Revista Paqja NR 057

Vit Viti VI. r. Viti VI Nr. 57. 19 gusht - 19 shtator 2011.
Organ i Shoqats Kulturore Zri Yn t r ht t shtator 2011 Org htat 2011. Organ Sho at Kulturore Zri Y tato t tor 011. rg rga Shoq ts lt ror Zri Yn Shoqats turor Z Zr
mimi 0.80
Milazim KRASNIQI GRUPET KRIMINALE SI EMISAR POLITIK, EMISART POLITIK SI GRUPIM KRIMINAL Fadil MALOKU DR. SHEFQET KRASNIQI: KONTROVERS APO I DEVOTSHM?
Isa MEHMETI XHAMIA E SHNDRRUAR N WC
I Intervist me ministren Mimoza Kusari-Lila
RECIPROCITETI SKA KTHIM PRAPA, E AS VENDIMI I QEVERIS PR VERIUN
prmbajtja
Portreti i muajit: Heroi i ri i Kosovs .................. 2 Milazim Krasniqi: Grupet kriminale si emisar politik, emisart politik si grupim kriminal ...........3-4 Muhamet Jahiri: I gjith territori i Kosovs nn 5I gjith territori
i Kosovs nn...
Anal A na l i za Analiza n
kontrollin shtetror .............................................. 5 Flamur Hyseni: Shteti dhe mbrojtja e sovranitetit shtetror ...........................................................6-7 Lulzim Ahmeti: Pas reciprocitetit, koha pr prodhimet vendore ......................................................8-9 Intervist me ministren e Tregtis dhe Industris, Mimoza Kusari-Lila.......................................10-12
REVIST MUJORE PR AKTUALITET,
KULTUR,ARSIM, ETIK
8 Pas reciprocitetit,koha pr ... i
Besnik Boletini: Shnohet rritje e vazhdueshme e dhuns n familje ..........................................13-15
Viti VI / Nr. 57 19 gusht - 19 shtator 2011 Botues

S H O Q ATA K U LT U R O R E
Isa Mehmeti: Xhamia e shndrruar n WC ....16-17 John L. Esposito dhe Sheila B. Lalwani: Luftimi i mostolerancs fetare kur liria e shprehjes mundson fjalimin e urrejtjes ........................................18-19
22 22 d Vd V Vdekja e Muavis
O.J.Q. "Zri Yn" Drejtor Muhamed Jusufi - KAJOLLI kajolli5@hotmail.com Redaktor prgjegjs Avni AVDIU avni.avdiu@gmail.com Redaktor i kulturs Flamur MALOKU flamurmaloku@hotmail.com Redaktor teknik/Grafika Osman D. GASHI osmangashi@msn.com Redaktore gjuhsore Mimoza SINANI e-mail: revistapaqja@gmail.com revistapaqja@hotmail.com http://www.zeri-yne.org Adresa: Rr. Xhavit Mitrovica, nr. 14, prball teatrit Dodona, Prishtin, Kosov Njoftojm bashkpuntort se do t merren n konsiderim pr botim vetm ato shkrime q arrijn n redaksi deri me datn 8 t muajit!
Info t shkurtra .............................................20-21 Muhamed J. Kajolli: Vdekja e Muavis dhe shkaqet e lufts s dyt civile.....................................22-26 Fadil Maloku: Dr. Shefqet Krasniqi: kontrovers apo i devotshm? ...................................................27-29 Amel Ilmiu: Islami minimal(-isht) i kuptueshm nga njerzit maksimalisht t painformuar.............30-31
dhe shkaqet...
27 7
Dr. Shefqet Krasniqi: ...
Gte si musliman (II) ....................................32-34 Osman D. Gashi: Mentaliteti q duhet ndryshuar .34-35 Gzim Qerimi: Serbia pengmbajtse .................. 36 Naser Shatrolli: Duke krkuar elsin e arks s Hajrush Fazliut .................................................. 37 Lume Maloku: Shpalosen margaritart e Rugovs . 38
39 39 Intervist me
Bekri Murselaj: Mythosi i jets i Flamur Malokut . 38 Intervist me futbollistin Besart Berisha........39-40 T gjith besimtarve musliman ua urojm muajin e bekuar t Ramazanit dhe festn e Fitr Bajramit!
B Besart Berishn
PAQJA
Nr. 57GUSHT/SHTATOR'11 1
HEROI I RI I KOSOVS
M
e vendimin e presidentes s Republiks s Kosovs, Atifete Jahjaga, polici i rn n detyr Enver Zymberi u dekorua me Urdhrin Hero i Kosovs, me motivacion pr trimrin dhe prkushtimin e treguar deri n flijim pr vendosjen e sundimit t ligjit n tr territorin e Republiks s Kosovs. Vendimi sht marr n baz t Kushtetuts s Republiks s Kosovs, neni 84, pika 28, si dhe n baz t Rregullores pr Dekoratat, Urdhrat dhe Titujt e Nderit t Kosovs, q i jep Presidentja e Kosovs dhe Procedurat e Dhnies s tyre, nenet 3 dhe 5. Urdhri Hero i Kosovs u jepet qytetarve t Republiks s Kosovs q kan br vepra trimrie pr lirin dhe pavarsin e Kosovs. N varrimin e policit q dha jetn pr shtirjen e sovranitetit n tr territorin e Kosovs, kan marr pjes mijra qytetar nga i gjith vendi. I fundit qoft ky djal q e jep jetn pr kt vend, - ka thn Muharrem Zymberi, tek i ka br shikimin e fundit arkivolit ku gjendej trupi i birit t tij, t cilin po e mbulonte dheu. Boll ma, - sht shfryr ai me fjal pa derdhur lot nga syt. Enveri sht hero i sundimit t s mirs ndaj s keqes, i liris ndaj robris, i ligjit ndaj krimit. Ne besojm se liria jon sht e garantuar me vullnetin e t gjith qytetarve tan. Aktet e grupeve kriminale nuk do t tolerohen n asnj pllmb t territorit ton. Por, t jeni t sigurt se ne, bashk me shokt e Enverit, do tiu japim prgjigjen dhe dnimin e merituar atyre q kan shtn mbi birin, vllan, prindin dhe mikun ton, - sht shprehur ministri i punve t brendshme Bajram Rexhepi.
Enver Zymberi ka lindur m 3 prill t vitit 1979, n fshatin Dubovc, Komuna e Vushtrris. Gjat lufts ka qen ushtar i UK-s n brigadn 138 Agim Ramadani . Policis s Kosovs i sht bashkngjitur nga viti 2000, si pjestar i gjenerats s dhjet n Akademin Policore. Ishte polic i Njsis Operative Speciale t Forcave Policore t Kosovs q nga viti 2002. U qllua pr vdekje me snajper m 27 .2011 rreth ors .07 14:20, nga Strukturat Paralele Ekstremiste Serbe n veri t Kosovs, ndrkoh q ishte n krye t detyrs pr mbrojtjen e integritetit territorial t Kosovs afr piks kufitare mes Kosovs dhe Serbis, pas vendimit t Qeveris s Kosovs pr t marr me forc pikat doganore 1 dhe 31, pika n t cilat bhej kontraband me mallra. I plagosur sht transportuar menjher n Spitalin Rajonal t Mitrovics, ku ka marr trajtimin mjeksor. Me ndihmn e KFOR-it sht transportuar me helikopter n Qendrn Klinike Universitare t Kosovs. Prkundr prpjekjeve t ekipit mjeksor n klinikn intensive t QKUK-s pr shptimin e jets, Enver Zymberi ndrroi jet n orn 22:05 I . ndjeri la pas gruan shtatzn dhe tre fmij.
RA BIOG FIA:
2 GUSHT/SHTATOR'11Nr. 57
PAQJA
Grupet kriminale si emisar politik, emisart politik si grupim kriminal

Milazim KRASNIQI
endimi i kryeministrit t qeveris s Republiks s Kosovs, Hashim Thait, q n natn e 25 korrikut t niste forcat speciale n nj operacion masiv pr marrjen nn kontroll t pikave doganore 1 dhe 31 dhe pr vnien e rendit e t ligjit n pjesn veriore t vendit, sht vendim q e ndrlidh historin e paprfunduar t lirimit t plot t vendit. Ajo pjes e Kosovs de facto pati mbetur jasht juridiksionit t UNMIK-ut dhe t qeveris t Kosovs, pr gjith kto vite. Ka vazhduar t ndihet si apendiks i Serbis dhe sht prdorur nga Serbia si nj min kundr integritetit dhe sovranitetit shtetror t Kosovs, vemas pas shpalljes s pavarsis m 17 shkurt 2008. Pr kto tre vjet t pavarsis s Kosovs, ajo pjes sht prdorur jo vetm pr ta pr t minuar stabilitetin e shtetit t ri, po n fakt pr ta br at shtet t dshtuar. Dmi q i sht shkaktuar buxhetit t Kosovs n vler prej shtat miliard dollarsh q nga viti 2000, sht dshmi se far pasojash i jan shkaktuar Kosovs dhe zhvillimit t saj ekonomik me kt politik agresioni permanent. Synimi i Serbis ishte q ta shndrroj kt gjendje n konflikt t ngrir, prmes t cilit pastaj do t vazhdohej lufta e shumanshme, n terren po edhe n arenn ndrkombtare, pr kontestimin e shtetit t ri. Natyrisht, nj skenar rezerv ishte ai i ndarjes s asaj pjese t territorit, pr ka kan folur n vazhdimsi zyrtart m t lart t shtetit serb, vemas Boris Tadiqi dhe Ivica Daqiqi. Teza e Tadiqit, se nuk mundet q dikush ti marr t gjitha e dikush t mbetet pa asgj, ishte pikrisht tez pr ndarjen e vendit si nj plak tregu. N kt kontekst, kjo pjes e Kosovs, e mbetur jasht kontrollit, sht prdorur edhe n garat elektorale brenda vet Serbis, duke nxjerr prej saj lidert kryesor t politiks serbe, certifikatat e patriotizmit serbomadh. Luftrat e nndheshme ndrmjet radikalve t Sheshelit, demokratve t Koshtunics, naprednjakve t Nikoliqit, demokratve t Tadiqit e socialistve t Millosheviqit
Goran Bogdanovi Emisar politik pr Kosovn

(Daqiqit), mund t shrbejn pr t skanuar historin e mjerimit t gjith politiks serbe n Beograd, e cila turret n nj cep t veriut t Kosovs, pr t dshmuar patriotizmin, pas gjith betejave dhe luftrave t humbura. Edhe ngjarja m e re, me rast eksponentt e partis s Koshtunics refuzuan t zbatonin marrveshjen me Tadiqin pr heqjen e barrikadave nga rrugt, sht dshmi e shfrytzimit t ktyre zhvillimeve n luftn e brendshme politike. Kjo tendenc do t mund t prshkallzohet n periudhn e ardhshme, meq pr n vjesht sht paralajmruar se do t filloj fushata parazgjedhore pr zgjedhjet e pranvers s vitit t ardhshm. N kt aspekt, marrja nn kontroll nga ana e qeveris s Kosovs dhe KFOR-it e asaj pjese t rebeluar, do t duhej t shrbej pr davaritjen e iluzioneve nacionaliste jo vetm n fshatrat e lna si Rudare e Zupe, por edhe n Beograd. Nuk mund t fitohet statusi i shtetit kandidat pr antarsim n Bashkimin Europian, me politikan t cilt n vend se t hartojn politika t integrimit t vendit nxisin zjarrvnie n pikat doganore t shtetit fqinj dhe ftojn qytetart q t futen si mish i gjall n barrikada kundr ushtarve t NATO-
Borko Stefanovi Emisar politik pr bisedime

s. Kjo politik luftnxitse, provinciale dhe primitive duket se ka vdekur vet n barrikada, n vend t atyre q ajo politik i drgoi atje pr t vdekur, por q fal gjakftohtsis s KFOR-it e t qeveris s Kosovs, nuk vdiqn e as q u dmtuan. Lideri proeuropian i Serbis, Boris Tadiqi, doli m i turpruari nga ajo politik e dshtuar luftnxitse, provinciale dhe primitive dhe tash e ka t vshtir t bind partnert e tij europian q sht po i njjti favorit i tyre. Nse ai mendon t mbijetoj politikisht dhe t fitoj n zgjedhjet e ardhshme, i duhet ta ndrroj pllakn e t ofroj nj platform tjetr pr raportet me Kosovn, sepse politika e Millosheviqit dhe e radikalve, t ciln ai e zbatoi deri tash, psoi disfat t turpshme. Emisart e tij n barrikada, Stefanoviqi e Bogdanoviqi, ishin pasues direkt t paramilitarit politik t Koshtunics, Sllobodan Samarxhiqit, i cili n krye t turmave t egrsuara, e pati okupuar edhe godinn e gjykats n Mitrovic. Dhe nuk ka uj q e shplan Tadiqin nga kjo ndrhyrje brutale n veriun e Kosovs, kur emisari dhe ministri i tij ngrinin barrikada n rrug pr t penguar edhe qarkullimin e automjeteve t KFOR-it e t EULEX-it. Dikush
PAQJA
n Bruksel duhet t bj pyetjen logjike: far proeuropiani na qenka ky person? Por, edhe Tadiqi e ka nj vegz shfajsimi: ai mund t thot se kt problem me Kosovn dhe me veriun e saj e ka t trashguar nga Millosheviqi dhe se nuk ka mundur ta zgjidh jasht klisheve t politiks nacionaliste serbe, sepse n t kundrtn do t rrezikohej karrigia e tij. N t vrtet, problemi i veriut t Mitrovics dhe t Kosovs fillimisht sht i krijuar nga KFOR-i francez dhe nga UNMIK-u e i marr n dorzim nga Serbia pak m von. Hyrja e forcave t KFOR-it francez n rajonin e Mitrovics shnoi edhe fillimin e ndarjes s qytetit n dy pjes dhe t mbetjes s veriut t Kosov me statusin e Perndimit t Egr. Mbyllja e urs s Ibrit me tela me gjemba ka qen puna e par q ka br KFOR-i francez, n mesin e qershorit t vitit 1999, duke i ln t habitur edhe vet serbt, q nuk e prisnin nj aso dhurate, pas krimeve monstruoze q kishin br e pr t cilat friksoheshin se do t duhej t jepnin llogari. Ndarja e qytetit nga KFOR-i francez, u dha ekstremistve serb nj rast t art q t vazhdonin luftn kundr shqiptarve dhe u dha nj arm t fort pr krijimin e nj zone ku ata do ta bnin ligjin me veprimet e tyre kriminale. Mbi interesat e tyre, t akorduara edhe me interesat e shtetit serb, u formsua ideja e vazhdimit t lufts destabilizuese ndaj Kosovs dhe e ndarjes s saj, nse nuk do t kishte mundsi t rikthimit t gjendjes s mhershme t pushtimit mbi tr
territorin e saj. UNMIK-u dhe KFOR-i kan br njrin vesh shurdhr e t dy syt qorr para veprimtarive kriminale q lulzuan pr kto dymbdhjet vjet n at territor t mbetur pa pushtet legjitim. Lejimi i mbajtjes s zgjedhjeve t Serbis ka qen nj politik e fort e pengimit t integrimit t serbve n shtetin e ri. Ndrsa, armiqt e pavarsis s Kosovs at gjendje t lulzimit t krimit t organizuar dhe t kontrabands, e kan shfrytzuar pr ti br presion qeveris s Kosovs, duke e etiketuar si qeveri t korruptuar e t kriminalizuar. Tash sht krejt e qart se e gjitha ka qen pjes e nj plani t armiqve t pavarsis s Kosovs, q duke e shpallur shtet t dshtuar e me qeveri kriminale, tia rrisnin gjasat Serbis pr t zhvat nj pjes t territorit t saj. Ky ka qen nj komplot kundr pavarsis s Kosovs, jo vetm nga Serbia, po edhe nga shtete europiane q nuk e kan njohur pavarsin e vendit ton dhe nga zyrtar proserb n institucionet e ndryshme europiane. Gjenerali Erhard Byler ka deklaruar se grupet kriminale jan problemi m i madh dhe kjo sigurisht q pr t si ushtarak, sht problemi m i madh n terren. Por, grupet kriminale n veri dhe lulzimi i krimit n at pjes, kan qen dhe jan pjes e nj plani politik dhe n t vrtet bandat kriminale jan emisar politik t qeveris s Serbis, sikundr q emisart politik t Tadiqit u solln si grupim kriminal. N kt kuptim, qndrimi i tashm i KFOR-it sht prpjekje pr ta korrigjuar disi at qndrim in-
diferent q sht mbajtur edhe prej tij ndaj bandave kriminale e ndaj krimit t organizuar n at territor, pr gjith kto vite. Natyrisht, KFOR-i nuk ka mandat t korrigjoj politikn e Tadiqit, i cili i sponsorizon dhe i dirigjon grupet kryesore kriminale, por ka mandat q ato grupe ti heq nga barrikadat dhe ti ndjek pr veprat penale q kan kryer dhe q vazhdojn t kryejn. Gjithsesi, partneriteti i tashm i KFOR-it me qeverin e Kosovs, nse nuk lviz nga kursi, sht nj faktor i rndsishm pr realizimin e integritetit dhe sovranitetit t Kosovs. Por, i pamjaftueshm. elsi i zgjidhjes s problemit sht n Bruksel dhe n Uashington. Vetm ata mund ta dekurajojn politikn e deritashme serbe t agresionit ndaj Kosovs, duke e kushtzuar integrimin europian t Serbis dhe duke e krcnuar me sanksione, nse nuk trhiqet nga politika e dhuns dhe e destabilizimit t rajonit. Prndryshe, nse ky konflikt strzgjatet dhe nse eventualisht lshohet pe para bandave kriminale t dirigjuara nga qeveria serbe, po edhe nga opozita fashiste e tipit t Koshtunics, shum vshtir mund t mbahet qetsia dhe stabiliteti n t ashtuquajturin Ballkanin Perndimor. N kt kuptim, qeveria e Thait me vendosmrin e saj pr t vn rendin dhe ligjin n veri t vendit, i ka ofruar nj rast t mir Brukselit dhe Uashingtonit, q ta detyrojn Serbin ta mbyll kapitullin e periudhs millosheviqiane t dhuns e t destabilizimit t rajonit.
PAQJA
Muhamet JAHIRI
I gjith territori i Kosovs nn kontrollin shtetror

1. Zhbllokimi i rrugve pr n pikat kutare 1 dhe 31 (largimi i barrikadave). 2. Mbajtja e gjendjes s tanishme n pikat 1 dhe 31. 3. KFOR-i sht prgjegjs pr kontrollin e pikave 1 dhe 31. 4. Pika kutare 1 dhe 31 n parim mbesin t mbyllura pr shkaqe sigurie dhe cilsohen si zona ushtarake. 5. Ndihmat humanitare do t lejohen t futen n Kosov n pikat e lartprmendura vetm pasi t konstatohet nga nj organizat ndrkombtare e pavarur q vrtet ekziston nevoja pr ndihma humanitare. 6. Mallrat e dedikuara pr Kishn Ortodokse Serbe do t lejohen q t kalojn. 7 do person dhe automjet do t kontrollohet pr arm. . 8. do person do t kontrollohet pr dokument identikimi. 9. Treni q qarkullon n relacionin Mitrovic Beograd dhe anasjelltas do t kontrollohet nga Policia e Kosovs, EULEX-i dhe KFOR-i. 10. KFOR-i do t ndrmarr operacione kontrolli n pikat e paautorizuara t kalimit t kurit me qllim q t mbaj e t siguroj ambient t sigurt.
everia e Republiks s Kosovs, m 25 korrik, ka autorizuar ndrhyrjen e Njsis Speciale t Policis s Kosovs (RSOU), n veriun e vendit, pr ta kthyer nn kontrollin shtetror at pjes dhe pr ti kthyer nn kontroll pikat kufitare doganore 1 dhe 31. Me kt rast, kryeministri Hashim Thai ka thn se vendimi i Qeveris s Kosovs, pr ta rivendosur kontrollin n pikat kufitare 1 dhe 31 n veri, ka qen demonstrim i drejtprdrejt i prcaktimit pr t vendosur rend dhe ligj n gjith territorin e Kosovs. Partneritetin me miqt tan ndrkombtar duhet ta ruajm si syt e ballit, por kushtetuta dhe sovraniteti i vendit tim jan t shenjta pr mua dhe shkojn prtej do partneriteti dhe lojaliteti. Vendimi i mbrmshm i Qeveris sht demonstrim i drejtprdrejt i prcaktimit ton pr rend dhe ligj, demonstrim i qart i prcaktimit ton pr luftimin e krimit dhe korrupsionit n do cep t Kosovs. Ky ka qen prcaktimi im dje, sot dhe kshtu do t mbetet prgjithmon. Pr Kosovn do t ket vetm ecje prpara, - ka thn Thai. Sipas tij, veprimet e bra nuk kan qen t drejtuara kundr askujt, por kan qen t drejtuara n shrbim t siguris s qytetarve t Kosovs. Pas marrjes nn kontroll t pikave doganore 1 dhe 31, serbt kan djegur pikn doganore 1 n Jarinje, si shenj hakmarrje ndaj institucioneve t Kosovs pr ndrhyrje n at pjes. T ashpr ndaj ktij veprimi kan qen Qeveria e Kosovs dhe prfaqsuesit e institucioneve ndrkombtare n Kosov. Kryeministri Hashim Thai ka thn se veprimet e dhunshme jan urdhruar, koordinuar dhe udhhequr nga strukturat m t larta politike t Qeveris s Serbis. Kto veprime t dhunshme jan urdhruar, koordinuar dhe udhhequr nga strukturat m t larta politike t Qeveris s Serbis. Kjo sht vrtet pr t ardhur keq". - ka thn Thai. Serbt e veriut, t cilt jan cilsuar ekstremist nga vendor e ndrkombtar, pas ndrhyrjes s institucioneve t vendit pr ta kthyer rendin dhe ligjin
Pikat ehjes s marrve
edhe n at pjes, i kan bllokuar edhe rrugt t cilat shpien n pikat doganore q gjenden n veriun e Kosovs. Ndrkaq, komandanti i KFOR-it, Erhard Buhler, filloi intensivisht dialogun me prfaqsuesit e Qeveris s Kosovs dhe atyre t Serbis pr t gjetur nj dalje paqsore nga kriza. Pas shum negociatave dhe prpjekjeve, Qeveria e Republiks s Kosovs dhe KFOR-i kan arritur nj marrveshje, e cila rezultoi me tejkalimin e krizs n veriun e Kosovs. Marrveshja prej 10 pikave parasheh: zhbllokimin e t gjitha rrugve q ojn pr te pika 1 dhe 31; KFOR-i do t jet prgjegjs pr aspektet e siguris n
kto pika; n parim pikat 1 dhe 31 do t mbesin t mbyllura pr shkaqe sigurie dhe do t cilsohen si zona t kufizuara ushtarake; si dhe ndihmat humanitare do t lejohen t futen n kto pika, pasi t konstatohet nga nj organizat ndrkombtare e pavarur se atje vrtet ekziston nevoja pr ndihma humanitare. Me kt rast kryeministri Hashim Thai ka thn se marrveshja e arritur parasheh zbatimin e reciprocitetit dhe kontrollin e plot t kufirit. T gjitha vendimet e Qeveris s Kosovs do t mbesin n fuqi dhe do t zbatohen deri n fund. Reciprociteti do t zbatohet deri n fund dhe kufiri do t kontrollohet plotsisht. Prfundimisht, Kosova ka arritur ti vr nn kontroll kufijt e saj dhe garanci pr kt ka gjith komunitetin ndrkombtar, i cili sht thellsisht i prkushtuar pr trsin territoriale t Kosovs dhe pr vendosjen e rendit dhe ligjit n gjith territorin e vendit, - ka thn kryeministri Thai. Pas vendimit t Qeveris s Kosovs pr t ndrhyr n pjesn veriore ka pasur reagime t shumta ndrkombtare, t cilat kan shprehur bindjet e tyre se do shtet ka t drejt t kt nn kontroll vendin e tij. Po ashtu, kta prfaqsues ndrkombtar kan prsritur qndrimet e tyre se nuk do t lejohet cenimi dhe integriteti territorial i Republiks s Kosovs.
PAQJA
SHTETI DHE MBROJTJA E SOVRANITETIT SHTETROR

Konstituimi i shtetit t Republiks s Kosovs ka nj fillim paksa m specifik t lindjes s tij, andaj edhe ushtrimi i pushtetit shtetror nga ana e organeve kushtetuese sht specifik. N kt drejtim del q edhe shtrirja e sovranitetit shtetror n tr territorin shtetror sht specifike, sepse kompetencat e organeve shtetrore t cilat jan t autorizuara ta bjn mbrojtjen e territorit shtetror jan t prziera me institucionet ndrkombtare dhe mbshteten n disa dokumente, t cilat i referohen elementit shtetror t Kosovs dhe kshtu e bjn specifik edhe funksionimin e shtetit t Republiks s Kosovs, ku organet kushtetuese shtetrore e kan t vshtir funksionimin e tyre Mr. sc. Flamur HYSENI Fuqizimi i elementit shtetror
Kushtetutn e Republiks s Kosovs, kapitullin e XIII, nenin 143, kapitullin e XIV, nenet 146 dhe 147). raste kur ligji nuk respektohet nga ata t cilve u adresohet. Nj situat t till, deri m 25 korrik 2011, e kishim n dy pikat doganore n veri t vendit, t cilat menjher pas shpalljes s pavarsis s shtetit t Kosovs ishin djegur nga grupe kriminale serbe t sponsorizuara nga shteti serb dhe t cilat nuk ishin nn kontrollin e institucioneve shtetrore t Kosovs dhe as t atyre ndrkombtare q jan me mision n Kosov. Ndrhyrja e Forcave Speciale t Policis s Republiks s Kosovs, pr ta vendosur sundimin e ligjit dhe rendit n kto dy pika doganore, sht veprim ligjor dhe i drejt, i cili tregon se nj intervenim i till ishte i pashmangshm, sepse tanim Kosova sht shtet dhe duhet t
rrethanat ekzistuese, funksionimi i shtetit t Republiks s Kosovs po gjendet para nj mori sfidash, si nga aspekti i funksionimit t brendshm, ashtu edhe nga ndikimet e disa faktorve t jashtm ndrkombtar. Vendimi i ndrmarr nga ana e Qeveris t Republiks s Kosovs pr aplikimin e masave t reciprocitetit ndaj mallrave q kan prejardhjen e shtetit t Serbis sht vendim, i cili jep shpres pr ekzistimin e elementit shtetror dhe prgjigjen me t njjtn mnyr ndaj vendimeve t shtetit t Serbis, shtet i cili ende po vazhdon me politikn e viteve t nntdhjeta, politik me tendenca okupuese ndaj territorit t Kosovs. Ndrmarrja e vendimit pr aplikimin e masave t reciprocitetit ndaj mallrave t Serbis e solli shtetin e Republiks s Kosovs n nj situat e cila imponoi prdorimin e elementit t pushtetit shtetror pr ta futur nn kontroll edhe pjesn e territorit shtetror ku gjenden dy pikat doganore prmes t cilave q 12 viteve kontrabandoheshin mallra t ndryshme nga shteti serb dhe dmtohej rnd ekonomia e Kosovs. Veprimi i qeveris ishte vendim plotsisht i drejt dhe i ligjshm, vendim i cili i tregoi edhe faktorit ndrkombtar se tani sht koha kur institucionet e shtetit t Republiks s Kosovs duhet t veprojn me kapacitete t plota shtetrore n ushtrimin e pushtetit shtetror, sidomos n ushtrimin e pushtetit ekzekutiv, ku edhe tri vite e gjysm pas shpalljes s shtetit t pavarur kemi nj przierje t kompetencave ekzekutive n mes t Qeveris, ICO-s dhe EULEX-it (shih
Ushtrimi i pushtetit shtetror element q fuqizon shtetin

Shteti e dshmon funksionimin e tij t plot duke ushtruar pushtetin shtetror si njrin nga elementet kryesore t ekzistimit t organizats, e cila quhet shtet. Ushtrimi i pushtetit shtetror nga ana e organeve shtetrore mbshtetet n ligjet e shtetit dhe ushtrimi i ktij pushteti n praktik bhet duke prdorur forcn nga ana e organeve t rendit publik, si sht policia si organ i zbatimit t ligjit, duke u mbshtetur n ligjet n fuqi, t cilat japin autorizime pr aplikimin e forcs n ato
PAQJA
veproj me kapacitete t plota shtetrore. Kjo, pra, bhet duke e ushtruar pushtetin shtetror n kt mnyr dhe duke ja br t qart edhe faktorit ndrkombtar se populli/shteti i Kosovs sht i vendosur seriozisht q t ket sundim t ligjit dhe vnie t rendit dhe rregullit n shtetin e Republiks s Kosovs dhe po ashtu sht i vendosur seriozisht t prballet me do struktur kriminale brenda territorit shtetror dhe me ato q cenojn rendin kushtetues nga jasht, si sht rasti i grupeve kriminale n veri.
Mbrojtja e sovranitetit shtetror obligim kushtetues

Ekzistimi i organizats shtetrore varet nga tri elemente t saj, si: pushteti shtetror, popullsia dhe territori. Shteti i Republiks s Kosovs, menjher pas shpalljes s pavarsis m 17 shkurt 2008, u ballafaqua me disa probleme t shtrirjes s pushtetit shtetror n tr territorin e vet dhe n kt aspekt ishte i rrezikuar edhe sovraniteti shtetror i tij, sepse autoritetet shtetrore nuk arrinin ta futnin nn kontroll tr territorin e shtetit, i cili tanim sht i njohur nga shtetet kryesore t politiks ndrkombtare. Pasi q pushteti shtetror nuk lejon konkurrenc, ather tri vite e gjysm pas shpalljes s pavarsis u arrit q pushteti shtetror t shtrihej n tr territorin e shtetit, kshtu q tani shteti ka sovranitet t plot shtetror
dhe, tash e tutje, duhet ta mbaj ushtrimin e pushtetit n kt mnyr. Por kjo disi, n nj mnyr, e pamundson nj gj t till plotsisht, sepse ende jan disa kompetenca t cilat duhet q t bashkushtrohen nga institucionet e Kosovs dhe ato ndrkombtare (shih dokumentet konstituive t shtetit t Kosovs, Kushtetutn e Republiks s Kosov, e cila hyri n fuqi m 15 qershor 2008, Dokumentin gjithprfshirs pr zgjidhjen e statusit t Kosovs t 26 marsit 2007 t propozuar nga Presidenti Ahtisari, ku shihet se aktualisht institucionet e shtetit t Kosovs, sidomos n ushtrimin e pushtetit ekzekutiv n disa fusha, duhet t veprojn n koordinim me institucionet ndrkombtare q jan t vendosura n Kosov). Duke iu referuar Kushtetuts s Republiks s Kosovs, institucionet e shtetit t Kosovs jan t obliguara me Kushtetut q ta mbrojn sovranitetin dhe integritetin territorial t shtetit nga fardo rrezikimi q mund ti bhet dhe, n kt drejtim, marrja e vendimit m 25 korrik 2011 pr t aplikuar forcn prmes njsis speciale t Policis s Kosovs pr ta mbrojtur sovranitetin e shtetit nuk ishte asgj tjetr prvese kryerja e nj obligimi kushtetues nga ana e institucioneve shtetrore/pushtetit ekzekutiv (shih nenin 2, paragraft 1 dhe 2 t Kushtetuts s Republiks s Kosovs t vitit 2008, ku prcaktohet se: Sovraniteti
i Republiks s Kosovs buron nga populli, i takon popullit dhe ushtrohet, n pajtim me Kushtetutn, nprmjet prfaqsuesve t zgjedhur, me referendum, si dhe n forma t tjera, n pajtim me dispozitat e ksaj Kushtetute. Sovraniteti dhe integriteti territorial i Republiks s Kosovs sht i pacenueshm, i patjetrsueshm dhe i pandashm dhe mbrohet me t gjitha mjetet e prcaktuara me kt Kushtetut dhe me ligj).
Prfundim
Pr nj pjes t faktorit ndrkombtar, q sht me mision n Kosov, marrja e vendimit nga ana e Qeveris s Republiks s Kosovs pr t ndrhyr n dy pikat doganore me qllimin e vendosjes s rendit, ligjit dhe mbrojtjes s sovranitetit shtetror ishte pak befasuese, sepse kjo pjes e faktorit ndrkombtar ende mendon q Kosova duhet t veproj me kapacitete jo t plota shtetrore dhe t mbetet peng i kontrabands n veri dhe i sulmeve t grupacioneve kriminale t sponsorizuara nga shteti serb, t cilat ndrhyjn n territorin e Kosovs dhe shkelin rendin kushtetues t shtetit t Kosovs. Vendimi pr marrjen nn kontroll t pikave doganore ishte shum i drejt dhe u vlersua pozitivisht nga NATO-ja (KFOR-i), SHBA-ja dhe shtetet e tjera q e respektojn dhe e njohin sovranitetin e plot t Kosovs. Secila qeveri e do shteti n bot do t vepronte n t njjtn form pr raste t tilla si ai i veriut dhe nuk do ta toleronte fare nj situat t till si ajo q ka ekzistuar pr tri vite e gjysm n pjesn veriore t shtetit. Prandaj, duke referuar Kushtetuts s Republiks s Kosovs, Dokumentit gjithprfshirs pr zgjidhjen e statusit t Kosovs, institucionet e shtetit t Kosovs, tani e tutje n koordinim me KFOR-in dhe institucionet e tjera ndrkombtare q veprojn n Kosov, nuk duhet t pranojn n asnj mnyr trheqjen nga vendimi i ndrmarr m 25 korrik 2011, sepse n t kundrtn nga ana e pakics serbe do t krijohej ajo gjendje e cila ishte n fillim t viteve nntdhjeta n Kroaci dhe Bosnje, gj q do ta mbante peng t ardhmen integruese t shtetit t Republiks s Kosovs. (Autori sht asistent n Katedrn e shkencave Kushtetuese Administrative n Fakultetin Juridik t Universitetit t Prishtins)
PAQJA
PAS RECIPROCITETIT, KOHA

Pas aplikimit t masave t reciprocitetit pr prodhimet e Serbis dhe Bosnjs e Hercegovins, sht koha q n treg t jen m shum prezente prodhimet vendore, t cilat duhet t ngrihen pr nga cilsia, kurse prodhuesit vendor prve q duhet ti rrisin kapacitetet e tyre prpunuese e prodhuese, duhet edhe t bjn investime pr t ngritur cilsin e prodhimeve Lulzim AHMETI
endimi i Qeveris s Kosovs pr masat e reciprocitetit pr produktet e Serbis dhe Bosnj e Hercegovins sht treguar i suksesshm. Ky vendim ka sjell shum t mira n ekonomin kosovare. Pas ktyre masave, krkesa pr produktet vendore sht rritur n mnyr enorme. Prve ksaj, me kto masa i jan mbyllur dyert edhe kontrabands n pjesn veriore t vendit. T dhnat e fundit nga Doganat e Kosovs tregojn se ka rritje t t hyrave krahasuar me periudhn e njjt t vitit t kaluar, pr faktin se kontrabanda ishte m e theksuar edhe n pjesn veriore, atje ku tash autoritetet kosovare e kan pushtuar edhe at pjes dhe ia kan mbyllur dyert kontrabands, duke e shtrir autoritetin e tyre. Ndonse produktet serbe kan pasur hapsir t madhe n treg vetm pr periudhn e paslufts, Serbia ka importuar mallra n Kosov n vler prej katr miliard euro. Tash me masat e reciprocitetit, t cilat po aplikohen pr produktet serbe, ato jan duke u zvendsuar me produkte nga vendet e tjera si jan Shqipria, Maqedonia, Mali i Zi, Kroacia, Bullgaria e t tjera. Prodhuesit dhe shteti i Serbis sht duke humbur nj milion euro n dit me kto masa q pr Kosovn dhe prodhuesit kosovar i kishte aplikuar qysh m 2008.
Reciprociteti tregoi fuqin e shtetit

Tash pas aplikimit t masave t reciprocitetit pr prodhimet e Serbis dhe Bosnjs e Hercegovins, sht koha q n treg t jen m shum prezente prodhimet vendore, t cilat duhet t ngrihen pr nga cilsia e, po ashtu, prodhuesit vendor prve q duhet ti rrisin kapacitetet e tyre prpunuese e prodhuese duhet edhe t bjn investime pr t ngritur cilsin e prodhimeve sepse realisht pr t qen korrekt me vetveten, pr nga cilsia prodhimet vendore alojn, prandaj duhet nj mobilizim i t gjithve
q nga prodhuesi deri te konsumatort. Prodhuesit nuk duhet ta humbin kt rast pr t hyr edhe m fuqishm n treg, sepse mundsi dhe rast m t mir nuk kan.
Bizneset prkrahin fuqishm reciprocitetin

Kryetari i Ods Ekonomike t Kosovs (OEK), Safet Grxhaliu, ka thn se masa e reciprocitetit q ka prdorur
Kosova ka qen e imponuar. Me kt hap q kan marr institucionet, Kosova do t fitoj edhe n aspektin politik, ekonomik, por mbi t gjitha n aspektin social. N aspektin ekonomik, do t ket nj qasje shum m t mir t zhvillimit t prodhimit vendor dhe ngritjes s vetdijes s konsumatorit pr t konsumuar. E tr kjo ka nj form t indeksit zinxhiror q do t reflektoj n zhvillim ekonomik t Kosovs, - ka deklaruar Grxhaliu.
PAQJA
A PR PRODHIMET VENDORE
Serbis ka qen hap i domosdoshm. Reciprociteti i Kosovs ndaj produkteve nga Serbia sht i drejt, prderisa Serbia ka bojkotuar prodhimet e vendit ton, sht e njerzishme q edhe Kosova t bojkotoj prodhimet e Serbis, - ka deklaruar Abdixhiku.
Statistikat e doganave, inkurajuese

Zdhnsi i Doganave t Kosovs, Adriatik Stavileci, ka thn se vendimi i Qeveris s Kosovs pr masat e Reciprocitetit me Serbin dhe Bosnj e Hercegovinn sht duke u aplikuar n prpikri. Sipas tij, asnj mall serb nuk ka hyr n Kosov s paku n rrug legale. Nga Serbia jo, kurse nga Bosnja e Hercegovina ka vazhduar importi, por me pages t takss doganore prej 10 pr qind n vler t mallrave, - ka treguar ai. Sipas zdhnsit t doganave, shtrirja e autoritetit n veri ka ndikuar n rritjen e t hyrave pr buxhetin e shtetit si dhe ka zvogluar kontrabandn. Nse krahasohen javt, ather vrehet se gjat javs s kaluar kemi pasur rritje t t hyrave. T hyrat deri n javn e 31 t ktij viti ishin planifikuar t jen 446 milion, ndrsa jan mbledhur 432 milion euro, ose 52 pr qind e planit vjetor, - ka treguar Stavileci. Par reciprocitetit, artikujt sipas statistikave t doganave si drithrat, produktet e industris, vajrat, pijet alkoolike, kriprat, lndt djegse, brumi i drurit etj, t cilat deri n muajin e gjasht ishin importuar nga Serbia, tani jan duke u importuar nga Shqipria, Austria, Bullgaria, Italia, Maqedonia, Sllovenia, Turqia e shtetet e tjera t Europs.
Safet Grxhaliu - kryetar i Ods Ekonomike t Kosovs

sht absurde t mendohet q nj shtet i ka marr deri n shtat miliard euro n 12 vjett e fundit dhe nuk e ka nj doz t fleksibilitetit n afrimin ose n prafrimin e qasjeve rreth dialogut, ose avancimit bilateral t bashkpunimit ekonomik, - ka thn ai. Grxhaliu ka theksuar se Serbia do t bj mos q t vazhdoj avazin e vjetr t okupimit ekonomik t Kosovs. Mirpo, sipas tij sht koha kur vetdijesimi i konsumatorve duhet t jet m i lart. sht koha q t kemi nj qasje pro aktive drejt prodhimeve vendore. Nuk do t ket munges, sepse diplomacia ekonomike n Kosov sht shum aktive. T gjitha ato diplomaci q jan ktu, synim parsor e kan pranin e tyre ekonomike. Prandaj, nuk ka nevoj q t ket skepticizm, - ka thn kryetari i OEK-ut Safet Grxhaliu. Po e them se Kosova sht m e mbrojtur se kurdoher dhe po e them se edhe kontrabands sht duke i ardhur fundi, - tha Grxhaliu. Edhe, kryetari i Ods Ekonomike Amerikane n Kosov (OEAK), Lek Musa ka thn se Kosova nse dshiron t jet partner i barabart me shtetet e tjera n rajon duhet t jet n gjendje t kontrolloj dhe t shtrij autoritetin e vet n tr Kosovn, q ky vend t funksionoj si treg unik doganor. Sipas tij, pas aplikimit t masave t reciprocitetit, prodhimi vendor ka shnuar ngritje, ndrsa ka rritje t krkess s produkteve vendore prej 10 pr qind. Kontrabanda n veri thuhet se i ka kushtuar humbje buxhetit t Kosovs deri n 300 milion euro n vit. Musa thot se pas marrjes n kontroll t pikave 1 dhe 31, Doganat e Kosovs do t vjelin m shum tarifa doganore. Musa tha se zvendsimi i produkteve serbe me produktet e vendeve tjera t rajonit nuk sht i kushtueshm pr Kosovn, pasi produktet nga vendet e tjera jan me mime m t ulta, por edhe nga cilsia jan m t mir se ato nga Serbia. Ne duhet ta shfrytzojm kt moment q t ngrihet baza industriale n Kosov dhe q nj pjes e mir e ktyre mallrave t zvendsohet me mallra t Kosovs, - ka thn kryetari i Ods Ekonomike Amerikane n Kosov, Lek Musa. Ndrkaq, drejtori i Institutit Riinvest, Lumir Abdixhiku, ka thn se marrja e masave t reciprocitetit ndaj
Adriatik Stavileci - zdhns i Doganave t Kosovs

PAQJA
Intervist me ministren e Tregtis dhe Industris (MTI) Mimoza Kusari-Lila
Reciprociteti ska kthim prapa, e

Intervistoi: Muhamet JAHIRI
dhheq me vullnet t plot njrin nga dikasteret e Qeveris, i cili lidhet direkt me zhvillimin e ekonomis s vendit. Ka premtuar vazhdimisht se ndaj shtetit t Serbis dhe atij t Bosnje Hercegovins, do ti vendos masat e reciprocitetit, gj e cila edhe ka ndodhur. Ajo ka shprehur bindjen e saj se nuk do t ket kthim prapa, prderisa Serbia e Bosnja nuk e pranojn mallin nga Republika e Kosovs. Ne nuk do ta kthejm mbrapa vendimin pr reciprocitet, i cili do t mbetet n fuqi deri n astin e pranimit t ndrsjell t vulave. Deri n astin kur Serbia do ti pranoj vulat e doganave t Republiks s Kosovs, ather edhe Kosova do ta heq kt vendim q t lirohet tregtimi i mallrave. Vendimi i 25 korrikut pr vendosjen e kontrollit dhe shtrirjen e sundimit t ligjit n veri mbeten ende n fuqi, - sht shprehur ajo. Pr m shum rreth vendimit t Qeveris pr reciprocitetin dhe pr ndrhyrjen e saj n pjesn veriore t
Republiks s Kosovs, pr ti kthyer nn kontroll pikat doganore 1 dhe 31, flet zvendskryeministrja dhe ministrja e Tregtis dhe Industris, Mimoza Kusari Lila.
PAQJA: Znj. Kusari Lila, tashm Qeveria e Kosovs i ka vendosur masat e reciprocitetit ndaj mallrave serbe dhe atyre t Bosnjs dhe Hercegovins. A do t shqyrtohet ky vendim i Qeveris pas ndrhyrjes institucionale dhe situats s krijuar n veriun e Kosovs? Kusari-Lila: Ne nuk do ta kthejm mbrapa vendimin pr reciprocitet, i cili do t mbetet n fuqi deri n astin e pranimit t ndrsjell t vulave. Deri n astin kur Serbia do ti pranoj vulat e doganave t Republiks s Kosovs, ather edhe Kosova do ta heq kt vendim q t lirohet tregtimi i mallrave. Vendimi i 25 korrikut pr vendosjen e kontrollit dhe shtrirjen e sundimit t ligjit n veri mbeten ende n fuqi. T gjitha prpjekjet dhe prgatitjet q jan duke u br nga ana e Qeveris jan q t rikthehet funksionaliteti n veri.
PAQJA: A do ta keni edhe mbshtetjen e faktorit ndrkombtar pr nj gj t till, e sidomos at t KFOR-it, kur kihet parasysh se tashm KFOR-i ka marr nn kontroll situatn n pjesn veriore, gjegjsisht pikn doganore 1 dhe 31? Kusari-Lila: KFOR-i, si organizat paqeruajtse e paqes dhe stabilitetit, ka shpallur pikat 1 dhe 31 si pika t kufizuara ushtarake me lvizje t kufizuara. N kto pika lejohet vetm kalimi i veturave t vogla civile. Lvizja e qytetarve nuk do t bllokohet. Do t bhet kontrolli i t gjitha veturave civile dhe individve, pr armmbajtje pa leje ose mall tjetr q tentohet t hyj n mnyr ilegale n Kosov. Pikat 1 dhe 31 jan trsisht t mbyllura pr mallrat komerciale. Prjashtim ktu kan vetm ndihmat e paralajmruara humanitare, t cilat n rastin e sotm kan qen t paralajmruara. PAQJA: Ka pasur zra se n pjesn veriore tashm mund t flitet pr ndonj kriz t mundshme humanitare. far po bhet n kt drejtim? Kusari-Lila: sht dhn leja q ndihmat humanitare t hyjn vetm kur vlera totale e peshs s kamionve, bashk me ngarkesn q do t lejohet t hyj n Kosov, sht 3.5 ton. N t ardhmen do t priten vlersimet e institucioneve ndrkombtare t pavarura pr shtje humanitare n veri, sepse Serbia sht duke prdorur propagand se atje ka kriz humanitare. Vlersimet q i kemi pasur ne deri m tani prej agjencive t OKB-s, t cilat i kan inspektuar dhe prej KFORit, tregojn q n dyqanet me pakic n veri nuk ka munges t asnj malli. Prderisa nuk ka munges t asnj malli nuk mund t ket kriz humanitare. Kriza humanitare sht nse ka ndonj bllokim t madh t rrugve, ndonj katastrof natyrore, si po ndodh n Somali. T thuhet se ka kriz humanitare midis Evrops, n astin kur individt mund t lvizin me makina t vogla dhe kur kemi konfirmime zyrtare nga gjasht kompani kosovare q drgojn mallra atje, sht absurde. Importuesit e mdhenj me mallra nga Serbia kan qen kompanit shqiptare e jo kom-
Mimoza Kusari-Lila ministre e Tregtis dhe Industris

PAQJA
e as vendimi i Qeveris pr veriun

prcjellse. Nuk ka nevoj q kjo shtje t bhet me ndrmjetsim t dikujt q ne ti vendosim njerzit tan n pikat tona kufitare.
panit serbe. Dyqanet e vogla serbe n Graanic, Shtrpc, Ranilluk dhe n komunat e tjera jan furnizuar prej kompanive importuese shqiptare. Prandaj, t njjtit importues prap jan duke i furnizuar t njjtat dyqane.
tjera bazike t konsumit t prgjithshm. Prej fillimit t javs s ardhshme do t ket kontroll t rrept npr dyqanet me shumic dhe n ato me pakic pr mallrat, t cilat i mbajn n raftet e tyre, vetm pr ti verifikuar origjinn e mallit dhe dokumentet prcjellse t atij malli.
PAQJA: A kan ndryshuar marrdhniet dhe bashkpunimet e Qeveris s Kosovs me misionin evropian n Kosov, EULEX? Kusari-Lila: Po, shpresojm q EULEX-i t jet n gjendje t ridizajnoj dhe ta riaktualizoj veprimtarin e vet n Kosov, n funksion t rendit dhe ligjit; nse synimi i tij sht, ashtu si po deklaron, t vendosen rendi dhe ligji. Ne presim, q pas largimit t barrikadave dhe kthimit t normalitetit n veri, t ket aksione konkrete t prbashkta t Policis s Kosovs dhe t EULEX-it pr znien e kriminelve n tr territorin e Kosovs, n veanti n veri. Por kuptohet se ka pasur nj hezitim t EULEX-it q t jet pjes e operacioneve t Qeveris s Kosovs. Pra, ishte nj vetprjashtim. Ndrkoh, dihet se shefi i EULEX-it sht kthyer dhe ka dhn nj prkrahje t plot. Tani, n situatn e krijuar, ne kemi pasur nj bashkpunim t mir me KFOR-in, sepse ka qen prgjegjs dhe mbetet, sidomos pr pikn kufitare 1, ndrsa n pikn 31 jan edhe Policia e Kosovs s bashku me EULEX-in. PAQJA: KFOR-i, gjat gjith ksaj periudhe, mund t thuhet se ka ushtruar edhe funksione politike, ku vazhdimisht ka tentuar q t krijoj marrveshje paqsore. Njra nga to edhe sht refuzuar nga ana e Qeveris s Kosovs. far mund t na thoni? Kusari-Lila: Opinioni ishte informuar se sht arritur nj marrveshje por, pas nj takimi q kemi pasur me komandantin e KFOR-it, gjeneralin Buhler, na sht konfirmuar se ajo ka qen nj draftdeklarat mbi pikat e diskutimit pr t cilat i ka pasur komandanti i KFOR-it me prfaqsuesin serb. Qeveria e Kosovs ka krkuar pr kt sqarime t mtutjeshme gjat nj takimi q ka pasur kryeministri Thai me komandantin e KFOR-it. Tani situata sht e njjt. Prap jemi n t njjtat pika q kemi qen, q kontrolli n pikn 1 mbetet nga ana e KFOR-it deri n astin e rikthimit t logjistiks
Nr. 57GUSHT/SHTATOR'11 11 56 KORRIK/GUSHT'11
PAQJA: Nse agjencit ndrkombtare do t vlersojn se nuk ka kriz humanitare n veri, a do t lejohen t hyjn kamion me mallra, apo si do t veprohet? Kusari-Lila: Jo. Natyrisht se nuk ka nevoj t futen mallra. Ato mallra mund t ken destinim Kryqin e Kuq Ndrkombtar ose Kryqin e Kuq lokal dhe mund t mbesin aty. Por, nuk do t lejohen t hyjn mallra pr shkak t propagands serbe se n veri ka kriz. Gjithsesi, ne kemi krkuar edhe nga KFOR-i q kto mallra, t cilat hyjn n Kosov, ti ken t dhnat e regjistrimit t kamionve, informacionet rreth vozitsve, t dhnat e mallit dhe sasin e mallit. Informatat e tanishme tregojn se mallrat e para q kan ardhur jan mallra bazike: miell, vaj, sheqer dhe mallra t
PAQJA: Me vendosjen e ndrhyrjes se Qeveris n pjesn veriore t vendit kemi pasur edhe nj vendosmri si asnjher m par. A mund t na thoni pse institucionet e Kosovs nuk i pranuan propozimet e Cooperit pr zgjidhjen e situats n veri? Kusari-Lila: Pastaj pika kufitare 1 ishte trsisht e djegur dhe nuk ka mundsi q as EULEX-i e as dikush tjetr t qndroj aty pa e pasur infrastrukturn adekuate. Nuk ishte shtje e pranimit t zgjidhjes, por ishte shtje e vendosjes s rendit dhe ligjit. Tash KFOR-i duhet ta ruaj at pik q t mos lejohet qarkullimi i mallrave dhe kontrabanda. Pika 1 s shpejti pritet t restaurohet dhe t vendoset teknologjia
PAQJA
deri m tani, sht se nuk ka kriz pr asgj n veri. Nuk ka artikull q mungon. Prve lejimit t mallrave humanitare, do gj tjetr do t jet subjekt i verifikimit. Mallrat komerciale do t mbeten t mbyllura pr pikat 1 dhe 31, si dhe t gjitha pikat e tjera.
n pikn 1, kur do t kthehen polict dhe doganiert e Republiks s Kosovs, pra derisa t kthehet e gjith struktura prcjellse. Kurse n pikn 31 ende jan ekipet nn mbikqyrjen e KFOR-it, EULEX-it dhe Policis s Republiks s Kosovs. N kuadr t diskutimeve, t cilt i ka pasur komandanti i KFOR-it me prfaqsuesit serb, nnkuptohet se shtje esenciale ka qen lirimi i rrugve, gjegjsisht zhbllokimi i tyre dhe kthimi i normalitetit n veri, q sht esenciale pr qytetart q jetojn n veri dhe pr ne si institucione t Kosovs. Ne kemi konfirmuar disa her se pr Qeverin e Republiks s Kosovs sht me rndsi jeta e t gjith qytetarve, pa marr para-
sysh kombsin. KFOR-in e shohim si partner. N takimin e fundit me gjeneralin Buhler kemi pasur nj takim shum konstruktiv. do mas q sht prezantuar n opinion nga Qeveria e Republiks s Kosovs mbetet n fuqi. Nuk ka kthim para gjendjes s 25 korrikut. Ne jemi n prgatitje t vendosjes s kontrollit t plot t institucioneve t Kosovs n pikat kufitare, sidomos n pikn 1. Kemi br krkes edhe te Kombet e Bashkuara dhe te Kryqi i Kuq Ndrkombtar q t bhet nj vlersim i pavarur mbi situatn n veri. Ndrsa, nga ajo far kemi par dhe nga ajo far sht komunikuar nga institucionet ndrkombtare
PAQJA: Kur prisni t normalizohet gjendja? Kusari-Lila: Qeveria e Republiks s Kosovs nuk ka qen iniciuese e krizs dhe nuk i stimulon njerzit t vn barrikada dhe t bjn rezistenc t asaj natyre far sht duke br Serbia. Jemi n rolin ton konstruktiv dhe synojm t ket shtrirje t rendit dhe ligjit. Nse, n vazhdimsi, ka rezistenc dhe aksione t jashtligjshme, ather natyrisht se ato do t luftohen me mjete t duhura, por ne presim q Serbia ta kuptoj se ajo far po ndodh n veri, vetm sht duke e larguar nga integrimi n BE. Skenat q po i shohim koht e fundit n at pjes, nuk jan t ktij shekulli, por t mesjets. Prandaj, krejt do t varet nga ajo sa ata e kuptojn se kjo sht nj luft e humbur e tyre. Sa m shpejt q ta kuptojn ata kt gj, aq m mir sht pr t gjitha palt, n veanti pr popullatn kosovare q jeton n at pjes t Kosovs. Ne presim t vetdijesohen qytetart e veriut. Sot nuk sht ndjenj e mir t jetosh n nj vend kur ke bllokada nga militantt, radikalt serb. Prandaj, duke marr n konsiderat edhe interesin e qytetarve q jetojn n veri - shqiptar, serb, boshnjak dhe t tjer - duhet sa m shpejt ta qetsojm at zon dhe t kemi nj situat normale.
PAQJA
SHNOHET RRITJE E VAZHDUESHME E DHUNS N FAMILJE

Besnik BOLETINI
j ndr fenomenet shqetsuese, me t cilat po prballet shoqria kosovare, ka t bj me dhunn n familje. N Kosov, dhuna n familje nuk ka qen shum e prhapur para lufts. Ndoshta edhe ather ka pasur dhun n familje, por raste t raportuara nuk jan paraqitur n pushtetin e athershm sikurse tani, ku duke u bazuar n statistikat e rasteve t raportuara n polici do dit ka s paku nj rast t raportuar n Kosov si dhun n familje. Dhuna familjare sht nj akt i keqtrajtimit fizik, seksual ose psikologjik t nj antari t familjes nga nj antar tjetr me qllim t kontrollimit dhe nnshtrimit. Mund t jet gjithashtu dhe ngacmim shpirtror sharje, abuzim, friksim dhe krcnim. Dhuna familjare mund t jet edhe kur tjetrin e mbyll n shtpi dhe e l pa buk e pa para, si dhe e izolon nga kontaktet me botn e jashtme. Sipas statistikave t Policis s Kosovs, numri i rasteve t dhuns n familje, pr t cilat ka qen e informuar policia, ndryshon nga viti n vit, pra ka periudha t ngritjes ose t rnies t rasteve t dhuns n familje. Sipas ktyre t dhnave, n vitin 2006 ka pasur 1370
raste t dhuns n familje, n vitin 2007 ka pasur 1077, n vitin 2008 ka pasur 1034, n vitin 2009 ka pasur 1080, n vitin 2010 ka pasur 944 dhe n gjasht mujorin e par t vitit 2011 ka pasur 244 raste t dhuns n familje. Po marrim shembull vetm vitin 2006 pr t analizuar disa statistika. Sipas gjinis, n vitin 2006, viktima t dhuns n familje kan qen 1104 femra, 338 meshkuj dhe 78 fmij. Ndrsa sipas nacionalitetit, n vitin 2006, viktima t dhuns n familje kan qen 1178 shqiptar, 137 serb, 12 turq, 38 boshnjak, 47 rom/ashkali, 3 goran dhe 27 t tjer. Sipas Policis s Kosovs, t dyshuarit pr ushtrim t dhuns n familje, n vitin 2006, sipas nacionalitetit jan: Shqiptar 1161, serb 142, turq 17, boshnjak 26, rom/ashkali 56, goran 2, t tjer 25. Ndrsa marrdhniet familjare n mes t viktims dhe t dyshuarit n rastet e dhuns familjare n vitin 2006 jan: Bashkshort 762, ish-bashkshort 14, prind-fmij 302, vlla-vlla 80, motr-vlla 55, motra1, vjehrra-reja 48, vjehrri-reja 9, kunata-kunati 40, gjyshi/ ja-dhndri 2, halla-mbesa 1, axha-nipi 6, axha-mbesa 4, t fejuar 1, dhndri-miku 1, nip-daj 1, djali i axhs / vajza e axhs 1, t tjera 33.
Faktort q shkaktojn dhunn n familje

Jan disa faktor q ndikojn n shtimin e viktimave t dhuns n familje. Mund t themi se dhuna n familje po zhvillohet pr shkak t dy faktorve. Faktori i par sht patriarkalizmi, pra ende n shoqrin ton ka familje me karakteristika t familjes patriarkale, sidomos n kto raste gruaja sht n t shumtn e rasteve viktim. Ndrsa faktori i dyt ka t bj me ndryshimet npr t cilat po kalon shoqria jon. Pra, deprtimi i vlerave t reja kulturore ndikon q t kemi kontradikt t vlerave dhe prplasje t ideve dhe roleve n familje. Ndrsa disa nga faktort e tjer q ndikojn n paraqitjen e dhuns n familje jan: pabarazia gjinore, alkoolizmi, substancat e ndryshme narkotike, xhelozia, gjendja e rnd ekonomiko-sociale, papunsia,varfria, komplekse t ndryshme inferioriteti, konkurrenca intelektuale, profesionale dhe arsimore, paaftsia profesionale, shtatznia e padshiruar etj.
Dhuna n familje shkakton pasoja t mdha psikike dhe sociale

Dhuna n familje ka pasoja t shumta fizike, e sidomos psikike. Nga dhuna
PAQJA
n familje m s shumti e psojn grat dhe fmijt. Sipas statistikave t policis, grat n Kosov jan m t rrezikuara nga dhuna. Kjo pr arsye se ato shpesh jan t varura ekonomikisht nga burri. Gjithashtu, ato n disa raste friksohen q ti raportojn rastet e dhuns. Disa viktima friksohen nga zemrimi q do t ket familja e gjer ndaj tyre, nse ato largohet nga partneri ose e paraqesin rastin e dhuns n polici. Gjithashtu, viktima mund t mos jet n gjendje q t siguroj strehim pr veten dhe pr fmijt. Kjo sht pengesa kryesore pr viktimn q t bhet e pavarur. Viktimat e dhuns n familje kan pasoja t ndryshme psikike, si frik, stres, depresion etj. Por, dhuna n familje ka nj ndikim shum negativ edhe tek fmijt. Ata rrezikohen n dy aspekte, s pari mund t marrin trauma dhe ankthe t ndryshme dhe, s dyti, ata mund ti imitojn sjelljet e prindrve t tyre kur t rriten. Pra, kjo dukuri devijante ndikon tek ata n procesin e socializimit t tyre. Psikologu Avni Rudaku tha pr revistn Paqja se shumica e viktimave t dhuns familjare e prjetojn jashtzakonisht rnd kt shprfaqje t lndimit fiziko-emocional, sepse familja sht njsia m e shenjtruar
dhe m e prafrt e lidhjeve bio-psikosociale. Prandaj, jo rastsisht kjo dhun ka tonalitet, ndjesi, pasoja, lndime t mdha, longitudinale dhe vshtir t kurueshme. Ai thot se viktima humb n mas t madhe vetvlersimin, vetrespektin, vetbesimin dhe kjo i kushton n do situat, n raport me vetveten dhe me tr at bot sociale q e rrethon at. Dhuna gjeneron dhunn. Kjo sht maksima e secils psikologji t agresivitetit. Familja, para dhe pas dhuns, do t mbetet me raporte tejet t ftohta, t mentalitetit t dhuns dhe rigjenerimit t saj t herpashershme. Prandaj, kjo dhun shkatrron kohezionin, solidaritetin, atashimin emocional dhe afrsin familjare brenda t gjith antarve t familjes. Ka polarizim ndjenjash, t cilat krijojn her-her edhe aleanca brenda antarve t familjes, si bie fjala, njri mbron prindin mashkull, tjetri at amnor, tjetri gjyshin/gjyshen, tjetri fmijt, etj, - shprehet Rudaku. Ndrsa kur jemi te ndikimi negativ i dhuns n familje te fmijt, ai thot se ndikimi negativ i ksaj dukurie sht i madh te fmijt, por ky ndikim varet edhe se n ciln mosh sht fmija. Por nj gj sht e vrtet e prbotshme se gjasat q fmijt q i jan nnshtruar
dhuns nga prindrit abuzues, ose kan par dhun, sht q edhe ata t ndjekin kto modele prindrish t dhunshm. Fmijt dihet se rriten me modele imitimi dhe identifikimi sidomos me figurat primare. Prandaj sht e rndsishme t potencohet se fmijt, n fazat e hershme t zhvillimit t tyre psiko-fizik, nuk arrijn t kuptojn se cilat tipare dhe sjellje t prindrve duhet t prvetsojn, e cilat jo. Pra, ata ndalojn n kt dhun dhe pavetdijshm shpesh luajn rolin e prindit t dhunshm. sht nj filozof italian q thot se njerzit jan ata se far shikojn. E kjo sht nj e vrtet e palkundshme, sepse ndrlidhet me teorit psikologjike t t msuarit prmes modelimit, imitimit, vzhgimit t asaj se far shohin, q m pastaj ta bjn n praktik, - u shpreh Rudaku. Ndrsa Ilir Maqastena, sociolog, ka thn pr revistn Paqja se jan disa faktor q ndikojn n paraqitjen e dhuns n familje. Sipas tij, shpesh antagonizmat shprthejn dhe krijojn tensione t larta, s pari, kur kemi ndrthurjen e dashuris dhe urrejtjes. Mund t fillohet si kundrthnie e leht, por rrufeshm mund t degjeneroj n dhun familjare. S dyti, disharmonia familjare, pamundsia, pr t marr pjes n nj
PAQJA
dialog familjar, pr ti konstatuar defektet dhe prparsit, t cilat jan aktuale, s treti, zhvillimi i dhuns n familje, vjen edhe pr shkak t paqartsive dhe mosmarrveshjeve ekonomike, etj. Ai thot se edhe ndryshimet shoqrore npr t cilat po kalon shoqria jon kan ndikim n shtimin e rasteve t dhuns n familje. Ndryshimi i statuseve jetsore, gjithnj sjell ndryshime. Kto ndryshime kryesisht shprehen n rrafshin sentimental, kulturor, social, tradicional. Kto ndryshime sjellin edhe zvendsime t vlerave t ndryshme kulturore. Familja, si n kt rast, hyn n nj sr ndryshimesh, zvendsim t vlerave tradicionale me ato moderne, pastaj, mnyra e t jetuarit, etj, q pr nj pjes t antarve jan t papranuara dhe me vshtirsi t larta pr tu absorbuar. Si t tilla kto mospajtime, nxisin edhe grindjet dhe realisht grindjet shpien n antagonizma dhe, krejt n fund, mund t prfundojn n konflikte dhe armiqsi, - thot Maqastena. Sociologu Maqastena thot se dhuna n familje karakterizohet edhe nga shum pasoja sociale. Familja sht institucion primar social. Fmija kontaktet e para sociale i kryen me grupin social q quhet familje. Shfaqja e dhuns, konflikteve dhe debalancat e ndryshme familjare, m s teprmi u kushtojn fmijve. Episodet e dhuns sporadike, ose t vazhdueshme, shkaktojn te fmijt pasoja t mdha. Prezenca n ambiente t dhuns mund t manifestohet edhe me t msuarit pr tu sjell dhunshm edhe n jetn e prditshme, pastaj edhe me thyerjen e hares dhe gzimit, shprqendrim pr msim, apo gjendje emotive t rnd. Por jo vetm kaq, dhuna n familje ka refleksionet e veta t prgjithshme, si n: disharmoni, shkurorzime, humbjen e ngrohtsis familjare dhe, m ekstremja, ka shum raste ku jan shnuar edhe vetvrasje, pr shkak t presionit
dhe dhuns q ka gjeneruar n vazhdimsi, - thot Maqastena.
Tendencat pr ta parandaluar dhunn n familje

Brahim Sadriu, zyrtar pr informim n Policin e Kosovs, ka thn pr revistn Paqja, se veprimtaria e policis kundr dhuns familjare sht e prqendruar n disa drejtime: n parandalimin dhe luftimin e dhuns familjare, si dhe n trajtimin, mbrojtjen, prkrahjen dhe strehimin e viktimave. Ai thot se Policia e Kosovs ka kapacitete t mjaftueshme profesionale pr hetimin e t gjitha rasteve t dhuns n familje. Policia e Kosovs ka njsitet q merren me rastet e dhuns n familje, q nga niveli qendror deri te niveli rajonal dhe n stacione policore ka hetues t cilt merren me rastet e dhuns n familje. Policia bashkpunon edhe me organizata t ndryshme, qofshin ato qeveritare, pr qllimin e rehabilitimit dhe riintegrimit t viktimave t dhuns n familje. Gjithashtu, arrestimi i personave t dyshuar se kan shkaktuar kt lloj dhune bhet do her kur ka baza ligjore dhe njkohsisht punohet n mbledhjen e fakteve dhe dshmive lidhur me veprn penale, n mnyr q i dyshuari ta marr dnimin e merituar nga gjykata kompetente, - tha Sadriu. Ministria e Puns dhe Mirqenies Sociale (MPMS), gjithashtu po bn prpjekje pr strehimin, rehabilitimin dhe riintegrimin e viktimave t dhuns n familje. Musa Demiri, zyrtar pr informim n MPMS, tha pr revistn Paqja se roli i MPMSs n fushn e trajtimit t dhuns n familje konsiston n hartimin e politikave, infrastrukturs ligjore, standardeve m t lar-
ta n ofrimin e shrbimeve pr viktimat e dhuns n familje, bn monitorimin e shrbimeve q realizohet me viktimat e dhuns n familje, duke u nisur nga ofrimi i shrbimeve t institucioneve qeveritare dhe atyre joqeveritare. Ai tha se t gjitha kto aktivitete, MPMS-ja i realizon n koordinim dhe bashkpunim t ngusht me faktort e tjer relevant, q merren me kt shtje. Ministria e Puns dhe Mirqenies Sociale ka marrveshje bashkpunimi (blerje t shrbimeve pr mbrojtjen e viktimave t dhuns) me gjasht OJQ-strehimore, q kan shtrirje n tr territorin e Republiks s Kosovs. MPMS-ja kto OJQ-strehimore i mbshtet me 50% t buxhetit t prgjithshm q kan ato. Ndrsa, sfid kryesore paraqitet procesi i riintegrimit t viktimave t dhuns n familje. Kto viktima prcillen me shum probleme e q sht vshtir t tejkalohen. N gjith kt proces jan t prfshir disa institucione qeveritare e joqeveritare, ku prve MPMS-s jan t prfshir edhe Ministria e Drejtsis, ajo e Punve t Brendshme, komunat etj, - theksoi Demiri.
PAQJA
XHAMIA E SHNDRRUAR
Isa MEHMETI
dhe pse si zyrtart maqedonas ashtu edhe ata shqiptar vazhdojn t mburren me arritjet e Marrveshjes s Ohrit dhe organizohen manifestime e tubime, ku flitet pr t bmat q jan fryt i ksaj marrveshje, prapseprap dhjet vjet pas saj m t theksuara jan gjurmt dhe pasojat e lufts s 2001-shit sesa rezultatet e asaj marrveshje. Shqiptart vazhdojn t jet t diskriminuar n buxhet, n punsime, n arsim dhe pothuajse n t gjitha sferat e jets politike, shoqrore e kulturore. Ndonse edhe shkollimi i mesm sht br i obliguar me ligj, pr shqiptart sht problem edhe arsimi fillor, i cili zhvillohet kryesisht n shkolla t strvjetruara q nuk i plotsojn as kushtet elementare pr vijimin e msimit. Diskriminimi ndaj shqiptarve n kt sfer sht konfirmuar edhe nga Enti Republikan i Statistikave. Jan evidentuar 1254 nxns shqiptar t cilt nuk mund ta ndjekin arsimin fillor n gjuhn e tyre amtare. Prderisa n ra-
jonet maqedonase vazhdimisht ndrtohen shkolla, salla e fusha sportive, pr shqiptart sht problem edhe renovimi i tyre. Nga ana e saj, qeveria Gruevski ka vijuar kursin e saj diskriminues edhe n projektin Shkupi 2014, duke rinovuar pjes t ndryshme t qytetit, ku kryesisht ka banor maqedonas dhe duke sjell statuja t ndryshme sipas planit pr antikuizimin e vendit. Prderisa ndrtohen kisha e objekte t tjera me simbolika ortodokse maqedonase, n Prilep akoma ka ngelur e shkatrruar xhamia, e cila u dogj nga huligan maqedonas dhjet vjet m par. Rrnojat e saj kalimtar t rastit i shfrytzojn pr tualet publik. N rrnojat e djegura t xhamis sht vn mbishkrimi n maqedonisht "mos kryeni nevojat fiziologjike", por kundrmimi sht shenj se kjo nuk respektohet. M kot sht prfolur se kinse ekziston plani pr rindrtimin e xhamis, ngase gjer m tani premtimet kan ngelur vetm fjal boshe. Xhamia e Prilepit, e cila ka vler historike dhe konsiderohet si muze i kulturs islame
n kt pjes t vendit, sht dashur t rinovohet qyshkur sht djegur dhe vetm n at mnyr do t krijohej prshtypja se shteti tregon gatishmri dhe vullnet t mir pr ruajtjen dhe kultivimin e harmonis ndretnike n vend. N t kundrtn, mosprfillja e ktill, n kohn kur bhen investime t mdha pr objektet ortodokse maqedonase, dshmon qart orientimin diskriminues t maqedonasve. Bashksia Islame e Maqedonis ka treguar gatishmrin q renovimin ta bj edhe me financimin e saj, por kryetari i Prilepit, Marijan Ristevski ka refuzuar ta lejoj nj gj t till, ndonse Bashksia Islame ka t nnshkruar kontrat me Ministrin e Kulturs pr rikonstruktimin e xhamis. Sipas kontrats s nnshkruar, xhamia do t shrbente edhe si faltore, por edhe si muzegaleri. Me gjith kontratn e nnshkruar, edhe kjo ministri ka hezituar pr dhnien e lejes pr rikonstruktim. Madje policia, e dirigjuar nga prefekti i komuns, ka penguar edhe iniciativn e Bashksis Islame pr pastrimin e mbeturinave prreth xhamis. Kryetari i komuns s
PAQJA
R N WC
Prilepit sht struktur e partis n pushtet dhe sht i habitshm fakti se si partneri qeveritar shqiptar nuk mund t ushtroj presion pr zgjidhjen e ksaj shtjeje. Refuzimi q n xhami t mirmbahet t paktn pastrtia sht element skandaloz pr t cilin duhet alarmuar. N t vrtet far dshirojn t tregojn organet maqedonase me kt akt? Ato, me kto veprime tregojn, se dshirat e tyre kan qen n prputhje me veprimet e huliganve maqedonas, t cilt e dogjn xhamin m 8 shtator 2001, n shenj urrejtje pr shkak t lufts. Nuk sht vetm xhamia e Prilepit kshtu. T njjtin fat e ndajn edhe 9-10 xhami t tjera n Maqedoni. Ky sht nj fakt ilustrues pr t prshkruar gjendjen e tanishme t shqiptarve n Maqedoni, fuqin ose m mir thn pafuqin e tyre pr ti ndryshuar gjrat, po sipas asaj marrveshjeje pr t ciln flitet me aq buj.
PAQJA
Luftimi i mostoleran shprehjes mundson

John L. ESPOSITO dhe Sheila B. LALWANI
luralizmi fetar, kundrejt shpifjeve ndaj fes dhe liris s t shprehurit, sht br nj burim n rritje i konfliktit n politikat ndrkombtare dhe n marrdhniet ndrfetare. Predikuesit e urrejtjes dhe aktivist n Amerik, Evrop dhe n shum vende islame, angazhohen pr kulturn e lufts. Udhheqsit dhe partit antiimigrante dhe anti-muslimane me t drejt paralajmrojn pr islamizimin e Ameriks dhe Evrops vetm pr t fituar vota. Shfajsimi i 22 qershorit 2011 i politikanit holandez Geert Wilders nga akuzat pr shkak t nxitjes s urrejtjes dhe diskriminimit kundr muslimanve, sht nj fitore politike pr Wilders, por edhe nj sinjal pr kohn kur po rritet normalizimi i prplasjes anti-islame n Perndim. OKI (Organizata e Konferencs Islamike, e cila prfaqson 57 shtete) ka lobuar m shum se nj dekad pr t adresuar kt shtje. Fillimisht duke shnjestruar islamofobin, krkesa e tyre u shtri n rezolutn pr shpifjet ndaj feve, me an t s cils konsideroheshin si krim fjalt dhe veprat q perceptoheshin si sulme kundr fes. Kundrshtart, kryesisht n Shtetet e Bashkuara t Ameriks (SHBA) dhe Bashkimin Evropian (BE), kan pohuar se rezoluta mund t prdoret pr t kufizuar lirin fetare dhe lirin e t shprehurit, gjithashtu, se ajo ushqen intoleranc fetare dhe dhun ndaj pakicave fetare. N t vrtet, n vitet e fundit sulmet kundr t krishterve dhe pakicave t tjera fetare jan shtuar n Egjipt, Malajzi, Sudan, Afganistan, Bangladesh, Indonezi dhe Pakistan. Kto konflikte kan variuar prej akteve t diskriminimit deri te prdorimi i bombave dhe djegia e kishave dhe vrasjet. Ligji i blasfemis i Pakistanit e ilustron kt shtje. M 2009, Asia Bibi, nj e krishter dhe nn e katr fmijve, u dnua pr vdekje me akuzn se ka
Geert Wilders - politikan holandez sht akuzuar se ka fyer Islamin

fyer Islamin, akuz q ajo e ka refuzuar fuqishm. Rasti q shkaktoi zemrim ndrkombtar u intensifikua m 2011, me vrasjen brutale t Salman Taseer -- guvernator i Penxhabit dhe kritik i hapur i ligjit t blasfemis, dhe vrasjen e ministrit pakistanez Shahbaz Bhatti, nj i krishter dhe kundrshtar i hapur i ligjit pr blasfemi t Pakistanit. Kshilli i t Drejtave t Njeriut i Kombeve t Bashkuara s fundmi gjoja zgjodhi konfliktin mbi Shpifjet ndaj religjioneve. Pas nj diskutimi t ngusht me SHBA-t dhe BE-n, Pakistani paraqiti nj rezolut kompromisi n emr t OKI-t, e cila adresonte shqetsimet e OKI-t dhe t shteteve antare dhe t organizatave pr t drejtat e njeriut, prfshir edhe Komisionin e SHBA-s pr Lirin Ndrkombtare t Feve. Rezoluta e kompromisit e Luftimit t Diskriminimit dhe Dhuns afirmon t drejtat individuale, duke prfshir lirit e t shprehurit dhe fes, q jan pjes e rndsishme e Deklarats Universale t t Drejtave t Njeriut t Kombeve t Bashkuara. N t njjtn koh, organizmi i 47 shteteve antare gjithashtu bri thirrje pr fuqizimin e prpjekjeve ndrkombtare pr t ushqyer nj dialog global dhe promovimin e kulturs s t drejtave t njeriut, tolerancs dhe respektit t ndrsjell. Por a do t dshmoj kjo rezolut e Kombeve t Bashkuara t jet mjet efektive n luftimin e rritjes s islamofobis? Nj shenj e qart e kufizimeve t rezoluts mund t shihet n vendimin shokues t shfajsimit t Geert Wilderit. Historia e Wilderit prfshin akuzat se sht shprehur se Islami sht ideologji fashiste, Muhamedi ishte pedofil dhe Islami dhe liria, Islami dhe demokracia nuk jan t prshtatshme me njra-tjetrn dhe me alarmimet pr nj cunam t imigrantve musliman. Angazhimet misionare t Wilders-it jan zgjeruar edhe n pjes t tjera t Evrops dhe n SHBA-s, ku admiruesit e tij i referoheshin atij si lufttar i liris. Paditsit e kan akuzuar se komentet e Wilders-it kan iniciuar urrejtje dhe kan uar n rritjen e diskriminimit dhe dhuns kundrejt muslimanve. Por gjykatsi Marcel van Oosten vendosi se edhe pse ai gjeti te Wilders-i shenja t
PAQJA
ncs fetare kur liria e n fjalimin e urrejtjes

vrazhdsis dhe denigrimit, ato nuk kan ndikuar n rritjen e urrejtjes. Spiegel Online artikullin pr shfajsimin e kishte titulluar Shfajsimi i Wilders-it Shuplak n fytyr pr muslimant. Eksplorimi i liris s shprehjes pr t promovuar mostoleranc fetare u duk vetm disa dit pas vendimit t Wildersit. Ndal Islamizimit t Evrops (Stop Islamisation of Europe SIOE) dhe Ndal Islamizimit t Ameriks (Stop Islamization of America SIOA), nj koalicion i grupeve ekstreme djathtiste t evropianve dhe amerikanve anti-musliman, q e konsideronin veten si organizata pr t drejtat e njeriut, patn planifikuar nj konferenc S bashku ne qndrojm: Anti-islamizimi i par transatlantik, q pritej t mbahej m 2 korrik n Strasburg t Francs. M 28 qershor, autoritetet franceze dhe evropiane e anuluan kt konferenc. Si prgjigje, Shtpiza Industriale e Islamofobis dhe titujt e uebfaqeve t tyre gjmonin: Mbledhja pr lirin e shprehjes n Strasburg u anulua pr shkak t krcnimeve me dhun t muslimanve dhe Demokracia rrnohet n Evrop: BE-ja anulon mbledhjen e fjals s lir t SIOA/ SIOE. Liria e shprehjes sht nj e drejt e muar q duhet t ruhet me kujdes. Por far ndodh kur e drejta prdoret pr t nxitur urrejtjen dhe pr t ushqyer mostoleranc fetare, si sht islamofobia, q po prhapet si kancer n SHBA dhe Evrop? Edhe pse disa deklarata nuk jan drejtprdrejt dhe menjher shkak pr ndonj veprim specifik t dhuns, ato prhapin farn e mostolerancs dhe zemrimit q drgojn n legjitimimin dhe pranimin e veprimeve t fanatizmit dhe urrejtjes, sikurse rasti i Dits s djegies s Kuranit q ndodhi n Florida, prdhosjen e xhamive, sulmet fizike kundr muslimanve, duke prfshir grat dhe fmijt. Si rezultat, publiku ngadal filloi t prshtatet n veprimet dhe deklaratat islamofobike. N t njjtn koh, kjo ideologji e urrejtjes ka shum efekte t vrteta n jetn e prditshme t muslimanve dhe arabve: lshimin n sulme verbale prej antarve t komunitetit t tyre, deklarata islamofobike nga kandidatt politik, ose politika t prforcimit ligjor q prekin muslimant dhe arabt. shtja e liris s shprehjes dhe t drejtat e grupeve urryese nuk sht e re n historin amerikane. Madje edhe sot, organizata Ku Klux Klan, organizatat neo-naziste dhe antisemite lejohen t shprehin prmimin pr grupe t caktuara etnike dhe fetare, pavarsisht se sa katastrofale mund t jen ideologjit e tyre. Megjithat, fuqia e tyre pr t sulmuar sht zvogluar dukshm dhe fjalt e tyre jan shndrruar n nj tabu sociale n publik, sepse vendi yn ka krijuar nj mjedis social ku racizmi dhe anti-semitizmi dnohet dhe diskreditohet zshm n jetn publike dhe n media. Muslimanve amerikan dhe evropian u jan dhn t njjtat trajtime, t drejta dhe mbrojtje. Islamofobia dhe ndikimi i saj, sikurse racizmi dhe anti-semitizmi, duhet t kundrshtohen duke krijuar nj klim n t ciln fjalimet q nxisin urrejtje dhe diskriminim n publik t mos tolerohen, madje edhe kur fanatikt e prdorin si liri t shprehjes. Sot, njri mund t angazhohet n fjalime urrejtje nxitse anti-islame dhe antimuslimane dhe t krcnoj n shtyp, media dhe n protesta q promovojn nj kultur popullore q e paraqet fen islame, jo vetm terroristt, si nj krcnim pr Amerikn. Kta predikues t urrejtjes dhe islamofobis duhet t refuzohen dhe t margjinalizohen. Misioni i tyre pr t polarizuar shoqrin ton nuk duhet t lejohet t krcnoj besimin ton se toleranca fetare dhe liria e shprehjes jan vrtet kompatibile. Revista Paqja ka t drejtn ekskluzive pr t botuar shkrimet e profesor Espositos pasi q ka rritur marrveshje personale me profesorin duke marr leje prej tij.
Prktheu: Osman D. GASHI

PAQJA
S
bursat e vendeve m t zhvilluara t planetit sht rikthyer srish frika. Gjithandej ka indikacione t mdha pr rifillimin e nj krize t re financiare. sht m e keqja lidert e vendeve perndimore duken t pashpres n kt situat. Shtetet e Bashkuara jan duke u prballur me nj deficit jashtzakonisht t lart. Edhe bankiert e vendeve t Eurozons s bashku me lidert e tyre nuk po gjejn dot nj rrugdalje pr ti dhn fund ksaj situate t rnd q ka pllakosur monedhn e prbashkt. A do t prshkallzohet kriza financiare? A do t prfundoj e gjith bota n kolaps? Kush do ti shptoj shptimtart? Perndimi po prballet me nj kriz dyfishe, nj kriz q ka prfshir tashm edhe lidert m t fuqishm t ksaj pjese t bots. N Europ sht br gjithnj e m e dukshme se lidert n do takim, n vend q t jen n krye dhe n kontroll t krizs, jan prfshir n rrjedhn e saj. Perndimi nuk ka qen kaq i dobt q nga Lufta e Dyt Botrore dhe asnjher m par nj kriz e till nuk ka prfshir dhe paralizuar Europn, Amerikn dhe Japonin n t njjtn koh. N Europ, fati i monedhs s prbashkt sht n rrezik t madh. Sa m shum shpaloset kriza perndimore, aq m e errt sht edhe e ardhmja pr ekonomin botrore. U besua se kriza e euros ishte zgjidhur me dhnien Greqis t pakets s dyt t shptimit financiar. Por ky i ashtuquajtur triumf zgjati vetm 14 dit, sepse situata nisi menjher pas ksaj, t prkeqsohej me Spanjn dhe Italin, dy ekonomi q jan shum t mdha pr tu shptuar dhe pr t falimentuar, ndryshe nga Greqia, Irlanda dhe Portugalia. Shtetet e Bashkuara ka shum vite q jeton prtej mundsive t veta reale, pr shkak t borxhit t madh amerikan. Amerika dikur e pasur ka ndryshuar dhe arkat jan boshatisur. Gazeta e famshme, New York Times shkruan: Kombi yn nuk sht duke u prballur thjesht me nj kriz borxhesh, por me nj kriz demokracie.
omalia pasoj m mijra nj 6 minuta humb Sipas vlersime malin jugore n dhe thatsirs.
sh-kryeprok Ponte, e cila kundr UK pore, pritet t p het n bankn shkatrrimin e mave t gjenoci teriale n proce qllimisht gjurm
PAQJA
sht prekur nga thatsia e madhe. Si mungesa e ushqimit n muajt e fundit, erz kan humbur jetn nga uria. do b jetn nj fmij pr shkak t uris. eve 30,000 fmij kan vdekur n Son 90 ditt e fundit si pasoj e uris
egjimi i presidentit Bashar al-Asad, ka vrar rreth dy mij civil q nga shprthimi i protestave n muajin mars. Bashksis ndrkombtare i ka br thirrje Asadit t ndal dhunn ndaj popullit t tij.
kurorja e Tribunalit t Hags, Karla del a kishte shkruar nj libr ku shpifte K - s kinse pr trafikim organesh truprballet me gjyqin. Ajo do t ndode t akuzuarve, sepse ka urdhruar nj mij sendeve personale t viktiidit, t cilat qen prdorur si prova maeset gjyqsore, duke zhdukur kshtu mt e gjenocidit serb.
deatori i kampit t Guantanamos, ku torturohen t burgosurit musliman nga Afganistani dhe Iraku, ish-sekretari amerikan i Mbrojtjes, Donald Ramsfeld, pritet t prballet me gjyqin nn akuzn pr padrejtsi dhe tortura. Dy qytetar amerikan jan lejuar q t elin nj shtje gjyqsore kundr tij, pasiq psuan padrejtsisht nga trupat amerikane n Irak.
Prgatiti: Arsim JONUZI
PAQJA
Vdekja e Muavis dhe shk

Lufta e Sifinit solli takimin n Deumetul Xhendel (38h-658g). N kt takim ishte parapar q t vendoseshin kriteret ose kushtet se kujt i jepet e drejta pr t qen kandidat pr kalif dhe t vendosej mnyra e zgjedhjes s tij. Pr shkak t mungess s argumenteve ose pr shkak t rrethanave q u shkaktuan n at koh, prfaqsuesit e dy liderve nuk arritn t merreshin vesh dhe kshtu shtja mbeti e pa zgjidhur Muhamed J. KAJOLLI
ur e pa se shndeti iu dobsua, nj dit, n hutben e xhumas, Muavija tha: Un jam sikurse fara e mbjell, ndrsa pushteti im u zgjat, derisa ju jeni lodhur me mua edhe un jam lodhur me ju. E dshironit ndarjen nga un ashtu sikurse edhe un nga ju. Por nj gj duhet ta dini, ai q do t vij pas meje nuk do t jet m i mir se un, mu ashtu sikur q kur erdha un, ata para meje ishin m t mir se un. Pastaj thuhet se ka thn: Ai i cili e dshiron takimin me Zotin e vet, Allahu e dshiron takimin me t. O Lartmadhri, un e dshiroj takimin me Ty, prandaj dshiroje takimin dhe m begato n t! (Ethir: 4/ 523) Prderisa Muavija e kishte caktuar djalin e tij Jezidin trashgimtar t tij q prej shum kohsh, ai me siguri e kishte kshilluar vazhdimisht se si duhej ti udhhiqte krahinat e shtetit. Historiant thon se ditt q Muavija po jepte amanetin e fundit, Jezidi nuk ishte aty, prandaj, porosia i sht dhn kshilltarve t tij e jo drejtprdrejt atij. Mirpo pak rndsi ka se kush ia prcolli porosin, me rndsi sht prmbajtja e porosis. Djalit tim Jezidit: Biri im, m sht afruar vdekja dhe s shpejti do t shkoj. Po t l disa gjra. Prgjithsisht ti kam poshtruar armiqt dhe ti kam nnshtruar arabt. Kta i ke t grumbulluar n nj vend dhe i ke n nj mendje. Un nuk friksohem se ata do t kundrshtojn n ndonj gj t rndsishme q t mund t shkaktojn ndonj dm, me prjashtim t katr personave nga
kurejshitt. Husejni i biri Alis, Abdullah ibn Omeri, Abdurrahman ibn Ebi Bekr1 dhe Abdullah ibn Zubejri. Sa i prket djalit t Omerit, at e ka kapluar feja dhe adhurimi. Nse nuk ke problem me t tjert, ky ta jep besn pa problem. Ndrsa Hysejni, nse nuk merr ftes nga populli i Irakut, mir, por nse shkon atje, tregoja kthetrat dhe prpiqu t bsh marrveshje me t, sepse ai sht shpirtmadh dhe e ka hak. Sa i prket djalit t Ebu Bekrit, nse i sheh shokt e tij se po bjn ndonj gj, ai iu bashkngjitet, n t kundrtn mos ke frik nga ai, sepse nuk ka pesh t madhe. Ai sht i dhn pas ahengjeve dhe grave. Ai i cili do t jet ankthi yt, sht dinakria e Abdullah ibn Zubejrit. Kij kujdes prej tij dhe kur t jepet mundsia vrsulju dhe bje cop-cop.2 (Taberi: 5/ 217, Ethir: 4/523. Ibn Kethir: 6/ 161) Muavija, n momentet e fundit t jets s tij, la kt porosi. Po jepte grahmat e fundit, dhe po at dit vdiq. Pak para se t ndrronte jet ju tha t pranishmve: Pejgamberi s.a.v.s. ma kishte veshur kt kmish dhe e kisha ruajtur fort dhe, nj dit, derisa po i priste thonjt, ia mora mbetjet e thonjve dhe i futa n kt shishe. Kur t vdes ma vishni kt kmish dhe mi vendosni mbetjet e thonjve t tij n sy dhe n goj, mbase Allahu do t m mshiroj nga mirsit e tyre. (Taberij: 5/ 220, Ethir: 4/ 524) Kur dgjoi pr vdekjen e tij, Ibn Abasi ishte ulur n nj restorant dhe i tha kamerierit q ta pastronte tavolinn. Qndroi nj or pa folur dhe, m n fund, tha: Kodrat u drithruan, iku e gjith pasuria me trupin e tij. Vallahi nuk
prfundoi ashtu si ishte dhe vshtir t vij ndokush tjetr si ai. O Allah, hapi mirsit pr Muavin tek ne dhe tek bijt e xhaxhallarve, t cilt krkojn majn, na bj nj trup midis nesh. Vrite at q mundohet t na praj, ai i cili do t mashtrohet nga ne, sepse nuk ka sikur ne. Ne nuk i mashtrojm, mirpo nuk gjejm sikur ata. Ashtu si tha poeti: Pse po m torturon? Sepse nuk po gjej dik tjetr ta torturoj. Vallahi djali tij sht m i mir prej familjes s tij nga t tjert. Pastroje tavolinn, or djalosh, pastroje. Derisa djaloshi po e pastronte tryezn, erdhi prfaqsuesi i Halid ibn Hakemit dhe i tha: M jep dorn e bess pr birin e tij! Ai i tha prfaqsuesit: Bji selam emirit dhe thuaji: Nuk ka mbetur gj pr tu friksuar. Gjyko sipas urdhrave t tu, se je vet gjykats, nse e ecura t sht e leht, ndiqe degjenerimin njerzor.... (Dinuri:202) Kshtu e prshkroi Ibn Abasi vdekjen e Muavis dhe ditt q do t pasonin. Ai ishte i vetdijshm se disa prej familjes s tij t ngusht dhe t tjer do ta kundrshtonin ardhjen e Jezidit dhe, pr kt arsye, edhe e prshkroi vdekjen e Muavis n kt mnyr.
Epilogu Ali r.a.-Muavije

Duke par at se far ka ndodhur pas vdekjes s Osmanit r.a., e pash t udhs ta prshkruaj shkurtimisht epilogun e mosmarrveshjeve midis Muavis dhe Alis r.a. Pr ta kuptuar m qart shkakun e lufts s dyt civile, duhet ti rikthehemi shkaqeve t lufts s par civile. Me t prfunduar lufta e dyt civile, muslimant do t ndahen n dy
PAQJA
kaqet e lufts s dyt civile

fraksione. Kto dy rryma fillimisht u shkaktuan pr shkaqe politike, pr t mbaruar n fraksione t mdha fetare. Pas ksaj lufte civile, dalngadal npr librat burimore t doktrins s Islamit do t futen argumente t reja fetare n emr t haditheve.3 Kto erdhn nga njerz q kishin pr qllim ti pranin muslimant edhe m shum se sa ishin. Kto argumente sot njihen me emrin israilijate. Elitat muslimane po punojn pr evitimin e tyre. 1. Alia r.a. gjat sundimit t tri kalifve t par qndroi pran tyre duke i kshilluar ata dhe njkohsisht merrej me vendimet e Gjykats s Lart. Ai ishte m i dituri nga t gjith t tjert. Kjo do t thot se ai nuk kishte rol udhheqs n terren sikurse Muavia. Ky i fundit ishte konsoliduar n Sham dhe e ndiente veten t fuqishm ushtarakisht dhe kjo e bri at q ta kundrshtonte urdhrin e kalifit-Alis r.a.. Ndrsa kundrshtimi i kalifit do t thoshte prdhosje e drejtsis islame. Muhammedi s.a.v.s. thot: Dgjoni dhe respektoni udhheqsin tuaj, qoft ai rob nga Habeshe (Etiopia e sotme), qoft koka e tij edhe sa nj kokrr rrushi. (Dr.Hasan: 1/250) 2. Vdekja e Aliut r.a., n formn si erdhi, sikur i shoi shpresat e ithtarve t tij. Pr t vazhduar rrugn, ithtart e tij propozuan me ngulm pr udhheqs t tyre djalin e tij, Hasanin r.a. Mirpo, duhet t kuptohet se ai, me ardhjen e tij, nuk mund t zinte vendin e babait t tij. Ai ishte nj shkall m posht se babai dhe kur e pa se disa shok t ngusht t babait t tij ishin t hamendur t luftonin, ai do t krkonte marrveshje me Muavin pr tia dorzuar kalifatin. T shumta jan arsyet e tjera pse Hasani r.a. dha dorheqjen. 3. Ithtart e Alis r.a. ishin besimtar shum t devotshm, mirpo ata nuk ishin ushtar t rregullt, sikurse ithtart e Muavis. Muavija kishte para vetes, krahas ushtarve t strvitur, edhe elitn e Shamit, t cilt kishin filluar t msonin shum nga kultura bizantine dhe kishin shijuar jetn e ksaj bote. Shkurt t themi, motivi i ithtarve t Alis r.a. ishte t sundonte drejtsia, ndrsa motivi i ithtarve t Muavis ishte ruajtja e pozits s tyre. 4. Referencat e Muavis ishin sukseset e Omerit r.a. n fushn e drejtsis s tij kundrejt regjioneve, zhvillimit ekonomik, prparimit t prgjithshm, lirimin e territoreve n disa milion km2. T gjitha kto t arritura t Omerit, ai ia atribuonte vetvetes s tij. Ai konsideronte se ishte njri prej pjesmarrsve t drejtprdrejt n sukseset e tij kundr bizantinve. 5. Dy kalift e par Ebu Bekri dhe Omeri, Zoti qoft i knaqur me kta, nuk kishin ndonj reputacion t gjer midis fisit t tyre Kurejsh para paraqitjes s Islamit. Kta dy ishin pjestar t familjeve t vogla dhe lidhja e tyre me an t gjakut
PAQJA
nuk i bnte pasardhsit e tyre t pretendonin postin m t lart n pushtet. Mirpo drejtsia islame i zgjodhi pr kalif, dhe kshtu me kt zgjedhje ndryshoi historia e njerzimit. Tani e tutje bota do t msoj pr zgjedhjet e para demokratike t kalifve. Fatkeqsisht, pr shkak t rrethanave q u zhvilluan atkoh, zgjedhja e kalifit do t prmbysej shum shpejt dhe zgjedhjet do t vazhdonin me avazin e vjetr, ndonse kalift mbretr n asnj mnyr nuk ishin kundr Kuranit, prkundrazi edhe ata u munduan ta jepnin maksimumin e tyre, por sipas vizionit t tyre e jo sipas shumics s dijetarve.4 6. Muhamedi s.a.v.s. kishte ngritur nj shtet q u drejtua prej tij me struktura t bazuara n Kuran, t cilat ishin kombinim midis vendimeve t prera nga Zoti dhe vendimeve politike t mara nga shumica e dijetarve.5 Kshtu vazhduan pa asnj problem dy kalift e par, ndrsa kalifi i tret, mbase pr shkak t moshs s tij ose pr shkak t rrethanave t tjera t krijuara, disa raste do ti ikin nga dora. Kur erdhi n pushtet Alia r.a., ai gjat tr administrimit t tij do t prballej me eliminimin e lufts civile, e cila kishte shprthyer n vend. Ata q e prkrahnin at ishin t frymzuar m shum fetarisht se sa politikisht. Mosrespektimi i gjasht pikave t lartshnuara krijuan lvizje t reja n shoqrin muslimane. Lvizjet ndrluftuese ishin: 1. Radikalt, t njohur si Havarixh, 2. Mbrojtsit e drejtsis islame (sheriatit), t prfaqsuar nga kalifi Ali r.a. dhe 3. Aristokracia, e prfaqsuar nga Muavia.
Kjo gjendje i ka prcjell vazhdimisht jo vetm popujt musliman, por mbar njerzimin prgjat historis. Nse prcillen me vmendje ngjarjet historike, do t vrejm se njerzimi gjithmon sht prballur midis s mirs dhe t keqes. Fatkeqsisht, e keqja kolektive prball t mirs ka ngadhnjyer m shum her. Pr ti ikur gjakderdhjeve t mdha, t mirt gjithmon jan trhequr, duke i ln t lir t kqijt t veprojn si ua ka pasur ndja. Mirpo e mira ka qndruar dhe qndron n shoqrit e bots, por m shum n form individuale ose n grupe t vogla.6
Shkaqet e fillimit t lufts s dyt civile ( 680-692)

T gjitha prefekturat e shtetit musliman ishin n dijeni se pas vdekjes s Muavis do t vinte pr kalif djali i tij, Jezidi. Nse t gjith zyrtart kishin votuar pro ardhjes s tij, kjo nuk do t thoshte se ai e kishte bekimin e t gjith muslimanve. N shtetin e pas Osmanit r.a. kishin dal mendime opozitare dhe ato pas vdekjes s Alis r.a ishin shtuar edhe m shum. Shiat ose shiitt7 e Alis r.a.8 qndruan t heshtur ose ishin pa pretendime derisa ishte gjall Muavia, mirpo pas vdekjes s tij, ata nuk kishin m arsye t mos krkonin drejtsin islame rreth zgjedhjes s kalifit. Mirpo, sa ishin pjekur kushtet q ti realizonin krkesat e tyre t drejta, do t na tregojn temat n vazhdim. Prve ktyre, n mesin e ktij shteti kishte edhe zra t tjer t paknaqurish. Ata fillimisht ishin me Alin r.a., mirpo ishin ndar prej tij dhe kishin formuar fraksion t ri, t cilt i quajtn havarixh.
Ata ishin kundrshtar t prbetuar t regjimit t Muavis edhe pse gjat sundimit t tij ky fraksion ishte dobsuar shum dhe nuk konsiderohej si rrym e rrezikshme n kt periudh kohore. Mendim opozitar kishin edhe shum element t tjer q nuk i prkisnin grupit t muslimanve, sikurse q ishin: krishtert, hebrenjt, zjarrputistt, pagant, politeistt etj. Mirpo kta opozitar ishin t shprndar npr territorin e shtetit t strmadh musliman dhe nuk prbnin ndonj rrezik t veant pr shkak t mosarritjes s organizimit t tyre politik. I bazuar n mnyrn e jetess s asaj kohe themi se organizimi politik i ktyre grupeve ishte i pamundur. Mirpo, si duket, kta kan ndikuar dukshm n ndrhyrjen e teksteve autentike t Pejgamberit s.a.v.s. n interpretimin e Kuranit dhe n doktrinn filozofike t fes, por jo edhe n tekstin origjinal t Kuranit, sepse Kurani ishte dhe mbeti i pandryshuar n saje t kujdesit t veant nga dijetart, kaligraft, hafizt dhe n veanti Kurani ishte siguruar drejtprdrejt nga Allahu i Lartmadhruar. Kshtu si rryma q mund t shtrinin ndikimin e tyre ideologjik dhe politik ishin ithtart (shiat) e Alis dhe shiat e Muavis. Ksaj radhe kto dy rryma t fuqishme do t ndesheshin pr shkak t emrimit t kalifit nga ana e Muavis. Pr kt arsye, prpara se t flasim pr luftn civile, e shoh t udhs q t sjell nj tem t veant q ka t bj me kalifin dhe vizionin islam pr t.
Kalifi
Lufta e Sifinit solli takimin n Deumetul Xhendel (38h-658g). N kt ta-
PAQJA
kim ishte parapar q t vendoseshin kriteret ose kushtet se kujt i jepet e drejta pr t qen kandidat pr kalif dhe t vendosej mnyra e zgjedhjes s tij. Pr shkak t mungess s argumenteve ose pr shkak t rrethanave q u shkaktuan n at koh, prfaqsuesit e dy liderve nuk arritn t merren vesh dhe kshtu shtja mbeti e pazgjidhur. Me vrasjen e Alis r.a. dhe t birit t tij Hasanit r.a., kjo shtje sikur u la n harres. Muavia qe i vendosur ta vendoste djalin e tij pr kalif dhe kjo vendosmri nuk iu la dijetarve mundsin t merreshin me kt tem shum t rndsishme pr institucionin e kalifit n Islam. Ne nuk kemi t dhna kronologjike t ngjarjeve historike q t na tregojn se si kan rrjedhur ngjarjet rreth ktij institucioni, prve mendimeve t shfaqura nga shkollat e ndryshme, t cilat lindn pas dy shekujve. Mirpo shkollat nuk ishin vendimmarrse dhe kshtu asnjher n historin e shtetit islam institucioni i kalifit nuk ishte implementar ashtu si e krkonin standardet islame pr kalifin. N kt periudh kohore (t djalit t Muavis) kemi vetm iniciativn e Hyseinit r.a. pr t ndryshuar ndonj gj, iniciativ e cila shkaktoi vrasjen e tij n Kerbela dhe, pak m von, kemi shpalljen e Abdullah ibn Zubejrit kalif t muslimanve. Kur emevitt e pan se ibn Zubejri po zgjerohej gradualisht n Hixhaz, ata do t ndrmerrnin nj sulm t fuqishm dhe kshtu edhe kjo lvizje u shua m 692. Me vrasjen e Abdullah ibn Zubejrit dijetart pr nj koh t gjat nuk do t merreshin me ligjshmrin institucionale t kalifit dhe kushtet e kandidatve pr kt post. Deri tani nuk kam gjetur asnj iniciativ institucionale q qytetart e shtetit islam t jen marr seriozisht pr ndryshimin e kushtetuts kundr kalifit mbret. Kjo form e shpikur prej emevitve sikur iu plqeu edhe abasidve9 dhe m pas edhe dinastive t tjera deri te sulltant osman. Her pas her, prgjat historis disa shekullore t ekzistimit t ktij shteti, kemi pasur iniciativa t pastra islame, por ato nuk ishin pr t rregulluar sistemin e brendshm kushtetues, por iniciativat kishin t bnin me dbimin e pushtuesve kryqtar nga tokat muslimane. Kalift mbretr e ndienin veten tamam si kalif, por n fakt, ata nuk kishin ardhur n at post n mnyr
demokratike. P.sh. Sulltan Abdul Hamiti ishte njri prej sulltanve t fundit, i cili e ndiente veten si kalif. Ai n librin e tij Kujtimet e mia nga politika shprehej kshtu: Fati i Anglis, i Francs, i Rusis dhe i Holands konsiderohet se gjendet n dorn time, derisa t vazhdoj ky bashkim i muslimanve,10 sepse nj fjal e kalifit pr qytetart e vendeve muslimane mjafton pr shpalljen e xhihadit dhe kjo gj do t thot nj fatkeqsi pr kristiant. 11 (Sulltan: 170) N kontest t ksaj sa tham m sipr, Sir Thomas W. Arnold n librin e tij The Caliphate na paraqiti dallimin midis kalifatit n lindje dhe perandoris s shenjt romake n perndim. Ai thot: Q t dy sistemet bazoheshin n forcn e fes dhe q t dy fet ishin mbarbotrore dhe vepronin t merrnin primatin n bot. Mirpo, perandoria e shenjt nuk ishte nj sistem i ri i themeluar, ajo ishte vazhdimsi e perandoris politeiste, prderisa perandori Sherliman e kishte marr nofkn mosmirnjohsi i politeizmit. Ashtu si kishim n perndim dy sundues: njri merrej me problemet e kohs dhe quhej perandor, dhe tjetri me shpirtroren dhe quhej Pap. Ndrsa Kalifi nuk bazohej n nj sistem t hershm politik, me paraqitjen e Islamit ai kishte nj sistem t ri t themeluar, i cili zhvillohej sipas rrethanave t paraqitura n shoqri. N mnyr shum t thjesht, elita arabe dominoi n popullin pers dhe n pjesn m t madhe t perandoris lindore. Kalifi ishte sundues politik i cili i kishte bashkuar dy forcat, si ato t kohs dhe ato t shpirtit. Ai nuk ishte i prgatitur vetm pr mbrojtjen e fes, ai, si i pari i fes, kishte kompetenca t shpallte luftn kundr armiqve dhe,
njkohsisht, iu printe njerzve n namaz dhe mbante ligjratn e xhumas. Krahasuar me t, Papa ishte vetm nj prift i madh, i cili kishte kompetenc tiu falte gabimet e mkatarve. Ky konsiderohej autoriteti m i lart i shtjeve fetare. (The caliphate: pp.1-2)
Kushtet pr kalif
Para se t flasim mbi kushtet e kalifit, mendoj t shpjegoj termin kalif sepse shumkush e przien at me Papn e krishterve. Kto jan dy institucione q dallojn shum nga njra-tjetra. Khalife, n shqip kalifi, sht fjal arabe q do t thot zvendsues, mkmbs ose prfaqsues i Zotit n Tok. N Kuran, Allahu i Lartmadhruar thot: Un do t krijoj nj Khalife (mkmbs) n Tok12 si dhe Ai ju ka br Khalaife (trashgues)13 n Tok14. Kur vdiq Muhamedi s.a.v.s., pas tij u zgjodh Ebu Bekri. Dikush atij i tha: -O mkmbsi Allahut-Khalifetullah. Ai reagoi menjher dhe i tha: -Jo, un jam mkmbsi i t Drguarit t Allahut, Khalifetu resulullah. Nga kjo fjali nxjerrim se kalifi sht dy llojesh: 1. T qenit njeri, njhersh nnkupton edhe t qenit kalif i Zotit n Tok. I gjith njerzimi ka pranuar amanetin (prgjegjsin) e Allahut t Lartmadhruar,15 dhe, mbi kt baz ose sipas doktrins islame, secili njeri ve e ve sht kalif i Zotit n Tok. Pra, ai lind i lir dhe askush nuk ka t drejt ta robroj. 2. Kalifi i zgjedhur nga qytetart pr t udhhequr dhe administruar shtetin islam. Kalif, n kuptimin terminologjik, do t thot: Shefi ose prgjegjsi i prgjithshm, i cili ngarkohet pr tu marr me
PAQJA
problemet fetare dhe problemet e bots n munges t Pejgaberit s.a.v.s.. Pr t qen m preciz, ne do t sjellim definicionin e Ibn Haldunit i cili thot: Kalifi sht bartsi i prgjithshm i ekzekutimit t vendimeve, shikuar nga kndi i sheriatit (jurisprudencs islame) pr t mirn e ksaj bote dhe bots tjetr. Pra, t gjitha problemet e bots do ti parashtrohen jurisprudencs islame pr t mos rn ndesh me Ahireitn.16 N realitet, kalifi sht padroni i sheriatit, i cili prkujdeset pr fen dhe politikn e bots. (Mukadime: 166) Pozita e kalifit n bashksin ose umetin ton sht sikurse pozita e Pejgaberit s.a.v.s. me besimtart. Ai duhet respektuar dhe dgjuar,17 fjala e tij duhet t krahasohet me fjaln e Pejgamberit s.a.v.s., i cili predikonte fen dhe merrej me problemet e ksaj bote. Dallimi midis kalifit dhe Pejgamberit s.a.v.s. sht se kalifi nuk inspirohet nga Zoti, por bazohet n thniet e Kuranit dhe traditn e Pejgamberit s.a.v.s.
jet larg mkateve. 3. I aft, - t dij dhe t menaxhoj kufijt e secilit send, t jet syel n debate, konflikte e luftra, si dhe prgjegjs i mobilizimit t prgjithshm. T jet fjala e fundit e mendimit dhe e planifikimit. 4. T mos jet i shmtuar ose me t meta fizike sa t prflitet pr to. 5. Kurejshit, - t jet prej fisit kurejsh t Meks. Pr kt pik sht debatuar gjer e gjat nga dijetart. Ajo q e ka shtyr Maverdin t sjell kt pik t pest sht vendimi i shumics s sahabve n przgjedhjen e Ebu Bekrit pr kalif dhe t qenit e tij kurejshit.
...vazhdon...
1 Nuk mund t thuhet se porosia n t ciln sht prmendur Abdurrahmani nuk sht e vrtet edhe pse ai kishte vdekur. N at koh ka mundur tiu shptojn informatat, ose ato kan mbrritur me vones te Muavia. Nse bazohemi n Usudul Gabe msojm se Abdurrahmani kishte vdekur dhjet kilometra pa mbrritur n Mek, derisa ishte n gjum. Ndrsa kjo ka ndodhur, sipas tij, pak koh para se t vdiste Muavia. 2 N nj version tjetr thuhet se, kur po e jepte amanetin e fundit Muavia, Jezidi nuk ishte aty dhe ai ia la porosin kshilltarve t tij. Prmbajtja sht pothuajse e njjt. Ai gjithashtu e kshillon edhe pr popullin e Irakut ku i thot: Nse irakiant t krkojn ta zvendsojn prefektin e tyre do dit bje, kshtu e kursen veten nga njqindmij shpata kundr tyre.... Kjo letr duhet t jet letra e fundit, sepse n t nuk prmendet Abdurrahman ibn Ebi Bekri. 3 Hadithe, thnie ose veprime t Muhamedit s.a.v.s. Sot e ksaj dite mualimant bazohen n hadithe t shumta, t cilat nuk prputhem me Kuranin. Ehli suneti akuzon shiat, ndrsa shiat akuzojn ehli sunetin, pr parregullsit brenda tyre. Pr ti larguar kto hadithe t rrejshme, muslimant e sotm duhet ti harrojn ngjarjet e dhembshme politike midis fraksioneve. Motoja jon duhet t jet: - Ne jemi musliman, nuk jemi shia e as
Kushtet pr t kandiduar pr kalif

Kusht pr tu br kalif sht: t zgjidhet njeriu i cili i plotson kushtet pr t qen i pari i shtetit me an t votave t lira nga qytetart e shtetit islam. Maverdi (......- 1058) ka prcaktuar pes kushte, prej t cilave kushti i pest ka hasur n debate t shumta midis dijetarve: 1. I ditur, - t ket dituri t bollshme18 sa t merret me dispozitat e reja, si n fushn e prditshmris ashtu edhe t s drejts islame. 2. I drejt, - t ket biografin e nj njeriu me karakter t qndrueshm dhe t
sunij, por ne jemi vetm MUSLIMAN, ashtu si ishin katr kalift e drejt, vetm MUSLIMAN. 4 Sot na jan t njohura t arriturat shkencore dhe kulturore t muslimanve, mirpo sikur t veprohej sipas ecuris s katr kalifve t par, bota do t msonte shum m shum se kaq. 5 Me gjuhn e sotme vendimet e dijetarve mund t konsiderohen vendime ose ligje laike. 6 Mbase jemi n shekullin q paralajmroi Muhamedi s.a.v.s. se e drejta islame do t ngadhnjej edhe nj her n bot. Kjo katrahur dhe anarki njerzore them se e prshpejtoi ardhjen e drejtsis islame n kt fundshekull. 7 Shiat ose shiitt -i solla n kt mnyr, sa pr ta kuptuar lexuesi i thjesht se kemi t bjm me nj term i cili do t thot ithtar i nj grupi politik ose fetar. N kt rast kemi shiat e Alis ose shiat e Muavis, ose .... 8 Ende njiheshin si bartsit e drejtsis islame n vend. 9 Prjashto shiat institucioni i t cilve ishte i imamve. 10 N kohn (1898) kur ai n kt mnyr po i krcnonte shtetet m t fuqishme t bots, ishin grahmat e fundit t shtetit osman. Ai e njihte veten si kalif i tr muslimanve, se cila ishte ideja e tij pr shpalljen e xhihadit dhe nuk e bri nj gj t till vetm nj Allah e di mendimin e tij. 11 Si duket muslimant e kishin kuptuar gabimisht thnien e Pejgamberit s.a.v.s. Dgjoni dhe respektoni udhheqsin tuaj qoft ai rob nga Habeshe (Etiopia), qoft koka e tij edhe sa nj kokrr rrushi 12 Kuran, 2 Bekare: 30 13 Khalaif sht shumsi i Khalifes: mund t prkthehet edhe si trashgimtar ose pasardhs ..., por gjithsesi rrnja e fjals n kt rast te ky ajet n arabishte sht Khalefe ose Khalife. 14 Kuran, 6 El Enam: 165 15 Shih Kuranin, 33 el-Ahzab: 72 16 Islami, prve jets s ksaj bote, njeh edhe jetn e bots tjetr -Ahiretin. 17 Gjithmon, prderisa ai sht i bazuar n Kuran dhe traditn e sakt t Muhamedit s.a.v.s. N momentin q ai i shmanget ktyre dy burimeve, ai mund t kundrshtohet. 18 Mundsisht t jet m i dituri nga t gjith kandidatt.
PAQJA
DR. SHEFQET KRASNIQI:

KONTROVERS APO I DEVOTSHM?
Fadil MALOKU
n fillim duhet theksuar se t flassh pr librin e dr. Shefqet Krasniqit Qndrime n koh, e aq m tepr pr personalitetin e tij q pr dik sht njeri padyshim i devotshm dhe njeri q predikon islamin burimor, e pr dik bile edhe kontrovers, nuk sht bash pun e leht pr shum arsye. Un ktu shkurtimisht jam munduar pak a shum ti shtjelloj si njrin ashtu edhe tjetrin fakt. Andaj mendimet e mia i filloj me nj konstatim fillestar se: Libri i dr. Shefqet Krasniqit Qndrime n koh, sht nj libr prplot polemika me realitetin, njerzit dhe fenomenet prreth tij. Nj libr q n t vrtet sht nj prmbledhje e komenteve, analizave, shpjegimeve dhe diskurseve mbi: jetn, edukatn fetare, konditat fondamentale t Islamit, problemet sociale e padyshim edhe sjelljeve devijante q autori n fjal i sheh si pasoj e mosrespektimit t norms fetare islame dhe tradits shqiptare, q pas mbarimit t lufts, n vend q t forcohen ato filluan t zbehen, bile edhe t projektohen nga disa si pengesa serioze n konsolidimin moral, e besa edhe social t shoqris kosovare n proceset e reja demokratike gjat gjith periudhs s paslufts. Temat q dr. Krasniqi i trajton jan tema q n realitet nuk jan edhe aq t panjohura pr publikun e gjer, ngaq t njjtat ai i ka predikuar npr xhami, tubime, takime, por edhe i ka botuar npr gazeta dhe revista t tjera publike brenda dhe jasht vendit. Kshtu q autori vazhdon me vmendje dhe stil t njjt t eksploroje dukuri dhe ngjarje nga me t ndryshmet, si nga prditshmria ashtu edhe e kaluarae begatshme e t Drguarit t Allahut, Muhamedit a.s. Ajo ka e karakterizon kt libr pa dyshim sht stili i njjt i t shkruarit e sidomos i t gjykuarit pr temat q ai i shtjellon . Nj stil pra, kshilldhns e udhrrfyes pr t gjith ata q mtojn t jen t dobishm jo vetm pr Krijuesin (q sht primare te nj besimtar i
Dr. Shefqet Krasniqi - autor i librit "Qndrime n koh"

fes islame), por edhe pr shoqrin. Nse e analizojm me kujdes qasjen e tij interaktive, hetojm setemat q ai i zgjedh n vazhdimsi n spikam e kan krahasimin e ngjarjeve, ndodhive, por edhe zhvillimeve dhe proceseve nga koha e Muhamedit a.s., gj q pr nj klerik fetar si dr. Krasniqi sht e natyrshme dhe e kuptueshme. E themi kshtu, ngaq detyra dhe natyra e tij profesionale e obligojn nj qasje t till. Doktori, gjithashtu edhe kur flet pr fenomenet dhe normat devijuese sociale t kohs son, nuk del fare nga korniza normative islame. Nuk del edhe pr shkak se Islamin ai e sheh edhe si realitet historik e shoqror, por edhe si nj korniz ideologjike (n kuptimin e sistemit t idealeve), pra nj krkim alternativ dhe nj perspektiv q duhet domosdoshmrisht ti ndrioj jo vetm zemrat e njerzve, pra qytetarve t Kosovs, por njkohsisht edhemendjet s bashku me bindjet e tyre mbi botn dhe shoqrin n prgjithsi. Kur t kihen parasysh t gjitha rrethanat aktuale s bashku me influencimet e brendshme dhe sidomos ato t jashtme, predikimi i tij duket goxha nj pun Sizifi! Duket kshtu edhe pr faktin se Kosova akoma mbetet nj poligon si u them un studentve t mi, poligon eksperimentimesh sui generis! Por, doktor Krasniqi nuk shqetsohet fort pr kto prpjekje ndikimesh jo vetm fetare, civilizuese e gjithsesi edhe kulturore. Ai, vazhdon misionin e tij t edukimit fetar, duke shfrytzuar madje t gjitha prparsit e teknologjis informative, gj q pr nj klerik fetar dosido sht nj risi edhe pr faktin se n traditn ton roli i nj hoxhe m shum u prkiste ritualeve fetare e m pak atyre shoqrore, e n veanti problemeve politike. Gjithashtu, meq jemi n procesin e promovimit t ktij libri, nj shtje tjetr q kujtoj se duhet ti kushtohet vmendje, sht pa dyshim edhe stili i tij (pa dyshim i rrept sidomos kur jan n pyetje referencat fetare) i komunikimit dhe gjykimit pr problemet shoqrore me publikun e gjer, e sidomos me t rinjt, ku ai supozoj e ka t shtrir ndikimin e tij m t madh se sa te shtresat e tjera shoqrore (intelektualt p.sh. dhe n veanti disa nga politikant q shohin frik; nga m t ndryshmet!), q n nj far mnyre hezitojn ta pranojn gjykimin e tij pr problemet aktuale, natyrisht devijante n shoqri. Por dr. Krasniqi, duke prdorur mediat e shkruara dhe ato elektronike, arrin ta zbut kt fobi t ktyre njerzve dhe sidomos t nj pjese intelektuale edhe pr faktin se mendimet dhe gjykimet
PAQJA
e tij, pa prtes, i bn publike dhe tejet transparente! Duke ndrprer kshtu n nj far mnyre edhe traditn e mhershme t komunikimit t tipit t mbyllur me xhematin, prkatsisht publikun ekskluziv t xhamive dhe tubimeve mortore. Natyrisht, duke e br punn dhe aktivitetin e tij fetar publik, ai iu ekspozua keqkuptimeve ekeqinterpretimeve her t natyrshme e her t panatyrshme, t cilat si e dim t gjith nuk kan pushuar s ndaluri. Por, meq objekt i analizs son nuk jan kto msymje e her-her edhe sulme nga m t ndryshmet, nuk po ndalemi m shum ktu. Tjetr q e dallon dr. Krasniqin nga tipi klasik i nj kleriku fetar islam sht pa dyshim larmia eligjratave q ai i pasuron me elemente t rejaofertuese, si jan tribunat shkencore, mbajtja e tubimeve n vende t hapura, shkrimet npr gazeta, pra m thjesht mediumeve t shkruara dhe atyre elektronike, etj. q l t kuptosh se sa ai e ka t qart obligimin e tij hyjnor, si edhe kohn n t ciln ai jeton dhe vepron. Nj tjetr aspekt q mendoj se i referohet ktij libri sht edhe se me kt libr, dr. Krasniqi definitivisht dshmon momentin e shkurorzimit t tij nga mnyra ose qasja tradicionale e komunikimit me publikun e gjer, ku gjuha e argumentit metafizik merrte gjithnj trajtn e njshpjegimi shum m tepr mitologjik se sa t atij fetar. Dr. Krasniqi, duke arritur kshtu ta mbaj vmendjen e dgjuesit prher t zgjuar dhe her-her edhe mobilizuese n kuptimin e t bindurit t asaj q e dgjon qoft si ligjrat ose si interpretim i ajeteve kuranore ose haditheve t Muhamedit a.s., bhet m atraktiv dhe m interesant pr ata q dgjojn dhe kuptojn t vrtetn dhe porosit e haditheve dhe ajeteve kuranore. Mendoj q kt veanti t qasjes me publikun, thn me gjuhn e nj sociologu, t dr. Krasniqit kisha pr ta ndrlidhur pak a shum edhe me prgatitjen e tij akademike, pastaj prvojn e ligjrimit,e sidomos karizmin q ai arrin ta ndrtoj jo vetm ndaj vetvetes, por sidomos ndaj audiencs q e dgjon. Dhe n fund, nj tjetr shtje q un e konsideroj me rndsi kur sht n pyetje libri n fjal dhe prgjithsisht fenomeni i personalitetit t dr. Shefqet Krasniqit pa dyshim ka t bj edhe me bujn q bn ose ka br n fakt pa28 GUSHT/SHTATOR'11Nr. 57
Shkolla dhe xhamia - dy objekte q duhet t prcjellin besimtarin gjat tr jets
raqitja e tij ndaj Islamit, q shpeshher ka uar n keqkuptimin e autorit n fjal. Keqkuptimi, pr t mos thn edhe shpeshher keqinterpretimi i thnieve ose paraqitjeve t tij n publik, ka br q qarqet e ndryshme ta vn at shpeshher edhe n altarin e nj njeriu shum t rrezikshm, t cilsuar edhe si vehabist (ndrkaq ai q n fillim t librit menjher u jep prgjigje t gjithve atyre q me qllim ose pa qllim e kan marr e trajtuar si pasues t Muhamed Abdu-l- Vehahbit, nj reformatori dhe dijetari si e quan Krasniqi) dhe njeri, i cili n realitet islamin tradicional ose si e kan quajtur disa edhe si islam i but po bn prpjekje ta zvendsoje me nj islam radikal, islam ideologjik, etj. cilsime kto q nuk jan t njohura n diskursin as tradicional e as bashkkohor fetar islam.
Islami, si fe monoteiste, nuk ka pasur, nuk ka dhe nuk besoj q do t kt izmin e vet ideologjik n Kosov edhe pr dy arsye ose shkaqefondamentale logjike. Njri q ka t bj konstatimin se ndr shqiptart e Ballkanit ndjenja ose identiteti kombtar sht shum m i fuqishm se sa ai fetar. Tjetri se n formsimin kulturor e civilizues t shqiptarve nj rol t madh dhe kujtoj t pakontestueshm kan lozur agjent socializues t faktorit gjeografik, pra evropian q dosido ka ndikuar edhe n sjelljen kolektive t shqiptarve n kt pjes t bots. Ky konstatim pr izmin ideologjik fetar n Kosov gjithsesi ka edhe shpjegime t tjera shtes, si at sociologjik q akoma mbetet i pasintetizuar dhe analizuar sa duhet, pastaj at historik, kulturor e etnopsikologjik q ekspertve
PAQJA
t lmenjve prkats u mbetet t japin prgjigje adekuate. Pa dashur t bhem as avokat e as prokuror i librit m duhet t them se pa dyshim n formimin e tij si intelektual dhe si interpretues, ose m mir si thot ai vet si:....thirrs n rrugn e Allahut xh.sh kan ndikuar rrethanat dhe qndrimi i tij n Arabin Saudite (mbi 15 vite), ku Islami sht praktik dhe synim hyjnor n t gjitha poret e jets shoqrore, e sidomos asaj politike. Pra, i brumosur kshtu me nj interpretim pakz m dogmatik kisha me thn t Islamit, si edhe duke mos hetuar ndryshimet shoqrore e politike gjat mungess s tij 15 vjeare, ai q nga fillimi u anatemua si nga kolegt e tij, ashtu edhe nga nj grup mediash q ushqejn msymjet dhe paragjykimet ndaj Islamit si praktik, dhe pa dyshim edhe pjes e kulturs fetare ktu n Kosov.
I pregatitur si thot edhe vet dr. Krasniqi pr stigmatizimet dhe paragjykimet q do i vejn atij si nj udhheqs potencial i nj islami radikal, e islami ideologjik, madje edhe islami vehabist n Kosovn e paslufts, ai arriti q predikimet e tij t mos i mbaj mbyllur vetm npr xhami dhe shtpi t mbyllura, por t dal edhe n medie q ishte pr kohn nj non sens(!),por edhe nj risi n kuptimin se n sistemin komunist feja dhe predikimet fetare ishin t rezervuara ekskluzivisht vetm pr n xhami dhe vende t mbyllura. Prkundr t gjitha stigmatizimeve, paragjykimeve dhe anatemimeve, sidomos atyre personale q u ushtruan ndaj tij si predikues i fes islame, si thot edhe ai vet me bekimin e Allahut xh.sh. arriti ti tejkaloj, e pr mendimin tim edhe ti bind sado kudo n vija t trasha t
gjith kundrshtart e tij, qofshin brenda dhe jasht llojit t tij, se: puna dhe gjith angazhimi i tij fetar sht tejet transparente dhe se kushdo q dshiron t polemizoj me konceptet dhe bindjet e tij mund ta provoj at me gjuhn dhe argumentet q posedon n sfern prkatse fetare. Nj merit q kujtoj se i takon ta pronsoj si t vetn Hoxh Krasniqi, pr mendimin tim sht ajo (si thot vet ai)...se hoxha sht nj intelektual sikurse edhe te tjert ...dhe se ..hoxhallart nuk jan vetm pr xhami, mevlude e qelime, por se ata din t flasin e t shkruajn edhe jasht xhamive. sht e vrtet se ndrkomunikimi, nse mund ta shquaj kshtu kt; dalje nga diskursi fetar n at social, i takon pa mdyshje dr. Shefqetit. E them kshtu edhe pr shkak se ai n Kosov, e kujtoj edhe m gjer, sht ndr t part n mos i pari q temat sociale ti interpretojjo vetm nga kndvshtrimi e gjykimi i utilitarizmit q shoqria, fardo qoft ajo, ka dobi nga njerzit dhe praktikuesit e Islamit, q realisht i ka munguar publicistiks son fetare, por edhe ai i kohezionit social q pr nj sociolog si un sht interesant t kuptoj se ku dhe si autori e ndrlidh doktrinn fetare islame me zhvillimet aktuale shoqrore sociale e ngandonjher edhe ato politike. Thn t drejtn isha shum kureshtar ta kuptoj mnyrn se si ai i ndrlidh temat q i eksploron n t prditshmen n fjal dhe mund t them se sht evident nj liberalizim i t menduarit dhe t gjykuarit, krahasuar me periudhn e mhershme pesmbdhjet vjeare t ndrtimit t tij si predikues i fes islame. Uroj q Allahu ti fal shndet dhe natyrisht edhe t shkruaj m shum pr problemet e prditshme sociale e pse jo edhe ato politike, ngaq vetm kshtu ai dhe t tjert si ai u ikin keqkuptimeve dhe keqinterpretimeve ngado q ato vijn. Tekefundit po pretendojm t jetojm n demokraci, ku respektimi i fjals dhe mendimit t lir duhet t jen kuti m i shndetshm pr lirit e tjera, n mesin e t cilave edhe liris fetare pa marr parasysh se pr ciln fe monoteiste sht fjala. Andaj devotshmria dhe kontraversteti i do njrit n ditt e sotme matet jo me fjal, por me vepra dhe me prkushtim ndaj njerzve, qytetarve t vendit ku ai jeton dhe vepron.
PAQJA
Islami minimal(-isht) i kuptueshm nga

Amel ILMIU
kt koh kur udit skan t mbaruar, mund t dgjosh gjithfar gjrash. Ktyre ditve m rastisi t dgjoj nga disa intelektual pr domosdoshmrin q shqiptart t mbajn nj lloj minimumi n Islam, ose nj Islam minimal. Megjithat ende nuk e kemi t qart si e sa duhet t jet ai islam, se far nnkuptojn ata me at lloj islami dhe cila do t ishte njsia matse q do ta shnonte at minimalizm. Nse paska islam minimal, ather rrjedhimisht ka edhe islam mesatar dhe maksimal, ose qenka ndonj gradim shkallshmrisht i definuar, t cilin ne nuk e kemi t qart se si duket. Nse shqiptart u dashka ti prmbaheshin islamit minimal, ather si duket ai islam?! far kuptohet me minimal: t jesh musliman vetm me emr dhe vetm kaq, apo ksaj ti shtohet edhe synetimi-rrethprerja, artikulimi vetm i shehadetit, apo vetm agjrimi i Ramazanit, apo vetm i ndonj dite sa pr adet, apo vetm falja e dy namazeve t bajramit, apo vetm e xhumave; ka n t vrtet sht ai islam minimal?! Un mbetem i stepur, rrudhi supet dhe pres prgjigje nga ideatort. Meq pr her t par e dgjoj kt terminologji kam t drejt t krkoj sqarime. Po nga goja e atyre q fabrikojn kso konceptesh, thuhen edhe ide t tjera, si pr shembull: Islami ka zbritur para 1500 vitesh dhe sht i pazbatueshm pr botn moderne, se Islami qenka dashur ta kalonte domosdoshmrisht fazn reformuese si e ka kaluar krishterimi, se Kurani ka vetm disa margaritar t mueshm,
por q n thelb duhen ndryshuar shum gjra, se shqiptart kan kulturn e tyre dhe se nuk duhet ta ngatrrojn kulturn e tyre me at islame (e cila qenka kryekput kultur arabe), etj etj. Idet e tilla vijn nga njerzit t cilt shihet shum qart se nuk kan fare njohuri nga Islami. Ata me nj lehtsi t padurueshme (M. Kundera) japin vlersime t prera kritike pr Islamin. A do t flisnin ashtu lirshm po t pyeteshin pr ndonj enigm shkencore? Sigurisht jo. Ather pse flasin aq leht pr Islamin; far u duket atyre Islami? E keqja thellohet edhe m shum kur varganit t t painformuarve pr Islamin u shtohen edhe hoxhallart. Bie fjala ndodh q alamet hoxhe i ftuar n emision televiziv ngatrron para opinionit ajetin kuranor me kulturn dhe pa fije turpi thot se ai ajet ka t bj me kulturn arabe dhe ska t bj asgj me ne, sepse ne kemi kultur tjetr dhe naivitete t tjera t paskrupullta. Me prononcimet e tilla, i bindur se po bn zbulime epokale, hoxha injorant (q pr fat t keq nuk sht i vetmi) prpiqet t bind opinionin se paska shum Islama. sht pikrisht ai q punon n vazhdn e dezinformimit t opinionit pr Islam minimal, mesatar e maksimal ose t matur, radikal e ekstremist. Dalin hoxhallar t till t bllokojn dhe nuk ke ide se nga tia fillosh e si ta prfundosh nj sqarim t thjesht, sepse t painformuarit pr Islamin me plot goj thon, se iden e tyre e mbshtet edhe filan hoxha, se ja q kt q e pohojm ne e konfirmojn edhe hoxhallart progresist, etj. Si tua shpjegosh se ka raste kur hoxha mund t mos prfaqsoj Islamin; se hoxha mund
t jet afrsisht xhahil sa t painformuarit e tjer? far ti themi atij hoxhe q flet publikisht me nnmim pr nj fjal kuranore, pr nj fjal t Zotit, me shpres se do tu hyj n hatr intelektualve. Kur kt e bn hoxha, ather far mund t pritet nga intelektualt e painformuar pr Islamin?! Kur nj hoxh nuk sht i bindur ose simulon mosbindje se Islami sht pr t gjitha koht dhe pr t gjith popujt, ather si tia bjm me intelektualt e painformuar?! Kur nj hoxh q piknisje t analizave duhet ta ket fjaln e Zotit dhe t Pejgamberit, flet me prbuzje ndaj po atyre fjalve, ather far mund t pritet nga nj intelektual i painformuar q pr ta analizuar Islamin, piknisje ka materializmin dialektik t Marksit apo psikanalizn e Frojdit?! Megjithat, sikurse hoxhs naiv ashtu edhe intelektualit t painformuar duhet ti bhen t qarta disa gjra. 1) Mbase nj ide do t duhej hedhur posht pr shkak t vjetrsis si thon ata (se Islami para 1500 vitesh sht i paprshtatshm pr kohn bashkkohore), ather prse n kohn e sotme merren pr baz teorike shum ide antike (t Platonit, Aristotelit
30 KORRIK/GUSHT'11 Nr. 57 GUSHT/SHTATOR'11Nr. 56
PAQJA
a njerzit maksimalisht t painformuar

tuara tradicionale, artistike, avangarde ose knaqsi pamore e estetike, kurse me Islam fitohet ngritja shpirtrore, morale dhe edukative n kt bot dhe parajsa n botn tjetr. Ka edhe shum dallime q mund t trhiqen n kt paralele, por pr shkak t natyrs s trajtimit nuk mund t zgjerohemi. Duke dgjuar debate t shumta pr Islamin, ajo far mbetet enigm sht se si mund tia lejoj dikush vetes t flas serbes pa kurrfar diturie pr Islamin edhe at n kontekst kritik; mos vall dikush po dshiron t bhet budalla me zor?! Yryshi i madh antiIslam q ditadits po merr prmasa shqetsuese n vendet ku mbi 90% e popullats i prket ktij besimi, ka nj emrues t prbashkt: urrejtjen irracionale dhe patologjike kundrejt dikaje t panjohur. Njeriu gjithmon sht armik i asaj q nuk e njeh. Absurdi bhet edhe m i teprt kur shihet se m t zshm jan personat me emra ose mbiemra musliman. Kjo t kujton ditt e para t tranzicionit kur demokratt m t mdhenj u polln nga erdhet ish-komuniste. Ishkomunistt u shndrruan brenda nats n armiqt m t egr t komunizmit dhe dashamirt m t mdhenj t demokracis. Edhe kta tipa t ashtuquajtur musliman antiIslam jan kameleon t till, t cilt po ta zvendsonte eventualisht Islami sekularizmin, do t bheshin hipermusliman. N t vrtet ata kurr nuk kan qen musliman, por kan vetm prejardhje muslimane. Dhe meq kan rn n at derexhe, ather pse nuk pagzohen me emra e mbiemra t tjer, sepse vrtet po duken palao cirku. Islami sht pjes e identitetit t muslimanit, ashtu si sht krishterimi pjes e identitetit t t krishterit, e kshtu me radh dhe nse ata publikisht tregojn se turprohen nga ky identitet dhe heqin dor prej tij, ather ata jan personat m tragjiko-komik, prej t cilve shum leht mund t pritet t heqin dor edhe nga identiteti kombtar. N kohn kur qindra e mijra jomusliman aneknd bots, shkenctar t profileve t ndryshme, duke i par argumentet kuranore gjithnj e m shum konvertohen n Islam, kritikat e muslimanve antiIslam mund ta dmtoj Islamin aq sa mund ta dmtojn shigjetat e njeriut t xhungls helikopterin.
Nr. 57GUSHT/SHTATOR'11 31 54 MAJ / QERSHOR'11
etj)?! Nse fjala e Zotit me kalimin e kohs, po e humbka vlefshmrin, ather fjala e cilitdo dijetar do ta humbiste vlefshmrin n koh edhe m shum. Rrjedhimisht ne do t duhej ti digjnim t gjitha librat e vjetr, ngaq far na duhen mendimet e kohs s shkuar n kohn e tanishme?! A nuk po trumbetojn me pompozitet se me ide t mome nuk zgjidhen problemet e reja? Ather far na duhen gjith ato teori dhe ide t para disa dekadave dhe shekujve?! Apo mos dshirojn t thon se Platoni e Aristoteli etj. paskan qen m t menur se Zoti?! 2) Nse Islami duhet ta kaloj fazn e reformimit, t ciln e kaloi krishterimi, ather le ti tregojn ato pika ku duhet reformuar? T gjith e din se pse iu desh krishterimit ta kaloj at faz. Pikrisht sepse i shpalli luft shkencs e prparimit, dogji e internoi dijetar t famshm dhe me ato veprime ngjalli pezm e indinjat te shkenctar e filozof t mdhenj. Megjithat e kundrta sht me Islamin q filloi me fjaln-urdhr Lexo! dhe me shum ajete e hadithe motivoi dhe nxiti gjenerata t tra pr krkim dijesh, rezultatet madhore t t cilave jan t dokumen-
tuara e t njohura botrisht. Meq ne jemi t bindur se Islami sht i prkryer, do t kishim dashur t dgjonim se ku sipas tyre alon? Nuk mund t thuash dika pa specifikuar n mnyr t sakt at far dshiron t piketosh. Pasi t hidhen kritikat, pastaj mund t jepen argumentet pro et contra. Nse mendojn ose shtrojn fakte se dika nuk shkon, ather duhet ti dgjojn edhe kundrargumentet tona. Nuk arrihen vlersimet prfundimtare me kritika t njanshme. Kt duhen ta din e ta respektojn ithtart e mendimit bashkkohor, t cilt thon se prfaqsojn racionalizmit kritik e epistemologjik t Poperit. 3) Dhe s fundi, sht skajshmrisht idioteske t ngatrrosh Islamin me kulturn arabe, sepse jan dy gjra diametralisht t kundrta. Kultura sht shkalla e zhvillimit t nj fushe t caktuar nga nj komunitet, kurse Islami sht sistem i dy botve (i ksaj dhe bots tjetr) pr t gjitha komunitetet. Kultura gjithnj sht fragmentare, e cunguar dhe e ndryshueshme, ndrsa Islami sht ligj universal pr njerzimin, i zbritur nga Zoti i Gjithdijshm. Me kultur mund t fitohen disa shprehi t cak-
PAQJA
Gte si musliman (II)

t par direkt t Kuranit nga arabishtja n gjermanisht. Gte mbajti shnime t ajeteve t ndryshme t Kuranit, t cilat jan tregues pr njeriun, se n 'mnyr ai duhet t vshtroj natyrn n trsin e formave t shprshfaqjes s saj, si shenja t ligjeve hyjnore. Shumllojshmria dhe pafundsia e fenomeneve tregojn dhe dshmojn pr Njshmrin e Zotit. Referimi ndaj natyrs, gj t ciln ashtu si e paraqet Kurani, e ndrlidhur me msimet e mirsis dhe Njshmris s Zotit, t cilat Gte i kishte msuar nga surja e dyt e Kuranit (El-Bekare), u bn themele n t cilat bazohej dhe mbi t cilat u ngrit simpatia dhe afiniteti i tij (Gtes) pr Islamin. Ai tha se "ne duhet ta njohim Madhshtin e Zotit n voglsi", ku n ndrlidhje me kt, (Gte) i referohet ajetit 25 t sures s dyt t Kuranit, n t ciln sht dhn shembulli i mizs. Gte, po ashtu, ndihej thellsisht i impresionuar nga fakti se Allahu nprmjet profetve i foli njerzimit. Me kt rast, Gte e pohon dhe e pranon profetin Muhamed - paqja dhe mshira e Allahut qoft mbi T! N letrn e dats 28.5.1819, drejtuar Blumenthal-it, n t ciln i referohet sures Ibrahim, ajeti 4, Gte shkruan: "sepse sht e vrtet, at q Zoti thot n Kuran: Ne nuk i kemi drguar asnj populli profet, vetm se n gjuhn e tij!" (WA IV, 31, 160) Duke iu referuar t njjtit ajet kuranor, ai (Gte) e prsrit at n nj letr tjetr drejtuar Carlye-t: Kurani thot: Zoti i ka dhn (drguar) do populli nj profet n gjuhn e tij. (WA IV, 42, 270) N nj es n revistn German Romance, Vllimi i IV, Edinburgh 1827 (d.m.th. pes vjet para s t ndrronte jet A.Xh), Gte rishfaq prsri kt pikpamje. (WA I, 41, 307). Gte theksoi mohimin e jobesimtarve, t cilt krkuan nga profeti paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t pr tu br atyre mrekulli. Mrekulli un smund t bj tha profeti Por mrekullia m e madhe sht q un jam. N veprn Mahomet Gte shkroi kngn e tij t famshme Knga e Muhamedit. Figura e profetit paqja dhe mshira
Dokument i Gte-s ku fillon letrn me Bismi lahi rrahmani rrahim Me emrin e Allahut, Mshiruesit, Mshirbrsit
ndrimi pozitiv i Gtes ndaj Islamit i tejkalon jasht do parashikimi qndrimet e deriathershme ndaj Islamit n Gjermani. M datn 24.2.1816, ai publikoi fjalin si vijon: "Poeti (Gte) nuk e mohon dyshimin, q ai t jet vet nj musliman. (WA I, 41,86) N nj nga poezit e tij n Divan, Gte thot: "Marrzi, q secili pr vetveten Lartson mendimin e veant t tij! Nse Islami sht nnshtrim ndaj Zotit
N Islam lindim dhe vdesim q t gjith" (WA I, 6, 128) Krahas mahnitjes s tij pr gjuhn e Kuranit, bukuris dhe fisnikris s tij, Gte u ndie shum i trhequr edhe pr rndsin e tij religjioze dhe filozofike: Njshmria e Zotit, si dhe fuqia bindse se Zoti ka shpallur veten prmes natyrs dhe krijimtaris, sht nj nga temat qendrore t veprs s Gtes. Gjat studimeve t tij t para intensive t Kuranit n vitet 1771/1772, Gte kopjoi dhe prmirsoi pjesrisht tekstin e prkthimit
PAQJA
e Allahut qoft mbi t sht paraqitur n metaforn e rryms, e nisur si nj rrymim i vogl uji, q zgjerohet dalngadal, duke u rritur n nj forc t jashtzakonshme shpirtrore, pr t prfunduar triumfalisht n Oqean simboli i hyjnores. Ai prshkruan gjeniun religjioz, se n mnyr ai, njlloj sikurse rryma e ujit, njerzit e tjer, si prroska dhe lumenj, shkojn n rrugn e tyre pr n det. N nj dorshkrim t Paralipomena-s III, 31, Gte, m 27.1.1816, shkroi: Qenia m e lart e m e przgjedhur e krijuar Muhamedi. (WA I, 6, 482) Nj element tjetr i rndsishm i Islamit sht theksimi i sjelljes s drejt t muslimanit. N kt kontekst, dhnia e sadakas si ndihm pr t varfrin ishte ajo q e mahniti Gten thellsisht. N shum poezi n Divanin e tij, n Librin e thnieve , ai prshkruan Knaqsin e thell t dhnies dhe shton Shih me drejtsi dhe ti do t japsh gjithmon. (WA I, 6, 70). Gte fascinohej prej ktij akti, q nuk shprblehet m von, por aty pr aty menjher, shprblim i cili ndihet me bekim prej Zotit. N vazhdimsi, Gte mban qndrimin e tij pr refuzimin e tij kategorik t pikpamjes s rastsis: At q njerzit me prpjekjet e tyre nuk mund ta konkretizojn, q nuk mund ta realizojn n vepr, dhe aty ku madhshtia e tyre do t duhej t shprfaqej pr mrekulli, n formn q bie tej mase n sy q njerzit pastaj e quajn rastsi pikrisht aty sht me pranin e Tij Zoti, i Cili n ast ndrhyn aty me Plotfuqin e Tij dhe madhron Veten madje edhe me gjn m t vogl. (Biseda me Riemer, Nntor, 1807) Besimi i tij i paluhatshm n prcaktimin e Zotit (shihni pr shembull bisedn me kancelarin Myler, t dats 12.8.1827, WAI, 42, 212, WA I, 32, 57), shfaqet n vargjet e tij t famshme t "Divanit": "Po t m kishte prcaktuar Allahu pr krimb,/ Ather Ai si krimb do t m kishte krijuar." (WA I, 6, 113) Dhe po ashtu fjalt: Parabolat (Metaforat Gte e Divanit) msimet
dhe vrtetsit e Islamit, nnshtrimi i paevitueshm ndaj vullnetit t Zotit, bindja se askush nuk mund ti shmanget fatit t tij t prcaktuar (WA I, 7, 151) T gjitha kto e shpien Gten drejt qndrimit t tij personal t nnshtrimit ndaj vullnetit t Zotit; domethn Gte e pranoi si urdhr, duke e pranuar si mirnjohje dhe jo rebelim kundr vetes. N veprn e tij letrare, n lidhje m kt, gjenden akuza t rnda si n Egmnot Dichtung und Wahrheit, Urworte Orphisch dhe Wilhelm Meisters Wanderjahre e tjera. Si shembull thellsisht preks nga jeta e tij mund t merret pr baz sjellja e tij n korrik t vitit 1816, gjat udhtimit t tret t tij pr te Marianne fon Willemer, q pak pas nisjes u ndrpre pr shkak t thyerjes s aksit t karrocs nga nj aksident. Pastaj Gte shkruan: Dhe kshtu ne duhet t kthehemi e t qndrojm prap n Islam, kjo nnkupton nnshtrimin e pashmangshm ndaj vullnetit t Zotit.) (WA IV, 27, 123) Njsoj shprehet n nj letr, t dats 20.9.1820, drejtuar Zelter-it: Un nuk di t them m tepr, vese edhe n kt rast t krkoj t gjej veten e t mbahem (t mbshtetem) n Islam. (WA IV, 33, 123). Kur n vitin 1831 u shfaq kolera, nga e cila vdiqn shum njerz, ai ngushllonte Louise Adele Schopenhauer, prmes letrs t dats 19.9.1831: N kso raste askush smund ta kshilloj tjetrin; secili vendos pr vetveten se far duhet br. N Islam jetojm t gjith, pavarsisht se n ciln form ne i japim vetvetes guxim dhe shpres. (WA IV, 49, 87) M 22.12.1820, Gte falnderoi prmes nj letre pr dhuratn e nj libri
me aforizma nga shoku i tij Willemer, pr t ciln tha: "sht shum e vrtet pr seciln pikpamje racionale religjioze dhe sht nj Islam, t cilin hert ose von t gjith ne duhet ta pranojm at." (WA IV, 34, 50) Si pjesmarrs n ushtri, n luftn kundr Francs, Gte vren q m 7-8 tetor 1792, se besimi n prcaktimin paraprak t fatit e gjithkaje nga Zotit gjen dlirsin e kulluar n Islam: "Njeriu, nse i qndron vetes besnik, pr do situat gjen nj maksim pr ndihm; Feja e Muhamedit sht dshmia m e fort pr kt." (WA I, 33, 123) Sipas raportit t Eckerman-it, n lidhje me nj bisede me Gten (11.4.1827) rreth metods s edukimit t muslimanve, e cila konfrontohej me kundrthniet e ekzistencs, q n kt mnyr jepte mundsi pr t hetuar dyshimin, e cila pas testimit pasues t prmbajtjes vijimisht shndrrohej n vetdije, Gte e prmbyll bisedn me kto fjal: Ju e shihni q ktij sistemi (fjala sht pr Islamin - A.Xh.) nuk i mungon asgj, se ne nuk jemi m prpara me sistemet tona dhe se askush nuk mund t arrij m larg sesa kaq. ... Ky sistem filozofik i Muhamedit sht nj lloj barometri t cilin mund t vsh n prdorim te vetja dhe te t tjert, pr t ditur se n far shkalle t ndershmris shpirtrore ndodhet njeriu." Pr gjrat t cilat jan t pakapshme pr mendjen e njeriut dhe si rezultat mund t shpien drejt spekulimeve, Gte, n Maksimat dhe refleksionet e tij, shkroi: Fati m i mir i njerzve q mendojn sht studimi i asaj q sht studiuar dhe admirimi n qetsi i t pastudiuars. Kjo lidhet me kujdesin e muslimanve pr t mos pyetur pr gjrat t cilat nuk mund t dihen nga njerzit. Pr Njshmrin e Zotit Gte tha: Besimi n Nj t vetmin Zot gjithmon e ka efektin e prndritjes shpirtrore, prmes s cils Ai e kthen njeriun t njshmria e brendshme e tij. Gte flet pr dallimin ndrmjet nj t drguari dhe nj poeti dhe vrteton pejgamberin e Muhamedit paqja dhe mshira e Zotit qoft mbi T!
PAQJA
Ai sht profet dhe jo poet dhe pr kt arsye edhe Kurani q i sht dhn atij sht ligj hyjnor dhe jo libr njerzor, i br pr msim-nxnie ose pr argtim. (Noten und Abhandlungen zum West-stlichen Divan, WA I, 7, 32).
MENTALITETI Q DUHET
Ha bukn tnde, baj gajlen e huaj. Nga thesari popullor Osman D. GASHI
Konkluzion
Pas verifikimit t materialeve argumentuese t lartprmendura n shkrimet e shokve t tij t ngusht, Thomas Carlye dhe Schiller, sht e mundshme t arrihet deri te nj prfundim i qart dhe pa asnj dykuptimsi ose dyshim. E gjith prmbajtja e shkrimeve t tij t shkencave natyrore, veanrisht e ashtuquajtura Zur Morphologie, qndron pr pikpamjen e prjetshme t prhapjes, q Universi sht krijes nga nj Qenie hyjnore dhe se Krijuesi nuk posedon asnj aspekt q do t mund t lidhej me krijesn e Tij. Megjithse ai e kaloi jetn e tij n nj vend joislam, Gte pranoi dhe deklaroi me plot zemr obligimin e dy dshmive themelore t Islamit (Shehadetin), duke pohuar se nuk mund t ket zot tjetr prve Allahut, Nj dhe t vetm, dhe se Muhamedi - paqja dhe mshira e Allahut qoft mbi t sht i drguar i Tij dhe vula e t gjith t profetve! Edhe pse nuk e njihte namazin, dhnien e zekatit, agjrimin dhe haxhin, ai megjithat shfrytzoi rastin e rrall dhe mori pjes n lutjet e nj xhumaje. N krejt kt bhet e qart se ai e kishte par Islamin si fe t veten. Nga prmbledhja e haditheve, nga prmbledhja e Muslimit, Buhariu dhe nga koleksionet e tjera autentike t sunetit, sht e njohur q pranimi i Allahut dhe pranimi i t drguarit t Tij, pa asnj dyshim sht porta q hap dern pr n Islam dhe elsi pr n xhenet. Me kt mund t pranohet q poeti m i madh i Evrops dhe margaritari i gjuhs gjermane dhe shpirtit t saj, njkohsisht, sht po ashtu edhe muslimani i par n Evropn e kohs s re; duke rizgjuar n zemrat e njerzve nostalgjin pr t njohur Zotin dhe t drguarin e Tij. Shejh Abdulkadir Al-Murabit Autorizuar nga kryetari i Komitetit Musliman t Vajmarit, Haxh Abu Bakr Rieger Vajmar, m 19. Dhjetor 1995 Gazeta Islame, Nr: 5, 1995
entaliteti ose mendsia sht mnyra se si e mendon dhe e kupton dikush botn q e rrethon; sht trsia e pikpamjeve, e zakoneve dhe e shprehive t veanta t nj njeriu, t nj grupi shoqror a t nj populli, q pasqyrojn mnyrn e tij t t menduarit (Fjalori i shqipes). Ky proces, dhe t njjtn koh perceptim ndaj gjrave dhe fenomeneve, sht i natyrs shum dimensionale. Do t kapim vetm nj dimension t mentalitetit t shoqris son q duhet ndryshuar nse duam t ecim prpara, dhe ai sht q t preokupohemi pr problemet tona personale pikspari e pastaj t dalim te t tjert, e jo si thot edhe populli: t ham bukn ton e t bartim brengn e huaj. Ky fenomen sht shum i prhapur ndr shqiptart pa prjashtim n hapsirn gjeografike ndrshqiptare, por edhe n diaspor ku jetojn bashkkombsit tan. Gjithsecili nga ne jemi dshmitar t asaj se brengosemi se far mendon tjetri pr mua. Kur e bjm nj veprim ose ndrmarrim dika n jet e kemi si hall a thua vall far mendon ai tjetri pr mua, a e kam br mir, a mos vall m ka zili se e bra kshtu
kt pun e lloj-lloj mendimesh q na sorollaten n kok. T brengosurit vazhdimisht se far mendon tjetri pr mua mund t na bj t ndihemi sikur miu n labirint. Ne vazhdimisht vrapojm nga rruga n rrug pr t gjetur daljen -- pr ti knaqur t tjert. Ksisoj ne bhemi rob t mendimeve t t tjerve, harrojm prmirsimin e vetes, harrojm t vetkontrollohemi, por edhe t jemi autokritik, ngase jemi t zn me at se far mendojn t tjert pr ne. Ky lloj mentaliteti sht nj arsye se prse ne si shoqri garojm pr gjra vend e pavend. Angazhimi dhe koha q harxhojm duke u marr me mendimet dhe fjalt e t tjerve q thon pr ne na bjn q t zhvillohemi dhe t ecim prpara shum ngadal si shoqri. Si duket kemi filluar ta harrojm fjaln e art t thesarit popullor Fjalt dhe birat e gardhit nuk mbyllen kurr.
Prmes shembujve...
Pr kt lloj mentaliteti kemi shembuj t shumt jo vetm n sasi, por edhe pr nga natyra e tyre. Tani n kt stin vere, kur vijn edhe mrgimtart pr t pushuar n Kosov, agjenda jon strngarkohet dhe pothuajse pr do dit kemi dasma. Nuk dua t flas pr mnyrn se si i organizojm dasmat,
Prktheu nga gjuha gjermane: Avni XHEMAJLI

PAQJA
T NDRYSHUAR
ku n banketet npr hotelet -- q e kan tejkaluar numrin e pompave t benzins -- ne tejkalojm do kufi t njerzores, q nga lloji i muziks q flet edhe pr nj fakt se n far niveli kulturor ka rn shoqria e jon, e deri te tejkonsumimi i alkoolit aq sa q kur prfundon banketi (ahengu) duhet t na drgoj dikush te vetura se vet nuk mund ta gjejm pr shkak t dehjes, apo nuk e dim se a do t shkojm tamam shndosh e mir rrugs pr n shtpi. Por nuk sht shtja ktu. Shpenzimet enorme q bjm pr dasmat tona sht ajo m kryesorja, q ndrlidhet kryekput me mentalitetin ton q kemi si shoqri. Kush e ka fatin q t ket para, ose ka dik n kurbet, e organizon dasmn me shpenzime aq t mdha saq do tia kishin zili edhe yjet e Hollywood-it. Por sa e palogjikshme sht pr ata q nuk i kan kto mundsi. Vetm pr shkak t mentalitetit se far do thon t tjert pr t, ata, prtej mundsive t tyre, angazhohen t shesin ndonj patundshmri ose t marrin kredi n bank vetm e vetm mos me u bo hor duke u munduar ti knaqin t tjert. Shembull tjetr pr kt lloj mentaliteti jan vet mrgimtart q vijn n Kosov me vetura luksoze, njra m e mir se tjetra. Mbushma guri mendjen si i thon fjals se bashkkombsit tan kto vetura i kan pr tu knaqur pr vete apo garojn me njritjetrin se cili prej tyre po e bn veturn m t mir, e nuk marrin msim nga shefat dhe bost e tyre se far vetura ngasin.
Pse ky mentalitet?
Arsyet se prse mbretron ky lloj mentaliteti ndr ne jan t shumta, ndr to numrojm: Egocentrizmi pr nga natyra njeriu sht i prir t jet n qendr t vmendjes, por ne shqiptart e kemi si duket pak m t theksuar kt gj. Vetm le t ndalemi t analizojm sot, sa her e kemi prmendur fjaln un, mua dhe tr premrat e tjer q jan t vets s par njjs. Egocentrizmi na bn q ne si shoqri (komb) t mos mund t prparojm me hapa t shpejt, ngase mundohemi gjithsecili si individ q t jemi prpara tjetrit, m i menur, m i zoti, saq kjo kalon n at faz q krijojm pengesa pr tjetrin vetm e vetm mos t na tejkaloj. Dhe ksisoj vetm vendnumrojm dhe nuk bjm tutje. Rrethanat socio-ekonomike shqiptart si komb kan pasur nj fat t rnd historik q i ka prcjell vazhdimisht: pushtues t egr q n periudha t ndryshme iu jan kanosur edhe me zhdukje, sidomos pushtuesit sllav. N rrethana t tilla, jemi detyruar q t mbyllemi n vete dhe t vetmbrohemi pr ti mbijetuar situatave t rnda. Pushtuesit kan ndikuar q ne si komb t jemi vazhdimisht t dobt ekonomikisht dhe t mos kemi pasur
mundsin t zhvillohemi si duhet, as me dije t mirfillt, e as me mirqenie e me standarde q kan popujt e zhvilluar. Dhe kjo gj na ka ln shum posht si popull dhe sa m posht q je aq m afr sheh. Duke i par gjrat afr dhe ngusht ne vazhdimisht merremi me njri-tjetrin.
Si t dilet nga kjo vorbull?

Pikspari duhet t merremi m shum me veten me qllimin e prmirsimit. Ekzistojn kshilla dhe metoda praktike konkrete se si t mnjanohet mentaliteti i atill se far mendojn t tjert. T interesuarve u mjafton t hapin faqet e internetit dhe do t gjejn material t bollshm pr kt shtje. Pastaj, ti pyesim ata q din pr at q nuk e dim, -- formul e mrekullueshme hyjnore -- nse vrtet kemi pr synim prmirsimin individual. Duke u prmirsuar individualisht, ne prmirsojm familjet tona dhe tr shoqrin. Me ndryshimin e ktij mentaliteti njeriu do t osciloj mes vetkontrollit dhe prmirsimit t vetes n njrn an dhe n prpjekjen pr t kontribuar pr t tjert n ann tjetr. Duke e br nj gj t till, ne i ndajm prioritetet n jetn ton dhe ecim m sigurt n shtegtimin ton jetsor.
PAQJA
Recension: Ankthi i vjetr n shekullin e ri Milazim Krasniqi
Serbia pengmbajtse
potencon Krasniqi, u legjitimuan edhe luftrat agresive serbe t viteve 19911999 kundr kombeve joserbe q prbnin ish-federatn e Jugosllavis. N vazhdim autori i librit i ka kushtuar nj rndsi shum t madhe t gjitha proceseve politike n t cilat ka kaluar Kosova, prej vitit 1999 deri n vitin 2010, duke prfshir edhe t gjitha tensionet etnike e vemas ngjarjet e marsit t vitit 2004. sht e kuptueshme se n kuadr t proceseve politike gjat ktyre viteve pr Kosovn dhe rajonin n trsi jan zhvilluar edhe proceset integruese t Ballkanit Perndimor n procesin e integrimit evropian dhe autori, me nj kujdes shum t veant, ka trajtuar edhe proceset integruese, por gjithmon duke fokusuar dhe argumentuar mjaft mir rolin destruktiv dhe pengues t shtetit serb. Kt rol destruktiv t Serbis, Krasniqi e argumenton me mospjesmarrjen e presidentit t Serbis n samitin q u mbajt n Brdo t Kranjit, ku ishin pjesmarrs kryeministrat e ish-republikave jugosllave, plus e atyre t Shqipris dhe Kosovs. Ky samit ishte vazhdimsi e samitit t Selanikut ku u miratua politika pr integrimin e Ballkanit perndimor n Bashkimin Evropian. Prandaj, mospjesmarrja e Serbis nuk e ka dmtuar procesin n trsi, por vetm sa e ka dshmuar pr t shumtn her se kush sht shkaktar i vrtet i ngecjes s Ballkanit Perndimor n procesin e integrimit euro-atlantik. Kushtzimet e Serbis, edhe ksaj here, ishin arrogante n promovimin e fryms antievropiane, por Serbia nuk pati sukses ta pengoj Kosovn, por pati sukses n zbulimin e natyrs s vrtet t politiks s saj shtetrore, e cila vazhdon t mbetet peng i nacionalizmit serbomadh dhe i pretendimeve imperiale. Andaj, me t drejt themi se Milazim Krasniqi me analizn e radhs vlerson se nacionalizmi i pandshkuar serb tanim sht n dyert e Brukselit dhe ky nacionalizmi vazhdon t jet pr Republikn e Kosovs dhe pr tr rajonin ankth i vjetr n shekullin e ri. Pr fund, vlersojm lart kontributin e vazhdueshm intelektual dhe shkencor t prof. dr. Milazim Krasniqit, kontribut i cili vetm sa po pasurohet edhe m shum edhe me kt libr m t ri t tij t titulluar Ankthi i vjetr n shekullin e ri.
Gzim QERIMI
ibri m i ri i Prof. Dr. Milazim Krasniqit, i botuar nga shoqata kulturore Zri Yn dhe i titulluar Ankthi i vjetr n shekullin e ri, paraqet presionet e vazhdueshme t Serbis ndaj Kosovs pas vitit 1999 deri m tani. Nga leximi i veprs kuptojm qart se kjo sht nj vepr publicistike q ngrthen n vete analizat e autorit pothuaj pr t gjitha ngjarjet q kishin rndsi pr Kosovn pas vitit 1999. Por nga vet titulli i librit autori l t kuptohet q Serbia gjithmon ka qen barbare me shqiptart dhe me trojet e tyre, edhe pse shekulli i ri ngrthen n vete vizionet e reja dhe prparuese t Evrops ndaj Ballkanit dhe anasjellas. Autori, n t gjitha analizat e veta, argumenton q ankthi i vjetr i barbarizmave serbe ka tendencat e veta negative edhe n shekullin e ri q po jetojm ne tani. Hyrja e librit fillon me tekstin, i cili sht n vend t parathnies dhe titullohet Toplica, amria dhe plepat e Bllacs. Autori Krasniqi q n fillim t librit iu drejtohet lexuesve me pyetjen se cili shqiptar nuk e ka harruar tashm, vetm pas 120 njqind e njzet viteve !!!, tragjedin shqiptare t Toplics?! Kujt i shkon mendja sot q t thot se ajo ka qen tok shqiptare, se kundr banorve t asaj krahine shqiptare sht br nj gjenocid dhe nj spastrim etnik i plot? N kt kontekst vazhdojn pyetjet e autorit pr gjith lexuesit shqiptar kudo q jan, por autori n kto pyetje nuk gjen prgjigjet e duhura pr trajtimin e ktyre problematikave dhe sht m se e qart se kto ngjarje tragjike pr kombin shqiptar thuajse jan t fshira nga kujtesa jon. T gjitha ngjarjeve q i kan ndodhur popullit shqiptar, autori Krasniqi mundohet tu jap nj drit dhe vler dhe m pas ato ngjarje i shndrron n mekanizma mbrojts pr t ardhmen ton. N kt libr fokusohet qart dhuna dhe barbarizmi serb mbi shqiptart gjat dekadave si dhe prpjekjet e vazhdueshme t atdhetarve shqiptar pr lirimin e tokave t tyre nga pushtuesi serb, prpjekje t cilat rezultuan me shum sakrifica dhe vuajtje, por q krahas tyre mbizotronte krenaria dhe vullneti pr sakrific. Ky libr ngrthen n vete t gjitha reflektimet pr t ardhmen e Kosovs dhe n
mnyr shkencore dhe analitike jep pr lexuesit nj pasqyr t qart pr t gjitha ngjarjet e rndsishme historike q kan ndodhur n hapsirat ballkanike, si dhe argumenton qart edhe deformimin e fakteve nga regjimet serbomdha, t cilat shpeshher i zhdukn realitetet dhe ndrtuan mbi to mitet e tyre pr vuajtjet dhe dmet q gjoja t tjert u kan br atyre. Ne kontekstin e deformimit t fakteve, n kt libr sht trajtuar me shum seriozitet edhe Beteja e Kosovs. N shum analiza t autorit, q jan t prmbledhura n kt libr, trajtohen problematikat e gjith rajonit e jo vetm ajo e shtjes shqiptare ose e Kosovs dhe n kt kontekst autori konstaton dhe argumenton edhe nj her se Serbia pa asnj dyshim sht pengmbajtse e rajonit. Krasniqi n vazhdim thekson: Formulimi n form t pyetjes, a ka gjasa integrimi i Serbis s sotme n strukturat euro-atlantike, vetvetiu e aktualizon dilemn serioze pr kto gjasa, ngase Serbia sht rast eklatant i shtetit dhe i kombit q sht m shum peng i t kaluars s vet, sesa subjekt i t ardhmes s vet. Dy parulla t Serbis jan mjaft argumentuese se qasja e saj gjithmon ka qen imperialiste-pushtuese n raport me vendet e rajonit, shumica e t cilave dikur prbnin ish-Jugosllavin. Kto parulla ishin Atje ku gjendet nj varr serb, atje sht Serbi dhe T gjith serbt n nj shtet. Mbi kto parulla,
PAQJA
DUKE KRKUAR ELSIN E ARKS S HAJRUSH FAZLIUT

Naser SHATROLLI
rbrenda muzeut kreativ t ktij krijuesi do t banoj nj mozaik ngjyrash t cilat kan nevoj t dalin n siprfaqe pr ta pllenuar me ngjyra reale sitn e plhurs historike vendore si gjurm ciklesh, q shprehin liri, robri, mundsi, mbi t gjitha, mesazhe pr t jetuar pr ngjyrat q prodhojn arom dashurie. sht kjo tendenc e nj artisti me cilsi sportisti, q noton e noton pr t eksploruar oqeanin e tij fizik e mendor, pr t mbjell lndinn me strofulla vezsh. Mbamendja e tij dhe mendsia e tij prej nj artisti, do t filloj jetsimin nga vetvetja e art, pr artin e tij tradicional, q nga vitet e hershme, ku bagazhi i kulls s tij kombtare, si vegz e lmshit artistik, t ndrtuar me ekrkun e mendjes, do t varioj edhe prtej tradicionales, drejt lmshit modern, ku do t rritet e zhvillohet pr t zn nj vend meritor n oqeanin artistik t krijuesve q kan ln vula origjinale n artet pamore. Pra, puna e tij artistike futet n analet e eseistiks pr faktin se provokon edhe n kontekstin intelektual. Puntoria e tij sht me prplot psikologji dhe dramacitet ngjyrash. Ai provokon etje poetike pr lapsin e t zgjuarit, dashuron varfrin ndrkohore, e josh at, tenton ta rrit me shpresn, me guximin pr t ecur drejt kodrs, atje ku ngjyrat e pikturs e presin, atje ku jan aromat e malit e dheut, njhersh rrudhat e toks, q do ti flasin origjinalisht pr origjinalet e saj, dhe mu atje do t mbetet frkemi i kpucs s tij me katrama si muz e muze pr muzeun e atis artistike. Pra, kozmosi psikodramatik i gardhit t tij mendor e krijues do t lviz q nga lagjja e kulls s tij dhe do t udhtoj
nprmes ujit drejt bots, pr ta pir at fat artistik kalimtari, pr ti dhn kuptim asaj hajmalie rrugore qoft me uj ose me tok. Pra, krijuesi n brtham, ka dhmbin fmijror, ku do t mund t prodhoj guxim ideor prbrenda prralls s tij fabulare. Ky krijues, q sht identifikuar me optimizmin njerzor e artistik, do t lvroj destinacion jete pr krijuesit q po vijn nga shkallt e tij, dhe kur ndalojn tek dhoma e puns s tij, ai ohet, ju flet, i prkdhel, ju uron datlindjen, ju dhuron buzqeshje disponimi e pune, kmbngulje pr rrugn e trasuar, pr t shkelur t talentuarit n hapat e tij, si ka shkelur dhe ky n rrugt e pararendsve, duke e hulumtuar elsin e damarve, njhersh, kamxhikun e ports s madhe artistike. sht ky Hajrush Fazliu q nuk e lodh prcaktimi i tij artistik edhe kur lodhet, prkundrazi, ai e frymzon detin e tij
pr t prodhuar e pr t mbjell fllad n manualet e mells dhe brushs, pr ti njomur me llo e ngjyr kaltrsie jastkun e gjumit ndrror. "Embrionveza njhersh peshqit si dhe femrat, jan specialitet ideor dhe prmbajtjesor pr kt krijues, q kap gjenezn e bots njerzore, t asaj ujore t reflektuara n tablot e tij n form ciklesh. Hajrush Fazliu, nga opusi i tij krijues, numron nj seri ekspozitash n vazhdimsi. Ne do prmendim disa sosh: q nga Sofja (1971), Gjilani (1972-2006), Prishtina (1997-1998-2006), Gostivari (Draudecum, 1999 - 2005), Shkupi, Galeria Kombtare, (2005, 2006), Prizreni, Brukseli (2006) vitet e fundit edhe te Galeria Kombtare n Tiran, si dhe dita e falnderimit pr Amerikn q shnon ekspozitn e tij m t freskt pr vitin 2011. (Autori sht dramaturg, skenarist dhe kritik arti)
Hajrush Fazliu
PAQJA
Mythosi i jets i Flamur Malokut

Poezia e Flamur Malokut vjen si rezultat i nj meditimi t thell pr universin Bekri MURSELAJ
P SHPALOSEN MARGARITART
E RUGOVS
Lume MALOKU
rzimi i duarve, mundja, ose rrokja shokas, si i thon rugovasit, hedhja e llastarit, ngjitja n shilor, gurapeshi dhe trheqja e litarit ishin sot ato m t veantat n lojrat e sotme tradicionale t Rugovs, t cilat jan karakteristik e trevs s Rugovs dhe t cilat shpalosin shumllojshmrin e tradits dhe t zakoneve t popullit t ksaj treve malore, tradit e cila sht kultivuar me dashuri dhe fanatizm brez pas brezi deri te ky i sotmi. Jan kto lojra t shkathtsive fizike dhe luftarake t burrave t ksaj treve, lojra me karakter edhe dfryes, me nj humor t mpreht t rugovasve, t prcjella me kng dhe rite, q jan nj trashgimi e rrall e kulturs s ktyre trevave, t cilat flasin pr lashtsin dhe autoktonin ton n kto bjeshk t Kelmendit. "Kto lojra e kan nj zanafill t hershme dhe prher jan mbajtur n prfundim t kositjeve t livadheve, ndrkaq m par jan quajtur edhe Festa e Fisit t Kelmendit", - thot Vesel Niki, njri ndr m besnikt e ksaj trashgimie t rrall kulturore q kto lojra i prjetson edhe nprmjet valleve, kngs e lojrave skenike nga ansambli "Rugova". N shenj t ruajtjes s ksaj tradite, tani e 19 vjet rresht i kemi organizuar kto lojra, kurse vitin tjetr e kemi vitin jubilar, 20-vjetorin e ktyre lojrave. Porosia e ktyre lojrave sht q ta ruajm kt thesar dhe ta prcjellim te brezat e rinj, t cilt kan filluar ta zgjojn interesin e tyre pr traditn e lasht t ksaj treve. Niki e falnderon Kuvendin Komunal dhe donatort nga Bashkimi Evropian q ksaj radhe ndihmuan n organizimin e ktyre lojrave. Prof. dr. Zymer Neziri, njri ndr hulumtuesit me t shquar t etnosit popullor, n veanti t ksaj treve prej nga ai vjen, e vlerson lart organizimin e ktyre lojrave, t cilat, si u shpreh ai, e shpalosin prher e m fuqishm tr at begati t traditave t lashta kulturore t trevs s Rugovs. Ai tha se nprmjet ktyre lojrave ka ardhur n shprehje edhe burrria dhe trimria e malsorve t Rugovs, e kultivuar ndr shekuj. Nazmi Ibrdemaj, kryetar i Kshillit Organizativ t ktyre lojrave t ktij viti, pasi shprehu knaqsin pr nj prani kaq t madhe t qytetarve n kto lojra, tha se "afro dy mij veta kan ardhur t na prcjellin, e kjo sht dshmi e rndsis q kan kto lojra n ruajtjen e tradits, ku sot mbi 200 pjesmarrs n kto lojra patn rastin t'i prezantojn shkathtsit e tyre."
rmbledhja me poezi Mythosi i Jets e prcakton q n titull tematikn q trajton brenda vetes. Titulli mythos q n gjuhn greke do t thot tregim, rrfim t shton kureshtjen pr lexim. Mythosi i Jets bhet shenj personale, por q i merr prmasat e impersonales dhe kap kohn universale. Kjo prmbledhje me poezi sht e ndrtuar prej tri kapitujve. Ata jan: Thema e shpirtit, Mythosi i jets dhe Eidosi i fryms. Te Thema e shpirtit, vrejm nj dhembje, e cila gjithmon e mban t freskt kujtimin pr at njeri me t cilin nuk sht tash. Thema e shpirtit vjen si shprehje e fuqishme q e pasqyron gjendjen emocionale brenda vetes, duke e shoqruar malli q ka mbetur n shpirt. Ktu tash dashuria bhet jet, por jo n koh t prshtatur, sepse at tash vetm e shoqron malli dhe dashuria e cila rritet duke u br aq mallngjyse n kohn e tashme.Themi se dashuria rritet pr vet faktin se epitetet brenda poezive jan nga m t ndryshmet si p.sh.: poezia Helen, Mbretresh etj. Ktu tash shfaqet hapur dhembja dhe pritja, por n t njjtn koh shfaqen si dshir pr nj takim n vetmi. Por epitetet vijn edhe si shenj e nj dashurie t veant pr kt njeri. Si n vargjet: Shkuan koht Me ty Shikimet prpiqen n kujtime Me ty ndrrohet malli Preket vetmia Shtati (vargje t poezis "Asgj") Ktu, si dhe n poezit e tjera t ktij kapitulli, vrejm diskursin q shpreh mall dhe kujtim pr nj koh t kaluar, e cila si duket i sjell nj kujtim q e trazon gjithmon n shpirt. N dy poezit e fundit Zot dhe Pos teje t ktij kapitulli, dhembja fillon ti kthehet vetes, e cila deri m tani nuk kishte mbikqyrjeje t plot brenda saj. Kapitulli Mythosi i Jets vjen si rezultat i prvojs personale, e cila zbulohet brenda ktij kapitulli. Maloku n kt kapitull vjen me nj diskurs tjetr, t cilin e thur me nj prkushtim dhe dashuri pr miqt e tij. Ktu del tipi i poezis prkushtuese n shenj respekti pr ta.Vetm kur e lexojm poezin Nns mund ta kuptojm leht se sa t dashur jan miqt e tij, por dhe sa sht prkushtimi i tij ndaj tyre, duke i hiperbolizuar dhe kthyer n figur. Jo rastsisht them se Maloku gjithmon vjen ndryshe n poezi, si p.sh. me kapitullin Eidosin e fryms ku del m universal, q ta krijoj nj pamje t bots krejt nga nj knd tjetr.N kt kapitull me poezi vjen aq sa me tem t dashuris, po aq dhe me tem meditative krijon pamjen dhe frymn e njeriut meditans. Bota n poezin e Malokut sht sa personale po aq universale, duke i dhn shpirt poezis n botn e letrave shqipe.
PAQJA
N Australi pr tu kthyer m i fort n Evrop!

Intervistoi: Alban BILALLI
Besart Berisha
Qllimi i shkuarjes n Australi sht q t kem nj ndryshim n karriern time. E lash Evropn pr Australin pr nj qllim t vetm: q t kthehem sa m i fort n Evrop - sht shprehur futbollisti i Kombtares s Shqipris dhe i klubit australian FC Brsibane, Besart Berisha.
esart Berisha (i lindur m 29 korrik, 1985 n Prishtin) sht nj futbollist shqiptar nga Prishtina, q luan pr Kombtaren Shqiptare t futbollit. Ai ka lindur n Prishtin, por qysh si fmij sht detyruar t largohet pr shkak t lufts dhe t vendoset n Gjermani. Atje, prej vitit 1994 deri n vitin 2004, Berisha luan me ekipet e t rinjve n klubet Berliner VB49, BFC Dynamo, TSV Lichtenberg dhe Tennis Borussia Berlin. N vitin 2004 ai filloi karriern e tij profesioniste prej futbollisti, kur nnshkroi pr klubin Hamburger SV t Hamburgut. Mirpo, pr
shkak t problemeve me lejeqndrimin n Gjermani, ai u huazua po at vit te dy klube t elits daneze t futbollit, s pari te Aalborg Boldspilklub dhe m pas te AC Horsens, ku kaloi me sukses dy sezone. Gjat vers s vitit 2006, ai kthehet n Gjermani dhe nnshkruan kontrat t re katrvjeare me Hamburger SV. Pas lojs s mir q shfaqi n takimin Angli - Shqipri, n vitin 2007, ai u transferua n klubin anglez Burnley. Pas Barnleyet, ai huazohet prap n skuadrn daneze Horsens. Pas klubit danez, Berisha kthehet prap n Gjermani, kt her te klubi i Armenia Bielfeld. Pas dy viteve t kaluar n kt klub, Berisha kt ver ka nnshkruar
kontrat 1 vjeare me klubin nga Australia, FC Brisbane. Pr aventurn e tij t re n Australi, dhe pr arsyet pse e braktisi Evropn, Besart Berisha flet pr revistn Paqja.
PAQJA: Jeni transferuar n Australi? Na flitni pr klubin dhe pr kontratn q keni nnshkruar. B.Berisha: Pak jav m par, un kam nnshkruar kontrat njvjeare me klubin australian FC Brisbane. Vendi sht shum i bukur, vend bregdetar. Klubi Brisbane sht aktualisht kampion n Lign e Australis. Ambiciet e klubit jan q ta mbroj titullin, dhe shpresoj q dhe un t kontribuoj n mbrojtjen e titullit.
PAQJA
PAQJA: Pse shkuat n Australi?U mrzitt n Gjermani? B.Berisha: Qllimi i shkuarjes n Australi ka qen q t kem nj ndryshim n karriern time. E lash Evropn pr Australin pr nj qllim t vetm, q t kthehem sa m i fort n Evrop. Kampionati n Australi fillon n muajin tetor. Po punoj shum n strvitje, n mnyr q t arrij formn maksimale. PAQJA: far lidhje keni me menaxherin e Rafael van der Vart-it? Ishte ai q ju transferoi n Australi? B.Berisha: Po, ai sht menaxheri q m transferoi n Australi dhe ai punon bashk me baban e Rafaeli van der Vartit. Me kt menaxher kemi rn n ujdi, q brenda tre viteve t ardhshme t punoj shum n mnyr q un t kthehem n form maksimale, dhe t gjej nj klub t madh n Evrop. PAQJA: Ju luani edhe pr Prfaqsuesen e Shqipris? Cilat jan gjasat q Shqipria t kualifikohet pr Euro 2012? B. Berisha: Kombtarja shqiptare, momentalisht, po kalon n momente shum t mira dhe besoj q ka shum gjasa q Shqipria pr her t par t kualifikohet n nj kampionat evropian, kt her n Euro 2012, q mbahet n Ukrain dhe Poloni. PAQJA: Pritet antarsimi i Kosovs n UEFA. A do t luani pr Kosovn? B.Berisha: Pr mua sht nj lloj, si t luaj pr Kosovn, si pr Shqiprin. Pr mua sht nj komb. M mir do t ishte q t kemi nj kombtare. Tani luaj pr Shqiprin. Un kam lindur n Kosov dhe do t luaj pr Kosovn, po qe se kam mundsi. Pse jo? Kosova sht atdheu im. Un kam lindur n tokn e saj. ndrroj t luaj pr Kosovn. PAQJA: Besart, jasht fushs s gjelbr njiheni edhe si njeri human. Ju keni dhn edhe bursa pr student t Universitetit t Prishtins. B.Berisha: Un mundohem ti ndihmoj t tjert aq sa mundem. Disa studentve un u kam ndar bursa pr studime dhe do t vazhdoj ta bj nj gj t till sa t kem mundsi. Ka pes vite q un mundohem ti ndihmoj studentt pr shkollim. Un mendoj q humanizmi sht nj gj shum e vlefshme sepse nj student sot e ka shum t vshtir q t
arrij gjith ato suksese pa ndihmn e dikujt.
PAQJA: Po ashtu, ju jeni njri nga sponsort e klubit futbollistik Paqja? B.Berisha: Un mundohem q kt klub ta ndihmoj me fanella, topa dhe gjra t tjera t nevo-
jshme. Un e di se far kushtesh kan sportistt n Kosov, prandaj mundohem ti ndihmoj me aq sa t kem mundsi. Un i ndihmoj, sepse vet e dua futbollin dhe e ndiej veten shum mir kur shoh lojtart e klubit Paqja q kan shum vullnet pr shum gjra, si: futbolli, shkollimi dhe feja islame.
PAQJA: Ju faleminderit pr kohn q ndat pr intervist. Njkohsisht n emrin tim dhe t simpatizantve tuaj t uroj suksese n t ardhmen. B.Berisha: Un luaj pr simpatizuesit. Ata jan lojtari i 12 pr mua. Pa ta, futbolli nuk ka hijeshi. Ata m japin forc, ata m bjn q ta jap maksimumin tim. Un i prshndes t gjith simpatizuesit e mi dhe i falnderoj przemrsisht pr prkrahjen q m kan dhn gjat gjith karriers sime. Po ashtu shfrytzoj rastin q tua uroj muajin e shenjt ramazan si dhe festn e Fitr Bajramit.
PAQJA

Revista Paqja NR 057

Enviado por

Dados do documento

Título original

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Revista Paqja NR 057

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Vit Viti VI. r. Viti VI Nr. 57. 19 gusht - 19 shtator 2011.

Isa MEHMETI XHAMIA E SHNDRRUAR N WC

I Intervist me ministren Mimoza Kusari-Lila

RECIPROCITETI SKA KTHIM PRAPA, E AS VENDIMI I QEVERIS PR VERIUN

8 Pas reciprocitetit,koha pr ... i

Besnik Boletini: Shnohet rritje e vazhdueshme e dhuns n familje ..........................................13-15

Viti VI / Nr. 57 19 gusht - 19 shtator 2011 Botues

Dr. Shefqet Krasniqi: ...

Grupet kriminale si emisar politik, emisart politik si grupim kriminal

Goran Bogdanovi Emisar politik pr Kosovn

Borko Stefanovi Emisar politik pr bisedime

I gjith territori i Kosovs nn kontrollin shtetror

Pikat ehjes s marrve

SHTETI DHE MBROJTJA E SOVRANITETIT SHTETROR

Ushtrimi i pushtetit shtetror element q fuqizon shtetin

Mbrojtja e sovranitetit shtetror obligim kushtetues

PAS RECIPROCITETIT, KOHA

Reciprociteti tregoi fuqin e shtetit

Bizneset prkrahin fuqishm reciprocitetin

Statistikat e doganave, inkurajuese

Safet Grxhaliu - kryetar i Ods Ekonomike t Kosovs

Adriatik Stavileci - zdhns i Doganave t Kosovs

Intervist me ministren e Tregtis dhe Industris (MTI) Mimoza Kusari-Lila

Reciprociteti ska kthim prapa, e

Mimoza Kusari-Lila ministre e Tregtis dhe Industris

e as vendimi i Qeveris pr veriun

SHNOHET RRITJE E VAZHDUESHME E DHUNS N FAMILJE

Faktort q shkaktojn dhunn n familje

Dhuna n familje shkakton pasoja t mdha psikike dhe sociale

dhe dhuns q ka gjeneruar n vazhdimsi, - thot Maqastena.

Tendencat pr ta parandaluar dhunn n familje

Luftimi i mostoleran shprehjes mundson

Geert Wilders - politikan holandez sht akuzuar se ka fyer Islamin

ncs fetare kur liria e n fjalimin e urrejtjes

Prktheu: Osman D. GASHI

Prgatiti: Arsim JONUZI

Vdekja e Muavis dhe shk

Epilogu Ali r.a.-Muavije

kaqet e lufts s dyt civile

Shkaqet e fillimit t lufts s dyt civile ( 680-692)

Kushtet pr t kandiduar pr kalif

DR. SHEFQET KRASNIQI:

Dr. Shefqet Krasniqi - autor i librit "Qndrime n koh"

Shkolla dhe xhamia - dy objekte q duhet t prcjellin besimtarin gjat tr jets

Islami minimal(-isht) i kuptueshm nga

30 KORRIK/GUSHT'11 Nr. 57 GUSHT/SHTATOR'11Nr. 56

a njerzit maksimalisht t painformuar

Gte si musliman (II)

Prktheu nga gjuha gjermane: Avni XHEMAJLI

Si t dilet nga kjo vorbull?

Recension: Ankthi i vjetr n shekullin e ri Milazim Krasniqi

DUKE KRKUAR ELSIN E ARKS S HAJRUSH FAZLIUT

Mythosi i jets i Flamur Malokut

N Australi pr tu kthyer m i fort n Evrop!

arrij gjith ato suksese pa ndihmn e dikujt.

Você também pode gostar