charitatis »
cilia 1
amorem per ponoiipisoeniia? moinni pravtmbu
 DE FI DE. 500
400
1 •
scendat tnm quia spes omninô disponit ad
"
anio- % etiam neeessariô ad aliquid efïiciendum reipsà requi

TridenUno sess. G, c. G, docemur, prsestatque Ad secundum respondeo Distinguo ulli-

sitis patet. :

rem, m à

ni firmiter et efûcaciter Deum

diligamus unde «tram- :
mam sequelam Posset fundare amorem amicitiae su-
:

évincera manifeslum est. pernaturalem perfectum, nego; hnperfectum, concedo.

que probationem nihîl

2° Moiivi'.m charitalis justificativae

est boni- Cùm enim fides praescinderet à supernaturalitate ac
[nst.
Deum cssc remuneratorem duratione aeternâ, boc ipso non proponeret Deum
tas Dei essentialis; sed
Dei essentiale ergo. tanquàm amicum perfectum ac perpeluum, adeôque
non est bonites vel praedicatum
:

— non posset fundare amorem amicitiae juslificativum ex

Respondeo Distinguo majorent Est bonitas Dei
:
:
||

sumalur cum exclusione omnisvo- duplici defectu. Item non requiritur cognitio superna-
essentialis ita, ut
nego; est bonitas essentialis, per turalitatis quoad an est, nego; quoad quid est, conce-
lnntatis Dei liberae,
Requiritur enim et sufficit ut (idelis credal vitam
quam non intelligatur voluntas Dei libéra exclnsa, | do.
finis ultimi et amicabilis boni omninô
aeternam, quam viribus propriis et naturalibus ncqueat
roneedo; ratio
nec advenit ab extrînseco consequi.
rst essentialis Deo, illi :

Deus tamen Rberè vohut esse de facto finis noster ul- Observa : Cùm fides de remuneratorc supernalu-

amicabilis Communicator suo- rali dari nequeat sine fuie immortalitalis animae. ac
limus supernaturalis et

ni'ii bonorura. Liquet aulem ex dietis, cbaritatem ju- necessitate grati;e, communior etiam assertio tbeolo-

siiiicativam esse amorem amicitiacj alqne bine bonita- gorum est de bis fidem necessariam esse necessitate
medii. Quia tamen qui crédit et sperat remunerato-
lem essentialem absolutam pro moiivo non habere.
Obj. 5" : Ad justificalionem et salutem suflieit ere- rem supernaturalem, satis boc ipso etiam crédit animas
per bona naturalia. Pro- perpeluitatem et nécessitaient auxilii melioris ad salu-
derc Deum remuneratorem
bainr : Talis fides sufficit ad eliciendum amorem ami- tem, fides horum explicita et per distinctos conceptus

supernaturalem tum quia per lalem (idem co- non semper in re et actualiter necessaria exislimatur.
citïac ;

snoscitur ut remunerator; tum quia Dcus eliam ut Quœres 1° an eliam arliculi de Christo et S. Tr'mitate
tor naturae polcst amore supernalurali diligi; sed
necessaria necessitate medii sint explicité credendi.
amor amicitiae supernaturalis est justifiealivus: ergo.
1° credere Deum esse remune- Nota E : Conjungimus utrumque articulum, eô quôd
Confirmalur : Sufficit
unus sine altero rectè intelligi nequeat, al conside-
ratorem per bona quidem supernaturalia, sed non
ranti facile perspicuuin eril illum aulem de Christo
aclema. Probatur : Quia stanle tali fide, cum errore :

bomo cognosccrct et posset ama- alteri de Trinilate praponimus, propterea quôd qui pri-
Origenis inculpabili,
re Deum amore amicitiae; ergo. 2° Sufficit saltem fi- mi necessitatem asserunt, indc posterioris necessita-
lem deducani, ut videre est in S. Thomà, hic, q. 2,
des, quia quis crédit Deum esse remuneratorem per
a. 8. Quaeslio porrô est 1° de necessitate respective
bona alterius vit», licet praescindat à duratione et su-
ad omnes, scilicet gentiles, Judaeos et ChrisLianos, in
pernaturalitate bonorum. Probatur : Tum quia talis fi-
antiquo Teslamento seu anle Christi adventum aeque
des non foret falsa, atque bine posset esse superna-
2° de fide expli-
amorem ac in novo et posl adventum Christi ;

turalis, fundareque supernaturalem amicitiae;

cita, non autem de implicitâ tantùm, quà nempe fide-
tiiin quia non videlur necessaria cognitio supernatu-
lis quilibet crédit vera esse omnia quae divinitùs sunt
ralitatis, ulpote cujus conceptus etiam doclis dubius
etmy.
et obscurus est. — Respondeo : Nego majorem, ra- revelata, inter quae eliam est Incarnalio Verbi

Per talem fidem cognosci- sterium Trinilatis; 5° de certo g-radu fidei explicitae;
tionem primam distinguo :

nego habet enim ita pluies gradus secundum rationem ma-

lur Deus ut remunerator benevolus et amicabilis, ;

Ad remunera- gis explicili, ut passim observant dociores. Inter hos

ut remunerator simpliciler, concedo.
de Christo primus Deus creditur ut justificator
est, si
liouem amicabilem, quaeque fundet amorem amicitiae
et salvalor gencris humani per média ab eo
ordinata,
perfectum, requiritur ut aller alteri velit communi-
ignorando tamen média in particulari,. quorum unum
care suam praesentiam, visionem intuitivam et amo-
est Incarnalio; atque hic gradus idem esl
cum lide de
renu fruitivum; unde licet amor Auctoris naturae pos-
sii esse supernaturalis, non tamen foret amor amicitiae Dei providenlià, seu Deo remuneratore. Secnndus, si

creditur aliquis redemplor et mediator inter

Deum
perfectus, neque etiam posset esse firmus et perfectus

cum Deus se diligentes non soleat semper rerounerari ethomines, ad hos salvandos, ignorando adlmc mo-

per bona vilae praesentis. Ad confirmationem primam dum rcdemplionis, et an rêdemptor sit bomo Deus.
tum quia Tertius, si creditur divinitas redemptoris, sed ignora-
pondeo : Nego assumplum ; talis fides
etiamnùm modus rcdemplionis per passionem
deôquc solùro naturalis , tum quia amici- tur
scilicet, mortem et resurrectionem Redemptoris di-
tia ex eâ orta non posset esse perpétua, qualis tamen
vini- Quartus, si explicité etiam creditur humanitas et
requiritur ut sit perfecta, appretielque amicum amore
divinitas Christi et modus proximè memoralus, quo
super omnia firino. Ad probationem respondeo : Dis-
tinguo : Posset amare amore amicitiae imperfecto, redemptio compléta fuit.
Nota 2" Circa quacstîonem sic expositam auclores
concedo; perfecto et juslificativo, nego. Ex eo autera :

prima esl, fidem pe-

quôd errorsit inculpabilis, impeditur quidem ne fides abeunl in diversas sentenlias :

ad salutem neces-
l amor ejusroodi sit viliosus; non autem praestatnr dtùs explicitant in Chiïstum fuisse
quidam apud
sariam p-o omni omninô lempore;
ita
ul justitiae sorlialur eneclum, qnemadmodoni in aliis ||
 ,

501 PARS 1. DE OBJECTO FIDEL sm

Bannez. Secunda, talom fidem non quidem fuisse nc- venisse nuntiatus est, ut una cademqnc fides per ipsum
cessariara tempore veteris Testamenli , esse lamcn omnes in Dei civitatem, in domum Dei, Dei in templum
nunc in nc-vo Teslamenlo; ita Yalenlia, Lorca cuin prœdestiimtos perducat ad Dcum;\. de Naturà et Gra-
plurimis Thomistis. Tertia, fuisse semper necessariam tià, c. il, autem ait : Ea quippe (ides justos sanavit art'

fidem alicujus mediatoris secundum gradum secun- tiquos. quœ sanal et nos, id est, mediatoris Dei et liomi-

diim supra exposilum ; ila Alex., Albert., Bonav., num hominis Jesu Cliristi, fides sanguinis ejus, fides

Scot., Beean., Simonet, qui iidem statuunt post ad- crticis ejus, fuies morlis et resurrectionis ejus. Similia

venluin Cliristi cjus fidem in gradu quarto explicilam habet 1. de Peceato originali, c. 21, et alibi. Nec S.
esse necessariam. Quarla, (idem omninô explicilam Thomas, 2-2, q. 2, a. 7 : Post peccatum, inquit, fuit

nunc quidem esse necessariam ad salulem consequen- explicité credilum myslêrium Incarnationis Cliristi, non
dam, non autem ad ipsam justificationem ; ila Canus, solùm quantum ad Incarnalioncm , sed etiam quantum
Ledesma, Castro, Bannez cl nonnulli. Quinta absolu- ad passionem et resurrectionem, quibus humanum genus
tèdocet fidem explicilam de Chrislo mediatore ac re- à peceato et morte liberatur. Aliter enim non pi a' figuras-

demplore nequidem in novo Teslamenlo et ad salu- sent Cliristi passionem quibusdam sacrifiais et ante le-

lem consequendam esse necessariam necessilate me- gem et sub lege. — Respondeo ad primum : S.Augusti-
dii; ita Suares., llaunold., et prreter aliosLugo, qui nus ex omnibus Patribusmaxime inclinare in contra-
eam inter RU. vocateommunem, et Laymao, qui liane riam senlenliam, ad quam deligendam forte concita-
saltem aeqnè probabilem censet. Statuilur verô ab tus fuit à perpeluà cum Pelagianis pro asserendà pee-
universis lidem explicilam in novo Teslamenlo utrius- cati origïnalis existenliâ concertatione, quamvis illud

que arliculi fidem esse necessariam necessilate prae- in veteri Teslamenlo, nonnisî implicite multitudini
cepii eliam primarii ; unde et Suaresius eam saltem in certè tradilum esse constet. Ne lamen ob ejus auclori-
voto necessariam dicit necessilate medii, quà ratione tatem divinam miseiicordiam ac in salvandis bomini-
baptismus in voto necessarius enuntiatur, cô quod fi- bus liberalitatem restringamus, bénigne explicandus
des hsec explicita est àDeo instituta tanquàm médium est dicendo nempe, asseriam ab eo iidem explicilam

ad salulem oblinendam, sicut baptismus flmninis. Cbrisli ut Redemptoris ac etiam modi Redcmptionis
Resp. 1° : Yidetur cerlum iidem explicilam Cbrisli pro sanctioribus et doctioribus dunlaxat; pro mullitu-
quoad divinitatem, humanilatem cl modum redem- dine autem fidem implicitam lanlùm Cbrisli sub solo
ptionis médium necessarium in vclcri Tes-
non fuisse generico coneeplu Salvaloris, non autem eoneeptu
tamenlo. Probatur Médium ad salulem absolutè ne-
: specifieo Mediatoris ; et Iidem implicitam sanguinis,
cessariam débet publiée ila esse promulgalum aul crucis, morlis et resurrectionis sub generico coneeplu
notum, ut non à quibusdam dunlaxat sanctioribus et medii aul modi Deo Salvalori convenientis ac liberi,
doctioribus, sed à multitadine et omnibus cognosca- non autem sub clarà ideà et modi determinati ac Re-
uir; alioqui Deus sufiicienler non provideret saluli demptori convenientis. Fundamenlum aliquod buie
omnium, neque voluntati séria? omoes salvandi saiis- expliealioni praeter ibeseos raliones pra:bet lum ipse
faceret ; sed in veteri Testamento fides explicita Cliri- status ac imperfeclio Ecclcsia; anliqiue, lum ipse S.
sti <juoad divinitatem, humanitatem et modum redem- Auguslinus, qui lib. 19 contra Faustum, c. 1 i, cora-
ptionis, sic nec promulgala nec nota cral omnibus, ut parationera inter legis Mosaic;e etgratiae fidèles insti-
palet r ex i|is;i S. Scripturâ, quaeCbristi (idem valdè borum
tuens, illorum fidem occultam revelatum vocal ;

obscuram signifieat m Epistolà ad Gai. 3, 23: Priùs lum ex S. Thomà, s. c. ad 3, ubi sic loquitur : S? qui
autem quant veniret fuies, sub lege cusiodiebamur con- lamen salvati fuerunt, quibus revelalio non fuit faeta,
clusi in eam /idem, quœ revelanda crut ; 1 Cor. 10, 4 :
non fuerunt salvati ubsque fuie mediatoris, quia ctsi non
Bibebitnt autem de sphilali conséquente eos pelrâ : pe- habuerunl fidem explicilam, liabuerunt lamen fidem im-
tia autem erat Christui ; 2 ad Cor. 3, 14 : Vsque in lio- plicitam in diiinà providentià, credenles Deion esse li-

diernum diem idipsum velamen in electione veteris beratorem liominum secundum modos sibi placitos.
Testamenli manel non révélation (
quoniam in (.lirislo 1 1 i ne- ad secundum respondeo similiter, praesertim quia
evacualur), sed usque in hodiernum diem, chm legitur S. doctor, post verba objecta subjungit : Quorum < ui-
t

Moyses, velamen position est super cor eorum ;

2° ex
dem sacrificioruni signification explicité majores cogno-
Tridenlino ,
quod cùm sess. (i, c. 2, dicat Christum et scebttnl : minores autem sub velamine illorum suciiftcio-
ente It gtm et Lais tempore noillis saneiis Patribus dé- rum, credenles ea divinitus esse disposita de Cloisto
claration ac promissnm, claie innuit non omnibus fuis- venturo, quodammodo lutbebant velatam cogiiitionein.
se revelatum; 5° ex ipsà not'uià, cujus apud gentiles vix Respondeo 2 Probabilius videtur in veteri Testa-
:

ulluravostigiumdeprebendi potest: apud Judxos autem mento nequidem necessariam fuisse necessilate medii
ita depravalum erat, ut vulgaris error essel solùm ex- Iidem explicilam in Christum ut Mediatorem inter
speclari Redemptorem corporum, non animarum. Deum et homines. Ratio : quia generalia S. Scripturae
Nec dicas l" : S. Auguslinus, lil>. 18 de Civ. c. ÎT, de Messiâ prouuntiala nibil edicunt de munere Re-
seiil.it : Quod nemini concession fuisse cred, ndum est , demptoris seu Mediatoris inter Deum et hominem
uisi eut divinitùt revelattu est unut mediator Dei lw-
et impheiter salutare Dei aul Salvalorem proponuat,
minum liomo Cliristus Jésus, qui venlurus in carne .s t qualia uabentur Gènes. 19, 10; Habac. 2, .".; Agga.\
aiitiauis sunclis prœmoiliabalur, quemudmodùm nobis 2, 8, etc.: alia verô magis déterminai non mediatorem
 , ,

hOî
m fidf. 304

singularia divinita- liam propriè diclam quai omnia per fidem Clnisii
duutaxai . sed el praedicata illius , ;

primo modo
huiùanitalem simul, rnodumquc Redem-
explicitant credunlur. Plus requit i saltem
icniscilicel et
Confirmalur à S.Chry- pro multitudine el neccssitaie medii non evincit Simo-
ptionis déclarant vel inituunt.
ante Chrislum, net, aut contra priorem suam assertionem testimo-
soslomo, qui hum. 57 in Maith. Qui :

non corjnoverunt niis ex Scripturâ allatis probat eliam fidei quoad aiia
inquit, obierunt, atqueideb Ipsum
si ,

ab idolorum cultu recesserunt, ac Deum solum

adorâ- Christi praedicata explicitée necessitatem. Ad terlium,
pcrcgerunt œterna respondeo: Nego hoc esse Christo injuriosum, cùm
rtint si prœterea honestè vitam ,

beatitudinem adipisçenlur.
enim absque injuria dici possit explicitant fidem de
bona et
1° S. August., locis suprà citatis saltem Deo tanquàm primariâ et unicâ causa efficiente salutis
Nec dicas : ,

jiitelligi debere de fide in Cliristum ut Mediatorem nostrae requiri , implicitam verô sufficcre de Christo

pecessariâ , eô quèd in hoc puncto habeat eliam alios tanquàm causa duntaxat morali; etiam citra injuriam
dici potest magis necessariam esse fidem implicitam
Paires sui sequaces, interquos Grcgorius Nazianzenus,
Oralione 20 de Machabaeis, generatim sic pronuntiat :
de anima; immortalitate et gratiae necessilaie , cùm
Quin etiammystica quœdam et occulta ratio mihi quidem illa explicita de Deo fides haberi nequcat sine (ide

nemi- implicilâ de bis.

atque omnibus Dei amaloribus valdè probabilis est ,

nem corum, qui ante Cliristi adventum martyrio con- Respondeo 3° : Mqm probabile saltem est, nec in

summati sunt , id sine fuie in Christo consequi potnisse. novo ïestamento fidem explicitant de Christo esse

Nec 2° : Esse de fide, etiam docente Suaresio ,

quôd médium necessarium ad justificalioncin aut consecu-

sentper,et sic in omni lege, fuerit necessaria necessi- lionetn salutis. Probatur prima pars : Deus nihil exigit

taii medii (ides aliqua Chrisli ad justificalioncin et sa- tanquàm médium necessarium in adullis ad justifica-

lulem adiillorum. Hoc vero dici nequit de fide imj»li- lioncin , nisi quod ex nalurà rei morali est necessa-

cità; ergo de explicita. Nec 5° : Magis necessaria est rium necessitale medii ad illam de congrno meren-
fides de Christo, utpote de fnndamento nostno salutis, dam tum quia
; in hoc conceptu staluenda est nécessitas

quàm de immortalitate anima; et gratis necessitale; medii prout distincla à necessitale praecepti; tum
conlrarium enim dicerc esset injuriosum Christo; quia Deus, quantum est de se, vult omîtes homines
ergo. — Respondeo ad primum : Nego assumptum ,
salvos fieri , atque bine , dummodù illi ponant quan- ,

quia vel credendum est aucloritati S. Augustini eliam tum ex nalurà rei necessarium est ad promerendam
quoad illa qua: signanlibus verhis de fide in divinita- justificalioncin, ipsos justifient. Sed fides in Chrislum
tem et modum Rcdemplionis Christi docet ; vel si ejus explicita non est ex nalurà rei morali necessaria ne-

verba explicare benigniùs quoad illa datur, idem con- cessitale medii ad juslificalionem; tum quia ba^c néces-

cedendum quoad (idem in Chrislum. Ad raliones res- sitas ex rei nalurà declarari nequit; tum quia sine illà

actus ami-
1

pondeo : Praeter dicta superiùs dupliccm generatim ad ex solà (ide Dei remuncraloris potest elici

lexlus sanctorum Patrum respondendi viam esse prima : citia; supernaturalis perfeelus et juslificativus ; tum
perlinet ad eos texlus, quibus dicitur sine lide Chrisli !
quia potest stare (ides sola Dei ut rcmuneraloris , ac

neminem fuisse justificalumautjuslificariposse, nehipe |1

consequenter etiam amor Dei , nondùm habita fide
sinefi de Chrisli lanquàm causa morali juslifîçationis
"'
Chrisli : nant quôd dicant adversarii, vel negare Deum
hoc est, sine merilis Chrisli. concedo; sine fide Chrisli suum concursum in hâc providentià ad amorem Dei
'lanquàm objeclo, nego, vel subdislinguo Sine : fide im- eliciendunt sine praesuppositâ fide explicita in Cliri-
plicità,et suh conceptu gencrico Dei Salvalôris, con- stum, est petitio principii; vel Deum homini, inler barha-
cedo; sine fide illius explicita, et sub conceptu Dei roseducaloet illustrato fide in remuncratorem super
mediatoris, nego.Sccunda ad lexlus alios speclat, qui naturalem ac benè juxla legem naturalem viveitli, ntis-
a serunt omnes per eamdem fidem fuisse justificaios surum hominem vel etiam angelum, qui cum de Incar-
el salvatos ; respondelur enim . id factum per eamdem nations myslcrio cdoccat; hoc, inquam, est divinàre
fidem enlilatîvè, scilicet supernaluralitcr et ex merilis cùmnullib'ipromissa sit tant extraordinaria etmiracu-
Christi collalam , concedo-. per eamdem fidem repra; losa inslruclio, ac rursùs est petere iprinepium ; ergo.

sentalivé, subdislinguo : Quoad objeclum genericum, Confirmatur 1° : Ut aliquid dicatur médium neces-
concedo; quoad objeclum parlicularc, nego. Ad scemt- sarium adjustificaiioncm, si eliam id ex ipsâ rei na-
dum, respondeo : Nego majorem ; fides enim Christi lurà cognosci nequeat, débet saltem ut talc ita clarè
talis sufficit, qualis absolutè loquendo necessaria rc- à Deo esse propositum ac proniulgatunt omnibus ont-
quiritur contra errores duos, Jiid;eorum alterum, qui ninô hominihus, ut id nullius notiliam effugiat, ac de
exislimabant Cliristum esse duniaxat redcmpiorem co nullus prudenter dubitare queat, quod patet tum
corporum, allerum Pelagii, qui negabat gratise à pec- ex parilatc de primariis praeceplis naturalibus tum ,

calo iiberanlis nécessitaient , alquc bine Chrislum ex paritate praecepti posilivi quod sub duhio tantùm ,

eliam jiisiis veteris Teslamenti profuisse inficiabàlur, proniulgalione seu existentià non obligal. Sed fidem
< .un ejus exempla et doctrinam non hahereni. Uter- explicitant in Chrislum esse médium necessarium ad
que anicm error convincilur etiam per hoc quôd Dcus juslificalionem, ita clarè non est à Deo propositum et
sit Salvator necessariô credendus non corporum tan- révéla tum. Nam 1° clarissimus loeus Scripturae de
tùm, sed animarum, non naturalîs duntaxat et per nalurà et absolutà necessitate (idei eliam in novo
média naturae débita, sed supernaturalis et per gra- Teslamenlo, est ille S. Pauliad Hebr. Il, ubi tamen
 r>m PARS I. DE OBJECTO FIDEl 506

fides in Christum non reqnirilur , scd sola in Deum poiest : ad primant pertinent 1° illud Joann. M, 25 :

ni cxistentem et remuneratorem. 2° Alii lexlus ex|ili- Ego sum resurreclio cl viltt ; qui crédit in me, etiamsi
quant de necessitate inetlii. 5° De morluus fuerit vivet 2° ad Rom. 5 22 Justilia au-
cari possunl aliter ,
, ; , :

liàc necessitate non Habitant lantùra, sed eam negant lein Dei per /idem Jesu Clirisd in omnes et super omnes

patroni noslric asserlionis, iique nmlli doctrinâ et qui credunt in eum; 5° Act. 2G, 18: Nunc ego mitto

pielale commendali ; ne quid dicam de eo quùd fides te ut accipiant (génies) remissioncm pccculorum et

illa nulli nola (iat, nisi solcrter instiluatur, hnec aulein sortent inler sanctos per fidem quœ est in me. Ad secun-
insiilulio ad plurimas génies non perlingat. dam speclanl I" illud Joan. Z, 14: Sicut Moyscs e.ral-

Conlirmalur 2° tuni à parilate : Quia fides oinninù tarit serpentent in deserto, ita exaltari oportet Vilium

explicita in Christum juxta communissiniani, cl bine kominis , ut omnis qui crédit in ipsum non pereal ;

explicita quoad mediatorem in veteri Teslanienlo juxta 2" Act. 4-, i2: Non est in alio aliquo salus; née enim
probabiliorcm, non fuit necessarium médium adjusti- xliud nomen est sub cœlo dalum hominibus , in </uo

fioalioneni : ergo nec fides omniinodè explicita potest oporteat nos salvos fieri ;
5° Joan. 17, 5 : Hœc est vila

.mplniliùs dici necessarium médium in novo Tesla- œtema ut cognoscanl te solum Deum, et queni misistiJe-
nienlo ; lum quia justilîcatio non débet dici facla esse sum Christum. Ad lerliam referuntur 1° illud Joan. 5,
difficilior, et bonitas divina ac salvandi voluntas ad 18: Qui crédit in eum (Eilium bominis) non judicalur;
pauciorcs rcstricla post advenlum Cbrisli ; tum quia qui autem non crédit, jam judicatus est, quia non crédit
U
S justilîcatio jam inler genliles à commercio Christiano- in nomine uniqeniti l'ilii; 2 verba Cbrisli, Joan. 8,24 :

I nim abscissos non debuit tribui miraculo, quee antea Si non credideritis quia ego sum , in peccato veslro mo-
sine eodem et communius baberi poivrât ;
tum à dif- I riemini; 5° ad Galalas 2, 10 : Scientes quod non justift-

ficultalc myslcriorum Iiicarnalionis ac Trinitatis, qiiae catur liomo ex operibus legis, nisi per fidem Jesu Cliristi,

vero aliquo conceplu praserlim muli et surdi à nativi- et nos in Christo Jesu credimus, ut justifteemur ex ftde
tate vix apprebendere possunt, ac rêvera obscuritate Chrisli et non ex operibus legis. Ergo. — Respondeo :

exocdunlapprehensioncinRemuneratoris cliam ut su- Ncgo antecedens, quodnimiùm probat, nempe nec ve-
pernaturalis ; lum à fundamcnlo necessitatis ;
nam teris Testamenti bomines salvari poluisse sine fide

fides in Cbrislum explicita nec est fermahter juslifiea- divinitalis et aliorum praedicatorum Cbrisli; nec posse
liva , ut cerlum est contra ha?reticos; nec ex naturà salvari de facto ullum , nisi post explicitam nominis
roi reqnisita, utoslensum est; sed solùm ideô neecs- Jesu confessionem. Itaque uuiversim loquendo prima
saria ,
quia omninô decet ut juslificatus agnoscat au- classis probat duntaxat fidei in Cbristum efficaciam,
clorem et oausam moralem suœ justilicalionis ; atqui secunda necessitatem merilorum Cbrisli, tertia neces-
bac decentia non arguil necessilalem medii, scd so- sitatem fidei in Christo tantùm de procceplo , et ex.

lùm pra-eepli ; cùm siiffieienler suppleri absolulè qucat supposilo pnrdicationis de Christo, quam qui non sus-

per (idem remuneratoris Dei ,

qui prima et priftcipalis ceperint, vclobignorantiam vineibileni,vclobdcfectuni
causa juslilicationis est ; ergo. fidei impera ta; peccant, ac jure damnantur.Spccialim vc-
Pars secunda probatur iisdem argumenlis ; tum rô respondeoad classent primam :etquidemadprimum,
quia nec Paires nec scholasliei anliqui distinguant lue significari quid elCbristustanquàm causa meritoria,
înter necessitatem ad salulem ullimam sera gloriam et eflicicns , exemplairs cl (inalis, bomini pr.Tstet, quidquc
inter necessitatem ad salulem primam scu gratiam et fides vivaac formata charitale in bomine prœstareva-
jaslificationem ; tum quia gralia dat jus ad gloriam, leat, quin tamen indicetur quid in defectu bujus fid«i vel

necaliud est necessarium, quàm ut illa servetur, quod ex naturà roi, vel ex libéra Dei ordinalione per pnece-
juxla Tridentinmm, s ssione 6, (,
e. Il, lieri potest sal- plum manifestât:» mali at pnome sequatur. Similiter in
tem lempore brevissimo, nempe juslus slaiim amen- si secundo eflicacia duntaxat fidei in Cbrislum declaralur,
tià perpétua vd morte corripialur: lum quia, quamvis |
non autem absoluta ejus nécessitas , nisi per fidem
ad eonseculionem vilœ aeternsc dicatur necessaria hnec Cliristi inlclligalur fides ex meritis et doelrinà Cbrisli ;

fides , tamen non major eviiicitur nécessitas bujus sed hnec etiam est fides de Deo remuneratore ,
quoe
Gdei quàm baplismi , sine quo reipsà susccplo tamen simpliciter necessaria est. Eadem est responsio ad
salus in aliquo casu oblineri valet; lum) quia Scriptu- tertium, ubi fides in Cbrislum non tantùm ad diviui-
ral lexlus qui pro adversà parte afferuntur, magnam tatem , morlcm et resurrectionem Cbrisli reslricta
partem spectant ad jnstiflcationem , de qnâ sermo est inlelligilur, quod auctores conlendunt , sed cliam ad
Act. 10, 11, 15, 2G; adGalat. 2; ad Rom. 3; ergo. alia fidei objecta et singulares revelationes ,
cùm im-
Ex bis infero nec fidcin explicitant SS. Trinitatis médiate hœc pnrmillaiitur: Ad hoc enim apparui tibi,

esse in novo Tcstamenlo médium oecessarium ad ju- ut constitua»! le minislrnm et lestent eorum quœ vtdisti,

stificationein et salutem, eô quôd allala.' ralioues idem et eorum quitus apparebo tibi, eripieus le de populo cl

omninô évinçant, et multô minora sint fundamenla gentibus in quas nunc ego mitto le. etc.

auctorum pro liâc parie, quam deducuiit ex assertione Ad classem secundam respondeo quoad primum :

de Cbrîsto, ulpote cujus explicita fides quoad divini- 1* Hic exponitur nécessitas mortis Cliristi ad salulem
lalcm ncquit baberi sine cognitione bujus mysterii. hominum comparandam ;
2' autem morlia bujus et fi-

Ni c dioas l': Sacra Scriplura pluribus textibus in- dei in Christum eflicacia asseritur : ex bàc tamen malè
culcat necessitatem fidei, quorum triples clapsis stalni argumentaris : sîcol oKni à serpentibm admorsus non
 ;
,,

507
DE FIDE. 508

ceneum ; tum est Christus, ergo omnis humananatura jusliftcari et

sanabatur, nisi distincte aspexerit serpontcm
redimi ab ira Dei nullo modo potest, nisi per fidem et sa-
{ta nisiqnis distincte crediderit Christum crucifixum,
argumente progressif cramenlum sanguinis Christi lib. de Prœdestinatione
non salvatur. Nam hoc fit ;

ultra litteram et sensum textùs, cùm nequidem sit sanctorum , c. 7, ait : Si pesset (Cornélius) sine fde
alioquin et Christum Chrisli esse salvus, non ad eum œdifteandum mitteretur
omnimoda paritas hic instiluta ;

Quoad secundum re- architectus Apostolus Petrus; lib. de Correptionc et

corporaliier aspicere oporterct.
Pnedicari hic à S. Petro Christum nostrum Gratiâ, c. 7: Nemo, inquit, liberatur à damnations quœ
spondeo :

redemptorem, ejusque merilorum uecessitatem ad sa- facla est per Adam, nisi per fidem Jesu Christi ; et ta-

lutem universi inundi, non autem necessitatem fidei men ab hùc damnalione non se liberabnnt qui poterunt

in ipsum, nisi ex précepte et pro iis qui,sicut Jndau, diccre, non se audivisse Evangelium. S. Thomas autem,
tum temporis haberent occasioncm discendi mysteria in 5, dist. 25, q. 2, a. 2, quassttunculâ 2, ait : Post
Chrisli. Quoad lertium respondeo Cùm S. Thomas : adeentum Christi, redemptionis mysterium omnes tenen-

p. I, q. 1-2. a. i et C; item 1-2, q. 5, a. -i, et 1. 5 con- tur explicite credere; et q. 1-i de Yerit., a. 1!, simili-

tra gentiles, c. 61, ac alibi verha hïee accipiat in sen- ler dicit : Tempore grattes tum majores , tum minores
su formali, idée cum illo mnlti probabiliùs statuant, teneri ad Trinitatis et Christi fidem explicitant habendam.

texlnm hune non intelligi de fide, sed de visionc bea- — Respondeo : JNcgo antecedens; auctorilas S. Alha-

tilicà Dei et Chrisli. Si verè verba ctiam sumantnr nasii probal necessitatem fidei explicita? de judicio
eausaliler, necdiim ostendilur hic adstrui œqualitalem universali ac resurreelione eorporum, et consequen-

necessitatis inter fidem ulriusque objeeti , Uun pro- ler nimiùm, cùm et illi arliculi cum aliis ibidem con-
plermanifestam disparilalem de necessitate ex naturâ tineantur. Raque dicendus est tanlùm velle quôd
rei intercedenlem inter duplicem banc fidem, lum pro- salvus esse nequeat qui hece mysteria culpabiliter
pter proportionem (idei ad visionem beatificam, qtice ignorai, negat, aut ne implicite quidem sub conceptu
poslrema quoad essentiam haberi potest sine visione generico crédit. De S. Augustino dici polcst ad pri-

Christi, ut patel in angelis ante Incarnationem beatis. mum lexlum, per fidem Christi hic intelligi ejus mé-
Ad classcm terliam respondeo : Textus primus lo- rita uli ex adjuncto de sacramento sanguinis et ipso

qnitur de non credente culpabiliter in Christum, cui sensu palet. Ad secundum, respondeo indicari neces-

suflicienler proposita est doclrina ejus et Fides. Ut sitatem fidei ex prsecepto pro illis qui audire possint

enim nihildicam quôd opéra ant omissiones solùm cul- evangelium, sicut Cornélius centurio, ad quem Petrus
pabiles ad judicinm, de quo hic sernio est, pertineant, non ad fidem duntaxat, sed et ad baptismum conferen-
verba subjuncta id manifestant: Hoc est judicinm, quia dum niissus erat. Prooterea eumdem centurioncm an-
lux, nempe Chrislus tcsliCcans de se ipso et prredi- te fuisse justifiealum quàm Christum explicité crederet,

cans, venit in mundum : et dlkxerunt liomines, scilicet satis déclarât ipse Auguslimis, 1. 4, de Raptismo, c.

Judici h;ec videnles ac audientes, tenebrasmagis quant 21, scribens : Esse cœperat justifia Cornelii priusquàm
lucem ; eranl enim eorum opéra main, hoc est, averle- ipse essel in plèbe christianà; quod idem colligilur ex
bantur à Christi agnitione, quia ejus doctrina adver- Scripturâ , cùm de illo Petrus, Act. 10, 3-i, dixerit:

sabatur eorum vitiis, qnibus quasi lenebris magis dele- In veritate comperi quia non est acceptor personarunt

clabanliir. Idem de secundo dicendum constalexcon- Dcus, sed in omni gente qui limet eum et operatur ju-
lexlu. Tertii sensus, ut ex loto capite palet, duntaxat stifiant acceptus est illi. Ad lertium dici potest, ex ar-
loquilur, opéra Judaicœ legis ad salutem nihil pro- gumente quod S. doctor ibi tractât, hrec duo lantùm
desse, sed absqne bis solam fidem Chrisli ulilem esse. haberi, 1°neminem adullorum liberari nisi per fidem
Porrè quamvis necessitatem fidei hic supponat, cam eorum quœ Christus docuit, non autem per fidem in
laiiicii non exlendil nisi ad eos, quibus Aposloli prae- Christum, aut omnium eorum quae continet Evange-
dicârunt Evangelium, alquc bine ignorantia nullo mo- lium, siquidem et hoc ipsi adversarii fatentur, et verba
do palrocinari poterat. Hoc idem applica texlibus ad Augusl'mi in rigore sumi nequeunt, cùm alias nec
Rom. 10, 8 Hoc est verbum fidei, quod prœdicamus, salvari posset qui per illustralionem tanlùm divinam
quia si confitearis in ore luo Dominum Jcsum et in cor- acciperct fidem Chrisli ,
quia addit : Cùm fides ex an-
de credideris, quia Dominus illum snscilavit à morluis diiu sit. Jam vert» et fides eorum quai nos necessaria
salvuseris; item Marc. l(i, 15 cl 10 : Eunlcs in mun- média dicimus, polest dici fides Christi secundum sen-

dum uuiversum, praulicate Evangelium omni creaturœ sum priorem. 2° Neminem posse conqueri de Deo, si

gui crediderit et baptizulus fuerit , salcus erit; qui vcr'o coiidemnelur propler originalem labem, à quâ per il

non crediderit, condemnabitur, etc. Ili enim omnes lo- lam Christi fidem et amorem amicitiœ indc profecturc
qniinliir duntaxat ex supposilà predicalionc cl audilu. purgatus luisset, si audivisset Evangelii pricdicationen»

Nec dieas 2° Pro necessitate absolutà fidei in Chri-

: sicut nec parvuli injuste à Deo condernnantur ob ori-

stum explicite slanl Paires; ergo. Probatnr : S. Atha- ginale peccalum, à quo liberali fuissent, si accepis

Baatutj i
ostquàm in Symbolo explicaverat articules sent gratiam baplismi. Neutrum verô horum ostendit
de SS. Triiiitue et Mysleriis Christi, sic conclndit : explieilam in Christum fidem esse médium necessa-
Hirc est fuies catliolica, qnam nisi quisque fuleliler jir- rinm in re ipsâ. S. Thomam ctiam nobis Thomistae
miterque crediderit, s'dvus esse non poteril. S. Augusti- apud Suaresium et Layman noslris parlibus vindicant,
nus, lib. de Nalurà ctGralià, dicit: Si non gratis mor- tum ob testimonium ejus supra recitatum, tum ob aliud
 , 1
,,

500 PARS I. DE OBJECTO FIDE1. 510

p. 3, q. 69, a. A, ad 2, uhi ait: Antebaptismum Cornélius '

Nec dicas 4° : Nécessitaient absolutam defmierunt

et liii similes consequuntur gratiam et virtutes par fidem poniiîiccs; ergo. Probatur : Innocentius XI damnavit
Ckristi et desiderium baptismi implicite vel explicité. ,
banc propos. 64 : Absolutiouis capax est Itomo, quan-

Quare, quia etiam lotis objectis ulitur suiiun voce, ;

titmvis laboret ignorantià nnjsleriornm fidei, et eliamsi

tenentur, polest ibi intelligi de necessitate non niedii per uegliqentiam etiam culpabilem nesciat mysterium
sed pneeepti ,
qui sensus stare polest, licel ibidem sanctissimœ Trinitatis et Incarnationis Domini nostri

addal, bomini qui ex sua parte mania prœslaret, per Jesu Cliristi. Ex bac autem condemnalione sequitur,

extraordinariam illustrationeiu vel subuiissuni pne- non lanlùro illicitam, sed invalidam esse absolutionem
dicatorcni inferendam esse fideiu Cliristi, quia sentire talis ignorantis, quia declaralur ille incapax, qualis
potuit banc liberalem Dri provideuliam locuin babere non dicitur quis propter solam culpam contra pra>

ifl necessariis necessilale primarià pnecepli. ceptum commissam ; eô quôd, si aliàs serio doleret

Nec dicas 3° : Nécessitaient absolutam probant deculpà cum propositoimplendipmeceptum, jam esset
concilia; ergo. Probatur : In concilio Lateranensi capax absolutiouis. — Respondeo : Ex damnationc
cap. Firmiter, de summâ Trinitate deutiitur, unam illias propositions nibil inl'erri posse; 1° quia elsi ex
esse fideliitm universalem Ecclesiam , extra quum nullus eà probaretur absoluta nécessitas notitiai borum iuy-

onininb salvatur. Sed qui non crédit in Clnïstum est steriorum ad absolutionem, non probaretur tamen
extra banc Ecclesiam, cujus scilicet eaput estChristus; nécessitas ad contrilionem, atque bine ad salulem;
ergo. Tridentinum \ero, scssione 6, c. 0, agens de 2° quia pars prima propositions loquitur illimilalè, 1

dispositionibusad justificationem necessariis inler cas intelligi eliam potesl de ignorantià Dei remuneratoris;
rcponil (idem in Cbrislum Dispommtur autan ad ipsam : secunda agit de ignorantià culpabili ; unde quidem
justiliam credenles vera esse auce dtiviilùs revetata attaque rectè danmala est, sine noxà tamen senlenlise

et promissa sunt ; atque illud inprimis à Dca justifie uri nostra 1

,
quœ neutrum asserit; 3° quia damnatio evin-
impium per gratiam cjus per redemptionem ,
quœ est cit taiilùm incapacitatem absolutiouis litita?, non au-
in Clnisto Jesu.... De liàc disposilione scriptum est : tem validai in subjecto inculpabililer quidem ignorante
Aecedentem ad Deum oporlct credere quia est , et qubd baec mysteria, sed reliqua tamen ad Pœnitcntia* sa-

inquirentibus se remunerutor sit. Item c. 8, sic ait :

cramentum requisila pra:slante; unde et Carden. in

Cùm Apostolus dicil justi/icari hominem per fidem et

\
crisi ad banc propositionem docet, sacerdotem in casu
gratis, eu verba in eo sensu intelliqcnda sunt, ijuem per- necessilatis, et ubi inslructio mvsteriorum fieri non
pétuas Ecclesiœ cdtholicœ consensus tenait et expressit; posset, leneri absolutionem dare sub condilione. At-
ut scilicet per fidem idée justificari dicamur, quia fides que bine etiam nego sequelam, quae ex eo non tenet,
est humante salulis inilium, fiindameutum et radix ownis quia licite absolvi non polest ejusmodi ignorans,
juslificationis ; sine quà impossibile est placere Deo. — !
quantùmvis dolens et proponens implore pr.cceptum
Respondeo : Distinguo majorent : Qui non crédit in parlim ob praesenlcm ponliticis declarationem, parliin
Cbrislum nec sub concepts generico, nec sub speci- ob probibitioncm aliam ejusdem Im ocentii, qui dam-
fico, concedo ;
qui quidem non sub conceptu specilico, navit propositionem primam, quà asserebatur licite
sed lamen sub generico crédit, subdislinguo; est ex- agi posse secundùm sentenliam probabilem quando ,

tra banc Ecclesiam externe et apparenter, concedo; agitur de valore sacramenti, ubi contraria est lulior et
interne reipsà et quoad Slalom anima-, nego. Loquitur probabilis, quod in prasenli casu locum babet.
aulein conciliant Lalcranensc tant uni de eo qui ne- Nec dicas o° : Rationes et facta pugnant contra posi-
quidem interne et quoad anima' Statuai est taira Ec- tam assertionein ; nam L" (ides in Cbrislum magis
clesiam ; aliàs nec salua obtineri possel per baptismum est necessaria in novo quàm in veteri Testamento
flaminis rat sanguinis. Concilium Tridentinum vero item quàm aliorum articulormn particularium ; sed in

cùm in utroque loco texlum S. Pauli ad llebr. 11, veteri Testamento (ides implicila in Cbrislum erat ne-
tanqnàm rationent asserti adducat, boc ipso osieadit, cessariiim médium , et (ides aliorum arliculoruiii est
M cautè ac Btudiosè prsescindere à necessitate ûdei necessaria necessitate pneeepti; ergo in novo Testa-
Cluisti explicita?, ne nosirae Bentcntiae pra-judicium mento (ides explicita Cliristi est necessaria, et quidem
ferret, cùm eo ex lexta sola explicita (ides Dei et rc- necessitate niedii. Confirmait» , quia m novo Testa-
muneratoris necessaria declaretur. Pfjoterea primo lo- mento Incarnationis mysterium adeo claie et univei sini

co Tridentinom non agitianlùm de necessariis neces- est levelatum, et (ides de eo inculcala , ut, quantum
sitate medii ,
sed de COmmuni ac ordinario modo se est ex paru' Dei, omnibus et singulis innolescal, adeo-
praq araudi ad jiNlificationem ; alioqui necessitate (|ue viociniliier igaorari nequeat, rat, si invincibiliter

medii cliam requircrelui-, (idem concipere ex a:idilu, ignorelur, id non Deo, sed bominibus sit imputandun ;

limeie justifiant Dei . aliasquc ex ordine actiones ergo convenienlissinimn est ut al» omnibus explicité
elicere, qir.o ibidem recensentuf : in secundo aulem credalur. 2" Plané conveniens est m nemq salvetur,

pi'iniario dnntaxal decernit (idei di\ina" in génère ne- nisi qui crédit Anclorem el Viam salulis: -il bic est

cessitatem el gratuilatem; non nisi secundario aulem Cliristus; ergo. 5° Cornélius, licel ex dictM supra jam
intelligi potest de Ode in Christum, ob connexionem ju-tilicalus, inisso tamen etiam per miraculum Pclro
scilicet ciim pi a i edenle, cap., ubi de baplismo menlio edoctui est mysterium redemptionii Cliristi; quia <'t

facta fuit. P.iiium in veteri leslainenlo juslificatorum nullus

 ?
;it
DE t IDE. 512

absque fide in Chrislum consecutus est rcternam sa- centurioni in Judioâ cl inter Jmkeos vivenli. Adde
lulem, in quam rem iis in lymbo detentis revclalio |
banc revelalionem et missioncm non fuisse factam

Messiae facta fuit à prophetis et patriarchis; ergo ad propter unum Cornelium, sed propter universas gén-
salulem sallem fides explicita Chrisli est médium ne- ies Ecclesiae Chrisli adjungendas, ad instruclionem

cessarium. — Respoudco : Nego assumptum; ad pri- Pétri,exemplum conversionis, aliosque similes fines.
mum , distinguo primam parlent majoris : fides in Cliri- Causa necdùm concessa; bealitudinisPalribusinlimbo
stum in novo Testamento magis est necessaria necessi- delentis propria Iltc erai, quôd non deceret ullum

taie prsecepti quàm in veteri, concedo; magis necessaria rcdemplum ante Redemptorem ipsum capere redem-
neeessitate medii, nego. Eliam secundam distinguo : ptionis mercedem, et membra beari ante caput cœle-

Actes in Chrislum magis neeessaria est neeessitate eâ- slis curiae Chrislum : procterquàm quôd ratio assi-
d'm et pracepti quàm fides aliorum miraculorum, gnata etiam non leneat ex co capile, quôd fides illa-

nempe neeessitate prsecepti primariâ, cùm aliorum Patrum in limbo fuisset extra slatum via?, et bine ad
(ides sit tantùm necessaria neeessitate praècepti secun- consequendam gloriarn minime necessaria per modum
darià, concedo; magis necessaria neeessitate diversâ merili.

et medii , nego. Observa : Oslensa haclenùs asserlionis nostrse pro-

Ad conilrmationem , transeat antecedens : Sub si- babilitas in praxi minime obessc débet aulfidelium in
mili distinclione, nego consequens; ex clarissimà addiscendis bis articulis diligentiie, aut Pastorum in
etiam propositione myslerii solùm sequitur, quôd iis docendis ourae ac solliciludini. Cùm enim thesis
omnes teneanlur sub praecepto illud eredere fide ex- nostra probabilitatis limites non excédât, ac praelerea
plicita et perfectà ; non autem quôd fides illius expli- ex unanimi omnium sententià gravis sit obligatio prse-
cita sit médium necessarium : cùm si necessaria esset cepti, post promulgatum Evangelium notiliam fidei

ex nalurà rei, debuissel eliam antiquis proponi; quod habendi istorum mysteriorum, à neulris quidpiam
autem nec ex nalurà rei nec ex ordinatione divinâ omiltendum est, ex cujus defeclu salus aut propria
etiam nunc sit médium necessarium, supra ostensum aut aliéna in periculum incurrere qucat.
est. Falsum prœterea est, quôd adeô universim In-
Quœres 2° qutenam necessarib credenda sint neeessi-
carnationis mysterium post Chrisli adventum fuerit
tate prœcepti ?
revelatum, ut omnes et singuli, qui illud inler gentes
etiam nonnisi ab aliquot seculis cognilas antea ncscie- Nota : Eides respeclu maleri;c dividilur in lidem
runl, vineibiliter ignorârint : quamviseuim illi obpec- speculabilium et fidem operabilium ;
qualenùs nempe,
cata sua actualia negleclumque eorum faciendorum qinc fide lenere oportet alia per se ac immédiate tan-
quae, quantum in ipsis erat,facere poterant ac debuc- tùm notiliam ipsam mysteriorum ratione suî postu-
ranl, juslo Dei jndicio prœdicalionem Evangelii forte lant, alia verô propter operationem vel vilain rectè
non audiverint ; requé parùm tamen iili damnali sunl instiluendam cognosci debent. Quamvis verô saltem
ob banc ignorantiam et fidei in Chrislum cliciendre quoad postrema qufedam scientia naturalis salis esse

omissionem,ac obnon observatas alias leges chrislia- videalur , fides tamen ccrlior , et errori non sequè ac
nas.quas unà cum pradicalionc Evangelii fuissent docti. ratio obnoxia.dcsideralur à lege, quae, quod commu-
Ad secundum, distinguo primam partem minoris :
niler necessarium est, attendit ac providel, alque bine
Plané conveniens est ut nemo salvelur, nisi qui crédit pnecipit fidem ut multis per se necessariam in re

auctorem primarium et qui est causa physica et preesenti. Jam verô convenit inler omnes, ex gravi
principalis salutis, concedo: nisi qui crediderit au-* pnocepto obligari omnes ad credenda, quorum fides
eiorem secundarium cl qui est causa solùm moralis, est médium necessarium atque bine eliam oporlere ,

subdislingiio; nisi qui crédit eum saltcm implicite, credi ex parle Dei,eum esse creatorem omnium, linem
concedo; explicité, nego. Similem distinctioiiem eliam ultimum supernaturalcm, auctorem justilia; et remis-
applica secundo; parti, et concedendo majorent, nego sionis peccatorum , législatures! ac prx'mialorcm
consequens. Convenienli:e hujus ratio nihil aliud exi- sequè et vindicem : ex parle creaturce autem animam
git, quàm quôd fides in Chrislum explicila sit neces- esse immortalem, graliam necessariam, peccalum of-
saria neeessitate pracepli primariâ ; loquendo enim fensam Dei. Nec minus exploralum est apud onmes
de neeessitate inedii, ntique misericordia; elbonilati post Evangelii promulgationem sub gravi obligalione
divinae convenienlius est, ut
non exigat aliquid lan- prreceptam esse fidem explicitant Incarnationis cl
qiiàm necessarium médium ad salulem, quod ex na- sanclissimaj Trinitatis. — Respondeo 1° : Quoad spe-
irt rei adiliam nonrcquhiiur.Ad tertiumrespondep: culabilia quilibet adullus ex gravi obligalione prre-
Nego consequens : De Cornelio aatem nolandum, îa- cepli lenelur explicité nôsse et crederc omnes artieu-
tionem mittendi ad eum Pétri sufficienlissimam fuisse, los symboli Apostolorum, saltem quoad subslanliam.
nt is etiam crederet necessaria necessilale prsecepti comnumis cum Thomâ, 2-2, q. 2, a. 5, elseqq.
Ita S.
:
" baptizaretur, nlpole ad qure lenebatur, aliàs labo- ex conciliis Agalh., Bracchar. et Cabillonensi apud
ralurua ignorantîâ rincibili et omissione culpabili. Suaresium et Haunold., alque ex usu et Iradilione
Non enim Deus vult ut bomines tantùm haboant ne- Ecclesiœ non admiltentis ad baplismum, nec absol-
cessaria média, sed captant eliam
necessaria néces- ventis in confessione, nec sponsos benedicenlis, nisi
sitai prarcepti, si occanio iftorum sii
,
quaJis fuit illi svmbolum sciant. Ratio es! : quia quàm explicita
 , ,,

513 PARS I. DE OBJECTO FIDEI

debeat esse fîdes Cbristianorum, certior régula non ut ratio objectiva, sed tantùm ut movens intellectum
est prœ eâ, quam Aposloli tradiderunt ; id quod etiam per modiim médiate vel immédiate elïïcienlis.

ex inductione mysteriorum palet, quce sunt vcl divi- Porrù nec lumen fidei habituale, seu babitus, quia
nilatis , vcl Clirisli, aut aliorum, nique in symbolo bic babet se tantùm ex parte potentiac, non autem ob-
conlinenlur. Oixi : Saltem quoad subslanliam. Nain jecti, neque est médium ut quod cognilum, cùm prae-
V non \idetur esse obligatio sciendi aliquas circuin- viè non cognoscatur à credenlc; nec lumen fidei uc-
slantias, verbi gratià, quôd passio Clirisli contigeril tuale, scu actus intelleclùs et illuslratio aut actus vo-
sub Pilato; quôd resurrectio facla sit die lerlià, quam- luniatis et inspiratio ,
quia et lu actus tenent se ex
vis et ista cum aliis addiscenda sint. 2" Non est opus, parte potentiae , aut suadent etmovent moraliter per
babere conception omninù dislinctum atque perfeclam propositionem alicujus objecli formalis, consequenter
inlelligenliam , cujus neinpc nec omnes capaces, nec ipsum formalc objectum minime dici possunt. Mullô
plerumque gnari sunt ; sed sullicit conceplus aliquis minus bumana ratio potest esse objectum formate
rudis ac minus pcrfeclus, qui tamen myslerium in se fidei. Ilinc ad Cor. 2, 4 : Prœdicatio mea , inquit Apo-
proponat, discernalque à rébus aliis. Itaque non est slolus, non in persuasibilibus liumanœ sapientiœ vérins,

ncccsse dignoscere quomodô folura sit rcsurrcctio, sed in ostensione spirilûs et virtulis , ut fides vestra non
diumnodô credalur mortuos ilerùm suo in corpore ait in sapientià liominum, sed in virtule Dei ; boc est,

vieturos : neque opus est scire ta quonam propriè ne fides vestra fundetur in sapientià mediis et buma-
constiluatur saneloruin conimunio, sed nasse satis nis rationibus acquisità. Hinc, 2 ad Cor. 10, 5, com-
est, in collcclionefidcliiim intercédera communieatio- mendat in captivitatem rédigeâtes omnem intellectum

neni quamdam in operibus bonis, orationibus, etc. in obsequiiun Clirisli, scilicet per fidem ;
quœ autem
3" Neque datur verbaomnia symboli arlicu-
obligatio esset captivatio intelleclùs si ea duntaxat crederet
lorumquc ordinem mcmorià tenendi, si niodô res qnoe per rationem cognoseeret esse vera ? Hoc ipsum
ipsa ac veritas cognescaliir quanquàm et longé utilius ; Christus et Evangelistae asserunt de preccipuis qui-
et rndibiis pnesertim maxime eonveniens sit, symbo- busdam fidei aclibus; nam illc Maltb. II, 2"> : Confi-
bun Verbatim conlinere memoriâ. leor, ait, tibi, Pater, Domine cœli et terrée, quia abscon-
Respondeo 2* : Quoad opcrabilia adullus quiiibet disti hœc à sapientibus cl prudentibus, et revelàsli ca

similitcr tenetur scire 1° praecepla decalogi; tum parvulis; v. 27 : Nemo novil Filium nisi Pater, neque

quia luec quivis observare débet : tum quia prineipia Patron quis novit, nisi Filius, et cui FHius voluerit re~

tantùm generalia legis naturalis non sufficiunl sive velare,el c. 16, Pctro Cluisti divinitatem profilcnli re-
quoad Deum, sive extra matcriam jusliti;e, sive quoad spondet, v. 17 : Deatus es Simon Darjona, quia caro
interna ; neque à plèbe facile ad parliculares materias et sanguis ( boc est, natura et ratio ejusque vires)

et actiis applicari possunt; 2° pra-cepta Ecclesia?, sal- non revelavit tibi, sed Pater meus, qui in cirlis est ;

tem illa qua; quemvis conccrnunt, ex eàdem ratione; Joan. 1, 18, dicilur : Deum nemo vidil unquàm; uni-

3° sacrainenta , saltem ea quoad substantiam, quai genitus Filius, qui est in sinu Palris, ipse enarrarit;

quis suseipere débet, qualia pro omnibus sunt Bap- 3° Sancli Patres frcquenlissimè commendanl fidei

tismus, Pœnitenlia, Eucbaristia, de quibus et rruclum simplicitatem,nec illi volunt ofûcere ignorantiam,ne<:

cl necessariam disposilionem, ad ea digne suscipien- ad camrequiruntseientiam. Instar omnium sit Augu-

da, simul nôsse oporlct ; i* bis adjuugitur commu- slinus ,
qui serm. 1 de Trinitate : Considéra, inquit,

niter notitia formanda? crucis et Orationis Dominicse, quod voceris fidelis, non rationalis. Dcnique accepto
tanquàm necessaria ex pneceplo, quia lurpissima et hoc baptwno dicimus : Fidelis factus sum, credo' quod

fors aliquando per accidens, saltem ratione scandali nescio ; et tractalu 40 in Joannem : Crcdimus ut co-

graviter peccaminosa esse posset negligemia circa gnoscamus, non cognoscimits ut credamus.
8
boc addiscendum et ignorantia. Nota 2 : Auctorilas Dei potest allingi vcl in recto,

ac ut constitntivum objecli formalis, vel in obliquo et

CAPUT III.

dunlaxal utconnolatum polcst pnecisè sunii ul est

I>K ODIF.CTO IORMAI.l FIDEI. ;

AIITH.II.1S HUMUS. in, essendo seu secundùm naluram et essenliam, seu

Quodnum sit objectent formule fidei (linn<e. divinitatem ; vel in loquendo, scu secundùm aliquod

Nota 1" : Actus fidei divinae babet objecta» for- attributum, vi cujus Deus meretur assensum , etsi

niale, sicut omnis assensus iutcllcclualis, et gencra- alia omnia praedicata abessent velprsescinderenlur;
lini quidein fidos innititur auctoritate loqnentis sic
bine examinandae lue veniant quorumdara seutentiaî,
;

fides diviua débet nili auctoritate Dei testantis, ex 1

quarum prima solam revclationem Dei esse ob-
voit

Joan. 5, 9 : Si testimonium liominum accipimus, testi- jectum formate fidei, auclorilalem divinam duntaxat
nionitim Dei majiis boc est, connotari in obliquo Seconda autem auclorilalem
est ; si assenl'unur ob ;

t'-iimoniiini boininiun, niiillo inagis assenliri de- quidein divinam statuil pro objeclo formali , sed sub

bemus ob ratione deilalis acsic aucloritatem in essendo.

tcstinioniiun Dei. Non autem potestas ,

divin» voluntatis est objectum formate fidei nec im- Dico 1 : Auelorilas Dei est conslilulivé, seu in recto,
pcriiuii ; tum quia illud secundùm se gpectatum, b:ce objectum formate fidei divins. Probatur primo, au-
verô de se non esl conn >m cum existeulià mysterii; ctoritate; quia Scriplura pas Un assignai pro motivo
tum quia neutram, dedu< il in mysterii cognitioncm :
nostr.e lidei Deum ut pollenlem auctoritate seu di-
 ,,

DE F1DE. 516
515
inereatur fidem, et cui (ides inni- ferais ad veritatem vel falsitatem mentis, et conse-
gnitate tali, *K8
6, dicitur Crcdidit Abra- quenter ad confonnitatem vel difformitatem locutionis
taur. Sic cnim Gènes. 15, :

ham Deo, et réputation est Mi ad justiliam ; quod ad cum re; vel consislit in volitione loquendi juxta men^
divinam et infallibilem
Rom. 1, deelaraïur esse scriptum propter nos nempe ,
lein ut ; et tune illa volitio

ul lidem illam modumque credendi

imitemur, quem non conneclitur formaliter ratione suî cum veritate
ad Tim. 1, mysterii, sed solùm exigitivè ac ralione sapientiae, à
se imiiatum fuisse lestaïur Apostolus, 2
Scio cui credidi et certus sum; quibus verbis
fa- quà formaliter provenit quôd mens sit infallibilis;
i% :

tetar suai» fidem fideique certitudinem

fundatam esse adeôque intellectus credens formaliter non sislil in eâ

seu dignilate illius cui credidit. Mine etiam

Deo, volitione, alque bine eanequit esse objectum formalc;
in

1 ad Thess. 19 Gratins agimus inquit, Deo quo-

% : ,
vel consistil in complexo ex bàc volitione et infallibili

uiameum accepistis à nobis verbum auditùs Dei, acce- cognitione Dei de objecto de quo vult loqui ; sed sic

pistis illud non ut verbum liominum, sed sicut est verè \

pro revelalione afîerlur quod ab aliis dicitur constitu-

verbum Dei; scilicet quoniam in credendo non à meâ, |

livum auctoritalis; vel alio intellecto non sufficit pro

sed Dei auctorilale moli estis. Quin et ipse Chri- molivo formaient infra dicetur; ergo.
stus ad conciliandam sibi fidem affert dignilatem Dico 2° : Auclorilas Dei in loquendo est objectum

suam et Patris, dùm Joan. 8, 18 : Ego sum, ait, qui formate fidei. Probatur : Cultus fidei non est reveren-

testimonium perhibeo de me ipso, et teslimonium perhi- lia qualiscumque aut humilitas erga majorem poten-
bel de me qui misit me Pater; Joan. 1, 18, dicit : Vni- lioremque, aut obedienlia erga pra-cipientem, sed ob-
genitus, qui est in sinu Patris, ipse enarravit. Ad Scrip- servantia audienlis erga loquentem per assensum ejus

tural sensum unanimiler loquuntur Patres : Chryso- dictis prsestitara exbibita; ergo objectum etiam formale
stomus quidem in verba Gencseos recitata, nom. 20 , ejusdem inlra banc liucam esse débet; atqui ad banc
dicit, per fidem inlendi mentem nostram in dignilatem lineam sola pertinet auclorilas in loquendo ; ergo.

Dei ; Ambrosius, lib. 2, epist. 12: Gui magis, inquit, Confirmatur : Auctoritas motiva fidei formaliter

de Deo qu'am Deo credam ? Augustinus, lib. 1 de Tri- consislit in eâ excelleiilià et dignilate, quà précisé
nilate, c. 51 : Divinœ aucloritali humana cédai infir- movetur audiens ad credendum loquenti et
intelleclâ

mitas ; Léo Magnus, serm. 7 de Naliv. : Divina estau- existimandum esse verum quod dicitur; et quà pra>
ctoritas cui credimus. Secundo ratione quia ,
1° cre- cisènon intelleclâ sienon movetur audiens, quantumvis
derc alicui non est utcumque assentiri rei dictée, ne- ali;e perfeeliones in loquenle resideant : sed précisé
que propter quascumque rationcs aliunde notas intelleclâ Dei auctoritate in loquendo , sic movetur
sed propter aliquam loquenlis perfeclionem , cujus audiens ;
précisé autem intelleclâ Dei auctoritate in
ratione itlum existimamus dignum sensu , si loqua- essendo seu deilate, audiens sic non movetur : ergo.

tur sed b;ec perfeclio et dignitas intelligitur Minor probatur 1°: Licet Deus non haberet auctorita-
U
nomine aucloritalis ergo; 2 ides dislinguitur temin essendo, aut non esselDeus, sedsolam haberet
à scientià et opinione, quôd lise nilantur ratione, auclorilatem in loquendo, aut esset duntaxal infallibilis

illa autem auctorilale, ut patet ex S. Augustino in cognosccndoetdiccndo, dignus tamen esset assensu
et Bernardo; 5" fides est obsequium intellectuale firmissimo; ergo. 2°Veldeitas metaphysicè accepta
et exercita proteslalio de loquentis dignitate; unde constituitur in ente à se, vel in omni perfectione;si pri-

nemo est qui non ipsà naturâ dictante putet sibi bo- mum, perdeitalem non inlelligilur talis perfe ctio,qua3

noriûcum quôd ipsi credamus, ut indicalur Joan. 3 moveal audicnlcm ad assensum, eô quôdhœc perfectio
33 : Qui occipil ejut testimonium, signavit quia Deus duntaxat dicat Deum sibi sul'ficicntem ad existendum,
verax est; et è contra injuriosum quôd ei non creda- per quod formaliternonintelligitur verum esse idquod
mus, juxta illud 1 Joan. 5, 10 : Qui non crédit Filio, à talicnlepronuntialur; sisccunduin, habetur quidem
mendacem facit eum, quia non crédit in teslimonium in dcitalc illa etiam perfectio qiuc movet audientem
quod testificatus est Deus de Filio. ad assensum; deitas tamen ut talc totum metapbysicum
Confirmatur Objectum formalc : fidei adxquatum in- seu omniperfeclum ncquit dici ratio motiva. Nam sola

primis non est sola revelatio exlerna et passiva,conno- infallibilitas iu cognoscendo et dicendo non est deitas ;

tans (liintaxatauctoritatem divinam; nam hœc revelatio sed sola illa infallibilitas est perfectio, quà praecisè
est aliquid crealum, necenlitativè divinum sed objc- ; inlellectâ movetur audiens ad assensum : ergo per-
tlum fidei dîvinae débet aliquid esse entitative divinum; feclio, quà praecisè movetur audiens, non est deitas.
neqne ad virlutem tbeologicam safficit connotari tan- Objecltones.

lùm prredicalum divinum, cùm aliàs non distinguerc- Obj. contra primum : Communis modus credendi
tur à pluribus moralibus; ergo lcec revelatio ncquit inter fidèles prasserlim rudes, est credere nihil cogi-
esse objectum fidei formalc adaequalum ; deinde nec tando de aucîoritale dirinâ. Confirmatur : Temporc
revelatio interna et activa est objectum formalc ada;- Christi et Ajiostolorum multi credebant propter mira-
qualum; nam praeterquàm quod Incc proprié revelatio cula, juxta illud Joan. li : Alioquin propter opéra ipsa
aut locntio Dei non sit, vcl b;oc consistil pra'cisc in crédite. Ergo motivum credendi non erat divina au-
volition»; loquendi juxia mentem formaliter praecisâ ctoritas. —
Respondeo nego antecedens Licet
, :

ab omni alio, jam non ad motivum formalc

<-l suflicii cnim sub lus terminis non cogitent neque cognoscaiit
fidei eertoe ac infallibilis, quia sic formaliter est iiidif- divinam auclorilatem, communiter tamen et vel ex
 ,

517 PARS I. DE OBJECTO FIDEI SI 8

ipso nomine Christian» doctrinœ intelligunt cas veri-

1
tera , rectè quidem inslituitur parilas, quam ipse
talcs sibi tradi ut doctrinam Dei cerlam et infallibi- S. Doclor, ib. a. 1, posuit dicens : Sicut objectum for-

lem; cujùs signum est, quôd diverso modo et animo mule fidei est veritas prima, ita objectum formule spei
tara audiant, lum teneant, qua; in calechesi, ac quœ est auxilium divinœ potestatis; sed tune non excludikur
alio in colloquio vcl instruclione percipiunt : hoc au- divina aucloritas à ratione motivi.

lem est, rudi saltem ac vulgari minervâ conciperc di- Obj. contra secundùm. Scriptura et Patres revocant

vinam auclorilaiem et propter illain credere, prœser- fidem in Deum nuIlà factâmenlioncattributorum :ergo

tiin adjuvante gratià, qua; niullùm in pueris ac rudibiis Deilas sufiieit ad lidem. Confirmalur 1°: Fides nostra

snppleC. Ad conlirmationem respondeo : Si miracula dicitur divina à deitate; quia si aliud subjectum à Deo
concipiantur ut loculio Dei informala ejusauctoritate, distinclum esset etiam summè sapiens et verax, as-
(jnalia esse défendit cardinalis de Lugo, credere pro- sensus illi pr;eslitus tamen non dicerelur fides divina :

pter miracula hoc modo accepta, jam est credere pro- ergo Deitas tanqnàm ratio dislincliva fidei divina>,

pter aucloritatem Dei in loquendo; aride nego conse- débet esse objectum fonnale. 2° Ex eo prrecisè quôd
quens. Si verô non surit Dei loculio, et consequenter Deus aliquid dixisse, jam obliganmr ad
intelligalur

nec informanlur Dei auctoritate in loquendo, ut com- lidem babendam, tum quia ob deilatem obliganmr ad
muniter alii lèvent, distinguo antecedens : Credebant honorem illi habendum qui si loquenli pnestatur
,

propter miracula, rw propter appellanle rationem for- débet esse (ides tum quia excellentia deitatis auclo-
:

malem credendi, nego; rationem manifeslandi divi- rilaiem tribut loculioni divina; sicut regia dignilas lo-
nam revelationem et motivum credibililatis, concedo. culioni regia;, cui qui non crédit, graviùs delinquit,
Instabis : Sola divina loculio est de se sufficiens moli- quàm qui non crédit verbis
lum quia Deus subdili :

vumaclûs fidei ergo. Confirmalur 1": pnecisèadvenienle per se etiam est dignior fide, quàm beati quamvis el ,

revelatione mvslerium redditur proximècl formaliter illi sint determinali ad non menliendum. Ergo deilas
credibile : ergo loculio Dei seu revelatio sola estob- jj
débet esse ratio moliva (idei. 5° Idem est objectum
jectum fonnale lidei; sicut juxla nos sola aucloritas formale visionis in palrià et fidei in via : sed objectum
Dei in loquendo et non Deilas est molivum, quamvis visionis bealific;e in palrià est Deus sub ratione deita-
h;ec auctorilas Deilatem pnesupponat, ut loculio prœ- tis ; ergo. — Respondeo , distinguo antecedens : Scrip-
supposilive connotat auclorilaiem ;
2° solum auxilium tura et Paires loquenles in sensu reali et objectivo
divinum est objectum formate spei, ut patet ex D. revocanl fidem in Deum, concedo; loquenles in sensu
Tliomà, q. unicà de Spe, a. -4, dicente : Spei autem, formali et pivecisivo, de quo in explicatione auclori-

secundùm qubd est virtus théologien, objectum fonnale tatis divina; proximè afferentur leslimonia , nego ;

est divinum auxilium , cui inhwret : ergo el solum le- Scriplura et Paires non lam revocant fidem in deilalem
Stimoninra divinum est objectum fonnale lidei. — quàm in Deum ; cui hoc tribuunt sicul creaie, mise-
Respondeo : Nego antecedens; loculio enim sive ex- reri, elc, quiu tamen ex hoc inférant auclores, Deila-
terna, sive interna, sive formalis, ex ulràque priore lem prsecisam ab attribulis, aut omniperfcclioneui
conflata.deseetpraescindendoàsapienlià acvcracitaie formaliter vel adu:qualè esse potenliam ereandi, mise-
Dei, est aliquid ad veritalem vcl falsitatein indifferens; rcudi, etc. Ad conlirmalionem primani respondeo,
undc illi aecideiilalc ac extrinsecum est, quôd sit aclu distinguo antecedens: Dicitur divina à deitate lanqnàm

connexa cum rc ac mente loquenlis. Ad confinnatio- à ratione spccificantesubjccium, m quo est aucloritas,
nem respondeo : Distinguo antecedens :Pi\ecisè advc- concedo; lanquàm à ralionc ipsà molivà fidei, nego.

niente revelatione, et jam pnesupposilà aucloriiate ut Fides in génère speeilicaïur formaliter ac motivé ab
objectoformali vel ad;equalo vel inada!quato,mysterium aucloriiate loquenlis, juaterialiler autem tantùm ab
redditarprexhnèet formaliter credibile, concedo ;non aucloriUite loquenlis Dei vel hominis. Ad probationem
pnesoppositâ auctoritate, nego; ad probationem, dispa- distinguo: Asscnsus ejusinodi non dicerelur lides di-
rilasest, quia aucloritas formaliter Iribuit infallibilila- vina ex defeclu stibjecti pro auctorilale, qua; est ratio
tem divina; locutioni,adeoquc non habetsc ut merum motiva in fide divinà, concedo; ex defeclu ipsiusra-
aliqnod pnercquisilum aut fundamentum, sed tanqiiàm lionis moliva: ad lidem divinam, nego.
ratio formalis et motivum ad (idem; è contra Deilas Ad secundùm resnondeo Nego : antecedens, si su-
non constiluit formaliter auclorilaiem, sed est quasi matur hic deitas pro auctoritate in essendo pra cisè
radix, cur sit in Deo, adeôque nec ad (idem pertinet el ni pra-cisa ab allributis. Ad probalionem primant,
Ht ratio motiva et formalis. Ad secundùm respondeo, nego minorem. llonor enim ille précisé slarel in ie-

nego antecedens : Tum quia auxilium est qnid crea- verentiâ, non autem in assensu; sicut enim si per
1 1 mi : tum quia non possimms sperare nobis adlulnruni impossihile Deus non foret summè sapiens cl verax,
auxilium, nisi ex niolivo omnipotence, fideiitatis, vel non esset irrevcrenlia Deo non credere assensu ccr-
simiis prxdicaté divinî. Porro Angelicns, Lee cil., lissimo, quem rtempe exigerenoa posaet,quia deesset
non loquitur de auxilio nude ac secundùm se sumplo, fiindanicnluni lalisassensùs; sic quia, si omniiiù praa
sed qaatenas bformato ci auctoritatem adepio ab scindalur sapienlia el veracitas, non speclatur lund*
oiniiipotenlià vel lidclilale divinà, adeoque iiicludeiile menliun ad as-eiisiim lidei , bonor et rcverenlia , qua;
lu i
dieaton divinum ; m qiià ratione >i sumalor etian hic concipilui, Ad proba-
nonslare débet in assensu.
divinum tesiimouium ut includens divinaiu auclonla- lionem secunUam, nego suppositam parilalem Quod :
 ,

519
DE FIDE. 520
non crédit régi, pialur in ente a se, formaliter solùm excludit non ens
auteni magis censcatur delinquerc, qui
et esse ab alio
ratio est prœsuraitur cjus eminenliam comitari
qm* , alias verô imperfeciiones lantùni
non adhibeatur fuies, excludit radicaliter. Usée porrô exelusio polesl esse
sapientia et veracitas, cui si

per hoc injuria et offensa ex dignitate pcrsonœ

illala
immediata, si nempe imperfeciiones immédiate ré-
negoidpro- pugnent peifectionibus in deitate radicatis, quales sunt
crescere potest. Ad probaiioncm tertiam,
sed quia Deus ex naturà impotentia, mutabilitas, peccabilitas, etc. vel potest
venire formaliter ex deitate ; ;

sua est suinniè sapiens et verax;

cùm beali sapien- esse mediata, si imperfeciiones médiate répugnent
dimtaxat habeant ab extrinseco, illis- divinis perfeclionibus, quales sunt formido, dubilatio,
tiaiu et verilalcm
scicnlia omnium saltem in particulari falsitas et alia cjusmodi, quœoppositionem aclûs ha-
que non insit

juxla probabilioivm alibi sentenliam. Ad tertium, re- bent adpotentiam; nam falsitas, verbi gratiâ formalis

spondeo, uego majorera : idem quidem est objeclum locutionis non opponitur immédiate veracitati , sed

maleriale primarium , non aulcm formale, cùm visio formali veritali, ad quam veracitas per modum habitas

beatifica propriè objeclum formale nonbabeat, eôquôd et principii déterminai ; atque bine sapienlia forma-

sii clara et îmmediata Dei intuitio, feralurque in eum liter immédiate exclusiva est ignoranlise et veracitas

modum objecti prcccognili, et mendacitalis. Quia lamen sapienli;e et veracitati non

nuilo alio mediante per
sub liàc ratione ad Deivisionem dcterminanlis. solùm potenlia, sed actus etiam conlrarius opponitur

Iitst. : Omnis verilas est prœdicatum nalum ad formaliter, non potest ex illo intermedio sumi argu-

movendum et se tenens in lineâ veri : ergo cùm mentum pro Deitate, utpote qiuc radicaliter lanlùm

deilas sît prima verilas in essendo , débet esse hujusmodi imperfeclionibus opponitur.

apla ad movendum infera lineam veri; ac conse- Ad tertium, respondeo : Nego suppositum ,
qu«s-
quenler non est excludenda à ratione motiva fidei. tionem ullimam et responsioncm pertinere ad assen-

Confirmatur 1° : Deus quà prima verilas in cognos- sum et motivum fidei cùm spectet ad assensum et ,

cendo et discendo est objeclum formale (idei sed :

motivum scientiic vel opinionis quando enim qmeri- ;

Deus quà Deus est prima verilas in cognoscendo cl di- tur cur Deus sit summè sapiens ac verax , non jam
oendo, seu summa sapienlia et veracitas; ergo quà quaerilur de ralione formali cur fidelis credat Vcrbum
Deus est objeclum formale fidei. 2° Deilas quà talis incarnalum, sed cur judicet Doum ila esse infallibilem ;

removei à Deo omnem imperfeclionem, consequcnler sicut dùm quœritur cur quis sitsuperior, non quicri-

etfalsilalem,adeùque eum reddit falsilatis incapacem ;

lur de ratione formali cur superiori sit obediendum.

ergo reddit leslimonium ejus infallibile, atque bine Praetcrea manifesta instanlia habetur in actibus spei

facit (ide diviuâ credibile. 5° Ultima fidei resolulio fit et ebaritatis , de quibus eadem resolulio fieri potest

in deilalem ;
quia si quœras ex iideli : cur credis Vcr- quin tamen auctores concédant harum virlutum objec-

bum esse incarnalum? dicit : quia Deus summè sapiens tum formale stare in Deitate.

cur Deus est summè Quœres 1" per ffuœnam prœdicata formaliter consti-
et verax hoc revelavil; si instes :

quia csl Deus el infinité tuatur auctoritas Dei in loquendo.

sapiens et verax? respondet :

perlectus; ergo deilas est objeclum formale fidei.

— Respondeo 1": Sapientia formaliter consliluitauclo-

Respondeo, distinguo antecedens Omnis verilas quœ :

ritalem Dei in loquendo. Probalur : Cbristus, Joan. 5,

est pnedicatum formaliler et excludens mendacium et 18, ad excilandam in iNieodemo fidem, sicloquitur :

crrorem,est prœdicatum,elc, concedo; quseest atlri- Amen, amen, dico libi quiaquod scimus loquimur, et quod

bulum entis ratione eujus précise ens répugnât chi-

vidimus testamur ; Paulus, 1 ad Cor. 2,6: Sapieutiam

subdistinguo; est nalum ad movendum ad autem loiiuimar inter perfectos ; sapienliam var'o non
nuerae,
assensum fidei, nego; ad aliam cognilionemvel assen- hujus seculi , neque principum liujus seculi, qui des-

sum quemeumque, concedo. Per primam aulem veri- truunlur ; sed loquimur Dei sapientium in mysterio ; qui-

tatem in essendo nihil aliud intelligilurnisiallributum bus verbis non lanlùm Dei consilium , sed et scicnlia

Dii transcendenlale, qualenùs est verum ens ac verus Deiinfallibiliscommendalur. Confirmalur : Sicul fuies

Deus. Ad confirmationein primam respondeo, nego divina requiril assensum firmissimum , sic et aucto-

minorent vel consequens. Quia mulatur acceplio ac ritalem summam pro objcclo formali exigit; sed hacc

proinde fiunt quatuor lermini ; cùm -zàquàiii majorem formaliter non est summa, si non formaliter eonstilua-

denotet ralioncm formalem, sub quà est motivum as- tur in infallibililate cognoscendi vcrilalem, seusummà
sensùs fidei ; in minorem autem duntaxat causamvir- sapientia , cùm aliàs formaliler non impediret formi-

tualem cl radieem inotivi scu veritalis in cognoscendo dinem ne loquens fallatur ; ergo.
Respondeo 2° Idem eliam prœslal veracitas Pro-
ac dicendo. :

Ad secundum respondeo , distinguo antecedens : balur : Seriplura ssepè revoeat fidem nostram ad Dei

Deilas quà talis realiter accepta removel omnem im- veracitatem, ul palet ex Joan. 8, 2G : Qui memisit, verax

perfeclionemà Deo, concedo; formaliler accepta, sub- est ; quœ audivi ab co, hœc loquor in mundo et
et ego ,
;

distinguo: removet per se ipsam et formaliler omnem ad Rom. 3, 3: Numquid increduliias illorum fidem Dei
imperfectionem, nego; radicaliter et per perfectiones, evacuabii ? Absit. Est autem Deus verax; omnis au-
qoM exîgit sïbî realiter esse ideniificatas, concedo; tem homo mendax; ergo. Confirmatur : Auclorilas
Dcu- excludit formaliler imperfeciiones, quibus for- Dei in loquendo formaliler non est summa , ac con-
pialiter oppomlar unde si formaliter conslilui eonci-
; sequcnler assensus fidei non est formaliter firmis-
 , .

3t1
pars i. r>;: objecto fidei. Sa*

simus, nisi illa formaliter impediat formidinem tic lo- quilur ex auctoritale qnam in unà sapientia et vera-

quens fallat aut falsum dicat. cilate reponimus , baberi fidem divinam revelationis

nec sola sapientia, nec vcracitas sola sufficit; promissoriae. Confirmatur : In locutionibuspurè asser-
Igitur

sed utraque requiritur ad aucloritatcm Dei in loquendo

toriis fides nec habet nec liabere potest aliud moti-

constituendam quia sapienlice formaliter talis munus vum quàm

,
auctoritatem Dei ex unis sapientia et ve-
,

unicum est excludere ab intellectu errorem ac igno- racitate compositam; ergo nec fides in loculionibus

rantiam , et veracitatis similiter sumptœ officium uni- decretoriis ; tum quia locutio Dei promissoria non est
nisi locutio assertoria duplicis objecti, nimirùm unius
cum est excludere mendacium seu locutionem contra
de prsesenti quod est voluntas in Deo faciendi ali-
mentem auctoritas autem in loquendo ut sibi (idem
;
, ,

et assensum conciliet, loquenti tribuere débet, tum

quam graliam creaturoe, et alterius de futuro, quod
est rei promisse executio
in tempore facienda , adeô-
quôd loquens non fallatur , scd judicet de rébus prout
lum quôd loquens non velit fal- que tantùm ralione objecti materialis differt à pure
rêvera ipsis convenit ,

assertoria quatenùs hnec non enuntiat decrelum Dei.

lere, sed loquatur prout animo sentit.
Quœres 2° an auctoritas Dei, in sapientia et veracilate
AimciLis II.

consistens , sufliciat pro qnàcumque locutione divinà cl

An et qnalis locutio prœter auctoritatem Dei sit obje~
fuie theologicâ?
clum formate fidei.
Rcspondeo 1" : Auctoritas Dei in loquendo, per sa-
pientiam et veracitatem constituta , universim suffi-
Nota : An locutio divinà sit objectum formale par-
tiale, et sic cum aucloritate constituât unam rationem
cicns est motivum (idei theologicce cujuscumque. Pro-
formalem motivam adeequatam ac totalem, hic con-
balur Ad objectum formate fidei sufficit duas liabere
:

trovertitur. Quamvis revelatio, ex D. Hieronymo in

conditiones primam quà fundet assensum verissimum
:

cap. 1 ad Galat., sit quasi remotio veli, quo res oc-

per conformitatem actùs judicii cum rejudicatà se- ;

eundam quà fundet assensum certissimum per exelu-

cullabatur, locutio autem institui etiam queat de ré-
,

sionem omnis dubii ac formidinis de errore vel deeep- bus aliàs patentibus, tamen utraque
Iiic confunditur,

et locutio Dei ad extra sumitur pro manifestatione rei,

lione. Scd in assignatâ auctoritale divinà utraque eon-
ditio reperitur : ex eo enim quôd Deus sit summè prout est in mente divinà, ad creaturas spécialités

sapiens et verax , sequitur eum loqui non posse nisi directà.Communiter dividitur in immediatam, quà
verum , et proinde fundare assensum verissimum Deus per seipsum loquitur, et in medialam, quà lo-
,

cùm assensus conformis loculioni verissimoe necessa- quiiur per angelos aut alios ministros : Immediata
riô sit verissimus cùm verô evidens sit Dcum esse ;
subdividilur in intellcctualem, imaginariam et sensi-

summè sapientem et veraeem , rursùs sequitur, si

tivam; quarum prima est, quà Deus loquitur per
aliunde constet Deum esse locutum, dubitari non posse signa spiritualia solo intellectu perceptibilia secunda,
;

aut formidari quin res ita se babeat, prout Deus lo- quà loquitur per signa materialia phantasiae propria;
quilur, adcôquc fundari assensum certissimum. terlia quà loquitur per signa materialia propria
,
sen-
Rcspondeo 2° : Auctoritas divinà, per sapienliam suumexternorum. A quibusdam tamen praemittitur alia
et veracitatem constituta , speciatim etiam sufficit Iocutionis divisio in aclivam seu internam in passi-
,

tanquàm motivum fidei thcologicœ circa revelationes vam seu externam completam seu ex utraque
, et in

decretorias. Probntur Yi revclationis verbi gratià, liàc complexam; secundùm banc activa
: , consislit ïn
promissorioc bujus : Cras dabo libi cjloriam , Deus duo actione Dei immanente, hoc est in volilione nobis- ,

enuntiat ; altcrum de pnrsrnti , nempe voluntatem manifestandi in tempore divinum conceptum per si-
absolutam dandi mihi gloriam ; allerum de fuluro gnum crealum ad audientes directum; passiva slau
crastinam sciliect collationcm gloricc : sed utrumque in hoc signo creato ; compléta autem ,
quee cliam r,a-

fide divinà credere possum proplcr solam Dei loquen- tionalis ac propria locutio est, habelur per signum ejus-
tis sapienliam et veracitatem; nam suflicienter mibi modi extemum volilione saltem virtuali ad atiquid
,

proposilà hàc promissione ut facta à Deo possum manifestandum directum. Scotistaï sine respectu ad
hune aclum elicere: (irmissimè judico, ô Deus! le lia- banc divisionem, loculioni duntaxat tribuunt rationem
bere voluntatem absolutam dandi mibi gloriam , eam- conditionis sine quà non alii verô qui eamdcm tan- ; ,

que cras absolutè mihi dandam ; alque lioc ideô solùm quàm objectum formale partiale admittunt, dissentiunt

firmissimè judico, quia tu id dixisti, qui cùm sis in- in designandà Iocutionis specie Cajetanus enim : ,

finité sapiens , ignorare non potes, utrùm illa duo ila Gonct aliique Thomistrc solùm locutionem aclivam
se liabeanl , neenc; et cùm sis infinité verax , non inlernam volunt perlincre ad motivum fidei; Ilurlad.
diccres illa sic se babere, nisi illa sic se baberc ccr- | cl Marin, cum quibusdam assignant solùm locutionem
lissimè scircs. Porrô evidens est primo , banc actum passivam; reliqui communiùs locutionem formalem
fundari in solà Dei loquentis sapientia et veracilate ai raiionalem seu ex activa et passivà conflalam in-
tanquàm motivo credendi adaequato; evidens est se- lelligunt. Cum liis

cundo per eumdem actum credi omne ac totum

, Dico 1" : Locutio seu revelatio divinà constilutivè
quod vi illius revclationis promissoriir Deus loquitur ;
piTlinct ad motivum fidei, et e^t ejusdem objccluni
evidens est tertio, eum abomni (alsitatis aedeceptio- formale partiale. Probatur aucloritate : Scriptura
pis periculo esse remotissûnum ; ergo cvidcniei se- primé, rerocat fidem nostram non minus ad leslimo-
TU, VI. 17
 ,

.',23
DE FIDE. S24

aucloritatem 1 Joan. ergo locutio constitutivà objecti formalis utramque

niura sen loctitionem Dèi, ac ad
quoniam Chrislus est complecti débet. Confirmatur : Locutio constitutive
5 G Spiritus est qui testificatur,
:

perlinens ad fidei objeclum est quae nobis à Scri-

Veritas et 1 ad Thess. 2
;
Cùm accepissetis verbum au- :
illa

accepislis illud non ut verbum liominum, sed

pturà proponitur ut fundamentum noslrœ
fidei, et de
ditûs fidei,
quâ ad Hebr. 1,1, legitur Mullifariàm mullisque mo-
verbum Dei. Hue pertinent etiam formula?
:

ut verè est
Verbum Do- dis olim Deus loquens patribus in prophelis, novissimè
illae : Sirut dixit mihi Pater, sic loquor.
Dominus, diebus istis loculus est vobis in Filio; sed haec locutio
mini, quod factum est , etc. Ilœc dicit etc.
complcctitur tum inlernam, quia non erat materialis
Secundo, extollit ipsum teslimonium Dei supra lesli-

1,9: Si dunlaxat ac sine cognitione et volilione significandi

nioiiium liominum , ut videre est Joan. tesli- ;

tum externam, quia in prophétisée Filio, et, utZacba-

monium liominum accipimus teslimonium Dei majus ,

rias, Luc. 1 , 7, ait : Per os sanctorum est locutus ergo.

est nempe in niovendo ad credendum, ita ut fides ipsi
;
;

lestimonio innitalur; unde additur Qui crédit in Fi- : Objecliones.

lium Dé, habet teslimonium Dei in se. Idem explicâ- Objicies contra primum : Actus fidei non babet es-
runt Samarilani, qui mulieri dixerunt, Joan. 4, 42: sentialitcr banc tendentiam credo boc, quia Deus
;

Quia jam non propler luam loquelam credimus ; ipsi dixit, ergo. Probatur 1° : Deus revelabat prophelis, et
enim audivimus, etc. Tertio, inculcat ipsius firmita-
ipsi credebant Deo, per judicium infusum de veritate
lem, Matth. 24, Luc. 21 : Verba autem mea non trans-
objecti : sed hoc judicium non habebat illam tenden-
ibunt ; et 2 Pelr. 1, 19 : Habemus firmiorem prophe- tiam ;
quia non reflectebat supra seipsum ut formale
licum sermonem, cui ben'e facitis attendentes. Jam verô
molivum, ergo. 2" Si Deus révélât aliquid sub condi-
si testimonium ac locutio Dei foret niera applicatio au- tione, illud polest absolutè credi conditione purificatà;
ctoritatis divinae seu conditio, sine quâ non movet sed non potest absolutè credi, eô quùd Deus dixeril; cùm
auctoritas, fides liaberet suam lirmitatem unicè ab Deus non dixerit absolutè, ergo. Confirmalur 1° : Li-
auctorilate, et moveret hocc sola, dummodô reipsà ex- cet interroganti, cur credain lncarualionem, rectè re-
taret revelatio. Confirmatur ex SS. Patribus , inter spondeam : quia Deus illam revelavit; lamen ulteriùs
quos Athanasius, oratione quod unus sit Cliristus : Fi- Deo lncarualionem revelanti firmis-
interroganti, cur
dèles, inquit, ho» habent humilcm quamdam rationem simè credam, solum respondere possum quia Deus : ,

ut credant, sed sublimem, seilicet, altestationem Dei. qui revelavit, est infinité verax et sapiens : ergo ratio
S. Arnbrosius, serin. 21 de Epiph., scribit Patrem in formalis credendi ultima et sola est auctoritas Dei. 2°
voce descendisse inFilium, quia fides auditàPatris voce S.Thomas, 2-2, q. 1, a. 1, in o,de fide ail: Si conside-
crédit. Simitia babet S. Augustinus tractalu 22 in remus rafwncm formalem objecti, nihil est aliud quàm
Joan., et tractalu 23, ad illa verba : Testimonium per- veritas prima, ergo. — Respondeo ad primam probatio-
hibel de me, qui misil me Pater. nem : Nego majorem : INam posito etiam quôd Deus
Probatur ralione : De ratione fidei constitutivà uni- prophelis locutus sit per judicium infusum ,
quod sei-
versim est quod sit assensus propter auctorilatem di- licet objectum formaliter, mentem autem divinam de
centis, ita ut zo quia dicit, sit ratio motiva, et non tali objecto inslrumentaliter repreesentat ; audilio ta-
tantùm conditio, tum quia sicut scientiam demonslra- men hujus loculionis consistebat in aliâ cognitione
tio, ita fidem testimonium seu locutio dislinguit ab reflexâ, quâ perceperunt illud judicium infusum et
aliis actibus ; tum quia spéciale praedicatum cssenliale mentem divinam de objecto per id manifestatam ; ac
dérivai in fidem, utpote quae non est assensus quis- proindc multô magis fides et assensus isti locutioni
cumque, neque etiam assensus cuicumque veraci ac spirituali praestitus : unde falsum est eos per judicium
sapienti prœslitus ; sed talis qui alteri non tantùm ut infusum credidisse Deo. Ad secundam probationcm
veraci ac sapienti, sed ut loquenli seu lestanli adhi- nego minorem : Sicut circumstantiae extrinsecœ voci-
betur.
bus sa;pè tribuunt significationem, quam ex se non
Dico 2* : Locutio constitutive perlinens ab objeclum
habent; etiam constituunl et déterminant sscpè si-
sic
forinalc fidei divinae complcctitur tam aclivam quàm gna et locutionem in esse talis vel locutionis simpliei-
passivam locutionem. Probatur : Locutio constitutivà ter, prsesertim si accédât intentio loquentis ; atque
objecti formalisesl locutio verificans banc proposilio- bine purificatio condilionis in hoc casu polest revelalio-
nem : Deus id loquitur ac testatur, siquidem essentialis uem conslitucre absolulam, et à Deo assumi pro signo
t'TKlcnlia et ratio formaHs fidei banc propositionem loculorio ac complemento revelationis absolut».
includit. Sed locutio verificans liane propositionem Ad confirmationem primam respondeo Concedo :

débet complecti utramque locutionem; nam scire tan- antecedens, sed nego quôd postrenia
suppositum ,

tùm signa apta ad rem significandam, earpie velle po- quoestio pertineat ad assensum et motivum fidei, sicut
ere, est quidem scire modum loquendi ac Velle lo- non quœrerem cur Deum judiect esse
perlineret, si ,

qui, non autem

tionem signorum
est loqut, utpole quod ipsnm posi- veraeem ac sapientem. Respondeo 2°: Distinguo — :

ad alios tranveunlem includit

et
Ad secundam quaestionem respondere solùm possum,
p«r qux audiens ducatur in rei significalrc
noliiiam; quia Deus, qui revelavit, est infinité verax et sapiens;
ponere autem signa extenia sinedirectionecognitionis
ita tamen ut, si sit responsio ad quaestionem de mo-
ac deternunalïonc volunl-.uis illa ordmantis ad audîén- livo actûs fidei, rà qui revelavit habeat se per modum
tem. non esi pn.priè tonuÊHet
ac ralidnabiliter loq ni: se habeat per modutn
motivi inadaequati, concédé»; i.t
 ,,

$25 PARS I. DE OBJECTO FIDEI. 526

praerequisiti aut conditionis, nego. Ad secundum fidei , ut supra dictum est. Jam verô hoec infallibilitas
meri
respondeo, distinguo antecedens Nihil : est aliud quàm non desumiiur à solà auctoritate divinà , sed parlia-
formaliter provenit à divina revelatione utpote
\eritas prima nudè sumpla, nego; ut revotons, con-
liter ,

cède; hinc ibid. conlinuô subjungitur : Non enim fides, à quà formaliter oritur quôd objectum sit revclatum.

loquimur, assentil alicui, nisi quia est à Deo ré- Dixi Transeat, quia si divina auctoritas consistât in
de quà :

vélation. Porrô Angelicum slare pro parte nostrà ,

praedicato Dei necessario , aclus fidei suam infallibili-

liquet ex pluribus; nam q. de Verit., a. 8, ad 6 U : tatem conformilatis praecisè cum objecto desumit ab

Ipsum teslimonium, inquit, primée veritatis se habet in auctoritate divinà ut applicata objecto, sicque reve-

fide, ut principium in scientiis démonstratives;

et p. I, lationcm includente.

q. 1, a. 8, ad 2 : Innilitur enim fides nostra revelationi Ad confirmationem , iransmisso antécédente, nego

Apostods et prophelis factœ. consequens quoad primuni ; disparitas est quia , ex

Instabis 1° : Revelatio est indifferens ad verum vel communi theologorum senlentià, Ecclesire locutio, licet

falsum, aut saltem lotam infallibilitatera habet à à Spiritu sanclo direcla , non est verbum Dei nec mo-
divinà auctoritate ; ergo vel nullam habet connexio- tivum fidei intrinsecum , sed cxlrinsccum duntaxat

nem cumvero, aut fides divina suam infallibililatem spectans ad actum fidei prscambulum , et applicatio

aut connexionem cum veritate accipit ab unà aucto- verbi divini se babens (cum infallibilitate lamen) ad
ritate. Confirmatur à paritate :
1° Propositio revcla- morem bibliolbecarii qui ignoranli dicit hrce vel illa

tionis facta per Ecclesiam non est molivum fidei scripta essebujus vel illius auctoris; cùm verô fides
noslrae, sed niera applicatio inotivi ; ergo et revelatio sit assensus propler teslimonium Dei ,
quae est reve-

est mera applicatio motivi, scilicet aucloritatis di- latio seu locutio , haec non applicatio duntaxat aucto-
vina;. 2" Promulgalio est mera conditio, et tota vis ritatis divin*, sed ipsa etiam intrinsecum fidei moti-

ad obligandum stat in lege , aut saltem promulgatio vum est. Quoad secundum , rectè dislinguitur inter

non est molivum obedientice ; ergo etiam revelatio obligandum et obediendum , cùm alia sit ratio obli-

est mera conditio , et tota vis movendi ad assensum gandi, qutc est ipsa lex promulgata, alia ratio obe-

fidei habetur in auctoritate. 5° Quaestor regius solvit Ij diendi, scu motivum et objectum formale obedien-
pecuniam , ostensis sibi litteris regiis, quin hae sint |
tkc ,
quae est honestas relucens in conformitatc operis

motivum, sed applicatio duntaxat motivi, volunlatis ,

cum lege ; unde disparitas prima est quia juxla pro-
scilicet regice ; ergo similiter se habet fidelis respe- babil«m vis obligandi praecisè à legislatoris auctoritate

ctu revelationis. — Respondeo ad primam partem : et voluntate , et consequenter à solà lege formaliter
Distinguo antecedens : revelatio materialiter aut pré- habetur; è contra vis movendi ad assensum fidei ac
cise secundum se sumpta est indifferens , concedo ;
veritatis ut dicLe, débet stare in auctoritate et reve-

formaliter pro verbis Dei auctoritatem summam ha- latione seu diclione. Disparitas secunda est quia ad
bentis, vel complexivè cum divinà auctoritate acce- honestatem conformilatis operis cum lege promulgata,
pta , nego antecedens et primam partem consequentis. | lex et ejus promulgatio habent se tanlùm prrosuppo-

Connexio débet consistere in objecto formali adajquato, f! sitivè, neque altinguntur ab actu obedienliae intrin-
illique non obest quôd resultet ex extremis secundum secè et ut quod, cùm forsan etiam ôbedienti displi-

se indifferentibus, ut palet in objecto formali con- ccant; èconlra per actum fidei altinguntur intrinsecè
clusionis, quod est complexum ex utràque praemissà tum auctoritas lum revelatio, neque poslrcma habet se
quarum quadibet seorsim ab alià potest esse indiffe- duntaxat pra?suppositivè, ut ex ssepèdiclis liquet. Quo-
rens ad illam conclusionem. Illa itaque signa mate- ad tertium , alterulra ex inodô datis disparitas tenet.

rialiter sumpta sunt indifferentia, V. g., ad existen- Insl. 2° : Sola aucloiïlas sufficit pro hoc assensu :

liam incarnationis; quin etiam divina auctoritas, quae Quidquid Deus révélât, verum est; ergo etiam sufficit

communiler in praedicato Dei necessario stataitur, pro assensu cujuslibct parlicularis contenu in illo

est ex se indifferens ad quameumque veritatem con- universali; dummodô ipsius continenlia ccrlô nobis
lingentem ; at verô signa haec, prout sunt verba in- consletper rcvclalionem lanquâm veram conditionem.
formata ab auctoritate divinà, non sunt indifferentia Consequenlia probatur : Molivum sufficiens ad hune
sed metaphysicè infallibilia, et sic etiam sunt moti- assensum : omnis homo csiredemnlus, sufficit etiam
vum fidei. Ad secundam partem anlcccdcnlis, distin- pro hoc alio ; Pelrus est redemptus ; dummodô per
guo : r«cvclatio ab auctoritate habet lotam suam in- modum conditionis ccrlô cognoscatur Petrom esse
l'iHibilitatem praecisè conformilatis cum objecto, hominem; ergo à pari. Confirmatur : Plures sunt as-
iranseal; conformilatis cum objecto ut cl quia reve- sensus fidei, qui nequeunt pro formali motivo parliali
lalo , nego antecedens et secundam partem consequen- habere revelaiioncm : primo, assensus, quo credo
tis. Fidei infallibilitas et cerlitudo non habet Suam ia- Deum esse veraeem ,
quia stullum esl, credere ali-
tionem praecisè à conformitate cum objecto, cùm assen- quein esse veraeem, quia ipse dixit sec^se veraeem:
sus beatorom intuitive videntium auctoritatem vel sa- secundo, assensus, quo credo Deum existere; tum
pientiam divinain propler hoc molivum alicui objecto quia sic crederetur Deus existere, quia existit, cùm
praestitus nec fides sit, nechabcal fidei infallibililalem; Deum loqui involval eum existere; atque sic idem per
sed débet esse iufallibiliias conformilatis cum objecto idem, aulidem prius ci poslerius cognoscerem : ter-
ut et quia revelalo , cùm haec sit essentialis teodentia tio , assensus de iptà revelationi* existeuliù, quam.
 , ,

DE FIDE- 528
S27
quia 'P sa ne(I uit
prœ omni etiam evidentiâ naturali certior Ad
per actum fidei affirmo vel suppono ;
sit.

esse moiivuni judicandae suie

cxistenl'ue. — Respon- probationem secundam distinguo : Crederetur Deus

retorqueo Sola sapientia sufficit pro hoc as- existere simpliciter, quia existit simpliciter, nego;
deo 1°, :

sensu quidquid Deus cognoscit verum esse , verum

:
quia existit dicens, concedo; itaque cognosceretur

et sola omnipotentia sufficit pro

hoc alio quid- : idem per idem , idem etiam cognosceretur bis
est ;

quid Deus potest, est possibile ergo. Respondeo ;

2°, idem cognosceretur prius ac posterius , sciliect

Sufiicit pro hoc sub diverso respectu omnia nec

distinguo antecedens et consequens :
;
quae insolenlia nec

assensu qui sit fidei nego pro assensu qualicum-

,
, ;
absurda sunt. Ad probationem tertiam, nego assum-
que , seu qui non sit fidei , transeat. Fides, ut saepè ptum Cujus falsitas ex ipsà
: objecti formali naturâ;dete-

jam dictum, non est quicumque assensus certus fun- gitur ; utpote quod per se et ratione suî attingidebet.

datus in praedicato quodam divino, sed débet inniti Objicio contra secundum : Ad objectum formale
divinae aucloritali revelanli : dixi, transeat; potest fidei constituendum débet admitti vel sola locutio
enim ille assensus universalis sumi conditionatè , ita activa, à quà res dicta accipit veritatem ; et quae sicut

ut sic sonet : Si Deus aliquid revelet, verum est; et déterminât Deum ad loquendum verum, ita audien-
similiter particularis sic; si Deus révélât incarnatio- tem déterminât ad credendum ; et quae praccisè cre-

nem vera , est, etc. Potest autem etiam sumi absolutè dentem à non credente fidelem ab inlideli discernit :

et cum revelalione jam existente, ita ut particulares vel sola passiva, quae est locutio propriè talis, scip-

etiam propositiones sint absolutae, verbi gratià, in- sam et objectum manifestans ; ergo. Conûrmatur :

carnaiio quam Deus revelavit, est vera. Jam verô au- Quoties ad loquendum alicui necessaria sunt signa

ctoritas quidem sufûcere potest pro assensu in prima ac- externa, in illis, et non in actibus internis consistit

ceptione , minime verô in secundà et pro assensu ab- locutio ; bine Scriptura assignat pro motivo locutio-
soluto. Ratio est quia divina auctoritas connectitur nem quae auditur, Fides ex auditu. Ad haec fides di-

cum quàcumque veritate conditionatè, si nempè Ve- vina est virtus theologica : sed hujus objectum for-
ritas reveletur : juxta communem autem sentenliam male débet esse praedicatum divinum, non autem
quae divinam auctoritatem in praedicato Dei necessariô creatum, qualis est locutio externa; ergo. — Respon-
constituit,hœc auctoritas nec cum veritate contin- deo, nego antecedens : nam quoad primum nec inter-

gente nec cum revelatione connectitur absolutè. Unde na nec externa locutio dat veritatem rei dicta?, sed

patet etiam responsio ad probationem ; assensus enim eam supponil. Revelatio interna seu activa cum
ille postremus universalis est absolutus, immediatèque imperet et quasi causet manifestalionem extemam,
conlinet sub se particularem , ac niti potest divinae cum quà simul constituit propriam et formalem locu-

auctoritati revelanti : ideôque idem motivum sufficit tionem, Deum tantùm inadaequatè déterminât in ra-

ad utrumque , et quilibet potest esse assensus fidei. tione loculionis. Distinguilur fidelis ab infideli, discre-

Ad confirrnationem , respondeo ad probationem tione totà in eo posità, quôd fideli credat infidelis ,

primam, distinguo : Stultum est credere aliquem esse non credat, undecumque dcmùm, propter illud com-
veracem, quia ipse dicitse esse veracem, si veracitas plexum, in quo consistit objectum formale adaequalè

ejus non supponatur aliunde nota, transeat; si aliunde sumptum. Quoad secundum, locutio propriè talis est,
nota supponatur, subdistinguo ; si ex parte voluntatis quae secundum id quod dicit in recto se ipsam et ,

datur motivum rationabile imperandi talem assensum, objectum manifestât ; et hoc ipso nequit sola externa

nego ; sin minus, concedo ;{quamvis nonnulli conten- esse locutio formalis, quia haec in recto signum ex-

dant, per idem testimonium posse proponi Deum ut ternum , in obliquo actum internum importât. Ad
cxihtentem, veracem et sapientem, ac simul loquen- confirrnationem distinguo majorem : In illis et non
tem cum communiore tamen loquendo, assensus in actibus internis consistit locutio materialis et im-
;

fidei preesupponit notitiam lum de existenlià, tum de propria, concedo ; formalis et propria, nego. Univer-

autloritatc Dei aliunde, sciliect vel per lumen natu- saliter non credimus alteri etiam auctorilate praedito,

rale , vel per aliud quodeumque judicium praevium quia pure materialiter seu externe dicit, alias quoque
,

habitant. Hàc notitià supposità potest voluntas pru- illi in somno aut ebrietate loquenli crederemus ; sed

denler imperare assensum ,

quo inlellcctus credat quia rationali modo dicit, et dat signa externa ex di-

Deum existere, esse veracem, haberc auctoritatem ;

rectione cognitionis circa eorum significandi aptilu-

sicut etiam in humains usuvenit, ubi si quis teslelur dinem et ordinatione voluntatis ad significandum per
se non aut nunquàm menliri, et aliunde notam ha- eadem. Scriptura in sensu positivo assignat locutio-
bcam ipsius veracitatem ex illius probitate, possum nem, quae auditur, non in sensu exclusivo. Loculio,

hoc ipsum prudenter credere, quia ipse dicit. Atque de quâ Scriptura agit, est locutio propria et ralio-

hoc potiori jure tenet in fide divina, ubi ex parte nalis; haec autem licet secundum id quod dicil in

voluntatis dantur plura motiva rationabilia ad impe- obliquo, nempe secundum internam locutionem, non
raodam etiam circa res notissimas assensum fidei; audiatur, eam tamen à se, quae in recto sumpta au-
qualia sunt :
1° ut subjiciam Deo intellectum 2" ut ditur, non excludit. Objectum formale viriulis theo-
;

ipsi, fidem praccipienli, obediam ;

5° ut adipiscar fidei Iogicac saltcm inadaequalum débet esse praedicatum
meritum; maximam de re certitudinem ac fir-
4" ut divinum; et revelatio conjuncta divinae auctoritati et
miutem acquiram, cùm fides divina ex suo motivo ab hàc informata secundum omnes fit infallibilis.
 ,

529 PARS I. DE OBJECTO F1DEI. 530

ûuœres an-revelatio privata pertineat ad objcclum for- |

ribus faclae. Nec confirmalur primo : S. Augustinus
pluribus in locis censuit non posse fidem adhiberi
mate fidei theologicœ ? 1

nisi revelalionibus publicis , seu per Ecclesiam pro-

quoc positis; bincl. contra epist. Fundam.c.5 Evangelio,
Nota : Revelatio privata seu singularis est illa :

fit à Deo personae privata; de rébus sive ad se sive ad

inquit, non crederem , nisi me Ecclesiœ catliolicœ

alios pertinentibus, quin tamen ab Ecclesià propo- commoveret auctoritas ; et in epist. 19 ad Hierony-
natur credenda; publica seu universalis ac catbolica • muni : Solis Scripturarum libris, qui canonici appetlan-
p tur, didici hune honorent,
communiter dicitur, quae ab Ecclesià proponitur ut (nempe fidei) déferre.
/ credenda. Qusestio mota praecipuè versatur cirea suffi- Item in Enchir. c. 9 asserit , fide ea tanlimi credi

cienliam rev^lationis privatae sufficienter proposiUe,

quœ ad relujionem communem pertinent. Nec 2° conci-

quia quœcumque revelatio antecedenter ad fidem lium Lateranense V , can. 11 prohibet, ne revelatio-
nes privatœ preedicentur nisi ab Ecclesià fuerint
débet cerlù salteni credibilis proponi, ex cujus pro-
,

positions defectu plures revelationes eliam publicce

approbatae ; et Innoc. III , c. Cùm ex injuncto de
Haeret. slatuit ut revelatione speciali fides non adbi-
ac expositai in sacra Scriplurâ, non creduntur posi-
,

beatur, nisi miraculo confirmetur. Ergo judieàrunt

tive ac explicité fide divinâ praesertim ab indoclis.
Thomislae communiter eam sufficere ad fidem theo- revelationes ejusmodi non sufficere ad fidem. — Res-
logicam negant; alii communiùs affirmant, quam pondeo : Distinguo majorem : Fides theologica , ut

senlenliam, ut testatur Calharinus in Apolog. contra simul est positive calholica , nequit habere aliud fun-

Solum, c. ultimo, P. Laynez aeriter contra Solum, in damentum, concedo praecisè ; ut theologica est, nego.

Tridentino communi concilii approbatione roboravit. Oninis quidem fides catbolica est theologica , sed non

Sed alià ex parte oritur etiam hic conlroversia cum vice versa. Conveniunt enim in eo quôd utraque
,

haereticis tum anliquis tum recentioribus, apud Ilo- nitatur divino testimonio ; atquc hoc fidei essentiale ac
sium, lib. 1 conlra Brentium, et apudBellarminum lib. necessarium est differunt^ verô quôd fides theologica
;

5 de Verbo Dei, c. 3, qui negabant sufficere pro om- praescindat à testimonio Dei publico vel privato ; eatho
nibus ad fidem revelationem publicam, sed exigunt lica autem ut talis nitatur testimonio publico, hoc est,
eam fieri unicuique immédiate à Deo. — Respondeo vel ad tolam Ecclesiam directo, vel Ecclesià mediante
1° : Ad assensum fidei divin» sufficit revelatio pri- proposito. Cùm verô haec differentia se habeat dunta-
vata sufficienter proposita, de quâcumque materiâ. xat, vel ex parte subjecti fidei, vel ex parte modi aut
Probatur : Assensus fidei tlicologicae ex suo con- medii recipiendi revelationem à Deo , eademque ma-
ceptu esscnliali solùm exigit ut sit assensus super- neat ratione divinae auctoritalis loquentis , manifeste
naluralis, liber et obscurus, propler Dei loquentis sequitur fidem manere subslantialiter unam et unitate
auctoritatem ; sed totum hoc haberi potest, ubi re- habitûs ac objecti formalis, solamque differentiam esse
velatio duntaxat privata intercedit, cùm hoec nulli ex accidentalem. Apostolus loquitur de doctrinà quam
memoratis praedicato repugnet; ergo. Conlirmatur oportet esse publicam in Ecclesià, et omnibus ejus
primo : Tridenlinum, sess. 6, c. 12, déclarât nemi- membris communem ; S. Thomas simililer hic loqui-
ncin posse certô scire, nisi per spccialem revelatio- tur de fide ut catbolica quod abundè désignât tum
,

nem, quinam sinl à Deo electi; et can. 16 définit ne- loco primo, ubi ait : fides noslra, nempe communis et
înincm cerlum esse posse certiludine absolutà et omnium fidelium supponitque aliis eliam revelatio-
,

infallibili de suà gralià et perseverantià, nisi id ex nem fieri posse, atque fidem privatam esse possibilem;
spécial! rcvclatione didicerit; ergo supponit privatam tum aliis locis antea laudatis, ubi propositionis per
revelationem posse conferre eertitudinem fidei, hanc- Apostolos aut prophetas faclae non meminit.
que ex illà esse possibilem, cùm aliàs inepta evadit Ad confirmalionem primam , respondeo simililer,
exceptio concilii de quo contrarium testatur Catha- distinguo : Censuit non posse adhiberi fidem catholi-
rinus loco supra citato. Secundo, Scriptura prasertim cam concedo; prœcisè theologicam
, , nego. Cseterùm

ad Hebr. 11, recenset plurimas revelationes factas inprimo textu S. Augustinus solùm oslendit Eccle-
Patribus veteris Testamenti, et alibi similes proferl siam esse regulam infallibilem et médium ordinarium
bcatissimœ Virgini, S. Josepho, Zachariae, etc., in- à Deo destinalum ad cognoscendum quid sit pro
dicatas quas nemo dubitat ad fidem eorum tbcolo- Evangelio et Scriptura canonicà recipiendum
;
, Deum-
gicam suffecisse : bistoria eeclesiastica addit non que secundùm ordinariam provîdenliam de verilate
paura exempla de ejusmodi revelalionibus privalis, Evangclii per Ecclesiam ejusque auctoritatem , non
circa praedestinationem , et obiliim sanctorum alias- verô per privatas revelationes inslruere, atque bine ab
que res plurimas; quibus fidem abnegare temera- illà prœscindendo non dari facile motiviim sufticiens
rium ac imprudens foret. crcdibililalis. Hoc autem non prohibet quominùs si
Nec dicas 1" : Fides Ibeologiea non potest habere S. Augustinus privatam de Evangclii veritalc revela-
aliud fundamcntum,quàm Aposlolorum et prophela- tionem habuisset , eàdem ad eredendum Evangelio
rum, ad Epbes. 2, 20. Sed hoc fundamentiim est sola inovei'i potuisset, période ac plures sancti : in secundo
revelatio publica et Ecdesix
loti facto; er-o Mac jure negal honorem fidei tbeologicae ovliilx ndum aliis
etiam S. Tbomas doect, idem amtram imiiti rcvcla- Bcriptomm quoramcomqne uctoribas, eàn et si
tioui Apostolis ac prophelis non autem
, , aliis doeto- v '''lMim |)ei pou loqaantar in lertio autem, verbu
 ,.

531
DE FIDE. 552

ipsa déclarant sermoneni esse

de fide catholicâ. Ad sessionefi, c. 15, liquet, amittitur per infidelitatem
consequens Indi- positivam est aulem positiva infidelitas dissentira
secundum respondeo : Distinguo : ;

sufficere ad fidem revelationi sufficienter propositae ex impià voluntate

càrunt ejusmodi revelationes non
immédiate factae et suf- non subjiciendi intellectum in Dei obsequium , ad
eliciendam ab eo, cuià Deo
ficienter propositae sunt, nego; ad fidem eliciendam quam an revelatio publica fuerit, an
nihil refert,

privata. Itaque negatur hanc sequelam esse absurdam.

ab aliis, concedo. Aliud est adhibere fidem revela-
lioni sibi factae et satis propositae, aliud eamdem Quoad secundam sequelam, Sanch. Vasq. et Layman
pnedicare publiée, ac credcndam aliis proponere. negant ejusmodi infidelem dicendum haereticum, cum
Primum nec probibetur à concilio, nec prohibere po- talis stricte loquendo sit tantùm is ,
qui pertinaeiter

tuit secundum meritô prohibitum

:
est propter impios negat quae proponit Ecclesia ; alii cum Suarezio con-
et fanaticos , qui revelationem privatam sibi factam cedunt illum ferè haereticum quoad culpam et in foro

mentientes , commenta sua et errores cum praesenti Dei non autem quoad pœnas et in foro exfcerno Ec-
,

seductionis alienae periculo venditare soient : atqui clesiae : primum quidem ,

quia ille dissensus contrarié

buic Ecclesiac prœcepto; quod audire à Deo ipso opponilur fidei et quidem cum pertinaciâ , resistendo
jubemur omnes est obediendum neque revelationes , , revelationi sufficienter propositae : secundum, quia
privatae etiam indubitatô factae à Deo praedicandae Ecclesia non punit nisi apostatas à suâ , hoc est , ca-
sunt, nisi priùs fuerint ab eà examinatae et probatae. tholicâ fide. Quôd si dissensus ille contineret hune
Simili ratione intellige Innocentium. alium : prima veritas non est infallibilis ; vel continet
Nec dicas 2° : Ex thesi asscrlâ sequuntur plura solùm interne, et sic pœnis Ecclesiae non subjicitur :

absurda ; primo, assensum revelationi privatae praesti- vel etiam externe ,

prodendo scilicet se non credere
lumpoitinere ad donum propheliae; secundo, illum revelationi divinae , et sic erratur etiam in doctrinâ
cui revelalio facta et sufficienter proposita est, leneri catholicâ. Ad quartum respondeo : Distinguo : Infide-

credere ; tertio , non credentem ejusmodi revelationi lis ejusmodi posset credere fide habituali, nego, fide
amittere babitum fidei , imô esse haereticum; quarto actuali, ex supposito praesentis auxilii necessarii trans-

infidelem , babitu ûdci destitutum et reliquis articulis euntis, transeat; quod nego esse absurdum, sicut

non credenlem, posse credere fide theologicâ, si absurdum non est peccatorem habilu charitatis caren-
Deus privatim ipsi aliquid revelet. — Respondeo ad tem, sed auxilio transeunle, adjutum elicere actum
primun : Nego sequclam ; nam propbetia latissimè charitatis. Dixi tamen transeat, quia communis sen-
,

sumpta, seu instinclus propbeticus qui à Deo quidem tenlia tenet infidelitatem positivam ita opponi assen-

immissus versatur maxime circa occulta et praesertim sui fidei , ut dissentiens uni objecto sufficienter pro-
futura contingentia, non tamen agnoscitur esse à Deo, posita revelalione non possit assentiri alteri , in sensu
autundc proveniat, aut quis verus sensus sit , satis per composito prioris dissensus ; eô quôd divina fides im-
haec manifesté discrepat à fide ; nec minus prophetia portet voluntatem credendi Deo super omnia et ut
latè sumpta ,
quae est manifestatio rei per actionem summae auctoritati in quâcumque materiâ.
quameumque etiam à loculionc Dei diversam , nempe Respondeo 2° Ad credendum fide theologicâ non
:

per scientiam supernaturalem aut lumen etiam natu- requirilur revelatio privata seu singulis hominibus
rale , angelum vcl hominem propriâ auctoritate lo- immédiate à Deo facta. Probatur ex praxi continua ,

^aer.tem data, differt à fide divisa. Quamvis verô quam in tradendà et propagandà verae fidei doctrinâ
prophetia stricte dicta sit manifestatio rei per locu- Deus constanter servavit. Et quidem in veteri Testa-
tionem divinam Deique auctoritatem interpositam , et menlo manifestam est revelationes non omnibus pro-
bine assensus illi à prophetâ praestilus possit esse miscuè fidelibus, sed paucis patriarchis etprophetis im-
aclus fidei , tamen nec omnis actus fidei etiam in re- médiate fuisse faclas, abhisverôcommunicatasdeinde
vclatione privalà fundatec est cognitio prophetica aliis : idem patetin praeceptis, queisDeus fidèles anti-

utpote quaî tanquàm gralia gratis data immédiate quae legis voluit specialiter sibi teneri obslrictos, quae
perlinct ad utililatem aliorum; nec etiam omnis co- non omnibus ac singulis, sed certis duntaxat personis
gnitio prophetica est aclus fidei , cùm illa possit esse à Deo immédiate propositae sunt, per easdem aliis
evidens ac fréquenter etiam babeat evidentiam in deinceps promulgandae ac tradendae. Hinc angélus de
attestante. Ad secundum, respondeo illum leneri non Abrahamo,Gen. 18,19, inquit:« Scio quôd praeceptu-
discredere revelationi sufficienler proposiloe, non ta- rus sit Aliis suis, et domui su» post se, ut custodiant
men leneri eamdem assensu positivo ac elicilo slalim viam Domini.utfacianljudicium et justitiam;> nempe
credere, nisi interveniret spéciale Dei praeceptum cre- secundum ea quae Deus illiimmédiate praeceperal. Et
dendi slalim vcl aliquid ex illà exequendi. Hinc si
, Exod. 14, 31, dicitur : Crediderunt Domino et Moysi
Sara et Zacharias reprehensi sunt ob tardilatem in Deo nempe tanquàm loquenti immédiate
servo ejus;
credendo revelationi privatae, id conligit vel ex dicto adMoysen, Moysi verô tanquàm proponenti,quaeàDeo
capitc quia aliquo modo
,
ve'. discrediderunt , vel quia acceperal. Simililer in novo Tcstamento missus est
per e loqneodo est positiva imperfectio et veniale ut testimonium perliiberet de
<
primo Joannes Raptista ,

aiioni hàc ratione propositae non sta- lurmne, hoc est de Christo : postea Deus ipse in sum-
tim credere. Ad teriium respondeo :Conccdo primam pta carne immédiate docuit eos ad quos pervenerat ;
pria» habitai entai fidei „t ex ad alion aulem misit Apostolos juxta Matlhaeum 28,
:
,
Tridentfno ,
 ,

555 PARS I. DE OBJECTO F1DEI .01

19 : Eunte$ergo,docete omnes, etc.; et Aet. 1,8: Eri- objectum suum materiale propter aliquod molivum
tis ntihi testes in Jérusalem, et in omni Judœà et Sama- sou objectum formale adeùqueintellectusin ejusmodi
;

rià, etusque adultimum terrœ. Confirmalur : Si immé- actu molivum attingil , et quidem intrinsecè, si mott-
diate ex parte Dei reveiatio foret singulis rredentibus vum non tantùm moveat intellectum ad judicium, sed
necessaria, illa etiam sola sufficeret, cùm et debitam ab ipso etiam judicii actucognoscatur; uli lit in actu
lationem objecti formalis habeat, et eerlitudinem fidei, qui intrinsecè attingit aucloritatem et locutio-
eliam nancisci supponatur; sed ex boc varia absurda nem divinam, utpote objectum formale proprium vir-
atque cum modernâDei providentiàinScriplurisreve- tutis ,
ad quam pertinet , et à quo in ratione theolo-

lata pugnantia sequerentur, nempe frustra esse verbum gici specificatur. Imô ulramque intrinsecè ut quod
Dei scriptum et traditum, superfluas instructions per attingit, quia utramque affirmât, cùm ita tendat fides :

Eeclesiae ministros, vivam et animatam fidei regnlam credo, verbi gratià, Trinitatem, quia Deus, qui est
niiliam necessariam , aliaque plura quibus sublalis summae auctoritafis, revelavit.Practerea, alii statuunt
fidei unitas et erga legilimos paslores obedienlia ac molivum fidei theologicre ac praesertim aucloritatem
subjectio tollerelur, hsereses è contrario ac divisiones divinam cognosci per se ac immédiate, atque bine
innumerae nascerentur. tanquàm veritatem lumine naturae notam affirmari :

Si ais 1° : Jerem. 51, 55, dicitur : Dabo leqem meam alii conlendunt illud cognosci per aliud et sic médiate,
in visceribus eorum, et in corde eorum scribam eam; ac nempe per revelalionem , atque bine tanquàm verita-
v. 54 : JSon docebit ultra rir pro.ximum suum, et frater tem etiam revelalam affirmari per aclum fidei seu cre-
fratrem suum, dicens : Cognosce Dominum omnes enim; di. Ad quod iutelligendum praemillunl, dupliciler posse
cognoscent me ; respondeo : Legis evangelicac, de quà revelari tam aucloritatem quam locutionem divinam :

bic sermo est ,

promulgandac quidem fit promissio 1° quidem réflexe ac explicité sic revelata est Dc :
;
.

quin tamen dicatur singulis immédiate per Deum Tel omniscientia ad Hebr. 4, 15 : Omnia nuda et aperta
Christum eam esse rcvelandam , sed aliquibus immé- sunt oculisejus ; et veracitas ad Rom. 5, 4 : Est autem
diate, aliis médiate per Apostolos et eorum successo- Deus verax, cl omnis liomo mendax ; ac reveiatio fat la

res, quibus proinde mandatum illudMattb. 23 imposi- Matth. 2, 15 : Ut adimpleatur quod dictum est à Domino
tum fuit. Porrù lex haec dicitur scribenda in cordibns perprophetam :Ex.Egijplovocavi FiHummeum. 2"Exer-
fidelium, non per revelationes immedialas singulis fa- citè ac implicite, quando nempe Deus revelans aliquod
ciendas, sed per interna gratis auxilia, quac externam myslerium et proponens ut credendum , hoc ipso
propositioncm et auditum supponunt, tantôquc copio- etiam implicite dicit se loqui etfide dignum esse , at-
siùs danda sunl ,
quantô lex christiana pne lege Mo- que hinc suam locutionem et aucloritatem implicite et
saicà est perfectior. Similiter perversum alium instru- exercitè révélât. De primo modo controversia nulla
ctio externa et mysteriorum per Apostolos ctEeclesiac est, sed tantùm de secundo.— Respondeo 1* In actu :

ministros proposilio non excluditur , sed significatur fidei de mvslerio revelato non afûrmaturaueloritaset
duntaxal in doctrinâ legis novae, tum discemlà tum locutio divina ut lumine naturali nota, née suflioit
opère complendâ, praeeipuas fore parles divinae gratice, eam sic affirmari. Probatur prima pars, quia parlim
quam abundantissimam supremus Magister Christus multi (ideles rudiores non habent evidentemcosmiiio-
sua nobis morte promeruit, juxta illud 1 ad Cor. 5 : nem de auctorilate Dei et falli et fallere nescià, cùm
yequequi plantât est aliquid,neque qui rigat,sed qui iu- etiam docUores quidam exislimaverint id non esse sa-
cremenlum dut Deus. lisclarum; parlim locutio divina evidenter non pro-
Si ais 2° : 1 Joan. 2, dicitur : Son necesse habelk ut ponitur, neque ex ipso lumine naturali innotescit.
aliquis doceat vos ; sed sicul unctio ejus docet vos de om- Probatur secunda pars : Assensus fidei theologicre est
nibus, et verum est et non est mendacium ; respondeo supernaturalis et altioris ordinis ; ergo fundari nequit
dictum hoc esse propter pseudoprophetas ; significat in notitià ordinis naturalis; est etiam ratione sui mo-
ipse versu proecedente : Hœc scripsi vobis de lus qui se- tivi certior quoeumque alio assensu naturali , ergo si-
ducunl vos, quo monenttir fidèles cavere sibi à docto- militer in minus certo niti minime potest.
ribus falsa dogmata spargentibus, et adhacrere doctri- Si ais primo Deum esse veracem et sapientem, est
nal ab Aposlolis traditae. Unclionis autem nomine bic principium lumine natur;c notum, tum quia quivis fa-
non venit immediata reveiatio vcl rcrum credendarum veram esse hanc propositioncm saltem
cile inlelligit

propositio, sed interna illustralioet inspiralio quà ho- in sensu indefinito Deus est tummè sapiens et verax
:
;

mines excitantur ad ea credenda quac per Apostolos tum quia hrec condilionalis saltem est immédiate
et Ecclcsiam credenda proponuntur; undectiani pra> nota : Si Deus loquilur , verum loquilur. Ergo. 2° As-
jniserat Apostolus : Vos quod auUatÎM ab initia invobis sensus fidei ii l sapernaiuralis non del>et inniti motivo
permaneat. per assensum supernaturalem asserto, tum quia super-

Articui.i s III. naturalitas aclùs non desumitur à motivo ; tum quia

An non omnia ad fidei aclum concurrentia debent esse
auctoritas et tocutio diiuia rtimn crrdatnr in actii
supernaluralia , ut palet in potcnlià naturali ad actus
fidei de mijslerio revelato ?
supematurales elicien<l<>s ( oncurrente ;ergo. 5°Quam-
Nota:Omne judicium, nisi versclur eina veritatem vis aii( toriias et locutio divina cognoscalurcognitione
exterminis nolam autimmediatam, affirmai vcl negat naturali, tamen per seipsam habel iiifallibihlalem ob-
 ,

*>53
DE VIDE. 536
ûdei gine Maria, non per hoc credamus quid virgo, quid
neque cognitio supernaturalis aut
tri- sit
|
jectivam ;

ergo frustra requi- sit nasci, quid sit nomen proprium quia nernpe Deus
Mi majorem
'

buit infallibilitatem ; ,

locutioni prœstandus primum revelando, non etiam locutivè lestatus est quid
ritur assensus fidei auctoritati et
Nec 4° divina auctoritas sit nasci virginem ac nomen proprium esse
, unde
ad certitudinem oblinendara. ;

asseruntur in ordine ad etiam sicut à nobis hœc non crcdunlur, sic etiam non
et revelalio per actum fidei
mysteriaper inodum suppositiseuexercitè
supponen- asseruntur ; sed quia et motivum fidei, auctoritas sci-

do illas aliundeexistere, tum quiamulta in assensibus licet et locutio ,

per aclum fidei à nobis asseruntur, et

tantùni supponuntur tanquàm aliunde nota ,

ut per se quia Deus revelans aliquod mysterium auctoritatem

patet, et S. Augustinus,lib.8deTrinit. cap.5,docet: suam et locutionem simul exercilè révélât , hœc non
Credimus Dominum Jesum Christum natum de virgine, supponi duntaxat, sed asseri et credi possunl ac de-
quœ Maria vocabatur ; quid sit virgo, quid sit nasci et bent. Ad probationein secundam, nego assumptum ; ex
quidsit nomen proprium non credimus sed ,
prorsiis no- communi consensu propositioilla ad normam aliarum
vimus ; tum quia actus fidei, v. g. , lue : Credo Trini- omnium causalium sic exponitur Cerlum mihi est :

tatem, quia Deus summœ auctoritatis rcvelavit, sic ex- Deum esse trinum , cerlum mihi est Deum summœ
pouitur : Certissimum mihi est Deum esse Irinum, auctoritatis et révélasse ; et ideô illud mihi certum
quia, ut suppono, Deus summœ auctoritatis revelavit. est, quia hoc mihi certum est.

Ad primum , respondeo : Nego antecedens ; nam Respondeo 2° : In actu fidei de mysterio revclato

i* nec rudis aut quilibet hoc etiam de Deo in sensu auctoritas et locutio divina exercitè credi potest et dé-

indefinito facile et evidenter intelligit, tum quia non bet. Probatur prima pars : Deus revelans aliquod
quilibet de Deo cogitans eum sibi proponit sub con- mysterium, exercitè simul révélât suam auctoritatem
ceptu omniperfecti en lis, sed sub ideà potiùs causse et locutionem : ergo credi potest in actu fidei de mys-
priniœ aut superioris, ex quà non ita colliguntur per- terio revelato. Antecedens probatur : Quandocumque
fectiones illœ sapientiœ ac veracitatis. 2° Hœc condilio- Deus révélât aliquod mysterium , intendit nos obli-

nalis ideam ejusmodi de Deo supponit, quœ saltem gare et obligat etiam reipsà ad illud infallibiliter cre-

omnibus immédiate et per se nota non est. Ad secun- dendum propter auctoritatem et locutionem suam,
dum respondeo : Nego antecedens; nam 1° superna- adeôque per modum motivi interponit auctoritatem
turalitas actus non desumitur à molivo ; exigit tamen et locutionem : sed quandô Deus sic nos obligare iu-
illud affirmari assensu supernalurali, sicul exigit illud tendit et obligat ad credendum propter auctoritatem
supernaturali illustratione proponi. Non omne quod suam et locutionem interpositam, exercitè ac implicite
concurrit ad actum supernaturalem potest esse super- saltem révélât suam auctoritatem et locutionem ;
quia

naturale , neque etiam supernaturalitalis ralionem tri- sic exercitè révélât se hoc loqui, et scire rem quam
buit; è contrajmotivum saltem ut propositum et asser- loquitur, et veracem se in hâc locutione esse ;
ergo

tum débet esse supernaturale, quia est cogitatio sancla quandocumque révélât Deus aliquod mysterium, exer-
et objectiva molio ad actum supernaturalem prœterea citè simul révélât suam auctoritatem et locutionem.
;

etiam est illud principium, quod in actum fidei trans- Confirmatur Objeclum formale, quod déterminât ad
:

fundere débet formalitatem firmitatis super omnia. Ad cognoscenda vel amanda alia objecta, non indiget no-
tertium, respondeo : Distinguo primam partem anté- vo formali objecto distincto, ut ipsum cognoscatur
cédents : Habet infallibilitatem objectivam quoad se, vel ametur sed ; est formalis ratio attingendi simul se

concedo; quoadmodum movendi ad assensum fidei fir- et alia propter se; secus enimdaretur processus in in-

missimum, nego. Modum movendi auctoritas et locutio finitum : ergo et objectum formale fidei nernpe aucto-

divina acquirit ab illo actu, per quem intellectui cre- ritas et locutio divina, quœ déterminât ad aliud ob-

dentis proximè applicatur et judicatur existere; nisi jeclum credendum, non indiget novo objecto formali
itaque judicetur existere actu firmissimo fidei, nequit distincto, ut ipsum seu auctoritas et locutio divina

movere intellectum ad assensum fidei firmissimum de credatur : sed potest esse ratio formali attingendi si-
objecto fidei materiali. Hinc etiam distinguo secundam mul se et alia propter se.
partem antecedentis: Cognitio supernaturalis non tri- Probatur secunda pars : Objectum formale non po-
buit auctoritati et locutioni majorem infallibilitatem test movere ad assensum, nisi ut cognitum : ergo nec

ut quod et ex parte ipsius objecli prœcisè, concedo; ut ad assensum certum, nisi ut certô cognitum : ergo

quo et ex parte modi movendi ad assensum fidei firmis- nec ad certum super omnia, nisi ut cognitum certô

simum, nego. Adquartum, nego assumptum nam quœ : super omnia. Confirmatur : Aclus fidei tanquàm vir-

asseruntur, exercilè saltem debent vel propter se, vel tualiter discursivus nequit esse certior suo molivo :

propter aliud asscri ;unde exercilè saltem non lantùm sed si auctoritas et locutio divina non crederetur , et

supponi, sed intrinsecè saltem et ut quod altingi quoeumque nalurali assensu affirmaretur , hoc ipso
débet vel propria evidenlia ; vel aliud molivum pro- actus fidei certior esset quàm motivum ;
quia fidei

pter quod asseruntur. Ad probationein primam distin- certitudo excedit omnem certitudinem aliam ;
ergo :

guo Multa
: in assensibus proponuntur tanquàm aliunde Si ais 1° : Deus aliquid revelans manifestât suam
nota, quœ per illos assensus non asseruntur, concedo; auctoritatem et locutionem solùm materialitcr, quia
quœ asseruntur nego. Rectè hinc quidem S. Augusti-
,
etiam Deus revelans intendit nostram insiructionem,
nusdixitquod, dùm credimus Clirisluj» natum de Vir- quin tamen hœc locutio manifestet. 2° Per actum fid ei
 n ,

537 PARS 1. DE OBJECTO FIDEI. 53*

asseritur auctoritas et locutio solùm in ordine ad Articulls IV.
mysterium; ergo non habet actus fidei aliam certitu-
In quid ullimb resolvatur actus fidei?
dinem ex motive- quam in ordine ad mysterium.
3° Assensus fidei est mediatus : sed assensus motivi Nola : Analysis hic est reduclio fidei ad ralionem
propter se non est mediatus : ergo non est assensus motivant, in quâ credens ultimalo conquiescat, et ex

fidei. Denique mysterium quia est obseurum, non po- quà sciens ac prudens valeat reddere ralionem de suà
test credi propter se, sed débet credi propter aliud : fide , juxta illud 1 Pctr. 3 Parati semper ad :
satisfa-

ergo cùm revelatio et auctoritas sit oequè obscura, ciendum omni poscenti vos ralionem de eà quœ in vobis

non potest propter se credi. — Respondeo ad primum, est spe. Tota difficultas in eo est ut fidei nostrae ralio-

nego assumptum : quamvis enim non omnibus signis nem poscenti quarc credamus, respondeatur sine pe-!
externis et vocibus etiam conveniat, ut formaliter et titione principii et circulo vitioso, sic ut prudenter du-
locutivè se manifestent, sed tantùm materialiter , ta- bitari non possil quin actus credendi sit et prudentis-

men hoc dici nequit de revelatione tali, cui quis vult simus et certissimus. Quia verô in fidei negotio plures
credi propter suam locutionem et auctorilalem ,
quia actus interveniunt , illa interrogatio : Cur credis hoc !

hoc ipso virtualiter réflexe proponit et aflîrmat se lo- mysterium ? est aequivoca , et spectari potest vel se-
qui et fide dignum esse, sicut vult et facit, ut cogno- cundum hune vel alium aclum aul fidem hoc vel illo
scamus illum loqui et ob auctoritatem mereri fidem. modo sumptam ita ut sensus sit Quare assentiris
, :

Instructio aliaque ejusmodi sicut sunt finis extrinse- huic mysterio, et illud certum esse affirmas? vel quare
cùs tantùm , sic etiam extrinsecè se habent tum ad vis credere, aut cur imperas hune assensum certissi-

Deum loquentem tum ad actum fidei : auctoritas verô mum? vel quare judicas hoc mysterium esse credibilc
et locutio pertinent 'ntrinsecè ad actum fidei, et in- vel credendum ut à Deo revelalum ?
trinseca lendentia revelationis etiam est ad obligan- Dico 1° : Fides creditivè sumpta ultime resolvitur
dum ad fidem ; unde et ulriusque manifestatio locu- in divinam auctoritatem et locutionem exercitè re-
tivasaltem exercitè fieri potest ac débet. Ad secundum velatam, et per ipsum fidei actum creditam. Pro-
respondeo : Distinguo antecedens : Per actum fidei batur : In illud et illo etiam modo resolvitur ultimô
motivum solum explicité et signalé asseritur in ordine actus fidei , sistendo inlra terminos fidei proprios
ad mysterium, concedo; nequidem exercitè et impli- quod et quo modo est tota et adaequata ratio forma-
cite in ordine ad se asseritur, nego. Constat ex dictis lis seu intrinseca assentiendi per fidem verilatibus à
motivum non posse asseri fide divinâ in ordine ad Deo revelatis. Sed ha?c esl auctoritas et locutio divina,
mysterium, nisi asseratur etiam ipsum aclu fidei : et quidem intrinsecè, ut quôd non tantùm aflirmaia,

quod autem dicatur fidei motivum, uti omnia objecta sed etiam crédita; ergo.
formalia, asseri propter materiale, non prohibet quo- Dico 2" : Fides affective sumpta ultimô resolvitur
minùs etiam dicatur asseri propter se, quia ta propter inillam honestalem objectivant, propter quam volun-
se excludit duntaxat aliud motivum distinclum , non las imperat assensum fidei. Probatur : Fides affective
autem objectum materiale ,
quôd unà cum formali sumpla resolvitur in illud motivum, propler quod cre-
vel affirmatur tantùm vel creditur. Ad tertium re- dens vult credere ; sed hoc motivum esl honestas ob-
spondeo : Distinguo majorem : Assensus fidei est me- jectiva, propter quod voluntas imperat assensum;
diatus respeetu objecti materialis, concedo ; respeclu ergo. Haec honestas est illa quai relucet in ipso actu
objecti formalis, nego. Sicut enim actus fidei respeclu volendi assentiri divinaï revelationi sufficienter pro-
objecti materialis, quod expresse revelalur, habet posilae, quia haec est objectum formalc proprium
motivum à se distinclum, et hinc medialus assensus specialis virlutis, quam piam ajfeclionem credendi vo-
est ; sic respeclu objecli formalis, ulpote quod exer- camus. Quanquàm cùm aclus fidei imperari possit ab
citè tantùm revelalur, habet motivum indislinclum, aliis virltitibus, v. g., obedientiâ , charitate, etc.,

et hinc mediatus esse nequit. Denique sicut motiva polerit quidem etiam resolvi in aliarum virtulum ho-
crédibilisais immédiate afficiunt rcvelationem , hâc nestalem, sed minus propriè nec proximè.
autem mcdianle tantùm revclalum, cl bine non aequé Dico 3° : Fides dispositivè sumpta ultimô resolvitur
afliciunt ulrumque ; sic nec ulrumque sequè obseurum in signa credibililatis. Probatur : Fides sic sumpta est
est, sed extrinsecè saltem notior revelatio prac re- judieium credibililatis inducens ad actum fidei : sed
vclalo : quippe mysterium, quod seipsum non reve- hoc judieium ultime resolvitur in signa credibililatis ,

l:il, non habet motivum in se credendi, adeôque pro- quia si quis interrogetur cur judicet mysleria fidei

pler se credi nequit : < -iiiii verô auclorilas et loculio esse per fidem credibilia, ila respondebil ut ultimô

exercitè revelelur, ralionem credendi à se indislin- Btttal in hâc ratione objectiva per illud judieium at-
ilam coulinet, alque hinc credi propler se polest : tractà, nempe, quia dantur lot signa suadenlia Deum
ab hoc autem non impedit obscuriias etiam nioiivo illa révélasse : indo etiam est, cur thcologi cum bœrc-
convenions, eu quod ad assensum fidei UOB deter- N et pagaais conlligenies ad signa credibililatis,
ti<

îninctnr intellectusab cvideiilià objecli, Bedsuppo- per que nostne Ecclesia; credibilitas pne seclis opposi-
siià « dibililatis nolilià a voluntale, quam per spé- iis demoaetratur, recurrant. Ergo.
ciale Dci auxiliinn praesertim adjulam, intellectus in Observa : l'Iliina resolutio alicujus assensus me-
obscuris s;epissimè sequilur. diali , per se cl manendo inlra propriam lincam , uou
 DE F1DE. 540
539
raotivum proprium intrinsecum ac salem appucando erret. Confirmatur : Si fides ultimô
potest ficri nisi in
quiescit.Per resolveretur in Ecclesiœ auctoritatem divinam
specificativumtalis assensûsin quoullimo , reso-

accidens tamen et transeundo ad aliam lincam etiam lutio hœc commilterct vitiosum circulum , et foret pe-

fieri potest in motivum

extrinsecum et bine fides ;
titio principii : nam interroganti : Quare credis hoc
aetum vohmlatis mysterium ? deberes primo reponere quia Dcus
etiam propriè dicta, si transealurad
:

aut ad acium judicii revclavit. Urgenii Quare credis hoc Deum révélasse
seu piam aflectionem credendi ,
: ?

rcsolvi secundo responderes Quia Ecclesia cui

prœviuni credenditalis et credibilitatis, potest
: infallibili-

actui singularia et propria. ter assistit Spiritus sanctus, hoc credendum pro-
in assi^nata motiva utrique

Quamvis verô hœc non nisi certa aut tantùm nalurali- ponit; ulteriùs instanti : Quare credis Ecclesiœ as-
tamen id obest certitudini ac sistere Spirilum sanctum? dicere oporteret Quia
ter evidentia sint, niliil
:

firmitati maximœ assensûs fidei , cùm ea tantùm in- hoc Deus in Scriptuns revelavit. Hœ verô Sciï-

telligantur esse motiva impellentia , de quibus ex pturœ ut canonicœ cùm deberent credi propter pro-

damnatà ab Innocentio XI propositione 19 constat, positionem Ecclesiœ sub Spiritus sancti assistentià,

quôd prie eorum certitudine possit ipse fidei actus ista aulem assistentià vicissim propter Scripturas, ma-
habere majorem firmitatem. Sunt ergo signa hœc nec nifestum est fieri circulum vitiosum et principii peti-

motivum intrinsecum fidei ut fides est, cùm eam se- tionem. Respondeo 2° : Fides directive sumpta potest

cundùm nullum prœdicalum essentiale specificent aut resolvi in auctoritatem Ecclesiœ, non tamen ultimatô.
intentionaliter constituant; nec sunt motivum fidei ut Probatur prima pars : Certum est Ecclesiam esse re-

certissima ac firmissima est, cùm ab illis summa fidei gulam extrinsecam infallibiliter proponentem quœ sint

certitudo ac firmitas non babeatur ; nec sunt motivum vel non sint à Deo revelata ; unde sequitur quidquid
sub alià proprietate : ergo nec in illà fides vel partia- illa proponit utdictum à Deo, hoc ipso esse sufficien-

liter etiam resolvi propriè ac intrinsecè potest. ter credibile , adeôque voluntatem non solùm pru-
denterposse, sed etiam debere assensum fidei im-
Quœres quidnam Ecclesiœ auctoritati in resolutione fidei
perare; ergo et fides directive sumpta in Ecclesiœ
sit concedendum?
auctoritatem resolvi potest. Probatur secunda pars :

Nota : Spectatur à theologis duplex Ecclesiœ au- Quia si dicas te ideô hoc vel illud credere vclle, quia
ctoritas,humana et divina. Humana dicitur, quam ha- Ecclesia ipsum à Deo dictum esse teslatur, atque ut

bet Ecclesia secundùm se considerata, seu ut est con- taie credendum proponit ; redit quœstio cur credas
gregatio hominum unam rerum divinarum doctrinam aut unde scias Ecclesiam id lestantem non errare ?

perpétua traditione profitentium, in quâ plurimi fue- Huic verô quœstioni non faciès satis, nisi afferendo
rtmt viri sanctitate, sapientiâ et miraculis clari, plu- rationes alias quœ intellectum tuum convincant, ut
finii martyres, eamdem doctrinam, sanguine profuso, judices aut credas Ecclesiam non posse errare unde ;

sunt testati ; aliaque ejusmodi suppetunt signa, ex constat resolutionem illam non esse ultimam.
quibus illi congregationi conciliatur fides et auctori- Respondeo 3° : Resolutio fidei in auctoritatem Ec-
tas humana quidem, sed tamen longé major, quàm clesiœ , spectatà prœcisè assensûs fidei nalurà sccim- *

quœ alioquin historicis probatissimis tribuitur. Divina dùm se , non est absolutè necessaria. Probatur : Ad
est quœ Ecclesiœ debetur propter assistentiam Spi- eliciendam fidem alicujus mysterii nullus ex parte
ritus sancti specialem illi promissam ac infallibilitalem credentis actus requiritur ,
qui necessariô nitatur

in proponendis mysteriis fidei; quœ utraque nobis auctoritate Ecclesiœ, rcvelationem à Deo faclam pro-
constat ex verbo Dei seu revelatione divina ; de hâc ponentis ;
quia hic actus esset lalis ,
quo judicamus rc-
auctoritate prœeipuè quœritur. velationem esse factam , vel quo judicamus eam esse
Respondeo 1° : Fides propriè ac creditivè sumpta credibilem ; sed inprimis neuter prœ altero designari

non resolvitur ultimatum auctoritatem Ecclesiœ. Pro- potest; deinde si etiam alteruter vel uterque necessa-
batur : Ullima resolutio fidei propriè sumptœ nequit rius asseralur, asserilur falsum ; cùm revelatio privata

fieri , nisi in motivum actui fidei intrinsecum ; sed ad fidem sufficiat; ergo. Confirmatur : Quidquid ad
auctorilas Ecclesiœ, seu definilio ac propositio ejus- fidem ex ejus nalurâ secundùm se spectatà requiritur,
dern , etiam ut habentis assistentiam spirilûs sancti, sine co nullus fidei assensûs circa quameumque veri- I

non est motivum fidei intrinsecum , cùm non sit mo- tatem haberi potest ; sed datur aliqna veritas , cujus
;

raliterverbum Dei aut revelatio reflexa de directà assensûs potest haberi independenter ab Ecclesia; j
revelatione, sedsolùm propositio et applicatioexlerna proponenlis auctoritate imô dependenter ab eâ haberi
infallibilis revelationis divinœ; ergo.Quippe Deus Ec- nequit ; nempe hœc veritas : Ecclesia est infallibilis
clesiœ aliquid definienti aut credendum proponenti fidei régula, utpote quœ à Deo est revelata, et tamen
nec révélât novam veritalem , aut priùs jam revela- ab ipsà Ecclesia gentili ad fidem convertendo propo-
tam recens aperit, nec illi prœcipit ut ejusmodi reve- ni nequit; cùm is adjudicandum banc verilatem esse
lationem nomine Dei proponat; sed solùm illi assistit,
credibilem et credendam nequeat ex auctoritate Ec-
ne in revelationis olim factœ sensu vero designando, clesiœ de se id dicentis moveri ; ergo.
aut controversiam decidendo, aut particulari univer-
 , ,

DE ACTU FIDEI.
<#&&§$&&»
CAPUT PRIMUM. eoruin errore de spiritu privato liquet ; ergo evidentia
ejusmodi necessaria non est, sed certiludo moralis de
DE ACTIBUS FIDEM PRiECEDENTlBUS.
revelalione existente sufficit. Confirmatur : Percerti-
AïlTICX'Ll'S PRIMLS.
tudinem memoralam excluditur formido ac dubium
Quœ et quales cogniliones prœviè ad (idei actum prudens de revelationis existentià, et voluntas salis
requiranlur ? babet fundamenti, ut prudenter imperet assensum

Nota : Ordo actuum qui in fide eliciendà communiter divinœ locutioni conformem ; ergo sufficit ad fidei in-

1* Propo- fusœ assensum, hoc ad prudentem firmissimum.

intervcniunt , hic ut plurimùra assignatur. est, et

mysterium revelatio de mysterio , et motiva Dico 2° : Praerequiritur etiam judicium practicum

nitur ,

credibilitalis , seu rationes de existentià revelationis moraliter saltem certum; quin et hoc absolutè lo-

circa propositum mysterium ;

2° haec motiva ponde- quendo sufficere potest. Probatur prima pars : Ad
rantur et cxaminantur ;
5° inde oritur notitia de exis- fidem infusam praerequirituraliquod judicium practi-

tentià revelationis;
4° hanc sequilur cognitio reflexa cum prudentis credibilitatis, tum quia assensus fidei,

lum de credibilitate , tum de credenditate mysterii ; utpote prudens ,

prœrequirit judicium practicum pru-
5° cognilâ hâc credendi honeslale et obligalione, vo- dentiae; lum quia fidei débit débet praccedere impe-

luntas ad fidem efficitur , imperatque intellectui assen- rium voluntalis , cui certè non minus ac aliis volunta-

sum pracstandum 6° consequitur actus, quo intellec-

;
tis actibus praducere débet dictamen certum. Sed non
tus crédit , hoc est , veritati revelata? assentitur cum sufficit judicium duntaxat probabile; ergo. Confirma-
firmitate appretiativè summà propter auctorilatem et tur : S. Augustinus, lib. de Prscdeslinatione sancto-

revelationem divinam. Hoc ex ordine cognitionem rum , c. 2 : Quis enirn , inquit , non videat prius esse

duntaxat de existentià revelationis , ac de credibilitate cofjitare quàm credere? Nullus quippe crédit aliquid

et credenditate mysterii , hic examinamus. Cognitio- nisi priiis cogitaverit esse credendum. Sed cogitare esse
nes prœvice 6unt judicia, quorum primum vocari credendum est judicium practicum, et quidem morali-
solet directum et spcculativum de revelationis exis- ter saltem certum , cùm S. Augustinus ibidem dicat

tentià , alterum reflexum et practicum , seu dictans iilud cogitare esse ex gralià Dci ,
juxta ilhid 2 ad
honestè ac prudenter credi possc ac debere myste- Cor. 3 : Non sumus su/fuientes cogitare aliquid ex no-

rium ob revelationem ; de his quaeritur an sufficiat bis, sed sufficiemia noslra ex Deo est ; ergo. Probatur

esse probabilia , an verô requirantur certa aut eliam , secunda pars : Si non suf.'ccre posset certiludo mora-
evidentia lis, sed absolutè requiratur propria ac stricte lalis

Dico 1° : Requiritur et sufficit ut judicium spccula- evidenlia; ergo id proveniret ex ipsà rci nalurà
tivum actui fidei infusa», praevium sit moraliter certum. nempe vel quia generatim ad omnem actum boniim
Probatur prima pars : Ad assensum fidei infusai non pnerequirilur judicium practicum evidens, vel sj>ecia-
sufficit notitia solùm probabilis de existentià revela- tim id exigit condilio cl nalurà fidei infusai : primum
tionis , ut patet ex dictis art. 5 prioris hujus tractatûs negant omnes, qui rilè dislinguunt inler evidentiani
partis; ergo requiritur notitia certa. Sed cerliludo et cerlitudincm; secundùm itidem negatur , lune quia
omnium minima est in judicio moraliter certo : ergo ratio firmilatis in assensu fidei non babetur ab boc
saltem judicium moraliter certum pracrequiritur. Con- judicio practico, sed à revelalione et auclorilale di-
firmatnr: Assensus innixus revelalioni solùm proba- vinà, quye appictiati:r sup r oirnia, sicut nmlha
biliter cognitae vel babet certitudinemadhaisivam, vel aliorum motivorum thcologicorum , lum quia liax

non? Si primum, ergo imprudens est ac temerarius ipsa evidentia à plurimis auctoribus confunditur cum
siquidem assentiattir cum omniniodà Irnritate objecto cerliludine formidincm duntaxat prudentem exclu-
ob motivum probabiliter duntaxat notum; si secun- dénie.
dum, ergo non est assensus (idei infusa 1
,
quai ex Ka- Dixi : Absolutè loquendo sufficere potest. Non enim
tar! suâ adbrcsioncm suuiniam exigit. Probatur seconda nego, judii iuni credibilitatis reflexum evidens baberi
pars : Ex unà parte evidentia stricta et propriè talis posse ,
quin et illud plci unique adesse , si sit expéri-
passim à fidelibus non babetur de existentià revelatio- mentale et nllcvuin supra cerlitudincm de existentià
nis ; ex altéra autem incredulitas baireticorum funda- revelationis moralem ,
quam in mente experimur;
tw in co principio quôd nolînt rredere, et credi posse iixii- laiiK'ii niliil srquitur, nisi e\ideniiam Imjusdicta-

negent , nisi evidentia do revelalione adsit , ut ex minîs argiiitivc ac illativè. aut inaierialil<rpotiùs, esse
 543
DE EiDE. 5ii

non autem formaliter ex parte ipsius Nota 2° : Ad judicium credibilitalis moraliter cer-
necessariam ; ]

tum prêter signa externa ac motiva concurrit eliam

fidci ac absolutè.
de série actuum in fidei œconomiâ
gratia aclualis et illustralio Spiritûs sancti interna
Observa : Quœ :

qui primo credere eamdem aliquid con ferre ad hujusmodi certiludinem

diiimus, praecipuè pertinent ad eos
aut myslerium aliquod , cujus noliliam an-
satis colligitur ex D. Tbomâ, hic, q. 1, a. A, ad 2,
incipiunt,
dicente Non enim crederet nisi viderel ea
non habuerant recens fide credendum addiscunt
,
:
: esse cre-
lea
denda vel propter evidentiam signorum vel propler aliud
qui enim fidei actum prius jam
frequentârunt iispris- ,

sufficiunt, ut ubi objectum hujusmodi; et q. 2, a. 9, ad 3 lnducitur enim aucto-

tin.fi cogniliones facile
:

ritale divinœ doctrinœ, miraculis confirmâtes, quod

rursùs occurrit, intelleclusper species relictas excite-
et

credendum. plus est, inleriori inslinctu Dei invitantis cui pra>

lur ad judicandum, id esse credibile et ;

habe- luxisse videlur S. Augustinus, epist. 102 ad Evod., ubi

Praeterea sicut judicium practicum scepè duplex
docet rudes pervenire ad veram fidem miris modis per
tur, de credibilitaie alterum, alterum de credenditate ;

alliludinem sapienliœ et scientiœ Dei. Porrô modus ad-

ita è contrario facile fit ut judicium practicum et
jumenti ab illustralione supernaturali provenientis tri-
speculalivum in unum confluant, neque formaliter ac
plex excogilari potest : primus est , si Deus per illam
signalé inter se distincla sint.
Articulus II.
non solum intellectum directe circa signa credibilitalis
et existentiam revelationis prœterita; illuslraret sed
Qualis debeat esse cerliludo judiciorum actum fidei
,

antecedentium.
etiam per illam actu interne et reflcxè revclarel se

Nota 1°: Certitudo, vel, ut alii passim loquuntur, evi- quondam haec mysteria révélasse ;
quo casu illustratio

denlia credibilitalis , ex communi theologorum sen- foret nova revelatio adeôquc per se motivum , et lumen
tentià comparative ad diversum intellectum dividitur suasivum ut quod credendi ; secundus est , si Deus

in absolulam et respectivam. Absoluta est quœ tôt réflexe illustraret credentem se habere tanlam appa-
,

renliam inlernam et direclam credibililatem de reve-

tantisque motivis nilitur, ut ista penetrata et ponde-
intellectûs etiam
lalione divinâ verà quantam Deus non polest darc aut
rata sufficiant respectu cujuslibet ,

permittere de revclalione solùm exislimatà quo casu

sagacis et acuti , ad ingerendam cognitionem credibi- ,

excludentem omne
illustralio rursùs esset novum motivum el lumen sua-
litalis et revelationis existentis,
sivum ut quod credendi, quia esset expérimentale
dubium et formidinem prudentem de opposito ; res-
con-
discerniculum , ut vocant , vel ratio per quam credens
pective dicilur, quœ nititur motivis talibus vel ita
discernât rcvelationem veram à pure exislimatà ler-
sideratis , ut ea satis sint ad cognitionem ,
quœ exclu- ;

tius est, si per illam Deus nec actualiter revelet mys-

dat omnem de opposito formidinem prudentem , non
teria ha;c aliquando esse revelata , nec réflexe illuslret
quidem respectu intellectûs cujuscumque, sed alicujus
de tanlà apparenlià credibilitalis interna ,
quantam
duntaxat ratione particularis dispositionis , verbi gra-
non potest permittere de revelatione pure exislimatà
tiâ ,
quia vel puer, vel idiota, vel non admodùm sagax ,

sed solùm directe illustret circa vim motivorum cre-

est, qui nequeat omnia rite perpendere. Atque hœc
dibilitatis ,
quo casu illustratio est lumen suasivum
certitudo in judicio credibilitalis potest dici practico-
duntaxat ut quo ,
quia solùm subjective se habet , nec
practica ,
quia reflectens supra statum revelationis in
réflexe cognoscitur, nec etiam réflexe cognita habet
mente credentis proponit objectum ut hic et mine ab ,

se per modum molivi objectivi aut luminis suasivi ut

ipso credibile certitudo absoluta autem speculativo-
;

quod; unde et hic dislinguimus prsesentem illustratio-

practica ,
quia absolutè et univcrsaliter proponit ob-
nem ab illo discerniculo ut quo, quod exercitè facit
jectum ut prudenler credibile. Praxis porrô bujus res-
talem proposilionem articuli veri , ut nunquàm detur
pective certiludinis sic evenire solet : pueri et indocli
similis propositio articuli falsi ,
quodque quidem Sua-
audiunt ex unà parle paroebum , catecbislam ,
paren-
rez dicit probabiliter asseri posse, communiùs tamen
tes, aliosque, inter quos versantur, constanter ac
ab aliis negatur.
seriô affirmare Deum religionem nostram vel articu-
Nota 3° : Senlentia negans certitudinem credibilita-
lum particularem révélasse , et exigere à nobis fidem
tis respectivam sufficere, duplici ratione ac via pro-
firmissimam ( si addatur unum vel alterum credibili-
greditur : secundùm priorem enim requirit certiludi-
tatis motivum, melius fit, et utique fieri débet) ex
altéra parte non occurrit illis aliqua ratio dubitandi aut
nem absolutam secundùm posteriorem, certitudinem
;

quidem respectivam admiltit esse sufficientem non ,

formidandi , ne forte inslructores fallere velint aut
tamen se solâ, sed unà cum illustralione certitudinis
fallanlur ; unde concipiunt noliliam divinœ revelationis
defectum supplente. Quamvis verô à plerisque facile
excludentem omnem formidinem de opposito. Certi-
tudine bac directà comparatâ progrediunlur ad judicium
concedatur Deum ordinariè pueros ac rudes per illu-
strationcm juvarc modo tertio supra exposito, bina ta-
reflexum credibilitalis ,
prœserlim ex illo principio
men auctorum classis hoc certitudinis adminiculo non
evidenti ,
quôd pueri et rudes cùm ipsi res sufficienler
acquiescunt : prima est hsereticorum, qui spiritum pri-
discutere aut à falsis discernere nequeant, teneanlur
in rébus vatum pro fidei suae régula applicante statuentes, exi-
ad fidem et christianos mores pertinentibus
sequi duetum eorum gunt illuslrationis modum primum ; secunda est Ca-
,
qui ad illas res docendas vel à
rcpublicà vel à naturà constituti sunt; tholicorum quorumdam qui alterum illuslrationis
dummodô non ,

appareat ratio positiva in contrarium. modum tanquàm necessarium adoptant : inter hos,
 PARS II. DE ACIU FIDEI. 546
543
expe- nem, scilicet posse convenire articulo falso sed non
secundùm Perez, rudis, proposilo articulo vero,
:

proposilo sufficit ad fidem infusam certitudo et credibilitas, ha-

ritur in se quôd de eo dubilare non possit;
secundùm bens simile praxlicatum tum quia alias sufficeret no-
autera falso, quôd nequeal non dubilare;
;

illa supernaturalis de se ipsâ, litia tantùm probabilis cum inadvertentiâ probabilita-

Pallavicinum, illuslralio
tum quia hoec ccrlitudo fundatur in
verum arliculum proponit quasi dieit Ego sum
tis oppositae ;
ubi ,
:

ignorantiâ unde adveniente notitià de prredicato,

vox Dei, à nalurà non imitabilis, et reddo te cerlum ;
illo

prudenter repudiari posset assensus fidei supernatu-

quôd instructor hune articulura docens verum dicat ;

secundùm Esparzam, rcs ila procedit : propositio ralis, quod tamen proscriptum est ab Innocentio XI,

dùm fit ab instructore fideli, est ex- in propositione 20 aliquoties jam recitatâ. Nec con-
mysterii revelati,
quoad modum supernaturalis, quatenùs firmatur secundo : Ut aliquid credatur fide divinâ à
trinsecè et
herc substiluitur fidei supernaturali et conceplui su- totâ Ecclesiâ, débet esse absolutè certum ; ergo idem

pernaturali de divinà doctrinà, à quo illa ctiam propo- etiam dicendum est respectu cujuslibet fidelis. —
sitio oritur. Porrô ex bac in audiente supernaluraliler Rcspondeo : Distinguo majorem : Certitudo respe-

benè disposito nascilur cognitio illius conceptùs in in- cliva, prout est in se circa arliculum verum, est com-

structore exislentis, seu illuminatio supernaturalis et munis articulo vero et falso, nego; prout discernibi-

instinclus Spiritûs sancli ; hujus denique beneficio

liter nobis apparet, concedo. Prior certitudo respe-

rudis discernit quôd instructor verum mysterium do- cliva importât illustrationem divinam tum direclam
cens proponat doctrinam divinam unde tandem ad , de articulo ut revelalo, tum reflexam de ipsius credi-

judicium credibilitalis determinalur. bilitatc ; hœc verô saltem directa illustratio circa ar-

Dico 1° Suflicit certitudincm judiciorum, fidem in-

:
ticulum falsum dari nequit. Cùm verô credens non
fusam prttcedentium ,
quo rudioribus esse respecti- discernât inter illustrationem illam ac naturalem co-

vam. Probatur : Suflicit ea judiciorum certitudo, quam gnitionem de eodem objecto falsam, bine, prout cer-
Deus institut, et quà fidèles semper acquieverunt in titudo et credibilitas discernibiliter apparet, commu-
negolio fidei; sed Deus respectu rudiorum instituit nis est articulo vero ac falso. Scientiae certitudo im-
certiludinem respectivam, et ca fidèles semper ac- portât evidentiam veritalis, adeôque communis esse
quieverunt ; ergo. Pars prima minoris palet ex Levit. nequit objecto non scienlifico : è contra certitudo fidei

10, 11, et Deul. 1 ac 4, ubi Deus mandavit sacerdoti- potiùs evidenliam abesse desiderat ; certitudo autem
bus doecre populum legem et cseremonias unde Ma- ; credibilitalis evidentiam ex dictis non exigit, sed suf-
lacb. 2, 7, dicitur : Labia sacerdolis custodient scien- ficiens agnoscitur, si prudenlem oppositi frrmidinem
tiam, et legem requirent ex ore ejus, quia angélus Do- excludal.Ad confirmationem primam respondeo , :

mini exercituum est. Deinde idem officium injungilur Transmissà majore, nego minorem nam 1° etsi hic ;

parentibus, Deut. G, 7 : Xarrabis ea filiis tuis; et 32, et nunc non detur advertentia ad probabilitatem op-
7, dicilur minoribus : Interroga palrem luum, et an- positam, tamen qui probabiliter cognoscit, experitur
nuntiabil tibi, majores tuos, ctdicent libi. Denique Chri- se non cerlificari de objecto propter debilitatem mo-
slus, Matlh. 23, 1 : Locutus est ad lurbas et discipulos tivorum quibus nitilur ; si verô ratione inadvertentioe
suos, dicens : Super calhedram Mcysi sederunt Scribœ contingat intellectum firmiter adhoerere objecto ejus-
et Pliarisœi. Omnia ergo quœcumque dixerint vobis, ser- modi, jam non est cognitio formaliter probabilis, sed
vate et facile. Pars secunda liquet ex plurimis exem- respective cerla, et cum prudenti formidine incom-
plis credentium populi et parvulorum tum in vclcri, possibilis ;
2° certitudo illa per accidens et négative
tum maxime in novo Teslamcnto, ubi ad simplicem tantùm in fundatur ignorantiâ ,
per se autem et posi-
verbi divini prondieationem, autad signa quoedam cer- tivé fundatur in aucloritate inslructorum , et quo-
tiludinem absolulam non prastanlia fides ssepe ab au- rumdam motivorum credibilitalis, quibus mullùm ro-
ditoribus habita fuit ;
qualia in Act. Apostolorum pas- boris addit divina illustratio; 3° sensus propositions
sim prostant. Accedunt quolidiana exempla eonverso- damnakv, quo ab auctoribus tradila fuit, teste Carde-
rum ab hacresi vel iufidelilatc rudiorum ad fidem , nas, obscurus est, et quamvis propler senientiam ni-
apud quos vel ingenii hcbeludo vel prsedicationis ra- mis gencralem per se damnari potuerit, tamen proba-
tio sœpè majorem respecliva certiludinem aut non bilius videtur fuisse hic, quôd possit quis prudenter
permiltit, aut de se non afiWt. Confirmatur tum ex repudiare assensum fidei supernaturalcm, quem priùs
Icslimoniîs S. Augustini supra laudalis ; tumexeffeetu habuil, quantumvismaneateadem, aut saltem aeqHalls
hujus respectivx certitudinis ,
qui est exclusio pruden- apparentia veritalis et credibilitalis; ila enim collii;i-

tis dubii ac formidinîs dé eristentià rcvelationis. tur ex contextu proposilionis anlccedenlis cum quà,

Nec dicas 1° : r.crtitudo respecliva est communis per particulain liinc conneclitur, et sequenlis nam :

articulo vero et f;dso, ut patel in casu, quo parochus propositio 19 ba?C est : Yoliinlas non polcst efjicere ut

codent modo proponcref incarnationem Verbi et spi- assensus fidei in sci/'.so rit mutjis [innus quàm merealur
ritûs sancti, ergo non suflicit ad fidcin infusam, sicut pondus rationum ad assensum impetlentium ; 21 autem :

ad scientiam non suflicii certitudo communis dbjecto Assensus fidei supernaturalis et ulitis ad salutem stat

scienlifico et non scientifico. Nec confirmatur primo : cum notitià tantùm probabili rcvelationis. Inde palet
Certitudo et credibilitas respecliva habet pnedicatum, sensuin auctoris fuisse quôd assensus fidei sit merè
quôd si cognoscerelur, fundarct prudenlem formidi probabilis, adeôque possit prudenter repudiari non
 , ,

54"
DE F1DE. C48

mancnte eâdem ap- nostro casu rudibus sufficienter propositam , etsi ve-
minus quam assensus probabilis,
praesertim cura re- racitatem divinam non inficietur.
parentià veritalis et credibilitatis,
silsimpliciter dimittereaut amittere,
sed Ad confirmationem primam respondeo : Distinguo
piidiare non
cùm haberi aut retineri possil. Jam majorem : Rudis ita crédit , hoc est , crédit cum tali
nolle assensum,
est assensus probabilis, aniniOj'ut, si contrarium proponeretur illud crede-
verô nec cerliludo respectiva
,

respeclivà, repudiari juxta nos ret, nego ; ita crédit, ut fundet in nobis hoc judicium,
nec, stante certitudine
etiam certitudine , illa ne- quod, si contrarium proponeretur, illud crederet,
potèst fides ; quin subïatà
mutatio prudenter fieret circa assensum fidei concedo. Rudis ex notitià respective certà de révéla
quidem
verè talem ; nain prudentia per se exigit ut rem semel tionis existentià non cogitât de illo casu ,
quo alius

pro articulo fidei habitam non facile deseramus, sed cum aequali apparenlià instrueret illum de opposito,
vcritatem priùs débita ratione indagemus.
Hoc verô nec expedit, ut de illo cogilet : quin exercitè supponit,

quod in se est, facienti Deus non deerit, sed illu- talem casum esse impossibilem. Nos tamen nihilomi-
et,

stratione sua aut medio alio juvabit , ut assensum fi- nùs prudenter judicamus, ab eo tune credendum esse

dei supernaturalem semel

elicitum possit prudenter falsum : sicut aliquando prudenter judicamus pœni-
relinere. Ad confirmationem secundam
disparitas est ; tentem esse rite dispositum, et is eliam firmissimum

quia Ecclesia ex Spiritûs sancti assistenlià

habet in- habet propositum non peccandi ;
quamvis nihilominùs
fallibile donum, discernendi revelalionem veram à etiam prudenter judicemus, eumdem superveniente
falsâ, quod donum cuilibet fideli minime datum est. gravi tentalione ilerùm peccalurum. Ad illud Apostoli

Nec dicas 2° : Certitudo respectiva est solùm nega- respondeo esse hyperbolen , et supplendum per con-

tiva ;
quôd rudis non habeat prudentem
stans in eô ditionem banc : si id fieri posset quare non intendit
ad
rationem dubitandi sed hacc inprimis non sufficit
: immobilitatem fidei pro illo casu impossibili , sed fir-

eliciendum actum fidei , sicut non sufficit ad boc

ut mitatem de prœsenii super omnia , ac praîcipuè super

credat quis se esse in statu gralia; deinde

non impe- : auctoritatem judaizantium, seu qui Judaismum prœdi-

dit quominùs posset rudis non

credere cùm negando ; cabant : haec verô apud Galatas insufficiens erat ad

assensum non negaret, quse Deus dixit, sed tantùm id extinguendam certitudinem etiam respectivam ,
quam
esse à Deo revelatum, quod instruclor proponit, atque habebant ex pradicalione Apostoli.

bine non faceret mendacem Deum , sed instruclorem, Ad confirmationem secundam respondeo : Concedo

nec contra fidem, sed contra pietatem peccaret ; ergo. antecedens ; de infidelibus idiotis , distinguo primam
consequentiam Tenetur lirmissimè credere fidesuper-
Nec confirmatur 1° Rudis sub certitudine respectiva
:
:

credens ita crédit, ut, si contrarium ipsi proponerctur naturali, quse scilicet essentialiter est vera, nego ; fide

ab eodem vel majore instructore, crederet contrarium : naturali ac humanà, concedo. Ilinc etiam distinguo

sed sic credens non habet fidei firmitatem ,

quam re- secundam consequentiam : lîla credunt supernà Spi-

Apostolus ad Galat. c. 1 scribens : Licet tios ritûs sancti motione, quse sit ad conatum et imperium
quirit ,

aut angélus de cœlo evangelizet vobis,

prœterquàm quod volunlatis, transeat; quœ sit ad actum credendi, pro-

evangelizavimus vobis, anathema sit ; ergo. Nec confir- ponendo illius objectura ut verum, nego. Concedimus

matur 2° :Multi infidèles habent certitudinem respec- itaque cum S. Augustino, et comrauniore sententià;

suorum dogmatum ; quia haec illis per suos in- dari interdùm ignorantiam invincibilem nostrac reli-
tivam
eodem modo yroponuntur qu0 ru dibus gionis in pueris et idiotis educatis inter haereticos
structores
nostris proponuntur veritates catbolicae; ergo, si iisque posse suam sectam proponi ab instructoribus

respectiva certitudo sufficit, etiam infidèles lenenlur ut moraliler respective certam : supponimus tamen ,

lirmissimè credere sua doginata : ergo et illa credunt quôd facientibus, quod est in se, Deus non deneget

supernà Spiritûs sancti molione. — Respondeo : Nego gratiam ad credenda saltem necessaria necessitate

majorem ; sed est positiva , licet non absoluta quia medii. In eo etiam casu damus quôd infidelis ejusmodi
paroebum ad doctrinam cœleslem
rudis positive scit debeat conari credere suam sectam ut revelalam à Deo,

docendum esse publiée constitutum idem credere , sicut invincibiliter judicans teneri se ad mendacium

aliosChristianos, et parentes, quos ipsa natura ipsi pro vità proximi tuendâ tenetur menliri; sed lune nec

magistros constituit; adeôque positivum fundamen- fides subsequens erit, nisi naturalis et humana, nec
tum, et bine certitudinem positivam, licet respectivam hic intervenit illustratio divina, proponens objecluin

duntaxat liabet. Ilinc ad primum disparitas est; quia ut revelatum.

ad fidem de verà poenitentià aut statu gratis liominis Dico 2° : Ut certitudo respectiva in rudibus suffi-

particularis habendam non dantur positiva signa cre- ciat, non requiritur discerniculum expérimentale.
dibilitatis , nec praeceptum divinum , hoc credendi Prob. primum universim. Discerniculum hujusmodi

adeôque fides firmissima prudenter elici nequil; quse gratis omninôstatuitur, ,um quia experientia illud non
lamen pro nostro casu interveniunt. Ad secundum testatur, cùm rudiura nullus id se expertum esse un-
respendeo Sicut régi est iujurius, qui legem sibi suf-
: quàm quam certitudinem rudes
asserere est ausus, et
(icienter propositam negat esse promulgalam, et quâ- fidèles appelèrent, ad eamdem etiam provocarent ru-
vis transgressione culpam admittit , etiamsi régis des sectarii tum quia illud ratio nulla solida persua-
;

auctoritatem ad lege9 credendas non neget ; ita cùm det, partimquôd ad firmitatem ac certitudinem fidei
incredulii condemnabitur, qui negat revelalionem, in habendam sufficial certitudo, excludens omneraformi-
 ,

549
PARS II. DE ACTU FIDEI. S50

ad uni prœcedenti- pernaturalem non baberet, aut hœreticus foret occul-

dinem prudentem à jndiciis fidei
ccrtitudinem prastatur, tus, quantumvis doctrinam catholicam profiteretur ;
bus, quœ per rcspectivam
ulpole mcritoria, non de- 3° quicumque rudis, Scripturam sacram legens, cer-
partim quôd lirmitas fidei,
lus fieret per similem instinctum de vero ejus sensu
provcnire ex noiitià expcrimentali revelationis
;
beat
capti- cùm verbum scriptum non minus conceptui substi-
divin», sed potiùs ex libère- imperio voluntalis
obsequium auctoritatis divinse tuatur, ac voce prolatum.
vanlis intellectum in
discerni- 1° babet ratio-
obscure proposa. Confirmatur Quia hoc : Nec dicas : Illustratio supernaturalis
esse
culo admisso, sequeretur 1' nec rudibus opus nem teslimonii et verae loculionis divina? internae ;

externa fidei régula, cùm perillum instinctum discer- hmc enim Psal. 84 David dicit: < Audiam quid loqua-
sicut
nere possent verum Scriptura; sensum à falso, tur in me Dominus ;> et S. Augustinus, tractalu 5 in 1

parochi propositionem discernunt, nec aliis eliam ne- Epist. Joannis : Sonus verborum nostrorum , inquit,

cessariurn esse controversiaruni judicem, cùm ex aures perculit ; Magister intus est.... si non sit intùs,

unius pucri aut simplicis ruslici responso res omnis qui doceat, inanis fit strepitus noster.... quos Spiritus

decidi posset ;
2° illittcratos feliciores esse tbeologis sunctus intiis non docet, indocti redeunt. Ergo est lumen
pro- suasivum ut quod. 2°
scientissimis, interse non rarô dissidenlibus circa Objectum fidei proponitur à pa-

positionem an i'.la de fide sit, neene ;

5° nullum rudem rocho non nomine proprio, sed nomine Dei revelantis;
posse in hœresim merè materialem defieclere, cùm, ergo illustratio divina, vel ad ejusmodi propositionem,
stante hoc discerniculo, error non foret inculpabilis ; vel ad ejus perceptionem pertinens, fungitur officio

4° instructoreni ex inculpabili errore falsum dogma revelationis. 3° Hoc ipso quùd illustratio dicalur ali-

proponenlem continué posse erroris à rudi coargui, etc. quid conferre ad certitudinem, illa parlialiter saltem

Probalur secundum speciatim, et quidem contra facit judicium certum, adeôque rudis supra hanc cer-
Perez, \° hœretici tam parùm saepè dubitant de suis titudinem reflectcns potest habere discerniculum arti-
dogmatibus falsis, ac calholici de veris, illisque se ad- culivcri à falso per illustralionem. — Resp. : Ad pri-

luesisse appréciative super omnia eliam post conver- mum , dist. ant. : Illustratio prophetica aut alia

sionem scriô tcstanlur. 2° Vel illa experienlia palet, extraordiuaria babet rationem loculionis ac teslimonii
ac est discernibilis, vel ambigua est, ac discerni ne- divini, concedo ; ordinaria ei qualiscumque, subdist. :

quil? Secundum dici ncquit alias non determinaret ; Habel rationem locutionis propriè et sirictè talis

ad judicium evidens credibililalis : neque primum, quseque objective et per modum motivi ac rationis

quia fidelium nemo, sceluso speciali grati.e privilegio, formali moveat, nego ; habet rationem locutionis mi-
in se cxperiturmiraculosam banc dubitandi aut for- I
nùs propriè talis, quaeque subjective duntaxat et per

midaudi impossibilitaleiu. 3° Nemo experiri potest an I

modum comprincipii agat, concedo. De illuslratione
possit vel non possit dubitare, nisi in ipso assensu fi-
|
primi generis loquilur David, eamque non prophetis
dei aut co posito : cùm ergo judicium credibililalis I
duntaxat et Apostolis, sed et sanctis aliis, ac praeserlim

assensum fidei procédai, illa indubilabililas per dis- j

martyribus, etiam rudibus ac puerulis, in fide ejusque
ccmiculum nequilafficerc judicium credibilitalis. Con- professioneconstantibus,non nego datam saepè fuisse,
tra Pallavic, 1° ejus discerniculum reipsà estrevelaiio juxla illud Christi promissum, Matth. 10, 19 : Neliêe co-

privata, et quidem non lantùm mysterii, sed et mira- gitare quomodb aut quid loqumnini; dabitur enim vobis

culi, aliorumque signoruin, ab inslruclore narratorum in illà horâ, quid loquamini. Quin et ejusmodi illustra-

in mysterii propositi confirmationem ; unde proximè lionem locum habere inperpetuo surdisac mutis, aut
s:iltem accedil ad spiritum privatum bx'icticorum ;
2° aliunde non babentibus sufûcientcm certitudinem cre-
si non est revelalio, ergo débet esse vel illustratio dibilitalis rcspectivam (inler quos eliam genliles facien-
subjective lantùm movens, ac non discernibilis ; adeù- tes, quod in homine inslruclore carenles
se est, sed
que niliil à communi scntenlià eximium aut singulare numerari possunt) maxime ad aclum lidei circa neces-
dicilur : vel objective movel ac discernilur, alque bine saria necessilale medii eliciendum non abnuo sed hxc ;

aigumentis, ad universim probanùum allatis opinio extraordinaria et rariora sunt, imù in ordine ad judi-
bec jam devicla est ;
3° vel rudes tenentur intelle- cia fidei praevia accidere non debent aut possunt, cùm
ctum hoc instinclu illuminalum, submilterc Ecclesiae, ea alias statut deberent actus fidei formaliter taies.

vel non? Si secundum, pio rudibu-» inulilis est Eccle- De secundi generis illustrationibus sermo est apud
si;e infallibililas ; si primum, ergo ul credant, scire Augustinum, qui rectè illustralionem non foris dun-
debent quôd Ecclesia idem senliat; adcoque ille in- taxat sonanlem, sed intùs loquenlem, pneter externas
slinclus ut abslrabens à defimlionibus Ecclesiae, non duntaxat gratias à Pelagianis priùs admissas, exigit. In
sufficit rudi ad judicatidum arliculum à parocho pro- bis vero asscrendis minime S. doclor laboravil ut iis

posilum super omnia esse credeuduoL Contra Espar- prxdicatum novae revelationis aut discerniculi aut mo-
zam : 1 "Incredibile est rudem liàe via pjsse iufallibi- tivi objecti tribueret ; sed potiùs vires illis ex parle sub-
lil'T discernere supernaturalem assensum fidei in jecli vindicatum cùm bas ibat, illustrationes non ad fa-

inslruclore, quem bic ipse non nisi arguilive diccre ci/iùs, sed'adsimplicitcr, modo salulariscilicetac super,

poiest, ulrùm supcrnaturalis sit ; 2 rudis l.de divinà naturali, inlelligeudum necessarias esse conlendcret.
credere non possel articulum etiam revelatum, si in- Ad secundum, nego antecedens : non enim requi-
ti uUor eum proponens tum teropori9 couceptum su- ritur ut parochus stricte loquatur nomine Dei, sicut
 ,

DE F1DE. 552
551

propheUe olim loqnebantur; sed

sufficit quôd propo- luntas non résistât, illae ad summum déterminant in-
tellectum ad assensum innixum
sât doctrinam à Deo revelatam, eonfirmatam per mi- illi evidentiae, et quoad

ab Ecclesià catholicâ creditam iiâc enim minime autem ad assen-

firmitalem proportionatum,
racula, et ;

respectivam sum obscurum innixum soli revelationi divinse et fir-

ratione rudis habere potest certiludinem
doctrinam proponat. miorem, quàm mereantur illa motiva; ergo praeter
quôd parochus vcram
Ad lertium, nego secundam partcm antecedcntis : Hlas cognitiones etiamnùm aliud requiritur, imperium
quamvis enim rudis supra certitudinem de rel>us ab nempe voluntatis.

instructore doctrine cœlestis reflectens possit habere

Objectiones.
discerniculum suce adhœsionis ad banc veritatem po-
1° movelur
tins quàm ad aliam profanam, aut ab alio proposi- Objic. : Intelleclus et rapitur à vero;
tam, id tamen non prœstat talem certitudinem, quse ergo non à voluntatis imperio. Confirmatur 1° : Volun-
nequeat adcequari ab adhœsione ad articulum fidei tas necessilatur ad amorem objecti, quod ut bonum
falsuin ; bine per reflexionem etiam factam articulus quamvis inevidenler proponitur ; ergo etiam intelle-
à falso discerni nequit. clus ad assensum objecti quod proponitur ut verum
licetinevidenter. Corfirmalur2°: Dœmoncsnon babent
Aiiticulus III.
piam affeclionem , et tamen Jacobi 2, 19, credunt et
Ah prœviè ad actum fidei requiratur pia affeclio ?
contremiscunt : ergo fides absolutè haberi potest sine

Dico : Ad omnem actum fidei supernaturalis et in- voluntatis imperio. — Resp. : Dist. maj. : Intellcctus

fuse requiritur pia affectio seu voluntatis imperium movetur et rapitur à vero evidenti, concedo ; à vero

immediatum, posilivum et directum. Ita cumSuaresio, obscuro , aut solùm probabili , nego. In bis, ubi evi-

Lng., alii conimuniter. Probatur auctoritale Ad Rom. : dentia veritatis abest, subjective delerminatur à vo-

1, 5, dicitur : Accepimus graliam ad obediev.dum fidei: luntate per suum imperium quodammodô supplcnle
obedienlia autem pertinet ad voluntatem ; unde S. Tho- defeclum evidentiae ;
quod quidem si fieri non posset,
mas in hune locum, lect. 2, titans S. Augustinum, pro- locum haberet propositio 19 ab Innocenlio XI dam-
bal quôd his quœ sunt fidei, voluntnte consentiamus. nata.

Ad Rom. 10, 10 : Corde credilur ad justitiam; ubi no- Ad confirmationem primam, disp. est, quia ob-

minc cordis significatur voluntas, ut explicat S. Tho- scuritas ac evidentia ,

quâ intellectui veritas propo-

mas, 1. 1; unde Act. 8, 37, Philippus dixit : Si credis nitur , est quoddam malum intellcctus et quoedam spe-
ex tolo corde, hoc est, ex totà voluntate, sicul de cies negativa falsi , adeôquc sufficiens est, ne rapia-

amore Dei ex loto corde prœcepto intelligitur. Quaï tur intellectus ad assensum ; nain sicut voluntas so-

quamvis delorqueri soleant in alium scnsum,et expli- lùm necessilatur ad amorem objecti , si proponitur

centur aut de voluntate permillente, aut de medialà ut bonum sine advertenlià ad rationem mali seu

tamen interpretatio hujusmodi ,

quœ nimis violenta positivi , seu negativi ; sic etiam intellectus tanlùm in

per se intelligitur, aperlè à S. Tbomâ,bîc, q. 2, a. 9, ratione veri necessitalur. Obscuritas autem et inevi-

ad 2, rejicitur. Araus. 2, c. 5, docet initium fidei esse denlia bonitatis non est malum voluntatis nequidemne-
credulitatis affeclum, eumque inesse nobis per inspira- gativum, saltem ita proprium ac est malum intellectus ;

tionem Spiritûs sancli, corrigentem voluntatem nostram adeôquc non sufficit ad suspendendum exercitium amo-

ab infidelitate. Tridentinum, sessione G, c. G, ait : Fi- ris. Ad confirmationem secundam, resp.: Dist. anl.:Da>

dem ex audilu concipientes libère moventur in Deum cre- niones credunt actu fidei supernaturali, nego; naturali,

dentes : ubi libéra voluntatis motio ponitur post con- subdist. : Qui sit liberum obsequium intellectuale ac
ceptam ex auditu fidem, hoc est, post judicium credi- praecisè respectu auctoritatis divinse, nego ;
qui talis

bilitatis. Augustinus, tractatu 26 in Joan. : Multa, non sit , concedo. Dœmonum assensus ad res revela-
inquit, potest facere homo non volens; credere autem tas nec liber omninô est , nec unicè in auctoritate

non potest, nisi ïolens; et I. de Pranl. SS., c. 5 : Non Dei revelanlis nititur, cùm ex naturali intellectus sui
quia credere vel non credere non est iu arbitrio volunta- excellentia moralem saltem de fidei mysteriis aut de

tis humante; sed quia in electis prtvparatur voluntas à revelationis existenliâ habeant evidentiam ; inde ve-

Domino. ro is etiam assensus in dœmonibus non est appre-

Confirmalur ratione :
1" Ad assensum determina- tiativè summus, sed proportionatus duntaxat motivis
lum et positivum intellcctus requiritur causa positiva credibilitatis, adeôque ad illum non requiritur impe-

déterminons : sed fides est talis assensus, neque illius rium voluntatis, quee potiùs in illis veritati reluclatur.

determinans causa positiva est ipse intellcctus, qui in Objic. 2° : Objeetum formale fidei sufficienter appli-

obscuris ab alio determinari non débet : non est mo- catur intellectui , médiate per signa credibilitatis, im-
livnin ,
quia et hoc inevidens est, non obstantibus médiate per illustrationem supernam; ergo super-
praviis cognitionibus : nec est objeetum materiale, fluum est voluntatis imperium. Confirmatur 1° Evi- :

ùtpote quod, etsi etiam ipsum srepè obscurum non foret, dentia credibilitatis non relinquit locum positivo

aflum fidei non facit aut infert; ergo. 2° Assensus fidei dissensui, quia déterminât a.d hoc judicium : revelalio

débet esse liber et meritorius saltem moralitcr et dc- non potest prudenler negari : sed etiam déterminât
nommatrrè^ ergo. 3* Quaniamcumquc etiam éviden- ad hoc : assensus circa revclationem non potest pru-
te» bébeant cognittoœ* piîcvije. h qiwntumvis vo- denler omilii ;
ergo. Confirmatur 2" : Ad credendu>*
 u, ,

553 PARS II. DE ACTU FIDEI. 554

aliquid fide bumanà non requiritur pia affectio , dùm titativè et quoad substanliam supernaluralis. Ita coin-

enim viri pkires iiquc graves rem aliquam factam af- munis tbeologorum. Probatur argumentis iisdem ,

iinnant, intellectus sine voluntatis iniperio ad con- quibus necessilatem piae affectionis ab auctoritale
sensinn inclinatur : ergo ncc ad crcdcndinn fide divi- stabilivimus. Dis pneter alia in tractatu de Gratià al-

nà illa affectio requiritur. lata accedit testimonium S. Augustini, lib. d« Sp. et

Distinguo anlceedens : Sufficienter applicatur, ut Lit. c. 54, scribentis : Yisionum suasionibus agit Drus
intellectus assentiatur ex determinatione objecti ut velimus cl credamus... His ergo modis, quando Dcus
nego ; vis objecti fonnalis obscuri non est deter- agit cum anima rationali, ut ci crcdul (ncque enim credere
minativa, sed dunlaxai objective motiva, ita lamen potest quodlibet libéra arbilrio, si nulla sit suasio vel co-

ut banc viin exercera nequeat nisi mediante volun- cutio ,

cui credut) profectb et ipsum velle credere Dois
tatis imperio et deterniinatione : uli palet in molivo operalur in homme, et in omnibus miser icordia ejus
merè probabili. Ad confinnationem primam, resp. : prmenit nos, elc. Confirmatur : Tum quia voluntatis
Disl. Déterminai ad judicium quo asscrilur non posse imperium per se disponit, et immédiate ac necessariô
omitti assensuin ob inbonestatem omiltendi , con- inducit ad actum lidci supernaturalem, adeôque juxta
cedo; ob fundanientum evidens et rapiens ad assen- communissimam in tractatu de Gratià doclrinam, de-
suin, nego. Ciun judicium credibililalis non alïerat bel et ipsum esse enlilalivè supernaturale : tum quia
veritatis evidentiam, nonexcludit fundamenUun oniit- sicul aclus fldei excedit vires nalune, sic et voluntas

tendi , et licel asserat assensum non posse pru- efficax illum actum ampleclendi easdem vires superat:
denter omitti , boc ipsum tamen propter inhonc- tum quia luec affectio et de se meriloria est, et ralio-

st;itcm asserit , cum quo componi potest omissioim- nem merili tribuit assensui fidei.

prudens, ut accidit quandocumque volimtas peccat Nec dicas 1° : Fides à Scripturâ et Palribus dicitur
omittendo actum praeeeptum. Ad coiilïrmationem sc- initium merili et salutis : ergo affectio pia eamdem
cundam, resp. : Dist. ant. Ad credendum fide humanà procédons nequit statui meriloria, ideôque superna-
non requiritur pia affectio seu voluntatis imperium in luralis. Coniirmalur : Ad judicium credentitatis su-
rébus quoad se facile perceplibilibus et factibilibus, pernaturale non prSerequiritur voluntas supernaturalis
nullamque in credendo difficultatein afferentibus imperans : ergo nec ante actum fidei supernaturalem
transeal; in rébus arduis, exlraordinariis aliisqne ,
requiritur. — Respondeo : Distinguo anlceedens : Fi-
quibus pr&seriim vel rationes vel animi affeclus rc- des sumpta in abstracto, seu prout prsecisè est aclus
pugnant, nego. Hujusmodi autem pleraque fidei my- intellectus, dicitur merili el salulis initium, nego;
steria esse constat. Prscterea disp. est, quia objectum fides sumpta in concrelo , seu prout fidei nomme in-

fidei bumanœ non rarô est evidenter verum ; ipse as- telligitur unum conerctum morale, libcrum ac merilo-
sensus non adlixret objecto firmissimè; animus etiam rium, constans scilicet ex actibus fidei praviis, maxi-
credendinec universalis est, ncc passim in reverentiaG me voluntatis imperante, et intellectus imperalo,
aul obsequii teslimonium praslalur : objectum autem transeal. Patres initium meriti ac salutis tribuentes
fidei divins saltcin formale manet semper obscurum ;
fidei non locutos unicé Cuisse de assensuintellecluali,
ipse assensus firmissimus etexcedens firmilate mcii- vel una conlroversia cum Pelagio ejusque rcliquiis
lum ralionum ad (idem impellentium ; animi praepa- agilala abundè demonslrat. Dixi, transeal; partim
ratio generalis ad credenda firmissimè etiam crédit quia ncc lidcm sic acceplam esse primam graliam ac
difticillima ; protestatio denique reverenl'uc et intelle- initium merendi, palet ex proposilionibus Quesnelli
obsequium
ctus captivatio in fidei semper adest ad damnalis, "20 : Xullœ danlur gratiœ, nisi per fidem ; -21 :

meritum obtinendum. Fides est prima gratià et j'ons omnium aliarum : partim
Au rictus IV. quia et anie (idem dispensantur infidelibus lempore
An actus, (idem prœcedenles sint entitnlivè supemalurules? opportuno et urgente praceplo sufficienter gratiœ ,

Nota. Primam mysterii, revelationis ac motivorum utiostendil damnataab Alexan. VIII :Pagani, JndaH,
propositionem supernaturalem esse, videtur commu- liœretici, aliique liujus gencris million omninb accipiunl
nia acceplio probare , quâ bac uomine illuslralionis à Jcsu Christo influxum : adebque hiuc reclè infères, in

Bupenue usurpatur; pro examine autem loquiluril- illis esse votuntatem nudum et inermem sine omni gratià
bul, A( t. 16, i, de Lydià mulierc teslimonium C.u-
1 : sufficienle. Ad confinnationem, respondeo : Xegocon-
jus Dominât aperuit cor intendere lus quœ dicebantur , sequens ; disparilas est, quia judicium credentitatis,
à Paulo. Denique pro utroque judicio speculalivo, al- ulpolc aclus plerùmque evidens, non est obsequium
leio quidem affirmante revelalionis cxislenliam, al- intellectuale liberum respçctu Dei, quale tamen a< lus
tero affirmante mysterii credibilitatem, siat ulriusque fidei linn ii Scripturâ tum à Palribus slaluiliir; adeô-
nécessitas vel ad lidci actum ipsum vel ad pian) alle- que illud, ad iraitationem hujus, ncc requirit, nec pra>
ctionem requisila. Agimus vero lue duntaxat de piâ su| ponit voluntatis imperium. Prxterca dictamen il-

voluntatis affeclione et judicio credibililalis praclico lud spécial ad id genus aciuum, quos in nobis Deus
seu proximé dirigente voluntatum ad imperandum li- sine nobis libéré cooperanlibus operalur; è contra
dci assensum supernaturalem, (juod aliàs judicium fides, utpote meriloria, nonnisi libère nobis coope-
credenditalis appellalur. ranlibus ponilur; cùm verô liberlatem banc nec in se
Dico 2" : Pia affectio seu voluntas credendi est cn- ipsa formaliter uabeat, ncc ab intellectu oblincre
Tll. ' r.
1S
 ,

K55 DE F1DE. 556

ncccssc est à quo ralis débet etiam statui supernaturalis
qucat, volunlatis impcrium praurc illius habitus :

et liberi et meritorii cienominalioncm participer. sed dici nequit qualis ille sit, et ad quam virtulem per-
Née dicas 2° : Potest quis converti ad veram fidem lineat ; ergo. — Resp. : Nego minorem : Sicul dictum

propler regnnm, divitias, aul aiia eommoda naliiralia est supra specialem esse honeslalem proposilam pire af-

acquirenda, vel mala vitanda, ut experienlia doeet; lèctioni, quœ scilicel relucetin subjeclione intelleclûs
l

sed talis intenlio seu vohinlas amplectendi fidem non ad auctorilatem loquentis et assensu revelationi pra>

est salteni superiialuralis; ergo. Confinnatnr : Ipsa slando ; sic etiam dicendum est, specialem dari virtu-
voluntas, etiam supernaturalis, credendi, potest impe- lem moralem per se inl'usam, distinetam inprimis à

rari à voluntate venialiter malà ; ergo et actus fidei reliquis virlulibus moralibus ob formate objeetum di-

poterit immédiate imperari à voluntate venialiter versiim; deiude eliam diversam ab babilu fidei, qui
malà , ac eonsequenter naturali. — Resp. : Dist. ad intellcctum pertinet, cùm illa sit propria volunlatis ,

maj. Propler illa naturalia vel aequirenda , vel vi- quamvis muluù conjungantur, nec unus sine al;ero
tanda potest quis médiate et remotè converti babilu infundalur aut maneat; denique aliam omniîiù

concedo ; immédiate et proximè , subdist. : Po- à charitafé, utpole ab bac separabilem, etob defeclum
test quis converti ad lidei confessionem exteruam molivi divini non ibeologicam.

vel ad (idem rtierè humanam et naturalem, concedo ;

fl
Rico 2" : Judicium credibililatis praclicum, seu di-
ad fidem internam, eamque theologicam cl supernatu- ctamen credendilalis, eslquoad substanliam superna-
•

ralem, nego. Possunt quidem illa moliva naturalia im- lurale. Probatur: Juxla Apost. 2 ad Cor. 3, o : Non
pcllere liominem, ut indaget veritatem, et ex molivis sumus sufficientes aliquid corjiture ex nobis quasi ex

credibililatis ad judicia lidei pnevia pertingat, qune nobis ; sed sttffkientia nostra ex Dco est : quem
tandem pia affeclio et (ides subsequatur; ad ipsam j
textum concilia et Paires eommuniùs interprelan

verô lidem motivum seu objectum formale esse ne- ;• mr de cogilatione per se ad justificationem et salu-

queunt, ut per se patel neque etiam motivum impul ; lem pertinente ac déponente; qualis prae aliis omnibus
sivum ex se suflicicns dici possunt. Cùm enim eapli- dicenda est judicium praclicum. llinc Araus. H, cap.
valio intelleclûs et assensus firmissimus verilati 7, sic loquitur : Si quis per naturie vigorem bonum ali-
obscura pneslilus merilô inler opéra ardua et liberlali quid, quod ad salutem pertinet vilœ œtemœ, cogitare ;
aequè ac natïvœ volubilitati repugnanlia ferè praci- ut expedit, aul eligere, sive salutari, id est, evangclicœ

puum locum oblineanl; moralitcr loquendo impossi- prœdicationi consentire posse confirmât absque illumina-

ble videtur, ut quis propler moliva ejusmodi sola tione et inspiratione Spirilùs sancti , hœretico fallitur

lidem internam ac veram suscipiat. Hinc S. Augusti- spirilu, non inlelligens illud Apostoli : Non qubd idone

nus, 1. de Catecbis. Rud., c. 5 : Rarissime' accidit , in- sumus, cogitare aliquid ex nobis, elc. Similiter S. Au-
quil, imb verb nunquàm, ni quisquam reniât, volent fieri gusiinus eumdem textum usurpans, 1. de Pra?d. SS.
chrislianus, qui non sit aliquo timoré Dei perculsus. Si c. 2, judicium credibililatis esse snpernaiurale con-
enim aliquod coimnodum speetandoab hominibns, quitus tendit ;
quin ex eodem evincit etiam alias cogitationcs,
se aliter placiturum non putat, aut aliquod ab hominibus affectionem voluntalis précédentes à Rei dono proii-
incommodum devitando, vult fwri cluistianus; non fieri cisci ; dum 1. 2 ad Bonif. c. 8, sic scribit : Cogitare

vult poliùs quàm (ingère : fides enim non est rcs salvandi aliijuid, uliqv.e bonum, minus est autem cogitare quàm

( alii legunt salutantis, boc esl , assensum gestu signi- cupere. Cogitamus quippe omne quod cupimns, nec ta-

ticantis) corporis, sed eredenlis (u:im>. Ex co autem men omne quod cogitamus. Ciun igitur minus
expiants

capite niultô minus illa motiva suiïiciunt ad fidem su- sit, quàm cupere., potest enim homo cogitare bo-
cogitare

pernàlafalem, cùm haec r.on sit sine graliâ, gratia au- num quod nondùm cupit ; et proficiendo postea cupere
î.'inoidima-ièdonclur temporc opportuno. quod'certè quod anlea non cupienao cogitavit : quomodb adid quod
non babclur per illas inlcnliones prorsùs lerrenas, minus est ^id est, ad cogitandum aliquid boni, non sumus
aul eliam peccaminosas. Ad confirmationem respon- idonei tauquàm ex nobismetipsis, sed su/ficienlia nostra

deo Transcat antecedens

:
nam propric loquendo ; ex Deo est ; et ad id quod est amplius, id est, ad cupien-
aclio supcrnaiuralis non polesl fieri ex fine malo, sed dum aliquid boni sine divino adjutorio idonei sumus ex
dunl.ixat cum inalo (ine aut affecta. Nego consequens, libero arbitrio? Confirmatur 1° : Sicut, juxla can. i

disparftas est, quia in priori casu volnntas credendi concilii Carlbagincnsis, quod nomine Milevitani H
honesla supponilur babere propriam libertalcm et alias laudalur, donum Dei est scire quid facere debea-

motivum honestum : adeôque de se, intrinsecè et l'or- mus , sic idem etiam dicendum est de judicio practico
maliler sitôt bonesla est, sic etiam supcrnaiuralis credibililatis, quo scimus ,
quid credere debeamus ;

esse potest, quamvis exlrinsecc ac denominalive eliam cùm gratiam non minus ad initium fidei, quàm ad
mala ab actu pnccedcnli dici qucat : cùm verô ex operis exordium necessariam esse, constet ex dogma-
adverso actus fidei de se ac intrinsecè liber non sit, te Eeelesine contra Semipelagianos : ergo judicium il-

ac proin nec lbrmalilcr honestus ac meiitorius, nisi lud supcrnaturale esse conficilur. Confirmatur 2°: In-
volunlatis imperium bonestum ac moralitcr bonum ler omnes cogilationes praeambulas nulla est ,
quai
procédât, nec fundamenturn quidem adesl pro aclûs magis disponatper se, ac positive inducat ad superna-
fidei supernaluraVilale. turalem piam alïectioncra, quàm judicium praclicum
Nec dicas Z" Si admittatur pia aiïcclio supernalu- credibililatis : sed niliil nicrè nalurale per se ac posili-
 ,.

557 PARS 11. DE ACïï F1DE1. },w

vèdisponereacinducere potest ad su, ernaturale ; ergo. autem nonnisi ciun lidei babitu desinere videtur ex

Necdicas 1° : Judicium illud non exigit concursum data proxiinè ratione. Deinde verô non niultrplicari

gralix rationc objecti,quia obligalio credendi nalura- babitus sine necessitate, probat diversitas objecti for-

lilercognoscibilis ao cvidens est ; nec ratione potcnliae, malis et modi tendendi, qiue non sinit boc judicium

ulpole quai ex se vires sufficientes babet ad ejusmodi practicum reducere ad babitum fidei, ut Thomiste
objeetum cognoscendum ; nec ratione piie affectionis, contendunt.
luin quia suflicere potest naluralis cognilio volunta- CAPUT II.

DE NATIRA ACTUS FIDEI.

tem supernaturalem pr^cedens, tum quia supernalu-
ralilas pia; affection is non desumitur à cognitione di- ARTICILIS I'UIMLs.

rigcule scd à principio supernaturali influente. — An actus fidei supernaluralis necessariu sit vous?
Resp. •
Permhsà prima et secundâ parte, nego con- Nota. Nalura; noinine solelbic intelligi tum ipsa ici
seqnens, <iuia desideralur auxilium graliie ratione essenlia, tum proprietas. De essentià lidei, boc est

ipsias cogilalionis salutaris cl ut expedit, quemadmo- de objecta materiali formais et modo tendendi proprio
(h'iui Arausicanum loquitur. Ad lerliain parteni, nego dietum baclenùs; proprielales ejusdem sunt libellas,
assuniplum. Quoad priniain prob., rursùs nego as- boneslas, supernaluralilas et merilum magis aulem ;

suniptuin ob rationem in conf. secundâ dalain ; cui controverse suntveritas, cerlitudo et obscuiïlas; et
accedil tum quôd sicut ad actum voluntalis spirilua- de bis agendum. Falsitas fidei baberi potest vel ex ob-
Iriii rcquiniur cognilio spiritualis, ad actum materia- jecta materiali non ita se babente, ul créditai-, vel ex
li-iu potentia- appetitiva; cognilio inalerialis ; ila ad objecte formali non existenle, propter quod eredilm
volilionein supernaturalem cognitio ejusdem ordinis l'nde bic duplex qmeslio proponitur : prima, an rcs a
pramiilli debeat ; tum quia aliàs ratio congrueiilia: non Deo rcvelala, elsi per se sit conlingens, sit inlallibi-

adesscl pro necessilale fidei supernaluralis ad placen- liler vera, absolulâ inl'allibililate ex hvpelhesi di-
diiui Deo contra Script, et concilia; cùm eliambicper vine revelalionis? Secundâ, an ad actum lidei super-
cognilionem aut lidem naluralem posset quis moveri naluralis sufficiat revelatio apparens tanlùm et exis-
ad a:nanduin Deuin. Quoad secundain probalionem, tiinata ? IYior porrô dependel à gemino boc qua;silo :

concedo assumptmn, sed nego supp. quôd inde saper- An Deus non lanliun nunquàm falsum revelaverit,
naturalilalem plœ affeclionis dedueamus aut boc argu- aut mentitus sit, sed el falsum rcvolare aul nienliri de
incnlo utanuir. Non eniin arguimussie : Cognilio prae* polentià, ut vocant, absolulâ nequeat; posterior autem
via est supunaturalis ergo ; et pia affectio : sed è con- circa duos casus versatur, quibus revelatio reipsà non
versopiaaffcelioestsupcri)aliiialis;ergoetcogiiitiopra- facla, existimari lamen ac apparere potest lanquàm
cliea, lanquàm prsevia dispositio ultimaproportionata. fada ; aller nempe est si objeetum in se falsum vel
Nec dicas 2° : Sive dicatur pia affectio sequi nc- impossibile,verbi gralià, quôd tola Trinilas sit incarnata
cessariô ad judicium practicum, sive non, potest col- per errorem putatur esse revelalum à Deo : al ter si o! ijee-

ligi ,
judicium boc non esse supernalurale ; nam in lumquidem insesitverum, non lamen à Deo revelalum,
primo casu quia nec pia affectio, nec (ides essent libéra; et nibilomiiiùs per errorem revelalum esse judie< tur.
ac roeritoriac , eonsequerrler nec supernaturales, fru- Dico Deus falsum nunquàm revelavit, nec ab-
1° :

slra omninô requirerctur sup'rnaturalilas judicii prae- solulè revelare potest adeôquc sicut objeetum à Deo
;

vii ; in secundo aulem sequerctur voluntalem posse revelalum inlâllibililer verum est, sic etiam lidei di-
négligera suasionem judicii praelucentb ; unde et ex vina; actus necessariô est verus ex parte objecti inale-

supposila judicii supcrnaluralitate proflueret boc ab- rialis. Probalur prima pars. Quamvis respectu erea-
surdum, quôd homo simul haberet actum supernatu- tararinn diversa et separabilia feint , dicere physicè
ralem ei siir.ul essel irïfidelis. Confirmatur : Rursùs falsum, dicere moraliter falsum , ac formaliler nien-
pro boc judicio statueitdus esset habitue supernalura- liri ; hœc lamen in Deo sunt realiter idem, nec à se
lis; qui lamen vél assignari non potest, vcl pro libitu invieem separanlur quia, primo, quidem Deus neces-
assignatus auget numerum supcrnaiuralium sine ne- sariô et infallibililer scit esse falsum, quod physteé
cessitale. — Resp. -1'
: Nego assumptmn. Permisse falsum cst,ade(Vp,'c ilïml dicenscliam scieuler falsum
ulràque probatione, nego, in secundo casu evenire dieeret ;
secundo autem ,
quia Deus infalliliililer scit
majus absurdmn, quàjn ex eo quod quis illustrationem obligationem ortani ex dictamine su;e sapicniia\ quôd
ac motionem super nam, quam babet, non seqnatur: nempe sibi loquendum non sit coiilra veiaeilalein ac
aui intelligens obligaiiooem servandi prxcepta, ea ni- nienii'in siiam,ne r* dilal se Ode indignum adcoipic
bilominùs violet. Ad conflrmationem, resp. assignari dieens physicé te seienter falsum mentiretur forma-
inpriniis a nobis pro habita speciatem pr udentiam m- lilcr. Atqui Deum nunipiaiii esse nientiluin, Si ri-

fusam, dictantem debilum et obligationem credendi ;

plura t<'slalur, Nuin.i.", l'J : Son est Deus t/nasi Iwnio,

hanc verô ab babilu prudenlix gcneraRa mfuso di- ut nientintiir, neijuc ul Filins liomirtis ul muletur. IH.ut

sUnguimus; tum quia bic esl directivus virtuttnn mo- ertjO, et non ftiricl? I.orutus esl, et non implelil! Ad
ralium, (idem sequenlium, illa aulem per se sautera 'lit. 1 , 2 . .S'/'fs vitir irieniiv ijuain proniisil , ijni non
ûdci babitum praecedit ; tum quia prudentia gencralts mcnliiur Deus. Ad Koni. .">, 1 : i.st ttttiem Deus veia.i :

guperua amitlilur pereunte charilate , ad cujus eomi- munis ituleni homo mendux , sicut seiipluni est : / i

tatuiu icquè ac vi.uitcs morales, pertinet; spcciaUs jitsiificeris in smuoinbus luis, et NHN cùm judicar\s.
 ,

559
DE FI DE. SCO

Ad Hebr. C, 17, 18 : In quo abandonnais votais Deus ptitat aliquando esse menliendum, ne forte et lune men-
ostendere pollicitationis hœredibus
immobililalem con- tiatur, cùm prœcipil ut credamus. Unde enim scire po-

sui, interposait jusjurandum, ut

per duas res im- test, utrùm et tune habeat aliquam causant, sicut ipse
silii

mobiles, quibus impossibile est mentiri Deum, forlissi- putat, mendacii Quo génère admisso atque probalo,

habeamus ergo. Confirmatur omnis omninb fidei disciplina subvertitur.

mum solcitium , etc.; :

aliquid egit quod repugnaret alicui per- Dico 2° Actus fidei théologie* supernaturalis ne-
Deus nunquàm
:

fection! divin» ,
quia judice S. Ambrosio in Num. 23, cessariô requirit revelationem divinam aclu existen-

est impossibile Deo quod natures ejus contrariant est. tem ; adeôque est necessariô verus etiam ex parte oo-

Sed si Drus aliquod falsum rcvclàsset, et ad illud ere- jecti formalis. Ita communissima.
denduni propter auctoritatem suam nos obstrinxisset, Probatur : Nec fides propriè lalis, nec fides tbeo»o-

ut lieri implicite in omnibus à Deo revelalis, alibi gica, nec supernaturalis denique haberi potest, ubi

ostensum est, egisset contra veracitatem et sapienliam Deus reipsà objeclum non revelavit, aut non est loeu-

suam, ejusque dictamen ac obligationem ergo. ;

tus. Pars prima patet ex naturà et motivo fidei ; sicut

Probatur seconda pars Deus necessariô ac essen- : enim vera scientia demonstralionem, ita fides loculio-

tialiler est infinité sapiens, verax et bonus; tum quia nem requirit tanquàm specificativum suum essentiale :

lue sunt perfectiones simpliciter simplices , necessariô ergo illà reipsà déficiente fides propriè talis haberi non
convenienles Deo, tauquàm enti secundùm omnem potest, sed credulitas duntaxat quaedam et conatus
ralionem infinité perfecto tum quia alioqui non foret : vel aflectus credendi. Pars secunda liquet ex supra
Deus, seu ens quo excogitari non posset melius ;
cùm dictis; quia fides theologica, quœ hoc prœdicalum
eus, quod nec falli, nec fallerc posset, Deo bis perfec- saltem à motivo participare débet , non al'finnat

tionibus destituto prœstaret : ergo nec absolutè qui- unuin objeclum materiale , sed et ipsam revela-
dem revelare falsum potest. Inde enim illud est di- tionem divinam asserit ac crédit : ergo, supposità re-
clum Apostoli: Impossibile est mentiri Deum etAugu- , velalionis abscntià,et desliluitur piu'dicato rationem

slinus, 1. 22 de Civ. c. 25 Si volunt invenire quod : actùs theologici conferenle, et caret speciali suà len-
Omnipolens non potest, habent prorsits ; ego dicam : denlià, adeôque non erit theologica. Pars lertia pro-
Mentiri non potest. Conflrmatur : Si Deus posset reve- batur : Sicut répugnât actus supernaturalis peccami-
lare falsum , non esset summà fide dignus, ncque nos nosus, sic etiam supernaturalis falsus implicat, quia
teneremur illi firmissimè credere ,
consequenter cor- non minus in ordine divino per participationem, ad
ruerent omnia fidei nostrac fundamenta , fides noslra quem actus entitalivè supernaturalis ab omnibus re-
foret inanis, spes incerta, et securitas nulla. Sed Deus feriur, quàm in eodem ordine per essenliam imper-
ob suas perfectiones simplices summà fide dignissi- fectio et intelleclualis et moralis, babere locum nequit;
mus est, atque bine meretur firmissimam à nobis cre- ergo actus fidei supernaturalis revelatione pure existi-
dulilalem, ergo. matà non potest, cùm in casu primo ratione
niti

Si ais i° : Sufftcit ad fldei noslra; certitudinem utriusque objecti, in secundo autem saltem ratione

quod Deus decreverit, verum semper loqui. Respon- objeeti formalis , actus falsus evaderet.

deo : Nego : tum quia, ubi Deus dicitur verax, et Confirmatur : Tridentinum, sess. 6, c. 9, loquens

omnis bomo mendax , opposilio veracitalis divime et de aclu fidei circa statum gratine, inquit : « Cùm nullus

mendacitatis bumanse non babet se unicè ratione scire valeat certitudine fidei, cui non potest subesse
actûs secundi, quandoquidem etplures bomines men- falsum, se gratiam Dei esse consecutum : » quibus ver-

tili non fuerint; sed ratione polentiic et actùs primi; bis si non decernil, saltem supponit, nec ex parte obr

luni quia admissà in Deo possibilitate revelandi fal- jeeli, nec ex parte motivi, falsitalem in actu fidei

sum , certus onminô esse nequeo , an Deus boc suum theologicac locum babere; ergo, cùm falsus esset actus

decretum revelando verum dixerit neenc. fidei saUem ex parte molivi, qui niterelur revelationi
•
Si ais 2" : Sufficit Deum non tantîun dixissc se ba- merè exislimalae, verus fidei actus revelationem divi-

bere illud decretum, sed etiam gravi pracepto nos nam aclu exislentem exigit.

obligare, ut sibi bocloquenti credainus. Resp. : Nego;

Objeciiones.
tum quia, si Deus falsum loqui potest, \el negalà, vol

non iinpcdicnte perfectione divinà, eadem aut similis Objicies contra primum Teste
: Scripturà Deus de-

non obstabit, quominùs ad illud credendum nos etiam cipit Pseudoprophetas, Ezech. 14 : Propheta cùm cr-

obligare possit; tum quia sicut Deus in opposità sen- raverit et locutus fuerit verbum, ego Dominus decepi
tentiâ dicere potest, se babere decretum, quod reipsà prophetam illum; utitur spirilibus malis ad decipien-
non babet; sic posset etiam dicere se voluntatem nos dos bomines in peccati pœnam, ut docet S. Augustinus,
obbgandi babere, quœ lamen reipsà illi non adesset : 1. 83 Quaest. q. 53, et liquet ex 1. 3 Reg. 22 : Dédit

adeôque bomo certus minime redderelur, utrùm ficlè Dominus spiritum mendacii in ore omnium prophetarum
M simalatè, an verè ac seriô Deus pra;cipiat. Qux tuorum; et 2 ad Thessal. 2 Ideb mittet illis Deus ope- :

iiliorinatii) eongruit cum illà S.Augustini, quà, 1. de rationem erroris, ut credant mendacio; fcfellit, licetbis

Memlacio, c. 8, probat omnem nalunc ac doctrin:e consullus, Judic. 20, ïsraclilas, eosque in errorem et
btttilotioMB desirui, si dicatur mendacium aliquando cladem ileralam, à-Benjamitis acceptam, induxit. Er-
ie licilum : Quomodo, inqnit, credendum est eu qui go Deus videtur menlilus esse, aul révélasse falsum.
 1

Sfit PARS II. DE Af.Tr FIDEI. 562

— Respomleo : Distinguo primant partem anteceden- posteriori innoluit, praedictionem non fuisse absolu-

lis Dcus dccipit Pscudoproph lus négative ac per-

:
lam et à conditione proecisam, cùm ex Scripturà per-

missive dunlaxat, concedo positivé et activé, pr.cci- ;

feclionibusque divinis ejus infallibilitas ac fidelitas

pieudo scilicet, infundendo aut inlendendo mendacium manifesté conslet; 2 ad Tim. 2, 13 : llle (idelis per-

vel deceptionem, nego. Sicut in tractatu de Peccatis manet, seipsum negare non potest. Régula porrô uni-

ex mfallibiii Sciïpturarum lide, et nalurae divine san- versalis dignoscendi num promissa aut min» divinae

clilate negavimus, Deum esse causam propriam ac per sint absoluta: ac universales, an conditione tacilà af-

se auctoremque peccati, sic ex iisdem Scripluris ac fectai, vel cum quâdam exceptione inlelligendx ( sœ-
sapientià vcracilatcqueDeo essentiali negandiun,
Deum piusculè enim occurrunt in Scripturà propositiones

esse causam propriam et auclorcm deceptionis vel non nisi in sensu morali universales, ubi, quùd parùm

mendacii. Porrô ex diclis ibid. intelligitur diversus niiiilo reputelur vox omnis pro plerisque aut ferè om-
modus, quo Dcus se in rébus ejusmodi permitlendis nibus usurpatur), dari non potest; sed disci ac colligi

habere possit. Secundam parlcrn distinguo similiter; debent vel ex ipsis promissionis aut comminalionis

quod S. Auguslinum altinet, is suum diclum ibidem verbis aut circumstantiis, vel ex alterius Scripturà;

apertè pluribus pro noslrà senlentià explicat; ex his comparatione, vel ex gravi ac evidenti ralione, vel

paticaista sufûeiant Non iluqueDeus deceptor est, quod

:
etiam ex traditione aut declaratione Ecclesiœ.

crederenefarium ac impiumesse, quis non intelligat? Sed Inslabis 2° : Angeli, prophelre et viri sancti mentiti

merilorum jusiissimus distributor, faciens quœdam per sunt. Primum accidit in Rapbaele, qui Tobia: comitem
seipsum, quœ Mo solo digna sunt, eique soli conveniunt, se ofierens, dixit se nomine Azariam, magni Ananioe

sicuti est iUuminare animas et seipsum eis ad perfruen- Glium, unum ex filiis Israël, et quidem ex tribu Nepb-
dum prœbendo beatas prœstare; alia per senientem sibi tbali. Secundum in Michaeâ, qui, 3 Reg. 22, regem

creaturam, integerrimis legibus pro meritis ordinatam, Israël alloculus : Yade prospéré, inquit, el tradet cam
quœdam eorum jubens, quœdam permitlens, etc. Eadem (urbem Galaad) in manus régis. Item in Elisaco, qui,

est responsio ad tertiam partem, qua: etiam simplici- 4 Reg. 8, promisit sanitalem Benadad, quamvis even-
ler negari potest; ciun enini neutracxbinis Israelila- tus ulriusque dicti falsitalem probant. Terlium in
riun quaeslionibus, quibtis Deum consuluerant, versa- Abrabamo et Jacobo, quorum ille, Gènes. 14, cùm
retur de eveuiu praelii, clades ileratô accepta divina: ad monlem, filium immolaturus, et bine redilurus
irct

deceptioni minime adscribi potest. Quod vero spem solus, tamen famulis dixit : Revertemur ad vos; hic
eorum erronée conceptam permiserit Dcus, nec ejus verô pluribus mendaciis induxit Isaacum ut sibi bene-
veracilati nec sapienlix répugnât ;
quin illius permis- diclionem daret. Sed haec mendacia ipsi Deo videntur
sionis justissima ratio fuerat, ut nempe peeeata ido- adscribenda, cùm ea prolata fuerint ab illis instinctu
lokiiike ab IsraeliUs priùs commissa, et eorum pne- Spiritûs sancti; ergo. — Respondeo, non omnia dicla
ûdcnlia culpabilis, quam, cap. cit., vers. 22, apertè vel facta quorumlibet etiam sanctorum et patriarcha-

docet,'pœnis commeritis plecterenlur. rum, qua: in Scripturis narrantur, à mendacio vel

In-i. 1
"
: Dcus vel per se, vel per propbetas mulla peccato sallem matériau* excusari; Deoque proin in-
pradixil, promisit aut comminalus est, qua: caruerunt spiranti adscribi possunt : ad excmplum primum, Ra-
eflectu; sic,4Reg. 20, denuntiatuniesl Ezechise : Mo- phaël vero sensu dicere polerat se esse Azariam, hoc
rieris tu, et non vives. Gènes. A, Caino, limenti ne oc- est, auxilium Dei ; filium Ananiae, hoc est, obnubilatiseu
cidcrclur promisit Dcus : Nequaquàm ita fiet. Jonac 3, latentis Dei; unum ex filiis Israël, hoc est, videnlis

propbeta nomine Dei minatus e^l : Adhuc quadra- Deum; ex tribu autem Nephthali et captivilate Ninive
ginta dies, et Mnive subvertetur. — Rcspondco : Dis- Tobiam seque esse dicebal angélus, inlelligens locum
tinguo antecedens : Deus reipsà etabsolulè pnedixit, et terminum à quo ambo venissent. Conformando

promisit aut comminalus est qua: caruerunt eflectu, nempe respousum ad interrogationem Ragu lis Vnde :

nego; vel reipsà non praedixil, vol condilionalè dun- estis? Tobi.e 7, 3. Alii addunt, Tobiam juniorem reipsà

laxat, concedo. Exemplum secundum pertiuet ad illa ex bàc tribu descendisse, angeluin aulem se ex eàdem
que Deus minime pnedixit ; Caino enim non promi- dixisse, non quôd reipsà esset, se<l Azariam repraesen-
seral simpliciler libcrtatem à morte violenta, sed so- taret, inde oriundum. Ad secundum, Micbacam haec
liun quod à quolibet primum obvio cl impime n >n es- dixisse, per ironiam, qua: ex proferendi modo aliis-
SCl occidendus; sic enim lextus babel, et quidera que circumstantiis etiam audienli innotuit; unde Scri-
t'unori Caiui respondens : Nequaquàm ita fiel : sed orn- pturà prosequilur : Dixit autem rex ad eum : Iterùtn

ais qui occident C.ain, septuplant punie tur. Primum el atque iterum adjuro te, ut non loquaris mihi nisi quod
lerlium sunt exempta praediclionum conditionatarum, rerum est, in nomine Domini. Elisaeus autem rectè.

scilicet moriendura Ezecbiae, el Niuivitis esse pereun- dixil morbum Benadadi non esse letbalem; adjunxit
tluin, nisi illius precatio bumilis et borum Bera pœ- tamen obilurum, ncmpeex Hazaelis scelere, uude sic

nilentia iulercessura Bit. Tacilam aulem conditionem respondil : Vade, die ei :Sanaberis. Porto ostendit mihi
hujusmodi tum promissionibus lum minis divinis fuisse Dominui quia morte morieiur. Ad lertium, Abraha-
s.ijiius adjunclam, probatelipsa conditioois expn 1 inmn non esse con ira menlem locutum, duplex cx-
mentio in aliis Dei pnedictionibus, cl eventus rerum plicatio probal; vel enim de se dunlaxat verba faciens

praediclioni tpecie tenus contrarius, ex quo v «-lut à more Ilebneorum, et mine etiam principum, plurali
 Kfi:
DE FIDE! r,fi4

vel fide cognovit aut certè quarlum, posleriora textûs membradocentnullam bie
osas est loeo singularis :

speravit, Isaacum brevi post immolationem

suscilatam subesse antilogiam, cùm Deus non fuerit Jechoniâ;

iri, ut promissiones de illo factse

implërentur. Jaco comminatus sterilitalem absolutam et corporis, quâ ne-

hum reipsà adeôque non ex inspiratione divinà, sed garentur proies qualescumque, sed respectivam et no-

permissione tantùm inentitum esse, inullorum Patrum minis,quâ negabantur proies et hœredes potestatis re-

opinio est à mendacio illum excusât S. Auguslinus,

:
gi;ieaut supremimagistratùs in Judà. Idverôexcommu-
10, eô quôd ipse typas, et nisententiàcontigit, eu quôd in diebus Jechoniâ de se-
J. contra Mendacium, c. fi-

gura Christi fuerit, atque hinc omnia ipsius facta et mine ejus non fuit vir, hoc est, filius, qui sederit super

verba in illà liislorià figuratam ac mysticain significa- solium David, et potestatem habuerit in Judà, Sala-

tionem gérant Christi et Ecclesise : S. Thomas autem thieïe scilicet absque dignitate et in captivitate mor-
in scripto secundo ad Hannibald. et in 5, dist. 28, tuo ,
quamvis Zorobabel ejus nepos prœrogalivam

qusest. unie, a. 2, adl, exeo capile cumdem à men- ducis in Jud;eam reversorum sit nactus. Alii cum
dacio viudicat, quia id significare intenderit, ad quod P. BerTuyer planiùs rem componunt qui orig'mem ,

Spiritus sanctus verba ordinabat. Jam verô, cùm Ja- Salathielis et Zorobabelis, quorum inter duces et pro-

cobuB, secundùm revelalionem divinam, Cènes. 2r>, genitores Christi Agganis et Matthanis memincrunt,
Rebeccae factam : Major servie! minori, nôsset se ordi- deducunlex Johanan, seu Jechoniâ, primogenito Josiam
naium ad benedictionem primogcniii referendam, di- fdio ; non autem ex Jechoniâ , Joakimi filio et Josise

cere poterat se esse primogenilum reprsesenlativè, seu tantùm nepole, quem minœ divin» apud Jeremiam
secundùm r
j is et Dei dispensationem, fecisse quod si- feriebant. PraHerquàm enim, quôd Deus non videatur
lti, ut hàc rationc primogenilo, Isaac prœceperat ad préservasse singularem illam nascituri olim Dei avorum
obtinendam benedictionem : pôtuit cliam adhortari prœrogativam loties maledictœ illi generationi, quam
patrem ad coinedendnm de venatione sua, sub hàc nec minimâ quidem dignitate inposterum eximiam vo-
impropriè sumptâ intelligendo carnem kedinam ad luit ; tfgrè profeclô genealogia à S. Matlhsco pertexta

fermai hnitationem paratam. et ab Aggœo dunlaxat indicata conciliari potest cum

Insi. 5*: Christus ipse et Scriptura sacra videntur illà, qmede junioris Jechoniae posleris in Paralip. l.c.

multa falsa dixisse, et sibi ssepiùs conlradixissc : Joan. refertur. Plura de bis interprètes, et Scriptura dogma-
7 : Non ascendo ad diem feslum ipsum; qnamvis postea licè ac polemicè explicata.
ascendisse legalur. Eccli. 49 : Prœter David et Eze- Obj. 2° : Dolus non est intrinsecè malus; tum quia
chiam et Josiam omnes peccalum commiserunt; cùm dalur dolus pius : tum quia à S. Paulo est adhibitus
(amen et horum qusedam alibi prodantur: Joann: 5: dicente, 2 ad Cor. 12, 16 : Cùm essem astulus, dolo vos
Si ego teslimonium perliibeo de meipso , testimonium cepi. Ergo nec mendacium intrinsecè malum est :

meum non est vermn, et Joan. 8 : Etsi ego teslimonium consequenter Dco est possibile. Confirmatur primo :

perliibeo de meipso, verum est testimonium meum; Je- Mendacium tantùm est malum, quia est probibilum :

remias,22,de Jechoniâ: Scribe virum istumsterilem... ergo scclusà prohibitione non erit malum. Sed Deo
nec enim erit de semine ejus vir, qui sedeat super solium nihil est probibilum, cùm superiorcm non habeat :

David , et potesiatem habeat ultra in Judà; cùm (amen ergo mentiri Deo non est malum. Secundo, Deus Ja-
1 Parai. 3 dicalur: EUH Jechoniœ fuerunt Asir, Sala- cobo dispensa vit in lege non menlicndi, ut Innoc. III,

'liirl , Melchiram, Phadaia, etc. , ac 1 Esdr. 2, Agg;«i c. Gandeamus, de diversis innuit: ergo à fortiori pole-

etMattb. 1, Zorobabel filius Salalhiel legatur fuisse rit ipse mentiri. — Respondeo : Nego antecedens; ad
dus Israelitarum è captivitate redeuntium. Ergo. — probatiortem primam distinguo : Dalur dolus impropriè
Respondeo: Nego antecedens; ad cxemplum primu-m, talis, qui dicitur bonus propier (incin bonum eo in-

Chrislus unicè dixit se non ascensurum co modo quo lentum, concedo; datur dolus pius, qui sil propria

ascenderc rogabatur, scilicet in comitatu fralrum suo- deceptio, nego. Neque liic etiam moraliier pius son
rnni s>' rogantium, ac publiée ad gloriam suam mani- bonus cùm finis quantùmlibel bonus non
dici potest,

rcslandam; hinc mox subjicilur: Et ipse ascendil ad exenset médium malum. Ad secundùm nego assuni-
du m ptum lîa'C enim ab Aposlolo non dici asserendo,
festum non manifesté, sed t/nasi in occullo. Ad se- :

t mdum, hoc elogio non oinne, sed idololatriœ dun- manifestum l'acit ipse conlextus. Ad Conlirmationem
laxal peccatum excludebaïur , quod, quia gentis He- primam respondeo Distinguo antecedens Menda-
: :

brcenc quasi proprium et reliquis regibus commune cium esl malum in crealurà, quia est probibilum lege

fu rat , hic ah Ecclesiaslico per antonomasiam intel- scilicet tam nalurali quàm positiva, concedo; est ma-

ur. Ad tertium texlûs primi sensus hic est: Si lum in Deo, nego; equidem ubi non est lex, ibi non
,

soins ego de me testimonium perhiberem, vestro qui- est prrevaricatio ; adeôque cùm respectu Dei lex pro-
«I-iii Judicio (loquebatur enim Christus ad sententiam priè lalis locum non habeat, nec in co propric pecca-
et confessionem Judxorum), non foret verum, hoc lum datur : quia lamcn voluntas nec mcnliendi nec
e->t, li.li; ii;gniun ; secundi aulem sensus est, reipsà fallendi necessaria, ex Dei essentià et perfectionibus
testimonium Christi esse verum, tum quia ex suà na- promanans, cum à mendacio non minus impedit, ac
lurà falsum dicerc non poterat, suamque oh auclo- lexaliqua, si daretur, abslinerc posset; ir.de est, cur
rilatcm omnem mendacium
merebatur (Idem ; tum quia non Deus non tantùm nequeat mentiri, sed et
necessariô prohibeat, à quâ ralione mendacium
ij.v oins sed Pater cum forma-
. el de ipso leslabafur. Ad
 , ,

5Co PARS II. DH ACTU FIDEI. KG6

liter malum cssc in traciatu deactibus humanis osten- hune sensum cognoscere qneat. Jam verô resiriciio

diiur. Ad sccundum respondco Innocenlium non di- pure menialis à mendacio non differt, ut declaravit

ccro, dispensatum fuisse cum Jacobo ut nientiietur, Innocent. XI, damnans hanc ordine 26 •
Si quis vel
scd ipsiun oxcusari posse à mendacio, quia divinà rc- solus, vel connu aliis, sive intenogalus, sive proprià
velaiionc illiconcessuni eral, ut cjusverbaverum scn- sponte, sive reercationis causa, sive quoeumque alic fine

sum liabcrcni, ideôque sine mendacio ila loqnerelur : juret se non fecissc aliquid quod reveràfecit, inlelligendo

mule idem pontife* videtur supponcre seutcntiam intra se aliquid aliud quod non fecit , vel atiam viam
SS. Atigusiini el Thomx lanquàm vcram, non autem ab eà in quà fecit, vel quodvis aliud additum verum ,

in alionim Palrum sensu esse locutus. |

reverà non menlitur, nec perjurus est. Nam in ejusinodi
Inst. \" : Deus poiesi nicndaeinni pweciperc, ut pa- i
loculione verba de se, spectalis omnibus civcnmstantiis,

tet in co, qui invincibililer putat nicndaeium ad sal- sensum falsum, aut menti loquenlis opposition ba-
vandam suant vilain liciium, quia hic lege nalurali bere, per se liqiici : eadem verô verba ul conjuncta
ac eonsequenter divinâ tenctur mentiri : crgo eiiam ;
cum co quod loqncns occulté subintelligit, nec alimn
ipso menliri polerit. — Respondco : Negoassunipluin; ;
sensum facinnt; elenim qure occulté oninino subintel-

ad probalioncm distinguo : Tenctur lege nalurali ac ligunliir, sicui audienli per niliil innolesciint , ila pa-
eonsequenter divinà per aecideus menliri, et quhlem riler nibil signifieanl ; adeôque mutare vel modificare

proni incudaeium in esse intenlionali per judicium er- neqiieunl sensuin loculionis externao, ac eonsequenter

roiicum apparcl bonum et licilum, concedo ;

perse ulens lali loculione nequit prudcnler iniendere, nisi ut

leuelur, et prout reipsà mcndaciiun est moraliier ma- audiens habcat judicium falsum, idemque judieet esse
liim, nego. ( Yid. Tract.de Aeiibus liumanis. ) Merilù in meule loquenlis, quod ipse vi verborum intclligil.

Job, 13, 7, aiuieis objicit : Numquid Deus indiget ve- L'iule iisdem argnmentis evincilur, Deum non possc
siro mendacio? el Halo, lib. 2deRcpublicâ,siainilDco uli reslriclione pure mcnlali, qnibus supra ostensum
semper indignum fore mcndaciiun, ciiamsi liomini iu- menliri non posse : oh contrariant lamen raiionem
lerdiuu ulile esse possit, quod tesliinouium cliam illi permissus est usus restriclionis non pure menialis :

eilmicis à naiurà indiiuin laudal, lib. G Slrom., Clc- ideôque is in omnibus Dei locuiionihus, rcsiriclionem
niciis Alexandriuus. inenlalein connolantibiis, supponi potesl ac débet,
luslabis 2° : Deus polcst in loquendo uti reslriclione pnesertim cùm abonde intelliganms, circumstantias
nieniali; imo eadem itsus est in coinniinatione per plerùmquealiquasDei ac Proplictarum verba esse eo-
•Jonam Niuivitis l'actà; nec minus eam adhibuil Chri- milalas, qu;e auditores facile in noliliam qualemcum-
si us, du m, Marc. 13, iulerrogaïus de die judicii, re- que scnsûs in mente retenti dueerent. Sic Ninivilis
spomlil : De die autem Mo vel liorâ nemo scit, neqne non defuisse aliquid circumslanliariim, ex quo pru-
uiigeti in cœlo, neqne l-'ilius, nisi Pater. Krgocl menliri dcnler colligcrcnt, decrelum divinum de subvertendà
polerit , quia per montaient rcsiriclionem audiens urbe non esse absolution, salis liquet tum ex ediclo
a-què decipilur, cl loqucus decipere inlendil, ae per régis Ninivilarum pœnilcnliam imperantis, liini ex
mcndaciiun. — Respondco : Distinguo aniecedens :
illà ejusdem clausulà : Quis seil, si convertatw et igno-
Deus poiest uti, el de facto usus csi reslriclione pure scat Deus, et reverlatur à furore irœ suœ, et non peri-
nieniali, nego; reslriclione non pure menlali, concedo. binius? Similiter diseipuli polerant ex circumstanliis
Reslrieliu inentalis gencraiim describi potesl unius al- prudenicr coliigere, quôd Cbrisius solùm loqualnr de
tcriusvc vocis reliccnlia, quà Ht ut verba exleriùs pro- scienliâ cxlremi judicii ex ordinalione Palris com-
lala, si per se précisé considcrontnr, sensuin falsum ! niunicabili, non autem de scienliâ simpllcilcr lali :

ai ! sailcm sensui loquenlis contrariuin conlineanl, ex unà enim parle sciverant, Cbristum ctiain secun-
inris eadem cum verbis qua) meule relieenlur, diim liiunanilalem habere scientiain rcrum omnium ad
c njiincla, sensuin veriim vel menti loquenlis confor- ejus digniialem perlinenliuin ; ex altcrà aulem à Cbri-
n exprimant. Resiriciio pure menialis est quando slo audiverant, Deum velle occullum habere, cl Apo-
isua qui mente loquenlis reiineiur, ab audiente, stolis non esse convenions scire judicii diem. lime S.
quaulùmvis attenloct intelligente, pereipl mille modo Augustinus, I. 83 Qiur.st., q.o'O, Sdibit : « hleô benô
polcst, cô quod nec verbis à luqucnte cxpriinalur, nec accipitur id quod dicium esl,soluni scire l'alrem, sic
à eiicuu'.slantiis lue cl mine occiirrenlibiissignilicelur, dieltim esse, quia facil Filiwn scire : cl quod est, nc-
Ui si quis nigaïus au l'elrum à se visiim vident, rc* scire Filiillll, sic dictumessp, quia facil nescire bomi-
(pondent se non vidissc, siihjutelligenUo non pciiibus, ncs, id esl, non prodit eis, quod inuliliier scient. >

scd oculis vidUso. Non pure menialis cm. quantloscu- luslabis 3" : l.iccl xquivocalio et ampliiiiologia in
sus mente loquenlis retentit* ab audiioro ailento ac loquendo rcpugncl smeeritati
!
, et illà admissà non
perilo saliem ex circum&tauliis citlligi poiest, licet lm- starel firmilas lidci nostrx , cùm semper fonnidare
inanis vernis non proleraliir, ul si saeerdos rogatusde possemua an Deus aiquivocationo non fucrii usus,
peccalo ûiceufessiooo audit/), resnondci se iwuaiidi- aliuilque revclare iiilenderil, eà lamen Deus, jn\ia
VÎSSe, subinlelligcndo se non ;mdivi>sc ila M alleu re- C inunissiinam omuiuin,uli potesl; ergo, non ob-
vebre possit : ininlîccl hune sensuin verba /)>»• .se non slanlibus raiionibiis leié siiniiibus, Deus eliam incn-
Bigoifu rni, ip>a laini'ii confessarii et confessionis
cir« lui polerit. — Respondco 1 : Concedo aniecedens
< unislanlia c>t cjjtstnodj il| prudciis quililici ac pendis ex supposito quod non iiitendaïur, ci sic per se s?-
 ,

567
DE IDE. 568

qualur doceplio, sed periniltatur ea tan tum,

et sequa- rem cùm error non minus ac mendacium veritatem
ampliibologica primam dedeceat, tum quia per se et scienler produ-
tur per accid «s. Locutio œquivocavel
plures sensus baben- cens in alio errorem, virlualiter mentitur, cùm vir-
oa dicitur, quae verbis constat
tibus ex quibus quandoque contingit unum esse ve- lualiterloquatur, licet ab audientenon advertalur loqui.

rum loquente inienium, alterum lalsum et ab au-

et à
Hinc sicut dùm in Scripturâ dicitur Deus excœcare

diente acceptum item unum obvium et frequentem, ;

bominem, Patres constanler exponunt de permissione
divinâ direclam aut per se factam excaecationem
alterum rariàs usurpatum et infrequentem, unde per- , et

iiule hic nobis est an sit sequivocatio stricte dicta Deo minime convenire posse slaluunt, sic idem dicen-

ubi scilicet verbum prolatum ex ipsâ hominum inslitu- duni est de erroris productione , cùm inter banc et ex-

lione Iiabeat duplicem significalioncm ; an aulem sit caecationem plané nullum discrimen reperiatur.

a'quivocatio minus stricte dicta seu ampliibologia, Obj. contra secundum : Actus formalis virtulum

cujus duplex significalio ex alio capile , nempe cir- moralium potest versari circa falsam exislimationcm,

cumstantià loci, temporis , rei aut personse accipitur, ut palet in largitione cleemosyna; pauperi duntaxat

aut per tropos ac figuras etiam fit. Ex bâc ipsâ autem putatilio l'acte; ergo etiam actus fidei potest versari

descriptione liquet, locutionem ejusmodi de se non circa teslimonium falsô existimatum. Conlirmatur :

esse mendacium, atque hinc ex isto capite nec homi- Existimansrevelatum esse, quèd beatiludo consistai in

nibus semper prohibitam, nec Deo indecentem. Quae visione Dei oculis corporeis perficiendà , circa banc
porio conditiones requirantur ut hominibus licitns bealiludinem potest elicere spem tbeologicam et su-

sit scquivocaiionis aut amphibologie et restrictionîs pernaluralem : ergo etiam fidem ejusmodi; cùm spes
etiam non pure mentalis usus, hujus loci non est de- tbcologica fidem divinam supponat. — Respondeo :

finire ; nobis hic suflicial in Scripturâ à Cbristo aliis- Distinguo antecedens : Potest versari circa falsam ex-
que sanctis usurpatas, ac per Patres plurimos, maxi- islimationem, quse lamen relinquat suf'ficicntem motivi

mè S. Auguslinum, ab omni vilio liberalas esse locu- et objecti formalis proprii rationcm et applicationcm
tiones, 1° byperbolicas, juxta illud Gènes. 22 : Mul- ad movendam potentiam , concedo ;
quae eam lollat

tiplicabo semen tuum sicut slellas cœli et arenam qaœ nego ;

primum quandoque contingit in aclibus virtutis

est in littore maris ;

2° dissimulalorias vcritalis juxta ad volunlatem spectanlis, secundum verù in fide ;

illud Âbrahae dicentis Saram sororem suam, et Sa- unde etdisparitas est. Nam quamvis judicium spccu-
muelis : Ad immolandum Domino vent; 5° ainbiguas, lativum de verâ pauperlate aut jejunii praicepto sit

juxla illud Chrisli : Solvite lemplum hoc, etc.; Laza- falsum , lamen judicium praclicum prudenli;c veriun
rus amkus noster dormit; 4° figuratas, juxta illud est, quod dicit bonestum esse, dare eleemosynam bo-
Jacobi Ego sum Esaû,
: etc. ;
5° myslicas, juxta mini, qui probabilités videtur pauper ; cùm itaque actus
illud Rapbaelis Ego sum : Azarias, magni Ananiœ fi- misericordise tanquàm actus practicus el virtutis

UiiS ;
0° cum restrictione non pure menlali conjun- moralis nec veritatem suam desumat à conformitate

elas, quales de Cbristo negante , se ad diem festum suî cum ipsâ re, sedcumrectàrationc, neepro objeclo
Hscender ', ac judicii horam scire, supra explicavi- formai! ac molivo babeat paupertatis existentiam ,

mus, etc. — Respondeo 2° : Nego suppositum anlece- sed bonestatem illam expositam etiam supposito judi- ;

deulis ; nain 1
"
quidem, licet sinecritas obliget ad cio speculativp falso, adest sufûciens motivi vis et ap-

inentein clarè aperiendam , si quis banc alteri clarè plicatio ad movendam potentiam. Fides è contra est
aperire aliunde leneatur, lamen loculio ambigua sin- actus speculalivus et intelleclualis,adeôque veritatem
teritati non répugnât, ubi quis mentem clarè aperire suam ab objecto verificationis seu conformitate cum ,

non lenetur, sed potiùs prudentem finem babet eam ipsâ re desumU, et pro objecto formali babet verita-

occullandi ,
qui quidem Deo negari nequit ad nieri- tem primam revelanlem quas sireipsà non adsit, sed ;

tuni iidei, Sciipturarum studium diversi sensûs utili- exislimetur duntaxat, falsa existimatio boc ipso lollit

talein pneslandam ,
prsesertim cùm bujus rei adrno- motivi vira et applicationem ad potentiam movendam.
neainur abipsà Scripturâ. 2' Falsum estfidei nostrœ Ad confirmalioncm respondeo Nego antecedens; quia :

c\ boc aliqnid finnilalisdecedere : non eniin tenemur spes tbeologica et supernaturalis non se exlendit, nisi

crederc nisi qua: Dcus clarè proponit , ncque deter- ad ea quae sub ipsius objectum formale cadunt ; b;ec

niinatè credinius, nisi constet ea determinatè in sensu autem ea una sunt qu;c vera fide tbeologica credinius

revelalionis conlineri ; si quid verô circa fidei myste- à Deo esse promissa unde ; sicut fide tbeologica ac

ria dubii scnsùs aut obscuri locutio babeat, luni supernaturali credi non possunt , nisi verè revelata ,

sebsus vcriis, tum certus baberi polest per Ecclesiam, ita nec spe tbeologica et supernaturali possunt ex-
ulpote fidei regulam infallibilem, unde forrnido lo- peclari, nisi verè promissa.

CtUD liabere nequit. Instabis 1° : In casu quo quis invincibiliter existimat

Instabis 4" : Deus potest homini infundere, aut in Deum révélasse aliqnid quod in se est falsum, simul-
eo per que judicat se ad id credendum obligari, simplex ejus-
s»; causare errorem saltem spcculativum ;

'ii'o nommera verbis decipere ac nientiri.

et potest modi tenetur credere; ergo polest ,
quia ad impossi-
— Respondeo Nego antecedens, tum quia sicut
: ble nemo lenetur. Confirmatur 1° -.Volunlas credendi
repognal primie veritati infundere bomini menda- in hoc casu est supernaturalis, in eamque influit babi-
tium, etiam as-
etiam ridetur repugnare ut infundat erro- tus piie ailectionis ad fidem infusam; ergo
sic
 569 PARS II. DE ACTU FIDEI. 570
sensus intellectualis qui per illum imperatur, foret crederet eum quandoque ; sed illa nasci
,
determinatio
supernaturalis, et ab habitu infuso procederct.2°Ru- temporis, in quà decipiebatur, non erat ex
fide, sed ex
dis hic eliciendo actum fidei , haberet mcritum ; ergo conjectura humanà ; possibile est enim ex conjectura
hu-
et actum fidei supernaturalem. — Kespondeo : Distin- manù, homincm fidelem falsum aliqvid œsHmare; sed
guo : Simples ejusniodi tenelur credere eo modo quo quod ex fide falsum œstimet, hoc est impossibile. Ad
potest, concedo; aliter quàm reipsà possit, nego. confirmationem, respondeo : Si ejusniodi credens ha-
Quamvis itaque putel se teneri ad actum fidei vcruni bet duos actus distinctes de memoratis objectis, aller
et supernaturalem, tamen reipsà non tenelur nisi ad est verus et supernaturalis , aller falsus et naturalis;
actum natuialcm et falstim ,
quem eliam elicere po- si aulem unies duntaxat actu indivisibili copulativè
test. Talemautemad falsum etiam obligationem indi- objectum utmmque affirmât, is simpliciter falsus est,
rectam et per accidcns dunlaxat invectam dariposse, ideôque ex dictis minime supernaturalis.
constat ex tractatu de Actibus humanis. Ad confirma-
Articvlus II.
tionem primam , aliqui neganl Dcum in hoc casu ad
An actus fidei supernaturalis sit certus.
credendi volunlatem concurrere, aut habituai p'ue af-

feclionis infusum hoc permiltere, utpole cnjus nalura Nota : Veritas desumitur à conformilate actus cum
sit esse instrumentumSpiritûs sancti movcntisvolun- objecta; certitudo autem ab infallibilitale prolîcisci-

latem ad veros, minime autem falsos , fidei actus im- tur, quoi excludendo formidinem reddil intelleetum

pcrandos; undc, juxta cosdem , homo illà ignoranlià certum. Formalis est ineluctabilis et necessaria eon-

vel errore laborans, lencbilur credendi volunlatem formilas actùs cum objecto, unde etiam certitudo in-

elicere, qualem reipsà potest, nimirùm naluralem. baesiva, seu inhxsionis, et iufallibilitatis, seu indefec-

Communias tamen, transmisse antécédente, negatur libililatis à vero dicilur. Subjectiva est imperlurbabi-

consequens. Disparitas eadem est quae modo de aeli- lis et iinmobilis alligatio vel adhaesio intellectùs ad
bus virlulum moralium data est, ad quod genus eliam af- objectum, seu firmitas quà intellectùs objecto adhaeret,
feclio pertinet. Quare, cùm illa credendi volunlas immé- excludendo omne dubium ac formidinem; unde eliam
diate non rcguletur per existimationeir. revelationissive certitudo adlnesiva, seu adluesionis, firmitatis item ac

veram, sive falsam, sed per judicium prudentise infusa? indubitabilitatis vocatur. Objectiva est infallibilis sic

de aequitateetobligatione credendi quod in prsesenti se habentia objecti, stans in co vel quùd objee-.
,

casu practicè applicatum, tametsi speculativum judi- tum antecedenter et in seipso non possit aliter se ha-
cium falsum supportât, verum est ; nullum inconve- bere, vel quod ratio objectiva assentiendi talis sit ut

niens orilur, si volunlas credendi luin supernaturalis ei non possit subesse falsum. De certitudine formali
esse, lum ab infuso pia; affeclionis habitu procederc et subjective aeiûs fidei, hoc esi, de infallibilitate et

dicatur; cùm tamen è contrario, prrcter illa in proba- indubilabilitate, eàqtie lam absolulà et positiva quàm
tionibus allala, sequeretur actum falsum esseàDeo respective et comparative, nobis dunlaxat sermo est.
m auctore et causa per se , nosque nunquàm certos Dico 1° : Actus fidei supernaturalis est eertus certi-
in fide nostrâ fieri posse, si revelalio pure exislimala tudine infàllibililatis ac indubitabilitatis. Probalur pri-
ad (idem supernaturalem sufliciat. Ad confirmationem ma pars, quia concilium Tridenlinum, sess.G, lum c.
secundam respondeo Habet : Distinguo antcccdcns : 9, lum can. 10, supponit infailibilem et absolutam
mcritum ex ipso actu credendi, nego; mcritum ex cerlitudinem haberi per fidem, ubi dicit nullum scire
imperio voluntalis orlum, seu quatenùs libéré vull posse certitudine fidei, cui ncqueat subesse falsum se
captivare intelleetum in obsequium divins aueiorita- gratiam Dei consecutum, et damnât dicenlera se certô,
tis, quam qoidem làlso judicat esse locutam, concedo absolulà cl infallibili certitudine, habiturum doniini
antecedens, et nego eonsequens, quia ex dictis ipse as- perseverantise, nisi ex speciali revelatione id uterque
sensus inlellectualisnon esset cnlilativè supernatura- didicerit. Conlirmatur : Actus inlrinsecè conncius
lis, sed ad summum dcnoininativè, denoniinalionc cx- metaphysieè cum objecto ita se habente, ut ipse enun-
trinsecâ aliquo modo desumplà à prx'diclà pià affe- lial, est actus formaliler cerlus certitudine melaphy-
clione. sicac infàllibililatis; sed aclus fidei supernaturalis in-
Inst. ¥ : Poterant Judaei anie Christi adventum Irinsecé ita est connexus, tum propter tendentiani
credere fide infusa Christum esse venturum , et illc suam in objectum formate, quod utpote auctorilas et

actus poleral peneverare post Christi adventum. Sed revelalio divins nec de poteutià absolulà ad falsum
post Christi adventum fuisse! falsus : ergo actus falsus credendum movere nos potest; lum propter superna-
potest esse fidei supernaturalis. ConfirmatUT : Si <|iiis turale lumen fidei tam aetuale quàm habituale, quod
os falsâ revelationis propositione crederel Filin m et similiter ad veritalem dclcrminaliim est ; ergo.
S|iiriliiiii sanctuin esse incarnaliun, liaberet actum Probalur seconda pars : Talis est actus fidei super-
t'alsiini simiil ei supernaturalem; ergo. — Respondeo, naturalis ex sua natiirà,i|iialcm, Acl. 8, îemiisheiat
nego minorera : Nain actus iUe semper respexisseï ah E-unucbo Philippus, cùmdiceret: Si crédit ex loto
idem tempos, in quo fuit primo elicilus, cl compara- corde, lint. Sed liilcs e\ lOtO I mile dit il aclimi forma-
tive ad hoc tempus Clirist'im ("uUiriim al!irina\it. S. liler certum certitudine indubitabilitatis; unde et
Thomas, hic, q. I, ;| .
5 1
; ,it : Dieendum qubd hoc ad fi- Basil., de Confess. fid., inquit : Fidei est assensus non
dem rred tilis pntinebat post Christi nalivitntem, qniul hiisilmis de his quœ ami ita sunl certitudine sumtme veri-
571
DE FIDE. 572

Actus fidei supernaluralis Objecliones.

MM, ergo. Confirmatur :

concipitur sub judicio evidenti de

prudenti credibili- Objicies contra primum : Actus fidei admitlit lias

hinc de eo quôd imprudens sit omnis du- reflixiones : forte fallor; forte revelalio non existit ;
taie, atqiie
ergo concipitur ut ergo saltem non est simpliciter et absolutè certus ad-
bilalio vel forraidoin oppositum ;
iia

hpiisivè. Probatur antecedens Admittil hocc judicia

a dh;vsiYècerliis,atfpiesuànrmitatceladhasioneex-
: :
sit

cludal lanquàm imprudentein

omncm dubitationcm ac Tota apparentia credibilitatis, sub quà mihi proponi-
tur !ioc myslerium, mclapbysicè non connectilur cum
ïonnidinom. Coafiwnatur ulraquc pars ex Scripturis;
nain Tob. 5, dicitur Pro ccrto liabeat omnis qui cré- :
exislentià revelationis ; ilem non est metaphysicè

dit in te; 2 ad Tim. 1 auteni Aposlolus inquit : Scio iinpossibile quôd boc objeclum aliter se babeat ; de-

eut credidi et certussum; et Act. 2 : Certissimè sciât nique forsan bic actus non est fidei supernaluralis ;

domus Dominum eum et Cluistum

Israël, quia et fecil ergo. — Respondeo : Nego anlecedens ,
quia bas rc-

Deus hune Jesum. Quoc oinnia, cùm certitudincm pro- flexiones sive per ipsam fidei naturam, sive per piam

priam significent, et infallibilitatem etindubitabilitatem afïectionem excludi à fidei assensu, apertè constat ex

demonstrant, quibus tanquàm cardmibus aul parlibus diclis. Ad probationem ,

quoad primum, nego mino-
vera certitndo nititur et constat. rent : equidem nec apparentia et certitudo credibili-

Dico 2" : Actus fidei supernaluralis aliquo vero sensu tatis respectiva, nec etiam qualenùs nobis innotescit,

est iitrâquc certitudiuc certior, cognilionibus naturali- mclapbysicè connectitur cum existentià revelationis,

bus certis. Probalur primo : Quoad excessura infalli- liect illa connexio reipsà concedenda sit credibilitati

bilitalis, Luc. 21, 33 : Christus ait : Cœlum et terra perfectie et absolulsc ; sicut tamen boc judicium :

transibunl , verba autem mca non transibunl; quoejuxta Tola apparentia credibilitatis, sub quà mihi proponitur

interprètes non sunt dicta duntaxatad manifestandam Ciceroncm exslitisse , non connectitur metaphysicè
verborum Dei indefectibilitatem à vero , sed et ad ex- cum exislentià Ciceronis; sicut, inquam, hoc judicium

cessum in boc génère supra certitudincm aliam om- non l'acit locum huic reflexioni : Forsan Cicero non

nem.2Petr. 1, 19, Apostoluspropheliamlidemque illi

exstilit, sic mullô minus id fit in fide : quia judicium

innixam comparans cum cerliludine ex physicà credibilitatis certô suadet prudenter posse ac debere

scientiâ haustâ : Uabcmus, inquit, ftrmiorem prophcli- credi mysteria tolo corde et sine ullà hajsilatione ;

cum sermonem, cui benefacitis attendentes. \ Joan. 5, adeôque ejusmodi reflexiones cederc oportet. Quoad
9,scribitur : Si testimonium Iwminumaccipitis, testimo- secundum, nego majorem : Ralio, cur hoc judicium :

tdtun Dei majus est ;nempe fidem inagis ob suîcertilu- Non est metaphysicè iinpossibile quôd boc objeclum
dinem merctur. Probatur secundo : Quoad excessum aliter se babeat , non componatur cum fide , haecest :

indubitabililalis ex iisdem testimoniis, et SS. Patri- quia actus fidei habet certiludinem nietaphysicœ in-
bufi : Chrys. bom. 21 in c 1 1 ad Hebr. : Neque rursus, fallibilitatis, adeôque per aclum fidei exercitè judica-

si de iis quœ non cadunt sub aspectum, non apertius tur metaphisicè impossibilis alia habentia objecti.

fuerit qnisquam persuasus, quant de iis quœ videnlur, Quoad lerliiun, distinguo minorcm: Admittil hoc judi-
potest esse fides. Augustinus, 1. 2 Conf., c. 10 : F ad- cium : Forte hic aclus non est fidei supernaluralis,

mis, ait, dubitarem vivere me, qnàm esse veritatem quant quantum ad enlitaltm actus aut principium, à quo eli-
audivi in corde meo. Basilius in Ps. 115 : Fides supra citur concedo
, quantum ad motivum, nego. Sensus
;

rationales methodos animant ad assensunt traitais; et distinclionis hic est Certi non sumus quôd hic as- :

de C.onfes. (idei : Fides est assensus non hœsilans sensus, quem hic et nunc praebemus mysterio révéla -
de lii.i quœ audita sunt cerliludine summœ verilatis. to, sit rêvera supernaturalis, adeôque de hoc formi-
Item epist. 43: Potior est rerum comprehensione ipsa dare possumus, sicut de supernaluralitate aliorum
/ides. actuum omnium ; cô quôd supernaluralitas non snb-
Confirmât!» utraque pars :
1° Assensus fidei su- jaceat experimento : slante tamen actu fidei non
pernalnralis est actus virtutis theologicse, cujus essen- possumus formidare an bic actus, quantum ex parle
lia est ferri in motivum suum super omnia sibi oppo- motivi, sit aclus fidei ,
quia hoc esset formidare de
sila ; ergo inprimis est adhaesivè certior, quia verita- exislentià revelalionis ,
quod fieri non potest cùm
tem primam débet appreliare super oinnia cum qui- aclus fidei revelationem etiam allingat inlrinsecè ut
bus comparai potest; deinde etiam est inhscsivè cer- quod el firmissimè credat, adeôque exercitè dicat me-
tior, quia cùm adh:esio illa non sit imprudens, sed taphysicè impossibile esse quôd objeclum deficiat.
vera etiam ac prudcnlissima, débet supponerc ccrli- Inst. 1" : Fides assentilur tantùm mysterio assensu
lodincm infallibilitatis majorom prre illis omnibus ccr- super omnia certô sub condilione quôd Deus sit locu-
to, pra quibus vcrilali prima: cl objeclo rcvclato tus ; sicut etiam hœretici omne credunt esse verum ,

adbaeret. Eonfirmaïur T : Ex danmaiione Innoceniii si Deus illud dixil. Item, si probabilis tantùm nolilia
in proposilione 1!) lalâ, voluntas potest efficcre ut as- revelationis prxccderet, intellcctus non posset pru-
sensus fidei in se ipso s'il magis firmus qnàm merea- denter aflirmare esse moraliler impossibile, quod ob-
t'ir pondufi raiionom ad assensum irapeUentium; sed ! jeetum aliter se babeat : ergo paritor précédente tan-
pondui r.iiiiiimin meretOT assensum utraque cerlilu- tùm noiilià moraliler certà ,
prudenter nequit affir-
dine eertom; ergo assensus fidei potest
magis esse mare esse melaphysicè impossibile quôd objeclum se
ntraqne eertitadlm eertut, sive certior. aliter babeat.
— Kespondeo ISego anlecedens cjus-
• : ;
 573 PARS II. DE ACTU FIDO. S74

modi acius in hceretieo est fidcs duntaiat de Dei vera- tia>, quod dicit posse ac debere affirmari actu firmis-
cilate , vel poliùs animi praeparatio aut propensio ad simo, adeôque si probalio allata tenet, hoc ipso volun-
(idem eliciendam, si quid à Deo revelatum propona- las imperat actum ctiam intrinsecê cerium. Praeterea
tur. Ad secundum disparitas est, quia prudens formi- verô, nisi t© sinipliciter sumatur pro oninimodè ac ex
do exercitè vel signalé importata in notifia probabili omni parle , falsum est ceriitudinem simpliciler ad-
ne quidem exercitè potest prudenter rejiei, dummudô luesivam includere utramque : cùm sive intrinseca
maneat et appareat prudens; at in ipsà notifia mora- sive extrinseca cerliludo sit, rectè dicatur certiludo
liter certà jam apparet imprudens formido, adeôque adhsesiva, sinipliciter talis.

prudenter rejiei potest; cl sic evidenler apparere pru- Objicies contra secundum : S. Augustinus lib. 15
dens eredibilitas actu lirmissimo. Quare enim suppo- de Trin. ait : Per scienliam roboratur fides. D. Thomas,
nens ut certain divinam auctorilatem rcvclantem po- hic, q. 4, a. 8, dicit, virtutes intellectuales, sapien-
test exercitè affirmare esse omninô impossibile, v. liam , nempe scienliam et inlellectum, esse certiores

g., Verbum non esse incarnatum ,

quatenùs assensus ex parte subjecti pr?e fide. Hugo à S. Victore : Fidcs,
sine formidine nitens divin» aucloritati est exorcila inquit absolulè, est certitudo supra opinionem, et infra
certitudo et inl'allibilitas talis objecti. Iiislabis 2° : As- scientiam ; ergo fides non est cerlior cognolionibus nat.
sensus fidei solùm extrinsecè et ratione iinperii volun- Confirmatur: Actus scienlice includit potenliam ante-
tatis excludit formidinem de opposito ; ergo dici ne- cedentem formidandi , et consequentem eliam reces-
quit sinipliciter adhx-sivè cerlus. Antecedens patet, sum à se impedit: ergo major est certitudo scienliœ,
lum quia solùm opponitur cum formidine deliberalâ quàm fidei, quae nec ante nec post assensum excludit
quôd signum est banc oppositionem provenire à vo- omnem formidinem, et quia saepè est de objecto con-
lu;i tatis imperio ; tum quia boc indicare videlur D. tingente, mutari potest. — Respondeo : Nego antece-
Thomas, q. 14 de Verit. a. 1, ubi inlellectum per fi- dens ;
probalionem distinguo : Fides roboratur ex-
dem captivalum dicit teneri tenninis alienis, non pro- Irinsecè per scienliam ,
quatenùs per banc penetran-
priis. Consequcns similiter liquet ,
quia per adbycsi- lur mysleria, et est infra scienliam seu minus certa
vam certitedinem sinipliciter talem intclligitur firmi- (|uoad nos et nostram innotescenliani , concedo; ro-
las ipsius actûs et intrinseca. — Respondeo 1° : i\ego boratur intrinsecê, et quoad se minus certa est aut
antecedens; firmilas enim fidei partim est exlrinseca, infra scientiam, nego. Dislinctioncm hanc insinuât
partim intrinseca, sou fidei ex se ipsà ctiam , et non S. Thomas, 1. c, comparans fidei certiludineni cum
Uintùm à voluntatis imperio conveniens, ut ex propo- memoratis virlutibus intellectualibus, ac ila disscrens :

sitione 19 darimalà liquet; ratio est, tum quia , sicut Certiludo dupliciter considerari potest. l'r.o modo ex
adhxsio affectiva actibus voluntatis efficacibus, et evi- causa cerlitudinis; et sic certius dicilur illud, quod habit
dentia aclui evidenti inleUcclûs est intrinseca, sic certiorem causant. Hoc modo (ides est certior tribus prœ-
etiam judicio certo, quale est fidcs, adhîcsio intentio- diclis, quia fides innititur veritati divinœ : tria autem
nalis ad suum objectum débet esse intrinseca , ila ut prœdicta nitunlurrationi humanœ. Alio modo potest con-
ex suo modo tendendi physicè repugnel cum onini siderari certitudo ex parte subjecti : et sic certius dicilur,

rormidine eliani imprudente ac indeliberata circa ar- quodpleniiis consequilur intellectus hominis. Et per hune

ticulum queni crédit ; lum quia fides est inlclleclualis modum,quta caquœ sunt fidei, sunt supra intetlectum ho
appretiatîo super omnia, sicut aclus charitatis est af- minis, non autem ea quœ subsunt tribus prœdictis :idcb ex

fectivâ appretiatio ejusmodi; alque bine non minus liàc parte fidcs est minus certa. Sed quia unumquodque
quàm per se ac ratione sui, adeôque intrinsecê
isia judicatur simpliciler quidem secundum causant suam ,
|

etiam firmilatem dicit, excludilque formidinem. Ad secundum autem dispositionem , quœ ex parte subjecti
probalionem primam, nego assumptum ; firmilas fi-
est, secundiim quid : inde est, quod fides est simpliciler
dei, qu;e à voluntatis imperio orilur, non impedit cerlior, sed alia sunt certiora secundkm quid. Ad confir-
quominùs ipse actus fidei ex suo modo tendendi com- înalionein respondeo: Ilocunicè evinci, quôd assenais
poni nequcatcum formidine circa suum objectum sive scientia: sil necessarius , el lam in actu primo exclu-
deliberalâ et pradenti, sive indeliberata et impruden- dai formidinem ,
quàm post actum secundum ; fides
li.Hinc formido indeliberata apud pios, et deliberalâ autem s'il libéra, ac formidincin tantùm renioveat. dùm
apud improbos, aliiquc motus de contrario insurgunt existât et in acte secundo : minime \erô sequilur ad-
duniaxat in credente, quandù actus fidei, mont li.rMvnin certitedinem fidei esse minora* ac sejeatias.
Hcel
imperceptibili, pneteriit, autnecdùm est Nain quôd acte! prunus excludat, vel permiltat formi-
; si tamen
aliquando coexistât, vd formidinis actes non cstjudi- dandi potenttam , au actibus praeviis poliùs quàm ab
cativus, sed pure appreheosivns, vel patins non est in
ipsà scientia aut fide habelur; deinde certiludineni
inlellcclu, sed in phantasiâ. Ad secundum respond» adha-sivam pensandinn non esse ab eo quod polest
o,
S.Tbomam his vernis Indicare voloisse firmarn intelle- ae. adere post assensum ,
patet in amore Dei super
Clfts adlia-sioncm, quanta in lide est, baberi mediante omnia, qui quaniunivis sit adtuesleaii sumimr, relin-
imperio voluntatis; non autem formaliter adaequaté (|iii postmodèm ab bomine, lanquàin actus liber, po-
contisterein voluntatis imperio. RetpondeoS' lest licet non à complaeenlià siinpliei, ut-
: Trans- , ila facile
misso antécédente, nego insequens; loquimir pote neeoatarià,
i
de recedatiir. Denique obaermduaa
adlmtone prudent! , seo regolata à diciaminc pruden- quôd /(aaïuvis objectum fidei, si est conlingriis , ab-
573
DE FIDE. 576
habere, lanien praecisè quôd hic aclus ita enuntiet, nullâ habita ra-
soluté et per se loquendo possit se aliter
nequeat ex supposito faetœ revelationis divin», in tione ad objecti necessitatem, non inferlur formaliter
id

quo fundatur actus fidei , ac consequenter exercitè quôd objectum sic se habeat. Ergo, cùm hujusmodi
judical objectum jam aliter se habere non posse-. aclus aliunde sint metaphysicè infallibiles, neque in
hoc praedicato suscipiatur majus aut minus, superan-
Quœres in quonam stet excessus certitudinis fidei supra
lur ab actu fidei in illà intrinsecà perfectione.
alias cogniliones naturales certas ? Respondeo 3° Assensus
: fidei quoad cerliludinem
Respondeo 1° : Excessus certitudinis quoad infalli- adluesivam excedit excessu approliationis intellectua-

bilitatem aclûs fidei supernaturalis supra cogniliones lis omnes assensus naturales dependentes à voluntate,
naturales moraliter vcl physicè certas est fornialis, si non sint ne quidem pulatitiè assensus fidei divine.
et stat in eo quôd actus fidei sit metaphysicè infalli- Probatur prima pars : Assensus naturales à voluntate
bilis. Probatur : Infallibilitas melaphysica intensive dependentes vel sunt actus opinativi, vel assensus

excedit infallibilitatem moralem et physicam ; sed moraliter aut eliam physicè certi ; sed hos omnes ex-
melaphysica infallibilitas convenit actui fidei super- cedit ceilitudine adhresivà assensus fidei, tum quia
naturalis ; ergo excessus infallibilitalis fidei supra actus opinativi formidinem prudentem non excludunt,
infallibilitatem acluum moraliter aut physicè certo- tum quia in actibus eliam physicè certis potest adesse
riim est formalis et intensivus, statquein melaphysica ratio fonnidandi nonnunquàm de sensuum illusione,

à vero indefectibilitale. vel de eo quôd miraculum intervencrit; ergo. Confir-

Respondeo 2° : Excessus certiludinis quoad infalli- matur : Assensus illo est allero adhxsivè appretialivè
bililalem fidei supernaturalis supra cogniliones me- cerlior, quorum alteruler si relinquendus foret, hic
tap ijsicè certas est tantùm radicalis, stans in eo relinerctur, allero negalo et relicto , sed si vel assensus

quôd actus fidei ex sua intrinsccà perfectionc et ex fidei, vel naturalis alius à voluntate dependens foret

pluribus principes sit infallibilis. relinquendus, reccdendum essel abassensu lali natu-

Probatur 1° : 111e excessus infallibilitalis in actu rali, non verô ab assensu fidei, ut jam à fideli (il in

fidei intensivus et formalis prae cognitione naturali actu fidei de pra^sentià Chrisli in Eueharislià, et fieri

metaphysicè evidenli haberetur vel ex eo quôd plura débet ne commitlatur gravis irreverenlia in auctorita-
vel nobiliora sinl principia, à quibus fides suam in- tem divinam ; ergo assensus fidei est adha;sivè appre-

fallibilitatem sorlitur, vel ex eo quod inagis repugnel tiativè cerlior quàm assensus alius naturalis à volun-

actum fidei esse fallibilem ; ex neutro capite aclui tate dependens. Probatur secunda pars: Non dainr dis-

fidei vindicari potest formaliter et intrinsecè major cernieuhun ullum in fideli arlicuhim verum credenle,
infallibilitas : nam inprimis plura et nobiliora prin- et volunlas cequè indubilabiliter imperat actuni fidei

cipia faciunt quidem infallibilitatem respicere plurcs exislimatum ac verum, ut patet tum experientià in
titulos aut esse altioris ordinis, non autem formaliter hxreticorum materiaîilcr talium adluvsione, tum ra-
ac intrinsecè majorem : deindè verô ex supposito illo lione ejusdem objecti formalis saltem invincibililer
impossibili, quo actus fidei ejusque principia adhuc exislimati ; ergo cerliludo adhaesiva fidei ver* non
exigèrent, non esse falsa, dùm aclus naturalis meta- supiral cerliludinem adluesivam assensus fidei divinx
physicè ccrtus posset falli, eruitur duntaxal materia- tantùm putalitise.

liler non autem formaliter major infallibilitas ; ergo. Respondeo i" : Assensus fidei quoad certitudinem
Probatur 2° : Cerlitudo actus naturalis metaphysicè adhxsivam non excedit assensus naturales metaphy-
infallibilis provenit dunlaxat ab eo quôd objectum sicè cerlos seu évidentes, et à voluntate indépendan-
hujus aclûs se aliter habere non possit. Cerlitudo tes, quin excessus appretiationis in fuie supra nos
autem aclûs fidei inde produit, quôd ipse cssentialiter assensus et impossibilis est, necad cerliludinem fidei

exigat objectum, ita se habere ut enunliat, quantum- necessarius aut utilis. Probatur prima pars : In vero

vis ex se contingens sit ; tum quia pro objeclo for- metaphysicè evidenli, lanquàm in suo centro perfeclè
mali habet auctoritatem Dei revelanlis, qnœ metaphy- possesso, immobilier ac omninô indubilabiliter pon-
sicè connexa est cum veritale objecti ; tum quia est dère naturalis suiappelitùs sistit etquiescil intellectus;

actus habitûs fidei essenlialitcr determinali ad actus ergo nequit adluvsio firmior in alio quoeumque actu à

veros ; tum quia ex parlicipalione supernà lumiiiis voluntate imperari, tum quia nulla ratio dicendi est

actualis est intrinsecè supernaturalis, cui répugnât quôd imperium voluntatis hoc in negolio plus possit

falsilas. Sed hscc infallibilitas est radicalitcr major, quàm tum quia inlelleclus magis adluCTcre
evidentia ;

rftatqiie in eo quôd aclus fidei ex intrinsccà perfectione nequitquàm excludendo tilubalionemomnem ac formi-
sit infallibilis; ergo. Confirmalur : Tenet h;cc argu- dinem, et modo quidem appetilum suum propriè ad-
mentait : Assenons fidei divinx sic enunliat; ergo aequatèque saliante, id quod per evidentiam prxstatur.
rr-, ita se habet ; non autem tenet similis argumentn.tio Probatur secunda pars : Excessus appretiativus adlue-
in actibus naluralibus metaphysicè evidenlibus; si sivaj certitudinis in fide non est possihiiis, respective

eiiiin per hnpossibile corum objectum non cssel nc- ad et supra assensus ; v. g. : Qnidtibel est vel non est ;

sed eootutgens, et aliter se habere posset

ariijiu, tolum est majus suù parte , etc.; si credens non possit
ac naturalis aclus
metaphysicè infallibilis enunliat, esse paralus ad hos assensus negandos, quando repu-
bic non foret metaphysicè infallibilis ; mule ex hoc gnare viderentur rei revelalx; sed credens sic nequit
 ,

577 PARS II. DE A€TTJ FIDEI. 578

esse paralus, tum quia non potest esse paratus negare catiginoso loco, donec dies etucescat, etc. ; quod auctor
quod negare non est in ejus polcslate; tum quia im- lib. de mysticà Theol. c. 1, sic explicat : Xonnisi per
possibile est quôd res proponalur ut fide eredibilis, si sacrœ caliginis tenebras liumanœ mentes nec possunt

incontrarium obstet certitudo metaphysica, seuevi- nec debent divina contcmplari mysleria. Accedunt lum
dentia crgo. Probatur terlia pars Si excessus ap-
;
: illud Cbristi diclum : Beati qui non viderunl, et credi-

prelialionis in fide supra assensus raetaphysicè eerlos derunt ; tum illud S. Thoma: Apostoli l'aclum ,
quo
esset necessarius aut utilis, ergô per hoc quôd bac aliud ridit, aliud credidit ; mm plura testimonia Pa-

ratione intelligeretur ejus certitudo supra omnia; at- trum ,

quale illud S. Athanasii, Iractatu de Advenin
qui ad hoc obtincndum vel inlelligendum non requi- Cbrisli : .Von enim fides de re evidenti concepla (ides

rilur aut confort ille excessus, tum quia certitudo dé- dici polerit; sed fides est, quœ in impossibili ( apparen-
bet lantùin esse supra omnia sibi absolutè opposita
ter nempe aut négative )
possibilitatem crédit. Et illa

non autem supra omnia quae laniùm sab liypothcsi S. Augustini quacstio, tractatu 40 in Joan. : Quid est

inipossibili condilionatè opponuntur, eô quôd ha-c

fides, nisi credere quod non vides? Nec minus asserlio

chimxrica sihi vix ullus proponat, necullus proponcre ejusdem serm. 1 de Trin. Fidelis factus sum, credo :

aut comparare tenealur ; tum quia ad amorem Dei su- quod nescio, etc. Undc S. Thomas, q. 14 de Verit. a.

per omnia babendum non requiritur voluntas, quà di- 5, ad 6, respondet verilatem primani non esse obje-

cam v. g. Odio prosequercr Dcum, si hoc ipsi pla-

:
ctum proprium fidei, nisi sub hàe ratione, prout est
,

ceret, etc.; ergo.

non apparens.
Confirmatur 1°
Quamvis objectum fidei sit eviden-
:

Ar.TICLLIS III.
ler credibile, tamen non esi evidenter vernm; ergo et
An etquomodb (ictus fulei supernaturalis sit obscurus ?
aclus ipse fidei nequit esse evidens. 2° Fides noslra est

Nota : Fidem aliquà ratione obscuram esse, unani- libéra, honcsla ac meritoria ; ergo requiril imperinm
mis iert Catholicorum sententia contra luerelicos tum voluntatis : sed si fidei aclus ne absolutè ac simplieiter
anliquiores, tum rccentioros; alque ha?c quidem ob- quidem obscurus foret, luecilli non compclerent;nam
scurilas vocatur pnecisa scu permissiva, quatenùs nul- juxia S. Augustinum tractatu 49 in Joan. : Hœcest laus
Ium fidei pnedicatum ex nalurâ suâ evidentiam ali- fidei, si quod creditur videtur, et juxla S. Gregorium
quain aut ex parte objccli malerialis, aut ex parte Magnum, hom. 49 in Evang. : Fides non liabet nieri-

ralionis humana; exigit. Pra;tor banc quid non aliam lum, ctti liumana ratio prœbet experimenlum, cl ex ra-
videntur admittcre fidei obscuritalem, quàm rcspecti- tione liquet, nec Iiberiatem, nec voluntatis imperinm
vam;eôquôd fidesex parle molivisuiproprii per se re- locum habere , ubi evidentia oblinct ac necessitatem
quirat aut habcalcvidentiam,adeoque absolutè simpli- assensui imponit; ergo. 5° Si actni fidei posset conve-
citer ac positive clarasit, et nequeat dici obscura,nisi nue evidenlia, nulla foret ratio cur habitus fidei in-
comparative et respective, quatenùs non est tam clara fusie non remaneret in bcatis; ham et in bealis sunt
quàm cvidentia physïca aut metaphysica. Alii tamen judicia intuitiva auctoritatis diviiuc et rcvelationem
communiter assensum fidei drvinse ex naturà sua et circa objecta qua; nos credimus, cl olim ipsi credide-
positivé obscurum statuant, voluntque eum per se runl, donec erant in via; per qua; judicia ex naliuà
esse actum inevidentem, qui exigat habere defectum rei nequeunt non assentiri objectis revelatis jiropler
seu negalionem evidentisn, sive ratione molivi proprii illud motivnm : sed in communissimà omnium sen-
et objccli formalis, sive ratione objccli malerialis. leniià habitus fidei infusae non remanet in beatis ;

Loquunlur autem omnes de fide tbeologicè sumpta, crgo.

qualis à nobis habelur in via, et elicilurab liabilu su-
Objecliones.
pernaturali proprio, de quo ex Script., conciliis et Pa-
tribus notitiam liabemus. Obj.: Obscuritas fidei est solùm respectiva, ca sci-
Dico : Assensus fidei divinre supernaluralis ex licet qua; comparatur divino lumini, tenebra est , ut
naturà sua el positive est obscurus. Probatur : Aposto- S. Thomas, hic, q. 5, a. 1, ad 2, doect, et ipsi textus
lus ad Ilebr. 11,1 Est autem, inquit, fuies speranda- Scripturrc en initiant. Nam ad Hebr. iXe/x°i
:
1 S(? u argu-
rum argumenium non apparenthtm.
substuntiu rerum, menium rerum non apparentium signilicel demonstra-
In quem locum S. Cbrysoslomus sic commentatur : tionemet convictioncm, adeôque evidentiam. 2" Visio
Si fuies est argumenium non apparentium, quid est per spéculum désignât visionem claram
, , cùm spécu-
qubd en vuliis videre, ut à fide exddatis? f.regorius Ma- lum non reiimaginem, ut vulgus putat, sedremipsam
gnusauicm, boni. 20 in Evang. Profecto tiquel quod oculis exhiheat. 3° Eucerna, ex co
:
quôd in caliginoso
/ides illarum rerum argumenium est, quœ apparere non loco luccat , non potest dici positive obscura , cùm
possunt ; quœ enim apparent, juin non habent (idem, sed Christus, qui Joan. 1 dicitur lux quœ in tenebrit lacet,
agnilionem. 1 ad Cor. 13, 12 Yidemus, ait, uunc per S. Rilario,
:
à 1. 2 de Trin. , nihilominùs vocetur lux
spéculum in œnigmale, lune autem facie ad facicm. Ihi splendidissima, quam mnltae tenebra non pn-,sini vin-
riderons, idem cm m cognoscimus, prout S. Thomas cere. — Respondeo : Ncgo assomptum: liane sané
ad lmnc locum notai sdeôque (ides aenigmatica tan-
:
obscuritatis acceplionem nec Scripturae, nec Pairum
tùm, hoc esi, obscurs cogniiio esse convindtar. De- praesertim pbrasis mnuere videtur, cùm alias spéciale
nique 2 IVtr. i, 19, fides appellalur tueema lucens in quid et ignorant nos minime docerel , et scientiara
 1

DE FIDE 580
579
dicuiitur fidèles scire super eminentem cliaritatem Chri-
faceret. Quare cumS. Tho-
etiam naturalem obscuram
negat fidei clari- sti; el itcrùm ex 1 Joan. 3, scire quoniam cùm appa-
ma ibid. «1- 1 » i et 5, darissimè ,

illins obscuritatem rtient, similcs ei erimus. Secundùm liquet ex 2 ad Cor. 3,

latom demonslrationis et science,
divinmn lumen hic non asserit ubi transilum à fide ad visionem heatificam intelligens
tant uni respcclivain ad
;

obscuritatem non esse Aposlolus, nos verb omnes inquit, revelatâ facie glo-
sed oslendèrc intendit illam
,

eu quôd ratione limitationis creatae riam Domini spéculantes in eamdem imaginent transfor-
peeoali pœnam ,

luec ipsa eliam ante peecatum

fucrit ia homine et an- mamur à claritate in claritatem ; el c. 4, loquens de

Ad probationem primam respondeo: Distinguo: lide Christi ,

quam v. 4 dixerat illuminalionem Èvan-
«elo.
Fides ut argumentum rerum non apparenlium signifi- gelii, v. 6 sic prosequilur : Quoniam Deus, qui dis it

demonstrationem et convictionem, si consideretur de tenebris lucem splendescerc , ipse illuxil in cordibus

cat
secundùm judicia pnevia et credibililalem, concedo; nostris ad illuminalionem scienliœ charitalis Dci. Ergo
si secundiim se speetetur cl ipsum assen.-um mysleriis ohscura dici ncquit. — Respondeo : Distinguo : Fides

prœslitum, subdislinguo : Significat demonstrationem in Scripturâ vocatur scienlia et claritas in sensu pro-

et convictionem, allendendo précisé effectum, nempe prio et positivo, nego; minus proprio et lantùm com-
certitudiucm infallibililatis ac firmilatis , concedo ;
parativo, concedo. Scienliœ nomen à sacris œquè ac
altendendo modum, nempe claritatem ac evidentiam, profanis scriptoribus non rarô usurpatur pro notiliâ

nego; sicut, dùm ibidem lides dicitur ù^àœwwts, scu etcogilalione rei qualicumque, eliam Locerlà et inevi-
subcxislenlia et existentia , vcl fundamentimi re- denli fides verô nomine scienliae
: vestila in Scripturâ

rum sperandarum, non facit rcs ipsas verè ac reipsà nonnunquàm sumitur pro ohjecto fidei, vel pro noti-

existerc, sed id lantùm prastat, ut futura tara certô tià ex lide ortà, vel etiam pro conscienlià de ûde, ut
ac lirmiler credamus , ac si jam subsistèrent , eaque S. Augusiinus, 1. 15 de Trin. c. 1, adnotat. Ad pri-

coram haberemus; sic eliam, dùm vocalur sAs-^os scu mam acceptionem pertinent verha Samaritanorum,
demonslralio, non facit ea quœ non apparent, eviden- ubi scienlia usurpatur pro lide, quin lamen inde cla-
lia et clara , sed prœslat ut niliilo magis de futuris rilas cognilionis prohelur, sicul dùm 1 ad Cor. 8 di-
atque à sensu remolis mysteriis obscurissimis dubite- citur : Sive scienlia deslruetur, intellecta per illam
mus ,
quàm si oculis conspecta vel ratione à nobis fides, solùm diçilur y-'&;t«, id est, cognitio, et quidem
comprehensa forent. leste Chrys.. Theod., Theoph., imperfecta, ohscura et
Ad probationem secundam respondeo : Distinguo :
amigmalica : ad secundam spectat locus Joannis de
Visio per spéculum qualiscumque est clara, transeat ; lmmanilatc Christi à se sensihus externis perceptà
quia quamvis spéculum rem ipsam oculis exhibel, id loquenlis ,
qme fidei annunliatee objectum eral : ad
lamen non prœstat per radium directum, sed reflexum, terliam denique reducuntur reliqui textus, utpote de
idi;ùque non propriè, clarè, distincte, sed quasi pro- noîitià ex fidei principes haustà intelligendi, qure
cul, obscure et confuse rem représentât; visio per scienlia ob cerliludinem quidem, non autem ob evi-
spéculum in xnigmatc , hoc est, ohscura (quia seni- dentiam, appellatur ad morem omnis conclusions
gma est qua-.slio cùm involucris verborum proposila) iheologicaî. Similiter claritas, quam quidam interprè-
est clara, nego. fasowtfw ,
quod Vulgata verlit specu- tes, lecis cilatis, de fide exponunt, positiva et propria
litm, juxia alios significat inspectorium, seu médium non est, sed imperfecla el impropria, ac comparativa
alicujus rei videndœ. duntavat vel ad legem veterem, ubi plurima fidei
Ad probationem terliam respondeo : Ex co quôd mysteria sub symholorum ac figurarum velamine pro-
lux omnis certo sensu et comparative ad alia possit poiiehantur involula, cùm nobis ea explicité ac di-
di( i clara, non sequilur eam positive obscuram non stincte sint exposita, et plurimis signis cvidenler ere-
esse, cùm lux dubia, maligna et interfusa lenebris dihilia facta; vcl ad tenebras ignorance et erroris,
commuui ac proprià usurpalione etiam ohscura vocari quibus collala cognitio omnis, praeseriim vera ac
soleai. Quamvis itaque secundùm phrasin Hilarii certa, lumen ac illuminatio vocatur : atque geminai
Clirislus aul lides splcndidissima luxdicatur, eô quôd huic expositioni geminus texlus allatus è diametro
à lenebris exlingui omninô nequeat, tamen lum ex correspondet.
ixolioue lucenuc, qu.e lucem tectam sonat, tum ex Inst. 2° Actus, cujus objectum est
: talc, ut dicatur
adjuncto loci caligmosi, qui lucis radios tenehris suis demonstratum ut nullus, nisi insanus, negare pos-
iiiii.Tcipii, atque hiuc ejus vim débilitât, lides nec sit ut de eo aliquanlulùm dubilare sit pra:cipilis ar-
clara nec evidens, sed ohscura ac inevidens propriè
rogance aut summoc demenlire, positive obscurus
h Aposlolo compellalur. dici ncquit, sed clarus. Sed objectum fidei la'c est,
Insi. 1 : Tides in Scripturâ appellatur scienlia el ut secundùm priores condiliones asserit S. Chrysosto-
clurilas : primum palet lum ex verhis Samaritanorum : miis in oralione contra Gentiles quam Demonstratio-
loin non propter luam loquelam credimus ; ipsi enim nem, ijiwd Cliristus sit Deus, inscripsit; quoad postre-
audivimus scimus,
et quia hic est Sulvalor ; et ex 1 mam autem docet S. Aiigustinus , 1. de Util. Cred.,
Joan. 1 asseveratione Quod audivimus, quod
:
vidi- c. 12, cl lUchard. à S. Yictore, 1. 1 de Trin. c. 22;
mus oculis nostris, et menus noslr<E conlnrluvcrunt de ergo. — Respondeo : Distinguo majorem : Actus ille
etvidimug, cl Leslumv; annuiiiianms
.
et nequit dici positive obscurus, cujus objectum, quale
teks lutois luteruum; kim ex Episl. ad Eplies. 3, ubi | nùs prudenler credibile est laie, ut dicatur demonslra-
 581 PARS II. DE ACTl FIDEI. 58*
tuin, etc. ,nego; cujusobjecium, quatenùs vcrum est nari ab alià creaturà, sed à Deo; ergo. 2° Lumen
taie, etc. , concedo. Jafn verô nivsteria fidei non sunt propbeticum juxla S. Tbomam esl evidens , ideùque
evidenter vera, sed evîdeiiler duntaxat eredihilia. prophétie dicebanlur videntes ; et tamen corum lides

Pncterea nulliim ab adversariis fit discrimen inteï inde orta similis erat nostrse; tumquia laudata pne-
cvidentiani et certiludiirem ,
quod tamen faciendum. cipuè c. II ad llebraos , lum quia illis non videlur
Dcnique quaravis conseqnenter ad assensum lidei merilum fidei negandum quod aliis datur. 5' B. Virgo
firmissimum libéré elicitum debeat esse eertura omni- et Apostoli habcbani fidem ; et tamen ex miraculis
modè ac indubitatum, et revelationem existere et qure in ipsis et per ipsos fiebant, cognoscebant e\i-
mysterium ila se habere, ut aelus enuntial, antece- denter illas verilates esse divinas, ut ilerimi S. Tho-
denter tamen ad fidei assensum et ex vi prsecisè mas pluribus in locis affirmât. 4° S. Paulus post ra-
signorum acmotivorum de exislentià revelationis talis ptum ad tertinm cœlum babuit probabilissimè fidem
certitude summa non habetur, ncc r.isi dubium et corum qusc vidil et audivit banc aulem aliundè non ;

formido pradens excluditiir. babuit, quàm ex evidentià in attestante ,

quia eviden-
Observa : Ex diclis colligilur aetui fidei flieologîcœ ter recordabatur eorum quai viderai et audiciat ;

connaturalem esse modum lendendi in objectum ob- ergo. 5° D. Thomas Ap. viso Chrislo, et bine ex evi-
SCurum. Obscuritas tamen objectiva in ordinc ad eam Domino Quia vidisti nie,
dentià credidit, dicente ipso :

fidem non babct se ut ratio formalis motiva, cùm ea, Tlioma, credidisti. Nego anleccdens ad — Hespondeo : ;

sicul incerlitudo aut fallibilitas in molivo probabili, probalionem priniam respondeo 4" Nego majorcm :
;

nec persuadcat, nec alliciat aut moveat ad assensum, probabile enim est, ut Durand. , Alens. , Bonav. , alii-

sed poliùs relardel, adcôque est conditio duntaxat que docent, angelos non habuisse fidem obscuram et

necessariô requisita, ut fidei actus liber sit ac meri- liberam, sed cognilionem fide alliorem , vel, si ila

torius. Quamvis ilaquc dari possil quôd cvideiitia loqui libet, fidem necessariam el evidenlcm; quorum
veritatis sit objectum formale partiale seient'ue, cô aliqui idem docent de primo parente, nccessitalem
quôd illa inadîequala sit causa et ratio assensûs, id
fidei reducentes ad statum natunc lapsœ. Sub hàc
tamen ex opposità ratione negatur de obscurilate. verô ratione intelligi potest doctor Angelicus, et slare
etiam potest libertas merendi per actum ab ejusmodi
Quœres 1° on obscuritas actus fidei compatiatur evi-
fide regulatum ;
proptereà quôd cognilio evidens pia>
dendiam perfectam in attestante?
supposita ad omnem actum voluntatis non ideô volun-
Hespondeo : Non compatitur, seu actus fidei theo- tatem necessitel ,
quia ipsa est subjective necessaria ;

logica: supernaturalis ex naturâ sua sic est obscurus, ut sed quia objective non est indifferens, hoc est, obje-
ncqiieat esse ex evidentià objecti sui formalis, vel niti ctum non représentât indifférente!-, sed sub pmà
revelatione et auctorilate divinà et utriusque con- ratione boni amabilis vel mali odibilis. Respondeo 2":
nexionc cum verilatc objecti evidenter cognitis. Pro- Nego majorem ;
cùm enim angélus supremus sit ta-

balur : Assensûs fidei infusse dicit aliquam obscuri- lis duntaxat inter angelos actu existentes, non aulem
tatem ila ut in credendo nequeat esse evidens; sed possibiles, polerat idem, saltem imprudenter, suspi-
assensûs ex evidentià objecti formalis, nimirùm divi- cari à Deo sibi ob allissimos fines occullari aliam
me auctorilalis ac revelationis, unicè proflucns, seu crealuram se superiorcm : adeùque non habebal evi-
illi hmixus soli, non est obscurus, sed evidens; ergo. dentiam illuminalionis vel revelationis à Deo sibi
Miner probatur : Veritas innixa prœmissis evidenti- immédiate fa c lai.

bus ac bonitati illalionis evidenti non obscura est, Ad secundum respondeo : Distinguo priniam par-
sed evidens, quia praeter imniediatam evidentiam ob- tem : I.umen prophelicum est evidens quantum ad
jecti in scipso, ab omnibus admittilur mediala, per manifeslationem signorum qna* videnlur et audien-
quam intelleetus videt objeetum in pnemissis et in tur, concedo; (pianlùm ad manifcslalioncm lum liuu-
islarum connexione cum objecto Sed veritas cui as- lionis divin;e, lum sensûs prophetix, nego. E\idcn-
scnlimiir ex evidentià auctoritatis et revelationis tiam de ipsâ existeniià locutionis divime non frète
diVinae, est veritas innixa premissis evidentihus cl necessariam prophetis, sed salis fuisse evidentiam
bonitati illalionis pariter eVidenti, quia nitilur bis eredibilitatis tum ex fide-msina, lum ex
, conficitur
prsemissis: Quidquid Deus revetût, verum est; sed Dcus obligalione ad fidem illis habendam qase evidenter
hoc révélât ; quai pramiissa: sunt évidentes, ut suppo- eredihilia suni ; non enim lam ex evidentià vevitalis
nitur, earumque connexio (uni verilatc est pariter quàm ex cognitione occullortiin ac futiiroriim, pro-
evidens, semel penetratis terminis, adeôque veritas, phetae dicebanlur videntes, juxla illud Cbristi deAbra-
quai csl conclusio objectiva, innitilur premissis et baino , Joan. S: Exultait ut videret diem matin ;

bonitati illalionis evideiilibus ; ergo non est obscura, vidit, il qaxisus est. Pralcrea verô prophetas non co-
sed evidens. iMiovisse semper qua; prophelàrunl, docel S. Thomas
Si ais 1 : Plures de facto liabuenmt fidem ex evi- hic, q. 175, a. A, et exportas est, Dan. 12, 8 cl il, |
ro-
dentià objecti formalis; nain primo in angelis viatmi- plicta, qui dixit : Et HfO autliii. et non inlelle.ii ; ac ad
bus, leste S. Thoiuà, bîc q. 5, a. I, erat Qdes; sed in qutestionem suam responsum accepit : Yade, Daniel,
iis, ac praeseriim in angélo suprême, erai evidentià ilitia eluusi sunt signalit/ne senuones ustfite ad prwfini-
attestants, quia lue evidenter cognoscebat se non illumi- tum tempus. Ad secundam paiïem, nego siqqiosilum
 ,

58: DE F1DE. 584

quùd connu (ides orta sil ex cvidentià locutionis di- existentiam fide supernaturan creoere : ergo potest

vin» ac vcritatis revelaLe, quia alias ut nccessaria credere, simulque stare actus supernaturalis fidei

laudan non poluisset , ncc similis nostra foret. cum naturali scienti;c de eâdem veritate assensu.
respondeo Nego secundam partem. Antecedens liquet ex vulgatâ illà ad Hebr. 11 senten-
Ad lertium ,
:

Ratio est 1° quia cùin Iaudelur duntaxat actus liber, tià : Accedentcm ad Deum oporlet credere quia est;

Yirginis autem et Pétri fides cornmcndetur lus quibus verbis manifestum est proponi verum prai-
B.
verbis : Beata ,
quai credidisti ; Beatus es , Simon ceptum de actuali fide Dei existentis : ut colligilur

Barjoua quia caro et sanguis non revelavil , etc. , non ex Trid. sess. 6, c. 6 ,
quod ex boc lextu docet lidem
,

poterat illa (ides ex cvidentià profluere , adeôque ne- de existentià Dei esse dispositionem ad justificatio-

cessaria esse, quie tantà laude non foret digna ;

nem; item ex Ecclesià in symbolo omnibus prascri-

2* (juia miracula etiam visa non faciunt evidentiam bente communem illam credendi formulant : Credo in
vcritatis, in cujus conûrmationem liunt, utdictum est unum Deum denique ex damnatà ab Inoc. XI
; bàc 25 :

supra. Porrô quomodù et beata Virgo, et ipsi etiam Fides latè dicta ex teslimonio creaturarum similive

patralores miraculorum Aposloli dubitare prudenicr molivo ad juslificationem sufficit. Consequens est evi-

saltcm potuerint, explicat bic, disp. 2, card. de dens.

Lugo quin ncc (idem necessariù inde ortam

,
fuisse Si ais cum Thomislis 1° zà credere accipi bic ab
ostcndil Juda: prodiloris factum ,
qui fldem deCbristi Apostolo pro quoeumque assensu certo; 2° ibi requiri
divinitate solerlissiniè abjecit, licet in ejus confirma- (idem de Deo ut auctore supernaturali ;
3° solùm
tioncm ipse miracula sit operatus. Hinc divi Tboinse exigi prœparationem animi ad credeudum; 4° non
asscrliones iutclligi possunt vel de evidenlià eredibili- esse sermonem de habentibus evidentiam, et in sensu
laiis, vel de alià quàpiam minus propriè ac stricte composito evidenliae; — respondeo: Nulla ex bis
sumplà verilatis. tenet responsio : non prima ,
quia Apostolus prœmi-
Ad quartum , respondeo : Transeat major ,
quia serat : Sine fide impossibile est placcre Deo ; quibus
supposHà veritate minoris, vel concedenda tantùm continua subjungit : Credere enim oporlet : cerluin
est scientia eorum quco viderat, vel alia proposilio autem est in prioribus verbis de fide propriè tali dis-

obscura adjungenda, undc fides de eodem objecto seri; adeôque et posleriora verba eamdem usurpalio-
etiam per scientiam cognilo baberetur. Nego mino- ncm retinerc, ut ex damnatà manifestum est. Praterea
rem ; fundamentum negandi ortam ex evidentià me- quia concilium Tridenlinum ex eisdem verbis lidem as-
nioriam rernm visarum et assensum ,
pruebet ipse signat tanquàm dispositionem ad juslificationem non
Apostolus, dûm de alio adjuncto inevidentiam faletur, aliter ac spem , timorem , dolorcm , etc. ; sicut reliqui
2 ad Cor. 12, 2 : Scio homincm in Christo ante annos dispositionum actus in sensu suo proprio sumuntur
quatuordecim sive in corpore nescio, sive extra corpus sic et fidem accipere oportet. Secunda rejicilur, quia
nescio, Deus scit, raptum hujusmodi ad lertium cœlum ; Apostolus duo requirit, credere nempe, quia est, et inqui-

et simul etiam addit se audivisse arcana verba, ex reniibus se rcmuneralor sit ; primum autem significat
quibus pluies statuunt Apostolo nec olim accidisse simpliciter Deum existere secundùm intcrprelationcin
visionem inluitivam, sed abslraclivam et amigmati- Patrum apud Suaresium , disp. 5 , sect. 9 ; unde et

cam. in symbolo dicilur : Credo in Deum creatorem cœli et

Ad quintum respondeo , : Prœterquàm quôd, teste terra; ; ergo non solùm de Deo ut auctore supernatu-
S. Gregorio Magno, Tbomas dici possit aliud vi- rali, sed et ut auctore naturoc , fides requiritur. Tcrlia

disse . aliud credidisse , aut pro fidei objecto formai] videlur seque aliéna à mente Pauli et Tridenlini ; nam
vel lotali vel parliali desiderâsse visionem , ex quo Apostolusait : Credere oportet , et concilium : Creden-
plus etiam quàm adversarii optant sequitur, satis tes vera esse, etc. ; credere autem assensum significat,
manifestum est bic non intercessisse evidentiam me- non verô solam animi pra;parationem ad credendum,
lapfaysicam in attestante, sed locum fuisse formida- siculi sperare , diligere , etc. , in Tridcntino ncqueunt
tioni. Qiucri bic etiam solet an babilus fidei superna- de solà animi prœparatione ad sperandum et diligen-
turalis et scientiœ naturalis in eodem intellectu pos- dum explicari. Quarta denique multô minus subsistit,

sint simul operari , num in actus indistinctos, lum lum quia dici nequit quùd pra;ceplum Apostoli perti-

in unum eumdemquc actum influendo ; et bis quidem ncat tantùm ad idiotas cl indoclos , cùm sine omni
verbis. discrimine inter doclos et indoctos à Scripturà propo-
Quœres 2° an obscuritas fidei compatiatur evidentiam nantur credend;e perfectiones divinœ plurcs naturali-
rei attestatœ ? ler demonslrabiles , et ex pra;cepto professio fidei

Respondeo 1° : Possunt in eodem intellectu circa omnibus facienda symbolum lum quia si sil juxla ;

eamdem veritatem , verbi gratià , circa unius Dci perlineat prseceptum credendi ad omnes etiam illi ,

• xislentiam simul slare actus fidei supernaturalis et qui evidentiam de Deo existente habent, debentposse
KàentUe evidentis , sive infusœ sive naturaliler acqui- credere , adeôque conjungere aclum fidei supernatu-
tte. Probatur, in pbolosopbo gentili qui hahens ralis cum scientia naturali de eodem objecto ; aut si
,

naturalem Dci unius demonslrationem velit accedere id non possent , et imprudenter obligarenlur illo pra3-
,

ad Dean ut justificelur nam non obstante scienlice professionem edentes vel menti rentur
: ccplo, et fidei
naturalis babitu et actu tenetur eamdem Dei unius vel falsum dicerent, et prœ indoclis forent conditio-
 885 PARS II. DE ACTE FIDEI. 3âft

nis deterioris , carentes prima ad justificationem ac fîdem stricte sumptam médium necessarium haberi.
sumraè necessariâ dispoiitione. Nec juvat dicere do- Probatur 2°
Assensus exislentià; Dei praestitus
:

ctos debere mentem avocare à lali evidentià, tum quia ob testimoniurn creaturarum est assensus scientiœ, ,

hoc gratis ac sine fundamento pelitur, tum quia hoc non verô tum quia pro motivo habet solam con-
fidei ;

aliquando non est liberum. nexionem creaturarum cum Deo tum quia producto :

Respondeo 2° : Etiam idem realiter actus potest etiam hoc universo, ex quo relucent divina; perfectio-
esse fides theologica supernaturalis et scientia evi- nes, poiuit per illud suam auctoritatem quam in lo-

dens, sive infusa, sive naluraliler acquisita. Probalur: quendo habet, interponere vel non interponere, cùm
In casu jam posito possunt intellectui simul obver- etiam virtualiter loqui ipsi sit liberum; quôd autem
sari ambo motiva, nempe fidei motivum ,
quod est eam interposucrit, ex creaturis intelligi nequit : tum
aucloritas divina revêtons, et médium demonslratio- quia haec ipsa locutio virtualis per creaturas est so-
nis ; ergo possunt utraque simul operari, seu potiùs lùm metaphorica, et impropriè sumpta, et ne quidem
intellectùs elicere assensum de exislentià Dei ex ejusmodi, qualis fit per miracula in confirmationem
utroque molivo, tanquàm in actu primo adœquato. veri édita, cùm creatura; non producantur à Deo tan-
Pra?dicata invieem opposita non cadunt supra actum quàm signum pnecedenlis loquehe, sed solùm ut
ma-
eodem modo consideratum sed prout ille nititur di- ,
nifestait materialis suse omnipotentix. Ergo non est
versis motivis. Utrùm autem talis actus propriè dici fides ad salutem necessariâ. Confirmatur : Dùm Trid.
possit fides theologica, ad modum loquendi pertinet. sess. G, c. 8, concilia et Patres seculum, fidem vocat

CAPIT III.
Hiitium salutis , fundamenlum et radicem ornais ju-
DE QUBISDAM AFFECTIONIBI'S ACTUS FIDEI. stificationis illam non slaluit tanquàm dispositionem
AIÎTICLLUS PRIMIS. merè passivam, et praeviè requisitam, sed tanquàm
Qualis fuies necessariâ s'il necessilate medii ad justifica- meritum de congruo; ut palet tum ex timoré, spe,
tionem et salutem. amore, aliisque dispositionibus ibidem, c. G, fidei ad-
Nota : Inter fidei affectiones ejus necessilatem ac junctis quibusomnes rationcm meriti tribuunt tum :

oppositioncm referimus. Fides potest intelligi vel

quia aliàs auxdium supernalurale praevium ad fidem

stricte vel latè stricte sumpta nititur revelationi di-

potius dicendum erat inilium, radix et fundamentum,
;

vina; formali, quà Deus libéré loquitur et testalur ali-

lum quia nec commendanda à concilio fidei libertas
quid ad extra latè sumpta vocari potest qusecumque fuerat, ut tamen c. 5 el G factum;sed sola (ides stricte
;

dicta ulpole obscura, potest esse libéra, el habere ra-

illustratio supernaturalis , aut assensus qui nititur
revelationi divina; solùm virtuali, quà Deus quasi vîr-
lionem meriti de congruo ; non verô (ides lata, qua; cùm
quascumque, quatcnùs sit evidens, nec libéra, nec meriloria esse potest ergo.
lualiter loquatur per creaturas ;

ha; indicant divinas perfoctiones, juxla illud Psal. 18 : Dico 2" : Eadem fides débet esse formalis et actus re-
Cœti enarrant gloriam Dei, et opéra manuum ejus an- ipsà elicitus, ita ut non sufficiat ejusmodi actus solùm
nuntial firmamenlutn. Pnsterea fides speclari potest in novo. Probalur : Si formalis actus fidei strietœ
formaliter cl in actu aliquo, vel tantùm virtualiter ac sumptae non foret uecessarius ad salutem, ergo fides
in volo. Quxritur ilaque l"an (ides, quam alibi jam latè talis posset illi œquivalere, acilliusdefectum sup-
ostendimus esse médium necessarium ad salutem ,
plere ; sed (ides latè dicta talis nalurae et efficacioe non
sit stricte aut latè sumenda ;
2° an fides ipsa forma- est ; ergo. Major patet à parilale de Baplismo et sacra-
lis et in actu requiratur, vel sufficial ejus votum, seu menlo pœnilenthe, qax ideô dicunlurin votoduntaxat
in alio. Quôd fides debeat esse actus internus et su- necessariâ, quiai!lisa;quivalentquoadefficaciam, eleo-
pernaturalis, per se palet. rum defectum supplerc possunt amor et contritio perfe-
Dieu 1
'
: Fides ad salaient necessariâ débet stricte cla. Minor probatur Si : fides latè dicta posset supplcre
sumi, nec suflicit fides latè accepta. Palet ex proposi- defectum fidei stricte talis, illud haberet vel ex ordi-
lione, ordine 23, ab Innoccutio XI damnatà : Fuies natione divina, vel ex ipsà suà naturâ; sed e\ ncutro.
latè dicta, ex leslimonio creaturarum similive motive, ad capite illi hœc vis convenit : non enim ex primo, quia
justificiitionem sufficit. Probatur 1° : Fides, sine quà nullibi Scriptura banc illi eflicaciam asserit; neque
Aposlolus ad Helnrocos II dicit, impossibile csseplace- ex secundo, quia onmis etiam supernaturalis cognilio
re Deo, ab eodem antecedenter deûniltir tperandarum ex creaturis hausta de Deo, solùm est de eo ut au- •

subslantia reruni, et argumentant non apparenlium, ac clore naturae, adeôque fundare nequit amorem ami-
postea asseritur fuisse in patriarchis , operatamque citia; perfectum ci justifieatiTum. Confirmator
esse justitioe; opéra ci prxmia ; sed ha»c de solà fuie 1° : Aposlolus, loco cilalo, fidiM, quam aatea dixe-
stricte simipià intelligi possunt, et ibidem etiam ad- I
rat ad salutem necessariam, exempta proferens, non
dilis rcvelatiooibus declarala sunt; ergo. Confirma-! alia récital quàm (pue fuerunt actus reipsà cUciti fidei
tur : Tridcntinum, sess. 6, c. 6, pro dispositione ad I
stricte sumptae. Item Christwf postquàm,llarc. IG, 1G,
jastiOcalionem requirit (idem, quâ credantur ea quœ di\isscl : Qui crediderit et baptizatus fucrit , salvus
divinitùi revelata el promissa sunt; simulque addit : erit, mov subjungit, nihiljara de baptismocommemo- *

De lu'ic ditposilione scriptum est, aceedenlem ad Deum i ans Qui •

veri) non crediderit, condemnabitur; unde colli-

oportet credere quia est, et qvbd inquirentibus se remu- ijitur, (idem magis ad salutem necessariam esse quàm
nerator si. Ergo palet tum ab Aoostolo, tum à concilio haptismuoi ; ergo licel hk suffleiat in voto, (ides ta»
TH. vi. c.»
ts:
DE FIDE. Wi
voto non suffieiet.2°Si fides in voto suificcroi, propter eflfectus prœcisè à Deo productos eidem cre-
.nen m
Sequeretur, fidom omnium artieulorum esse œqualiter dere non possumus. Ad probationem secundam re-

necessariam ; fides enim in voto virtualiler et impli- spondeo : Qui miraculis tribuuntvimintrinsecè et per
cite extendere se débet ad onmes omninù articulos : modum objecli formalis partialis movendi ad fidem,
sed fides de omnibus arliculis non est sequalitcr ne- simul supponuntpraecessisse rcvclationem divinam, in

cesssaria, quia pauca sunt necessaria necessitate

me- cujus confirinationem ea eduntur ; consequenter, qua-

dii; alia verô primariô, alia

secundariô praecepla. tcnùs confirmatoria revelationis, moraliter dici pos-

Objectiones. sunt locutio divina iterata, et testimonium Dei virtuale

Objicies contra primum : Ad Rom. 10, 17, (ides non simpliciter tantùm, sed in ordine ad credendam

vera babetur ex auditu ; sed ad fidem ex auditu 6a- rem Deo rcvelalam simile quid, ex defectu illius
à ;

bendam sufficit testimonium virtuale per creaturas; suppositi,minime convenit cuicumque production!
quia qucc David, Ps. 18, de cœlis et finnamento. creaturarum à Deo ad manifestandam materialiter
,

v. 5, dixerat, eadem bicassumit Paulus, v. 18, dicens: gloriam suam facta\

Numquid non audierunt? et quidem in omnem ter- Instabis T : Hoc ipso quôd quis ex creaturis cogno-
rain exivit sonus eorum , et in fines orbis terras scat Dei existentiam et perfectiones ,
polest prudenter

vcrbn eorum. Ergo. — Respondeo : Nego majo- supponere quôd Deus revelaverit suam existentiam
rem ; ad probationem distinguo : Quœ David de colis et perfectiones ; sicut ex eo quôd quis agnoscat dicta-
et finnamento litteraliter dixit, eadem Paulus assu- men SU33 conscienliae seu rectee rationis, et sciât id

mil allegoricè de Apostolis et Evangelii pr.ïdicatoribus, nobis à Deo ni Legislalore inditum, polest certôseire
concedo ; usurpât litteraliter de cœlis ac (irmamenlo, Deum reipsà aliquid prœcepisse aut probibuissc, ergo

nego; usurpationem allegoricam cum S. Auguslino et boc ipso polest quis vi acceptai à creaturis notitiœ ,

aliisque Patribus communiùs asserunt interprètes; et quasi réflexe eliam credere fide stricte dicta. — Res-
argumentum bojus capitis exigit , cùm Paulus ibidem pondeo : Nego anlecedens ; vel enim revelatio ejus-
loqualur de fide in Christum et Evangelii, quae iwodi prœcisè ex solà creatione prudenter supponi

cerlè ex testimonio crealuraruin hauriri nequit. nequit, cùm revelatio Dei formalis sit nova aclio Deo
Inst. 1° : Apostolus, Act. 14, 16 : Non sine testi- libéra ,
quseque ex novo fine poni potest : vel exindc

monio, inquit de Deo , reliquat seipsum, benefacicns non potest supponi, nisi probabililer , et quidem de
de cœ'o, dans pluviam et tempora fructifera, implens exislentià et perfectionibus Dci duntaxat ut Auctoris

cibo et lœlitià corda nostra ; ergo opéra Dci ut au- nalurre : verum nec probabilem notiliam de revela-

ctoris naiurœ sunt sufficiens ad fidem testimonium ;

tionis exislentià sufficere ad fidem , nec fidem de Deo
tum quia Cbrysosiomus in illum textum Deo siquidem, : ut naturai Auctore satis esse ad justificationem, alibi

ait, fttifl loquenli, quhm mirabiliter operanli œque cre- oslensum. Ad probationem , transeat anlecedens; quod

dere et obedire oportet ; lùm quia secundùm proba- de Deo tantùm ut Législature naturalia prœcipieuU;
bilem theologorum senlentiam miracula, eisi tantùm vel prohibente iulelligi potest; negalà consequentiâ,

sint virtuale testimonium Dei, ad actum fidei nioven- disparitas est, quia non potest cognosci dictamen
dum sufficcre possunt. — Respondeo : Nego conse- eonscientiœ obliganlis sine cognilione a'icujus supe-
quens : quia Paulus lue non loquitur de testimonio riorisac legislatoris ,
qui mandalum dederit, ut dic-

suificiente ad fidem stricte talem, ejusque objectum tum in traclalu de Peccatis ,

potest tamen cognosci

creditu necessarium per modum medii, sed de testi- Dei exislentià et perfectio quiccumque naluraliler co-
monio duntaxat sufficiente ad notiliam vel scienliam gnoscibilis ex effeetu creato, quin intelligatur Dei
de Deo ut auctore naturic exislenle ; tùm quia opéra revelatio circa ejus modi proedieata.

illa, quye testimonium Dei compellat, prorsùs natura- Insl. 3° : Slante solà fide latè tali vel homo potest

lia sunt, neque aliter, quàm effeclus suam causam, Deum super omnia amare amore perfecto amicitia»,
lioc est, naturaliler significanl et manifestant lùm : vel amor amicitia'. stricte dictus non requiritur ad jus-
quia de testimonio loquitur, quod infidèles eliam ba- tificationem ;
postremum enim nec exigitur ex ordi-

bstitf cùm ibidem dicat de Deo bu'.c opérante : Qui in nalione diviuà , cùm hsec ad justificationem nibil exi-
prœteritis generationibus dimisit omnes gentes ingredi gat, quàm quod ex naturà rci requiritur; nec eliam
rias suas ;
qnibus cerlè infidelilcr positiva universa- exigitur ex naturà rei, cùm vi bujus sufficiat amor
lilcr dari nequit ; aut negativa in peccatum suscipi Dci supernaluralis et appreliativus super omnia ,

possclcum Baio, cujus tamen prop. 08, boc de Chrisli utpote per quem modo supernaturali Deus praepo-
iid e enuntians, damnala est. Ad probationem primam : nitur omni crealune sicut per peccatum morlale fuit
,

Distinguo : Deo tam loquenli quàm mirabiliter ope- postposilus talem autem amorem posse provenire ex
;

ranlisequè credere el obedire oporict, si mirabiliaope- fide latè tali, colligitur ex S. Augustino, 1. 10 Conf.
ratur in confirinationem pravke revelalionis, aloue c. 0, diccnle : Cœlv.m et terra et omnia quœ in eis sunt,

ninc ox intentione fidei elieteridse, concedo ; si sic non are undique mild dicunl ut te aman ,
nec cessant dicere

eperelur, nego ; Deo credere non possuinus, nisi ipse omnibus ut sint inexcusables; ergo. — Respondeo :

libéré interpellât suam auctorilaiem, quam in lo- Nego utramque parlem anlecedenlis : Cùm enim ex
qyendo habet ; cùm igimr per lioc prxcisè quod ali- dictis liqueat amorem amicitia; periectum erga Deum
quid i-r ^ucat, liane aucioritalern non inlorponal, habefi non po<;se, nisi ex fide de Deo ut remuneralore
 ,

M) PABS 11. DE ACTl FIDEI. m

supërhatufali, fides â'ulem latè dicta de eo esse ne-
1

jfj
priùs saltem implicite crederet hune esse reruedium
quéat : sequitur slanle sôlâ fide latiùs accepta , ho- sahitis, ac consequenter ex fide stricte tali notitia Dei

niini hune amorcm non compelere. Amorem verù ulsupernaturalis Aucloris et Salvatoris haliealur. Sunt

amicitix ad justificàlionem extra sacramentuni requiri tamen qui dicant adultum ejusmodi solo original! pec-

dicimus inprimis ex ordinatione divinà quia ex hâc |

calo infeelum forsan juslificari et salutem nancisoi,
;

secundùm Apost. ad Hebr. impossibile est placere Deo fedd prxeisè ut hxreditatem ad modum parvulorum.
sine fide Dei remuneratoris adeôque cùm illa fides Instabis 5° : Licet charitas à S. Patribus dicalur
;

ordinctur ad amorcm Dei , sicut necessaria est fides necessaria ad meritoria opéra vilx xternx, lioe ta-

de Deo , ut benevolo, remuneratore et amico , sic men non inlelligi debel de charitate propriè usurpatâ

etiam amor amicitix exigitur; deinde etiam asseri- habente pro molivo bonitatem divinam , sed de Jaiiùs
mns ex naturâ rei necessilatem lalis amoris ad justifi- accepta, et qux pro molivo habet quameumque lio-

càlionem; cùm enim ista formaliter consistât in jure ncslatem virtutis moralis ad Deum relatam ; ergo
filiationis Dei adoptivx et amicitix, hxc aulem in similiter, licet ad salutem dicatur necessaria fides,

possessione Dei amicahili, consequens est, amorem hxc de stricte accepta intelligi necessaiiô non débet,
ferri debere in Deum ut benevolum tali bencvolentià sed potest accipi vel lato, vel pro fide prxseindente
amicabili, ut justificàlionem de congruo amor ille per ab utràque ratione. Respondeo : Disparilas est quia

se mereatur. Hinc ad primam probationem nego as- tum ipsa Palrum verba et usurpalio eharilatis mani-
sumptum et ex ratione adjectâ poliùs infertur con-
, festé ostendil aliam quàm strieli sensûs acceplio-
trarium. Ad secundam probat. rationcm distinguo , : nem, tum ipsa rei veril.is ac naturâ probat rationcm
Ex naturâ rei siiffieilamor Dei supernaturalis et appre- merili non charilali dunlaxat, sed hominis justi ope-
tialivus super omnia, qui sit amicitix , concedo;qui ribus supernaluralibus aliis convenire; è contra à
sit concupiscentix dunlaxat aut simplicis benevo- Soriptuià et Patribus prxter fidem stricte dictant

lentix, nego. Quod de peccalo addilur ,

pngnal pro non usurpatur fides alia ex testimoniis dunlaxat crea-
nobis; sicut enim morlale est per se violatio amicitix j
turarum, ac ex eisdem ostensum etiam est fidem pro-

divinx, sic ad illud abolendum perse requiritur amor priam ex ipsà rei naturâ requiri.
amicitia\ Porrô S. Aug. loqui duntaxat vel de amore Instabis 6° : Cornélius centurie Acl. Apost. c. 10,
Dei naturali , vel de supernalurali quidem , sed imper- ante fidem oral retigiosus ac iimens Oeùm, ejusque
fecto concupiscente aut bencvolentix , colligere licet orationes et eleemozijnœ ascenderunt in memoriam in

ex verbis 1. c. mox subjunctis : Alliits autem tu viise- couspectu Dei. Ergo etiam ante fidem fuit juslificalus.

reberis , cui misertus eris , et misericordiam prœslabis Confirmatur : Plures gentiles habuerunt solam fidem
eux misericors fueris : alioquin cœlum et terra surdis latiùs dictam, quia cognoverunt Deum ex creâturîs,
loquunlur laudes tuas. Rom. 1, 19, et tamen qui eorum Deum pro illà co-
Instabis 4" : Ante actum fidei stricte lalis polest
[

gnilione non glorificaverunt. traditi sunt in pœnam

elici pia all'ectio credendi super omnia firmiter qu;c I
suis desideriis ac inexcusabiles dicunlur ibid., c. 2;
divinitùs revelantur ; item ex solà lide latè tali polest
(
qui vero lune CÔgriitioni sunt obsecuti , ca qux L'gis

quis elicere actum aiiritionis, et cum eà suscipere j

sunt fecerunt ; ergo ex solà lide la là tum pôlerant

sacramentuni baptismi , sicque juslilicari sine onini I

benè et salutàriter opërari, lum etiam meritoriè ope-

actu fidei slrictè accepta: ; ergo et amor perfectus po- rali sunt, juxla v. 10 cl 11 : Gloria autem el lionor et

test elici ante fidem rigorosè diulam , et sine eà obti- pâx ornai operanti borium, Grœéo Judœo primum et .

neri justificatio. — Respondeo quoad primum : Nego non enim est acceptio personarum aptid Deum ; ergo

consequens; disparilas est quia pia affectio credendi fides stricte dicta non esl simpliciler, sed taritùm u(

pro suo molivo formait habet solam lioncslatem qux faciliù- aut perfectiiis obtinealur justitiac apex, juxla
in eliciendo actu fidei propter revelalionem diviuam illud ad Rom. 1, 17 : Justilia Dei in co ( Evangeliô)
elucet ; unde hxc suffieienter dirigilur per motiva revelalur ex fide in fidem. — Respondeo : Distinguo
credibilitalis et judicium prudentix supernaturalis ; antecedens : Cornélius ante fidem in Christum eam-
amor amicitix divinx perfectus autem pro molivo qne explicitam erat religiosus ac timons Deum con- ,

Deum
formali habet ut benevolum et amicabilem re- eedo; anle (idem propriè dictam in Deum exislentem
muneratorem cùm ; vero Deus ut lalis nequeat cog- et remuneratorem, nego; ad conûrmationem, res-
nosci ex crealurarum testimooio, sed ex revclatione pondeo : Quamvis multi negent, ante fidem propria m
divinà, fidem Stricte talem ex ipsà rei naturâ requiri httbcri posse opéra supernaturalia , nisi qux vel ex
ad ejusmodi amorcm sponte suâ consoquttur. Quoad seipsis vel ab operanlibus referunlur ad obtineodam
secundùm, nego anlecedens et cjus supposiium, quod fidem, cùm Dons det gralias aclualcs ei inlenlione
hic casus sil possibilis, luiii (|uia bomo ejusmodi non oblinendx justiGcationis, adeôque in ordine ad fidem,
potest elicere attrilionem projusiiûcatione, etiam cum quia tamen dogma catholicura est, gralias sallem re-
Bacraroentorcquisilam;eàquodallrilio,juxlaTrid motè sufficienles dari etiam infideUbus ( hx autem
num.scss. I J,< . i,d, >bel esse coojunctacumspeveni e; gratix probabiliùà constiluuntur illustratlone el af-

hxc spes autem rcgulari à fide Btriclè dicta, que Deus feclione supernalurali, qua ad servandam legem na-
cog^c4calurcert6e8seplacabilis;lumquiaiiequithabere luralem infidèles excitanlur el adjuvantur), hinc di-
luilicienlem intentionem suscipiendi bnplismum, niai
|! guo
Iling primam cohflcquenliani : Ex 6olà fide lala
 ,

591
DE FIDE. 892

poterant salutariter ac meritoriè operari et operati ,

Christum, vel etiam in Deum rémunéra torem, dari gra-

ac remotè dispo- tis auxilia prœvcnientia et quodeumque opus salutare.

sunt opéra supernaturalia médiate
nentia ad justilicationem , concède- ; immédiate ac Objicies contra secundum: Fidelis cumsolàfide vir-

proximè ad justilicationem disponentia , nego. Inde tuali potest elicere actum amoris jusliûcalivum ;
quia
non semper requiritur ad actus meritorios eliciendos
verô secondant consequentiam falsam esse constat ;

immédiate prœvia fides formalis ergo et id poterit

quœ etiam nihil juvatur per textum Pauli, qui loquens :

dejustitià Dei per Evangelium revelalâ, hoc ipso per

infidelis; consequenter fide stricte sumpta reipsà et

fidem,ex quâ in fidem revelatur,non potuit intelligere actu non requiritur. Confirmatur 1° : Licet baptismus

cognilionem ex creaturis hauslam, sed fidem veleris et peenitentia formalis ac confessio dicantur necessa-

Testamenti in ordine ad fidem novi Testamenti , vel ria neeessitate medii , intelligi tamen hœc nécessitas
incipientem et imperfectam respective ad (idem pro- potest de iis vel in re vel in voto : ergo idem dicen-
ficientem, perfectam et cliarilate formatam, de quo dum est de neeessitate fidei stricte talis. 2° Juxta nos
vide Cornelium à Lapide. nomine fidei in Cbristum, potest intelligi fides impli-

Cacterùm ordo justificalionis et salulis à fide latâ cita, sive in Salvatorem ; ergo etiam idem dici poterit

cœptœ à quibusdam hic apte statuitur :

1° ubi gentilis de fide in Deum ut amicabilem rémunéra torem. —
ex pulcherrimâ universi série naturaliter cognoscit Respondeo : Nego consequentiam ; disparitas est quia

dari aliquem illius polentissimum et sapientissimum fides virtualis ,

quam apud fidelem sufficere dicimus,

auctorem, Deus illum supernaturaliter illustrât de non est fides tantùm in voto , sed reipsà existens, et

obligalionc et honestate indagandi existentiam et es- in actu, licet duntaxat tenui ac fermé imperceptibili

senliam hujus auctoris. 2° Si homo huic illuslralioni quœ ea tenus dicitur virtualis, quatenùs prœsupponit

cooperatur, pro illâ nolitiâ capiendà orat, facitque formalem expressam et reflexam , ex cujus virtute

quantum in se est, observando legem naturalem nec procedit alque in aliquo effeclu persévérât; lalem au-

peccando; vel Deus cursum causarum secundarum tem apud infidelem reperirenon est, utpote qui fide

ita disponit ut ab alio homine saltem possit inslrui in stricte tali semper caruisse supponitur. Ad confirma-
necessariis neeessitate medii, vel ministerio angelo- tionem primam, nego consequentiam; disparitas est:

rum médiate , aut immédiate privatâ ac interna reve- Fidem in voto sufficere nuspiam Scriptura docet ; ut

latione, in iisdem instruit. 3° Hâc instruclione sup- tamen significat de baptismo et confessione, ubi acti-

posità Deus homini dat gratiam aclualem ad elicien- bus charitatis et contritionis vim juslificandi tribuit,

dum actum (idei circa Dei amicabilis remuneraloris |

quam ncque propter sacramentorum institutionem, et

existentiam, el subinde ad actus spei ac charitatis seu obligationcm inde ortam, illis fuisse ablalam ullibi

amicitke. i° Posito amoris amicitise perfecto actu, déclarât. Praeterea etiam assignari non potest actus
homo juslificatur, et à peccato originali emundatur per alius intellectûs qui fidei stricte sumptœ œquivaleat,
baptismura Qaminis, in tali amore virtualiter inclu- aut vim ejus prrestet. Ad secundum, nego consequen-
sum. Hune statum reliqua consequuntur, quai aliis tiam , disparitas est, cùm fides in mediatorem homi-
etiam in hominibus ad perseverantiam et salutem re- nem Deum, cum reliquis proprielatibus ac circum-

quisila conlingere soient aut debent. stantiis Redemptoris, nec ex naturâ rei , nec ex ordi-

Inst. 7 " : Si (ides stricte lalis est absolutè necessaria nationc divinà ostendatur necessaria, fundamentum

^id justilicationem, ergo nulke dantur gratine , nisi per est fidem in Cbristum explicandi de fide implicità ac

fidem, ac fides est prima gratia, et fous omnium alia- in Salvatorem, ubi illius mentio occurrit et nécessitas

i uni : sed bac sunt proposilioncs ordine 26 et 27 Que- asserilur; quia verô contrarium probavimus de fide

sneUi damnalac in Bullà Unigenilus; ergo. — Rcspon- stricte sumptà, asserta fidei nécessitas malè referetur

dfo : Distinguo sequelam majoris : Ergo fides inchoa- ad fidem lalam.

ta, initialis etimperfeela esset prima gratia et fons om- Observa. Fidem etiam necessariam esse ex prœce-
nium aliarum, ac nisi per banc nullae darentur grali;e, pto, manifesté doeemur tum ex ejus neeessitate hac-

concedo ; fides compléta, perfecta et explicita etiam in tenùs assertâ, tum ex aliis Scriptura; texlibus ; Eccli.

Clirislum, nego. Priorisfidei nomme inlelligimus quam- 2 : Qui timetis Deum, crédite Mi; Joan. 5 : Hoc est

:t Dei cognilionem, si modo cœliiùs immissa sit, mandatum ejus , ut credamus in nomine Filii ejus, etc.

<:t tum gratias tum acliones salu lares ad fidem si- Unde ab Innocentio XI est proscripta h:ec proposi-
•
proximè sive remotè disponentes; conformiter ad lio 1G Fides non censelnr cadere sub prœceptum spé-
:

dii la S. Auguslini, qui hacc et similia, 1. 1 ad Simpl., ciale et secundum se; item ab Alcxandro VIII hrec or-
q. i, appellat inchoalioncs quasdam fidei , conceptioni- dine prima : Homo nullo unquàm tempore tenelur

De posleriore autem inlelligenda est dam- : elicere actum fidei, spei ci charitatis, ex vi prœceplornm
natio, prop. 20 et 27. Quod enim Janscnista; docue- divinorum ad cas virilités pertinenlium. Porrô, cùm il-
i

ranl in ; 5 ib Alex. VIII damnais, nempe in Pa- lud prœceptum sit duplex, aliud sciliect negativum,
|

ganis, Jud cis ac hxrclicis volunlalcm nudam esse ac seu prohibons, no quis fidei mystefiis dissentiat, aut
inermem sine gratia sufficienle quodque Quesnellus (!c ''• dubitet, aliud affirmalhnm ,
seu prrecipiens, ut
; I
in prop. 29 asseruerat, extra Ecclesiam gratiam cou- »sdem veritalibus assénsus aetu detur, ccrium est
]
cedi nulIam;hocipsumidemclinslauravilet primum obligare pro semper, quia nullum est tempus
repetiilin \
illis proposiiionibusallaiis,
quibus negavilante fidem in II !
i"° fidr>i my s,,l,i:1 sufficienter proposila repudiar»
 693 PARS 11 DE ACTU FIDEI. 594
possint; secundum etiani aliquando qu'idem obligarc fidem peccata, actui tamen fidei interno non opponan-

liquet ex proximè dictis. Ad tempus verù prcecisè de- tur ex parle objeeti : nec in voluntatepeccaminosâ, quà

j
terminandum facit tum censura ab Innocentio XI in- quis universim nollet audire doctrinam aut fidem chri-

*flicta huic ordine 17 proposilioni : Satis est action fi- slianam, cùm eâ etiam slante dari simul queat volun-

dei semel in vilà elicere; tum universalis omnium las efilcax credendi illam doctrinam, quantum est ex

sententia statuens, hoc praeceptum scepiùs urgere in parte objeeti ;

quia si in hoc casu vel fortuite, vel coac-

vità et ratione suî, et per accidens. Nam per se qui- tèhauriret fidei notitiam,possetvelle et etiam credere.
e
dem videlur urgere I , cùm fides catholica sufficien- Porrô infidelitas propriè dicta nonnunquàm cum
ter proposita est infidelibus, haereticis et iis qui in in- haeresi confunditur communiter tamen universalrùs
;

fantià baptizati rationis usum attingunt ;

2° cùm gravis sumpta subdividilur in paganismum, Judaismum et
contra fidem puisât tentatio ;
5° cùm quis in haeresin haeresim. Denique apostasia universim sumpta est de-
vcl dubitationem volunlariam circa fidei mysleria la- fectio à fide priùs susceplà, atque ad unam ex memo-
psus est ;
4" cùm adest probabile morlis periculum. ratis infidelitatem, pro ratione scilicet lùmrecessûs,
Per accidens autem, ubi sine aclu fidei praecepta Dei tum fidei, reducitur; in specie autem et per antono-
vel Ecclesiae, ut par est impleri, aut peccata vilari non masiamest transilus Christiani ad paganismum vel Ju-
possunt; sic seclusà fide inagis aut minus explicita, daismum in quo sensu defectio à fide catholica ad
;

nec digne quis Deum orare nec peccatorum in saera- haeresim Calvini propriè non dicilur apostasia.
mento remissionem consequi potest; sic etiam ali- Nota 2° : Quaeritur autem an infidelitas positiva
quando tara graves carnis contra spiritum insurgunt circa unum articulum possit componi cum fide nalu-
motus, ut certô succumbat qui non à fide robur quae- rali vel supernaturali circa articulum alium, v. g.,
siverit, repraesentando sibi Deum judicem, qui corpus utrùm Lutheranus negans arbitrii libertatem possit fi-

et animam gehennae addical. de divinà, in sensu composito hujus erroris, credere

Articulus II. Incarnationem Yerbi, quam veram et revelatam pro-
Quomodb opponatur fides infidelitali ? fitetur ? Communis sententia negat, universim enun-

Nota 1° : Infidelitas triplex est : primo negaliva, tians, non posse amorem efficacem aut assensum ab-
sive ignorantia inculpabilis rerum fidei, et est in eo solutum unius objeeti propter motivum aliis commune
cui fides vel simpliciter vel sufïicienler non est sic an- opponi cum odio aut dissensu alterius, quod sub eo-
nuntiala, ut credere possil et debeat. Haec quidem pec- dem motivo continetur. Altéra ex principio contrario,

cati pœna est, non autem peccatum, ut ex damna- et faclâ inter actus virlutis perfectos et imperfeclos
tione Baianae patet, quae ordine G8 sic dicit : Infidelitas distinctione, cum Ripalda, Lug. Yivâ, Ulloâ, etc., le-

pure neqativa in lus quibus Christus non est prœdicatus, nct culpabiliter in aliquo discredentem, hoc est, infi-

peccatum est. Secundo, privativa : est ignorantia cul- delitate positiva circa unum articulum laborantem,
pabilis in eo qui quos potuit discere articulos fidei ne- posse simul credere alium fide divinà imperfectà ,

gligit, vel cui fides sufûcienter est annuntiata ut cre- etiam supernaturali. Ubi tamen Ripalda, disp. 131,
dere debeat , omittit tamen credere quin simul advertit bifariàm hacrelicum dissentire posse articulo
,

positive dissentiat, vel ullum errorem fidei contra- fidei ; i° admittendo rcvelationem Dei, et negando
trarium admitlat. Haec peccatum est quidem contra fi-
illam esse infallibilcm ;
quo modo discredens articu-

dei praeceplum, fidei tamen objecto formali directe lum unum juxta omnes nequit alium articulum cre-
non opponitur. Tertio, positiva, sive contraria, anto- dere ;
2° admittendo omnem Dei revelationem esscin-
nomasticè quasi definitur deliberatum ac pertinax ju- fallibilem, sed negando existenliam revelalionis aliàs

diciuin contra aliquem fidei articulum ; magis autem sufficienter propositx. Practerca autem observandum
genericè à cardinali de Lugo describilur esse pecca- est assensum imperfeclum et minus firmum non esse
tum quod ex objecto suo ita opponitur fidei actuali,
fidem simpliciter talem, quae sufficiat ad justificatio-

ut quamdiiï non retraclalur, non possit homo babere ncm, hominemque denominetfidelem, cùm hujus no-
voluntalem credendi vero et proprio actu fidei divins; mine intelligamus ex supra dictis assensum apprelia-
alque hoc contingit quando quis vel dissentitur objecto tivum super omnia, qualis non est actus imperfeclus»
fidei sufficienter proposito, vel assentitur objecto q'iod qui poliùs dicilur fides iuilialis vel fidei inchoalio.
fideirepugnare cognoscit, vcl de rehus fidei satis pro- Dico 1° : Discredens culpabiliter unum fidei articu-

posais voluntariè dubitat, vel deliberatè staluit aut lum non potest simul credere alium fide divinà per*

omnia, aut aliqua fidei objecta non credere. Inde au- fectà et simpliciter tali. Probalur : Fides divinà per-
tem colligitur infidelitatem propriè talem nec haberi fecta et simpliciter lalis débet appretialive ferri su-
in errore inculpabili ; cùm hic peccatum non sil nec per omnia divinx auctoritali ac revelationi gravitci
;

iu errore culpabili ad culpabilem ignorantiam se- opposila ; ergo tain parùm polest componi cum dis-

quente : cùm in hujus consortio slare possit tum vo- sensu culpabili divinx revelationis sufficienter propo-
luntas tum actus credendi articulos sufficienter pro- sée de alio myslerio, quàm parùm actus perfecla
positos , et quorum ignorantia non adest nec in :
charilalis stare potes) cum culpabili et gravi transgres-
;
negaiione fidei externà aut perversioue alioruni ad sione alicujus prxcepli. Confirmaïur : Assensus fidei

]
felwm aectam, si negatio intenta .tut djiseMua connu luiiirta- a> BimpUciter lalis praerequiril voluntaiwr»

fàm ilwU ; Pùn^ h*

1
c,
fypia. (jotf k .m #. a> , .
i
'
.vandi inteiiccuiin mm
 DE FI DE. 898

nibus divinœ auctontati loquenti, tum

quia hoc re- |
et alterius dissensum ,
praeserlim cùm gratis ac sina

qiiiriiur ad jjredendum ex toto corde,

tum quia hoc j
fundamcnlo asseratur lex Dei negans supernaturalem

exigil propria et ada>quata inlellcctûs captivatio; sed concursum ad credendum unum, ubi aliud culpabili-

bœc voluntas componi nequit cum nolitione crcdendi ter non creditur. Dixi : Probabiliter supcrnaturali, quia

aliquem articulum suffieientcr propositum, ut per se ad prœsentem quœstionem etiam suffjçit, mqdô detur

nianifeslum est; ergo. assensus naturalis propler revelationem divinam. si-

Dieo 2° : Discredens culpabiliter unum fidei articu- quidem et ha;c vera fides objectivé divina dici potest.

lum potest sirmil credere alium assensu fidei objecti-

Objectiones.
ve divinse imperfecto, probabiliter etiam supernatura-
li. Probatur prima pars Potest quis prosequi aliquod :
Objicies contra primum : Actus perfectus , y. g.,
objectum malcriale virlutis ex motivo universali, ila
temperantiœ in unâ materiâ, componi potest cum actu
ut non afficiatur erga motivum universale in totà suà intemperantiae in aliâ materiâ ; actus perfectus fidei
laliludine, velilque ex eoremaliquam materiœ ac dii'- humaine aut scientiœ stare potest cum positivo dis-
ficullatis minoris, quam accedente majore difficullale sensu in alià propositione, et sic de aliis : ergo idem
aut malerià non pnestaret; v. g., culpabiliter nolens pariler coiitingere potest circa fidem divinam. —
restituere centum, potest simul velle restituere de- Respondeo : Nego consequens : Prœterquàm quôd
cem ex motivo justitia; ; potest amicus eâ dilectione dentur diversœ specie lemperantiœ : auctoritas hu-
diligi, quae quidem non paliatur negari illi pecunias , mana non oequaliter sit vel perspicax vel verax circa
quamvis non parata sit pro eo subire famae et vitie rem quameumque pro diversis conclusionibus requi-
;

periculum : potest cum violatione praecepli difficilio- ranlur diversa demonslrationis média ac principia,
ris stare Dei amor remissus et imperfectus, vi cujus cùm tamen auctorilas divina sitomninù eadem, etre-
voluntas maneat determinata ad observanda faciliora velalio supponalur ;rqualiter satis proposila ; univer-
pnecepta. Ergo pariler voluntas potest ita afiici erga sim disparitas est ,
quia nec temperantia , nec fides
divinam auctoritatem lo.juentem, ut ei praebeat as- humana , noc alia hujusmodi exigunt aut connoiant
sensum solùm in ils quee perfectionem practicam reli- voluntatem efficaceni universalem amplectendi omnia
gionis ac fidei facilem reddunt, non verô in iis quai objecta materialia , qu;e subsunt eidem motivo , cùm
reddunt difficilem ; aut circa ea quœ sibi propo- appretiationem sui motivi super omnia non dicant ;

nunlur bis vel illis argumentis credibilia, non autein at verô actus fidei perfectœ ac simpliciter talis est ap-
quoad illa quœ minoribus argumentis persuaden- pretiativus divins? auç).orilatis super omnia, alque hinc
tur. voluntatem importât e/ficacem ac univers.alern sub-
Probatur secunda pars : S. Augustinus, 1. de Pa- miltendi intellectum divina? auctoritaii, quotiescumque
lientià, cùm qinesivisset quantum schismatici palicn- Dei testimonium sufficienter proponitur ;
quia hoc sic
lia pro Chrislo ac vero fidei arliculo valeret, et an propositum contemnere gravis psi irreverenlia ,
qua?
donum Dei esset, cap. 27, sic respondet : Ncque enim cum illius summà appre.tj»tione copciliari nequit.
hoc non est bonum, ut credat komo œlerno supplicia se IqsI. 1" : Assensus intellectualis fidei ex se non est
esse puniendum, si negaveril Chrislum , et pro istâ fuie acceptalio ne quidem virlualis omnium revelationum,
qualecumque supplicium perferat, et conlemnat huma- qua^ sufficienter proponuntur : ergo neque pia afiectio
num. Proiitde siaU negandum non est hoc etiam esse est ejusmodi acceptalio ;
pnesertim cùm obsequium
aonum Dei , ila inlettigendum est alia esse dona Dei et cultus fidei erga divinam auctoritatem sit intelle-

filiorum illius Jérusalem quœ sursum libéra est mater ctualis ; adeôque, quod ad intellectum non speçtat,
nostra. Ergo fides lmjusmodi hominis alium articuluin nec ad obsequium et cultum fidei orga divinam aucto-
negantis, palientiaque pro veritate illius est actus su- ritalem pertincre ceuseatur. — Respondeo : Ncgo
pcrnaturalis, quia pbrasi Augnstinianà actum aliquem cojisequens : Quamvis assensus fidei inlellectualis im-
esse donum Dei idem est ac esse cum auxilio gratis plicite ac virtualiler saltem affirmet verum esse, quid-

superria: elicitum , ut toto hoc libro aliisque in locis quid Deus. rcvelavit, qualenùs daiur propter infinitam
manifeste docet. Huic adde sententiam S. Chrysosto- auctoritatem, ut in omnibus inlaljibilem ; npn tamen
rni, de ride inlroducloriâ , supra, part, i, art. 2, in assenlitur etiam virtualitcr tantum exi>tenlix cujus-

responsione ad objecta, reeilatam et expositam ; item cumque revelationis sufficienle^r prppo^itae ;

,tum quia

Augustini, lib. I adSimplicianum, q. 2, lidem inchoa- inlerdùm alià^s contingerel hune assensuni implicilujn

i;i,.i l iraperjectam dislinguenlis à perfeelà et auctâ, essji /'alsum, sicut accidit subinde pw.op.oni suf(ic,ienter

quam utramque tamen, lib. de Pra:deslinatione san- ul revelalum ,

quod reipsà revelalum n<m est : tum
clorum, c. i, donum Dei esse contendit. Confirmalur : quia ejubiiiodi virtualitates in co fundaiitiir, quôd mo-
Dciis harcticis ac i:i!idelibus conferl auxilia superna- tivum luijus aclùs commune sit actibus vel pbjectjis

li.ii alia ad salularitcr operandum ; ergo etiam ad fidem aliis; jam veiô cùm molivum inlrinsecum assentiendi
tuiu ariieu'.i quem positive discredunl, tum arliculi divine revelalioni sil cm reila melalio divina ,
h?ec

quem vorum cvislimanl ; ergo, cùm alitindc inler re.jA.à exislens; \uvr Vfil'o i.on ^Isit euicumque ye\a-
tins imperfectam et alterius dissensum non lationi sufiieienter pr<:positu?, p?J$ motivum asseja-

lia physjca ,
possunt concipere ex au- liendi huie revelalioni per aclfii Sjifiuj non esse çpra-
xilin tujxrnalnrali fi'Wn unius articuli impwfecl iiv:ep r4}v.€ljL»ioRi cificymqjjei sufficieî.lcr pro;
807
Itaque oppositio aetùs fidei perfecli cum
PARS II.

infidelitate
DE actu fideit*
erui ex Scripturâ; comparatio
•

enbn hœreticorum cum

m
formaliter consistit in pià affeclione et voluntatis im- naufragantibus non est ad;equata, quandoquidem aliàs
perio universali, efficaci et appretiativo divins; aucto- illi destituerenlur omni gratià et illustratione etiam
ritatis super omnia; atquehinc illud saltem virlualiter ad resipiscendum aut ad eliciendum quodeumque bo-
dicit : Yolo submittere intelleclum cuilibet revelationi num : consistit itaque hoc naufragium in jacturà om-
sufficienter propositao ; licet aetus fidei ncquidem nium habiluum supernaturalium, ac difficullate appel-
aequivalenter dicat : Ampleelor ut verè existentes lcndi ad sahitis porlum qua; in haîretkis major est ;

omnes revelationes salis proposilas. Ad probationeni ac in Catbolicis. Idem respondelur ad secundum tex-
respondeo , obsequium nihilominùs dici posse intel- lum: lucrelicus enim dicitur nihil sciens, tum quia li-
leetuale, licet in ipso assensu fornialitcr non consi- cet subinde habeat actus, tamen spolialus est habilu
stât; quia saltem circa assensum lanquàm materiam fidei et scienliae supernaturalis : tum quia actus fidei
ipsius obsequii et cultùs versatur. et assensus in adeô infirmi et imperfecli sunt, ut
illo

ïnst. 2° : Quamvis haereticus faeeret contra cultum scientinc appellalionem non mereantur. Quod ad au-
divini testimonii, si illud admittens negaret veritalem ctoritatem S. Augustinus speclat, cum illo etiam
rcvelatam, tamen contra hune cultum non peccat, si nos consentinius ; Chrislianus enim reipsà is duntaxat
neget existere testimonium divinum ; sicut homini est ac dici meretur, qui nullâ in rc à professione
loquenti irreverens non est ,
qui duntaxat negat cum christianà déficit. S. Thomas verô vel loquitur de ba>
fuisse locutum : ergo negatio hujusmodi componi po- retico, qui negat veritatem, fatendo esse rcvelatam,
test cum assensu fidei perfecto alterius mysterii. — quia non lenet rcvelalionem melapbysicè cum veritàte
Respondeo : INego secundam partem antecedentis et connexam, ut exponit Ripalda, propterea quôd S.
probationis : Ad summam enim erga testimonium doctor pro ratione assignat, quôd is non adha-real pri-

divinum reverentiam intellectualem spécial recipere ma; veritati tanquàm régula; infallibili ; vel soliun ne-
illud ubicumque sufficienter proponitur credibile :
gat (idem perfectam et simpliciler talem, ut indicat in

sicut enim non absque irrevereutiâ respueretur testi- responsione ad primum.

monium régis, ubi illud prudenter et rationabiliter Inst. 1° : Qui detestatur unum mortale ex molivo
proponeretur esse régis ; sic idem in nostro casu lo- universali ac omnibus communi, implicite ac virlua-
cum babet poliori jure, cùm Deus fidem exigat, quo- detestatur omnia moitalia, atque hinc nequit si-
liter

tiescumque salis credibile est ejus testimonium ; unde mul babere complaccnliam in aliquo morlali cujus :

dissensum semper positivam irreverentiam esse colli- ratio est, quia libertas voluntalis nequit separare vir-

gitur. lualem inclusionem unius in altero ; ut palet in effica-

Inslabis 3° : Si actus fidei perfectus cum infideliiate ci amore finis, circa quem licet libéra sit voluntas ad
non foret compossibilis, sequeretur quôd Zacharias amandum, non potest tamen efficaciteramare finem,
discredens aut saltem hœsitans de futurà proie sibi ab et simul nolle ponere média ; ergo pari 1er id obtinet
angelo praenuntiatà, amisisset perfeelam fidem circa in fide — Respondeo : Distinguo antecedens : Qui de-
alia mysteria, ad fidem catholicam et universalem per- tf'sialurunumnioilaleeflicacilerefficaciàadirqnalàetin
tinentia ; sed boc minime videtur dicendum : ergo. — tolâlaliludinemolivi,etc.,concedo; efficacià duntaxat
Respondeo Nego majorem Zacharias in eà haesita-
:
;
inadaequalà et restrictâ, nego; ad ralioncm, nego as-

tione quse minus deliberata fuit, et ex inconsiderantià sumptura , sumptum, cujus cxcmp'um
universaliter

proficiscebatur, non peccavit graviter, ut Cornélius à tantùm locum babet in efficaci amore finis, dicente ef-

Lapide in cap. 1 Lucx exponit, adeôque illa non fuit ficaciam adx'quaiam contrarium enim liquet ex aliis
;

positiva et propria infidelitas, cui duntaxat fides ap- exemplis, et ex illo absurdo, quôd aliàs aclus quilibet
pretiativè super omnia graviter opposila tendens con- honeslus, obeouformitatom cum ratione elicilus, essel
trariatur. Idem responderi potest deSarà, Gcncs. 18, relractalio cujuslibet peccati priùs commissi, nec con-

quœ dubilasse etiam, sed sine minoribus credibilitatis jungi posset cum actu rationi dilformi.

motivis, de rcvclatione per angelum faclà videtur. Instabis 2° : Qui discrédit aliquid cum gravi irreve-
Objicies contra secundum : Apost., i adTim. 1 ,
ja- reutiâ in divinam auctorilatem, non crédit aliud my-
cturam fidei comparât cum naufragio, dicens : Qui- slerium ex solo motivo reverendi divinam auctorila-
dam rrpcllcntcs bonam conscientiam, circa fidem naufra- tem, sed ex molivo, v. g., majoris facilitalis, commo-
gmcrvnt,c\,c. 6, de erranlibusin uno articulo ait : Si di, etc. Ergo talis assensus nequit esse supernaturalis.
f"J* ttlHer dicit, superbus est et nihil sciais. Xominc nau- Confirmalur : Si assensus quo hœreticus creiiit Inrar-

fragii autem, et illà negationc nihil sciens, videtur si- nalionem, foret supernaluralis, in eo non destruere-
gnrficari amissio omnis fid i et auxiiii ad credendam. tur habitus fidei infusas, cùm in hoc casu non essel
a ccéda n t S. AagtKtmus, lit». 1 contr. F.pist. Parmen., oliosus; sed boc falsum esse confiai ex Tridenlini
c. 7, asscrens bsereticos non reipsà, sed soio nomine sess. 6, <•. 1"). Ergo. — Respondeo : NVpo antece-
"
issc Christianng, et S. Thomas, hic, qn;i st. .">.
a. dens; fm ilitas illa vel commodum non est rttlô moliva
in corp , 6ic concludens : Undetnanifestum esl tpibdta- assensns, sed duntaxat remôtlô ImpcdimcriU, quod
lin hfprotkut circa unum articulum fidem non habet de aliàs xiui molivaro impediret; et limiiatio etiam as-
aliis articuli*, sed opinioncm quamdam secundum pro- s< nsûs ex remïssione efficacité in pià affectionc prove-
priam voluntatem, — Reipondco : Nego hune sensuin nît, sicut diffusio ejusdem secundum omnem molivi
 . ,

399 DE PRJîCEPTIS FIDEI 600

}atitudinem, ab adoequatâ affectûs et voluntatis effica- ||
Nego conscquens ; disparifas est quia formido vel est

cià ortum liabet; ex quo non minus quàm ex allatis culpabilis vel inculpabilis : si primum, est positiva in-

supra exemplis falsitas asserti detegitur. Ad confirma- fidelitas, quia secum importât judicium erroneum de
tionem, nego majorem ; habitus iidei dcperdilur ab incertiludine motivi implicat autem aclum fidei su-
;

hseretico demeritoriè et ob specialcm indiguitatem; pernaturalcm coexisterc infidelitali positivai circa

unde adjuncla ratio hic nib.il evincit, prœsertim quôd idem mysterium : si secundum, adhuc nequit stare
jd etiam ostendant exempla aliarum virtutum infusa- cum fide supernalurali circa idem mysterium quia ;

rum ;
habitus enim supernaturalis teinperanlise, misc- assensus formidolosus est imperfectio essentialiter et
ricordiaî, etc., quamvis in peccatore oliosi non forent, intrinseca ipsius assensus, nec captivatio intellectûs
nihilominùs à nullo restare dicuntur. Ubi verô in ab- circa idem mysterium, cui assenlilur ; adeôquc nec
sentiâ habituuni eliciunlur actus fidei, temperantiae, supernaturalitas simpliciter, nec fidei supernaturali-
etc., horum supernaturalitas habetur vel à gratis au- tas convenit ejusmodi assensui. Similia non sunt in
xilio transeunle, vel ab omnipotentiâ Dei specialiter actu fidei accidentaliter imperfecto, de quo nobis ser-
applicatà, prout in tractatu de gralià explicalur. mo est : ac prœterea palet possibilem esse affectum
Instabis 5° : Non dantur actus iidei supernaturales, supernaturalem in aliquà materià, qui componalur
qui sint formidolosi et fundati tantùm in notitià pro- cum amore prohibito circa aliam materiam licet ne-
babili revelationis ; ergo nec dantur fidei assensus su- queat conjungi cum amore prohibito circa materiam
pernaturales imperfecti et minus efficaces. Kespondeo : eamdem.

DE PRJECEPTIS FIDEI
ET DE V1T1IS FIDEI OPPOSITIS.
(AUCTORE P. PATUZZI.,

CAPLT PRIMUM. etiam habita ratione scandali, quod forte secuturum

De prœcepto
sit. — XVII. A privalà personâ de fide interrogatus
fidei affirmalivo.
potest confessionem omittere, spectalis circumstantiis.

©octvina.
— XVIII. Quandoque tenetur Christianus professio-

nem suum manifestare. — XIX. Licita fuga est in

1. Quœnam scire oporteat ex prœcepto, ut credantur. perseentione fidei. Doctrina S. Thomœ. — XX. De
Tenentur scire omnes quœ continentur in Symbolo prœcepto Ecclesiastico emiitendœ fidei professionis

Apostolorum. — II. Necessenon est, ut simplices, et quibusdam imposito. — XXI. Eliquantur aliquœ dif-
rustici noverint quœ abstrusiora sunt in articulis fidei. ficultates circa hoc prœceptum. — XXII. Formula hu-
Quœnam scire sufficiat. — III. Quœnam alia prœter jusce professionis edendœ prœscripta à Pio IV.
articulos Sijmboli scire teneantur fidèles. — IV. Epis- I. Vidinuis, qusenam credenda ab omnibus sint ne-
copi, pastores, uc doctorcs explicatiorcm tenentur de cessilalc medii ad justificalionem, et salutem couse-
his habere notitiam. — V. Fidei prœceptum obiujal quendam ; nunc de credendis necessitate prœcepti,
ad hujus virtulis actus eliciendos. — VI. Hoc prœ- sive de prœcepto fidei affirmalivo videamus. Quâ in
ceptum obliejat per se, ac naturâ suà. Propositions dispulationc quatuor distinguere prœcepla theologi
damnalœ. —VII. Quotics fides sufficienter proposita soient : quorum primum continel illa quse sciri opor-
e$t, tenetur quis ad eliciendum actum fidei. — VIII. Ad tet, ut credantur : alterum respicit assensum fidei,

eumdem actum tenentur pueri, cum primum rationis quem elicere quandoque tenemur tertium spectat
—
;

lumen ipsis afj'ulget. IX. Obligat hoc prœceptum in externam fidei confessionem opporluno tempore fa-
probabili periculo mortis. — X. Probabllius in solem- ciendam quartum denique professionem fidei ex Ec-
—
:

nioribus festis ad actum fidei omnes obstringuntur. clesiae prœcepto ab aliquibus emittendam. Haec aulera
XI. Quolies obliget per accidens idem prœceptum. quibusdam proposilis regulis expediemus.
— XII. Tenemur etiam aliquando exteriits fidem con- Régula prima. — Tenentur omnes explicité scire
—
fiteri. Doclrina S. Tlwmœ
XIII. circa hujus prœ- et credere veritales, quic continentur in Symbolo,
ceptiobligationem. — XIV. Casus et circumstantiœ vulgô Apostolorum nuncupalo ; adeô ut si de singulis
générales in quibus urget hujusmodi prœceptum. — articulis interrogenlur, ea noverint, et fide leneant. 11sec
XV. Qui ab auctoritate publicà de fide interrogatur, régula perpétua Ecclesia; praxi nititur quee semper à,

ad hoc prœceptum implendum, XVI, JSuIlà — catechumenis requjsivH, ut aule Raptismi su,sceptio-
 601 ET DE VITIIS FIDEI 0PP0S1TIS
60*
ùem arliculos omnes, et singulos Symboli articulos sci- Symbolo, disputare soient theologi ; nimirùm quoad
rent, saltcm quoad substanliam : Hcvc verba, inquit descensum Clirisli ad inferos, et sanctorum commu-
S. Auguslinus de Symbolo lorpiens, quœ pattea numéro, nionem. Missà verô fusiore discussione, assero ethos
sed magna sunt pondère, ex more omnium Ecclesia- esse credendos ab omnibus saltem modo aliquo
con-
rum baptizandis intimanlur. El S. Thomas 2-2, q. 2, fuso; adeù ut credant, Christum ad inferos descen-
art. 5, docet : Quantum ad prima credibilia, quœ sunt disse, prout in Symbolo exprimitur, et communionem
articuli ftdei, lenetur homo explicite credere, sicut et te- sanctoruin esse in Ecclesià quatenùs, dùm banc con- ;

netur habere fidem. Quantum autem ad alia credibilia, cipiunt lanquàm fidelium omnium congregationem,
non tenetur explicité credere, sed solitm implicite, ici in sive corpus quoddam mysticum ex omnibus fidelibus
prœparalione animi, in quantum paratus est credere confiatum, simul percipiunt, invicem hujus corporis
'midquid divina Scriptura contînet ; sed tune solitm te- membra juvari ac lotius corporis bonorum participa-
letur explicité credere, quando hoc ei constiterit in do- tione gaudere.

Irinâ fidei contineri. Régula — Prœtcr

illa quœ continentur in Sym-
III.

Recula II. — Non est necesse, ut simplices, et ru- bolo Apostolico, alia scire quoque tenenlur fidèles,
stici calleant abslrusiores ac subtiliores quœstiones scilicet quœ spectant ad fovendam spem, ad dirigen-
de his quœ in articulis Symboli continenlur. lia dos mores, et gratiam obtinendam. Hinc scire debent
S. Thomas, q. 2, art. G, ad 2, dicens : Simplices non petitiones in Oralione Dominicà contenlas, quam

sunt examinandi de sublilitatibus fidei, nisi quando ha- Salvalor ipse nos docuit, cui adjungenda est Salutatio
betur suspicio, qubd sint ab hœrelicis depravafi. Eos ta- Angelica juxta morem universalis Ecclesiœ, ut, me-
men quoad substantiam, prout innuimus, scire de- diante intercessione beatissimœ Dei Matris , ea quœ
bent, ita ut significationem verborum teneant, et, si petimus faciliùs impelremus. Deinde ad informandos
interrogali sint, rectè respondeant. Quid verô sit eos mores nostros deeem prœccpla Decalogi, ac ulterius
credere quoad substanliam, relaté ad quoscumque ar- septem sacramenta, ac prœsertim ea quœ adultis om-
ticulos in Symbolo contentos, deûniri vix potest. Nihi- nibus necessaria sunt, Baptismum, Pœnilenliam et
îominùs hœccommunior doctrina est. Si loquamur in- Eucharistiam. Audiamus quid de bis omnibus statue-
primis de articulis ad Divinitatem perlinenlibus , scire nt in Actis concilii Mediolanensis, part. 4, S. Caro-
et credere debent omnes explicité Deum esse unum, lus : Cliristianus omnis, inquit, si adultus est, sub pœnà
omnipotentem, creatorem rerum omnium visibilium peccati mortalis scire débet articulos omnes Symboli
et invisibilium, Salvalorem generis humani, sanclita- Apostolorum, insuper et prœcepta Dei, sanctœque 31a-
tis et graliœ largitorem ,
qui peccatores justificat , et tris Ecclesiœ universa; quibus complectitur ctiam sa-
in adoptionem filiorum Dei restiluit, gloriœque œter- cramenla quœ sub mortali obligant, et docenlur conr
nœ in suî clarà visione posilec participes efficit : quod muniter in sebolis doctrinœ christianœ. Hisce addit
1res sint personœ divinœ, quœ quidem inter se dis- concilium Mediol. V, Orationem Dominicam, et An-
tinguuntur, sed nihilominùs sunt unus Dcus. gelicam Salutationem.
Quoad Christum allinct, tenenlur scire, et credere S. Thomas paucis verbis complexus est omnia, dùm
secundam sanclœ Trinilatis personam, scilicet, Eil'uun p. 2, q. 76, art. 2, docuit : Omnes tenenlur scire com-
Dei humanam carnem assumpsisse, adeoque Deum muniler ea quœ sunt fidei, et universalia ejus prœcepta:

esse, et bominem, conceptum fuisse virtute Spiritùs singuli autem ea quœ ad corum stalum , vel officium

sancti, et ex Maria Virgine natum esse prœterea ob :

spectant. Quœ verba ita déclarai Sylvius in eumdem
nos redimendos à peccati ac diaboli servilute pas- articulum : i Ea quœ scire tenemur sunt triplicis

siun, cl mortuum esse, ad inferos descendisse secun- « generis. Primi generis sunt illa quae pertinent ad
dùm animam, à inortuis tertià die resurrexissc ; ad « fidem Catholicam , ut sunt mysteria quœ celebran-
cœlos posimodùm ascendisse, ac venlurum tandem < tur in Ecclesià, et septem sacramenta : nec possunt
esse in fine mundi ad vivos, et mortuos jiidicandos. « ah errore propter aliquam simplicitatem excusari,
Quai autem circa haec, ac prœsertim circa unionem « quantum ad ea, de quibus Ecclesià solemuizat, et
divin», ethumanx naturœ excilari possunt, ac soient < communiter versanlur in ore fidelium, sicut mys-
controversiœ, sicut eliam circumslanliam, quôd Chri- 1 terium Trinilatis, nativitalis Clirisli, et alia hujus-
stus passus fuerit sub Ponlio Pilato, aliasque hujus- « modi, ut ail S. Thomas, Iect. -i in cap. 1 ad Co-
Uiodi scire minime obslringuntur. « îinth. — Secundi generis sunt, quœcumque ad mo-
Quod spectat alios arliculos, credere cilra dubium « res communiter et rectè informandos pertinent.
lencnlur omnes, Spiritum sanctum tertiain esse Tri- Tertii generis sunt, quœ ad singulorum stalum riiè,

nilatis personam; Ecclesiam Catholicam, remissionem « ei chrisliané dirigendum requirunlur. Ea igitur om-
peccatorum esse in bâc Ecclesià; resurrectionem om- i nia Chrislianî adulti distincte ci explicité cogno-
nium homiiium in fine mundi, ac tandem vilain aelcr- i scere, et credere tenenlur juxta illud Augustiui de
nam, quam jusli récipient, sicut eliam aelcrnam mor- « Fid., et Oper. cap. 1 : inusquisque scire tenetur
lem, Bive damnalionem, quam recepturi Buntimpii, t lecjem, et .stalum, quem profitelur. »

siYe omnes, qui absque divinà gratiâ sanctificatile ex m \ IV. — Quanquàm ea, quœ expressa sunt,
bac > ii;> décédant. scire, ei credere debeant omnes et singuli fidelium,
Ouoad duos umiui.i articulos, qui continenluj m i. laui il !'i, parochl, dociores, t\Q.
y
 DE PR.ECEPTIS FIDEI, 604
603
et fidem de iisdem «. vi prœceplorum divinorum ad eas virtutes pertinentium.
ad explicatiorem cognitioncm,
agit prreceptor \b al tero aulem in islâ Fides non censetur cadere
babendam tenenlur. De hàc régula
:

qurrit Vtrum ont- aub prœceptum spéciale, et secundùm se. Et meritô sanè.
hic q. 2, art. 6, ubi
:

Angelicus,
teneamur ad habendam fidem explici-
Primo quia, sicut fides est virtus specialis à caeteris
ncs œqualiter
qiiïcstioiiem ita profonde, ac
pneclarè résol- virtutibus distincta, ac fundamentum Christianarum
tait)? Et
credendorum fit per revelationem virtutum, necesse est, ut speciali praecepto praescripta
ut : < Explicalio
rationem exce- sit à pracceptis aliarum virtutum actus praescribentibus
divinam. Credibilia enim uaturalem
quodam ad in- distincto adeèque solius praecepti fidei vi obligamur
dunt. Revelalio autem divina ordine
:

ad Domines actus ejusdem elicere erga polissimùm ca mysteria

i feriores pervenit per superiores, sicul
quae medii necessitate credenda sunt.
i per angelos, et ad inleriores angelos per superiores.
i Et ideô pari ratione explicatio fidei oporiet, quod Practerea juxta D. Paulum in Epist. ad Galat. ô,ju-
hommes per majores. Et stus ex fide vivit. Sicut igitur vita corporis sine cibi
i perveniat ad inleriores
ideô sicut superiores angeli qui inferiorcs illuminant, sumplione non conservatur, ita neque vita animae sine

liabent pleniorem notitiam de rébus divinis quàm aclu fidei. Ad haec : procul dubio ad Deum tendere,

itferiores; iia etiam superiores homines ad quos et accedere debemus, ut ab eo illuminemur juxta

pertinel alios erudirc, lenentur habere pleniorem illud : Accedite ad Deum, et illuminamini. Ad Deum
notitiam de credendis, et magis explicité credere. i autem primo non tendimus, nisi fidei aclibus Non
enim, ait S. Auguslinus in illum Iocum Psalmi, ad
§ 1. £>e prircepto eliciendi actum fidei internum.
Christum ambulando currimus, sed credendo; nec motu

V. Praeceptum aliud prêter jam expositum admit- corporis, sed volunlate cordis accedimus. Ide'o illa mu~
tere necessé est circa fidem quod duplex distingui- :
lier,quœ fimbriam letigit, magis tetigit, quàm turba, quœ
pressit. Ide'o Dominus dixit : Qws me tetigit? Et mi-
lur, affirma livum alterum, alterum negativum. Islud,
quod semper ac pro semper obligal, prohibet, ne un- nutes discipuli dixerunl : Turbœ te comprimunt, et di-

quàm dissentiamus mysleriis fidei, vel de eorum veri- cis : Qns me tetigit? Et ille repetivit : Tetigit me ali-

tale dubilemus, de quo postea : nempe

illud verô, quis. Illa langit, turba premit. Quid est tetigit, nisi

aflirmativum, praecipit fidei actum, quem debemus credidit?

elicere. Hoc praeceptum aliud est, quod per se obligal, Quare damnata quoqne meritô est haeç alia propo-

ex vi nempe, et nuturà ipsius virtutis fidei : aliud per sitio : Satis est actum fidei semel in vitâ elicere. Ad-
accidens, ut inquiunt, vi nempe alterius pnecepti, ductae namque rationes frequentiorcs actus fidei expo-

quod satis impleri nequeat absque fidei actu, vel as- scerc luculenter evincunt. liane opinionem, sicut et

seasu elicito : quod non de fidei actu dunta\at, verùm praccedentem docuisse P. Tamburinum ex lib. 2 in

etiam de actu spei et. ebaritatis est in eligendum. Quo Decal. cap. 1, apertè liquet, ubi eliam pro hàc sen-

posito, régulas jam constitutas persequor. Unde sit tentia laudat Thomam Sanchez, et Aragonium. Et
Recula V. — Gencratim loquendo praeceptum ali- quasi semel in vitâ actum fidei elicere nos teneri opi-

quod est,quod obligat ad elieiendos actus inlernos nio niniiùm rigida foret, subjicit benigniùs loqui Cas-

fidei. Mentio sacpè fit de hoc praecepto in sacra Scri- tropalaum t. \, tract. 4, disp. 1.
pturà, cujus textus plures jam supra produximus. Régula VII. — Quoties infideli Christiana fides est

Pneccpta autem virtutum, cujusmodi est fides, non sufficienter proposita, sive quoties rationes, miracula,

respiciunt solos virtutum babilus, sed maxime actus, aliaque credibilitatis christianae Religionis signa salis

ad quos ipsi babilus ordinanlur. Dicendum est, inquil infideli perspecta sunt, et cognita, fidem amplecti, et

S. Iliomas, hic q. 2, art. 5, quod prœcepla legis, quœ actum fidei elicere tenetur. Idemque dicendum de
liomo tenetur hnplere, dantur de aclibus virtutum, quia quoeumque etiam fideli, cui aliquod fidei dogma satjs
sun! via perveniendi ad salutem. explicatur, et credendum proponitur. Si enim hoc

Regila VI. — Tenetur liomo actus fidei, quemad- casu suum assensum non praebeat, sed suspendat ju-

modùin et spei, et ebaritatis, elicere ex vi pnecepto- dicium suum, jam injuriam irrogat Deo revelanli, £t
rumadhasvirlutcs pertinenlium. Exstilerunt theologi mysteria sua proponenti, ut ab ipso credantur : de quo
quidam, qui docuerunt, pra:ceptum eliciendi actus casu nulla est penès theologos disceptalio.
fidei, non esse spéciale praeceptum, quod ex se obli- Régula VIII. — Tenentur pueri inter Catholicos
gationem induccret, sed solùm per accidens, quatcnùs enulriti, cùm primum ipsis affulget lumen rationis, in

solum obligat hoc praeceptum, quolies praeceptum actum fideicrumpere erga mysteria s.itis
interioris

aliud adimpleri non potest sine aclu fidei. Omnibus ipsis ad credendum proposita. Hœc estD. Thomae, ac

perpensis, docel unus ex ipsis : Puto nunquàm obligeai Thomislarum omnium doctrina, cui equidem refragali
fidèles ad credenda prœdicta mysteria nec implicite, nec sunt aliqui inter Probabilisias. Sed post plures à sum-
explicite, ex n necess'Uatis prœccpti fidei : sœpissimè mis pontificibus damnatas de hoc arguto propositio-
tero obligari per accidens ex vi aliorum prœceplorum. nes, huic sententiae subsciïbunt frcquentiùs theologi,
S<:d base sententia damnata jam est à summis pon- ado»'} ut ipse probabilista P. Dominicus Viva in pri-

tificibiis Alexandre VII, et Innocentio XI. A priore mam propositionem Alcxandri VII, n. 7, scripserit :

quiden in hàc proposilione : Homo nullo unquàm Inconcussa videtur sentenlia Thomistarum ex Angelico
ttmpore, tenetur elicere actum fidei, spei, et chantalis ex do -tore, quod quilibet teneatur ad actum amorit Dâ m
 ,

«05 ET DE VIT11S FIDÈ1 ÔPFCSITIS.

60$
primo ïnstanli usùs rationis. Actum autcm amoris Dei Recula XI. — Praeier prœceptum obligans per se
in praesenti Providentià nemo elicere potcst, prout ad fidèles ad eliciendum actus eliam praeceptum fidei, est

salutem necessarius est, nisi fides praecesserit. Porrô eamdem obligationem per accidens inducens vi sci- ,

instans rationis non physicè inlelligi débet, sed nio- licet, et ratione alterius praecepli. Casus hujusce obli-
raliter, ac pro tempore congrno accipiendum est; nec gationis non unus, sed multiplex est. Et primo quidem
aequè pueris omnibus ratio illucet, sed uni citiùs, quotics homo accedit ad sacramentum sive Baptismi,
quàm alteri, ut experientià comperlum est. sive Pcenitenliae ob justificationem obtinendam
quo- :

Régula IX. — Prœceptum aclùs fidei cliciendi per niam ad hanc plures actus praemiltere oportet
quos ,

te obligat in probabili periculo inortis; quemadmo- inter est actus fidei. Cùm enim
supernalurales esse
dùm in eodem periculo obligat praeeeptum spei et cha- debeant actus hujusmodi, debent dirigi fide tanquàm

ritatis, suscipiendi sacramenla Pumitentiœ et Eueha- causa priirarià et principali. Unde hanc vocal conci-

ristiae. Siquidem si ullo unquàm tempore tenetur homo lium Tridcnlinum fundamentum ac radkcmjustificatio-

testimonium professionis suae Deoexhibere, illud pro- nis. Secundo, quolies homo ad suscipiendum accedit
fectô est tempore mortis, quo vita fidei vivat, ut vi- Kucharistiae sacramentum. Tune enim credere débet
sionem beatam assequatur, quac fidei virtuti respon- tum veritatem praesentie realis Christi in augustissi-

dct. Hanc exercendae fidei obligationem, imminente mo illo sacramenlo, tum ejus virtuiem , et eflïcaciam

morte, confirmât Ecclesiac consuetudo, qu;ie, dùm in- ad conferendam graliam. Tertio cùm diebus festivis

firmis sacrum Viaticum minisirat, eos per sacerdotem tenetur audire Missam, aut Religionis opéra
exerecre :
excitât monetque , ut fidei professioncm edant, ac fi-
in his tamen opusnonest, utactu formali et expresso
quisdicat credo, Domine, quem nunc oro, quem nunc
dei actus répétant. :

Régula X. — Saltem semel in anno tenetur homo suscipio ,

quem amo , etc. , sed satis est implicite ,
et virtualiter quatenùs virtule
ad fidei actum eliciendum. Ex propositionibus ab Ec- , fidei loties exercitaî
clesiàdamnalis, quibus aliam adneclimus, quae legitur actus illos peragit, ad quos priecepto urgetur. Quarto

in decreto Innocentii XI, n. 65 : Sufficit mysteria Tri- quando vehementi aliquà tenlatione pulsatur ani-
nitatis, et Incarnutionis semel credidisse, quaedam tan- mus adversùs fidem aut aliquod fidei myslerium ,
;

quàm omninô cerla liquida fluunt ; niinirùm primo :

tune enim ad eam repellendam médium videtur

quôd praeceptum fidei per se obliget fidèles ad eli- esse neeassarium actus fidei. Si tamen haud valdè
ciendos actus ejusdem virtutis : deinde quôd non suf- gravis tentalio sit contra fidem , salis erit , et mé-
ûciat actum fidei semel in vitâ elicere ; ac tandem dium fortassè opporlunius eam conlemnere, et alio
quôd hoc praeceptum transgrediatur, qui ultra quin- menlein avocare. Denique si quis ad fidem christia-
quennium ejusmodi actum dilïert. Ex his ergo col- nam abjurandam ujrgeat, praceptum est nedùm fidei
ligo tanquàm omninô certum saltem , semel in exleriùs con(ilcnd;e, de quo sialim , sed etiam inlerior
anno teneri fidèles, aliquem fidei actum elicere per fides ob externam illam confes^ionem est necessana.
se, et ex vi praecepli hujus virtutis. Quandoquidem
§ 2. De prœcepto divino fidei exleriùs confUendœ.
hoc fidei praeceptum, quod per se et directe obli-
gat , ex Eeclesiae definitione certum est. Igitur haee Régula XII. — Admittere oporlct praeceptum divi-
obligalio semel saltem in anno adimplenda est : ne- num fidem chrislianam ,
quam corde profitemur, ex-
que enim aflerri possc videtur divinum ulluïn prsc- leriùs confîtendi. II.cc régula itageneratim constituta,

ceplum affirmativum ,
quod nunquàm inlra annuni extra omiicm posita est dubilalionis aleam. Siquidem,
obliget. Otiosa iiamque lex esset ,
quae sui executio- sicut inEvangelio habemus, S. Matlli. cap. 10, ex ore
nem non imperaret nec intra unius anni spatium. Christi : Omnis qui confilebitur me corom hominibus,
t'nde admisso praeceplo fidei per se obligante , conse- confitebor et egoeum coram Pâtre meo ; sic apud S.
quiliir certô, fidèles ad actum fidei eliciendum saltem Lueam cap. 9, legimus Qui me embuent, et meos
:

inlra aiiiium urgeri. Dico saltem, quia cùm eliam pr;e- sernwnes, hune Filins Iwminis erubescet, cùm venerit in
ceplum Eucharistie semel saltem in anno obliget ex majestute sua. S. Paulus quoque ad Hom. 10, ait :

Eeclesiae ord'malionc, ininorem statuere obligationem Corde creditur ad justitiam : ore autcm confessio ad
fit
nemn débit. Catofèm auetores graves non desiuit salutem. IliucS. Auguslinus serin. 139 : Quid prodest,
qui frequeniiorom lidei actum requirant , ut Scotus iiiquit, corde credidisse ud justitiam, si os dubital pro-
diebus foUMs; alii quolies pnecipua fidei mysteria ferre, quod corde conception est?
telflkfMtw. Quorum doctrinae tanquàm probaliiliori Recula Mil. Hoc praceeptum confiiend.e fidei, cùm
et MC lit» ils subscriho. Cùm mysteria Rdeî ceilis sii affirmativum, non obligat pr09emper,sed pro loco,
solemnioribiis dirbus ab Eeolesiâ proponantor
ai fid et tempore. lia S. Thomas, hic quaesi. 5, an. -2, bis
limii excitent fidem, et vix ac ne vix
qnidem festos "^
erlii^ : < l'.;i qu r suiil neressaria ad Salutem, cadunt
illosdies rite sancliiicare vah-at popnitis sidi pra-ctpiis divin. c legis. Confessio
Cfaristianas < autem fidei,
nisi priùs meniem in eoriim
considerationc dcftaat, et '
< cùm sii quoddam affirmativum, non potesl cadere,
carde avdai. Quare admoneri fidèles AebetA
ad ejas- ( nisi sul) praeceplo affirmative Unde eodem modo
modi mius Freqoentandos ut lia securihs
conscienti e ,
< cbI At necessariis a :

n, quo modo potcst ca-

8uac ronsul.Hii; n.-,- o.-tiiiiiH.t id, ad qtrod fortassis di- i derc sub proccepto afQrmatiyo divinx legis. Prte-
vina ohligatioi).- teuentur.
t eepta nutem nfflrmativa, ut supra dictqm est, non
 ,
,

607
DE PR^ECEPTIS FIDEI. 60$
semper obligent obligani persequantur
pet Ecclesiam scandalum hoc pharimcvmx
« obligant ad semper, etsi :
|
,

secundùm alias circum- est ex solà ipsorum malitiâ profectum , quod Christus
« aiilcm pro loco et tempore,
secundùm quas oportet actum hu- Dominus baud esse curandum Hinc ex niar-
docuit.
< stantias débitas ,

ad boc, quùd sit aetus virtutis. Sic lyrum bistoriis constat timorem secuturoe novae per-
< manum limitari ,

non semper, neque in quolibet secutionis ex parte infidelium impedimento nunquàm

« er«o confiteri fidem
i loco est de necessitate salutis, sed in aliquo loco et fuisse Christianis , ne libéré confiterentur nomen Je-
su Chrisli.
tempore. »
«
— Si
•

Régula XIV.— Casus, et circumstantiœ, in quibus

Régula XVII. quis interrogetur à personà
privatâ de fide suâ et in bis circumstantiis invenia-
obligat prœceptum affirmativum confitendac fidei, sunt ,

générales qme ibidem afferunlur ab Angelico tur , in quibus ex silentio suo n»que ullus honor Deo
iliœ ,

nimirùm quando per omissionem Imjus debitus subi ahatur neque ullius utilita lis confessio
praceptore ;
i ,

confession «s sublraheretur honordebilus Deo, vcluti- sit relaté, sive ad interrogantem , sive ad personas
I

I litasproximi impendenda. Si enim vel unum, vel alte- circumstantes , tacendo , aut dissimulando non pec-

rum ex bis occurrat inconveniens , tune fidelis ad lidei cat. Imô aliquando laudabile etiam esse potest ,

confessionem obslringitur, quamvis mortis periculum nullum praîbere responsum ,

quemadmodùm ani-

immineret : id quod regulis sequentibus magis decla- madvertit S. Thomas hic ad 3. Cùm enim sibi obje-

rabitur. cisset , confessionem fidei vergere quandoque posse

Régula XV. — Si quis ab auclorilate plublicâ in- in aliorum scandalum et perturbationem , respon-
terrogetur de fide sua, banc exteriùs confiteri tenetur ,
det : i Quùd si turbatio infidelium oriatur de con-

ita ut si in boc casu sileat, aut dissimulet, prseceptum i fessione fidei manifesta absque aliquà utililate fidei,

affirmativum fidei transgrediatur. Ratio est ,

quia hoc t vel fidelium , non est laudabile in tali casu fidem

in casu honori Deo debito prsejudicium infertur, atque « publiée confiteri. Unde Dominus dicit , Matth. 7 :

ita se gerere est erubescere Christum Jesum, ejusque « Nolite sanctum dare canibus, neque margaritas vestras

Evangelium ; adeùque mortaliter peccat , et à regno « spargere an te porcos , ut conversi dirumpant vos. Sed
Dei excluditur juxta laudatam Cbrisli sententiam :
i si utilitas fidei aliqua sperctur , aut nécessitas ad-

Qui me erubueril, et sermones meos, hune filius hominis i sit , contemptà perlurbatione infidelium , débet ho-

erubescet, ckm venerit in majestate suà. Quarè meritù t mo publiée fidem confiteri. >

damnala est à summo pontifice Innocentio XI sequens Régula XVIII. — Si contingat ,

quùd aliquis in pe-
propositio : Si à potestale publicà quis intenogetur, riculo verselur abnegandae fidei , aut illam publiée

(idem ingénue confiteri , ut Deo et fidei gloriosum con- non conGtendi coram judice ob tormentorum melum,
sulo : lacère, ut peccaminosum per se non damno. Cui nedùm qui lenentur ex officio alios instruere , et pu-
propositioni Clerus Gallicanus gravissimam banc cen- sillanimes confirmare , sed etiam quilibet fidelis ,
qui
suram inussit : Hœc propositio scandidosu est ,
prœce- auxilium periclitanti praîslare valet , ad hoc tenetur ,

ptis evangelicis et apostolicis apertè contraria , et hœ- etiam manifestando fidem suam quam profitetur. Ita

retica. S. Thomas in resp. ad 2, ubi ait : In casu necessitatis

Ikec obligatio confitendi (idem in casu pr.edicto to- ubi fides periclitatur ,
quilibet tenetur fidem suam aliis

tam vim suam obtincl, sive ille qui interrogat, sit su- propalare , vel ad instructionem aliorum fidelium , sive

perior legitimus, sive polcslate fruatur per lyranni- confirmationem, vel ad reprimendum infidelium insulta-
de;n et usurpationem , sive qui inlerrogatur, tali po- lionem. Sed aliis lemporibus instruere omnes de fide ,

teslati subjectus sit , sive extraneus. Eadem quippe non pertinel ad omnes fidèles.

militât ratio. Inde S. ïliomas absoluiè , et absque Régula XIX. — Licet quandoque tyrannum fugere,
ullà distinclione définit, obligalum illum esse ad fidei» ne quis ad fidem confitendam cogatur. Oppositum
conlileiidam ,
qui inlerrogatus de fide tacerel , et ex hoc censuitTerlullianus ; sed in errorem lapsum esse hoc
crederetur , vel quod non haberel (idem , vel quod fides docendo , observârunt SS. Patres Athanasius, Cy-
non esset vera. Atque ita se gesserunt primi Chrislia- prianus , Nazianzenus, aliique. Siquidem pugnat cum
ui ,
qui excmplo dcbenl esse omnibus aliis ;
qui cùin aperlis Evangclii texlibuscjus opinio. Nam, Matth. 10,
à regibus et lyrannis de fide publiée interrogaren- Christus dixit : Cùm vos persequentur in civitate istà ,

tur, citra ullam inlcrrogantium polcstatum disclinclio- fugite in allant; et, cap. 14 Judω sunt, fugiant in : Qui in

œm impavide respoudebanl se esse Christianos. montes. Hoc quoque Christus exemplo suo comproba-
Recula XVI. — Etiamsi Chiislianus inlerrogatus à vit, fugiens noniuinquàm perseculionem Judœorum :

publicà potestale pra;videat ex suà confessionc orilu- comprobavit etPaulus ,

qui ut declinaret iram prœpo-
lurum scandalum aliquod ,
puta magis accendi infi- siti Damascenorum ,
per murum in sportà se demilti

dèles ad persequeudam Ecclesiam, non ideù confiteri passus est : comprobàrunt et alii sanctissimi viri
lidem obligatus non est quoniam semper in gloriain :
,
quorum gesla cum laude commémorât Ecclesia. Quin-
et bonorem Dei ceditejus confessio simulque in uti- , imù circumstanlix occurcre possunt , in quibus fuga
litatem proximi ,
qui ex suo excmplo infiammatur ad bujusmodi nedùm licita ,
sed etiam necessaria sit : ut
professkmem lidei, et confessionem Jésus Cliristi abs- si quis propriam imbecillilatem expertus ,
pryevideat
que ullo respectu , vel timort; faciendam, Quùd si c\ probabile periculum suceumbendi toimentoriun att'û^
tito ùdideles scandali oecasionem Mimant , et acriÙS citafi . (idemquo sbnegandi ; mit *i personà sit boiu\
 , ,,

609 ET DE Y1TIIS F1DE1 OPPOSITIS.

610
publico admodùm necessavia , aut valdè utilis. « publiée detestentur, et anathematizent. Idemque in
Cœlerùm quia specialis obligalio adstringit episco- < posterum quicumque in patriarchas, primates, ar-
pos ,
parochos , aliosque pastores, qui animarum cu- c chiepiscopos, episcoposque promovendi, in prima
ram habentes , eas dimiilere per fugam in persecu- c synodo provinciali, in quà ipsi inlerfuerunt, omninù
tione non debent ,
proplerea affero splendidam D. t observent. Quôd si quis ex supradictis omnibus
Thomœ doctrinam, qui huic materia? illustrandœ plu- i quod absit, renuerit, episcopi comprovinciales statim
rimùm inservit. Angelicus ergo lect. 5, cap. 10, Joan. t summum Romanum pontificem admonere sub pœnà
haec scribit : < Non quia (mercenarius) fugit, sed quia < divin* indignationis teneantur. >

i dimittit oves , vituperatur : unde si posset fugere His in sancta synodo expressis, sanctus Pius V, in

< non dimiiiendo oves non , esset vituperabile. Con- suâ constitutione, quœ incipit : In sacrosancta ob-
,

i tingit enim aliquando quôd quœritur persona prae- strinxit eàdem obligatione eliam omnes doctorcs, ma-
< lati , aliquando tolus grex. Manifestum est au- gistros , régentes , concionatores , et cujuscumque
< tera quôd si quaeritur sola persona praclati ,
pos- facultatis professores. Atque hœc décréta sive concilii
< sunt alii loco suî ad gregis cuslodiam depulari sive ponlificis sub gravi peccato obligare, communis
,

« qui vice suî consolentur, et gubernent gregem. Un- theologorum senlentia est, ubi saltem recepta sunt;

< de si sic fugiat , no» dicilur dimittcre oves : et hoc ac superiores satagere debent, ut ad praxim deman-

« modo, et casu fugere licet. Si autem quœratur to- dentur.

< tus grex, aut oportet quôd pastores omnes simul XXI. Circa hujusmodi décréta qiuestiones quaedam
< sint cum ovibus , aut oporlet quôd aliqui ex cis institui soient ac primùm, num qui ad bénéficia eli-
;

i remaneant , et aliqui recédant. Si aulem totaliter guntur curam animarum habentia, teneantur intra bi-
« deserant gregem , tune eis compelit ,
quod hic di- mestre à die pacificre possessionis emittere fidei pro-
« citur : Yidel lupum venientem, et dimillit oves, et fu- fessionem manu episcopi,
in vel ejusvicarii, aut orû-
« git : lupus rapit, et disperdit oves. > Doctrinam banc cialis? Ad quam affirmativa sententia communis ac
deprompsit S. doctor ex D. Augustino, qui de hoc certaest quoniam de his expresse mentio fit à conci-
:

argtimento fusé disserit in Epist. ad Honoratum. lio.Sub nomine autem beneficiati comprehenditur
etiam eommendatarius illius Ecclesiae, de cujus fructi-
§ 5. De prœcepto Ecclesiasiico edendœ fidei
bus disponendi facultate gaudet est enim verè de
:

professionis.
beneficio provisus. Secus autem dicendum est, si epi-
XX. Prccceptum de fidei professione à quibusdam scopus commendel alicui Ecclesiam, quinde beneficio
personarum generihus faciendà juxta formulam ab Ec- provideat, ut frequentiùsdefendunt canonista; ; cano-
clesià praescriptam cùm merè Ecclesiasticum preece- nicos quoque, ac dignitates, cùm à concilio speciali-
ptum sil juxta Ecclesice ejusdem dispositionem de-
, ter nominentur, eàdem obligatione teneri omninô di-
lerminandum est. Igitur inprimis sacrosancla synodus cendum eat.
Tridentina haec sect. 24, cap. 12, de Reform. statuit : Altéra quœstio est, num beneficiarii, vel canonici,
c Provisi de beneficiis quibuscumque curam anima- qui intra bimeslre mandatum Tridentini concilii non
i rum habentihus ,' leneantur à die adeploe possessio- adimplent, fructus beneficii restituere teneantur? In
< nis ad minus intra duos menses in manibus ipsius quà negativa quidem sententia à theologis quibusdam
« episcopi , vel, eo impedito , coram generali ejus vi- defenditur sed contraria aflirmans prorsùs est tenen-
:

i cario Orthodoxae sua; fidei publicam facere profes- da ;

quia synodus Tridentina expresse déclarât eos
e sionem , et in Romanrc Ecclesioe obedientiam se non facere fructus suos. Si autem fructus sui non sunt,
c permansuros spondeant , et jurent. > jam alieni erunt; adeôque, sicut res aliéna;, resti-
Hanc suhinde ohligalionem extendit ad canonicos tuendi sunt quod eliam eruitur ex aliis ejusdem
:

cathedraliuin inquiens < Provisi autem de canonica- : concilii verbis, dùm de iisdem ait, illis possessionem

« tihus , et dignitatihus in ecclesiis cathedralibus non prodesse ; eteonfirmatur ex propositionc damnatà

« non solùm coram episcopo, seu ejus officiali , sed ab Alexandro VII ,
quse asserebat : Restitutio à S.
« eliam in capitulo idem facere leneantur : alioquin Pio V imposita bénéficiais non recitantibus, non debe-
« pradicti omues provisi , ut supra , fructus non fa- tur in conscientià ante sententiam declarativam Judicis.
i ciant suos , nec illis possessio suffragolur. > Iisdem namque verbis imposita est obligalio à Pio V,
Idem praeeeptum repolit sess. 25, cap. il, hoc pa- bénéficiais non recitantibus, ac imponitur à concilio
clo : i Praecipit igitur sancta synodus palriarcliis, pri- Tridentino heneficiatis intra bimestre fidei profestionem
< maiihus, archiepiscopts, epîscopis et aliis omnibus, non facientibus. Ha?c autem restituendi obligalio juxla
« qnidejure, vel consnetndîne concilio prorinciali in- probabiliorem sentenliam arctatillos quoque, qui abs-
« leresse debent, ut in prima synodo provinciab, posl que proprià culpà fidei professionem omiiterent. Si-
< liin'm pra'scntis concîlii habenda, ea omnia, qua; ab quidem prafata; leges, cùm sint conditionales, obli-
« Me synodo definila, et statuts suni, palam red- gent absque ullo ad culpam respectu, et cum solo
< piani, neenon vciani obedientiam summo Romano respectu ad condilionem qiuc affixa legi est. Fructus
t pontifici spondeant, el profiteantur : simuiqne hm- porrô restituendi sunt à die elapsi bimestris ad diem
* roses omnes à sacris esmonibns, et coneiliia genen- DSqne, quàemittitur pra;scriptaconfessio. Nccsatis est
i libu»> pra3sertimquç ah kàceldem synodo damnatas ju\ia plures sacrarum congregalionum decisiones u|
 , ,

DE PR/ECEPTIS FIDEI 012

6ii
débet pcr ipsum, qui « corpus, totius substantif vini in sanguinem, quam
fiât per procuratorem ; sed fieri
« conversionem Calholica Ecclesia transubstanlialx»-
benelieiumrecipit.
rarô facienda occurnl « uem appeUat. Fateor eliam, sub altéra lantùm spe-
XX11. Quoniam vero non
proderit illam hic exscribere, « cie totum , atque integrum Christum, verumque
pncdicta fidei prolessio,
IV sicuti habelur in Bullar., t sacramcnlum sumi. Conslanter teneo purgatorium
sicut proposita est à Pio ,

« esse, animasque ibi deleiilas (idelium sufl'ragiis ju-

et est ejusmodi :

vari. Simililcr et sanclos unà cum Christo regnan-

Ego N. firinà lide credo, et profiteor omnia,
et sin- i
«

fidei, quo sancta venerandos, atque invocandos esse; eosque

gula quœ continentur in Symbolo
( tes,
«

Credo in unum < orationcs Deo pro nobis oflerre, atque eorum reli-
< Roman* Ecclesia ulitur, videlicel :

quias esse venerandas. Firmiter assero imagines

Patrem omnipotentem, faclorcm cœli et «
i Deiun,
omnium, et invisibilium. Et in « Christi, ac Deiparx seinper Virginis, neenon alio-
i terrœ, visibilium
Filium Dei uni- t rum sanctorum habeudas et venerandas esse, atque
i unum Dominum Jcsuin Christum ,

debilum bonorem, ac venerationem iinpertien-

genilum, et ex Pâtre natum ante omnia secula : c eis
i

dam. Indulgentiarum etiam poleslatein à Christo in

Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de
«
i

Ecclesia relictam fuisse, illarumque usumChrisliano

i Deo vero : Genitum non faclum, consubstanlialem «

quem omnia facta sunt. Qui propter nos t populo maxime salutarem affirnio. Sanctam, catho-
i Patri, per
licam et apostolicam Romanam Ecclesiam Matrem
propter noslram salulem descendit de
<
< homines, et

incarnalusesldeSpirilu Sancto ex Maria c et m;igistram agnosco : Ronianoque pontifki beaU

i cœlis : Et
Crucilixus cliam pro c Pétri Apostolorum principis successori , ac Jcsu
< \irgine, et homo faclus est.
Christi vicario veram obedientiam spondco ac jura.
sub Pontio Pilato, passus et sepullus est Et
c
< nobis :

Et as- Cidera item omnia à sacris canouibus et orcume-

resurrexit tertià die sccundùm Scripluras :
t
i

cœlum; sedet ad dexteram Dei Palris i nicis conciliis, ac pr;ecipuè àsacrosanclà Tridcnlina
i cendit in
cum florià synodo tradila, definita, et declarata induhilanter
« Omnipolentis : Et iterùm venturus est «

recipio, atque prolitcor simulque contraria omnia

judicare vivos et mortuos, cujus regui non erit
Unis. : ,
i

Spiritum sanctum Dominum, et vivificanlem « atque h.ereses quascumque ab Ecclesia damnala,

« Et in
Qui cum Pâtre et rejeetas, elanathematizalas, ego pariter damno,
qui ex Pâtre, Filioque procedit
«
:
<

rejicio et analhematizO. liane veram catholicam fi-

simul adoralur, etconglorificalur; qui locu-
t
« et Filio
dem, extra quam nemo saints esse potest, quam in
< tus est per Prophclas. Et unam sanclam, Calholi- «

unum prxsenli sponte profiteor, et veraciter teneo, eam-

« cam et Apostolicam Ecclesiam. Confiteor
« baplisma in remissionem peccatorum. Et exspecto i dem integram, el imniaculalam usque ad exlrcnium

< resurrectionein mortuornm, et vilam venturi seculi. i vitaî spiritum constantissimè, Deo adjuvante, reti-

nere et confiteri, atque à meis subditis seu illis

« Amen. Apostolicas et ecclesiasticas traditiones, re- i ,

< liquasque ejusdem Ecclesiue observationcs, et con- « quorum cura ad me numere meo spectabit, te-
in

docen, et pnedicari, quantum in me erit,

i stituliones firmissimè admitto et amplector. Item % neri, et

i sacram Scripluram juxta eum sensum, quem tenuit, « curalunim. Ego idem N. spondeo, vovco, aejuro.

Mater Ecclesia, cujus est judicare de < Sic me Deus adjuvet, et ha;c sancta Dei Evangelia. t
« et tenet sancta

vero Sensu, et interpretatione sacrarum Scriptura-

i
CAPCT Iî.

i mm, admitto : nec eam unquàm, nisi juxta unani-

GQNSECTARIA..
< mem consensum Patrum accipiam, et interpretabor.
Christiani rudes el ignari mij$!eriorum
< Profiteor qnoque, septem esse vera, et proprià sa- I. Peccant ,

legis à Jcsu Christo Domino noslro qui cutechesibus non intersunl ad eu docen-
< cramenta novie fiilei ,

non da instuutis; sieui et paroclii ea doccre négligen-

i inslituta, atque ad salulem hnmanigencris, Iicet

« omnia singulis, neer-ssaria ; videlicet Baptismum , tes. — H- C.liristianus qui eu ignorât quœ scire te-

« Confirmationcm, Eucharistiam, Pœnitentiam, Ex- nelur ,

non débet absolvi , nisi Ma addiscul , aut

< tremam Unctionom, Ordinem et Matrimonium : illa- proponat addiscere. — l\\. Non sufficil (ides impli-

« quegraliam couferre : etexbis Baplismum, ctCon- cila eorum quœ crédit Ecclesia. — IV. Satis est , ut

( firmationcm, et Ordinem sine sacrilegio iterari non rudes, ac simplices mgsteria aliquo modo explicité

« posse. Receplos qnoque, et approbalos Ecclesia; ritus noverint. — V.

Examinandi non sunt de sublilioribm
< in siipradictorum sacramenlorum solemni admini- quœstionibus nisisubsit erroris suspicio.—\'l. Mino-
,

res, qui à majoribm instruuntur, non

liab.nl fidem
< slratione recipio, et admitto. Omnia, et singu!a,quce
« d : peccate original?, et de justificaiione m sacro- impiieitam , nisi de his ,
quibus consenliunt fidei

< ssnctâ Tr .d.întiiià synodo delinila, et declarala fue- Ecclesiœ. — Vil. Inler Chrislianos nutiquàni admilten-
i roirt, amplector et recipio. Prolitcor parilcr , in da est ignorantia invincibilis de his quorum fidu
« Missà offerri Deo verum, proprium, et propiliato- tiecessaria est nccessitatemedii.—\~\U.
Salis non est,

riuni sacrilicinm pr:> vivis el défont*»; atque ut rudiores Sgmboli arliculos calkant lalinà linguà ,
«

< sanctissinio Eucharistie sacramentn esse vero,

if)

et nisi sensum illorum aliquo

modo teneant. — IX. Quœ-
» reali'er, et siiltstan'ialil-r COf ptlÇ, el RSfttgnincm nnm sucrumenla Ecclesiœ potissiiniim scire debeant
ftffà

« MM aniiiià, et ilivinitale Dom :>i i. ,s!i i Jestl Ghristr; Chrl.tiani. — X. Operam dure parenlet, ac parorhi

ferique conversionem totius debenl, ut fidèles mcmoiiù teneant arliculos Sumboli

<
substantif panis in
 . , ,

515 ET DE MTIIS F IDE! OPPOS1TIS. 614

prœcepta Decaloiji , Orationem Dominicain , etc. — 1 i i::t , tenendum domine est non sufficere ad justifica-

XI. Quid agere debeal Coufessarius vocatus ad ali- tio:iem , et s lîuteiu , ut honm etiam rudis solùni in ge~

quem morti proximum, dùm ignarum comm repeint, i

nere credat , quidquid crédit sancla Mater Ecc:esia.
quœ scire tenelur. XII? De Itisce tnterrogandi quan- — . lenetor enim quilibel explicité crederc ca quK conli-

doque sunt ,
qui ad sacramentalem confessionem acce- nenlur in Symbolo, ac prsesertkn qu:c necessariô cre-
dunt. — XIII. Damnata censonda est propositio P. \ denda sunt necessitate medii ac prœcepti , juxla ea
Tamburini circa prœceptum elicicndi action fidei. — quœ jam diximus.
XIV. Quemadmodùm et alia eidcm affmis P. Patritii Coxskctakjum IV. — Haud valdè tamen vexandi sunt,
Sporcrii. — XV. Falsb asseritur à P. Lcandro proba- j
sed bénigne traclandi , qui adeô simplices , rudesque
bilius esse non obligarc prœceptum eliciendi actum sunt, vel nicinorià deficiuul , ut vel Symbolum , vel

fidei in articule mortis. — X.YI. Doctrina S. Tliomœ |

pra'cepta Decalogi , vel sacramenta verho tenus reli-

circa prœceptum fid, i cxlcriùs confilendce pree ocnîis nerc nequeunt. Satis quippe est ut saltem (juoad suos-
semper habenda. — XVÎI. Quandonam confileri aliquis tanliam articulos noverint; adeô ni, si inleriogenlur
fidem debeat , etiam non à perSonâ ptiblicâ interroga- de hoc, aut de illo, ita respondeant ut cos aliquo
Ihs. —XVIII. Tcnctur etiam ad eamdem fidei mani- modo nôsse patefaciant. Neque ab bis claia, et omni-
fcstalionem ,
qui impedire potest sacrarum rerum con- nô distincta exigenda notilia est : sufiieit emin quùd
tèmptûm, aut profanationem. — X!X. casns Aliits in modo suo rudi ac simplici se déclarent, modo ex
quo idem prœceptum obligat. — XX. Cavenda pu- est negligenlià in addiscendo clariore nolitià non careant.
blica fidei confessio imprudenler facta. —XX!. Ad Coxsectakrm V. — Vulgares Domines examinandi
liane confessionem non tenelur, qui interrogatur à
non sunt de quœstionibus fidei sublilioribus , nisi sub-
personà etiam publicâ non in odium fidei , sed ob alias sit aliqua suspicio quùd sint in aliquâ verilale ad
potiticas rationes fidem pertinente ab ha-rclicis depravati , aut quôd
Co.NSECTARiiM priuum. —Poccant graviter Christian] aliquem in eâ errorem imbiberint. Tune enim eru-
qui , ignorantes fidei mysteria ,
praesertim quœ ad sa- diendi sunt , ut erroneam opinionem deponant et ,

lutem necessaria sunt , intéresse negligunt catechesi- |

acquiesçant iis qu» ab Ecclesià Calholicà definita
bus , aut familiaribus instruclionibus ,
quœ siogulis sunt ; cui si credere nolint , tune lanquàm hœrelici
dominicis, et diebus festivis ficri soient in ecelesiis babendi sunt , ac traclandi.
paroehialibus , vel in aliis , de praecipuis Christianae Consf.ctarrm VI. — Minores , qui à majoribus in-
doctrinœ capitibus. Gravis item peccati rei sunl paro- struuntur de rebut fidei , de quibus solùm fidem im-
ebi ,
qui eateclicses , aut instructiones basée praeter- plicilam babere tenentur , hanc fidem non liabent ,

luittunt; ueenon parentes, el domini ,

qui filios ac inquit S. Thomas hic q. 2, art. G, ad 3, nisi qualenùs

servos, quos in doctrina Christianà imperilos, ae rudes majores adhœrent doctrinœ divir.œ. Unde Humana cogni-
noverint, iisdem adessc catecbesibus , et edisecre, tio non fit régula fidei , sed veritas divina : à quà si

quœ seire debent , non sinunt, aut non etiam com- aliqui majorant deficiant , non prœjudica! fidei simpli-

peliunt. cium ,
qui cos rectam fidem habere créditai , nisi perti-

Co.NSECTABlUM II. — Christianus qui ignorât Symbo- \

naciter eorum eiroribus in parliculari adhœreant contra
lum Apostolorum , aul alia prœcipua lidci , aut legis universalis Ecclesiœ fidem ,
quœ non potest deficerc,
divinœ capila , non débet absolvi à eonfessario, uisi Domino dicente ,
Luc. 22 : Ego pro te rogavi. Petre, ut
vel illa priùs addiscat, vel , si ea scire necessitate me- non deficiat fidrs tua. Quare moncri debent minores ,

dii neeessarium non sit , sallem proponat addiseerc. ut earom veritatum qua: distincte ncseiunl, et expli- ,

Hâc in re ita statuit S. Carolus in concilio Hediola- cité scire non tenentur , fidem implieitain liabeant

nensi V : «Si coufessarius pœnilcnlcm reperiat om- non in fide aliquorum hominum particularium . sed in
< nium istorum (scilieet Symboli Apostolorum ,
prœ- j
fide Ecclesiœ. Nain fidei Ecclesià; neino ma le ndhœrore
« ceptorum Dei et Ecclesiœ , et aliorum qua: docenlur potest, quoniam Deus Ecclesiœ infallibilitatem pro-

< communiter in scbolis doctrinœ christianae) igna- misitin bis qnse fidei dortrinam spectant ; fidei autem
« rum, non absolvat ,
quin primo quoque tempore in hujus , aut illius doctoris malè adbarere qnispinni
« iis addiscendis operain daturam se promiltat. Quan- potest ;
puta si quis episcopo, vel doclori suo adlia-rere
< quàm si aut à eonfessario suo eodem, vel diverso vellet, non obstante Catholicoc Ecclesiœ conlrarii
< vel sua ipse privatim conscientiA ,
jam alias monîtus definitione.
» (quod diligentissimè exquiretur) eam adhibere dili- CoNsr.crvnii m VII. — Quanivis de qnibusdam articu-
i gentiam neglexerit ,
qua- pro illius ingenii captu ad lis, quorum notilia, et Odes neeessaria e^t duntaxat ne-
< ea diseeuda sufficiens sit , non priùs absolvalur cessilate praecepti, admitti jxtssit quandoque inler fidè-
,

« quàm liuie obligationi aliquâ saltem ex parte feceril les ignorantiainvincibilis; nunquàm tamen ariiculomm
i satis. Si verô eà de re nusquàm ante monitas fucrit, admittenda invincibiHs ignorantia est quorum lides ,

« poterit tum ei gratiam absolulionis imperliri; ea t.i- est necessaria ad salulem necessitate medii : neque , si

« men prxmissâ semper instruelione, quam pœni- in aliquo invenialnr, facile, aul nunquàm est à peecato
« tenti sufficere censuerit , ut tanlo beneficio non il indus. ll;ee est S. Tbom;e doelrina quam alii ,

« indignus. i comiiiuiiiiis lequuntur. Pertinet autem, scribH docto*

Co«8ECT4nii»i III.—Quidquid olim ûliqui scripse- Angelicus iu 1 ad C.orintb. c;ip. 11 , utiquid ud disci-
 ,, ,,

DE PILECEPTIS FIDEI, 616

615
Uno modo directe, sicut articuli invaluit sciendi hœc non solùm quoad substantiam, sed
vlinam fidei dupliciter.
unde error circa etiam quoad ipsa verba, ut culpa non careat qui haec
fidei ,
qui per se credendi proponuntur : ,

memoriae mandare neglexerit.

hos facit hœreticum , si pertinacia adsil. Non possunt
autem à tali errore propter simplicitatem
aliquam excu- Consectarium XI. — Si Confessarius vocatus ad
Ecclesia solem- pœnitentem in mortis periculo constitutum, depre-
suri, prœcipuè quantum ad ea dequibus
ore fidelium, bendat eum ignorantià laborare mysteriorum fidei
nhàt quce communiter versantur in
et
nativitalis Christi et alia si quidem mysleria quse ignorât , ex iis sint quœ
sicut mysterium Trinilatis , , ,

scilicet Christi passio mors resurrectio, credenda sunt necessitate medii ad salutem non débet ;
hujusmodi ; ,

illum absolvere , nisi prius ipsum inslruat , et ad ac-

6tC.
Consectarilm VIII. — Si rustici ,
pueri ac rudio- tum fidei eliciendum inducat. Non enim absque illo-

articulos contentos in Symbolo rum nolitiâ justificalionis est capax. Si autem igno-
res memorià teneant
quidem esse potest, rantià versetur circa alia quos solà praecepti neces-
latinà linguà quam ignorant ; satis ,

saltem quoad substantiam eorum sitate sunt credenda tune sollicitus sacerdos sit ut
dùm aliquo modo , ,
,

Si lamen ita ignari liaguae d«leat, et conleratur de culpabili negligenlià proeter-

significatum intelligant.
prorsùs eorum percipercnt itâ proponalque emendationem. Quôd si tempus
latinae forent ut niliil ,

non sufliceret suppetat poterit pœnitentem adjuvare, ut actus fidei

quae memoriter sciant , haec notifia : ,

sed vcrba redderent veluli

eliciat hoc recitando Symbolum et interro-
p;icto , ,
nihil enim ipsis prodesset ;

fidei satis gando unum Deum Patrem omnipotentem ?

Credis
psittaci. Quare ut obligationi sciendi res
:

modo imperfecto et confuso Credis Filium Dei etc. ? adeô ut pœnitens ad omnes
fiât , oportet ut saltem ,

lias interrogaliones respondeat Credo ;ac subinde ad

noverint quodverbis exprimunt: consullumque magïs
:

rusticos actus spei, et charitatis concipidndos permoveat.

erit si parentes , et paroehi pueros , et

Symbolum,
,

et alia ad credendum necessaria edoeeant

Consectarium XII. — Quùm interdùm contingat

cujus sensum faciliùs intelligunt. nonnullos esse qui ad Pcenitentise sacramentum ac-
linguà vernaculâ
,
,

Consectarium IX. — Quod ad sacramenta attinet cédant, prasertim paschali, aut jubilsei tempore, plané

omnibus debent, procul dubiosunl ignaros mysteriorum fidei quœ scire et credere de-
quac sciri ab adultis ,

Baptismus bent ideircô confessarius illos saltem de quorum

quae sunt omnibus necessaria
; ,
tria illa ,
;

Eucharistia. Quin etiam ignorantià dubilare meritô potest , interrogare tenetur.

videlicet, Pœnitentia , et

quae ad ea digne sus- Sunt enim qui licet ea in pueritià didicerint post-
callere tenentur dispositiones
, ,
,

Quoad alia verô quamvis modum curis et negoliis secularibus solùm intenli
cipienda sunt necessaria;. ,

certum illorum penilùs obliviscuntur, ut experientiâ comperi.

eadem de omnibus non sit tbeologorum opinio,

eorumdem Quapropter culpabilis soepè negligentice rei sunt con-

inprimis est necessariam esse notitiam ,

Tum deinde probabilius fessarii, qui in bis interrogationibus faciendis deficiunt.

quoties suscipienda sunt.
Ycrùm illud admonere opus est,magnâ cum pruden-
mihi videtur etiam ab omnibus saltem aliquo pacto , ,

lià et dexteritate officium hoc obeundum esse. Sœpè

scienda esse quia septem sacramenta sunt veluti tes-
,
:

ac veluti quaedam signa namque aliqui pœnitentes inlerrogationi fact?e sub tali
serae Religionis Cbristianoe , ,

verborum forma respondere nesciunt cui tamen sub

quibus nunc Catholici ab haereticis recentioribus sc-
,

cernuntur eaque Ecclesia in suis omnibus cateche- aliâ apte respondent. Sic aliqui si interrogenlur : An
,

ac vult ut eorum notitia à fidelibus Verbiim divinum sit incarnalum ? Forte obmutescent.
sibus proponit ,

habeatur. Si autem An secunda persona humanam carnem assum-

:

Consectarium X. — Etsi ad praeceplum divinum pserit ? Continué afûrmabunt ; atque ita de aliis fidei

implendum sufficiat , ut fidèles arliculos Symboli ,

articulis. Unde interrogaliones varioe pœnitentium ca-

Orationem Dominicam , et alia hujusmodi ,

quoad pacitali accommodandœ sunt.
substantiam noverint operam tamen navare debent ;
Consectarium XIII. — Rcjicienda est tanquàm dam-

tum parentes tum paroehi tum etiam ipsimel fidè-

, ,
nata ab Ecclesia, vel saltem in damnatâ contenta haec ]

les ut memorià teneant quae sive ad credendum ,

P. Tambùrini doctrina ,
quam tradit lib. 2 in Decal.
,

sperandum sive ad agendum sunt necessaria, cap. 1 : Puto per se et directe nunquàm obligari fidèles
sive ad , ,

ut in quibusdam conciliis pracipitur. Nam concilium ad credenda prœdicta mysteria nec implicite , nec expli-
ex necessilatis prœcepti Conferatur haec
Mogimlinuin «vo Caroli magni celebratum cap. 45 ,
cite vi fidei.

haec habet Symbolum quod est signacutum fidei et

: ,
,
doctrina cum propositione damnatâ ,
quam supra reci-

Orationem Dominicam , discere semper admoneant sa- ta vim us : Fides non censetur cadere sub prœceptum

cerdotes popnlum clirisliaaum ; volumusque , ut disci- spéciale, et secundùm se; sicut etiam cum prima pari-

plinantcondignam habeant, qui hœc discere negligunl. ter adductâ, proserii'là ab Alexandro YII, et luce
Concilium pariter Forojuliensc sub idem tempus con- clariùs constabit, num illam Ecclesia damnaverit

grcgalum edicit ut Symbolum et Orationem Domini- quidquid aliqui ex adverso contenderint.

cam omnis Clirislianus memoriter sciât , omnis sexus ,
Co- sectarium XIV. — Damnatâ itidem reputanda

omnis conditio; masculi et fœminœ ,

juvenes , senes, est sequens sententia P. Palricii S[iororii, quam ex
liberi ,
pueri , conjugatœ , innuptœquc puellœ : quia sine aliis casuistis depmmpsit tract. 2 in Decal., cap. 2,

hoc benedictione nullus poteril in regnum coelorum per- sect. 5 : Eo assensu scmel liabito ,
prœceptum hoc affir~

(ipere poriionem. Et certè consuetudo in Ecclesia ita maùvum <idci î- r se directe ampliùs non obligat.... Quiç
 ,
, ,

61' ET I)E MTilS HbEl OPPOSITIS 618

ex unâ parte nnllum potest assignari lempus certum Consectarilm XVIII. — Atque ex bis postremis
et détermination neque Christi , neque Ecclesiœ lege sancli docloris verbis colligas quoque quùd , si

quo per se directe oblige', prœceptum fulei ,

quoad action videas fidem ebrislianam ab inlidelibus contemni, vcl

inlernum... Ideb Christus Dominus prudenler créditât sacra conculcari , Cbrisli ac sanclorum imagines
non volttissc imponere prœceptum per se direction fidci. ludibrio exponi, blasplicmari Dei nomen, tcmpla pro-
Eeclesia per summum pontificem Inuoccntium XI, f fanari, etc., tcneris id impedire, si possis, etiam cuni
analliemale confixit. praiter alias, duas hasce propo- vitjc tu* periculo. Secùs vcrù , si impedire nequcas ,

siliones ; ncmpc : Satis est aclum fidei semel in vitù et credas obfuturam potiùs quam profuturam opéra m
elicere. El : Snfficit illa niysteria semel crcdidisse. Num tuant.

eadem doetrina sit , quae verbis citatis docotur à Consectarilm XIX. — Sed et abus casus, in quo
P. Sporerio, et ab aliis quos sttos voeare solet : quis urget praeeeptum fidei confltendac, colligitur ex illis

in dubium revocel? verbis S. docloris : Puta si aliquis interrogatus de fide

Consectarilm XV. — Ealsù asseritur à Leandro, ac tteeret , et ex hoc crederetur, vel qubd non haberct
suslinetur ul prnbabilior, sequens opinio, quam effert fidem , tel qubd (ides non esset rera : cùm scilicel con-
l

tract. 2, disput. 2. num. 59, bis verbis : Probabilius fessionis omissio censetur implicila fidei ncgalio. Il
respondeo , hoc d'ninum prœceptum (fidci) nutlo modo si Eleazarus, de quo sermo est in libris Machabxo-
obligare per se , ant ex vi ipsius prœcepli ad eliciendos rum, sollicitalus à regiis minislris , simulàsset se car-
actus fidci in arliculo moitié, quia nec ratio, nec texius nes porcinas manducâsse , tametsi carnes sibi licitas
aliquis cogil ad oppositum asserendum. Equidcm plures reapsè comedisseï, lmjusmodi ista reputata fuisset
sunt iiUer Probabilislas, qui negent in eo articulo liu- tanquàm Judaiea; Ueligionis abnegatio : adeoque eam
jusmodi obligatioiiL'in. Veriim prxlerquàm quùd com- sibi iilicilam Eleazarus meritù existimavit. A'o» enim,
munior est sententia ,
quam tradidimus , cui illorum dixit, œiate nosirâ dignum est fiugere , ut multi adoles-

aucloritas pnrva 1ère non polest, tcxlus omnes atque centium arbitrantes , Eleazarum nonaginla annorum
rationcs ,
quai convincunt pnceeptum eliciendi lidei transisse ad vilam alienigenarum , et ipsi propter meain
actùs perse, et ex vi prœcepli aliquo vila: tempore , simulationem, et propter modicum corruptibilis rilœ
multô magis urgere probant in mortis periculo , ut tempus decipiantiir. Nom etsi in prœsenti tempore sup-
diclum est. I pliciis hominum eripiar , sed manns Omnipotenlis nec
Consectarilm XVI. — Circa pra-ceplum exleriùs vtvus nec defunclus efj'iujiam. Sic cliam, si, dùm multi
confitendi (idem, ad casus plures resolvendos, qui oc- ! inlerroeati simul à ivramio, an sint Cbristiani, dùm
currere possunt, tenenda sub oculis est doctrina illa alii impavide affirmant, alii laceant, is»tisijue abire
à D. Tbomâ tradita; quùd sciliect obliget ,
quolies ï permissif, alii ad mortem aut tormcnla trabantur ;

per omissionem hujiis confessionis subtrahercltir lionor : lune quilibet prudenter judicabit, dimissos fidem
debitus Deo , et militas proximi impendenda. Iiinc si abnegasse : adeoque à peccato, qui tacent, non sunt
persona ,
quai interrogat, publica non sit, sed priva ta, excusand
frcquentiùs fidem proliteri non tenetur ; sed vel lacère Consectarilm XX. — Cavenda tamen est publica
potest, vel aliù sermonem convertere , vcl ei repo- confessio fidci imprudenter facta. Hsec auicm primùm
nerc : Quid tuà hoc scire refert? quis te judicem consti- est, dùm absque ullà necessilate divini bonoris, aut
titit? Oeo quipjte in cjusmodi casibus nullus plcrùmquc proximorum utilitate temerèquis semet exponil peri-
debitus honor sublraliitur, neque. militas, quœ prnximo culo lormenlorum, qux- forlassè baud tolerare polest,
debeat impentli. Conlingere tamen polesl ul quis ad atque adeô periculo lidei abnegandx. Deinde dùm per
confessionem in boc casu obligetur. veluli si peisona confessionem sine necessilate peractam persecutoribus
gravis auctorilalis interrogetur coran multiludine ;
causa prxbelur Deum oflendendi , Gdcmque acriùs
tune enim silenlio suo grave scandalum causarct in impugnandi. Tertio demùra dùm absque eàdem neces-
populo. silate vel honoris Dei , vel utilitatis proximi per mani-
Consectarilm XVII. — Iiinc etiam pr:eccplum con- |
festam confessionem lidei pcrlurbalio in infidelibus
fessionis fidei urget, quolies interrogali confessio I eicitatur ; ul si quis vcl synagogam Judxorum, ve!
iirnssaria est ad fidem in allia promovendam aut Mubamcdanorum fanum adiret, ut fidem publiée pro-

confirmandam. Quarc eliamsi ab aliquibus privalis fiteretur. Unde s. Thomas, loco laudato, ad •">, dixit :

interrogerîa , et ex tua confessione proevideas , (idem i Si turbalio infdelium oriatur de confessione fidei muni
esse amplexuros, allas in falsà religione permansuros, feslà abs(jiie aliquà utilitate fidci et fidelium , non est

aut aliquos in verâ fide COnAnnandos dùm periculum

,
I
laudabile in tnli casu fidem publiée confiteri.
est ne vacillent , aut ab cà deticiant , sicut etiam si CoNSECTAïui m XXI. — Si quis à persoua etiam pu—
non contilendo in causa fores, ut alii magis in sua |
blicà interrogaretur , num sit Christianus, non qui-
mfideHlate confirmarentur ; confiteri teneris, quia in dem in odium lidei , sed ob politicas status rationes
bisco casibus confessionem omittendo, subtrahitio aut alià simili dccaus&, puta ul pecunias ii Cbrislianis
militas impendenda proximo. Vbifidet periclitatur, jam ; extorqueret, aul aliquid de Chrislianorura] rébus re-
vidinius c\ D. Tbumù ,
quilibet tenetur fidem sinon prnpa- sciret, nontencrelur professiouem suam prodere,sed
tnrevii nd butrncHonem oKorum fidelmm, sive confirma- aul silenlio, aul alio pacln eluderc po sel interraga-
lioiwm, vet ad eprimendam infidelnim insultationem. ! linnem, dmnmodô nec mendacinm profeiTot, nec
i

Tfk Vi. 20
 ,,,,

6,9 DE Ptt/ECEPÎÏS F1DEI, 620

ullaro proxinio, ila se gerendo , scandai 1

occasionem aut alias rationes ; et tune mendacium commiltitur
prœberet. quod , cùm in materià gravi versetur ,
peceatum le-
GAPUT m. lliale est. Hinc semper Ecclesia aversata est Priscil-
DE PK/ECEPTO FIDEI NEGATIVO. lianistas, qui nef'as esse minime credebant, fide in
corde retentà , illam exteriùs abnegare. Quare de hoc
2>ocfrina et doMtctavia. nulla est inter Catbolicos opinionum discrepanlia;
Prœceptum fidei negalivum seu nunquam abne- et omnes fatentur, ncgalionem fidei sive expressam ,
I.

aut quidquam advenus illam agendi sive tacilam, sive verbofiat, sive signis, sivefactis,
gandec fidei , ,

diserte in Scripturis exprimitur. — II. Très regnlœ semper esse grave peceatum.
assignantur ad resolvendos plnres casns ad hoc prœ- Il.Vcrùm, lamelsi conveniant Catholici omnes in

ceptum spectantes. — lU. Quœdam ex doclrinA positâ generali doctrinà , fas esse nunquàm abnegare fidem ,

consectaria. Qui olim dicti sunt Libellatici , rei fucrunt aut agere quidpiam, quo prœceptum hocce negalivum

negatœ Religionis. — IV. Quidam tamen ab hoc violelur ; dissident tamen in assignandis casibus, in

crimïne absolvi possunt. — V. Nunquàm licet ,

etiam quibus hiijusmodis transgressio contingal. Très bac in

mortis vitatidœ causa , thus adolere idolo , aut alia eontroversià régulas statuo ,
quas certas existimo
exhibere venerationis signa, etiam verà fide in corde qiue pluribus casibus resolvendis admodùm inser-

relenlà. — VI. Quœ contra ex Scripturis ajferuntur ,

vient.

exempta diluuntur. — VII. Negalionis fidei reusest, Prima est : Nunquàm licet ullà de causa aut inten-
qui negut se esse Chrislianum , aut Ecclesiœ catho- tione simulare l'alsam religionem. Siquidem simulatio
licœ Romanœ sectulorem. — VIII. Non tamen qui falsœ religionis negatio quaedam est verse fidei , ac
solum negaret officium , aut stalum ,
puta se sacerdo- mendacium in re gravi ,
quo divinus honor violatur ,

tem esse, vel monachum. — IX. Principi inodium cl scandalum proximo prœbetur. Unde secundo Ec-
fidei prœcipienli , ut sibi deferantur ad comburendum clesiie seculo damnati sunt Ebionitse qui inter alios
Christianorum libri , non est obediendum. — X. Ca- errores asserebant simulationem m professionc Reli-

thotico transeunti per hœreticorum loca non licet esus gionis licitamesse, nullumque crimen esse effutie-

carnium diebus ab Ecclesià vetitis , ut professionem bant, si quis persecutionis tempore idola vencraîctuv,
suam occultet. — XI. Fidem implicite negat, qui vesti- duminodô id ex animo non faceret, aut si quid conlra
bus utitur ad faisant sectam designandam instiluns. fidem ore tenus profiteretur , fide in corde servaiâ, ut
— XII. Non ita verb , si vcstei , aut signa indiff'erentia refert S. Epiphanius, hreres. 10.
sint adeam significandam. — XIII. Hund peccal con- Altéra régula est : Verba, signa , et actiones onnics,

tra fidei suœ professionem Christianus, qui infidelium, mise vel seipsis , vel relaté ad circumslantias loci

aut hœreticorum templa ingreditur. — XIV. .Si tamen lemporis ,

personarum , significare possunt, aut alios
princeps infxdelis aut hœrelicus juberet , subditos om- inducere ut credant aliquem interiùs non profileri
nes frequentare templa sua, ritibus et concionibus fidem ehristianam , vel catholicam , existimanda siait

interesse, parère minime Catholici deberent. — XV. peccata aposlasia* , aut abnegationis verœ fidei : quo-
Jdololhijta , urgente fume,cumedi licite possunt, modo niam , Irceteti&m ex seipsis ad banc significationein
absit superstilio , vel scandulum. — Iîeflexio. non determinaroirtur , salis determinantur ex circum-

De obligatione hujus prœcepti, et regulis ad illam slanliis in quibus fmnl.

§ 1.
,

dignoscendam idoneis. Tertia recula : È conlra verba , actiones , vel signa,

-

vnm,quod solùm quœ neque determinata sunt ex seipsis, neque ex cir-

I. Prêter prœceptum fidei affirmai !

cumstanliis loci , lemporis , aut personarum , ut signi-

ohtig.lt pro tempore, loco et circimisiantiis, admit-
ficent nullam tune fieri fidei christianœ vel catho-
icininiii etiam omnino est prreceplum negativum,
licœ professionem censeri minime debent veluti fidei
quod semper et pro semper Christianos omnes ob- ,

abnegaliones, adeôque neque eriminosye. Quibus posi-

slringit, nunquam scilicel fidem abnegandi aut quid-
tis, ad aliqua, quae ex lus regulis deduci possunt, con-
piam agendi, quod sit conlrarium fidei quam profi-
sectaria devenio. Unde sit
tentur. Pra'ceplum hoc adeo diserte exprimitur in
Evângelio, ut uullus rclinquatur duhiiationi locus. § 2. Doclrinœ Consectaria.

Cbristos Doininus, Mattli. 10, expresse pronuntiat : Consectarium PRiMtM. — III. Rei negat* religionis
Qui negaverit me coram hominibus , najabo et ego eum censendi sunt Libellatici ,
quo nomine vocati sunt
coram Pâtre meo, qui in cœlis est. Cui consonal Apo- ignavi quidam Cbristiani ,
qui ut tormenla vilarent
stolus, 2 ad Tiinoth. cap. 2 , dicens : Si negaverimus, vel ne ad magistratus pro fide traherentur ,
pecuniâ
et ipse negabit nos. Quod prceceplum ipso jure nalurali libellum oblinebant, in quo testimonium pi\ebebatur
nilitur : qui enim verarn fidem negat, cultum Deo quôd idolis sacrificiuin obtulerant , sive imperatorum
debilum subtraliit , Dcumque ipsum , qui nobis fidei edictis satisfecerant. Quoniam testimonium accipere
»rcana révéla vît, quantiim est in se, de medio lollit; idololatrioc quasi ab illis commissae , etsi reapsè non
quodclariùs explicari potest. Aut enim negatio ex- commisissent, idem erat, acvelle pro idololatris ir-
'terna simul est cûm interna abjuratione ; et lune est putari. Unde illos damnàrunt Cyprianns, epist. lo et
infidlit;.- juàpte natiirâ mala aut, fide inleriùs ser-
:
31 et 52, aliique Patins.
vals, ngatur exjeriùs ob lorincntorum atrocilalcm IV. Ôuidam tamen animadverUml laisse alio* Lt-
,
 «28
El DE V1T1IS FIDEI OPPOSIT1S.
tri i

tormenlis de- quando illicititm esse rationc scandali, ha:c ratio la-
bellaticvs, qui, ne humanà fragilitalc in
Bien oessabat in Naamano qui se veri Dei cultorem
ab eo libellum ob-
'

ftcerent, data magistratui pecunià,

,

bujusmodj prolitebatur , seque nolle deinceps idola colère prote-

tinebant, in quo magislratus absquc ullà
ministris et stalus est.
testilieatione niliil aliud prœstabat , nisi

satellitibus suis pracipere, ne latorein libelli cbristia- Consectamum III. — VU. Negationis fidei reusest,

qui negat se esse Chrislianum si interrogatio ab in-

causa comprehenderent. Alque bi exeu-
,
;

Aae Religionis
Lici- lidelibus fieret ad investigandam Religionem; non au-
sari polerant,cùm nihil illicilum committerent.
vexationem, seu tem si dirigatur ad deprebendendam patriam ,
nalio-
tum namque est redimere iniquam
nem aliasve rationes ad lidem aut Religionem
perseculionem , sicut licet se ab illà per fugam prori- ,

minime pertinentes. Prima pais traditur à D. Au-

pere Neque enim boc aliud est, nisi peei niani dare,
gustino.qui, tract. 113. in Joan. loquens de negatione
ne tonnentis quis urgeatur ad abnegandani fidem, vel
iniquam vexatio- Pétri, sic ait : Sanè in istà, quœ jam cœpta est, nega-
iinniolandiiin idulis. Quôdque liceat
tione aposloli Pctri debemus adiertere, non solum ab
nem pecunià redimere, colligi satisvidetur ex facto
eo negari Chrislum <;<\i dick, cum non esse Christum;
Jasonis, et alioruni diseipuloi r.in Pauli, qui, sicul re-
,

îerlur, Acl. 17, data pceuimc, suininà scsc redeme- sed ab Mo eliam, qui, cum sit, negat se esse Chrislia-
num. Dominv.s enim non ait Pctro : Discipulum meum
runt à \cxationc Geniiliuni et Judoeoriim Tliessaloni-
te negabis; sed : Me negabis. y'egatit ergo ipsum, cum
censium.
Conscct \nioi II. — \ - Nunquàm licet, eliam vitan- se negavit (jus esse discipulum. Quid aulem aliud islo

modo, quàm se negavit este Chrislianum? Idemque ju-

ds morlll causa, tbus adolere idolo. gcuu fleelere eo- |

diciuni ferendum de illo est, qui ab haereticis interro-

ram ipso, aul alia exhibere religionis signa, eliam abs- i

gatus num sit Papisla, aul Pontilicius, ob fiuem Re-

que aninio colendi, sed potiùs deridendi ipsum ,
vel

Quo- ligionis delegendye negaret.

inleiilione ad Deum aut ad Christuin direclà.
niain hujusinodi exlernre actiones ex se lendunt in i
Altéra pars satis evidens est quoniam eo in casu
:

adbunc finem instituts sunt, et spe- negare se esse Christianum , etc. non esset negare
,
honorem idoli, et

cuuis eircumstanliis , nonnisi ad illud ordinantur : ;

lidem Chiïsti, aut Ecclesia% cùm aliô quàra ad Udem
alia sit intùs latens intenlio, à su- interrogatio speclet.
unde, quaîcuinque
perstitionc minime purgari queunt. Sicquc deelara- CoNsrxTviuoi IV. — VIII. Si quis interrogelur ab
tuin Ml à sanà Congregationc de Propag. 1 id. , die infideli vel hairetico non de christianà aut catho-
12 septembres 1045, dcclarationcm approbante In- licâ professione , sed de muncre aut , officio ,
quod in

nocenlio X , relaté ad illos Christianos qui in Sina- illà exercet, puta num sit sacerdos, Tel monachus;

rum imperiogenua idolo flectebant , cl alia r ligionis non peccal contra fidem, si negat. Consistit enim
officia pcragcbant , sed intentionein &uam diligentes professio christian;e aut catholica.' fidei absque co
ad Cbristuin , vel ad crucem intcr flores altaris la- quod munus illud exerceat. Posset tamen peccare
tenteiu. contra verat ilalem . cùm ita responderet ut ejus re-
VI. Duo contra atl'erri soient ex Scripturis exempla, sponsio à inendacio purgari non posset ;
quod sanà
alterum Jeliu, qui simulavit se \elle sacrilîcium of- contingerel , cùm responderet cum mentali reslri-

ferre Baal, quod 4 Reg. c. 10, Deum apprubâsse legi- ctione , aut alio simili modo ,
qui rêvera mendacium
tur; alterum Naaman Syri, quidad veram (idem con- sit. Idemque intellkendum de aliis responsionibus,
\ci>n-, al> Klis.o licenliam petiit ut cum suo rege (ju;i- inlerdinn quidem absque fidei negatione proferri
genua (leclcret idolo Ranmion, cui Eliseus respondil: valent, non tamen absque mendaeio saltem officioso.

Vadein puce. Sed ad uliumque paucis respondeo. Et Consectaril.m V. — IX. Si princcps hœreticus edi-

ad priinum qu'idem banc ex I). Augustin© respon-i >-

clum ferai in suo regno, in quo pra^cipiat, ut sibi de-
iicin pncbet S. Thomas 2--2, 7. III ,
art. 1, ad -2, di- feranlur libri onmes in favorcm catholicai Religionis
rons : Simulationem Jehu non M necesse excusari à editi, ad eos comburendos, peccant contra fidem, qui

peccato, vtl menducio; quia nuitus fuit, ntpole ub idolo- hujusinodi libros deferunt. Siquidem cùm taie edi-
talvitl Jéroboam non rvfedens. Commendalur tamen , et clum in odium et contemptum Religionis calholicae

temporatiter remnneralus est à Deo , non pro simulu- latum l'uerit, eidem parère perinde est, ac principis

lione, sed pro zelo, quo destru.xit atllum liuul. inlidelitali cooperari. llinc qui olim, tempore Diocle-
Ad exeniplum NftMMM dico, non peliisse ab Eli- tiani jubenlis ut sibi onmes traderentur Christiano-
sco ul sibi lienet vel cultuni exhibere idolo, vel m- rum libri, ul comburerentur, ejus mandata paruerunt,
nmlarc idololatriam , et cnltu salteru externo cul. iv vc'mii apostÉlM habuit Ecclesia , ac iraditores vocati
idoltim, sed ul obsequium bumanum, quod régi y\x- sunt.

slabat extra lemplum, praistare ctiam posset in lem- Cofisi.cr.vniuM VI. — X. Non licet catholico tran-

jdo; alque adeô, qnando rex ipsi innixus se iin ur\:»- semli per haTcticorum Ioca, aut cum hcietitil ver-

ret, adorare volens idoltim, posset Naaman se qnoque s.mti, esus carnium diehus ab Ecclesia tetitis. Quan-
inrurvarc, non ad cultuni simul (Mini ftsge idote exhi- quâm enim carnium esus diebus illis non sit , neipie

bcndum , sed causa humani istius officii, quod n-i ex naturà sua, neijuc ex loge signum fais» sectflB pro-

pnrstare solebat, ul etiam ex cap. 7 ojusdem libri livum , in hi> lainen lot i- M Btentiom ( uiisiietu-

constat. Et quamvis liujutinodi obsequium pottft ali- !|

dine taiMViàm signum babelur, nisi constetdc contra-
 1>L PU.ECEI'US FIDEI, 624
623
Quoniam ab luereticis Irequentari solet prava tiunt. Oiue res facti cùm sit, non aliunde, quàm ex
rio.

consuetudo in contemplum legis ecélesiasticae, vol communi illius nationis consensu crui potest.
illa

ttrtè in prolcslalionem libertatis conscientise : cui Consectarium IX. — XIII. Ha ud peceat contra suae
Religionis professionem Cbristianus, qui tompla in-
eontemptui aut protestationi nunquàm
consenlire fas
quibusdara circumslan- gredilur infidelium, Judscorum, aut hœrelicorum.
est. Fieri tamen potest, «t in

ratio locuni non habeat , ut si qui carnes co- Hujusmodi enini ingressus proteslalio Religionis non
liis hafic

mcdit dicbus ab Ecclesià vctitis , testelur se iis indi- est, ut ex consuetudine et usu communi constat. Si-

orve ad valctudinem aut si palam constet aliquem

,
quidem cùm biec professio in facto posita sit, juxta

esse catholicum, fidciqne cattaolicae observantias ac communem bominum existimalionem est accipienda.
pr.rcepta servarè, ut reapse constat in oratoribus ca- Porrô communiter Iiomines sive fidèles, sive infidèles

iholicorum principum in Anglià vel Hollandià degen- ingressum synagogae, vel templi haercticorura. aut
libus ,
qui, si diebus ab Ecclesià velilis carnes edere infidelium, etiam dùm sacra ab ipsis funeliones per-

Wnspiciantur, non ideô cuni iuerctieis consenlire, aut agunlur , sectae illius protestalivum non aestimant.
praetensae libertali communicare reputantur. L'nde si qui infidelium lempla ingrcdianlur, inque
Consectarium VII. — XI. Fidem implicite negant, ritibus ac ca-remoniis non communicent, nec ulium
falsamque scctam profileri censentur, qui uluntur impendeat subversionis periculum ; non est, cur ex
vestibus, aut sigitis sive ex lcge, sive ex consuetudine boc capile alicujus peccati contra iidem damnandi
institutis ad ministrum, aut professorem falsc sectae sint.

designandum. Equidem nenio unus dubitat licere uli Consectarium X. — XIV. Si tamen princeps ali-

vestibus, qiuu sunt peculiares nationi, vel patr'uv, in quis lr.erelicus publico edicto injungerel omnibus sub-
quà inlideles coiurnoranUir absque ullo ad Religio- ditis suis fréquentai- e liaerelicorum templa, eortim-
ncm respectu, qucmadmodùm inter ipsos Catholicos que precibus, cœtibus, et concionibus interesse ; pa-
variai sunt indumentorum diffcrcntiac. Nonnulli qui- rère minime deberent Calbolici, qui in ejus ditionc

dem tbeologi pulant ex gravi causa uti etiam licere versantur. Hinc, cùm rex Anglue sub initium seculi
iis vestibus, qu;c juxta varia seciarum falsarum di- pnecedentis talem frequentiam Catbolicis praecepis-
scrimina institut» Fuerunt ad designandos proprios set, interrogatus Paulus V, an id ipsis liceret, re cum
cujusquc sectœ minislros ac professores. Quorum doctissimis tbeologis communicalà, respondit, an-
tamen scntentia probanda non est. Siquidem, lametsi no 1605, in bx'C verba : Acccpimus compelli vos, gra-

usus lalium vestium absolulè et ex naturà suà in- vissimis pœnis proposilis , templa hœreticorum adiré,
differens sit, posilo tamen quôd vestes institut» cœtus eorum frequentare, concionibus illorum interesse.
fuerint ad falsam Religioncm proteslandam, jain in Profectb credimus procul dubio, eos, qui tanlà constan-
commuai bominum acstimationo. falsam Religioncm tià atrocissimas persecutiones, etc., perpessi sunt, ut im-

sigaiflcant; et ab bac significatione, moralitcr lo- maculalè ambularent in domo Domini, nunquàm com-
quendo, separari nequeunt, ita ut omncs, qui hisce missuros esse, ut coinquinentur communions desertorum
iudiimeuUs indutum cernunt, slatim judiccnt, ipsum divinœ legis. Nihilominùs zelo pastoralis officii nostri

talem, aut lalem seclam profiteri, qualem vestimenta impulsi, et pro patenta sollicitudine, quà de salute ani-
produnt. llinc lanquàm laxa rejicienda est doctrina marum vestrarum assidue laboramus, cogimur monen
P. Anlonii à Spiritu sanclo, qui, Tract. 1, disput. 1, vos, atque oblcslari, ut nullo pacto ad templa hœretico-
sect. 6, scribil : Satis probabile exislimo, quod ex ma- rum accedalis, aut eorum concioncs audiatis, vel cum
gna causa, v. g., ad evilandam mortem, Victoria et liosti- ipsis in ritibus communicelis, ne Dei tram incurratis.
bus reportandam, possc Christîanos uti reste instilutâ Non enim licet vobis liœc facere sine detrimento divini

ad profilendam (alsam sectam, v.g-, veste saccrdotali cultûs ac vestrœ salutis.

Turcarum, vexillo, ubi depictus sit Mahometus. Ratio Consectarium XI. — XV. Si urgeat famis nécessi-

est, quia licet signa sint apud Turcas protesiativa falsœ tas, comedi possunt idolotbyta, sive cames, aut cibi

sectœ, possunt etiam assurai ad ornatum, vel ad signifi- idolis consecrali, dummodo species absit superstitio-
candam falsitatem sectœ. nis, cultus falsae secte, vel etiam scandalum. Hoc
Consectarium VIII. — XII. Quùd si contingat, vc- eruilur ex vertus Apostoli 1 ad Corintb. cap. 10, ubi
stem, aut signum aliquod esse in falsà Religione, primùm ait : Omne quod in macello vœnit, manducate,
quo indifférer) 1er ulanlur tu m illius ministri, tum nihil interroganles propter conscientiam. Si quis autem
etiam alii qui ejusdem nationis sunt, adeô ut in com- dixerit : Hoc immolation est idolis ; nolite manducare
muni existimalionc nationis poliùs signum sit, quàm propter illum qui indicavit, et propter conscientiam :

religionis ; tune, si Cbristianus signum aut vestem conscientiam autem dico, non tuam, sed alterius. Ubi
illam gestet, à peccalo excusandum puto. Sic censent liquet, peccatum non referri nisi in scandalum, quod
aliqui, quos inter est P. Contensonius, licite merca- snbesse aliquando potest. Quod clariùsexplicat, cap. 8.
lort-s in Turcarum imperio degentes uti tobaliis albis, dicens : Quidam autem cum conscientià usque nunc
sive,ut vocant, turbante, inorcm gentis imitantes : idoli, quasi idolotliylum manducanl : et conscientià ipso-

quoniam, aiunt, per cjusmodi usum minime se pro- rum, cùm sit infirma, polluitur. Esca autem nos non
fitenlur Turcas esse, cùm nationis potiùs signum sit, commendat Dco : neque enim si manducaverimus, abun-
q-.àm religionis. \lii tamen sunt. qui opposition sen- 3 dabimus : neque, si non manducaverimus, deficiemus.
643 ET DK VITIIS FlhKI 0PP0SIT1S. tm
\ idetc ne forte fuve licenlia teslra offendiculum fiai in- qui, veluti quidam Judacorum princeps, de quo locu-
firmis. In quibus manifestum est, nuUam etiam S. Pau- tus sum, diligentes gloriam hominum magis quàm glo-
luiu culpam cojnoscere in idolothylorum comestione, riam Dei, quanquàm in me credant, propter Pharisœos

nisi scanilaluii), aut ofïendiculum, qnod esse potest non confitenlur ut è synagogà non ejiciantur , sive ne
relaté ad alios. Hoc inagis déclarât S. Thomas in 4, nimiùm rigidi traducanlur, ne amillant coetuni
veluti

dist. 38, quxst. 1:2, inquiens : Satiits est fume mori, hominum ad se confluentium, ne iis displiceant, qui-
quàm idolotlnjto vesci, seilicet cum scandalo : quia pri- . bus placere sludent, infracto animo doctrinas meas
mant est malum pœnœ, secundum malum culpœ. y on ac pracepla non eo modo, quo deberent, annuntiant,
tatnen débet aliquis se dimittere fume mori, antequàm sed illa levigant ,
plus aequo emolliunt, corruplis ho-
cum scandalo idololliytum comedat : quia injiceret sibi minum appetitiouibus accommodant, atque perver-
manus, et sic cum malo pœnœ adjumjerttnr malum tunt.

culpœ. Perspicuà qnoque ratione eoinprobatur. Nain Hoc sensu explicanda ac intelligenda est prxfata
cibi inslituti sunt ad corpus alendnni, non ad profi- Christi sententia; nec alio, ul arhitror quidem, intel-

tendain religionem ; nec ulla reapsé in eoruni usu in- ligi rectè potest. Verùm, si res ila se hahet, heu quot !

ûdclitalis protestatio est. Contempla proindc super- sunt înter Christianos qui, licet fidem Christi profi-
stilione infideUum, et cessante scandalo, comedi teantur, Christum tamen erubescunt, adeôque obnoxios
licite poterunt, urgente maxime necessilate alendse reddunt sese terribili illi sententia?, ul et ipse eos

vit*. erubescat, citm venerit in majestate suâ! Quot ubique

KF.FLl.MO. Christianos invenias, qui verbis quidem Christum con-
Qui me erubueril,et sermones meos, hune t'iliusho- ;
litentur, faclis tamen et moribus negant; ac, dùm
minis erubescet. ciun vencrit in majestate suâ. Yaldè crucem ejus quolidiè signant in fronte, cos tamen
fonnidanda à Christianis omnibus, simulque serio pudet ebristianam sectari modestiam, hiimilitaicm,
animo ponderanda alque medilanda sententia. Quid aliasque ah ipso lantoperè commendatas virilités;

enim timendum magis, quàm in supremi judicii die ! vilàque suà se carnis ac mundi poliùs discipulos con-
habere Cliristum judicem adeô infeusum, ul nolit |
fitenlur, quàm Christi! Quoi sunt magistri in Israël,

omnes, qui ipsuin aul sermones suos erubuerint, in- qui verilates Evangelicas in injustitiâ detinenl, ut lo-
ter electos aguoscere et compulare, adeôque tanquàm quantur liominibus placentia, et videant, ac sanam do-
reprobos abs se repellere, veluti dignos supplicio etrinam non sustinentibus errores cum strmonibus Chri-
sempiterno? Quid altentiore ponderalione ac medi- sti aperlè nimiùm pugnantes doceant! Nonne omnes
tatione dignius, quàm laula calamitas, quà major hi aliique erubescunt Christum et sermones ejus? Eru-
nulla esse ac ne lingi quidem mente potest, qua3 bis !
bescunt, inquam, sin minus ut magistrum lidei, sal-

supervenlura cerlô est, qui libero erecloque animo tom ut magistrum moruni ;
qnod perindè plané est :

Cbrislum confessi non f'uerint? Sed quinain censendi I

neque enim minus oportet conliteri et profiter! Cbri-
sunt, quos Ciiristus, cum venait in majestate suâ, eru-
1

stum ut moi uni, quàm ut fidei doctorem atque ma-

bescet , et tanquàm se et glorià sua indignos ad aeter- gislrum.
j

num ignem condemnabit? Non ii duntaxat, qui corara Audianl omnes, quid in laudatum Evangelii
hi

tyrannis alrocia tormenta et mortem ininitaulibus, textum scribat magnus S. Gregorius, homil. 32 :i Ecctî
ipsum ûdemque suam aut abuegàrunt, aut impavide |
< nunc apud se homines dicunt Nos jam Dominum :

professi non sunt. Perpendamus altcnliùs Evangelica i cl sermones ejus non erubescimus ,
quia apcrlâ
verba : Qui me embuent, inquit Chrislus Dominus, j
« eum voce profitemur. Quibus ergo respondeo, quod
et meos sermones, hune Filius homiuis erubescet, cum < in hàc plèbe chrislianà sunt nonnulli, qui Christum
venerit in majestate suà. Qui me erubuerit : baud sa;ié • ideù confitenlur, quia cuncios Christianos essa
hic loquitur de divinilale suà, de sapientià, de om- |
« conspiciunt.... Nam si nomen Christi in tantà hodiè
nipoteiiiià, de eximiisaliis prxrogalivis, quibus splen- « gloriâ non esset , lot professores Cbrisli sancla
didissimè eiïulgel : neque enim luvc sunt argumenta i Ecclcsia non habere t. Non ergo ad probalionein
ruboris. Sed oui me erubuerit hominem pauperem, « fidei vox sufficil | rofessionis, quam défendit à vere-
abjectum, bumilem, opprobriis et ignominiis satura- i
« cundià professio generalitalis, etc. De eo se quisque

Uun, persecutioiiibus exagitalum, cruciûxum et mor- » interroge!, et m confessione Christi se veracilcr

luuin. ()/<< erubuerit sermones meos, pracepliones, do- < probet, si non jam nomen ejus erubescit, si plenâ
ctrinas quas (uni alias, tmu pnecipuë sermone à me c virlute mentishumanum pudorem subdidit. Cerié
babiio in M onte, dîscipulis meis pra^scripsi ; buinili- < enim perseculionis tempore crnbcscerc poteraut
tatem quam praedico, palientiam, mansueludinera, < fidèles, substantiis nndarî, de dignitatibus dejici,
conlcmpiuin mundi, voluptatum fugani, lolcranliain • verberibus affligi ;
pacis autem tempore, quia haec

crucis, p eniieniix amorem, traicrnara dilectionem « à nostris persecutoribus desnnt, es! aliud, onde
etiam erga inimicos, ac virtutum omnium exercilia.
• ostendamurnobis Veremursa;pc àproximisdespid,
Qui erubuerit nie coram liominibus, ul alibi habeill;
t dedignamur injurias verbi lolerare. Si conlingat

qui magismundo displicere liment, quam mibi qui

« jurgium fortassc cum proximo, erubescimus prions
;

on humanos respectas, ob improborum dicteria, aut

i
satisfacere : cor quippe carnale, dùm hujns vit. »
-

iriisioncs pielnlts opéra etiam débita derelinquunt :

< gloriam qu.Tril humilitatem respuit. Penserons
 027 OF PILECEPT1S FIDEI. t>28

« facta vei itatis et videamus que jaceant nostrœ Momenta indicantur ,

quibus probat S. Thomas pue-
« pravitatis actiones. > ros infidelium baplizandos non esse, invilis parenii-

Andiant etiam S. Augustinum, E narrât, in Psal. 39, bus. — XIII. Quid ex postmnâ S. doetoris rc.tione

ita disserentem : < Sunt Christiani : habent fidem in consequalur.

« corde, et inter paganos avaros, sordidos, infidèles,

§ 1. Notio et qualitas peccali infidelitalis.
< ineptos, insultatores, si exagitari coeperint, quia

< Christiani sunt, liabenl in corde fidem, et timent I. Vitium fidei oppositum infidelitas est. Hujus
« confiteri per labia; prohibent labia sua sonare, quod peccati germanam notionem ideam exhibet An- , et

« nôrunt, sonare quod Sed reprehen-

intùs habent. gelicus, doclor2-2,q. 10, dnplicem in ipsâ conside-
< dit hos Dominus : Qui me confessus non fueril coram rationem distinguens. V no modo, inquit, secundùm
< fioniinibus, confundar de Mo, quia erubuit me confi- puram negationem ut dicatur infidelis ex hoc solo quod
,

t teri coram hominibus, coram Pâtre meo ; id est, non non habet fidem : alio modo intelligi potest infidelitas
< eum agnoscam ; non eum confitebor coram Pâtre secundùm contrarictalcm ad fidem qUta scilicet aliquis ,

« meo. Dicant ergo labia, quod habet cor; hoc contra répugnât auditui fidei , vel etiam conlemnil ipsam , se-

< timorem habeat cor, quod dicunt labia : hoc contra cundhm illud UaiœhZ : Quis credidil auditui nostro?
« simulaiionem labia, boc contra habeant labia, quod Et in hoc propriè perficitur rnlio hifidelitatis ; et secun
« crédit cor. Aliquando enim timor est ; et non audes dùm hoc infidelitas est peccatum. Si autem, subdit,

« dicere quod nôsti, quod credis : aliquando simula- accipiatur secundùm puram negationem, sicut in illis

« tio ; dicis, et non habes in corde. Consentiant labia qui nihil audierunt de fide, non habet rationem peccati,

« tua cordi tuo. i sed magis pœnœ, quia talis ignorantia divinorum ex pec-

Non crubescamus igitur Cliristum neque sermonct calo primi parentis consecula est.

ejus, quibus nos docet paupertalis amorem, humili- Dnplicem ergo inlidelitatem distinguere oportet:
tatem , patientiam, cœtcrasque virlules, ne et ille ali- aliam ,
quae merè negaliva est, et in his loctim habet,

quando erubescat nos, cùm venerit in majestale suà. qui nihil de fuie audierunt, seu quibus fides satis pro-

Publiée gloriemur, sicut Apostolus prœcipit, in cruce posita non est; et hoec non est peccatum, sed peccali
Christi, in quâ est vila cl resurrectio nostra. Con- pœna ex peccato primi parentis profecla : adeôque
temnamus inanes vanosque respectus in sectandâ fî- qui hujusraodi infideiilate, seu ignoranlà divinorum
deliler Kvangelicâ doctrinà, eàque , si quandoque opor- laborant, danuumlnr quidem, inquit S. doclor, propter
teat,asserendâ ac defendendà ab iis qui vel eam alia peccata, quw sine fide remilli non possunt ; non
corrumpere moliuntur, vel ut carni et sanguini oppo- autan damnàtituf propter infidelitalis peccatum. Utide
sitam ampleeti dedignantur, omni posthabito timoré Dominus dicil, Joan. 15 : Si non venissem, et locutus

displicendi hominibus; dicamusque eum eodem Apo- eis non f'uissem, peccatum non haberent. Quod expo-
stolo : Si hominibus placerem, Cliristi servus non essem; nens, Auguslinus dicil, quod loquilur de Mo peccato, quo
adeôque nec partem habiturus in regno suo. non crediderunl in Cliristum.
At infidelitas contraria (ad quam aliqui revocant
CAPUT IV.
etiam privativam) semper peccatum est; et in eo con-
BE V1TI0 FIDEI OPPOSITO, SCIUCET 1NFFDELITATE. quôd aliquis repugnel fidei, seu fidei veritati
sista,

sibi sufficienler propositœ.

Soctvina.
II. Hoc peccatum infidelilatis, sicut et fides, ut

I. Duplex infidelitas; alia negaliva ; alla positiva, sive observât idem S. doctor, art. 2, est quidem in intellectu,

contraria. — IL Infidelitalis conlrariœ peccali quati- sicut in proximo subjecto ; in voluntate autem, sicut in

tas exposila. — III. Non ita hoc peccatum inficil in- proximo motivo : oriturque ex superbiâ, ex quâ homo
(idelium opéra, ut omnia peccata sint. — IV. Species subjicere renuit inlelleclum suuin vcritalibiis fidei

infidelilatis assignantur. — V. Doctrinà S. Thomœ sibi proposais. Et quamvis non sit peccalorum maxi-
quoad disputationem de fidei verilatibus fidetium eum mum relaté ad peccata quœ opponuntur aliis virtu-

ir.fidelibus. — VI. Quid sentiendum de celebri canone, tibus theologicis, ac prœsertim charitali ,
gravissi-

quo cuicumque laica: pcrsonœ prohibita videtur dis- imim tamen est, ac majus peccalis ommbus quâ' on-
putatio de fuie calholicà. — VII. Qua-nam ex jure lingunt in perversilate morum. Nihilominùs quidpiarfi

vrœserlim nalurali interdicta sit communicatio fide- esse aliquando potest, quod ejusdem minual gravita-
tium eum in/idelibus. — VIII. Quœnam ex jure posi- tem. Unde S. Thomas, art. 3, ad 2 , expendens iiia

ivo. — IX.
Qui fidem nunquam suscepernnt, ad eam Apostoli verba : Priùs fui blasphemus , et persecutor,

compellendi non sunt : qui aulem professi jam sunt, et conlumeliosus ; sed misericordium consecutus sum,
ad illam metu etiam pœnarum urgendi. — X. Insti- quia ignorans feci in incredulilate ; advertit quod infi-

tuenda de novo non est, cùm id fieri potest, prœlalio delitas habet ignorantiam adjunctam, et habet reniten-
infidelium supra ftdcles : eadem tamen chrhtiana su- tiam ad ea quœ sunt fidëi. El ex hdc varie habet ratio-

slinenda, diim prœexistit. — XI. Christiani principes nem peccati gravissinii. Ex parle autem ignorantia
permitlere licite possunl in suis ditionibus s<>ctns, rt habet aliquam rationem excusalionis, et maxime quando
Titus religiosos infidelium;
prœserlim si absqitt per- aliquis ex malitià non peccal sicut fuit in Aposlolo : quod
j

turbntinne et tcandalo eotimpedire nequeant. XII. ! etiam asserere possumus de qnibusdam simpliciori-
 ,

6-29 ET DE VITIIS FIDEI OPPOS1TIS. 030

inter tuereticos, qui rcni- paganorum, quant aliorum, prout consideratur

bus ac rudioribus maxime scilicel

tuntur quidem veritatibus fidei catholicx, et in hoc ,

corruplio eorum qua: ad fidem pertinent . quia in

graviter peceant; sed tamen id non agunt ex tnalitiâ,

'.

pluribus erranl genliles, quàm Judaei; et .ludx'i, quàm

sed ex solâ ignorantiâ, licet vincibili et culpabili. hœretici, nisi forte quidam haerclici, ul olim Mani-
III. At verô, cùm infidelitas isthxc contraria
pcc- \
chaei, errent in pluribus, et forte mine, etiam Scamani

calum est , numquid laie pecealum censeri débet, ut : quorum hxresis pestilentior omnibus est, ac omni-
inliciat et corrumpat oinnia opéra infidelium, adeô bus fermé Christiamc fidei veritatibus adversiwur.

ut nulla sit ipsorum actio quic non sit peccati Iabe

§ S. Xum liceat cum infidelibus publkè dispulari de
polluta? Qmestionem banc excitât S. Thomas se- ;

fide?
quenti art. 4 , eamque fuso calamo perlraclant plures I

theologi. Salis mihi esl ,

qux ad illam resolvendam V. Circa publicam dispulationem de li lei verilali-

affert S. doctor, ex quibus verilas in luce nilidissimà bus fidelium cum infidelibus, h;ee esl se idn ac liiu-

coliocatur. Respondet igitur : < Pecealum mortale pidissima S. Tlioma' doclrina. Duo ille distingua,
« tollit graliam gratum iacienlem ; non ;uil'iu tola- art. 7, in hâc disputatione : alterum quod se tenet ex
i liter cornuupil bonum nature. I nde ciim infideli- parte disputamis, cl aliud ex parte audit uium. « Ex
< las sit quoddam peceatuni mortale, inlideles qui- < parle quidem disputanlis, ail, est consideranda
c déni gratiâ carenl : rcmanet tamen in ois aliquod < inlenlio. Si enim disputet tanquàm de fldc dubi-

bonum nature- Unde manifestum esl quôd infidèles tans, et veritatem fidei pro certà
'

< < non supponens,

i non possunt operari bona opérai qua; snnt ex gratiâ, j
< sed argumentis experiri intendens, procul dubio
« scilicet opéra meriloria : tamen bona opéra ad < peccat tanquam dubius in fide, el infidelis. Siaulem
i qux suflicit bonum nature , aliqualiter operari pos-
}
< ditputel aliguis de fide ad confutandum errores, vel
« sunt. » « etiam ad exercitum, laudabile est. i Quibus addere
i Unde non oportet quôd in omni suo opère pec- J
oporlet idem judieium ferendum esse, si vel is qui
«cent. Sed quandocumque aliquod opus operantur dispulationem cum infidelibus instituit, salis doctus
« ex inlidelilate, lune perçant. Sicut enim habens sit ut possit eorum argumenta rei'ellere, et dispula-
« (idem potest aliquod pecealum committere in aclu j
tionem suscipiat , ut vel fidem defendat, vel alios ad
i quem non refert ad fidei finem, vel venialiter, vel fidem convertat. Nain si indoclus esset, aut nesciret
< etiam moraliter peccando; ila etiam infidelis potest infidelium argumenta dissolvere, tune et seipsum
« aliquem actum bonum facere in eo quùd non re- ! periculo perversionis exponeret, et aliis prxberet oc-
< fertad finem infidelilalis. i Haec ille ,
qui subinde casionem ruina?. Atque hoc quidem ex parte dispu-
solvil juxta hane doclrinam argumenla quae sibi ub- tanlis.

jeceral. Et in resp. ad 2, hQtal, quôd fuies dirigil in- < Ex parle verù audientium, sequitur S. Thomas,
tentionem respectu finis nliimi snpernaluralis : sed lu- « considerandiim est utrùm illi qui dispulalionem
men etiam natnralis ralionis potest dir'ujere intentionem
j
« audiunt, sint instiueti el lirmi in fide, aut sim-
respectu alicujus boni connaluralis. « pliecs et in fide titubantes. Et quidem coram sa-
< pienlibus in lide firmis, nullum periculum est dispu-
§ 2. Species infxdelitalis.
« tare de fide. Sed ejrca simplices est distinguendum ;

IV. Très assignari communiter soient infidelilalis * quia aut sunt sollicitât!, sivepulsati ab infidelibus,
species ; nempe paganismus, judaismns, et luvresis, ad « pula Judais, vel harelicis, sive paganis nilentil.us
quam reducitur apostasia ; quemadmodùm alhelsmus < corrumpere in eis fidem, aut omninô non sunt sol-
ci mabomelismus ad pagânismum. Bujusce divi- i lieilali super hoc, siiut in terris in rpiibus non sunt
sionis pulchram affert ralionem S. Thomas q. 10, « infidèles. In primo casu necessarium est publiée
art. fi, scilicel : Cùm pecealum infidelilalis consistât c disputarc de fide, dummodù inveniantur aliqui ad
< in renitendo fidei, hoc potest conljngere dupliciier : « hoc sufficienles, et idonei qui errores confuiare
« quia aut lenilitur fidei nondùm susecpLc, et talis possint. Per hoc enim simplices in fide firmabun-
< infidelitas est paganorum, sive genlilium: a:il reni- « lur, et tolletur infidelibus decipiendi facullas , et
- titur fidei Cbristianx suscepta-, et hoc vel in figura, . ipsa laciluiiiilas eorum qui resistere debeienl per-
« cl sic est infidelitas Judœorum , vel in ipsà manife- i vcileiilibns fidei veritatem , esset erroris confirma-
tlOtione reritatis, et sic est infidelit.is liœretitoruiu.
<
< tio. Unde Greg. in 2 Pastor. : Sicut ineauta locvtiu
< Inde in generali possunt assignari 1res pradkta: i in errorem pertrahit , ita indiscrelum silentium eos
Species infidelilalis. » i qui erudiri poteraul, in errore dcrelini/uit. »

Ex Iribus hisce infidelilalis speciebus définit s.

do- < In secundo verô casu periculosum est publiée
ctor, art. 6, simplifier graviorem esse infideliiatera . disputare de ii<le coram simplicihiis, quorum ii-

lurrcticorum ,
quàm Jiid.coium; Judœorum, i|uam M t des ex hoc esl firmior, quia nihil diversum au-
paganorum, si culpa infidelilalis sj>e< telur ex hoc < dieiunl ait eo quod credunt. Et ideo non expedil
quôd renititur fidei. Major namqiic eulp.i ci icniti eis, ni M-iba infidelium audiunt dispulantiiim
» «-(Mitra
fidei susceplx, quàm nondùm Buscepta?; et major < lidem.
leniti fidei suscepl.r in nianifc-lationc vcrilalK,
quàm \ I. Circa banc quxsUonem controversia est circa
in figura. \iidii tamen graviorem esse infidelilatem reetam intelligentiam ranopis Mexsmlri IV, cap. Quf
, |
 ,

051
L»E PR.ECEPTIS FIDEI, &®
êumque,lh. de lisfrclicis, ubi suminus pontifex prohi- « delibus communionem infidelium qui nullo modo
laicœ personne liceat publiée vel pri- i fidem Cbrislianam receperunt, scilicet paganorum,
bât ne cuiquam
vatè de fuie catliolicà dhpulare : qui verb contra fecerit, < vel Judieorum : quia non babet de eis judicare

excommutucalionis laqueo innodetur. Quid nempe vc- c.spirituali judicio, sed temporali in casu, cùm inter

niat nomine personœ laicœ? Et quidera

frequenlior < Cbristianos commorantes aliquam culpam commit-

apud tbeologos exposilio est, quod signifiée! personam t irait, et per fidèles temporaliter puniuntur. Sed

seeularem, prout contra ponitur ecclesiaslicœ : adcoque « isto modo scilicet in pœnam, inlerdieit Ecclesia
dicunt, cuicumque seculari persona; vigore lmjus « iidelibus communionem illorum infidelium qui à

canonis iiiterdiclum esse disputare cum infidelibus, < fide suscepià déviant vel eorrumptmdo fidem, sic-

sive pagani sint, sive Judici, sive ha:reiici. Sed aliî « ii tï hserelici, vel etiam tolaliter à fide recedendo,

sunt doctissimi vin qui contra sentirait eo vocabulo « sicut apostats! : in utroque enim borum excommu-
Milteratam personam iutelligi; quia sic ferebal usus « nicalionis sententiam profert Ecclesia. »

Latinrc lingual lemporibus ,

queîs prœfalus canon Expendit deindc rationcm alleram, cur bac pro-
editus est, ut îta pérsome quaevis eliani ccclesia- bibitio liât, scilicet ad cautelam fidcliura, eisque dis-

stica; rudes cl indocta? nominareniur : idque probal linctione opus esse propler diversas conditiones per-
pluribus in médium productis exemptis ex Clossario sonarum, negoliorum, cl lemporum. « Si enim aliqui

Du-Presne Ludovicus Anlonius Muralorius sub no- « fncrint firmi in fide , ila quod ex comraunione
mine Lamindani PritanH in opère : Riflessioni sopra < corum cum infidelibus conversio infidelium magis
il buon (jtisto, p. 2, cap. 7, ubi etiam in confirmatio- c sperari p<?ssit, quàm fidelium à fide aversio, non
nein affert auctorilalem Oderici \italis, qui animad- < sunt probibendi infidelibus communicare, qui fidem
vertit lune lemporis doctum laicum ctericum vo- « non susceperunt, scilicet pagauis, vel Judans, et
cari cœphmi fuisse, et contra ignorantes qtroque t maxime si nécessitas urgeat. Si autem sint simpli-

ecclcsiasticos iaicos appellalos; et Gallos etiam olim « ces et inlirmi in fide, de quorum subversione pro-
doctum liominem pro clerico accepisse. Unde aiunt < habiliter timeri possit, probibendi sunt ab infide-
lmjus sententiœ defensores, quos inler Cajetanus, « Hum communione, et tv.ecipuè ut raagnam familia-
Bannez, Ledesma, Granadus, Reginaldus, aliique, € rilatem cum eis babeant, vel absque necessitaie eis
eo in canone nonnisi indoctis viris, sive scculares sint, « communicent. »

sivcccclesiastici, prohiberi disputationem de fidei vc- Hinc in resp. ad 3, sapienter animadvertit quùd
rilalibus cura infidelibus, quicumque fuerînt pagani, dominus lidelis possit hahere servum infidelem, sive
Judsei aut hxreliri. paganum sive Saracenum, eu quod probabile magis
,

In liane ego quoque sentenliam proclivior sum sit quùd servus, qui regitur imperio domini, conver-

tum quia graviora mibi videntur illius fundamenla, tuni tatur ad fidem domini fidetis, quàm è converso; et ideb
quia quae aflerunlur pro contraria, haud magni pon- non est prohibition quin fidèles habeaul servos infidèles.
deris exislimo. Quidquid lamen sil, cùm hujusmodi Si lamen, apposilè subdit, domino periculum immineret
dispUlationes de fidei mysteriis cura infidelibus, prœ- ex communione lalis servi, deberet eut» à se abjicere $e-
sertim publiée , rarissime probandse sint •
ex iis nam- cundùm illud mc.ndatum Domini : Si pes (nus scandali-

qi;e nulla plcruinquc consequilur uîilitas; si lamen zat le, etc.

evenlus contingat aliquaudo ut vel nécessitas poscat, VIII. Prœlcr communicationem in ritibus et culiu

vel magna uîilitas meritô sperari valeal ,

puta si
j
superstitioso, quam nunquàm babere fas est cum iuii •

infidelis conarctur alios averterc à fide, née ad- delibus, sunt casus aliqui in quibus Ecclesia canonico
esset persona ccelesiastica quse ejns sophismala jure caradem veluit prxserlim cum Judaùs communi-
dissolveret; lune secalaris doctus jiosset, qtiin etde- cationem. Et hi pra'eipui sunt : nimirùm ne Christiani

beret hoc officium assuracre, et infidèles sive priva- cum Jud;eis habitent, comedant, simul lavenlur in
tim, sive etiam publiée de errore convincere, ac balnco, ipsis famulatum provient, multùque magis se
fidèles in fide confirmare. Tune énini lex ipsa ipsis tanquàm servos aut mancipia subjiciant, ne ad
nauiralis urgerel, ni, juxia Apostoli verba cos, qu morbos curandos adhibeant , aliaque hujusmodi in

conlradicunl, argueret. el Gdelibus periclilantibus opem quibus légitima; inter Cbristianos observandx sunt
ferret, etiam disputando, et veritalcs fidei defen- consueludines, maxinièque atlendendus spiritus Ec-
dendo. clesix prx.cipientis qui cù lendit, tum ut subversionis

§ i. De commumcalione tum infidelibus. prascaveatur periculum, tum etiam ne honor ac digni-

Vil. Nedùm cuni infidelibus disputare de fide mi- tas Chrislianx Ueligionis violelur aut ullo modo
nime licet juxla ea qu;e dicta modo sunt, sed nec hcdalur.
etiam in quibusdam casibus communicare cura ipsis.
§. 5. De poteslate Christianorum in infidèles.
Circa quodoplimas régulas tradil S. pr.eceptor art. 9,
dupUcem considerans probibitionis rationcm : aliam Ad hoc argumenlum revocantur ea qua; tra-
IX.
scilicet , (|n;o fil in pœnam illius cui communio duntuf à S. Thomà sequenlibus arliculis, qusest. 8, de
fidelimn eubtrabitur; aliam, qua: sit ad cautelam quibus quaidam cursim dabimus. Primùm igitur art. 8,
eoram quibus interdicitur ne alii^, communicent. inquirit, num infidèles ad lidem sint compellendi ? Quà
« Primo ergo modo, ait, non inlerdieit EccleSià fi- in quœslibne duplex distingutt genus infidelium. Uiî
 :

655 et r»v: unis FIDE1 0PPOS1TIS. 654

nainque sunt, qui fidem nunquàm susccperunt, sicut Hoc confirmai in resp. ad i, loquens de iis Chrïslia-

pagani Mahometani ac Judaei. Et liujusmodi nulla-

, ,
nis ,
qui erant sub dominio paganorum principum
tenùs ad fidem compellendi sunt, ut ipsi fidem ample- I tempore primiliv.c Ecclesia; dicens : < Pradatio Cscsa-

etautur , et credanl : quia credere voluntatis est; et t ris pneexistebat dislinclioni lidelium ab infidelibus:

eoactio non est légitima, nisi quis jurisdictione gau-

1

< unde non solvebatur per conversionem aliquorum

deat in eos qui coguntur. Porrô nec Ecclesia , nec ! < ad fidem, et utile erat quôd aliqui fidèles locum in

Christiani principes jurisdictione gaudent in volunta- [

« familià imperatoris haberent ad defendendum alio;

tem prsediclorum infidelium, sieut neque in personas, ! < (idoles. Sicut beatus Sebaslianus Chrislianorum ani-

si sint extranei. Sunt lumen , subjieit sanetus doclor, < mes, quos in tormentis videbat deficere, conforta-

compellendi à fidelibus , si adsit facilitas , ut (idem non « bat, et adliiic latebal sub militari chlainyde in domo
impediaut vel blasphemiis, vel malis persuasionibus, tel < Diocletiani. > Plura animadverlerem circa alia qu;u

etiam apcriis persecutionibus. Et propter hoc fidèles liabet in hoc articulo ,

quemadmodùm et in art. 2,

Christi fréquenter contra infidèles bellum mevent : non q. I

v
2. Sed quia lrcec ad praesens instilulum meum
qu'idem ut eos ad credendum cogant; quia si etiam eos parinn aut nihil pertinent, ideô ea pratereo.

vinssent , et caplivos haberent , in contai libertate relin- Qu.Tsiionem aliam movet S. doclor art. il, circa

querent, an credere vellenl ; sed propter hoc ut eoscow- :

rilus infidelium ,
genlilium pnvserlim , ac Juda'orum :

pellunt, ne fidem Christi impediaut. Possuni etiam, si eamque resolvit praclarà proposità doctrinà ab ipso

Chrislianorum principum subditi sint , ab iis obligari, I

supromo gubernalore Deo deduelà. llumanum « , in-

ne ea peraganl, qme legi naturali adversantar, et co- t qnit, regimon derivatarà divino regimine, et ipsum
quoniam legum < débet imitari. Reus aulem quamvis sil omnipotent
gere ad Itujusce logis observantiam : l
,

namr.e observantia , cùm ad rempublicam recté ad- ! i et summè bonus ,

pormittit tamen aliqua mala fieri

minislrandam conducat, sub poteslate cadit principis < in imiverso, quaï prohibere posset ; ne, eis sublalis,

temporalis. A tque etiam illos cogère possunt, aliqua < majora bona lollorenlur , vel etiam pojora mala sc-
pœna denuntiata , ut audiant lidei doctrinam ,
quem- < quorenlur. Sic ergo et in regimine bumano illi (|ui

admodùm et Romu: semel in hebdomadà, et aliquando

< pnesunt, reeîo aliqua mala tolérant, ne aliqua bona

in aliis civitatibus Jud;ei adstringunlur.

« impedianlur, vel etiam ne aliqua mala pojora incur-
< ranlur sicut Auguslinus dicit in lib. *2 de Ordine:
Sed alii sunt infidèles, qui fidem Christi jam susee- :

penmt , aut cam professi sunt , ut haretiei et apo-

( Au fer meretrices de rébus humants , turbaveris omnia
slat:e. El taies, inquil S. Thomas, sunt etiam corpora- < libidinibus. Sic ergo, quamvis infidèles in suis rilibus

liter compellendi, ut impleant quod promiserunt , et te-

< peccent, tolerari possunt vel propier aliquod bonum,

neant quod semel susceperunt. Sunt enim per Raptisma < quod ex ois provenil , vel propter aliquod malum,

eflecti subdili Ecclesia', quoad ea qu;e ad salulem

i quod vilatur.
et
Religionem pertinent ; adeùque Ecclesia etiam eensu- < Ex hoc autom (snbdit specialiter loquens de riti-

rarum meta compellere eos potesl ad loges suas on- t bus, quos etiam nunc observant Jiuhoi) quùd Judai
i rilus suos observant, in quibus olim piadigurabalur
servandas , et principes ipii Christiani pœnarum
temporalium comminationo, dùm id eipedire judica-
« veritas lidei, quam tenemus , hoc bonum provenit,

verint.
« quod lestimmiium fidei nostrse habomus ab hoslibus ;

< et quasi in figura nobis repraeseniatur quorl crodi-

\. Art 10, S. prxceplor quseril uiritm in fidèles do-
mimum liabere postint supra fidèles'! El banc qiuesti*-
t mus. Et ideô i:i suis rilibus toleranlur.

nom solidâ ac « Aliorum verô infidelium rilus qui nihil verilatis

dilucidà doctrinà resolvit, inquieus
< aut utilitatis alTonint, non sunt aliqiialilor lolorandi,
« Ciroa hoc duplicilcr loqui possumus. I no modo de
t pra'latione, aut dominio infidelium supra (idoles de
i < nisi forte ad aliquod malum vitandum , scilicol ad

« novo insliluenda et hoc nullo modo permitti débet

! < vitandum scandalum , vel dissidium ,
quod ex hoc
; :

< posset provenire, vel impediinonlum salulis oorum,

cederet enim hoc in scaudalum perieulam
!

i , et in
» qui paulatim sic tolerali con\erluntur ad (idem. »
< lidei. De facili enim illi qui subjiciuntur aliorum i

« jurisdiclioni immulai'i possunt ab ois quibus SUD-

Mine S. Augustinus, Epist. 50, docet Ezecluam et
,

sunt, ut sequantur illorum imperium, Josiam, reges Jodx, in hoc commendari insaoris libris,
< nisi illi qui
1

quod Deo vero lamulalum pr.osliterint jubendo ut

« subsunt fuerint magnx virlutis. Et simililcr inlidc- ,

luci, ac templa idolorum, ac excelsa, qu;e adversùm

« les contemnunl (idem , si lidelium delectus cogno-
« séant, oie. Doi pneceptum constructa t'ueranl, diruerenlur. Et in

loge Evangelica laudantur Couslnntinus Magnus, et alii

< Alio modo possumus loqui de dominio, vel pra;-
Christiani imporatores, quod idolorum lempla clau-
i latione jam prseexistente. Uni consîderandum est,
dtnda pneoeperint. HÙIC etiam in Vicnnensi concilio
« quod dominiora et praclalio introdocta sunt ex jure
prohibelur, ne catholici principes permitlant Sara-
i humaiio \i\ jure uatur.e profoelo). DtStioctio autom
cenos sibi subjecios publiée Maliumotum invocare, aut
< lidolium et infidelium est ex jure divino. Jus aulein
peregrinationes ad ejus sopulcrum instituere.
< divinum, quod est ex gralià, non tolltt JUS humar.um,
t quod est ex naturali ration**. Idée distinclio Réflium XII. Demùm S. '(bornas art. 1-2 proponit ac resol-
< et infidolium secundùtn so contûderala non lollit do- vitedebrem controversiam mun pueri Juda'oiun» ,

< minium . cl pi.vhtioimn infidelinm supra liilcl.s, aliommque infidelium baptisaudi sini. invitis parenti-
 65o DE PR/ECEPTIS FIDEF, W6
bus ? De qui quœstioue cùm freqnenliùs à thcologis plior ex S. Tliomu ejusdem declaralio. — III. Pciti-

disseratur in tm-t, de Bajitisnio idcircô hic tanlùm nacia hœresis propria est ; ennique à cateris peccatis
— IV. De dubio
,

ejus responsionem neganteni attingo, ejusque fun- distiiujuit. in (ide. Quo pacto intetli-

damenla, quibus illam confirmât: quorum primum gendum sit illud effalum : Dubius in fide hœreticus
est,quôd Ecclesiœ eonsueludo, quœ maximam bac est.— V. Quccdum aliquundo fidem dubitatio est circa

in iv aucloritatem Itaberc débet, nunquàm habuit, ut absque — \liœresi.

T
Dubitatio perlinax de aliquà
I. ve-

Judœorum filii invitis parcnlibus baptizarentur ; quam- ritate ad fidem pertinente, saltem moraliter loquetido t

vis fiuriut retroacth temporibus mulli calkolici princi- nunquàm est sine hœresi. — VII. Aposlasia multiplex.

pes, potentissimi , ul Conslantinus , Thcodosius, quibus Quid sit prout est à fide. — VIII. De apostasiâ ab Or-
fiiniitiares fucrunt sanctissimi episcopi, etc., qui nullo dine sacro. — IX. De apostasie à Quid ad Religionc.
modo pra'tenuisissent ab eis impetrare, si hoc essel con- liane requiratur. — X. Yerosimiliùs apostate non est,

sonwn raliom. qvi propriam Religionem absque licentià deserit, ani-

Fundameiilum alterum profertex periculo fidei. Si mo ad aliam Religionem transmuai. — XI. Commu-
enim pueri nondùm usum rationis habenles Iiap«- nior ac verior sententia est non incurrere excommu-
Mimm susriperent postuiodùm cùm ad peifeclam nicationem latœ sententiœ ,
qui licet suam Religionem
—XII. Eam
, ,

etatem pervenirent, facile possent induci à parcnli- desei-at, illius tamen habitum non dimittit.

bus ,
ut eam desererent quam ignorantes suscepe- tamen incurrere ,
qui etiam cum voluntate non dese-

runl, quod vergeret in fidei

,

defrimenlum. rendi Religionem habitum temerè dimittit. —XIII. Pœ-

Tertium fundamenlum ex eo desurait quod id re- ,
nœ temporales, quibus hœretici mulctari — soient.

pugnet juslitiœ naturali. Nam (ilius est naturaliter XIV. Pœnœ spirituales in eosdem ab Ecclesiâ stalutœ.
aliquid palris. < El primo quidem , ait à parentibus
— XV. Quœdam observantur excommunicatio- circa
—
,

< non distinguitur seeundùm corpus, quamdiù in

nem hœreticos latam.
in XVI. Nec pure hœretici

malris utero conlinetur: poslmodùm mentales, nec externo actu hâc censura innodan
solo
< verô, poslquàm
« ab utero cgredilur, antequàm usum liberi arbitrii
tur.— XVII. Renèverb, assensum qui interiits errori

c habeat , continetur sub parentum cura, sicut sub prœstantes, illum signo aliquo externo , etiam occutlo,

< quodam spirituali utero. Quamdiù enim usum ratio-

produnt. — XVIII. Prohibitio legendi hœreticorum

• nis non habet puer, non dilïert ab animali irratio- libros , alia ex jure naturœ profluit ; alia ex jure hu~
t nali; undo sicut km vel equus est alicujus,
ut ula-
mono positivo. V traque fxplicatur.

« tur eo ,
cùm voluerit , secundùm jus civile, sicut §. 1. Légitima notio hœresis explicatur.
c proprio instrument ita de jure naturali est
:
, quod I. Hœresis, prout hoc nomen in prœsenti sumilur,
« liliu- antequàm habeat usum rationis, sil sub cura pro specie quâdam quà quis fidem
,

scilicet inïidelitalis,
c patris. Unde contra justitiam naturalem esset, si
Christi profitetur, sed ejus dogmata corrumpil ; definiri
< puer, antequàm habeat usum rationis, à cura pa-
frcquenliùs solet : Error intellectûs voluntarius, et per-
f renliim sublrahalur, vel de eo aliquid ordinetur,
tinax contra aliquam verilalem fidei calholicœ in eo qui
< invitis parentibus. Postquàm autem incipil babere
fidem recepit. Dicitur inprimis error intellectûs ; quia
« usum liberi arbitrii, jam incipit esse suus et polest, ;
sicut fuies ad intellectum pertinet , ita etiam hœresis,
« quantum ad ea quœ sunt juris divini vel naturalis,
quœ fidei opponitur. Addilur voluntarius : quoniam
< sibi ipsi providere. Et lune est iiidiicendus ad [idem
sine voluntate nullum peccalum est; et sicut assensus
« non coactione, sed persuasione etpotest, etiam
;
fidei pendet à pio voluntatis aflectu, ita à perversà vo-
« invitis parentibus, consenlirefidei, etbaptizari,etc.
>
luntate fidei contraria hœresis originein trahit. Sub-
Xill. Ex quà ratione cousequens illud est, qnôd si
dilur perlinax; quœ particula maxime propria hœresis
à parentibus inlidelihtis pueri ad Baptismum spontè
est, ac significat electionem constantem, sive obstina-
oiTerantur ex aliquo motivo, qiiodcumque illud sit,
lam in errore deliberationem. Demùm error iste , ut
pula ne -à dœmonio vexentur, vel ut sua) indigentiœ
hœresis dicalur, in eo siloporlet, qui catholicam fidem
provideant, tune baplizari possmt quoniam hoc pacto .
recepit. Qui enim fidem nunquàm recepit, non hœreti-
puerorum saluti consulilur absque parentum injuria;
cus, sed Judaïiis, Paganus, sive Mahumedanns dicen-
i •cdunl enim proprio juri boc ipso quod illos spontè
dus est, cujus inlideliias ad aliam duplicem speriem
ail Kaptisinnm oiïerant. lmo necesse tune non est, ut
jam exposilam spécial.
ambo filios ofïerant, sed sufficil ul unus aut aller,
II. Verùm quia légitima ac genuina hœresis notio
sive pater sit , sive mater. Atque hœc de duabus spe-
necessaria admodùm est, pruplerea ex doctrinâ S. Tho-
ciebus iniidelilalis Judaismo seilicel, cl Paganismo,
,

mœ, hic, g, il , art. 2, ampliùs declarandum ecnseo,

satis. Nam de terlià, nempe lueresi, qu.vdaui speciali-
circa quœ propriè hœresis versetur. « De hœresi (ita
ter adnot wida sunl.
< perquàm luculenter S. doclor; nunc loquimur, se-
CAPl'T V. < cundùm quod importât corruptionem tidci chri-
« slianœ. Non autem ad corruptionem fidei chi istianœ
I>F. H.ERESI.
« pertinet, si aliquis habet aliquam faisan» opinionem
« in lus quœ non sunt fidei, etc., sed solùm quando
Xoctvina.
« aliquis habet aliquam fulsam opinionem circa ea
I. RM*/* dHimtio proposai . et expUmla. — II, im- i quœ Ad (idem pertinent , ad quam aliquid pertinej
 | .

637 ET DE VITIIS FIDEI OPPOSITIS. 638

< duphciter : uno modo, dirtcte et principaliter, sicut qui doclores videntur dissensisse vel circa ea ,
quorum
c articuli fidei ; alio modo , indirecte et secundarib, si- nihil inlerest, ulrian sic , vel aliter teneantur , vel etiam

« eut ea ex quibus negalis sequitur corniptio alicnjus in quibusdam ad ftdcni pertinentibns, quœ nondum erant
« articuli : et circa utraque potest esse hœresis eo per Ecclesiam delertninata. Poslquàm antem essent

< modo ([iio et fides. > aucloritale universulis Ecclesiœ determinala , si quis tali

Dislinclionem hanc magis déclarai Iect.4 in cap. 11 ordinationi pertinaciter repugnaret , hœreticus censere-

prima; Epist. ad Corinth. dicens : < Pertinel aliquid ad lia:

disciplinam fidei duplicité*. Uno modo directe, sicut § 7. De dnbio in Eidc.

i

< articuli fidei, qui per se credendi proponuntur (qua- IV. Ex bis baud difficile milii videtur qu;estionem
« les sunt articuli qui continenlur in Symbolo Apo- solvere, num hœreticus censendus sit, qui assensum
< stolorumi. Unde error circa lios facil bœretieum, si quidem non prœstat errori alicui fidei veritati contra-

« perlinacia adsit Quœdam vero indirecte per- |

rio, sed soliim dubilai de eàdem. Super quâ longum
< tinenl ad fidei disciplinant, in quantum scilicetip»a theologi plures dispulationis fiinem intexunt. El quidem

< non proponuntur, ut propler se credenda , sed ex veluti axioma circumferlur : Dubius in fuie Itœreticus

« negatione eorum sequitur aliquid contrarium fidei : esl; sed niliilominùs dislinctione indiget, et explica-

< sieut si negetur Isaac fuisse filium Abrabae, sequitur lione. Quœdam namque dubitatio esl, quœ ortum du-
i aliquid conlrariuin fidei, scilicel sacrain Scripturam rit ex merà ignorantià : veluti cùm quis ideô dubitat
< conliriere aliquid falsi. > Siquidem cùm in Scriplurà, de aliquo fidei dogmaie,eô quôd nescit, num sit, nec-
quain ut verbum Dei proponit Ecclesia , utrumque ne ab Ecclesia definitum. Quœdam ex tentatione ,

cqntineatur, scilicet et articuli fidei, et Isaac fuisse aut mentis inlirmitate nascitur, ex quà, licet quis non
Abrahœ filium ,
quemadmodùm et plurima alia ejus- ignorel quidpiam esse definitum ab Ecciesià , vel ad

modi facta , non possunt hœc negari, quin simul ver- )

fidem pertinere; quia tamen contrains argumentis
bum Dei Scripturam esse negetur. pulsalur, aut concutilur, nonnihil fluctuai , sive vacil-

III. Subilit aulem S. doctor : Ex talibus autein non lât, sed absque perfeelà intellcciùs advcrientià, et
judicalur aliquis hœreticus , nisi ade'o pertinaciter persé- voluntatis consensione. At quœdam etiam dubitatio
vère!, quoi ab errore non recédât, eliam viso, quid ex est, quœ provenit ex pravilate ac perlinacia : ut

'ioc sequitur : ut si quis in allato exemple persisleret quando aliquis, poslquàm doctrina catholieœ verilatis

ipnegando Isaacum fuisse Abrahœ filium, quamvisipsi est ei sufficienter proposita, sciens et volens de illà

osl inderelur id contineri in Scriplurà, quam Ecclesia dubitat, sive anceps hœrel, num sit vera vel lalsa.

ut verbum Dei propunit. Quare nemo hœreticus pro- V. Qui primo, vel altero modo dubitat , hœreticus
prié, ac formalitcr dici potest, nisi qui pertinaciter non est,imô ne morlaliter quidem peccat,sinec igno-
assenliri récusai velarticuloalicui fidei, vclScripiurœ, rantià culpabilis sit, nec dubilalio plenè volunlaria :

aut vcriiati in Scriplurâ contenue ,

quam ipsi Ecclesia quemadmodùm contingere solel in iis, qui scrupufis
proponit : nec ab errore rceedere vult, etiamsi videat agitantur, licet aliquando diù persistant ,
quanlùinvis
ex lioc consequi, vel Scripturam non C:>se verbum ipsorum voluntas repugnet. Si aulem ignorantià cul-
Dei, vel decipi Ecclesiam in veritate, «-ive dogmate pabilis fuerit, vel manente voluntate credendi omnia,
proponendo. Ibec perlinacia illa est, quae propriè hœ- quœ fides proponit, dubilalio minime repellalur, juxla
reticum conslittiit; et sine bàc erratts quidem ali<juis negligeniiœ quanlilatem veniale, aut morlale peeca-
dici poterit, sed non hmretkus. Quod etiam ex Can. tum est ; neque tamen Itwrcsis dicenda erit. Quouiam ,

Dixil Aposleltu, *2i, q. 3, comprobalur inquiente : Qui ut ait S. Thomas, 1 ad Corinh. c. 11, leci. i, clectio

senlentiam suant, quamvis faisant, alque perversum titilla quœ propria bœresis esl, ftrniam importai inliœsionetn ;

pertinaci anitno.silttle defeHduni.. . . cvrrigi parait, cùm et ide'o hœreticus dicilur, qui perlinneiter proprium er-
invenerint verilatem, nequmquàm sunt inler liœreticos roreni sectatur.
deputandi. Qui canon desumptus videiur ex Augu- VI. Supercst tertius dubitandi modus, qui à perli-

Stino ,
qui , epist. 16, ait : Sine perlinacia errare quidem nacia sejungi non potest, cùm quis videlicet cerlô < o-

potero , sed htcreliius non ero. gnoscens verilatem aliquam à fide , sive ab Ecclesia
Neque vero tuée perlinacia in co sita est, quod quis proponi, vult niliiloseciùs in eà dubitaiione persistere.
erroreni suurn acriler, nordkùsque defendat: sed lioc De liocMelcliiorCano, lib. 12 de loc Thcolog. cap. 7,
salis i si, quod ;i) ii iii-> scient et volens repugnet calho- loquens, ita scrihit: « Si raetaphysicas leges inspicio ,

licae lidi'i m I » i suflicienler proposilœ juxia tUudS. Au- « neque hoc dubium constiluere formalem b erelieum
gUSlini, lit), -i de l!apl.. e;ip.|ii : Sondant illum hœre- \
« assero. Quoniam dubium neque specieui Label , ne-
tirutn dieu, nisi munifutatâ sibi doclriuâ cuthuliciv fidei « que formant, sed quid niedinin est. Ni rgO con-
resislere nmlueiit, et ilhul, qmrt tenebat , elegerit. Sufli- t trarium fidei est. Qme anim contraria propriè sunt,
cienter antem verilai catholicx fidei proponilur ci • ea duas esae formas maxime répugnantes constat.
qui silii eonscius esl n sentire contra id quod 1 .<
-
< Al si moralis philosophÙB leges sequimur, quœ in
clesia
î.i eamouca lenei,
calholiea tenel, ci
et nue eenum propomi;
Qde cerlum proponit; nec
nei < id spécial ,
quod frequeutissimum esi . incrcdibile
tamei
icn illi veritati \nli mibiniltere seusurn suum , s< d • esi bominem, perluiacilcr dubilanlem, nullum ba-
iu un errore
»uo psroislil. (JndcS. Thomas, bic art. '2, ad » ben errorcm fidei contrarium. » Igitur si n-m rne-
3, ad quamdani objei lionem respondeus, ait : Sic ait- ,
i pbysicè ( onsideremus, dubttans de aliquA fidei veri-
 ,,

638 DK. PR/ECEP'l IS FIDEI, UO

taie, siila anceps fuerit, ui nullum eliciat asscnsum, gravissima , triplicem aliam hoc eodem arliculo indi-

el dissensura, non est iste verè ac propriè dicendus