Bazat e Kontabilitetit

Prof.Doc.Gezim Selimi

Universiteti Nderkombetar Struge Gostivar

S pari, t prezentohem Jam Gzim Selimi i lindur n Gostivar Shkolln e mesme e kam kryer n vendlindje Fakultetin Ekonomik e kam kryer n Universitetin e Prishtins Shkalln e tret- n Univeristetin Shn Qirili dhe Metodi-Instituti Ekonomik n Shkup , nga lminia e ekonomis ndrkombtare me tem: IHD n vendet e EJL n kohm e tranzicionit Doktoraturn- n Univeristetin Shn Qirili dhe Metodi-Instituti Ekonomik n Shkup me tem: ZHEL dhe investimi i tij Prvoj n pun: Udhheqs i shrbimit t kontabilitetit n SHPK Fatina Gostivar Profesor n SHMEK Gostivari

Prezantimi i lnds Nocioni i kontabilitetit dhe kontabiliteti n sistemin informativ Prbrja e sistemit informativ kontabl Kategori dhe termine m t rndsishme n sistemin e kontabilitetit t dyfisht Ndryshime afariste dhe kontabl Raportet financiare themelore kontabl Kontabiliteti tek mjetet themelore Kontabiliteti n parat e gatshme dhe krkesat Kontabiliteti tek materialet, pjest rezerv dhe I.I. Kontabiliteti i shpenzimeve Kontabiliteti I mallit tregtar dhe produkteve t gatshme Kontabiliteti I shitjes s mallrave Kontabiliteti I detyrimeve dhe kapitalit fillestar Kontabiliteti I t hyrave, t dalave dhe rez.financiar Llogaria e prkohshme dhe prfundimtare Gabimet kontabl dhe korigjimi i tyre

Mnyra e ligjerimit
Ligjeratat do t prezentohen prmes projektorit n programin PowerPoint; Gjat dhe pas do ligjerate sht e dshirueshme q studentt t parashtrojn pytje dhe t marrin pjes n diskutim; Krahas ligjerimit do t organizohen edhe ushtrimet n msimore dhe n ndrmarrje t cilat do t vzitohen n raste t caktuara.

Vlersimi i studentve
10 pik - pjesmarrja n ligjerata 15 pik - Aktiviteti gjat ligjeratave 15 pik - Detyra projektuese (puna seminarike), vlersimi i t cilt bhet: 10 pik pr analizn e tems, dhe 5 pik pr prezentimin me PoerPoint

60 pik- nga testi i par dhe i dyt ( nga 30 pik)

Pr notn kaluese sht e domosdoshme nota pozitive (minimum 50 pik) nga testet dhe nga puna seminarike. 22-27/XI/2010-kolokviumi i parw 10-15/I/2011 kolokviumi i dytw 14-19-II/2011- provimi me shkrim

Ndrtimi i nots
Nota prfundimtare formulohet n ket mnyr Prej n 51 pik deri n 60 pik Prej n 61 pik deri n 70 pik Prej n 71 pik deri n 80 pik Prej n 81 pik deri n 90 pik Prej n 91 pik deri n 100 pik 6 7 8 9 10

1. Kuptimi mbi Kontabilitetin 2. Zhvillimi historik i Kontabilitetit 3. Prdoruesit e informatave kontabl

1. Kuptimi mbi Kontabilitetin

Instituti Amerikan AICPA(American Institute of Certified Public Accountants) Kontabiliteti definohej si art i regjistrimit,i klasifikimit dhe i prmbledhjes n vler monetare i veprimeve,q jan s paku pjesrisht me karakter financiar,si dhe interpretimit te ketyre rezultateve. Prof.Sotiraq Dhamo Kontabiliteti sht nj proces i vrojtimit,i matjes,i vlersimit,interpretimit dhe komunikimit t informacionit financiar pr qllime t kontrollit financiar dhe marrjen e vendimeve efektive t drejtimit ekonomik t njsive ekonomike

 Kontabiliteti paraqet metod speciale pr regjistrimin dhe kontrollimin t proceseve dhe ndryshimeve ekonomike n nj subjekt ekonomik,q jan t shprehura me cifra (n vler),me qllim q t konstatohet se si ndryshimi i tyre ndikon n mjete dhe n burimet e tyre si dhe t prcaktohet rezultati afarist i atij subjekti ekonomik.

 Dr.Littleton roli kryesor i kontabilitetit sht q njerzve tu mundson t sjellin nota adekuate pr suksesin e subjektit ekonomik Paraqet zemrn dhe qendrn e strukturs n teorin e llogaritaris

Kontabiliteti sht metod e mbledhjes,klasifikimit,regjistrimit,ruajtjes dhe njoftimit pr ndryshimet ekonomike n pronn e subjektit t caktuar ekonomik

 Kontabiliteti paraqet gjuh e prbashkt e t gjith pjesmarrsve n jetn ekonomike Prof.Stevan Kukoleca thekson se kontabiliteti paraqet aktivitet i cili ka pr qllim evidentimin e gjendjes dhe ndryshimeve n pronn e subjekteve ekonomike dhe jo ekonomike Nprmjet kontabilitetit ndiqen t gjitha mjetet dhe burimet e tyre,t hyrat dhe t dalurat si dhe rezultati nga puna e subjektit ekonomik

 Kontabiliteti sht pjesa kryesore e llogaritaris. Ajo sht e dokumentuar dhe evidenc rigoroze e bazuar n regjistrim t sistematizuar dhe kronologjike t t dhnave rreth ngjarjeve t biznesit q jan t lidhura me gjendjen dhe ndryshimin e mjeteve, detyrimeve, kapitalit, t ardhurave, shpenzimeve dhe rezultatit nga afarizmi.

 Mas matse njsin monetare

Pasqyr pr punn e subjektit ekonomik n t kaluarn

Pasqyrat financiare bilaci i gjendjes & suksesit

 Kontabiliteti paraqet sistem t vrojtimit, evidentimit dhe komunikimit t ndrrimeve n njsit ekonomike q kryhen n mjeteve, burimeve t mjeteve, t hyrave dhe t dalave, n nj moment t caktuar dhe t dhnat ruhen pr t siguruar informacionin e duhur pr prgatitjen e pasqyrave financiare dhe raportet e tjera t nevojshme pr drejtimin e njsive ekonomike

Konkluzione...
Kontabilitetit merret me ngjarjet e ndodhura n biznes dhe n mesin e tyre vetm ata q kan mundsi t shprehen n vlera monetare. Kontabilitetit sht nj aktivitet i cili kryhet brenda nj subjekti ekonomik, kompani ose entiteti.

Konkluzione...
Kontabilitetit sht nj shrbim ose grup i departamenteve brenda nj kompanie apo subjekti q kryejn veprimtari t kontabilitetit. Kontabilitet sht arti i regjistrimit, duke e klasifikuar, duke e shkurtuar prezantimin dhe interpretim e ndryshimeve ekonomike n formn e parave t gatshme.

Komponentt ky
Sasiore-ndryshimet shprehen ne numra

Financiare ndyshimet fokusohen ne aspektin financiar

Shfrytezimi-shfrytezon rregullat teorike duke I zbatuar ne praktik Vendimet ne baze te te dhenave kontabel meren vendime shume te rendesishme

Objekti i regjistrimit
Ve q kan ndodhur(ngjarje te kaluara afariste) Q mund t argumentohen me n dokument t besueshem kontabl Efektet e ngjarjeve ekonomike q mund t shprehen me para

Drejtprdrejt t ndikojn n ndryshimet e mjeteve,borxheve,t ardhurat,shpenzimet dhe rezultatet nga puna

2. Zhvillimi historik i Kontabilitetit

Zhvillimi i kontabilitetit ka qen i kushtezuar nga: - zhvillimi i forcave prodhuese - paraqitja e paras si mjet pagese & matse vlere - pamundsia prgjithmon e mbajtjes n mend
Zhvillimi i forcave prodhuese mundsoi prodhimin edhe per ne treg Paraqitja & zhvillimi i nje dege te re ekonomike-t tregtis Marrdhnie debitore-kreditore,nevoja pr evidenc kontabl

 Forma te shenimeve te thjeshta i hasim q n vitin 3600 deri n vitin 500 para ers s re Babiloni, Mesopotami Egjipt t vjetr,Kin,Greqi antike,shnimet jan mbajtur pr kontabilitetin shtetror,pr nevojat e tatimit Nevoja pr t mbajtur evidenc mbi prodhimet e tyre agrokulturore,t aktiviteteve tjera tregtare,mbi pasurin e mbretrve,etj Shenime elementare dhe te thjeshta Toma Akvinski shenime e te gjitha ndryshimeve dhe ngjarjeve q kan ndodhur n pronn e kishs

 Me zhvillimin e shoqris,artit,kulturs,shkencs n periudhn e rilindjes u zhvillua edhe kontabiliteti Mbi tregtine dhe tregtarin e perkryer -Benedikt Kotruljevic,libri i par mbi kontabilitetin e dyfisht, shkruar me 1458,botuar me 1573 N t shnohen t dhna mbi tregtart e Mesdheut, mnyrat e tregtimit, sjellja e tregtarve, librat e tyre, pastaj flet mbi regullsin dhe azhuritetin.

 Suma de arithmetica, geometrika,

proportioni et proportionalita 1494 nga Luca Pacioli Themelues ose baba i kontabilitetit t dyfisht,ku i formuloi parimet baze te regjistrimit t dyfisht Ai bri sistematizimin e ndryshimeve kontable dhe sqaroi kontabilitetin e dyfisht D = K

 Holandezi Simon Stevin n shekullin e XVII ka br prllogaritjen e par vjetore t rezultatit.

N vitin 1963 francezi Jacques Savery e bri prshkrimin e bilancit dhe raportin mbi fitimin pas do dy viti. Kah fundi i shek. XVII dhe fillimi i shek. XVIII ndodhi nje revolucion industrial q kishte si pasoj zhvillimin e hovshm t ekonomis,zhvillimin e tregtis nderkombtare me ka u mundsua nj zhvillim shum i shpejt i kontabilitetit ku konceptet,metodat,teknikat e regjistrimit kontabl jan zhvilluar dhe prmirsuar vazhdimisht.

 N fund t shek.XVII dhe fillim t shek.XVIII u b harmonizimi i rregullave ligjore n fushn e kontabilitetit Shek. XVIII n Skotland dhe Angli u aplikua kontabiliteti publik dhe u formuan shoqatat profesionale t kontabilistve N vitin 1887 n SHBA u themelua AAPA-shoqata amerikane t kontabilstve publik N vitin 1896 lindi profesioni i kontabilitetit profesional, (CPA)

 N New York n vitin 1900 u hap shkolla pr tregti, kontabilitet dhe financa Shek.XX e karakterizon themelimi dhe zhvillimi i madh i shoqrive akcionare q patn ndikim t madh n zhvillimin gjithprfshirs t kontabilitetit si profesion dhe lmi e vecant. Fundin e shek. XX dhe fillimin e shek. XXI e karakterizon procesi i globalizimit t ekonoms botrore

3. Prdoruesit e informatave kontabl

Prdoruesit e brendshm: - drejtuesit e subjektit ekonomik - punonjsit - menaxhert Prdoruesit e jashtm: - aksionart - investitort - furnitort - kreditort - shteti - shkenca - mediat

 Duhet sqaruar fakti se kush i prcakton rregullat t cilat detyrimisht duhet t respektohen gjat prpilimit t raporteve financiare si jan ato t bilancit t gjendjes dhe bilancit t suksesit. sht e ditur q qeveria nprmjet drejtoris s t hyrave publike, dikton krkesa n prgatitjen e bazs pr prllogaritjen e tatimit n fitim apo tatimit t vlers s shtuar (TVSH). grupet e prbashkta n SHBA, t cilat jan lider n bot, dhe t cilat kan qen dhe jan t involvuar n prgatitjen e parimeve t prgjithshme kontabl.

1.4. RREGULLORJA PROFESIONALE N PROFESIONIN KONTABL

 Komisioni pr letrat me vler. Qeveria federale, nprmjet Komisionit pr letrat me vler (Securities and Exchange Commission-SEC), ka rol t rndsishm n prcaktimin e rregullave t cilat duhet t ndiqen gjat prpilimit t raporteve financiare t kompanive, q letrat e tyre me vler i jan shitur publikut. Kshilli pr standarde t kontabilitetit financiar. Kshilli (FASB) ka autorizimin t prcakton kompletin e standardeve kontabl n SHBA. Instituti Amerikan pr kontabilist publik t autorizuar. Instituti (-AIPSA) ka rol t rndsishm n sjelljen e standardeve kontabl. Ka pr detyr n prgjithsi sjelljen e parimeve kontabl totalisht t pranueshme dhe n prgjithsi ka rol kshilldhns.

Standardet ndrkombtare t kontabilitetit (SNK)

Ndikim t veant n zhvillimin e kontabilitetit kan kompanit shumkombshe. N vende t ndryshme n baz t ligjeve prkatse dhe rrethanave shoqrore dhe ekonomike si dhe sipas nevojave t ndryshme t shfrytzuesve t ndryshm t raporteve financiare, ekzistojn edhe dallime n aspektin e forms dhe prmbajtjes t raporteve financiare. Dimensionet kontabl do t dallojn n varshmri nga interesi i angazhimit t nj shteti i cili investon kapital apo ka kmbim intensiv me shtetin tjetr

-SNK Dy komitete n kuadr t Asociacionit amerikan pr kontabilitet (AAA) jan angazhuar kryesisht t veprojn me problematikn e kontabilitetit ndrkombtar. Pr kt shkak, Komiteti pr SNK sht i autorizuar ti ngjesh kto dallime nprmjet harmonizimit, standardizimit dhe veprimeve n lidhje me prgatitjen dhe prezantimin e raporteve financiare. Komiteti pr SNK sht trup i pavarur n sektorin privat. sht formuar n vitin 1973 me qllim q t mundsohet unifikim t parimeve kontabl n tr botn. Q nga viti 1983 Komiteti i SNK i ka kyur t gjitha trupat profesionale kontabl q jan antare t Federats ndrkombtare te kontabilistve (IFAC) dhe organizatave t ndryshme profesionale. Sot n kt Federat jan antare nj numr i madh i shoqatave profesionale nga shum vende t bots.

Qllimi i Komitetit pr SNK, i prcaktuar n statusin e tij jan: a). t formohen dhe shpallen standardet e kontabilitetit, t cilat duhet t shoqrohen me prpilimin e raporteve financiare, si dhe t promovohet prkrahja dhe aplikimi i tyre gjithandej n bot; b). T punohet n prgjithsi n prmirsimin dhe unifikimin e ligjeve, standardeve kontabl dhe veprimeve q kan t bjn me prezantimin e raporteve financiare. ---- Prpilimi i SNK e rrit transparencn, krahasueshmrin dhe prgjegjshmrin n lidhje me kontabilitetin dhe financat. Kto standarde do t prmirsojn cilsin, krahasueshmrin dhe prgjegjshmrin n lidhje me informacionin financiar q raportohet. Nj fakt i till do t prmirsoj cilsin dhe ndr t tjera do t trheq m shum investime t huaja n vend.

4. Lnda,detyrat dhe roli i evidencs kontabl

Kontabiliteti sht proces i identifikimit, matjes dhe pasqyrimit t informacionit ekonomik n at mnyr q ti mundson shfrytzuesit t ktij informacioni n marrjen e vendimeve sa m t mira n baz t fakteve konkrete.

PROFESIONI I KONTABILITETIT DHE ETIKA PROFESIONALE

N kuadr t funksionimit normal t SE, kontabiliteti ka rol dhe rndsi t veant nga fakti se paraqet sistem pr identifikim, matje, analizim dhe prcjellja e informatave gjer tek shfrytzuesit dhe sherben per sjelljen e vendimeve racionale dhe efikase afariste. Shikuar n aspektin historik kontabiliteti sht profesion shum i vjetr. Por, aplikimet e saja m bashkkohore dhe baza shkencore i takojn nj kohe m t re. Ajo, sht koha kur lulzonte dhe zhvilloheshe tregtia. Niveli i sotm i zhvillimit t kontabilitetit sht rezultat i zhvillimit t shpejt tekniko-teknologjik n t gjitha fushat e jets shoqrore. N kuadr t kontabilitetit, si profesion e cila ka nj fush t gjer t veprimit, veanrisht potencohen kontabiliteti n sektorin komercial dhe kontabiliteti n sektorin publik. Gjithashtu, sht karakteristike t theksohet se bhen prpjekje pr arritjen e nivelit sa m t lart n edukimin e kontabilistve dhe sjelljen etike t tyre, q njherit ka rndsi t madhe edhe n rritjen e kualitetit dhe renomes t profesionit kontabilist.

Evidenca kontabl sht njra nga metodat e evidencs afariste. Ajo duhet t regjistron t gjitha ndryshimet q ndodhin n ndrmarrje q t mund t fitohet nj pasqyr pr punn e trsishme t saj.
Ajo q e karakterizon kt evidenc sht se ajo evidenc kryhet n vazhdimsi dhe e evidenton gjendjen totale t mjeteve dhe burimeve t mjeteve dhe ndryshimet q ndodhin n to.

I regjistron t hyrat dhe t dalat, ndrsa n fund t vitit prcakton rezultatin financiar.

Kontabiliteti ofron informata ditore dhe periodike, pr gjendjen dhe lvizjen e do mjeti dhe burimi mjetesh, pr do shpenzim, pr t hyrat dhe t dalat, si dhe trsin e mjeteve dhe burimeve t tyre.

Kontabiliteti jep t dhna pr produktivitetin e krijuar n subjektin ekonomik. N baz t t dhnave t kontabilitetit vrtetohet rregullsia e prdorimit dhe menaxhimit me mjete, si dhe ofrohen informata nga karakteri financiar organeve dhe institucioneve jasht ndrmarrjes.

Lnda e kontabilitetit sht evidenca kontabl e t gjitha ndryshimeve q ndodhin n subjektin ekonomik t shprehura n vler.

Detyra e evidencs kontabl jan ato veprime ekonomike q kan si pasoj ndryshimin e strukturs n mjete, burime t tyre, n t hyra, t dala dhe kapitalin.

Detyrat m t rndsishme;
Gjat regjistrimit t mjeteve dhe burimeve t mjeteve mundsohet kontrollimi respektivisht mundsohet q t vrtetohet saktsisht sasia e mjeteve q subjekti ekonomik duhet ti ket n dispozicion apo prcaktimi i gjendjes s pasuris dhe kapitalit n dit t caktuar,
Me ndihmn e evidencs kontabl prcjellt puna e subjektit ekonomik dhe vrtetohet plotsimi i detyrs dhe prcaktimi i rezultatit financiar,

Detyrat m t rndsishme;
Ti prcakton shpenzimet gjat puns, sa kushtojn materialet dhe mallrat e furnizuara, sa kushtojn produktet e gatshme,etj,

Ti jep informata dhe t dhna pronarve dhe organeve udhheqse t subjektit ekonomik q ta ndrtojn sa m mir punn,si dhe tu jep informatat e nevojshme edhe organeve dhe t interesuarve t tjer jasht subjektit ekonomik,
Mbledhja e informacionit mbi ngjarjet e ndodhura, mbledhjen e dokumenteve t vlefshme q vrtetojn ndryshimet n biznes.

T Brendshme
mbledhja klasifikimi riklasifikimi evidentimi ruajtja kontrollimi dokumentimi

T jashtmesiguron info
qeveris klientve furnitorve

konkurrencs

Roli i kontabilitetit financiar sht;

Instrument informativ Kujtes e shkruar dhe dokumentuar

Dokumentacion pr prpilimin e pasqyrave finaciare

Referim pr pasqyrn fiskale

Rregullat e Kontabilitetit

Dokumentimi
Paraqet rregullin e prgjithshm t prvetsuar n praktikn e kontabilitetit. Pa dokument t rregullt dhe sipas standardeve t caktuara nuk sht e lejuar q t kontohet (regjistrohet). Regjistrimi pa dokument sht i palejushm dhe llogaritet si falsifikim.

Pedantria(rregullsia)
Evidentim pedant,rregullim dhe ruajtje pedante e shnimeve kontabl t subjektit ekonomik. Gabimet eventuale nuk guxojn t fshihen me mjete kimike apo mos shikohet gabimi i br, por n rast se sht br gabim fshirja duhet t bhet n at mnyr q t lexohet ajo q sht fshir.

Pasqyrimi
Mundsim i puns s shpejt dhe t leht n kryerjen e punve kontabl. Regjistrimet dhe pasqyrimet e ndryshme kontabl duhet t jen lehtsisht t kuptueshme dhe jo t komplikuara.

Azhuriteti
Nnkupton formulimin e dokumentit,regjistrimin e sakt dhe n koh t duhur,dmth mbrenda afatit t caktuar pr regjistrim. Nuk nnkupton vetm regjistrimin n ditar dhe n konto por njherit nnkupton edhe formimin n koh t dokumentve

Afati pr regjistrimin e ndryshimeve kontabl sht 8 dit nga kur kan ndodhur.

Lidhshmria
Mundson lidhshmrin e leht reciproke t regjistrimeve n disa dokumente kontabl, si jan: urdhresa pr regjistrim dhe ditari. do dokument duhet t shnohet se n ciln faqe t ditarit sht regjistruar si dhe ku sht bartur, ashtu q n rast nevoje t mund t gjendet se ku sht regjistruar dhe n ciln faqe t ditarit gjendet.

Plotsia
Do t thot q i prfshin t gjitha ndryshimet n kontabilitet dhe duhet t jen t evidentuara, respektivisht t kontuara n periudhn e duhur kohore.

Nuk guxojm me vetdije apo pa t disa dokumente ti regjistrojm e disa tjera t mos i regjistrojm.
Mos regjistrimi i t gjitha dokumenteve kontabl detyrimisht si pasoj ka edhe paraqitjen joreale t rezultatit financiar (humbjes apo fitimit).

Kronologjia
Dokumentet pr regjistrim duhet t formohen sipas dats s tyre kronologjike, sipas dats kur kan ndodhur apo sipas numrit t tyre rendor.

Kontrollimi
Kontabiliteti duhet t jet i organizuar n at mnyr q saktsia e cdo dokumenti mund t kontrollohet prsri pa probleme dhe pa humbje kohe.

Parimet e Kontabilitetit
Parimi i prkatsis Parimi i verifikueshmris

Parimi i paanshmris
Parimi i matshmris

 Parimi i prkatsis - nnkupton q informacioni kontabl duhet t jet n prputhshmri me nevojat dhe krkesat e shfrytzuesve t informacionit kontabl. Prdoruesit n baz t ktyre informatave duhet t jen n gjendje t sjellin vendime t rndsishme afariste pr subjektin e caktuar ekonomik. Parimi i verifikueshmris - nnkupton parimin n baz t t cilit kontabiliteti duhet t punoj dhe veproj sipas parimeve dhe procedurave t caktuara dhe mbshtetura n ligje dhe prdoruesit e informatave kontabl gjat prdorimit t tyre t ken mundsi tu referohen ligjeve t caktuara.

 Parimi i paanshmris - nnkupton parim kontabl i till q informacioni kontabl duhet t jet i paanshm. Ky parim nuk lejon q informatat ti prshtaten personave apo grupeve t caktuara t interesit.

Parimi i matshmris - nnkupton parim kontabl ku t dhnat kontabl t mund t shprehen n numra (vler) si dhe n tregues t tjer t matshm.

Bazat e Kontabilitetit t Dyfisht

Kontabiliteti i njfisht (i thjesht) Kontabiliteti i dyfisht Kontabiliteti kameral,si variant i kontabilitetit t njfisht Kontabiliteti konstant,si variant e kontabilitetit t dyfisht

Karakteristikat themelore t kontabilitetit t njfisht

sht evidentim i izoluar i ndryshimeve , Evidenton vetm detyrimet gjat furnizimit t pasuris ndrsa kapitalin vetanak t deponuar n ndrmarrje nuk e evidenton, Nuk mban llogari mbi pasurin e trsishme dhe nuk i pasqyron t hyrat dhe t dalurat q e kan zmadhuar ose zvogluar kapitalin e pronarit, Librat q prdoren n kontabilitetin e njfisht jan: libri i arks,libri i kreditorve dhe furnitorve si dhe ditari,

Karakteristikat themelore t kontabilitetit t njfisht

Mardhnjet pronsoro-juridike me blersit dhe furnitort evidentohen ashtu q pr secilin nga to hapet nga nj flet n librin e debitorit apo kreditorit.

Rezulltati afarist sipas ktij kontabiliteti nuk mundet t llogaritet drejtprsdrejti, pr shkak se nuk mbahet evidenc mbi ndryshimet e t hyrave dhe t dalurave, por rezulltati financiar prcaktohet n baz t pasuris neto.

Kontabiliteti kameral
Bazohet n kontabilitetin e njfisht, ndrsa sht zhvilluar gjat shek.XVII pr nevojat e ndjekjes s t hyrave dhe t dalurave shtetrore. sht prdorur tek institucionet publike-juridike tek t cilat afarizmi sht kryer sipas buxhetit apo prllogaris, andaj edhe quhet edhe kontabiliteti buxhetor. Libri i arks dhe libri kryesor, ku me bartje nga libri i arks krahasohen t dalurat dhe t hyrat nga pozicionet e buxhetit dhe prcaktohen dallimet.

Kontabiliteti Konstant
Bazohet n parimet e kontabilitetit t dyfisht dhe sht zhvilluar n Zvicr gjat shekullit XIX. N kuadr t ksaj evidence mbahet evidenca e trsishme e t gjitha pasurive, shpenzimeve dhe t hyrave. Q t sigurohet krahasimi n mes t hyrave dhe t dalave t planifikuara me ato t realizuara, llogarit apo kontot n librin kryesor prbhen nga tri grupe: kontove administrative, kontove t arks dhe kontove pr llogaritje.

Kontabiliteti i dyfisht
sht paraqitur gjat zhvillimit t hovshm t tregtis dhe marrdhnieve kredituese n Itali gjat shek. XV dhe XVI. Kontabiliteti i dyfisht paraqet nj sistem i plot, i trsishm, i mbyllt i evidencs. N kontabilitetin e dyfisht mbahet evidenc adekuate kontabl pr t gjitha mjetet dhe burimet e mjeteve, pr t dalat dhe t hyrat. N baz t nj evidence t till t trsishme sipas nj metodologjie t caktuar prcaktohet rezultati financiar. N kontabilitetin e dyfisht mbahen kto libra afarist: ditari, libri kryesor dhe librat ndihmse.

Kontabiliteti i dyfisht
Emri kontabilitet i dyfisht rrjedh nga fakti se do ndodhi kontabl q shkakton ndryshime vlerore n mjete, burime, t hyra, t dala etj. detyrimisht duhet t evidentohet n dy an t kundrta

N ann pozitive dhe negative;

N debi dhe n kredi; N ann e majt dhe t djatht t kontove t veanta edhe at me barazi vlerore.

Kontabiliteti i dyfisht
Me kt sht siguruar prfshirja e trsishme dhe ndjekja e lvizjes s mjeteve, kapitalit dhe detyrimeve si dhe baraspesha e tyre. N kontabilitetin e dyfisht do her ana e majt shnohet me plus (+), ndrsa ana e djatht me shenjn minus (-). Ktu duhet theksuar se me kontabilitetin e dyfisht mundsohet prfshirja e trsishme e evidentimit t veprimtaris afariste t subjektit ekonomik, evidentimi i dyanshm i ndrrimeve kontabl dhe evidentimi permanent dhe sistematik i ndrrimeve kontabl. Pr nga rndsia sistemi i regjistrimit t dyfisht konsiderohet si nj nga zbulimet m t shklqyera t intelektit njerzor.

Parimet kryesore t sistemit t dyfisht jan:

Pr nj veprim n njsin ekonomike kryhen dy veprime t dy anshme t regjistrimit, Pr secilin veprim hapet nj llogari e veant, N llogari ka dy an q shrbejn pr regjistrimin e ndryshimeve aktive-pasive ose debitorekreditore, N t dy ant regjistrohen n kahje t kundrta, Njsia monetare duhet t jet unike do veprim i regjistruar duhet t jet i bazuar D=K.

Parimet kryesore t sistemit t dyfisht jan:

Gjendja fillestare dhe rritja kontohen n ann pozitive t kontos ku evidentohen mjetet e ndrmarrjes, Zvoglimi kontohet n ann negative-t djatht t kontos ku evidentohen mjetet e ndrmarrjes,

+ Kontot e M J E T E V E 1. Gjendja fillestare 1. Zvoglimi i mjeteve 2. Rritja e mjeteve +Kontot e BURIMEVE T MJETEVE 1. Zvoglimi i burimeve 1.Gjendja fillestare 2.Rritja e burimeve

+ Kontot e T DALURAVE RRITJA ZVOGLIMI

+ Kontot e T HYRAVE ZVOGLIMI

RITJA

2. MJETET, DETYRIMET DHE KAPITALI

Pr kryerjen e fardo pune, sub.ekon.duhet t disponoj me mjete. Mjetet e nj subjekti ekonomik paraqesin faktorin kryesor material pr kryerjen e detyrave t parashtruara. Mjetet nevojiten pr t kryer detyrn e vet n riprodhimin e t mirave materiale dhe i ndihmojn njeriut q t veproj mbi lndn e puns. Mjetet duhet t jen n prputhje me madhsin e detyrave, q do t thot se pr kah sasia dhe cilsia ata duhet t jen t mjaftueshme.

 Mjetet e subjektit ekonomik prfshijn t gjitha t mirat materiale t shprehura n vler me t cilat disponon nj subjekt ekonomik. Pra, mjetet paraqesin t gjitha ato vegla, pajime apo instrumente me t cilat njeriu shrbehet n procesin e prodhimit t t mirave materiale. Mjetet qndrojn n mes njeriut dhe objektit t puns dhe njherit ndikojn n rritjen e efikasitetit dhe produktivitetit n procesin e prodhimit. Pr nevojat e ndryshme ndrmarrjet posedojn mjete t llojeve t ndryshme. Sa i prket cilsis dhe sasis t mjeteve ato duhet ti prshtaten veprimtaris t ndrmarrjes. Lloji dhe vllimi i mjeteve dallohen nga ajo se a sht n pyetje ndrmarrje prodhuese, tregtare apo shrbyese, ndrmarrjet prodhuese dallohen nga ajo se jan ndrmarrje industriale, bujqsore, ndrtimore etj.

Mjetet

Mjetet
Sipas prkufizimit ekonomik t prons n sub.ekon., n njrn an sht nj grup i mjeteve t ndryshme q prdoren dhe q jan n funksion pr kryerjen e detyrave afariste n sub.ekon., ndrsa n ann tjetr, ajo sht pron sipas origjins s saj, dmth. kujt i takon dhe kujt do ti takon n rast t ndrprerjes s puns t subjektit ekonomik. Mjetet jan burim (resurs) t ciln e kontrollon subjekti ekomnomik si rezultat i ngjarjeve n t kaluarn dhe nga i cili n t ardhmen priten rezultate pozitive afariste.

Mjetet
Q t konsiderohen si mjete duhen plotsuar kto kriteriume: -detyrimisht duhet t jen n pronsi ose nn kontrollin e subjektit, -duhet t ket vler subjekti, -duhet t jet e furnizuar sipas shpenzimeve matse. Mjetet mund t prdoren t vetme ose n kombinim me mjetet tjera. jan t kmbyeshme me mjete tjera, mund t prdoren pr shlyerjen e detyrimeve dhe tu ndahen pronarv t subjektit ekonomik.

DETYRIMET
Detyrimet jan mjete ekonomike q nj njsi ekonomike i prdor prkohsisht sepse nuk jan t sajat. Ato paraqesin kapitalin e huaj i angazhuar n subjekt t caktuar ekonomik dhe kan afat skadence dhe detyrimisht duhet ti kthehen pronarve. Detyrimet e mjeteve tregojn se nga rrjedhin, kujt i prkasin dhe pwr cka do tw pwrdoren mjetet me t cilat disponon subjekti i caktuar. Detyrimet jan burime n t gatshme pr financimin e aktiviteteve operative n subjektin ekonomik kur ato ndodhin si dhe kemi derdhjen e tyre n t gatshme kur ato paguhen.

DETYRIMET
Kur subjekti ekonomik ka m pak detyrime at her ajo nuk e shfrytzon kapitalin e trsishm dhe e kundrta kur ka shum detyrime, subjektit ekonomik i kanoset rreziku dhe mos pagimi i tyre na drgon kah falimentimi i subjektit ekonomik. Detyrimet jan obligime t tashme t subjektit ekonomik t cilat rrjedhin nga ndodhit e kaluara afariste dhe pr shlyerjen e tyre priten t zvoglohen mjetet e subjektit ekonomik. Detyrimet mund t shlyhen n kto mnyra: Me pages e tyre me para, Me bartje t prons tjetr (kompensim) Me dhnien e shrbimeve, Me kmbimin e nj detyrimi me detyrim tjetr dhe Me shndrimin e detyrimit n kapital themeltar.

BURIMET E VETA- KAPITALI I PRONARIT

sht ajo pjes nga kapitali i trsishm q i qndron n dispozicion subjektit ekonomik pa afate kohore n aspektin e kthimit dhe pa asnj lloj kufizimi n aspektin e prdorimit. Kapitali i pronarit prbn interesin e pronarit n subjektin ekonomik apo investimin e br t pronarit n te. Kapitali i pronarit tregon pjesn e aktiveve t subjektit ekonomik t prballuar nga vet pronari apo pronart e tij. Ky kapital mund t rrjedh nga themeluesi, nga kapitali aksionar dhe si rezultat i puns s suksesshme t subjektit ekonomik n t kaluarn, respektivisht nga rezultati financiar. Pra, kapitali sht mbetja e mjeteve (prons) t subjektit ekonomik pas pagess t t gjitha obligimeve. Kapitali sht burim vetanak i financimit. N terminologjin e kontabilitetit kontributi (investimi) i pronarit quhet Kapitali i pronarit apo Kapitali neto. Quhet Kapital neto pasi rezulton si dallim n mes mjeteve dhe detyrimeve. Po ashtu Kapitali neto mund t definohet si krkesat e pronarit mbi mjetet e subjektit ekonomik.

Kapitali
Supozohet se kapitali do t ket leverdi ekonomike po qe se kapitali do t: Prdoret pr prodhimin e t mirave materiale dhe shrbimeve q do t shiten, Kmbehet me kapital tjetr, Prdoret pr shlyerjen e detyrimeve dhe Shprndahet pronarve.

KLASIFIKIMI I MJETEVE
N prgjithsi mjetet paraqesin materialin dhe faktorin potencialin themelor pr kryerjen e detyrave t parashtruara, pavarsisht se a jan ato t transformuar n llojin e mjeteve monetare, n mjete kalimtare apo n mjete themelore. Sipas qllimit mjetet ndahen: n mjetet afariste, n mjetet rezerv dhe mjetet e konsumit t prbashkt. Sipas fazave t procesit t riprodhimit: mjete n fazn e prodhimit dhe mjetet n fazn e qarkullimit. Sipas burimeve prej nga rrjedhin mjetet, ndahen: mjete vetjake, mjetet e huaja t prhershme dhe t prkohshme. Sipas parimit funksional, mjetet ndahen n: mjete n funksion dhe mjete jasht funksionit. Sipas objektivit tw funksionimit t subjektit ekonomik. N mjetet afariste bjn pjes: I-MJETET KRYESORE (THEMELORE) dhe II-MJETET E XHIROS (QARKULLUESE )

KLASIFIKIMI I MJETEVE KRYESORE

Mjetet kryesore (themelore) jan t nevojshme pr kryerjen e aktivitetit afarist, dhe shrbejn pr kryerjen e detyrave kryesore n subjektin ekonomik. Karakteristikat kryesore t mjeteve themelore jan: prdoren n nj afat t gjat kohor, shpesh her me decenie, kan shpenzimi gradual, nuk shpenzohen menjher pas prfundimit t nj cikli t prdorimit, n mnyr graduale e bartin vlern e tyre n produktet t reja. pr blerjen e tyre zakonisht nevojitet nj sasi m e madhe e parave.

KLASIFIKIMI I MJETEVE KRYESORE Sipas gjendjes n t ciln gjinden gjat prdorimit, mjetet kryesore i ndajm n: Mjete themelore n ndrtim, n prdorim,jasht prdorimit dhe mjetet kryesore n para. Sipas aspektit t strukturs s lnds apo forms n t ciln lajmrohen, mjetet themelore i ndajm n : Mjete themelore jomateriale, materiale dhe Mjete themelore n form t mjeteve monetare apo krkesave. Sipas ligjit kontabl n fuqi dhe prbrjes s tyre, mjetet kryesore (themelore) ndahen n katr grupe: 1. Krkesat pr kapitalin e regjistruar i papaguar 2. Investimet jomateriale 3. Investimet materiale 4. Plasman (deponime) afatgjate financiare

Krkesa pr kapitalin e regjistruar i papaguar

a). Kapitali i regjistruar i papaguar- aksionet e rndomta b). Kapitali i regjistruar i papaguar- aksionet prioritare c). Kapitali i regjistruar i papaguar nga kapitali themelor dhe ). Pjesmarrje (aksione) t regjistruara t papaguara

Investimet jomateriale
Kto mjete paraqesin t drejtn apo shpenzimet e bra q duhet t prkufizohen n periudh t gjat kohore, n m shum vite. Si investime jomateriale konsiderohen: a). Investimet n krkime n zhvillim b). Deponime (investime) themeluese c). Goodill (mbi vlera kontabl) ). Patente, licenca dhe koncesioned). Shenjat mbrojtse dhe t drejtat tjera dh). Investimet tjera jomateriale n prgatitje e). Avanca pr investime jomateriale dhe ). T drejtat tjera jomateriale

Investimet materiale
Shrbejn pr kryerjen e veprimtaris kryesore t subjektit ekonomik t asaj veprimtarie pr t ciln sht krijuar ai subjekt. Mjetet (investimet) materiale mund t ndahen n dy grupe kryesore, sic jan: Pasurit natyrore (toka e bujqsore, pyjet, kullotat, toka ndrtimore etj). Mjetet e puns Objektet ndrtimore Pajimet dhe makinat Veglat, inventari i reparteve dhe zyrave, mobiliet dhe mjetet transportuese T mbjellat shumvjeare dhe kopeja kryesore Mjetet (investimet) materiale n ndrtim Avanset (paradhniet) pr mjetet afariste Mjetet tjera afariste dhe Amortizimi i akumuluar i mjeteve afariste

Toka bujqwsore

Pyjet

Rrugwt dhe urat

rafineritw

Pajimet

Paimet

depoja

shitore

fabrika

spitali

Mjetet transportuese

Mjetet transportuese

Mjetet transportuese

Trolobusi

Mjetet transportuese

Mobilje pwr zyra

Tw mbjellurat shumwvjecare

Te mbjellurat shumvjecare

Kopea themelore

Plasmant afatgjate financiare

N kt grup mjetesh themelore bjn pjes: a). Plasman (n aksione) n subjekte t ndrlidhura b). Hua t dhna n subjekte t ndrlidhura, c). Hua me t cilat subjekti sht ndrlidhur n baz t investimit, ). Pjesmarrja n investime (participimi), d). Investimi n letra me vler, dh). Kredi, depozita dhe kaucione t dhna, e). Investime afatgjate t detyrueshme, ). Aksione t rriblera vetanake, f). Investime tjera afatgjate,

KLASIFIKIMI MJETEVE T XHIROS

Karakteristikat e ktyre mjeteve janw: - gjat nj cikli t prodhimit trsisht shpenzohen dhe e ndrrojn formn e tyre - ata transformohen trsisht n prodhimin e rri dhe njkohsisht e bartin vlern e tyre tek ai produkt i gatshm, - Pas prdorimit mjetet xhiruese kur m nuk mund t kthehen n formn paraprake. - Mjetet e xhiros m s paku nj her n vit qarkullojn n kuptim t ndryshimit t forms s tyre- nga paraja, nprmjet mallit, prsri kthehen n formn e parave. - mjetet e xhiros e kan koeficientin e rrethxhirimit baras me nj. - Ndryshimi i shpesht i forms sht karakteristik themelore e mjeteve xhiruese.

KLASIFIKIMI MJETEVE T XHIROS

Klasifikimi i mjeteve t xhiros bhet sipas ktyre kritereve: N baz t gjendjes n t ciln gjinden, (n gjendje materiale, monetare dhe n t drejta). Sipas karakterit t tyre, (me karakter monetar dhe me karakter malli). Sipas angazhimit n riprodhim, (n sfern e prodhimit dhe n sfern e qarkullimit). Sipas burimeve dhe rolit t tyre, (mjetet e prhershme pr kryerjen normale t aktivitetit afarist dhe n mjete t dedikuara pr investime).

KLASIFIKIMI MJETEVE T XHIROS

A. PARAT 1. Mjetet monetare (xh.ll, Arka, Log.deviz., Arka devizore, Akreditivi) 2 .Letrat me vler (ceqet, kambiali, fl.obligacioni etj.).

B. KRKESAT 1. Krkesat nga blersit,(bl. nw vend dhe jashta vendit) 2. Krkesa nga subjekte t ndrlidhura 3. Plasmane afatshkurtra financiare (kredi dhe hua tw dhwna afatshkurte) 4. Krkesat nga shteti dhe organizatat tjera 5. Krkesat nga t punsuarit dhe krkesat tjera 6. Shpenzimet e paguara pr periudhat e ardhshme (ndarja kohore aktive NKA) C. REZERVAT 1.Rezervat e lnds s par dhe materialeve 2.Pjest rezerv 3.Inventari i imt, ambalazhi dhe autogomat 4.Rezervat e prodhimtaris 5.Rezervat e produkteve t gatshme 6.Rezervat e mallrave 7.Avanset dhe depozitat pr furnizimin e mallrave

KLASIFIKIMI I DETYRIMEVE
Detyrimet sipas afatit pr kthimin e tyre i ndajm n: Detyrime afatshkurtra dhe Detyrime afatgjata N kuadr t detyrimeve afatgjate bjn pjes: -detyrime afatgjate ndaj subjekteve t ndrlidhura, -detyrime afatgjate n baz t huave dhe kredive, -detyrime afatgjate ndaj avanceve, depozitave dhe kaucioneve, -detyrime afatgjate ndaj furnitorve dhe -detyrime afatgjate ndaj letrave me vler.

Detyrimeve afatshkurta
N kuadr t detyrimeve afatshkurta bjn pjes: -detyrime afatshkurtra n baz t letrave me vler -detyrime afatshkurtra ndaj furnitorve dhe obligimet ndaj avanseve, depozitave dhe kaucioneve -detyrime afatshkurtra ndaj subjekteve t ndrlidhura -detyrime afatshkurtra n baz t kredive t marra -detyrime afatshkurtra ndaj tatimeve, kontributeve dhe t dhnave tjera -detyrime afatshkurtra pr rroga, detyrime tjera ndaj t punsuarve, dhe detyrime tjera -prolongimi i pagess s shpenzimeve dhe t hyra n periudhat e ardhshme - ndarje kohore pasive (NKP)

KLASIFIKIMI I KAPITALIT Kapitali klasifikohet si vijon: -kapitali i regjistruar i papaguar, -kapitali themelor i regjistruar i paguar, -premisat e aksioneve t emetuara (primi emisionar), -rezerva revalorizimi, -fitimi i akumuluar dhe fitimi nga viti financiar, -humbja e bartur dhe humbja nga viti financiar,

EKUACIONI THEMELOR KONTABL

MJETET = PRONARIT DETYRIMET + KAPITALI I

M = D + Kp

M D = Kp

dhe

M Kp = D

RAPORTET THEMELORE FINANCIARE

Vlersimi i madhsis dhe cilsis s rezultateve t arritura, prve tjerash, mundsohet dhe shikohet nprmjet raporteve t ndryshme kontabl dhe financiare, si dhe nprmjet realizimit t politikave kontabl. Qllimi i kontabilitetit sht t ofron informacion rreth nj SE. Kto raporte apo pasqyra financiare t cilat i prgatit shrbimi i kontabilitetit i prdorin si prdoruesit e brendshm ashtu edhe ato t jashtm. Raportet e prgatitura n form t pasqyrave t ndryshme pr gjendjen e mjeteve dhe burimeve t mjeteve, nga njra an, si dhe pr gjendjen e rezultateve, respektivisht suksesit apo mossuksesit nga puna e shoqris tregtare, nga ana tjetr, n praktikn dhe teorin e kontabilitetit definohen me emrin e prbashkt raporte financiare.

Procesi i prpilimit t pasqyrave financiare q nga momenti i grumbullimit t informatave e deri tek dorzimi i tyre tek prdoruesit, mund ta paraqesim prmes figurs Nderrimet kontabwl

Grumbullimi i te dhenave

Perpunimi i te dhenave Outputet e perpunuara Raportet financiare

Perdoruesit e brendshem

Perdoruesit e jashtem

NOCIONI I BILANCIT
Sipas disa autorve rrjedh nga fjala italiane Bilancia q ka kuptimin e peshores, dhe kjo rrjedh nga bashkimi i fjalve Bi (dy) dhe Lanx (en) e nga kjo nnkuptohet se fjala bilanc paraqet peshore me dy en. Sipas nj grupi t autorve tjer fjala bilanc rrjedh nga fjalt e vjetra franceze bil q d.m.th llogari dhe an q do t thot vit, dhe sipas ksaj q t dy fjalt s bashku nnkuptojn llogari vjetore. Kuptimi i par paraqet karakteristikn e saj kryesore- baraspeshn midis mjeteve dhe burimeve t tyre, ndrsa kuptimi i dyti, se ai prpilohet nj her n vit.

 Bilanci paraqet nj nga pasqyrat kryesore financiare i cili del nga prmbledhjet e llogarive dhe sht nj nga pasqyrat m t vjetra dhe kuptimplote t prodhuara nga kontabiliteti. Me nocionin bilanc nnkuptohet pasqyrim dyansor i mjeteve dhe i burimeve t mjeteve, i t hyrave dhe t dalave t subjektit ekonomik n nj dit t caktuar. Bilanci sht nj fotografi e astit dhe besnike t gjendjes t nj subjekti ekonomik n nj dat t dhn. Subjektet ekonomike i prmbledhin n mnyr periodike dhe t rregullt llogarit q tregojn se far kan ato n zotrim t tyre dhe far u detyrohen t tjerve. Bilanci prndryshe shpesh her quhet edhe pasqyra e gjendjes pasurore apo pasqyra e gjendjes financiare t njsis ekonomike.

NOCIONI I BILANCIT

Llojet e bilancit
Llojet e bilanceve: n teori dhe praktike ekzistojn disa lloje t bilanceve: 1.Bilance sipas kohs s prpilimit t tyre -Bilanci fillestar -Bilanci prfundimtar 2.Bilanci sipas dedikimit dhe qllimit t prpilimit -Bilanci i rregullt -Bilanci i fuzionit -Bilanci i sanimit -Bilanci i likuidimit -Bilanci i ndarjes -Bilanci i konsoliduar

B. i gjendjes dhe suksesit

Bilanci i gjendjes paraqet pasqyr dyansore e mjeteve dhe burimeve t tyre t prgatitura pr afat (dit) t caktuar n baz t parimeve t caktuara bilancore. Bilanci i suksesit paraqet pasqyrn e t gjitha t hyrave dhe t dalave q kan ndodhur gjat puns n kuadr t nj periudhe t caktuar kohore. Ai tregon suksesin nga puna ku t dalat ia kundrvn t hyrave.

ROLI DHE RNDSIA E BILANCEVE

Nga pikpamja historike, bilancet fillimisht jan prpiluar q t tregohet rregullsia e kontimit si dhe trsia e evidencs kontabl. Me kalimin e kohs bilancet kan fituar edhe role tjera, por m s teprmi sht afirmuar roli i tyre si mjet i analizs s puns. Me an t ksaj analize zbulohen mangsit e puns dhe nj herrit tentohet q t eliminohen ant negative dhe t stimulohen dhe zhvillohen sa m tepr ant pozitive. Bilanci n S.E. ka nj rndsi t veant sepse n do moment tregon pasqyr t qart mbi gjendjen e mjeteve dhe burimeve, tw hyrave dhe tw dalave.

ROLI DHE RNDSIA E BILANCEVE

Fillimisht bilancet kan shrbyer vetm pr prdorim intern, por kah mezi i shekullit XIX-t ata fillojn q tu prezantohen personave dhe institucioneve edhe jasht subjektit ekonomik. N baz t bilanceve mund t prezantohen rezultatet e puns gjat vitit si dhe n fund t vitit. Nga rezultatet e paraqitura mundsohet q t vrehet aftsia pr marrjen ose mosmarrjen e kredive t ndryshme nga bankat. Pr shkak t rolit dhe rndsis s bilanceve ato sot jan jo vetm objekt i studimit t vazhdueshm, por edhe dokumente shum t rndsishme pr kontrollimin e puns, pr marrjen e masave dhe vendimeve adekuate. T dhnat e pasqyruara n bilanc duhet t jen t sakta dhe korrekte, ti prmbushin krkesat e menaxherve t subjektit ekonomik dhe t jen t kuptueshme dhe leht pr ti shfrytzuar.

FORMA DHE STRUKTURA E BILANCIT T GJENDJES

Bilanci i gjendjes paraqet nj pasqyr dy ansore t mjeteve dhe burimeve t mjeteve. Prbhet prej dy aneve: ans s majt: Aktivit dhe ans s djatht: Pasivit q ka kt form:

AKTIVI
MJETET E SUBJEKTIT EKONOMIK SIPAS FUNKSI. OSE DEDIKIMIT

PASIVI
BURIMET OSE PREARDHJA E MJETEVE E AKTIVIT

FORMA DHE STRUKTURA E BILANCIT T GJENDJES AKTIVI MJETET B I L A N C I PASIVI KAPITALI DHE DETYRIMET

FORMA DHE STRUKTURA E BILANCIT T GJENDJES

Bilanci i gjendjes mund t prpilohet n dy forma kryesore, edhe ate: 1. forma e krahasuar apo paralele dhe 2. forma vertikale (raportuese) apo e shkallzuar. Forma PARALELE e bilancit t gjendjes duket kshtu:

B I L A C I
NR

PRSHKRIMI

SHUMA
T VEANT TOTALI

N.R.

PRSHKRIMI

SHUMA
T VEANT TOTALI

A. MJETET I.MJ.KRYESORE II. MJ. E XHIROS

A. BURIMET I). KAPITALI II).DETYRIMET

FORMA DHE STRUKTURA E BILANCIT T GJENDJES

Pr shtje praktike, bilanci i gjendjes, n R. e Maqedonis, prpilohet n form vertikale (raportuese). N kt form t prpilimit t bilancit t gjendjes radhitja e pozicioneve fillon me aktivin dhe vazhdon me pasivin, respektivisht fillon me mjetet, vazhdon me kapitalin dhe prfundon me detyrimet. Ktu po ashtu duhet t theksohet se n t dy ant e bilancit t gjendjes gjendet edhe evidenca jashtbilancore e aktivit dhe pasivit. Me pozicion bilancor (z bilancor) nnkuptojm grupimin e caktuar ose llojin e caktuar t mjeteve ose t burimeve. N praktik numri i zrave bilancor si dhe lloji i tyre sht shum i madh dhe i ndrlikuar, por pr qllime shkollore q n mnyr m t kuptueshme t sqarohet kuptimi dhe grupimi i mjeteve dhe i burimeve n bilancin e gjendjes, do t sqarohet nj form e thjeshtsuar t tij.

FORMA DHE STRUKTURA E BILANCIT T GJENDJES Edhe pse n praktik bilanci nuk sht i detyrueshme t ket formn e pasqyrimit t dyanshm tabelar forma e tilw e bilancit pr qllime didaktike dhe shkollore sht shum mirnjohs. Bilanci prpilohet n baz t inventarit. Inventari sht regjistrim detal i mjeteve dhe burimeve t mjeteve n nj subjekt ekonomik. Kjo ndodh si rezultat i regjistrimit (inventarizimit) t t gjitha mjeteve dhe burimeve t mjeteve n nj moment t caktuar. Pra, edhe inventari edhe bilanci i pasqyrojn mjetet dhe burimet e mjeteve t nj subjekti ekonomik n nj dat t caktuar, ku inventari mjetet dhe burimet e mjeteve i pasqyron individualisht sipas sasis dhe vlers, ndrsa bilanci mjetet dhe burimet e mjeteve i pasqyron vetm n vler, edhe at t grupuara (shumn e tyre). Lirisht mund t thuhet se bilanci sht inventar i rekapitulluar.

Bilanci
AKTIVI I.MJ.KRYESORE -investimet jomateriale -investimet materiale -deponimet financiare afatgjate II. MJ. E XHIROS -mjetet monetare -krkesat -rezervat TOTALI I AKTIVIT PASIVI I.KAPITALI II. DETYRIMET -detyrime afatgjata -detyrime afatshkurtra TOTALI I PASIVIT

PARIMET E BILANCIT
Gjat prpilimit t bilancit aplikohen parime t caktuara apo parimet e bilancimit q bazohen n parime ekonomike t afarizmit, n postullatet teoriko-metodologjike t kontabilitetit, si dhe me ligjet e prgjithshme dhe t veanta. Definohen si nj grup i krkesave t veanta q lajmrohen para bilanceve q ato t mund ti plotsojn qllimet e veta. Rregullat q aplikohen gjat prpilimit t bilancit duhet t sigurojn raporte financiare t kuptueshme, t besueshme dhe t krahasueshme dhe q prmbajn tr informacionin prkats t nevojshm pr marrjen e vendimeve afariste nga ana e prdoruesve. Numri m i madh i parimeve jan formuar gjat praktiks shumvjeare t aplikimit dhe zhvillimit t kontabilitetit dhe raporteve financiare.

Sot, ndikim t rndsishm n formulimin e parimeve dhe aplikimin e tyre kan: Komiteti ndrkombtar pr standardet e raportimeve financiare (IASB), Organizata e komisionit ndrkombtar pr letrat me vler (IOSCO) Organizata ndrkombtare e organizatave profesionale t kontabilistve

PARIMET E BILANCIMIT
Parimet t cilat e sigurojn rregullsin formale dhe materiale t bilancit jan: Parimi i qartsis, Parimi i vrtetsis, Parimi i identitetit, Parimi i vazhdimsis (kontinuitetit), Parimi i kujdesshmris Parimi i matshmris Parimi i vlersimit individual, Parimi i vazhdimsis afariste, Parimi i realizimit Parimi i prkufizimit sipas mjetit dhe kohs.

PARIMET E RNDITJES S POZICIONEVE BILANCORE

Krahas zhvillimit t kontabilitetit zhvillohet njherit edhe roli dhe forma e bilancit, e s bashku me ta edhe rregullat dhe parimet e radhitjes t zrave bilancor. Para se t radhiten mjetet dhe burimet e mjeteve n bilanc, ata klasifikohen n kategori q quhen pozicione bilancore ose z bilancor . Radhitja e zrave bilancor si n aktiv ashtu edhe n pasiv rradhiten sipas qllimit t cilin dshirojn ta arijn nprmjet bilancit. Zakonisht parimet bilancore jan: 1). PARIMI I SIGURIS 3). PARIMI I PRONSIS 2).PARIMI I LIKUIDITETIT dhe 4). PARIMI I DEDIKIMIT

PARIMI I SIGURISW DHE LIKUIDITETIT

Parimit t siguris ka pr qllim q ta tregoj sigurin ndaj kreditorve pr krkesat q i kan ndaj subjektit ekonomik. Qllimi i ktij parimi sht konstatimi se subjekti ekonomik ka mundsi pr ti plotsuar detyrimet e veta ndaj t tretve. Sipas ktij parimi, s pari radhiten ato zra bilancor, t cilt S.E m vshtir mund ti tjetrsoj (shes), si jan toka, objektet ndrtimore, makinat, pajimet, kopeja themelore etj. Pra, sa m pak t lvizwshm aq m lart shnohen.

Parimit t likuiditetit- bhet pr mjete qarkulluese q njherit nnkupton aftsin dhe shpejtsin e mjeteve t caktuara n aktiv t shwndrrohen, transformohen n para. Sipas ktij parimi, m likuide jan mjetet monetare. Kto mjete njherit jan edhe mjete t cilat m s shpejti mund t shndrrohen n form tjetr t mjeteve. Pra, s pari radhiten mjetet monetare (xhirollogaria, arka etj.), m pas radhiten krkesat dhe rezervat. Sipas ktij parimi konstatohet edhe shkalla e disponibilitetit t mjeteve dhe mbulimi i tyre me burime.

PARIMI I PRONWSISW DHE I DEDIKIMIT

Radhitja e zrave bilancor sipas parimit t pronsis bhet n ann e pasivit dhe njherit nnkupton radhitjen e burimeve t mjeteve. Burimet mund t jen vetjake dhe t huaja. Pjesa tjetr e burimeve t mjeteve paraqet nj detyrim (obligim) ndaj personave t tret. Kto detyrime (obligime) mund t jen ndaj bankave, furnitorve, puntorve nga t ardhurat personale, tatimet, kontributet etj. Deri sa nuk paguhen kto detyrime kto paraqesin burim pr financimin e ndrmarrjes. N pasivin e bilancit, burimet kategorizohen sipas parimit t dedikimit,- q nnkupton grupim t burimeve sipas asaj se pr ka jan t dedikuara apo pr ka ato do t shfrytzohen.

Bilanci i suksesit
Duhet theksuar faktin se bilanci i gjendjes s bashku me bilancin e suksesit, paraqesin nj trsi n t cilat jan t inkorporuar zra t caktuar bilancor. Bilanci i suksesit paraqet instrument i cili ka pr detyr ta pasqyron shkalln e suksesit t puns n nj periudht caktuar kohore t subjektit ekonomik. Bilanci i suksesit pasqyron madhwsinw globale ose pjeswn e rezulltatit tw realizuar total nw njw periudhw tw caktuar kohore. Bilanci i suksesit wshtw i orientuar nw pasqyrimin e suksesit tw shprehur nw suksesin e aritur sipas llojit, lartwsisw dhe burimeve. Nw bazw tw bilancit pwrcaktohen qartw llojet, lartwsia dhe burimet e rezulltatit tw krijuar. Bilanci i suksesit prfshin t gjitha t ardhurat dhe shpenzimet e periudhs kontabl, n mnyr q t njohim n mnyr t qart, shumwn, llojin dhe burimet e rezultateve aktuale.

Bilanci i suksesit
Krkesa pwr informacion, i br nga kompania, kreditort, punonjsit dhe t tjert, do t jen m shum ose m pak t knaqur, varsisht nga mwnyra e raportuar e cila sht e prcaktuar nga forma, struktura dhe prmbajtja e ktij raporti, i cili sht i lidhur me shtjet e mposhtme: 1.zgjedhja e formws sw raortimit, 2.mwnyra e kycjes sw pozicioneve tw tw hyrave dhe tw tw dalurave, 3.mwnyra e pwrllogaritjes sw rezulltatit dhe 4.thellwsia e ndarrjeve tw hyrave dhe tw dalave Bilanci i suksesit n vend t aktivit dhe pasivit, si llogari dy ansore sht e prbr nga: -t hyrat dhe t dalurat

 T DALAT Bilanci i suksesit T HYRAT

T dalat e rregullta
T dalat e jashtzakonshme

T ardhurat e rregullta
T ardhurat e jashtzakonshme

+ FITIMI

+ HUMBJA

Bilanci i suksesit
1. T Hyrat = T dalat as humbje as fitim 2. T hyrat T dalat fitim 3. T hyrat T dalat humbje

Bilanci i suksesit prbhet nga kto zra bilancor

I. T hyra nga veprimtaria kryesore ku bjn pjes: 1- t hyrat nga shitja 2 -t hyrat n baz t prdorimit t produkteve, mallrave dhe shrbimeve vetiake II T dalurat nga veprimtaria kryesore ku bjn pjes: 1-rezervat e prodhimit n vijim 2a-shpenzimet materiale -shpenzimet pr repromateriale -vlera furnizuese e mallrave t shitura -shrbimet 2b-shpenzimet pr punonjsit -neto rroga dhe kontributet -shpenzimet e tatimeve, sigurimi social dhe penzional 2c-amortizimi

III. T hyra nga aktivitetet tjera IV. T dalurat nga aktivitetet tjera V. T hyrat e jashtzakonshme VI. T dalurat e jashtzakonshme VII. Fitimi nga viti n vijim VIII. Humbja nga viti n vijim

 PRCAKTIMI DHE SHPRNDARRJA E FITIMIT T ARDHURAT - t dalurat = BRUTO FITIMI - tatimi = NETO FITIMI - rezervat = VLERA PR SHPRNDARRJE

Raporti per flukset monetare Duhet theksuar edhe fakti se as BGJ e as BS me prbrjen dhe me prfshirjen e tyre nuk kontribuojn q t ndiqen t gjitha flukset monetare, m saktsisht arktimet nga njra an dhe pagesat nga ana tjetr. Mangsi tjetr mund t thuhet se nga kto dy bilance nuk mund t mirn t dhna dhe informata pr burimin e mjeteve monetare dhe as mund t detektohen pagesat e kryera t detyrimeve nga mjetet monetare t subjektit. SE duhet t prgatisin pasqyr, respektivisht raporte t veanta pr flukse monetare (cash flow statement).

 Raporti i flukseve monetare shfrytzuesve t raporteve financiare u siguron informata themelore dhe t rndsishme pr vlersimin e mundsive te subjektit ekonomik, ndrmarrjes apo kompanis q t krijon mjete monetare apo ekuivalente t mjeteve monetare, si dhe ti planifikon nevojat pr t cilat do t prdoren ato mjete. RFM prmban dhe siguron t dhna pr periudhn llogaritse edhe at pr: aktivitetet operative, aktivitetet investive dhe aktiviteteve financiare. Subjekti ekonomik prgatit raport n baz t ndryshimeve t cilat kan ndodhur n kuadr t ktyre aktiviteteve. R e FM SE duhet ta prezanton, kryesisht, si pjes prbrse e raporteve financiare, edhe at pr do periudh pr t ciln prgatitet kompleti i raporteve financiare.

 RFM siguron informata q shfrytzuesve u mundson ti vlersojn dhe analizojn ndryshimet n subjektin ekonomik, veanrisht n parimet financiare t likuiditetit dhe aftwsisw paguese, si dhe aftsia e subjektit ekonomik t ndikon mbi madhsin e vlerave, respektivisht dinamikn kohore t flukseve monetare me qllim q sa m me sukses ti prshtatet ndryshimit, kushteve dhe mundsive t financimit gjat puns.

RAPORTI I NDRYSHIMIT T KAPITALIT Prve tri raporteve t lartprmendura, SE duhet t prpilojn dhe dorzojn edhe raportin pr ndryshimet e kapitalit. Kapitali mund t jet edhe si sinonim pr neto mjetet, por ai n baz t prbrjes s tij afariste paraqet aftsi prodhuese t subjektit, q zakonisht shprehet nprmjet madhsis fizike t produkteve t prodhuara apo shrbimeve t kryera. N teorin dhe praktikn bashkkohore, kryesisht, funksionojn dy koncepte t ruajtjes (mbajtjes) s kapitalit, dhe ato jan: -koncepti i ruajtjes s kapitalit financiar dhe -koncepti i ruajtjes s kapitalit fizik.

 -koncepti i ruajtjes s kapitalit fizik. Sipas parimit t ruajtjes s kapitalit financiar prmbajtja e kapitalit ka t bj me pjesn e mjeteve monetare dhe investimeve apo n fuqin blerse t subjekti. Ndrsa, me parimin e ruajtjes s kapitalit fizik vzhgohet dhe matet n pjesn e aftsis pr krijimin e t mirave materiale, ka n shoqrit tregtare zakonisht shprehet nprmjet madhsis fizike t prodhimtaris pr nj periudh t caktuar afariste.