28 ta Ottubru, 2011 104/2011

IR-RISPETT LEJN L-ANNIMALI

Matul dawn l-aar xhur il-media wasslitilna rapporti dwar kaijiet xokkanti ta kefrija kbira fuq l-annimali. Dawn l-atti ibdu l-attenzjoni tal-pubbliku inenerali u olqu ferment mal-pajji kollu. Bla tlaqliq ta xejn, il-Kummissjoni Interdjoesana Ambjent (KA) tingaqad mal-bqija tal-poplu u tikkundanna bla riervi dawn l-atti barbareski. Li tispara fuq kelb u tidfnu aj, li taglaq kelb fbora tal-plastik u titfgu fi-ibel ferut u agunija, li ssallab eru u ssammru rasu l isfel ma bieb ta residenza, minbarra li jnaqqsu mill-ie tal-istess persuni li jwettquhom, huma atti li joffendu s-sentimenti tal-komunit u galhekk huma atti li jitolbu kundanna serja li gandha tkun riflessa fis-sentenzi u l-pieni xierqa li jingataw fil-qorti li jservu ta deterrent. Ida l-KA toss li l-kundanna ta dawn l-atti, galkemm neessarja, hi biss attakk fuq issintomi. Jekk irridu nsibu tarf ta din il-problema jetie li nindirizzaw il-kawa. Galhekk il-KA toss il-bonn li tqieged gall-attenzjoni tal-pubbliku dawn il-punti ta riflessjoni li ejjin: Ir-relazzjoni bejn il-bniedem u l-annimali Il-bai ta din ir-relazzjoni, spejalment gal min jemmen, gandha tkun wada ta umilt u rispett. Dan jixhduh diversi kulturi minn madwar id-dinja li sa mill-qedem urew ir-rispett li kien jeisti bejn, pereempju, il-kaatur u l-pria tiegu. Insibu ritwali u talb li fihom ilbniedem jagraf ix-xejn tiegu quddiem il-kobor tAlla manifest fil-olqien u galhekk, filwaqt li jkun grat ta din il-providenza, jitlob l-gajnuna alli jua dan il-id bgaqal. Dan ma nsibuhx biss fkulturi indieni u pagani biss imma gal min irid jara u jifhem anke fil-kultura Kristjana. L-eempju per eellenza hu Franisku tAssisi li bsens kbir ta umilt garaf postu fil-olqien u qies lill-annimali daqslikieku kienu utu. Minbarra Franisku nsibu wkoll qaddisin popolari jew mhumiex li wrew imabba u rispett lejn lannimali: SantAntnin ta Padova, San Anton Abbati, San Bjaju, Santa Briida, Santa Kolett, San Isidoru, San irolmu, San uepp ta Kupertino u orajn. Dan ir-rispett jirrifletti l-mod kif in-Nisrani jares lejn il-olqien. Fl-imabba kbira tiegu Alla alaq id-dinja u afdaha fidejn il-bniedem bil-kmand li jamministraha bl-istess gaqal

Kurja tal-Arisqof, Pjazza San Kaledonju, Floriana, FRN 1535, Malta. Tel. (356) 21241281. Url: www.maltadiocese.org

u mabba li wera Hu mal-olqien tiegu. Ida nafu kif matul i-mien dan kollu safa abbuat u l-bniedem mexa bala amministratur ain tal-id afdat fidejh. Bi-mien u blistili ta ajja li addottajna rnexxielna naljenaw runa mir-rabta intima li teisti bejn ilbniedem u l-olqien ta madwaru. Mhux talli hekk, talli ssuppervjajna u poejna lilna nfusna l fuq minn kollox u minn kuladd: ir-riorsi, il-pjanti, l-annimali, bnedmin ora, u wasalna biex saansitra nwarrbu lil Alla. Bhekk il-olqien u allura l-annimali sar skjav suett gall-gosti u l-kaprii tagna. Imma l-aktar aa tal-wax hi li tant ana aljenati li jirnexxielna ngixu ajja normali minkejja li ninsabu mdawrin btant abbu. U trid tkun xi aa bal dawn l-atti sprejattivi li jixxukkjawna lura gar-realt. Wieed jistaqsi: Galiex dan l-aga kollu? Qed nitawdu gax rajna dawn l-atti fuq il-media? Forsi sibna li qabel ma aru dawn lepisodji fid-dieher ma kenitx issir moqrija tal-annimali? Jew gal afna minna: il bogod mill-gajn il bogod mill-qalb? In-nuqqas ta rispett lejn l-annimali u l-moqrija taghom gandu afna forom: Fl-industrija tal-ikel: l-ispazji limitati u mudlama li fihom jitrabbew erti annimali; fittrasport u l-att ta annimali gall-qatla; fil-mod krudil u inuman li bih jinqatlu; filela ta prodotti tal-laam li jikkawaw domanda fittizja gal dawn il-prodotti. Fid-divertiment: is-swat li jiedu l-bhejjem tat-tirija fit-tlielaq; it-tortura li jsofru annimali ta-irku biex jitgallmu t-tricks; il-gae u l-akkwarji ristretti li jkollhom jgixu fihom annimali selvai mdorrijin fil-ftu; il-kaa ta annimali biex jinammu bala trofej; l-uu ta annimali waqt protesti, musketterija u l-logob talfootball; il-lied tas-sriedak u l-klieb. Fil-moda: il-modi krudili li bihom jitrabbew u jinqatlu l-annimali gall-produzzjoni ta kowtijiet u prodotti ora tal-fur; l-eluf ta annimali bal fniek li jsofru torturi kbar waqt it-testijiet ta prodotti bal shampoos, sapun u make-up. L-eluf ta rieden, fniek, qtates, klieb, xadini u annimali ora li jsofru injezzjonijiet, operazzjonijiet, mutilazzjoni u stress qawwi, afna drabi bla bonn, bl-iskua tarrierka. Il-qerda u t-tniis ta abitati differenti minabba l-ivilupp abbuiv tal-kampanja li jwassal gall-qerda ta afna annimali selvai.

Hawn min jirrauna li mhemm xejn ain li bniedem jua l-annimali sabiex jissodisfa lbonnijiet tiegu, dejjem sakemm l-annimali ma jsofrux bla bonn. Min-naa l-ora ssib min jirrauna li l-annimali mhumiex proprjet tal-bniedem u gandhom id-drittijiet taghom. Fehmiet diversi bal dawn, qed jiviluppaw u jimmaturaw ma-mien, bmod li qed jinfluwenzaw kemm l-imiba tal-bniedem lejn l-annimali kif ukoll il-liijiet li jikkontrollaw il-moqrija lejn l-annimali. Ida, minkejja li d-diversi stazzjonijiet Maltin imdewda bi programmi ta diskussjoni, gadna ma kellniex dibattitu pubbliku serju dwar

Kurja tal-Arisqof, Pjazza San Kaledonju, Floriana, FRN 1535, Malta. Tel. (356) 21241281. Url: www.maltadiocese.org

din il-kwistjoni. Dibattiti bal dawn jippreparaw (fost l-orajn) lill-pubbliku inenerali gallintroduzzjoni ta liijiet li jkunu konformi mad-Direttivi Ewropej (bal dawk li jirregolaw ittkabbir ta annimali gall-ikel, bat-tiie). Rispett lejn l-annimali domestii L-annimali domestii, ball-klieb, qtates, gasafar, e, minn dejjem kienu preenti fiddjar Maltin. Madanakollu, erti sidien ma jiedux sieb kif suppost ta dawn l-annimali u ma jipprovdulhomx gall-bonnijiet taghom (bal spazju addattat, post kenni fejn joqogdu, ikel xieraq, eerizzju, e). Din ukoll hi forma ta krudelt u galhekk hu importanti li wieed iqis mitt darba jekk hux kapai jipprovdi l-kundizzjonijiet xierqa qabel jiddeiedi li jrabbi xi annimal. Hawnhekk il-KA tixtieq tiddeplora l-abbandun tal-annimali li jkunu saru pi gall-familji li rabbewhom kif ukoll l-uanza irresponsabbli ta xi animaturi ta festini tal-preett li jqassmu l-flieles lit-tfal daqslikieku kienu ugarelli. Il-KA ma tistax ma tikkummentax ukoll dwar il-kaijiet (dejjem jidiedu) ta trobbija ta annimali eotii (pereempju brimb, sriep, gremxul, pappagalli, tigri) bala annimali domestii. Qabelxejn dawn l-annimali huma annimali slava u galhekk imdorrijin fi spazji kbar u kundizzjonijiet li huma differenti mill-klima tagna. Minbarra dan, ix-xiri ta dawn l-annimali eotii jmur biex jaglef industrija li tinnegozja dawn it-tip ta annimali. Gal kull annimal li jasal fil-pet shop, eluf ora jmutu fil-qabda u t-trasport taghom. Dan ise gax afna minnhom ikunu trasportati bmod illegali u fkundizzjonijiet atroi, sabiex min jinnegozjahom ikun jista jkabbar il-profitti minn fuq daharhom. Meta sa nitgallmu li l-flus ma jagtukx id-dritt li tagmel li trid? Xinhi l-kawa tal-moqrija li ssir fuq l-annimali? Skont l-aar ew papiet li kellna, is-sojet tagna gaddejja minn krii morali krii fil-valuri li taddan. Dan jidher bmod spejali fil-kwistjonijiet ambjentali li qed jifnuna. Labbui kollha kemm dawk li jsiru konxjament u kemm dawk li jsiru inkonxjament huma frott dirett tan-nuqqas ta rispett lejn il-ajja fil-forom kollha tagha. Infatti kull att lejn lejqa ora (kemm jekk bniedem u kemm jekk annimal) hu bal mera li tirrifletti xhemm ewwa l-qalb ta min iwettaq dak l-att. Huwa evidenti li l-mod ta kif bniedem iib ruu lejn annimal (jew bniedem) ieor, jiddependi afna mit-trobbija li kellu, l-impatt li allew fuqu d-diversi irkustanzi tal-ajja, mill-kwalit ta edukazzjoni li a, u, fuq kollox, minn xsens jagmel Alla fajtu. Galhekk jetie li nintebu li l-liijiet u pieni weidhom mhumiex biejjed sabiex innaqqsu dawn l-abbui fuq l-annimali. Jetie niguraw proess edukattiv li jgin lil min ikun qed jitgallem jiviluppa l-valuri metiea sabiex jiviluppa fittadin responsabbli u bqalb kbira. Dan jgodd spejalment meta nitkellmu dwar it-taglim tar-relijon u l-katekimu. Xnistgu nagmlu? Hemm afna xnistgu nagmlu sabiex nibnu kultura li fiha ngixu r-rispett li gandu jkollna lejn l-annimali. Hawn ser insemmu l-aktar ideat relevanti:

Kurja tal-Arisqof, Pjazza San Kaledonju, Floriana, FRN 1535, Malta. Tel. (356) 21241281. Url: www.maltadiocese.org

Oqgod attent gal sinjali li juruk li annimal huwa maqur. Pereempju: meta tara li annimal (e. iemel, baqra, kelb, e) sar gadma u ilda, jew viluppa riei suspettui, jew gandu xi rqajja minn ismu fejn waqa l-pil. Annimali maqura jinkludu wkoll lil dawk li mgandhomx kenn adegwat kemm mix-xita u kemm mixxemx. Jekk tissuspetta xi moqrija fuq xi annimal tista empel mal-ewwel lill-pulizija (fuq 21224001 jew lid-Dipartiment gall-arsien tal-Annimali (fuq 25904113 jew 25904132), jew li-entru San Franisk, li gandhom ukoll ambulanza apposta (fuq 21421446). Il-pulizija gandha wkoll website (http://police.gov.mt/declaration.asp?rtyp=2) fejn tista tirraporta Moqrija talAnnimali. Jeistu wkoll gaqdiet volontarji li lesti sabiex jginu ball-International Animal Rescue, Malta (is-Sur Max Farrugia: 99471212). Tinsiex tagti linformazzjoni kollha neessarja fir-rapport tiegek ball-post fejn se ir-reat, dettalji ta xara, data u in. Interessa ruek fkull kitba jew informazzjoni fuq il-media li tittratta d-drittijiet talannimali. Sib il-in tinfurma ruek dwar il-liijiet Maltin li jikkontrollaw il-moqrija fuq l-annimali (l-Animal Welfare Act, l-Att dwar it-Trattament Xieraq tal-Annimali, e). Agti eempju tajjeb bl-imiba tiegek stess lejn l-annimali. Eduka lit-tfal tiegek u tal-orajn dwar il-bonn li nittrattaw l-annimali kif inhu xieraq. Agti kull gajnuna u ssapportja gaqdiet volontarji li jadmu fdan il-qasam. Fittex minn fuq l-internet u informa ruek dwar l-affarijiet li tixtri (e. kowtijiet u pets eotii). Ifli t-tiketti tal-prodotti li tixtri a tara jekk humiex Not tested on animals. Tixtrix prodotti u bbojkottja ajendi li joffru prodotti li biex saru naqru lannimali. Jekk trid tkun verament proattiv ikteb lill-kumpanija u infurmaha galiex mhux qed tixtri l-prodott/i tagha.

Geluq Il-KA seqet kemm-il darba li n-Nisrani gandu responsabbilt akbar minn ta ittadin normali lejn il-olqien kollu, inklu il-lejjaq kollha li aru minn idejn il-allieq. Huwa galhekk li kull min jemmen fAlla jrid konxjament jara jekk huwiex qieged iwettaq filprattika dak li jemmen fih. Huwa galhekk li kull membru tal-Knisja, kemm jekk huwa kappillan, saerdot, membru reliju jew membru tal-Knisja, irid jgin sabiex ikattar irrispett lejn l-annimali, l-ewwel u qabel kollox bl-eempju li jagti, kif ukoll bit-taglim li jwassal.

Kurja tal-Arisqof, Pjazza San Kaledonju, Floriana, FRN 1535, Malta. Tel. (356) 21241281. Url: www.maltadiocese.org