Sayfa 1 | Y a p a y Z e k a 2 D e r s i - O M B T E 2 0 1 0

YAPAY ZEKA 2 VZE SONRASI PERCEPTRONLAR

O O O O O YAPAY SNR ALARININ LK MADDELERNDENDR. PERCEPTRONLARIN RENME ALGORTMASI DER KARMAIK PROBLEM ALGORTMALASININ TEMELLERN OLUTURMAKTADIR. NSAN SNR HCRESNE BENZER BR YAPIYA SAHPTR. GRLER VE ONLARA GELEN AIRLIK DEERLERNN ARPIMLARI TOPLAMINDAN OLUAN NET AIRLIK DEER OLUUR. BU NET DEER EK DEERN ATII ZAMAN IKI DEER RETLR.

Hacer Kubra KOSE (Ders notlar paylatka oalr! )

Sayfa 2 | Y a p a y Z e k a 2 D e r s i - O M B T E 2 0 1 0

BU FONKSYONLARIN 1L DURUMLARINDA 0 DEERLLERDEN AYRILMASI DORUSAL AYRILABLRLK OLARAK BLNR. FONKSYONU BLGELER AYIRAN DORUYU FADE EDECEKTR. >0 SE 1 DEERL DURUMLARDIR.

O O

OR

O O 1L DURUMLARI ERNE BLGE UYGUN OLARAK -0,5+X 1 +X2 >0 VEYA VEKTR BMNDE AAIDAK EKLDE FADE EDLECEKTR.

XOR

PERCEPTRON RENME KURALI

Algoritmada her kta sonucun uzman (retmen) tarafndan onaylanmas istenmektedir. Perceptron renmesi arzu edilen klar elde edilene kadar arlk deerleri yaplan geri beslemelerle ayarlanarak gerekletirilir. wBurada eik olarak sgn() (iaret fonksiyonu) bu fonksiyonun yaps gerei bir perceptron ya tam renir ya da renmez.

Hacer Kubra KOSE (Ders notlar paylatka oalr! )

Sayfa 3 | Y a p a y Z e k a 2 D e r s i - O M B T E 2 0 1 0

O O

AA VERLEN GRLERDEN VE RASLANTISAL OLARAK SELEN AIRLIK DEERNDEN, NET DEER ELDE EDLP SGN() FONKSYONUNA UYARLANIR. STENLEN SONU ELDE EDLMSE, HATA DEER C RENME SABT LE ARPILIP, NCEK AIRLIK DEERLERNE EKLENR VE YEN AIRLIK MATRS ELDE EDLR. LEMLER STENLEN SONU ELDE EDLENE KADAR DEVAM EDER. W2=w1+C(di-Oi)X1

1.ADIM

Hacer Kubra KOSE (Ders notlar paylatka oalr! )

Sayfa 4 | Y a p a y Z e k a 2 D e r s i - O M B T E 2 0 1 0

2.ADIM

3.ADIM

Hacer Kubra KOSE (Ders notlar paylatka oalr! )

Sayfa 5 | Y a p a y Z e k a 2 D e r s i - O M B T E 2 0 1 0

4. ADIM

Geri Yaylml renme (BACK PROPAGATION)

O O O (PERCANTON KAVRAMI NDE NCELENR.) GER YAYILIMLI RENME, PERCEPTRON RENME KURALINDAN FARKLI 0 LE 1 ARASINDA GEREK BR DEER RETEN SGMOD FONKSYONU KULLANIR. PERCEPTRONDA OLDUU GB GER YAYILIM RASGELE AIRLIK KMESYLE BALAR. BU AIRLIK GEREKTEN OK UZAK OLURSA TM LEMLER OK GLEECEKTR.

O O O O O

GR KATMANINDA UYGULANACAK OLAN VEKTRLER KARIIK BR DZENDE UYGULANMAKTADIR. GZL KATMANDA YAPILAN LEMLERDEN AIN KENDS SORUMLUDUR. GZL KATMAN BR ANLAMDA AIN ZEKA EREN BLMDR. BU KATMANDA OK FAZLA NRON OLMASI AI EZBERLETMEYE YNELTR. AIN OK FAZLA EZBERLEMES AIN HESAPLAMA YETENEN AZALTACAKTIR. HESAPLAMA YETENENN AZALMASI PROBLEMDEK KK FARKLARI BLE ALGILAYAMAMASINA NEDEN OLACAKTIR. AIN ALIMASINDA, A ERSNDE LER-GER GEZNLEREK OPTMUM AIRLIKLARIN ELDE EDLMES AMALANIR. IKITAK DEERLERDEN ELDE EDLEN HATALAR TEKRAR AA UYGULANIR. ( HATALARIN TESPT N PERCEPTRON FORMLNDEN FARKLI BR FORML UYGULANIR.)

Hacer Kubra KOSE (Ders notlar paylatka oalr! )

Sayfa 6 | Y a p a y Z e k a 2 D e r s i - O M B T E 2 0 1 0 O

TM AIRLIKLAR GNCELLENR.

GER YAYILIM ALGORT MASININ LEM ADIMLARI

1. 2. 3. 4. GRLER VE GZL KATMANLAR N AIRLIKLAR RASGELE (0,1 , 0,1) ARASINDA BELRLENR. ARALIIN DAR OLMASI, RENME AAMASINDA KK OLMASIYLA LGLDR. RETLECEK VEKTR(MATRS) GRLRSE UYGULANIR. DORUSAL OLMAYA SGMOD FONKSYONU KULLANILARAK DEERLER GR SEVYEYE VE YNE SGMOD FONKSYONUYLA BU DEERLER (AKTVASYON) IKI SEVYESNE ALINIR. STENLEN IKILA, GEREK IKI KARILATIRILIR VE HATA DEER HESAPLANIR. BU DEERLER NCEDEN BELRLENM SINIR DEER ATIINDA; IKI TABAKASINDAN GZL TABAKAYA VE GZL TABAKADAN GR TABAKASINA DORU YAYILIR. AIRLIKLAR HATA DEERNE GRE YENDEN DZENLENR VE KNC ADIMA GELR.

5.

GENETK ALGORTMALAR
O O O EN YNN KONUMU VE DOAL SELM LKESNN BENZETM YOLUYLA BLGSAYARLARA UYGULANMA LE ELDE EDLEN BR ARAMA YNTEMDR. STANDART BR G.A. DA SONULAR ET BOYUTLU VEKTRLER (MATRSLER) OLARAK FADE EDLR. (RASLANTISAL GRUP OLUTURUR (POPLASYON)) HER YEN NESLDE KROMOZOMLARIN (VEKTRLERN) YL LLR. AMA (UYGUNLUK) FONKSYONUNA YERLETRLEREK VERM OLDUU SONU HESAPLANIR. BR SONRAK NESL OLUTURULURKEN, BAZI KROMOZOMLAR YENDEN RETLR, APRAZNIR, MUTASYONA URATILIR. TEKRARLAMA, APRAZLAMA VE MUTASYON GB OPERATRLERDEN GEECEK OLAN KROMOZOMLAR AMA (UYGUNLUK) FONKSYON DEERNE GRE RASLANTISAL SELR. AMA FONKSYON DEER OLANI RASLANTISAL SEM DAHA YKSEK OLACAKTIR.

O O

ALGORTMA ADIMLARI
1. OLASI ZMLERN KODLANDII BR ZM GRUBU OLUTURUR. GRUP -> POPLASYON OLASI ZM -> KROMOZOM 2. TOPLAMDAK HER KROMOZOMUN NE KADAR Y OLDUU BULUNUR. BU AMALA UYGUNLUK FONKSYONU KULLANILIR. ALGORTMANIN LEYN BU FONKSYON OLUTURUR. PROBLEME GRE ZEL OLARAK ALIAN BU NOKTADIR. PROBLEMN BAARISI UYGUNLUK FONKSYONUNUN VERML VE HASSAS OLMASINA BALIDIR. UYGUNLUK FONKSYONU KROMOZOMLARI PROBLEMN PARAMETRELER HALNE GETREREK ONLARIN BR BAKIMA FRESN ZER. SELEN KROMOZOMLARI ELEYEREK YENDEN KOPYALAMA VE DETRME OPERATRLER UYGULANIR. SONUTA YEN BR TOPLUM OLUTURULUR. BU ELEME UYGUNLUK DEERLERNE GRE YAPILIR. BU SEM (RULET TEKERLE, TURNUVA SEM) YENDEN KOPYALAMA BYOLOJDEK APRAZLAMAYA BENZER VE ETLL SALAR.

3.

Hacer Kubra KOSE (Ders notlar paylatka oalr! )

Sayfa 7 | Y a p a y Z e k a 2 D e r s i - O M B T E 2 0 1 0

4. 5. 6. 7.

YEN KROMOZOMLARA YER AMAK N ESK KROMOZOMLAR IKARTILARAK SABT BYKLKTE BR TOPLUM ELDE EDLR. TM KROMOZOMLARIN UYGUNLUKLARI TEKRAR HESAPLANIR VE TOPLUMUN BAARISI BULUNUR. LEMLER TEKRARLANARAK VERLM ZAMAN ERSNDE DAHA Y OLAN NESLLERN OLUTURULMASI GEREKLETRLR. SONUTA TOPLAMLARIN HESAPLANMASI SIRASINDA EN Y BREYLER BULUNDUUNDA ZM ELDE EDLM OLUR.

SEKNLK
O SON POPLASYONDAK EN Y KROMOZOMUN KAYBOLMASI N SEKNLK(ELTSM) KULLANILIR. BU DURUMDA EN AZINDAN Y BR SONU, H BR DEKLK OLMADAN YEN POPLASYONA KOPYALANIR.

KROMOZOMUN FRELENMES (ENCODM) KL KODLAMA

PERMTASYON KODLAMA

Bir kromozom 24 genden olumaktadr.

Hacer Kubra KOSE (Ders notlar paylatka oalr! )

Sayfa 8 | Y a p a y Z e k a 2 D e r s i - O M B T E 2 0 1 0

DEER KODLAMA
Reel saylar, karmak saylar gibi kodlama ilemleri yaplr.

AA KODLAMA
1 kelime, 1 ilemdeki 1 rakam 1 kez kullanarak yaklak deer bulma ilemleri

GEN TAKASI VE MUTASYON

ki ayr kromozomdan yeni bir kromozom elde etmek gen takasdr.

KL KODLANMI TEK NOKTALI GEN TAKASI

Belirli bir noktaya kadar bir kromozomdan geri kalan ksmnda ikinci kromozomdan olumas

FT NOKTALI GEN TAKASI UNFORM GEN TAKASI ARTMETK GEN TAKASI PERMTASYON KODLANMI GEN TAKASI DEER KODLANMI GEN TAKASI AA KODLAMA
1. 2. aprazlama olasl Mutasyon olasl (mutasyon oluturma skl)

Hacer Kubra KOSE (Ders notlar paylatka oalr! )

Sayfa 9 | Y a p a y Z e k a 2 D e r s i - O M B T E 2 0 1 0

EBEVEYN SEM RULET YNTEM

Seilme ilemi bireylerin uygunluk deerlerine gre yaplmaktadr. Uygunluk deeri en byk olanlarn seimi garanti edilemez, yanlz seilme ans daha fazla olacaktr. Tm bireylerin uygunluk deeri bulunarak toplanr ve tabloya yazlr. Sonra uygunluk deerleri toplama blnerek bireylerin *0,1+ aralnda seilme olaslklar belirlenir. Saylarn hepsi bir tabloda tutulur. Olaslklarn tutulduu tablodaki saylar birbirine eklenerek rastgele bir sayya kadar gelinir. Burada dairesel dilimlemeye rulet tekerleine benzer ekilde olaslklar yerletirilir. Bu daire zerinden rasgele seim yaplarak aprazlamaya girecek ebeveynler belirlenir.

SIRALAMA SEM
Sralama yntemiyle seim yaplr. Rulet ynteminde uygunluklar ok farklysa problem olabilir. Bunun iin bu yntem nerilir.

SABT DURUM SEM

Bu yntemle ebeveynlerin seimi iin kromozomlarn byk paralar bir sonraki jenerasyona aktarlmaldr. r:// Goldberg Problemi

KARINCA KOLONS
Doadaki baz sistemler snrl yetenekli basit bireylerden oluur. Fakat beraber kolektif zeka davran sergiler. Tek bir karncann, yaplacak i hakknda hi bir bilgisi yoktur. Karncann hareketi, yerel kararlarla alnr. nceden tahmin edilemez. Eki davranlar dolayl iletiimleri sonucunda ortaya kar Gezgin satc problemi bu yntemle zlr.

KARINCA KOLONS ALGORTMASI LE RNEK ZM

60 1 2 100 90

YUVA 0

ENGEL
55 3
50

85

Feromen koku eik deeri = 25 Toplam karnca says = 10

Hacer Kubra KOSE (Ders notlar paylatka oalr! )

Sayfa 10 | Y a p a y Z e k a 2 D e r s i - O M B T E 2 0 1 0

BULANIK MANTIK
Nitelii tam olarakanlalamayan, iyi seilmeyen ak seik grnmeyen, net olmayan eklinde tanmlanan Bulanklk, dereceli yelik kavramyla teknik dnyaya tanmtr. Bulank kmelere dayal olan bulank mantk, genelde, insan dncesine zde ilemlerin gereklemesini salamakta, sk sk meydana gelen belirsiz ve kesin olmayan verileri modellemede yardmc olmaktadr. Bulank kmelerin kesin geileri elimine ederek, belirsizlik kavramnn tanm yeniden veri ve evrendeki btn bireylere yelik derecesi deerini atayarak matematiksel olarak tanmlanr. yelik dereceleri *0,1+ arasnda tanmlanr. yelik fonksiyon problemde elemanlara yelik derecelerini atar.

Hacer Kubra KOSE (Ders notlar paylatka oalr! )

Sayfa 11 | Y a p a y Z e k a 2 D e r s i - O M B T E 2 0 1 0

Hacer Kubra KOSE (Ders notlar paylatka oalr! )

Sayfa 12 | Y a p a y Z e k a 2 D e r s i - O M B T E 2 0 1 0

KME LEMLER 1) BULANIK KMELERN BRLEM

A U B (x) = A (x) U B (x) = max (A(x), B(x))

2 grubun tablo zerindeki kesimelerinden en yksek olan deer alnr.

2)KESM
Orta noktalar minimum

BULANIK LKLER
Gvenlik katsays yapsna benzer yaklamla bulank karmlar yaplr.

Hacer Kubra KOSE (Ders notlar paylatka oalr! )

Sayfa 13 | Y a p a y Z e k a 2 D e r s i - O M B T E 2 0 1 0

Hacer Kubra KOSE (Ders notlar paylatka oalr! )